Τζον Λε Καρέ - Ο ποιοτικός φόνος

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 5

ΤΖΟΝ ΛΕ ΚΑΡΕ

Ο ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΦΟΝΟΣ P

Μυθιστόρημα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΙΛΑΕΙΡΑ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 6

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: John le Carré, A murder of Quality © ©

Copyright 1962 le Carré Productions Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2010

Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν.

100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210.330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5332-7

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 7

Περιεχόμενα

Μαύρα κεριά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η αίσθηση της Πέμπτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η βραδιά του φόνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πόλις και τήβεννος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Σαν τον σκύλο με τη γάτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένα κλαδάκι λιόπρινο για το διάβολο . . . . . . . . . . . Η εκκλησία του βασιλιά Αρθούρου . . . . . . . . . . . . . . Λίγα λουλούδια για τη Στέλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι πενθούντες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γυναικούλες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένα παλτό για να τη ζεστάνει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Αμήχανα λόγια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο δρόμος του γυρισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το ποιόν του ελέους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οδεύοντας προς τον Φίλντινγκ . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κλίση στη μουσική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Και έγινε λαγός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα μεθεόρτια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η κατάρριψη ενός μύθου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Σκουπίδι στο ποτάμι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 27 43 61 72 92 102 111 120 132 147 153 163 167 178 185 197 205 207 221 7

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 8

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 9

Στην Ανν

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 10

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 11

Πρόλογος

Σίγουρα υπάρχουν δεκάδες σπουδαίες σχολές για τις οποίες θεωρείται δεδομένο πως το Κάρνε συνιστά συνειδητό πρότυπο. Μα όποιος αναζητά στα εντευκτήριά τους έναν Ντ’ Άρσι, έναν Φίλντινγκ ή έναν Χετς θα ψάχνει μάταια. Τ ΖΟΝ Λ Ε Κ ΑΡΕ

11

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 12

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Μαύρα κεριά

Τ

Ο ΜΕΓΑΛΕΙΟ της Σχολής Κάρνε έχει ευρέως αποδοθεί στον Εδουάρδο VI, του οποίου ο μαθησιακός ζήλος αποδίδεται ιστορικά στον δούκα του Σόμερσετ. Το Κάρνε βέβαια προτιμά το κύρος του μονάρχη παρά τις αμφιλεγόμενες τακτικές του συμβούλου του, αντλώντας δύναμη από την πεποίθηση ότι οι σπουδαίες σχολές, όπως και οι βασιλείς Τυδώρ, χειροτονούνται από τους Ουρανούς. Και, πράγματι, το μεγαλείο του μοιάζει λιγάκι με θαύμα. Ιδρύθηκε από ταπεινούς μοναχούς, ενισχύθηκε από έναν φιλάσθενο, ανήλικο βασιλέα, αναδείχθηκε από έναν βικτοριανό δυνάστη κι ύστερα το Κάρνε ανασυγκροτήθηκε, έβαλε τα καλά του και αυτοπαρουσιάστηκε στις αυλές του εικοστού αιώνα. Σε απειροελάχιστο χρόνο ο αγροίκος του Ντόρσετ έγινε ο χαϊδεμένος του Λονδίνου: σαν άλλος Ντικ Ουίτινγκτον.* Το Κάρνε διέθετε περγαμηνές στα λατινικά, βουλοκέρια και ειδικό χώρο υπαίθριων εορτασμών πίσω από το Αβαείο. Το Κάρνε είχε κτήματα, είχε

* Δήμαρχος του Λονδίνου γεννημένος το 1423, ο οποίος σύμφωνα με το μύθο υπήρξε φτωχό ορφανό που πλούτισε ξαφνικά σαν από θαύμα. (Σ.τ.Μ.)

