Ιερώνυμος Λύκαρης - Άπληστε κόσμε, κάλπικε by Kastaniotis Editions

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 5

ιερωνυμοσ λυκαρησ

απληστε κοσμε, καλπικε νουάρ μυθιστόρημα

εκΔοσεισ κασΤανιωΤη

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 6

Το 50% των εσόδων του συγγραφέα από την πώληση του βιβλίου δίνονται για την ενίσχυση του έργου του συλλόγου «νοσηλεία» (http://www.nosilia.org.gr/). ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2015 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

εκΔοσεισ κασΤανιωΤη α.ε. Γραφεια: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 αθήνα ΒιΒλιοΠωλειο: Ζαλόγγου 11, 106 78 αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5990-9

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 7

κεφαλαια

Ψηφίδες σοφίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ένα ουρανόπεμπτο συναπάντημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . η εξομολόγηση ενός άπληστου δολοφόνου . . . . . . . . . . . . . . . . Ένας εφιάλτης αποπειράται να μαντέψει το μέλλον . . . . . . . . . Ένα όρνεο με καρδιά διαβόλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ο κουλοχέρης της ιστορίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ο Γύπας εν καμίνω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 44 145 152 196 205

εΠιμεΤρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222

σημειωσεισ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

231

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 8

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 9

Ψηφίδες σοφίας

Της φτώχειας της λείπουν πολλά, της απληστίας τα πάντα.1 Όσο περισσότερα έχουμε, τόσο περισσότερο θα αγωνιούμε.2 μόνο όταν θα έχετε κόψει και το τελευταίο δέντρο. μόνο όταν θα έχετε δηλητηριάσει και το τελευταίο ποτάμι. μόνο όταν θα έχετε ψαρέψει και το τελευταίο ψάρι. μόνο τότε θα καταλάβετε ότι τα λεφτά δεν τρώγονται.3 Όσα βλέπει ο οφθαλμός, αυτά επιθυμεί και ο πλεονέκτης.4 Τίποτα δεν είναι αρκετό για όποιον βρίσκει λίγο το αρκετό.5 η πλεονεξία είναι μέγιστο ανθρώπινο ελάττωμα.6 εκείνος που έχει πολλά, ας μη ζητεί περισσότερα.7 αν ζεις σύμφωνα με τις επιταγές της φύσης, ποτέ δεν θα είσαι φτωχός. αν ζεις σύμφωνα με τις επιταγές των ανθρώπων, ποτέ δεν θα γίνεις πλούσιος.8 είδα κάποτε μια μέλισσα πνιγμένη μες στο μέλι και κατάλαβα.9 Άσχετα με το τι έχεις, πάντα θέλεις περισσότερα και καλύτερα. αυτή η άσβεστη πλεονεξία είναι ένα βάσανο, μια διαρκής ψυχική απογοήτευση.10 ο κόσμος είναι αρκετά μεγάλος για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου, αλλά πολύ μικρός για να ικανοποιήσει την ανθρώπινη απληστία.11 Όταν κάνεις κάτι για το κέρδος, δεν πρέπει να διστάζεις.12 Τίποτα δεν είμαστε σ’ αυτό τον κόσμο και ό,τι έχουμε εδώ μένει.13

1. αρισΤοΤελησ v 2. ΒουΔασ v 3. ινΔιανικη ΠροφηΤεια v 4. μεΓασ Βασιλειοσ v 5. εΠικουροσ v 6. μενανΔροσ v 7. οραΤιοσ v 8. σενεκασ v 9. νικοσ καΖανΤΖακησ v 10. Γεσε ΤουμΠΤεν λαμα v 11. μαΧαΤμα ΓκανΤι v 12. σοφοκλησ v 13. ΖοΖε σαραμαΓκου

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 10

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 11

Ένα ουρανόπεμπτο συναπάντημα

κροΤαλιασ ψόφησε. οι καμπάνες της κόλασης πανηγύρισαν το χαρμόσυνο θανατικό μεσάνυχτα σαββάτου. οδός αναπαύσεως, κυριακή, ώρα οχτώ το πρωί. Παρκαρισμένος από τα ξημερώματα σε θέση που να μπορώ να ελέγχω την είσοδο του α΄ νεκροταφείου της αθήνας, περίμενα να σκάσει μύτη η νεκροφόρα με τον Ζήση καρδαρά ή κροταλία, τον πιο σκοτεινό και δαιμόνιο έμπορο όπλων της χώρας. η εμβολή κεραυνοβόλησε τον κροταλία πάνω που προσπαθούσε να φορέσει το παντελόνι της πιτζάμας του. μια ώρα μετά, το έμαθα από τον νίκο, τον γιο του μάγειρά του. ο νίκος ήταν φοιτητής της νομικής και δούλευε νυχτερινή βάρδια στο ψιλικατζίδικο της γειτονιάς μου. Ήξερε τι δουλειά κάνω. μιλούσαμε για τα πολιτικά, του είχα πει και κάποια λίγα από τις δικές μου ιστορίες, και είχαν μεταξύ μας αναπτυχτεί συμπάθεια και εμπιστοσύνη. Ένα βράδυ τον πέτυχα που μάζευε τις εφημερίδες της προηγούμενης μέρας. στο πρωτοσέλιδο μιας αθλητικής φυλλάδας δέσποζε η φάτσα του γιου του κροταλία, του Πάρη. Τον ρώτησα αν ήξερε ποιος ήταν, κι ο νίκος μού απάντησε: «ο γιος του αφεντικού του πατέρα μου». με ύφος περιπαιχτικά συνωμοτικό, μου είπε τα καθέκαστα, όπως του τα ’χε προλάβει ο πατέρας του από το τηλέφωνο. Τη βδομάδα που προηγήθηκε, ο κροταλίας έδειχνε καταβεβλημένος και εξαιρετικά ανήσυχος. μέσα σε λίγες μέρες είχε μεταμορφωθεί σε κέρινο ομοίωμα του παλιού δεσποτικού εαυτού του. Το υπηρετικό προσωπικό μουρμούριζε στους διαδρόμους και στα υπόγεια του φαραωνικού παλατιού του ότι πα11

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 12

ραπονιόταν συνεχώς για τα πρησμένα πόδια του, τη δύσπνοια και τον γαϊδουρινό βήχα του, έβριζε και ξεσπούσε με το παραμικρό σε κλαψουρίσματα και παραμιλητά. Έπαθε δύο, τουλάχιστον, λιποθυμικά επεισόδια: ένα στο λουτρό του και ένα στον κήπο του, καθώς περιπατούσε και συζητούσε με τον έμπιστο δικηγόρο του και έναν αμερικάνο που τον έφερνε, τις τελευταίες μέρες καθημερινά, ένα αυτοκίνητο με διπλωματικές πινακίδες. στο απλησίαστο φρούριό του, το επονομαζόμενο και «οχυρό του κροταλία», που δέσποζε στην κορυφή ενός παραθαλάσσιου και πευκόφυτου λόφου λίγο μετά το ακρωτήριο του σουνίου, τα μέτρα ασφαλείας είχαν ενταθεί. Το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που τον κουράριζε είχε τεθεί σε επιφυλακή και διανυκτέρευε εκεί. οι διαβουλεύσεις με τους δικηγόρους του, τον αμερικάνο και ανώτατα στελέχη των εταιρειών του ήταν συνεχείς. μόλις διαπιστώθηκε ο θάνατός του και υπογράφηκε το πιστοποιητικό από τον προσωπικό καρδιολόγο του, η οικογένειά του αποφάσισε να τον κηδέψει άρον άρον: την επομένη κιόλας, σε αυστηρά στενό οικογενειακό κύκλο. στο α΄ νεκροταφείο θα τον έψελναν και μετά ένα ελικόπτερο θα τον πέταγε μέχρι τη Βουλγαρία για αποτέφρωση. Περίεργη η τόση βιάση να τον εξαερώσουν, και ακόμα πιο περίεργη η χρονική στιγμή που χτύπησε η εμβολή τον κροταλία, ενώ προσπαθούσε να φορέσει το παντελόνι της πιτζάμας του.

εδώ και δυο βδομάδες στα δημοσιογραφικά γραφεία κυκλοφορούσαν φήμες για επικείμενο ξέσπασμα σκανδάλου τεκτονικής δυναμικής. Ψιθυριζόταν πως από μέρα σε μέρα ο εισαγγελέας διαφθοράς θα καλούσε τον κροταλία για να δώσει εξηγήσεις. μια ανώνυμη αλλά απολύτως τεκμηριωμένη καταγγελία είχε φτάσει 12

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 13

στο γραφείο του ταχυδρομικά από τη Ζυρίχη. Για πρώτη φορά στα χρονικά της δύσοσμης καριέρας του, ο ερεβώδης άρχων της διαπλοκής και της μίζας θα έβγαινε στη σέντρα. οι φήμες μιλούσαν για «θηλυκό καρφί». η μυστηριώδης κυρία κατονόμαζε έναν επιτελικό αξιωματικό που είχε λαδωθεί από τον κροταλία με τριακόσιες χιλιάδες ευρώ για μια μικρής σχετικά αξίας αγορά βλημάτων για τεθωρακισμένα. οι λεπτομερείς αποδείξεις για το πότε, το πώς, το πόσα και το πού βρίσκονταν τα λεφτά που τσέπωσε ο επίορκος, αλλά και το λεκτικό ύφος και ο γραφικός χαρακτήρας της καρφωτής έγκλησης έδιναν την εντύπωση ότι επρόκειτο για σπιουνιά προδομένης καρδιάς. Ήταν ζήτημα χρόνου για τον εχθρικό εσμό1 που διαγκωνιζόταν θανάσιμα τον κροταλία να ρίξει στη χύτρα με τα σκατά, που ήδη σιγόβραζε, κι άλλες αποκαλύψεις, δυσεξακρίβωτες αλλά επικοινωνιακά εντυπωσιακές. η συλλογή του σκανδαλοτροφείου του κροταλία ήταν ατελείωτη. κι όπως συνήθως συμβαίνει, δεν θα αργούσε η στιγμή που κάποιος επιφανής δωροδοκούμενος από τον δικό του συμμαχικό εσμό θα εξαγοραζόταν ή θα πανικοβαλλόταν και θα υιοθετούσε προσωπικές στρατηγικές θωράκισης του πισινού του. αναγκαστικά, η αντεπίθεση του κροταλία και των συμμάχων του θα ήταν ανάλογης έντασης και πανουργίας. αν όλα αφήνονταν έρμαιο στο καταστροφικό μίσος των αντίπαλων στρατοπέδων, δεν θα αργούσε ή στιγμή που όλο το μαύρο αναδιανεμητικό σύστημα του κρατικού προϋπολογισμού θα εισερχόταν σε κατάσταση επικίνδυνης ανισορροπίας. και να που ξαφνικά μια εμβολή καθάρισε τη φάση! Ό,τι πιο βολικό για να το καταπιεί κάνεις αμάσητο.