13

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 14

κοιτώνες και σαράκια, είχε ειδικές σανίδες για επιβολή τιμωρίας και μια δική του καταχώριση στο Doomsday Book* – τι άλλο χρειαζόταν προκειμένου να εκπαιδεύσει τους υιούς των πλουσίων; Κι εκείνοι κατέφθαναν. Κατέφθαναν κάθε Περίοδο (και όχι κάθε τρίμηνο, διότι το τρίμηνο δεν είναι διόλου κομψό) και επί ένα ολόκληρο απόγευμα τα τρένα αποβίβαζαν στις πλατφόρμες τους ορδές μαυροντυμένων αγοριών. Κατέφθαναν σε μεγάλα αυτοκίνητα, που άστραφταν με μια πένθιμη καθαρότητα. Κατέφθαναν για να κηδέψουν τον καημένο τον βασιλιά Εδουάρδο, σέρνοντας τις χειραποσκευές τους στους χαλικόστρωτους δρόμους ή κουβαλώντας κασέλες που θύμιζαν φέρετρα. Ορισμένοι φορούσαν τηβέννους και καθώς περπατούσαν έμοιαζαν με κοράκια ή με αγγέλους του θανάτου που ήρθαν για την ταφή. Άλλοι βάδιζαν ο ένας πίσω από τον άλλον σαν βοηθοί νεκροθάφτη, ενώ οι μπότες τους αντηχούσαν στο πέρασμά τους. Πάντοτε θρηνούσαν για κάτι στο Κάρνε. Οι μικροί επειδή έμεναν, οι μεγάλοι επειδή έφευγαν, οι καθηγητές επειδή η υπόληψη κακοπληρωνόταν. Και τώρα, καθώς η περίοδος της Σαρακοστής (κανονικά λεγόταν πασχαλινή) έφτανε στο τέλος της, τα σύννεφα της θλίψης καταστάλαζαν για τα καλά πάνω από τους γκρίζους πυργίσκους του Κάρνε.

* Πρόκειται για το αρχείο καταγραφής και χαρτογράφησης των Άγγλων γαιοκτημόνων και των περιουσιών τους, το οποίο δημιουργήθηκε κατόπιν διαταγής του Γουλιέλμου του Κατακτητή. (Σ.τ.Μ.)

14

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 15

Θλίψη και παγωνιά. Παγωνιά αναζωογονητική και διαπεραστική σαν κοφτερό γυαλί. Έκανε τα πρόσωπα των αγοριών να τσούζουν καθώς έφευγαν αργά αργά από τα άδεια γήπεδα μετά τον σχολικό αγώνα. Τρυπούσε τα μαύρα πανωφόρια τους και μετέτρεπε τα σκληρά, μυτερά τους κολάρα σε παγωμένους χαλκάδες γύρω από το λαιμό τους. Περπατούσαν τουρτουρίζοντας από το γήπεδο μέχρι τον μακρύ περιφραγμένο δρόμο που οδηγούσε στο κεντρικό κυλικείο και στην πόλη, σχηματίζοντας μια σειρά που σταδιακά χωριζόταν σε ομάδες και οι ομάδες σε ζεύγη. Δυο αγόρια που έμοιαζαν να κρυώνουν περισσότερο από τα υπόλοιπα διέσχισαν το δρόμο και πήραν ένα στενό μονοπάτι που κατέληγε σε ένα απόμερο και πιο ήσυχο κυλικείο. «Δεν νομίζω ότι θα αντέξω να ξαναδώ αγώνα ράγκμπι, τι απαίσιοι που είναι... Τι αδιανόητος θόρυβος», είπε το ένα αγόρι. Ήταν ψηλό, ξανθό και λεγόταν Κέιλι. «Ο κόσμος φωνάζει έτσι απλώς και μόνο επειδή παρακολουθούν οι καθηγητές», απάντησε το άλλο αγόρι. «Γι’ αυτό και κάθε τμήμα πρέπει να μένει ενωμένο. Για να μπορεί κάθε διευθυντής τμήματος να καμαρώνει που το δικό του φωνάζει δυνατά». «Τότε τι έχεις να πεις για τον Ροντ;» ρώτησε ο Κέιλι. «Γιατί στέκεται στο πλευρό μας και μας παροτρύνει να φωνάζουμε; Δεν είναι διευθυντής τμήματος, ένας απλός βοηθός καθηγητή είναι». «Γλείφει συνέχεια τους διευθυντές τμημάτων. Κάθε τόσο στα διαλείμματα τον βλέπεις να περιτριγυρίζει τους μεγάλους. Όλοι οι καινούργιοι έτσι κάνουν». Ο φίλος του 15