Το όνομα του Ζήση καρδαρά για πρώτη φορά ακούστηκε δημόσια στη δίκη των βασανιστών της Χούντας. Την περίοδο 1972-1974 ήταν στο πτυχίο της ασοεε και, πα13

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 14

ράλληλα, έκανε τη στρατιωτική θητεία του ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στο κολαστήριο του εαΤ-εσα. αρχικά ως γραφέας του α22 και μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου ως οδηγός και ορντινάντσα του διαβόητου βασανιστή μαρκολέα. ο καρδαράς ένιωθε πολύ τυχερός και περήφανος που πηγαινοέφερνε τον λοχαγό μαρκολέα στους δρόμους της χουντοκρατούμενης αθήνας: στις συλλήψεις, στα μπουρδέλα, στις χαρτοπαικτικές λέσχες, στα γήπεδα και στα μπουζούκια. Τον είχα ακούσει με τ’ αυτιά μου να κοκορεύεται: «ο μονιμάς, ρε, μ’ έχει σαν γιο του» – «ο μαρκολέας, ρε, είναι ψυχάρα» – «ο μαρκολέας, ρε, έχει μεγάλες άκρες». Το παρατσούκλι «κροταλίας» του το είχαν βγάλει οι άλλοι εσατζήδες επειδή, πριν αρχίσει να βασανίζει, τον έπιανε μια σπασμωδία και κροτάλιζε τη γλώσσα του. ο κροταλίας έδειχνε μια προτίμηση στα «τσάι πάρτι, χωρίς φρυγανιές»: σε αυτά, δηλαδή, όπου τέσσερις πέντε εσατζήδες έμπαιναν στο κελί του κρατουμένου, τον έστηναν όρθιο, έκαναν κύκλο γύρω του και, με εκφοβιστικά ουρλιαχτά, σπρωξίματα, βρισιές και όσες απειλές κατέβαζε το αρρωστημένο μυαλό τους, τον τρομοκρατούσαν χωρίς να τον ξυλοκοπούν. Όποτε όμως ο μαρκολέας τον έπαιρνε μαζί του για βοηθό σε «τσάι πάρτι, με φρυγανιές», ο κροταλίας έκανε το καθήκον του επιδεικνύοντας τον επιβαλλόμενο ζήλο. σε αυτά τα «πάρτι» η κατατρομοκράτηση του κρατουμένου συνοδευόταν από ανηλεή ξυλοδαρμό: «Για να γίνει το κουμμούνι μπλε μαρέ», όπως το φόντο του τιμημένου πουλιού3 της «εθνοσωτηρίου επαναστάσεως». από τα χρόνια κιόλας της εσα, ο κροταλίας έδειξε το δολοπλόκο ταλέντο του να μυρίζεται το μέλλον και να προετοιμάζει τη θέση του σ’ αυτό: απέφευγε τις πρωτοβουλίες για άσκοπο βασανισμό των κρατουμένων· κάποιες φορές έκανε πως έδερνε, ή έδερνε πιο ελαφριά από τους άλλους, ή έκανε τα στραβά μάτια και επέτρεπε στους τιμωρημένους με πολυήμερη ορθοστασία να κάθονται για λίγο στο πάτωμα του γυμνού κελιού 14

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 15

τους, κλείνοντάς τους με νόημα το μάτι. Όποτε ήταν νυχτερινός αξιωματικός υπηρεσίας, το έπαιζε συμπονετικός. Πήγαινε στους μη κομμουνιστές κρατουμένους και τους ρωτούσε αν ήθελαν να μεταφέρει κανένα μήνυμα στους δικούς τους. μετά στεκόταν στη μέση του διαδρόμου, για να ακούγεται σε όλα τα κελιά, και φώναζε: «κωλόφαρδα σλαβοκουμμούνια, απόψε είμαι στις καλές μου. Όλο τ’ απόγευμα γαμούσα κι είμαι ψόφιος. Γι’ αυτό κηρύσσω προσωρινή αναστολή εθνικής αναμορφώσεως. ελλάς ελλήνων Χριστιανών και όχι εθνοπροδοτών». και έβαζε μετά τον σαλπιγκτή να σαλπίσει πρώτα τον ύμνο της 21ης απριλίου και μετά σιωπητήριο. Δύο μήνες πριν πέσει η Χούντα, ο μέντοράς του ο μαρκολέας βρέθηκε στο τρίτο λιμανάκι της Βουλιαγμένης στραγγαλισμένος με κόκκινη καλτσοδέτα, με το πρόσωπο πασαλειμμένο με ρουζ και κοκκινάδια και το πίσω μέρος του κρανίου του λιωμένο στα βράχια. μια βδομάδα μετά, ο κροταλίας πήρε μετάθεση στη διεύθυνση εξοπλισμών του Πενταγώνου. στη δίκη των βασανιστών, ο κροταλίας είχε το θράσος να εμφανιστεί ως μάρτυρας υπεράσπισης του δεκανέα Γιάγκου κασίδα ή Βοϊδόπουτσα. Ήταν από το ίδιο χωριό και είχαν κάποια μακρινή συγγένεια. ο διεστραμμένος σαδιστής Βοϊδόπουτσας δεν έπαιρνε ούτε έξοδο, για να μένει στο στρατόπεδο και να το γλεντάει με τα αγαπημένα δικής του επινόησης βασανιστήρια: το «βιτσάτο καλαματιανό» και την «τσουχτερή μπουκάλα». στο «βιτσάτο καλαματιανό» οι κρατούμενοι, πιασμένοι σε κύκλο, μουρμούριζαν τον ρυθμό και έκαναν ότι χόρευαν όπως όπως καλαματιανό. αυτός καθόταν σε μια καρέκλα, έπινε χύμα ρετσίνα από ένα μεγάλο μπουκάλι και, με μια μακριά βοϊδόπουτσα που είχε φέρει από το χωριό του, μαστίγωνε τους κρατουμένους που περνούσαν από μπροστά του στα τυφλά. Έπειτα από κάθε βίτσισμα, ούρλιαζε πάντα με την ίδια σειρά: «φωνάξτε, ρε, “ελλάς ελλήνων Χριστιανών” και θα σας 15

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 16

τη χαρίσω!» – «Χορέψτε ρε, μιάσματα, προδότες!» – «Άντε, μουνόπανα, πάρτε τους κώλους σας πιο γρήγορα, να μη σας τους γαμήσω επιτόπου!» Όταν του τέλειωνε το κρασί, με μάτια κατακόκκινα από το μεθύσι, καταϊδρωμένος από σαδιστικό πυρετό, έδινε το παράγγελμα: «κρατούμενοι, αλτ! οκλαδόν. Θέλω κύκλο αλφάδι. ολοστρόγγυλο όπως η κόκκινη Πλατεία». Άρχιζε η «τσουχτερή μπουκάλα». οι κρατούμενοι κάθονταν οκλαδόν σε άρτιο κύκλο ακριβείας. ο Βοϊδόπουτσας διάλεγε έναν στην τύχη και του έδινε το άδειο μπουκάλι της ρετσίνας και τη βοϊδόπουτσα. εκείνος έπρεπε να πάει στο κέντρο του κύκλου και να περιστρέψει το μπουκάλι όσο πιο δυνατά μπορούσε. Όποιον άτυχο συγκρατούμενό του έδειχνε ο λαιμός του, έπρεπε να πέσει στα τέσσερα για να τον μαστιγώσει. Τόσες φορές, όσες και οι στροφές που είχε κάνει το μπουκάλι. στη συνέχεια, ήταν η σειρά του μαστιγωμένου να στρίψει το μπουκάλι και ούτω καθεξής. οι κρατούμενοι το έστριβαν επίτηδες αδύναμα και μετά προσποιούνταν ότι χτυπούσαν τους συγκρατουμένους τους. Άλλοι, συνήθως οι παλιότεροι, παρέμεναν ακίνητοι στη θέση τους, αρνούμενοι να συμμετάσχουν. και έτσι, η «τσουχτερή μπουκάλα» πάντοτε κατέληγε σε λυσσώδη ξυλοδαρμό τους από τον μαινόμενο Βοϊδόπουτσα, που χτύπαγε αλυχτώντας στα τυφλά, μέχρι να τον εγκαταλείψουν οι αντοχές του και να ξεραθεί, βγάζοντας αφρούς από το στόμα του. στη δίκη, ο κροταλίας εμφανίστηκε με σκούρο κουστούμι και γραβάτα, ως φέρελπις οικονομολόγος που θα έφευγε σε λίγες μέρες με υποτροφία για τις ηΠα. αγορεύοντας με στόμφο, λες και ήταν δημόσιος κατήγορος και όχι υπερασπιστής ενός ψυχοπαθούς καθάρματος, αξιοποίησε το δημόσιο βήμα της δίκης για να εξαργυρώσει τα δείγματα της υποκριτικής ευσπλαχνίας του, κρατώντας έντεχνα αποστάσεις από τις ακρότητες των ανωτέρων του. 16