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 16

Κέιλι ήταν ένα κυνικό κοκκινομάλλικο αγόρι με το όνομα Πέρκινς, επικεφαλής του τμήματος του Φίλντινγκ. «Έχω πάει για τσάι στον Ροντ», είπε ο Κέιλι. «Είναι σκέτο δράμα ο Ροντ. Φοράει καφετιές μπότες. Το τσάι πώς ήταν;» «Άθλιο. Το τσάι πάντα τους προδίδει, τι περίεργο! Η κυρία Ροντ ωστόσο είναι συμπαθητική – απλή γυναίκα, λαϊκή, με τα σεμέν της και τις πορσελάνινες μινιατούρες της. Το φαγητό καλό: παρωχημένο αλλά καλό». «Ο Ροντ θα αναλάβει το στρατιωτικό τμήμα την επόμενη περίοδο. Και τότε σίγουρα θα υπερβεί κάθε όριο. Είναι τόσο ενθουσιώδης, δεν σταματάει να κομπάζει. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν είναι τζέντλεμαν. Ξέρεις από πού αποφοίτησε;» «Όχι». «Από το προπαρασκευαστικό του Μπράνκσομ. Το είπε ο Φίλντινγκ στη μητέρα μου όταν γύρισε από τη Σιγκαπούρη την περασμένη Περίοδο». «Θεούλη μου! Πού είναι το Μπράνκσομ;» «Παραλιακά. Κοντά στο Μπούρνμαουθ. Εγώ δεν έχω πάει για τσάι με κανέναν άλλον πέρα από τον Φίλντινγκ». Μετά από μια σύντομη παύση ο Πέρκινς πρόσθεσε: «Προσφέρει ψημένα κάστανα και κρέπες. Και μάλιστα δεν σου επιτρέπει να τον ευχαριστήσεις. Λέει ότι οι συναισθηματισμοί ταιριάζουν μόνο στις κατώτερες τάξεις. Έτσι είναι ο Φίλντινγκ. Δεν μοιάζει με τους υπόλοιπους καθηγητές. Νομίζω πως τα αγόρια τού προκαλούν πλήξη. Καλεί κάθε Περίοδο ολόκληρο το τμήμα για τσάι, διαδοχικά, τέσσερις σε κάθε επίσκεψη, κι αυτή είναι η μοναδική φορά 16

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 17

που κουβεντιάζει μαζί τους, τουλάχιστον με τους περισσότερους». Περπάτησαν για λίγο σιωπηλοί, ώσπου ο Πέρκινς είπε: «Ο Φίλντινγκ κάνει πάλι συγκέντρωση απόψε». «Ξοδεύει για τα καλά τώρα τελευταία», απάντησε αποδοκιμαστικά ο Κέιλι. «Φαντάζομαι ότι τώρα το φαγητό στο τμήμα σου είναι χειρότερο από ποτέ». «Είναι η τελευταία του Περίοδος πριν τη συνταξιοδότησή του. Μέχρι το τέλος της Περιόδου θα δεξιωθεί όλους τους καθηγητές με τις συζύγους τους. Κάθε βράδυ μαύρα κεριά. Σε ένδειξη πένθους. Φοβερή εκκεντρικότητα». «Ναι. Θα έλεγα πως είναι μια τυπική κίνηση». «Ο πατέρας μου τον λέει ιδιόρρυθμο». Πέρασαν το δρόμο και μπήκαν στο κυλικείο, όπου συνέχισαν να κουβεντιάζουν για τις βαρυσήμαντες υποθέσεις του κυρίου Τέρενς Φίλντινγκ, ώσπου ο Πέρκινς έδωσε απρόθυμα τέλος στη συνάντησή τους. Ήταν αδύναμος στη Φυσική κι έτσι αναγκαζόταν να κάνει επιπλέον μαθήματα.