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 17

με την απύθμενη υποκρισία του «ειλικρινώς μετανοημένου» για τα όσα –«ελάχιστα συγκριτικά με άλλους»– εξαναγκάστηκε να κάνει «σε μελλοντικούς επιστήμονες που είχαν παρασυρθεί από μια ανεφάρμοστη ξενοκίνητη ιδεολογία», πρόταξε ως άλλοθι αυτό που όλα τα σκουλήκια του είδους του αναμασούν, όταν το πλήρωμα του χρόνου τούς υποχρεώνει να υπερασπίσουν τον εαυτό τους και να αποποιηθούν τους ομοίους τους: αυτός, ως έφεδρος αξιωματικός, το μόνο που έκανε ήταν να τιμήσει τον όρκο που έδωσε στο όνομα του έθνους και της πατρίδας, να επιδείξει την οφειλόμενη υποταγή εις τους ανωτέρους του και να εκτελεί άνευ αντιλογίας τις διαταγές τους. ωστόσο, ο πονηρούλης κροταλίας, όποτε και όσο μπορούσε, τις παρέβαινε για «ανθρωπιστικούς» καθαρά λόγους. επειδή, εκτός από έφεδρος αξιωματικός με οικογενειακά εθνικόφρονα θύματα στον εμφύλιο, ήταν, προσωπικά, και άτομο βαθιά θρησκευόμενο. σύμφωνα με τις βαθύτερες θεολογικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις του, ήταν λάθος στο λίκνο της δημοκρατίας να υιοθετηθούν τα ίδια μέσα σωφρονισμού που εφάρμοζαν οι κομμουνιστές στις χώρες του «σιδηρού Παραπετάσματος», μόνο και μόνο για να αλλάξει τα εθνοκτόνα «πιστεύω» της μια όχι ιδιαιτέρως ευφυής, ούτε και αριθμητικώς αξιόλογη μειονότητα. συνεπαρμένος από το απύθμενο θράσος του, είχε ξεχάσει εντελώς τον Βοϊδόπουτσα που εκνευρισμένος τού φώναξε από την τελευταία σειρά των εδωλίων: «ρε μαλάκα κροταλία, για μένα δεν θα πεις τίποτα;» μέσα σε γενική θυμηδία, ο κροταλίας, ψύχραιμος σαν ατσάλι, έσφιξε τον κόμπο της γραβάτας του και έκλεισε όπως όπως την παράστασή του: «Τούτων δοθέντων, παρακαλώ το σεβαστό δικαστήριο να εξαντλήσει την επιείκειά του για όσους από τους κατηγορουμένους, όπως ο Γιάγκος κασίδας, έχουν εμφανώς το ακαταλόγιστο λόγω μειωμένης αντιληπτικής ικανότητος». και μετά, ο κροταλίας χάθηκε. Όσοι αργότερα –ανάμεσά τους κι εγώ– επιχείρησαν να σκα17 2 – Άπληστε κόσμε, κάλπικε

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 18

λίσουν τον βούρκο με τα μυστικά του, έπεσαν σε αδιαπέραστο τείχος σιωπής. σκόρπιες πληροφορίες, αρκετές ενδείξεις, απόδειξη καμία. ο κροταλίας έκανε τις πρώτες χρήσιμες γνωριμίες του στο Πεντάγωνο κατά τους τελευταίους μήνες της θητείας του. με χαμηλόβαθμους τότε αξιωματικούς, από αυτούς που, λόγω βαθμού και θέσης, ήταν λιγότερο ή καθόλου εκτεθειμένοι ως χουντικοί. Προφανώς, δεν τσίμπησε τυχαία την υποτροφία από τους αμερικανούς. κανείς δεν έμαθε πού «μετεκπαιδεύτηκε» ως οικονομολόγος και διεθνής μάνατζερ πώλησης όπλων και στρατιωτικών υπηρεσιών. η πρώτη του γυναίκα ήταν μια συμφοιτήτριά του, άγονη κόρη ενός γερουσιαστή του Τέξας, που σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα, και η δεύτερη, η μητέρα του γιου του Πάρη, η άσχημη ζάπλουτη θυγατέρα ενός ελληνοαμερικάνου κατασκευαστή δημόσιων έργων, που είχε στενές σχέσεις με τον δικτάτορα. στη χώρα επέστρεψε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ως σκιώδης σύμβουλος εταιρειών κατασκευής οπλικών συστημάτων. υπόγεια και με μεγάλη μαεστρία, οικοδόμησε ένα πολυπλόκαμο δίκτυο επιρροής και στα δύο κόμματα εξουσίας. ο κροταλίας φώλιαζε πάντα στην αθέατη πλευρά του λυκόφωτος, μακριά από κάθε δημοσιότητα και απευθείας εμπλοκή στις σκοτεινές συναλλαγές του. ελάχιστοι τον συναντούσαν από κοντά, και από αυτούς κανείς δεν ήταν σίγουρος πως είχε συναντηθεί με τον πραγματικό. είχε τουλάχιστον δύο σωσίες στη δούλεψή του. Τα τελευταία χρόνια, για λόγους υγείας, περνούσε αρκετούς μήνες του χρόνου κάπου στο μεξικό, με μια ουγγαρέζα πορνοστάρ βραβευμένη με AVN4 στην κατηγορία «Το φιλί της κλεοπάτρας». επειδή, λοιπόν, το ήξερα, το κάθαρμα, και από την καλή και από την ανάποδη, περιμένοντας τη νεκρική πομπή του άρχισα να υφαίνω το δικό μου σενάριο για την αιφνίδια και τόσο βολική αποβίωσή του. 18

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 19

Ποιο κέντρο συμφερόντων –και για ποιο λόγο– πλαγιοκόπησε στα ξαφνικά τον πανίσχυρο κροταλία; είχα μια βάσιμη υποψία πως η επίθεση εξαπολύθηκε από κύκλωμα που δεν σχετιζόταν, άμεσα τουλάχιστον, με το εμπόριο όπλων. Την αιτία και την αφορμή πρέπει να την προκάλεσε ο γιος του ο Πάρης. Ήθελε το σοκολατόπαιδο να ρίξει τρελό χρήμα για να αγοράσει δύο ομάδες ποδοσφαίρου, μια της α΄ και μια της Β΄ εθνικής, ώστε να χωθεί στην παράγκα5 με τις χρυσοτόκους όρνιθες των στοιχημάτων. Ήμουν σχεδόν βέβαιος: Το ανώνυμο κάρφωμα της μάλλον ανύπαρκτης ερωμένης ήταν σε γνώση του αξιωματικού που λαδώθηκε. Τον είχαν ψήσει να παίξει τον ρόλο του μετανοημένου λαγού. Όταν θα τον καλούσε ο ανακριτής, συντετριμμένος από την παραβίαση του όρκου του στη σημαία, εκείνος θα έβαζε το χέρι στο ευαγγέλιο και θα ομολογούσε ευθαρσώς: «η προμήθεια αυτή μου δόθηκε από τον κύριο καρδαρά για να υπογράψω χωρίς καθυστερήσεις, αντιρρήσεις και παρατηρήσεις την κατακύρωση της σύμβασης». και αφού θα κάρφωνε αυτά που τον ορμήνεψαν να καρφώσει για τον κροταλία και τους μεσάζοντες που τον προσέγγισαν, θα δήλωνε πως επιθυμούσε διακαώς να επιστρέψει τα χρήματα που πήρε, για να αποκατασταθεί η ησυχία στη συνείδησή του και για να τύχει της ευνοϊκής μεταχείρισης του νόμου. αν για λόγους τακτικής δεν γλύτωνε την προφυλάκιση, θα αποφυλακιζόταν σύντομα με υψηλή εγγυοδοσία, απαγόρευση εξόδου από τη χώρα και υποχρεωτική εμφάνιση στο αστυνομικό Τμήμα της περιοχής του. Έξω από το γραφείο του ανακριτή, θα παιζόταν η τελευταία σκηνή του πρώτου μέρους της κωμωδίας: ο ποινικολόγος του, σαν γάλος φουσκωτός, θα στηνόταν δίπλα στον μετανιωμένο, αυτός θα κοίταζε χαμηλά και θα κάλυπτε τις χειροπέδες με το σακάκι του, ενώ ο επιφανής νομικός, με το ευθυτενές βλέμμα του καρφωμένο στη δέσμη των μικροφώνων, θα δήλωνε: «Το μήνυμα του πελάτη μου είναι σαφές: η συνεργασία του 19

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 20

με τις ανακριτικές αρχές και η επιστροφή των χρημάτων που αφελώς αποδέχτηκε αποτελούν μείζονα απόδειξη της μεταμελείας του και, συνεπώς, δικαιούται εκ του νόμου επιεικούς μεταχείρισης. Προκειμένου να αποκαλυφθούν οι κρυφές διαδρομές των παράνομων αμοιβών, αλλού πρέπει να στρέψει την προσοχή της η ποινική προδικασία. εμείς είμαστε το μικρό ψάρι. Έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στο ότι η δικαιοσύνη θα επιτελέσει το έργο της εις το ακέραιο, άνευ περιττών καθυστερήσεων». Όταν, ύστερα από λίγα χρόνια, ο αργυρώνητος αξιωματικός θα καθάριζε, θα τον περίμενε κάπου η αμοιβή του. Διπλάσια ή και τριπλάσια από τα επιστρεφόμενα αργύρια της μετανοίας του. στο μεταξύ, ο αντιπερισπασμός θα έστρεφε τα φώτα της δημοσιότητας στον κροταλία και ο λολοφιόγκος του ο Πάρης θα εξαναγκαζόταν να συμμαζευτεί στο χρυσό κλουβί του. ο κροταλίας, όμως, δεν ήταν κανένας τυχάρπαστος που έκανε αρπαχτούλες από το Δημόσιο. Ήταν αυτός που για δεκαετίες ανοιγόκλεινε κατά βούληση τις βαλβίδες της καρδιάς του ακαθάριστου εθνικού εγκληματικού Προϊόντος· ο μέγας εκμαυλιστής που τροφοδοτούσε με ζεστό μαύρο χρήμα τις αρτηρίες της, για να κάνει τις δουλειές του παστρικά και όμορφα, αφήνοντας τους πάντες ευχαριστημένους και δεμένους στον τροχό της συνένοχης ομερτά. από την άλλη ήξερε: μια τοσηδά ρωγμή, που θα έμπαζε στην αυλή του ανεπιθύμητη δημοσιότητα, μια χαρά αφορμή ήταν για να αξιοποιηθεί η όχι και τόσο ευνοϊκή για αυτόν πολιτική συγκυρία και να δεχτεί επίθεση σ’ όλα τα σκοτεινά μέτωπα που διαφέντευε. Άρα, σε μια τόσο ρευστή κατάσταση, η απρόσμενη εμφάνιση μιας τόσο ξαφνικής βαλβιδοπάθειας...

μουγκρητά από μηχανές μεγάλου κυβισμού με ανάγκασαν να αναβάλω το συμπέρασμα. 20

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 21

Δυο πορτοκαλιές κούκλες Χάρλεϊ ντάβιντσον ελέκτρα ούλτρα λίμιτεντ με κινητήρα 1.690 κυβικών εκατοστών προσέγγισαν και πάρκαραν στο δεξιό άκρο της εισόδου του νεκροταφείου. οι αναβάτες ήταν ντυμένοι με ίδιες σκούρες μπλε φόρμες. Ξεπέζεψαν νωχελικά, σήκωσαν τις φιμέ προμετωπίδες του κράνους τους, άνοιξαν τις μπαγκαζιέρες τους και, όταν γύρισαν προς το μέρος μου, ο ένας κρατούσε μια κάμερα και ο άλλος μια φωτογραφική μηχανή. στο επόμενο λεπτό έκανε την εμφάνισή της η αυτοκινητοπομπή. στην πλώρη και στην πρύμνη της ήταν δύο κόκκινα τζιπ Χάμερ H2 και ενδιάμεσα μια αστραφτερή λευκή νεκροφόρα, μια σκούρα μπλε αλεξίσφαιρη μερσεντές ες-Γκαρντ, ένα θωρακισμένο ασημί Άουντι σεκιούριτι και μια κόκκινη διθέσια αγωνιστική φεράρι. οι μοτοσικλετιστές άρχισαν να φωτογραφίζουν και να βιντεοσκοπούν. από τα δυο τζιπ κατέβηκαν οχτώ σκούρα κουστούμια με παπιγιόν. οι τέσσερις έβγαλαν από τη νεκροφόρα ένα λευκό λακαριστό φέρετρο, το φόρτωσαν επ’ ώμου, ανέβηκαν το μοναδικό πλατύσκαλο, πήραν λοξή κατεύθυνση προς τον ναό των αγίων Θεοδώρων και στάθηκαν. αποκλείεται οι τύποι να ήταν κοράκια γραφείου τελετών. αυτοί δεν μετακινούνται με Χάμερ ούτε είναι σαν τρίφυλλες ντουλάπες. από τις δυο θωρακισμένες λιμουζίνες κατέβηκαν μια γυναίκα, τρεις άντρες και ένας παπάς. Προσπάθησα να σιγουρέψω την αναγνώριση. η γυναίκα, λογικά, ήταν η σύζυγος. Θεόρατη, ντυμένη και στολισμένη με μια τουαλέτα φαρδιά, ριχτή σαν κελεμπία, όχι μαύρη, αλλά κόκκινη βελουτέ. στον λαιμό και στα χέρια φορούσε χοντροκομμένα χρυσαφικά. Ήταν λες και πήγαινε σε χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν. ο ένας από τους άντρες θα ήταν ο έμπιστος δικηγόρος του. ο άλλος; ο αμερικάνος; και ο τρίτος; κάποιον γνωστό μού θύμιζε το σουλούπι του. αδύνατο να θυμηθώ. από τη φεράρι βγήκε ο Πάρης. ατημέλητος μες στο πανά21

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 22

κριβο μαύρο κουστούμι του, με τα τζελαρισμένα μαλλιά του όρθια, έδωσε τα κλειδιά στον πιο κοντινό του από τους ακροβολισμένους μπράβους, που περισκοπούσαν βλοσυρά την περίμετρο, και επιτάχυνε για να ενωθεί με τους άλλους που τον περίμεναν. Δύο λεπτά αργότερα, ένα ξανθό σούργελο ντυμένο στα μαύρα βγήκε ατσούμπαλα από τη θέση του συνοδηγού, προσπαθώντας να ξεμπλοκάρει το λουρί της τσάντας της. κλυδωνιζόμενη πάνω στα δεκάποντα τακούνια της, κάτι τού φώναξε. εκείνος κοντοστάθηκε βλαστημώντας, κι όταν τον έφτασε, την έβρισε, την άρπαξε από το χέρι και την τραβολόγησε βάναυσα. η αλλόκοτη νεκρική πομπή, με το φέρετρο μπροστά και πίσω του τον παπά, τη θεόρατη γυναίκα και το γνωστό μου σουλούπι σε τριάδα, και ακόμα πιο πίσω, ανά δύο, τον Πάρη με το σούργελο και τον δικηγόρο με τον αμερικάνο, άρχισε να βαδίζει προς τους αγίους Θεοδώρους, με τους μοτοσικλετιστές να τη βιντεοσκοπούν και να τη φωτογραφίζουν ασταμάτητα. Δύο μπράβοι την επιτηρούσαν από τα πλάγια και οι άλλοι δύο, βαδίζοντας με την όπισθεν, κάλυψαν τα νώτα της μέχρι να φτάσει στην εκκλησία. μετά επέστρεψαν και στήθηκαν στην είσοδο με τα μπράτσα σταυρωμένα, ο ένας στην πρώτη και ο άλλος στην τέταρτη κολόνα της κιονοστοιχίας. Τα αυτοκίνητα έκαναν τον γύρο, μπήκαν στο πάρκινγκ του νεκροταφείου και πάρκαραν απέναντι από το παρατηρητήριό μου. οι οδηγοί παρέμειναν στις θέσεις τους. Όλοι τους άνοιξαν τα παράθυρα και άναψαν τσιγάρο. αποφάσισα να περιμένω, μέχρι να προχωρήσει λίγο η εξόδιος ακολουθία. Έτσι όπως έδειχναν να βιάζονται, αποκλείεται να του έψελναν ολόκληρο τον Άμωμο Ψαλμό.6 από το «Ἄμωμοι ἐν ὁδῷ, Ἀλληλούια»7 μέχρι το «Δεῦτε τελευταῖον ἀσπασμόν δῶμεν, ἀδελφοί, τῷ θανόντι, εὐχαριστοῦντες Θεῷ»8 τους έδινα ένα τέταρτο με είκοσι λεπτά το πολύ. είχα αγοράσει από πριν ένα μπουκέτο κόκκινα γαρίφαλα για να το παίξω τεθλιμμένος λόγω προσφάτου απωλείας προ22

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 23

σφιλούς μου προσώπου. Θα έμπαινα κι εγώ λοξά στον προαύλιο χώρο, ελπίζοντας να τους πετύχω να βγαίνουν από τους αγίους Θεοδώρους. αν ήμουν τυχερός και περνούσα απαρατήρητος, θα έκανα πως μιλάω στο κινητό και θα τους φωτογράφιζα εν κινήσει. Όταν η διαίσθησή μου σήμανε συναγερμό, βγήκα από το αυτοκίνητο και, με τα γαρίφαλα στο αριστερό και το κινητό στο δεξί γυρισμένο στη φωτογραφική μηχανή, πήρα ύφος και προχώρησα σκυφτός προς την είσοδο. οι πτυσσόμενες καγκελόμορφες πόρτες με τους βυζαντινούς χρυσούς σταυρούς ήταν κλειστές. Πριν προλάβω να πατήσω στο πλατύσκαλο, οι οπισθοφύλακες κινήθηκαν προς το μέρος μου. ο μεγαλύτερος σε ηλικία, με μελιστάλαχτο ύφος –όσο μελιστάλαχτο μπορεί να έχει ένας κάπρος–, σήκωσε το δεξί του χέρι σε στάση «αλτ» και γρύλισε: «με συγχωρείτε, κύριε. απαγορεύεται». «απαγορεύεται;» «μάλιστα. ελάτε πάλι σε μισή ώρα». «μα τι συμβαίνει;» «Τίποτα δεν συμβαίνει. σας είπα, απαγορεύεται. ελάτε πάλι σε μισή ώρα». «Ποιος είστε, κύριε, που θα που πείτε να έλθω πάλι σε μισή ώρα; αφήστε με, σας παρακαλώ, να περάσω». Πριν αποσώσω τη φράση, μέσα από τα ακουστικά ενδοσυνεννόησης ακούστηκαν γρατζουνίσματα. από μια δυο λέξεις που έπιασα κατάλαβα ότι το σκυλολόι του κροταλία είχε αρχίσει να βγαίνει από τους αγίους Θεοδώρους. οι κάπροι συνεννοήθηκαν με το βλέμμα. Το μελιστάλαχτο ύφος και ο πληθυντικός έκαναν φτερά και ο μικρότερος σε ηλικία, με μια απειλητική εισπνοή, φούσκωσε το στήθος του –το σακάκι του τσίτωσε– και άρχισε τις αγριάδες. «Τι δεν καταλαβαίνεις, ρε φίλε; Δεν θέλεις, δηλαδή, να το πάμε με το καλό; Άντε, στρίβε κι έλα πάλι σε μισή ώρα». Δεν περίμεναν την αντίδρασή μου. Πάτησα το δεξί μου πόδι στο σκαλί και όρθωσα το ανάστημά μου. 23