Η συγκέντρωση στην οποία αναφέρθηκε νωρίτερα το ίδιο απόγευμα ο Πέρκινς πλησίαζε στο τέλος της. Ο κύριος Τέρενς Φίλντινγκ, διευθυντής τμήματος του Κάρνε, έβαλε λίγο ακόμα πόρτο στον εαυτό του και έσπρωξε βαριεστημένα την καράφα στα αριστερά. Ήταν το αγαπημένο του πόρτο, το καλύτερο που είχε. Και τα αποθέματα του καλύτερου θα έφταναν για όλη την Περίοδο – μετά... ποιος νοιαζόταν; Ένιωθε λιγάκι κουρασμένος από την παρα17 2 – Ο ποιοτικός φόνος

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 18

κολούθηση του αγώνα, λιγάκι μεθυσμένος και λιγάκι βαριεστημένος με τη Σέιν Χετς και τον σύζυγό της. Τι φρικτή που ήταν η Σέιν. Μεγαλόσωμη και σαρωτική σαν ξεπεσμένη Βαλκυρία. Με αυτά τα μαύρα της μαλλιά... Καλύτερα να καλούσε κάποιους άλλους. Τους Σνόου, για παράδειγμα, μα αυτός παραήταν έξυπνος. Ή τον Φίλιξ ντ’ Άρσι, μα ο Ντ’ Άρσι συνεχώς τον διέκοπτε. Τέλος πάντων, σε λιγάκι θα φρόντιζε να τσιγκλήσει τον Τσαρλς Χετς και ο Χετς θα θύμωνε κι έτσι θα έφευγε νωρίς. Ο Χετς έδειχνε νευρικός, ήθελε να ανάψει την πίπα του, μα ο Φίλντινγκ δεν το ανεχόταν σε καμία περίπτωση. Ας κάπνιζε ένα πούρο αν ήθελε ο Χετς. Όμως η πίπα του θα έμενε στην τσέπη του σακακιού του, στη θέση που της άρμοζε, και το αθλητικό του προφίλ θα παρέμενε δίχως το στολίδι του. «Πούρο, Χετς;» «Όχι ευχαριστώ, Φίλντινγκ. Θα σε πείραζε μήπως...» «Σου προτείνω ανεπιφύλακτα το πούρο. Μου τα έστειλε ο νεαρός Χάβελεϊκ από την Αβάνα. Ο πατέρας του είναι πρέσβης εκεί, ξέρεις». «Ναι, αγαπητέ μου», είπε συγκαταβατικά η Σέιν. «Ο Βίβιαν Χάβελεϊκ ανήκε στο στράτευμα του Τσαρλς όταν ο Τσαρλς ήταν διοικητής των εκπαιδευόμενων». «Καλό παιδί ο Χάβελεϊκ», σχολίασε ο Χετς, σουφρώνοντας τα χείλη για να δείξει πως είναι αυστηρός κριτής. «Πολύ διασκεδαστικό το πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα», είπε στα γρήγορα η Σέιν Χετς με ένα ψεύτικο χαμόγελο που υπονοούσε ότι δεν ήταν διόλου διασκεδαστικό. «Τι μονότονος που είναι ο κόσμος μας σήμερα».

18

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 19

»Θυμάμαι πριν τον πόλεμο που ο Τσαρλς επιθεωρούσε το στρατιωτικό σώμα καβάλα σε ένα άσπρο άλογο. Δεν γίνονται πια αυτά, έτσι; Δεν έχω τίποτα εναντίον του κυρίου Άιρντεϊλ, του διοικητή, τίποτε απολύτως. Σε ποιο σύνταγμα υπηρέτησε, Τέρενς, ξέρεις; Είμαι βέβαιη πως τα πάει περίφημα, όπως κι αν είναι τα πράγματα τώρα στο σώμα – τα πάει τόσο καλά με τα παιδιά, έτσι δεν είναι; Η σύζυγός του είναι τόσο υπέροχος άνθρωπος... αναρωτιέμαι γιατί δεν καταφέρνουν ποτέ να κρατήσουν το υπηρετικό προσωπικό τους... Άκουσα πως θα βοηθήσει στο σώμα και ο κύριος Ροντ την επόμενη Περίοδο». «Καημενούλη Ροντ», είπε σιγανά ο Φίλντινγκ, «τρέχει πέρα δώθε σαν το κουταβάκι, πασχίζοντας επιβραβευθεί με το μπισκοτάκι του. Προσπαθεί τόσο σκληρά. Τον έχετε προσέξει πώς ζητωκραυγάζει στους σχολικούς αγώνες; Δεν είχε ξαναδεί αγώνα ράγκμπι πριν έρθει εδώ. Δεν παίζουν ράγκμπι στις προπαρασκευαστικές, μόνο ποδόσφαιρο. Τον θυμάσαι όταν πρωτοήρθε, Τσαρλς; Τι συναρπαστικό! Αρχικά προσπαθούσε να περνάει απαρατήρητος, μας παρακολουθούσε: τους αγώνες, το λεξιλόγιο, τους τρόπους μας. Έπειτα, μια μέρα, λες και απέκτησε ως διά μαγείας μιλιά, μίλησε στη γλώσσα μας. Εκπληκτικό, σαν την πλαστική χειρουργική. Φυσικά ήταν δουλειά του Φίλιξ ντ’ Άρσι – ποτέ άλλοτε δεν ξανάδα τέτοιο πράγμα». «Η φίλτατη κυρία Ροντ», είπε η Σέιν Χετς με έναν τόνο αφηρημένης ασάφειας που τον φύλαγε για τις πιο φαρμακερές της δηλώσεις: «Τόσο γλυκιά... και με τόσο απλό γούστο, δεν βρίσκετε; Ποιος θα σκεφτόταν ποτέ να κρεμάσει πορσελάνινες πάπιες στον τοίχο του; Τις μεγάλες 19

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 20

μπροστά και τις μικρές πίσω. Χαριτωμένο, δεν βρίσκετε; Όπως σε κάποιες τσαγερίες. Αναρωτιέμαι από πού τις αγόρασε. Πρέπει να τη ρωτήσω. Έμαθα πως ο πατέρας της μένει κοντά στο Μπούρνμαουθ. Θα πρέπει να νιώθει πολύ μόνος, δεν συμφωνείτε; Πολύ λαϊκό μέρος. Άνθρωπο δεν θα βρίσκει να μιλήσει». Ο Φίλντινγκ έγειρε πίσω και περιεργάστηκε το τραπέζι του. Τα ασημικά ήταν καλά. Τα καλύτερα στο Κάρνε, είχε ακούσει να το λένε και έτεινε να συμφωνήσει. Ετούτη την περίοδο η διακόσμηση περιλάμβανε μονάχα μαύρα κεριά. Κάτι τέτοια πράγματα θυμάται ο κόσμος όταν πια έχεις φύγει: «Ο αγαπητός Τέρενς – θαυμάσιος οικοδεσπότης. Δεξιώθηκε όλο το προσωπικό κατά την τελευταία του Περίοδο, μετά των συζύγων, ξέρετε. Μαύρα κεριά, τι συγκινητικό. Ράγισε η καρδιά του που άφηνε τη σχολή του». Μα έπρεπε οπωσδήποτε να κάνει κάτι για να τσιγκλήσει τον Τσαρλς Χετς. Θα το ευχαριστιόταν πολύ η Σέιν. Η Σέιν θα τον παρακινούσε μάλιστα, διότι απεχθανόταν τον Τσαρλς, διότι μέσα στο ογκώδες, άσχημο κορμί της έκρυβε πονηριά φιδιού. Ο Φίλντινγκ κοίταξε τον Χετς και έπειτα τη σύζυγό του κι εκείνη του χαμογέλασε, με το νωχελικό, φαύλο χαμόγελο της πόρνης. Για μια στιγμή ο Φίλντινγκ φαντάστηκε τον Χετς βολεμένο πλάι σ’ αυτό το χοντρό σώμα: μια εικόνα που θύμιζε Λωτρέκ... ναι, ακριβώς! Ο πομπώδης Τσαρλς, με το ψηλό καπέλο του, να κάθεται άκαμπτος πάνω σε ένα βελούδινο κουβερλί. Εκείνη πληθωρική, διστακτική και βαριεστημένη. Η εικόνα τον ευχαρίστησε: τι διαστροφή να μεταφέρεις τον ανόητο Χετς 20