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 24

«Όχι, ρε φίλε, δεν καταλαβαίνω. αν δεν μ’ αφήσετε να περάσω, θα πάρω το 100». Πριν προλάβω να περάσω στην επόμενη φάση της καθυστέρησης, ένα νέο οξύ γρύλισμα μικροφώνισε στ’ ακουστικά τους. Τα πρόσωπά τους παραμορφωθήκαν. Τα έβγαλαν, ξεβούλωσαν με το δάχτυλο τ’ αυτιά τους και τα ξαναφόρεσαν. με ύφος «τώρα, μαλάκα, θα τις φας», άνοιξαν μια πτυχή της πόρτας, βγήκαν, μ’ άρπαξαν αγκαζέ και ρουθουνίζοντας και ξεφυσώντας στη μούρη μου με πήγαν, σηκωτό σχεδόν, στο απέναντι πεζοδρόμιο. μαζί με εμένα την πλήρωσε και μια Τσιγγάνα με ένα μωρό στην αγκαλιά, που αποπειράθηκε να ζητιανέψει. ο νεότερος της φώναξε «στρίβε!» και ο μεγαλύτερος «Δίνε του κι εσύ, μωρή». η αυτοκινητοπομπή είχε ήδη αρχίσει να κινείται, για να περιμαζέψει το φέρετρο και τη νεκρική κουστωδία του κροταλία. ο νεότερος ξεκούμπωσε και άνοιξε επιδεικτικά το σακάκι του. Όταν βεβαιώθηκε ότι είδα το σιδερικό στη ζώνη του να φιγουράρει σε μια καουμπόικη δερμάτινη θήκη, το κούμπωσε ξανά και μου είπε: «Έλα λίγο μαζί μου. Θα πάμε μέχρι την άλλη γωνία. κάνε μου τη χάρη. μέχρι να φύγουμε, θέλω να κάτσεις στ’ αυγά σου. μετά, ωραία και καλά, μπορείς να πας τα λουλουδάκια στη γιαγιά σου». Για την τιμή των όπλων μουρμούρισα κάτι σαν «καλά, αυτό θα το δούμε...» Έκαναν πως δεν άκουσαν. Γλίστρησα με τρόπο το κινητό στην τσέπη μου και έριχνα εκνευρισμένες ματιές στον περίγυρο. η πομπή έκανε τον κύκλο. Το πρώτο Χάμερ σταμάτησε μπροστά μας και μάζεψε τους κάπρους. ο τσαμπουκαλεμένος, πριν κλείσει την πόρτα, χαμογέλασε στραβά και μου πέταξε: «είστε ελεύθερος, κύριε. συλλυπητήρια και συγγνώμη για την καθυστέρηση!» Όταν πέρασε το Άουντι, κολλημένη πάνω στο παράθυρο του συνοδηγού, με τη μύτη του πατικωμένη, θα έπαιρνα όρκο 24

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 25

πως με κοιτούσε με τα αλλήθωρα μάτια της η κακογερασμένη σκατόφατσα του Βοϊδόπουτσα. αυτό το κάθαρμα ήταν το γνωστό σουλούπι! η πομπή χάθηκε στην οδό Τριβωνιάκου. οι μοτοσικλετιστές έφυγαν προς τη λεωφόρο Βουλιαγμένης. μόνο τους αριθμούς από το ένα Χάμερ και το Άουντι κατάφερα να συγκρατήσω. σκατά! σπασμένος από το ναυάγιο, ήμουν έτοιμος να πετάξω την ανθοδέσμη και να φύγω, όταν σταμάτησαν μπροστά μου δυο ανθρώπινα φαντάσματα, σε κακή κατάσταση από την πρέζα. Ήταν συμπαθητικές φυσιογνωμίες ανάμεσα στα τριάντα και τα σαράντα. ο ένας ήταν λιώμα εντελώς. με μάτια κλειστά, ταλαντεύονταν έτοιμος να σωριαστεί. ο άλλος στεκόταν κάπως καλύτερα. με μάτια που πετάριζαν, μια κοιτούσε τα ταλαιπωρημένα γαρίφαλα, μια εμένα και μια τον φίλο του. Έπειτα από δυο ολόκληρα λεπτά το βρήκε. «ο μπαμπάς σου, φίλε;» «Όχι». «η μανούλα σου;» «Όχι, κάποιος γνωστός μου». «Θεός σχωρέσ’ τον, ρε φίλε! Ζωή σε λόγου μας! ειλικρινά». κοιταχτήκαμε μέχρι που μια αδύναμη λάμψη άστραψε στο θολό του βλέμμα. «Δεν μου λες, ρε φιλαράκο, ειλικρινά, συγγνώμη κιόλας, έχεις κάνα ψιλό για να βοηθήσουμε το παιδί από δω. κρίμα είναι. Το βλέπεις. Πάει και δεν πάει, ο φουκαράς». Πώς να αντιδράσεις σε μια τέτοια αφοπλιστική ατάκα, που κρύβει μέσα της τόση χαμένη εξυπνάδα, τόση απέλπιδα προσμονή; Του έδωσα όσα ψιλά είχα στην τσέπη μου. με χαιρέτησε κοφτά, στρατιωτικά, μου ευχήθηκε «και πάλι συλλυπητήρια για τον δικό σου, αδελφέ, ειλικρινά», έπιασε τον φίλο του αγκαζέ και άρχισαν να κατεβαίνουν την αναπαύσεως κάνοντας οχτάρια. 25

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 26

Τους παρακολούθησα μέχρι που χάθηκαν και τότε ένιωσα πάλι το πείσμα μου να με τραβάει απ’ το μανίκι. Έκανα μεταβολή σαν κουρδισμένο στρατιωτάκι και όρμησα προς την είσοδο του νεκροταφείου. Για να μην πάει χαμένη και η ανθοδέσμη, θα πήγαινα μέχρι τους αγίους Θεοδώρους μπας και ψάρευα κανέναν άλλο, παπά, ψάλτη ή καντηλανάφτη, που ίσως είχε δει το ξεπροβόδισμα του κροταλία. μετά θα την άφηνα σε όποιον τάφο μού έκανε κλικ. κατσιποδιά! Το κυλικείο κλειστό. Τα γραφεία κλειστά. η εκκλησία θεόκλειστη. Ψυχή τριγύρω. μια γριά με κλειστά τα μάτια καθόταν σε ένα πεζούλι κρατώντας αγκαλιά μια σφιχτοδεμένη πλαστική σακούλα. στις τουαλέτες κανείς. στάθηκα δίπλα στο μνήμα ενός πατριδοκάπηλου αρχιεπισκόπου και προσπάθησα να βάλω σε μια σειρά τις πιθανότητες που έσκασαν όλες μαζί, ένα κουβάρι μπερδεμένο, στο εκνευρισμένο μου μυαλό. Προχώρησα λίγα μέτρα, άφησα τα γαρίφαλα στο μνημείο για τους σαράντα χιλιάδες αθηναίους που πέθαναν στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής από λιμό, και άρχισα την άσκοπη περιπλάνηση. Το μυαλό μου δεν έλεγε να ξεκολλήσει από τον κροταλία και την εξπρές κηδεία του. Πώς του την έπεσε έτσι μπαμπέσικα ο Χάρος, «ως κλέπτης και ως ληστής», και πήγε αμετάλαβος, ανίκανος πλέον οριστικά να φροντίζει τα μάταια της ζωής και του σώματος, και κυρίως, να λαδώνει πατόκορφα τους εκάστοτε «χρήσιμους» για να στήνει τις δουλειές του; Τι ξαφνική πρεμούρα ήταν αυτή να τον ψάλουν στα γρήγορα και στα κρυφά, ώστε να τον πάνε μετά, με το δικό του ελικόπτερο, στη Βουλγαρία, για να τον κάνουν στάχτη και να τον συσκευάσουν σε αμφορέα χρυσό; από πού κι ως πού ο μέγας εκμαυλιστής κροταλίας μάς προέκυψε οικολόγος, πωρωμένος ενάντιος της μόλυνσης του υπεδάφους και της ατμόσφαιρας με τα μικρόβια της πτωματικής αποσύνθεσης; και αν είχε τέτοια εμ26

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 27

μονή με την αποτέφρωση του άθλιου σαρκίου του, ήταν ανάγκη να τον τρέχουν στη Βουλγαρία για να τον φουρνίσουν; στο κάτω κάτω, λεφτά είχε. μπορούσε άνετα να έχει ακόμα και δικό του κρεματόριο για... πολλές πολλές χρήσεις. Παραλογιζόμουν, το ήξερα, αλλά για να μην τρελαθούμε κι εντελώς, μία ήταν η απάντηση που έστεκε στα λογικά της: ο κροταλίας ήταν πανούργα πόρνη, αλεπού. και μια πανούργα πόρνη-αλεπού δεν πιάνεται με ξόβεργες. εξουδετέρωσε τη νάρκη που πέταξαν στην αγκαλιά του οι όψιμοι εχθροί του, με ένα στρατήγημα παραπλάνησης που θα τους άφηνε στα κρύα του λουτρού: σκηνοθέτησε με δικό του παπά, οπερατέρ και φωτογράφο την ίδια του την κηδεία. Πιστοποίησε από την κλειδαρότρυπα ότι αποδήμησε για τις χαρές της κόλασης, και την έκανε προς άγνωστη κατεύθυνση. με ελικόπτερο (αποκλείεται να είχε μόνο ένα), με τζετ, με ταχύπλοο από το ιδιωτικό λιμάνι του απόρθητου οχυρού του; Τι σημασία έχει το μέσο; Όταν ο βασικός ύποπτος πεθαίνει, η υπόθεση καταλήγει στο αρχείο. αν έχω δίκιο, που αποκλείεται να μην έχω, ο μόνος που θα την πατούσε στο τέλος θα ήταν ο επίορκος αξιωματικός που λαδώθηκε για δεύτερη φορά για να κάνει τον λαγό. κακό του κεφαλιού του. σύντομα δεν θα ήταν χρήσιμος σε κανέναν. και τότε ποιος ήταν, αν ήταν, μες στο φέρετρο; εύκολο. κάποιος από τους σωσίες του. Ζωντανός που παρίστανε τον πεθαμένο ή κανονικός νεκρός που, σαν άτυχος κασκαντέρ, έπαιξε τον τελευταίο ρόλο της καριέρας του: Πήρε τη θέση του αφεντικού του στην άρπα κόλα παπατζίδικη κηδεία του. είμαι σίγουρος: ακόμα και το νεκροσέντουκο θα άνοιξαν, για να απαθανατίσουν –οπερατέρ και φωτογράφος– τον τελευταίο ασπασμό των τεθλιμμένων συγγενών και φίλων στο κούτελο του κίβδηλου κροταλία. Ήθελε προσοχή. Το μυστικό θα το κρατούσα μέχρι να πάρει η υπόθεση μπρος. Θα περίμενα να πέσουν και άλλα τραπουλόχαρτα στη λεκιασμένη τσόχα. να σκάσουν κι άλλες μπλόφες. η φούρια για α27