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 21

από τη σπαρτιάτικη καθαρότητα του Κάρνε στα παρισινά μπορντέλα του δεκάτου ενάτου αιώνα... Ο Φίλντινγκ άρχισε να μιλάει, ή μάλλον να ρητορεύει με ένα ύφος φιλικής αντικειμενικότητας που ήξερε πως θα ενοχλούσε τον Χετς. «Τώρα που αναλογίζομαι τα τριάντα μου χρόνια στο Κάρνε, συνειδητοποιώ πως πέτυχα λιγότερα κι από έναν οδοκαθαριστή». Τον παρακολουθούσαν και οι δύο – «κάποτε θεωρούσα τους οδοκαθαριστές άτομα κατώτερά μου. Τώρα ειλικρινά αμφιβάλλω. Όταν κάτι είναι βρόμικο αυτοί το καθαρίζουν κι έτσι η κατάσταση του κόσμου βελτιώνεται. Όμως εγώ – εγώ τι έκανα; Εδραίωσα μια κυρίαρχη τάξη που δεν χαρακτηρίζεται ούτε από ταλέντο ούτε από κουλτούρα ούτε από πνεύμα, διατήρησα ζωντανά, για μια ακόμα γενιά, τα χαρακτηριστικά μιας νεκρής εποχής». Στην άλλη άκρη του τραπεζιού ο Τσαρλς Χετς, που ποτέ του δεν κατάφερνε να αδιαφορεί για τα λόγια του Φίλντινγκ, κατακοκκίνισε και αναστατώθηκε. «Μα τους διδάσκουμε, δεν τους διδάσκουμε Φίλντινγκ; Τι έχεις να πεις για τις επιτυχίες μας, τις υποτροφίες μας;» «Δεν δίδαξα ούτε ένα αγόρι στη ζωή μου, Τσαρλς. Συνήθως το αγόρι δεν ήταν αρκετά έξυπνο, ενίοτε δεν ήμουν εγώ. Για τα περισσότερα αγόρια, βλέπεις, η αντίληψη πεθαίνει μαζί με την εφηβεία. Για μερικά παραμένει, ωστόσο όταν τη βρίσκουμε, εδώ στο Κάρνε, φροντίζουμε να τη σκοτώσουμε. Εάν επιβιώσει των προσπαθειών μας, το αγόρι κερδίζει υποτροφία.... Δείξε μου λίγη κατανόηση, Σέιν, είναι η τελευταία μου Περίοδος».

21

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 22

«Είναι δεν είναι, λες ανοησίες, Φίλντινγκ», δήλωσε οργισμένος ο Χετς. «Πράγμα σύνηθες στο Κάρνε. Αυτές οι επιτυχίες, όπως τις λες, δεν είναι παρά οι αποτυχίες, τα σπάνια αγόρια που δεν έμαθαν τα μαθήματα του Κάρνε. Εκείνα που αγνόησαν την κουλτούρα της μετριότητας. Γι’ αυτά δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Για τα υπόλοιπα όμως, για τα σαστισμένα παπαδάκια και τα πειθήνια στρατιωτάκια, γι’ αυτά η αλήθεια του Κάρνε είναι κακό προμήνυμα και μας μισούν». Ο Χετς γέλασε δυνατά. «Τότε γιατί ξανάρχονται τόσοι πίσω, εάν μας μισούν τόσο πολύ; Γιατί μας θυμούνται και έρχονται να μας δουν;» «Διότι εμείς οι ίδιοι, αγαπητέ Τσαρλς, είμαστε το κακό προμήνυμα! Το ένα και μοναδικό μάθημα του Κάρνε που δεν ξεχνούν ποτέ. Επιστρέφουν για να μας διαβάσουν, κατάλαβες; Από εμάς έμαθαν το μυστικό της ζωής: ότι γερνάμε δίχως να φρονιμεύουμε. Συνειδητοποίησαν ότι όταν μεγαλώσαμε δεν συνέβη απολύτως τίποτα: ούτε εκτυφλωτικό φως στο δρόμο προς τη Δαμασκό, ούτε αιφνίδια αίσθηση ωριμότητας». Ο Φίλντινγκ έγειρε πίσω το κεφάλι και κοίταξε το χονδροειδές βικτοριανό γύψινο της οροφής και τη βρομιά γύρω από τη ροζέτα. «Απλώς γεράσαμε λιγάκι. Λέμε τα ίδια αστεία, κάνουμε τις ίδιες σκέψεις, θέλουμε τα ίδια πράγματα. Χρόνο με το χρόνο, Χετς, παραμένουμε οι ίδιοι άνθρωποι, ούτε σοφότεροι, ούτε καλύτεροι, εδώ και πενήντα χρόνια δεν έχουμε σκεφτεί ούτε ένα πρωτότυπο πράγμα. Τελικά κατάλαβαν ότι όλα ήταν ένα σκέτο τέχνασμα, και το 22