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 28

ποκλειστικές αποκαλύψεις σε παγιδεύει, τις περισσότερες φορές, στα δίχτυα τους. Πατώντας τις μπανανόφλουδες που σου πετάνε, ψευδή γεγονότα που τα προκαλούν για αντιπερισπασμό, κινδυνεύεις να εγκλωβιστείς σε δίνες που ρουφούν σε μαύρες τρύπες, να στροβιλίζεσαι άσκοπα κυνηγώντας την ουρά σου, να γίνεις ακούσια η ξεσκονίστρα μαριονέτα τους. Άλλωστε, ο μόνος μάρτυρας αυτής της ραδιούργας κηδείας ήμουν εγώ. Δηλαδή, κανένας. είπαμε: ο κροταλίας δεν ήταν χθεσινός. Έπαιζε τη ρώσικη ρουλέτα στα δάχτυλα. Ποτέ δεν βρέθηκε στο στρατόπεδο των χαμένων. στα παιχνίδια που πρωταγωνιστούσε, ακόμα και οι αμφισβητούμενες φάσεις στημένες ήταν. Τον είχαν υποτιμήσει. Όση δύναμη και να πίστευαν ότι είχαν, ο κροταλίας είχε απείρως μεγαλύτερη. εγγύηση για αυτό, ο διαχρονικός ομφάλιος λώρος που τον συνέδεε με την πρεσβεία του αμερικάνου φίλου. Βάδιζα απορροφημένος από τις λογικές αμφιβολίες και τις παράλογες βεβαιότητές μου. Δεν έπρεπε να αφήσω καμιά τους να ριζώσει. Έριχνα στα μνημεία αδιάφορες ματιές. Προσπερνούσα αγωνιστές του 1821, αριστοκράτες, ξενόδουλους δολοπλόκους πολιτικούς, άπληστους πλουτοκράτες που στα τελευταία τους φόρεσαν τον μανδύα του ελεήμονα, ανάξιους ποιμενάρχες, καθάρματα σαν τον κροταλία, που είχαν την προνοητικότητα να γίνουν ευεργέτες, υπερεκτιμημένους οργανικούς διανοούμενους και καθεστωτικούς καλλιτέχνες, τιμημένους εν ζωή με στημένα βραβεία... υπέρλαμπροι τάφοι ανάξιων ζωντανών. Πόσα εκατομμύρια φτυαριές θα αξίωνε το ξέθαμα όλων τους; η ματαιόδοξη μετριότητα, μαζεμένη σε ένα μνημειακό υπαίθριο μουσείο νεκρολατρείας, της πιο ετερόκλητης αισθητικής. και κάπου ανάμεσα σε όλους αυτούς, τύμβοι ανώνυμων θυμάτων μαζικών θηριωδιών και σκόρπια μνήματα κομμουνιστών ηγετών και κοινωνικών αγωνιστών, ως ακίνδυνα, ηττημένα παρατράγουδα της ιστορίας. με είχε πιάσει το κακό μου και ήμουν άδικος και ισοπεδωτικός. 28

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 29

να και ο κολοκοτρώνης. καθιστός, από ολόλευκο μάρμαρο. κοντοστάθηκα και διάβασα την προειδοποίηση που σκάλισαν ερήμην του στην κοτρώνα όπου καθόταν: «σιγά, διαβάτη, εδώ κοιμάται ο Γέρος του μοριά. μην του ταράζεις τον ύπνο». Το βλέμμα του ήταν στοχαστικό. Ένας κότσυφας πέταξε και κάθισε στον αριστερό ώμο του, και τότε πρόσεξα πώς τον είχαν καταντήσει. κάποιοι, προφανώς ακροδεξιοί, του είχαν δέσει από τον λαιμό μια ελληνική σημαία που έπεφτε στην πλάτη του σαν μπέρτα και μπροστά του, πάλι από τον λαιμό, του είχαν κρεμάσει μια ξεθωριασμένη πλαστική εικόνα της Παναγίας. συνέχισα μέχρι το επόμενο σταυροδρόμι και σταμάτησα για να προσανατολιστώ. Έστριψα δεξιά και, στα είκοσι μέτρα, είδα έναν μεγάλο ναόσχημο τάφο που μου θύμισε το ερέχθειο. η σκεπαστή βεράντα του στηριζόταν σε έξι αγάλματα που, από την απόσταση που ήμουν, έφερναν στις καρυάτιδες. από την έκπληξη κοντοστάθηκα. Ένας τύπος καθόταν σε μια πολυθρόνα και διάβαζε μια σομόν εφημερίδα. σε ένα σημείο όπου οι ακτίνες του ήλιου σχημάτιζαν ένα ανισοσκελές φωτεινό τρίγωνο, ήταν ξαπλωμένο ένα θεόρατο ροτβάιλερ. Πλησίασα. η έμφυτη επιθυμία του να προστατέψει το σπίτι και το αφεντικό του έκανε το ροτβάιλερ να σηκωθεί, να γρυλίσει απειλητικά, να κάνει δυο βήματα προς το μέρος μου και να καρφώσει πάνω μου τα θλιμμένα του μάτια. ναι, παρά το υπόκωφο απειλητικό γρύλισμα, αυτό το σκυλί είχε μια έκφραση λες και η αδιάκριτη εμφάνισή μου το διέκοψε από βουβό θρήνο. ο τύπος σηκώθηκε. φορούσε κοτλέ λαδί παντελόνι, γαλάζιο πουκάμισο, τουίντ σακάκι με δερμάτινα μπαλώματα στους αγκώνες, ασημένια γυαλιά πρεσβυωπίας χαμηλά στη μύτη και ένα σκούρο μπλε καπελάκι μπέιζμπολ των νιου Γιορκ Τζάιαντς. καθησύχασε το σκυλί με ένα προστακτικό «Ήσυχα, Ταρζάν», δίπλωσε άτσαλα στα δύο τους Financial Times και με κοίταξε πάνω από τα γυαλιά του με ένα χαμόγελο συγκαταβατι29

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 30

κής συγγνώμης. ο Ταρζάν έβγαλε έναν πηγαίο λυγμικό αναστεναγμό και σωριάστηκε πάλι στο φωτεινό του τρίγωνο. κι εγώ έμεινα να κοιτάζω τον τύπο λες και ήταν αρειανός. αυτή κι αν ήταν ουρανοκατέβατη εισβολή του απρόοπτου. μπροστά μου στεκόταν ο πρώην συμφοιτητής μου Βασίλειος Γύπαρης ή μπιλ Γκιπς, ένα από τα πιο άπληστα όρνεα της διεθνούς χρηματιστηριακής αχρείας αδελφότητας. αυτοπροσώπως. είχε μείνει κάγκελο κι αυτός. Ήταν αργά πια για να τον αποφύγω. ρίχνοντας μια λοξή ματιά στον Ταρζάν, αναφώνησα: «Δεν το πιστεύω. Τι κάνεις εσύ εδώ». «Το ίδιο θα σε ρώταγα κι εγώ. είσαι καλά;» «καλά είμαι. Για μια κηδεία ήλθα. Την έχασα, όμως». Τα φρύδια του έσμιξαν σε κυματιστές ζαρωματιές, τα ρουθούνια του διεστάλησαν, έτριψε το σαγόνι του, μετά τη μύτη του και μετά με ρώτησε: «Για τον κροταλίας ήλθες;» Ήταν η σειρά μου να παίξω το παιχνίδι των έκπληκτων χειρονομιών. «Γιατί, τον ήξερες;» «Όχι προσωπικά... Όπως όλος ο κόσμος». από τις χειρονομίες περάσαμε στις υπεκφυγές: «Πώς έμαθες για την κηδεία;» «είμαι εδώ από χθες». και από τις υπεκφυγές στην ειρωνεία: «Διανυκτέρευσες εδώ;» ακολούθησα το βλέμμα του που κινήθηκε προς τα πάνω και έδειξε μια προς το δεξιό και μια προς το αριστερό αέτωμα. καλώς τα μας! κρυφές κάμερες μεταμφιεσμένες σε κουκουβάγιες. Τον κοίταξα δύσπιστα. «Δικό σου είναι το παλατάκι;» «ναι. Έχω την αντριάνα μου εδώ, τη γυναίκα μου. Όπου 30

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 31

και να ’μαι στον κόσμο, έρχομαι κάθε σαββατοκύριακο και της κάνω παρέα...» στο άκουσμα του ονόματός της, ο Ταρζάν κλαψούρισε, ξεφύσησε, αναστέναξε και συνέχισε να παρακολουθεί δυο παράλληλης αλλά αντίθετης κατεύθυνσης στρατιές μυρμηγκιών, που εργάζονταν υπομονετικά για τη χειμερινή ευμάρεια της αποικίας τους. Πριν προλάβω να του πω συλλυπητήρια για να συνεχίσω την άσκοπη βόλτα μου, ο Γύπας με πρόλαβε. «Βιάζεσαι; Έλα λίγο να τα πούμε. Τόσα χρόνια έχουμε να ιδωθούμε. μισό λεπτό να σου φέρω καρέκλα». Χωρίς να περιμένει την απάντησή μου, που την καθυστερούσα κι εγώ από την ταλάντευση που μου προκάλεσε το ξαφνικό συναπάντημα και η αναφορά του στον κροταλία, μου έδωσε να κρατήσω τους Financial Times, υπενθύμισε στον Ταρζάν πως είμαι φίλος τους και χάθηκε πίσω από την αρχαιοπρεπή χρυσή πύλη του τάφου. Το βλέμμα μου γύρισε προς τα πάνω. ανάμεσα στα πέντε τρίγλυφα, με κοιτούσαν κατάματα από τις τέσσερις μετόπες της ζωφόρου πανέμορφες ανάγλυφες σφίγγες, με μια έκφραση μεταφυσικά τρισυπόστατη: μελαγχολικά ειρωνική, λάγνα ερωτική και εκείνη του αόριστα θλιμμένου αποχαιρετισμού των εγκοσμίων. ανάλογα από το ποια γωνία τις κοιτούσες. στο επιστύλιο διάβασα: «οικογενειακός οίκος αιωνιότητας Β. Γ. Γύπαρη». Το ροτβάιλερ σταμάτησε να παρακολουθεί τα μυρμήγκια, μετατοπίστηκε χωρίς να σηκωθεί, με τη βοήθεια των πίσω ποδιών του, και με φερμάρισε. σκέφτηκα για μια στιγμή να αδράξω την ευκαιρία και να φύγω, μα με συγκράτησε το δύσπιστο υγρό βλέμμα του Ταρζάν. Πρόσεξα τότε πως το κολάρο-πνίχτης που φορούσε ήταν διακοσμημένο με πολύχρωμα πετράδια. λίγο αργότερα θα εξακρίβωνα πως ήταν ρουμπίνια και ζαφείρια. ο Γύπας έκανε δυο βόλτες για να φέρει μια πολυθρόνα ό31

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 32

μοια με τη δική του, ένα σπαστό στρογγυλό ασημί τραπεζάκι, ένα μεγάλο γυάλινο μπουκάλι νερό εβιάν και δυο κρυστάλλινα ποτήρια με μοντέρνα γεωμετρικά σκαλίσματα. Έστησε το τραπεζάκι ανάμεσα στις δυο πολυθρόνες, γέμισε τα ποτήρια με νερό και μου πρόσφερε το ένα. «Έλα, στην υγειά μας! Πολύ χάρηκα που σε ξαναβλέπω. μια χαρά κρατιέσαι». «εις υγείαν!» απέφυγα το τσούγκρισμα και την ανταπόδοση του κομπλιμέντου, κοιτώντας τον αδιάφορα. Πρέπει να είχε σιδερώσει μάγουλα. σύντομα θα διαπίστωνα πως, όποτε άλλαζε η έκφρασή του, το τσίτωμα χαλούσε και η φάτσα του γινόταν σαν λινό πουκάμισο που σιδερώθηκε χωρίς κατάβρεγμα. καθώς έπινα, το μάτι μου καρφώθηκε στον καρπό του. Έτσι όπως σήκωσε το ποτήρι του, πρόβαλε ένα περίεργο βραχιόλι από μικρές εικόνες αγίων, δεμένες η μια με την άλλη με ματ ασήμι. εκείνος νόμισε ότι κοιτούσα τον Ταρζάν. «σπάνια συμπαθεί κάποιον με την πρώτη. είναι εκπαιδευμένος μαχητής και προστάτης. η μεγάλη αγάπη της αντριάνας μου. και η δική μου, βέβαια, αλλά με την αντριάνα είχε ψύχωση. Όταν έλειπα, κοιμόταν στη θέση μου, στο κρεβάτι μας. από τότε που έφυγε η αντριάνα μου, δεν λέει να συνέλθει. Όποτε φεύγουμε από δω, δεινοπαθώ για να τον ξεκολλήσω. αναγκάζομαι και του δείχνω μια κούκλα φουσκωτή, που έχει τη μορφή της». συνειρμικά, υπέθεσα ότι επρόκειτο για γυναικείο ομοίωμα σεξουαλικής ικανοποίησης. απόδιωξα τη σκέψη. Το ξάφνιασμά μου από αυτή την ευνόητη για τον πιστό Ταρζάν αποκάλυψη δεν ήταν τίποτα μπροστά στο μέγεθος του εξωφρενισμού του βίου, της πολιτείας αλλά και της μέγιστης υποκριτικής θρηνωδίας του αφεντικού του: του άπληστου δούλου του μαμωνά, γνωστού και ως μπιλ Γκιπς ή Γύπα.

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 33

με τον Γύπα περάσαμε την ίδια χρονιά στη νομική. είχε εντυπωσιακό παρουσιαστικό. Ήταν ψηλός, 1,85, με συμπαθητικά χαρακτηριστικά, καστανά κοντοκουρεμένα μαλλιά και ροδαλά μάγουλα πάντα φρεσκοξυρισμένα. η πρώτη εντύπωση που προκαλούσε ήταν αυτή του καλού παιδιού, του προορισμένου να διακριθεί ως φέρελπις επιστήμων, οικογενειάρχης και χρηστός πολίτης. η οικογένειά του ήταν εύπορη. ντυνόταν με τη φλώρικη μόδα της εποχής και είχε δικό του σπορ αυτοκίνητο, ένα σκούρο πράσινο Όπελ κάμπριο. στα μαθήματα ερχόταν πάντοτε προετοιμασμένος. καθόταν μπροστά, διατύπωνε απορίες, απαντούσε πρόθυμα στις ερωτήσεις των καθηγητών και κρατούσε αναλυτικές σημειώσεις. αυτή η επιμέλειά του ήταν και η αφορμή που γνωριστήκαμε και, εκτός από ένα «γεια», είχαμε πού και πού και μια κουβέντα παραπάνω. μια μέρα μού ξεφούρνισε το πρώτο ψέμα: ο εργολάβος πατέρας του έπεσε έξω με μια πολυκατοικία που έχτιζε σε αμφισβητούμενο οικόπεδο στην παραλιακή, κοντά στο αεροδρόμιο του ελληνικού, γι’ αυτό και εκείνος κυνηγούσε τους βαθμούς και τις συστατικές επιστολές, μήπως και χτύπαγε καμιά καλή υποτροφία για μεταπτυχιακά στο λονδίνο ή στις ηΠα. Ένα μήνα αργότερα, τυχαία έμαθα από μια συμφοιτήτριά μας, παλιά του γειτόνισσα, πως ο θείος του ήταν εργολάβος και ο πατέρας του εφοριακός. μια άλλη φορά –είχαν αρχίσει οι αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις–, μου «εκμυστηρεύτηκε» ότι τον αδερφό του παππού του τον είχε σκοτώσει η οΠλα9 κατά λάθος, επειδή είχε το ίδιο ονοματεπώνυμο με ένα συνεργάτη των Γερμανών. από τότε, όποτε διασταυρωνόμασταν στους διαδρόμους της σχολής, λοξοδρομούσα. μέχρι που ο Γύπας, από εκεί που απέφευγε την οποιαδήποτε ανάμειξη, μας έσκασε υποψήφιος στις φοιτητικές εκλογές που εξήγγειλε η Χούντα για τις 10 οκτωβρίου του 1972. Ένας γιγαντιαίος μηχανισμός κινήθηκε τότε για να ελέγξει τις ε33 3 – Άπληστε κόσμε, κάλπικε

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 34

κλογικές διαδικασίες και να «εκλέξει» φιλοχουντικές διοικήσεις στους φοιτητικούς συλλόγους: σπουδαστικό της κρατικής ασφάλειας, κυβερνητικοί εκπρόσωποι στις πανεπιστημιακές σχολές, η μεγάλη πλειονότητα των καθηγητών και των διοικητικών υπαλλήλων και βέβαια οι προηγούμενες ανυπόληπτες διορισμένες διοικήσεις των συλλόγων συνεργάστηκαν σε ένα όργιο βίας και νοθείας. στη γενική συνέλευση που προηγήθηκε των εκλογών, ο Γύπας δεν εμφανίστηκε. η σύγκρουση με τους διορισμένους ήταν μετωπική και η συνέλευση διαλύθηκε. Τη μέρα των εκλογών έγινε συγκέντρωση για να καταγγελθεί η εκλογική διαδικασία και να αποφασιστεί η αποχή από τις εκλογές. Όταν εισέβαλε η αστυνομία για να μας διαλύσει, όπως κατέβαινα τρέχοντας από τις σκάλες, είδα τον Γύπα να τρυπώνει στο γραφείο του κοσμήτορα, που είχε οριστεί «επόπτης» των εκλογικών διαδικασιών. ο Γύπας «εκλέχτηκε» στο νέο προσκείμενο στη Χούντα διοικητικό συμβούλιο και από τότε, όποτε τον τρακάριζα, τον έπαιρνα αμπάριζα στην πρόγκα και τον στόλιζα με προσβολές και ειρωνείες, ενώ εκείνος, με χαμηλωμένο βλέμμα, μου ψέλλιζε δικαιολογίες για μια πολύ σημαντική συστατική επιστολή που του είχε υποσχεθεί ο κοσμήτορας. Ένα βράδυ τυχαία ανακάλυψα πως ήταν τζογαδόρος. σε ένα από τα στενά που βρίσκονται μεταξύ αχαρνών και Πατησίων, στο ύψος περίπου της πλατείας αμερικής, είδα τον Γύπα να μπαίνει σε μια χαρτοπαικτική λέσχη. Πήγα στο παράνομο ραντεβού και στην επιστροφή, αν και ήμουν φορτωμένος με προκηρύξεις, πλησίασα και κρυφοκοίταξα από το παράθυρο της λέσχης. ο Γύπας, με σηκωμένα τα μανίκια του πουκαμίσου του, φορώντας από πάνω ένα μαύρο γυαλιστερό δερμάτινο γιλέκο, με ένα μισοκαπνισμένο πούρο στραβά καρφωμένο στο στόμα του, έπαιζε πόκα με τρεις άντρες και δυο γυναίκες. μπροστά του είχε ένα βουνό από μάρκες. Ένα βράδυ, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, ο Γύπας έσκασε 34