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 23

Κάρνε και εμείς: οι ακαδημαϊκές μας φορεσιές, τα φοιτητικά μας αστεία, οι συνετές συμβουλές μας. Εξ ου και κάθε χρόνο που περνάει από την μπλεγμένη, άδεια ζωή τους, αυτοί ξανάρχονται για να ατενίσουν σαγηνεμένοι εσένα κι εμένα, Χετς, σαν παιδιά πάνω από ένα μνήμα, που αναζητούν το μυστικό ζωής και θανάτου. Ναι, λοιπόν, αυτό το έμαθαν από μας». Ο Χετς κοίταξε τον Φίλντινγκ σιωπηλά για μια στιγμή. «Λίγο ακόμα πόρτο, Χετς;» είπε ο Φίλντινγκ με ύφος ελαφρώς συμφιλιωτικό, μα ο Χετς τον κοιτούσε ακόμη αγριεμένα. «Αν αστειεύεσαι...» άρχισε να λέει και η σύζυγός του παρατήρησε γεμάτη ικανοποίηση ότι ήταν πράγματι πολύ οργισμένος. «Μακάρι να ήξερα, Τσαρλς», απάντησε ο Φίλντινγκ με επίπλαστη σοβαρότητα. «Ειλικρινά, μακάρι να ήξερα. Κάποτε θεωρούσα έξυπνο να συγχέεις το κωμικό με το τραγικό. Τώρα εύχομαι να μπορούσα να τα ξεχωρίσω». Πολύ του άρεσε αυτό που είπε! Ήπιαν καφέ στο καθιστικό, όπου ο Φίλντινγκ κατέφυγε στο κουτσομπολιό, αλλά ο Χετς δεν παρασύρθηκε. Ο Φίλντινγκ ευχήθηκε να τον είχε αφήσει να ανάψει την πίπα του. Ύστερα θυμήθηκε την εικόνα των Χετς στο Παρίσι και αναθάρρησε. Απόψε ήταν αρκετά καλός. Υπήρξαν στιγμές που έπεισε μέχρι και τον εαυτό του. Όταν η Σέιν πήγε να πάρει το παλτό της, οι δύο άντρες στέκονταν παρέα στο χολ, δίχως να μιλούν. Η Σέιν επέστρεψε, με μια ετόλ από ερμίνα, κιτρινισμένη από την πολυκαιρία, ριγμένη στη φαρδιά κάτασπρη πλάτη της. Έγει23

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 24

ρε στο πλάι το κεφάλι, χαμογέλασε και άπλωσε το χέρι στον Φίλντινγκ, με την παλάμη προς τα κάτω. «Αγαπητέ Τέρενς», του είπε καθώς ο Φίλντινγκ φιλούσε τις χοντρές κλειδώσεις της, «τι ευγενικό εκ μέρους σου. Και είναι η τελευταία σου Περίοδος. Πρέπει να σου κάνουμε το τραπέζι προτού φύγεις. Τι λυπηρό. Μείναμε τόσοι λίγοι». Χαμογέλασε ξανά, μισοκλείνοντας τα μάτια για να δείξει τη συναισθηματική της φόρτιση, έπειτα ακολούθησε τον σύζυγό της έξω. Το κρύο ήταν ακόμα τσουχτερό κι έπεφτε χιόνι. Ο Φίλντινγκ έκλεισε και μαντάλωσε προσεκτικά την πόρτα πίσω τους –ίσως λίγο νωρίτερα από όσο επιβάλλει η ευγένεια– ύστερα επέστρεψε στην τραπεζαρία. Το ποτήρι του Χετς ήταν ακόμα μισογεμάτο. Ο Φίλντινγκ το πήρε και έχυσε προσεκτικά το περιεχόμενο στην κανάτα. Ήλπιζε να μην ταράχτηκε πολύ ο Χετς. Απεχθανόταν να μην είναι αρεστός. Φύσηξε τα μαύρα κεριά και έσβησε τις καύτρες τους με τον αντίχειρα και το δείκτη του. Ανάβοντας το φως, πήρε από τον μπουφέ ένα φτηνό σημειωματάριο και το άνοιξε. Περιείχε τη λίστα με τους καλεσμένους του για το υπόλοιπο της Περιόδου. Με την πένα του έκανε προσεκτικά ένα σημαδάκι δίπλα στο όνομα Χετς. Ξεμπέρδεψε με αυτούς. Την Τετάρτη θα δεχόταν τους Ροντ. Ο άντρας ήταν αρκετά αξιόλογος, όμως εκείνη ήταν σκέτη κόλαση. Συνήθως δεν συνέβαινε έτσι με τα ζευγάρια. Οι γυναίκες κατά κανόνα ήταν πολύ πιο συμπαθείς. Άνοιξε τον μπουφέ, πήρε ένα μπουκάλι μπράντι κι ένα σωληνωτό ποτήρι. Κρατώντας τα με το ένα χέρι πήγε βα24

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 25

ριεστημένα στο καθιστικό ακουμπώντας με το άλλο χέρι στον τοίχο καθώς περπατούσε. Θεέ μου! Ξαφνικά ένιωσε γέρος. Μια ανεπαίσθητη σουβλιά στο στήθος, ένα βάρος στα πόδια και στα πέλματα. Τι προσπάθεια που απαιτούσε η κοινωνική συναναστροφή – η διαρκής προσποίηση! Απεχθανόταν να μένει μόνος, ωστόσο οι άνθρωποι τον έκαναν να πλήττει. Το να μένεις μόνος είναι σαν να είσαι κουρασμένος μα να μην καταφέρνεις να κοιμηθείς. Κάποτε είχε επικαλεστεί ένα στίχο κάποιου Γερμανού ποιητή. Ο στίχος έλεγε: «Εσύ κοιμήσου, μα εγώ πρέπει χορέψω».* Ή κάτι τέτοιο. Έτσι είμαι εγώ, σκέφτηκε ο Φίλντινγκ. Έτσι είναι και το Κάρνε. Ένας γερο-σάτυρος που χορεύει στο ρυθμό της μουσικής. Ο ρυθμός γινόταν γρηγορότερος και τα κορμιά τους γηραιότερα, μα έπρεπε να συνεχίσουν το χορό – στα παρασκήνια περίμεναν οι νέοι. Τι αστείο να χορεύεις παλιούς χορούς σε έναν νέο κόσμο. Έβαλε λίγο μπράντι. Από μια άποψη χαιρόταν που έφευγε, παρότι θα συνέχιζε να διδάσκει αλλού. Βέβαια, είχε και την ομορφιά του το Κάρνε. Τον περίβολο του Αβαείου την άνοιξη... τις παράξενες φιγούρες των αγοριών που περίμεναν να αρχίσει η λειτουργία... τα παιδιά που πηγαινοέρχονταν σαν τις εποχές του χρόνου και τους γέρους που πέθαιναν στο μεταξύ. Μακάρι να * Αναφορά στο στίχο «Εγώ θα κοιμηθώ, μα εσύ πρέπει να χορέψεις», από το ποίημα Υάκινθοι του Γερμανού ποιητή και συγγραφέα Τέοντορ Στορμ. (Σ.τ.Μ.)

25

LE CARRE_FONOS_sel_Final_Layout 1 02/06/2011 2:50 ΜΜ Page 26

μπορούσε να ζωγραφίζει. Θα ζωγράφιζε το φαντασμαγορικό θέαμα του Κάρνε στα μουντά καφετιά χρώματα του φθινοπώρου... Τι κρίμα, σκέφτηκε ο Φίλντινγκ, που ένα μυαλό με τέτοια κριτήρια περί ομορφιάς δεν διαθέτει κανένα ταλέντο στη δημιουργία. Κοίταξε το ρολόι του. Δώδεκα παρά τέταρτο. Σχεδόν ώρα για βόλτα... για χορό και όχι για ύπνο.

26