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 35

μύτη στο «κανόνι»,10 στο σκυλάδικο πολυτελείας του λαϊκού συνθέτη κανέλλου κανάκη (ή καν καν), όπου δούλευα τότε τσεκαδόρος και ταμίας. συνοδευόταν από ένα μοντέλο της συμφοράς, που έβγαινε σαν γλάστρα στις τηλεοπτικές εκπομπές μόδας και ομορφιάς της υενεΔ.11 ο Γύπας φορούσε σπορ γκρι κουστούμι, ροδί πουκάμισο και παπιγιόν. Τυπικός μαλάκας, επιδειξιομανής, μην πάει και περάσει απαρατήρητος. η συνοδός του φορούσε ένα ολόσωμο φόρεμα, λαμέ εφαρμοστό, που κατέληγε σε απομίμηση τσιγγάνικου φραμπαλά. είχε μακρύ λαιμό και το όλο σουλούπι της έφερνε κάπως σε καμηλοπάρδαλη. εκτός από τη γνωριμία της με υψηλά ιστάμενο στη στρατιωτική ιεραρχία, η μόνικα είχε και πλούσιο μαλλί που το διέθετε για επιδείξεις πρωτοποριακών κομμώσεων, σαν αυτή όπου σε έναν ξανθό κότσο τύπου λάχανο είχαν ενσωματώσει ένα μοντέλο ελικοπτέρου της «ολυμπιακής» του αριστοτέλη ωνάση. με χαιρέτησε εγκάρδια. εγώ ψυχρά, χωρίς να του δώσω το χέρι μου. η Γιαγιά,12 που πρώτος αναγνώρισε τη διασημότητα που τον συνόδευε και μ’ έκοψε να τον φερμάρω έτοιμος να του μουντάρω, φλεγόμενος από περιέργεια, παράτησε την γκαρνταρόμπα και ήλθε να με ρωτήσει: «καλέ, ποιος είναι αυτός ο κούκλος;» «κανένας», απάντησα απότομα. «Τι κανένας, καλέ; εδώ κόντεψε να σ’ αγκαλιάσει το παλικάρι κι εσύ το ’φτυσες λες και σου ’φαγε γκόμενα. μη μου πεις ότι ’χες νταραβέρι και με τη μόνικα;» «Ποια μόνικα;» «αυτήν, καλέ, την ψηλή που ’ναι μαζί του». Για να μη δέσει η Γιαγιά την ετυμηγορία του και με κάνει ρεζίλι σε όλο το «κανόνι», είπα την αλήθεια. «συμφοιτητής μου είναι. κωλόπαιδο. καρφί». «Τι καρφί; Ποιον καρφώνει, δηλαδή;» «μη μου κάνεις το παγόνι κι εσύ, ρε Γιαγιά. Άμα σου γυάλισε τόσο πολύ, τράβα και ρώτα τον. να μου το πεις όμως 35

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 36

πρώτα, για να ειδοποιήσω τον καν καν ότι εγώ την κάνω τώρα από δω μέσα. λόγω ανωτέρας βίας. Θα καταλάβει αυτός». η Γιαγιά έκανε ένα νοητικό καμπριόλ13 στον αέρα και προσγειώθηκε αλλάζοντας τροπάρι. «καλά, ντε. Πώς κάνεις έτσι; Για χαζό με ’χεις;» και μετά, κουνώντας με φουρκισμένο νόημα το κεφάλι του: «Ώστε έτσι, το πουλάκι μου. Ξελαιμιασμένος φοίνικας κι αυτός. και δεν του φαίνεται. Βρε εσύ, πώς σκοτείνιασες έτσι, καλέ; αφού με ξέρεις, αγόρι μου. εγώ ’μαι τάφος. μου τα ’χει πει για σένα ο καν καν, τι νόμιζες; να σε προσέχω σαν τα μάτια μου. με ξέρεις τώρα. Διαταγή μαέστρου και τα σκυλιά δεμένα». και αφού με κοίταξε όλο νάζι προσποιητό περιμένοντας την αντίδρασή μου, έσκυψε και μου ψιθύρισε συνωμοτικά στο αυτί: «Τι νόμιζες, καλέ μου; Ποιος τούς παραμυθιάζει όταν έρχονται να πάρουνε το μηνιάτικο απ’ τα χεράκια μου; κάθε φορά ρωτάνε για σένα και μου λένε να πω στον καν καν να σε ξεφορτωθεί. Θα μας βάλεις, λένε, να του κάνουμε απεργία. αν είναι δυνατό. ανώμαλοι είναι οι άνθρωποι; και προχθές που ’ρθανε πάλι, ξέρεις τι μου ’πε ο βλογιοκομμένος;» «Ποιος;» «ο ένας, ο αντιπαθητικός, με τη στραβή τη μύτη και τα σπυριά. μου ’πε να πω στον καν καν ότι δεν ήσουνα εσύ στη συμφωνία. κατάλαβες; ετοιμάζονται να του ζητήσουνε αύξηση, τα πουλάκια μου. κι εμείς που ξημεροβραδιαζόμαστε εδώ μέσα και τρώμε με τη σέσουλα τη σκόνη και τις βρομιές ολονών τους –δεν λέω για σένα– έχουμε να δούμε χαρά στην τσέπη μας από του αγίου... ανήμερα». εκείνη τη νύχτα ο Γύπας πούλησε ψόφιο αντριλίκι και το γλέντησε για τα καλά. αγόρασε λουλούδια με τα πανέρια, έσπασε πιάτα και, με την ανοικονόμητη μόνικα να του χτυπάει γονατιστή παλαμάκια, χόρεψε οχτώ φορές παραγγελιά τη μεγάλη επιτυχία του καν καν «Άπληστε κόσμε, κάλπικε», σε πρώτη εκτέλεση της μπέμπας μπλου.

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 37

σ’ αυτό το τραγούδι είχα βάλει κι εγώ την πινελιά μου. ο καν καν συνήθιζε να γράφει τους στίχους του νωρίς το βράδυ, πριν ξεκινήσει το πρόγραμμα. Έπιανε μια μισοσκότεινη γωνιά του μαγαζιού και πίνοντας νερωμένο ουίσκι σκάρωνε τις εμπνεύσεις του σε ένα χιλιοτσαλακωμένο σχολικό τετράδιο. Ένα βράδυ που είχα πάει νωρίτερα για να κρύψω έναν πάκο προκηρύξεις σε μια κρυψώνα που είχα φτιάξει στην αποθήκη όπου φυλάγαμε τα πιάτα που ήταν για σπάσιμο, τον είδα να μασάει με μανία το στυλό του. Έκανα το λάθος να κοντοσταθώ. με είδε και μου έκανε νόημα. με το πάκο να φουσκώνει κάτω από το μπουφάν μου και την κύστη μου να με πιέζει αφόρητα, πλησίασα δισταχτικά. «ρε εσύ, μικρέ, τόσα γράμματα ξέρεις. Γιατί δεν στρώνεσαι να γράψεις κάνα σουξεδάκι να ’κονομήσουμε;» «στίχους; Δεν ξέρω... Άλλο είναι να διαβάζεις ποίηση κι άλλο να γράφεις». «Ποιος σου μίλησε, ρε, για ποίηση;» «Τι να σας πω; Δεν ξέρω. να πάω λίγο μέχρι την τουαλέτα; κατουριέμαι». «Τράβα και ξαναγύρνα». Όταν επέστρεψα, πολλαπλώς ξαλαφρωμένος, μου είπε να πάρω καρέκλα και να καθίσω. «Άκου, μικρέ, δώσε βάση και μην κωλώνεις. κι εγώ, καλή μου ώρα, άνθρωπος είμαι, κολλάω πού και πού. να, όπως τώρα. Το ’χω το θέμα, αλλά κάτι γίνεται και δεν μου βγαίνει. Θα σου πω ένα στίχο κι εσύ απάντα μου μ’ ό,τι κατεβάσει η κούτρα σου επιτόπου. Το ’πιασες;» «Το ’πιασα». «Άπληστε κόσμε, άκαρδε...» «σου μοιάζω και μου μοιάζεις...» «μπράβο, ρε μάγκα μου, αυτό είναι! Γι’ αυτό σε γουστάρω. μπαίνεις στο νόημα αμέσως». αυθόρμητα ξεθάρρεψα: «και το “άκαρδε” θα το έκανα “κάλπικε”...» 37

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 38

απότομα και ο καν καν μου πετσόκοψε τον οίστρο: «Όπα της, μικρέ. με το μαλακό». κι αμέσως μετά –ποιος ξέρει; για να μου δώσει κίνητρο;– μαλάκωσε: «Θα σου το κάνω, ρε μπαγάσα, το χατίρι. Θα τα βολέψω και τα δύο. Άντε, στη δουλειά σου τώρα. Πάρε τετράδιο και στρώσου». ρίχνοντας μια απορημένη ματιά στο κερί που εξόρυξε με το στυλό από τ’ αυτί του, μου έκλεισε πονηρά το μάτι κι αμόλησε τη συνηθισμένη υπόσχεση με την οποία παραμύθιαζε τις νέες τραγουδίστριες: «κάνε εσύ το καλύτερο κι εδώ είμαι εγώ. Έχει πολύ χαρτί για όλους η δουλειά μας. συνεννοηθήκαμε;» και μου την έκανε τη σπάνια τιμή: μου χάρισε μυστικά το ένα τρίτο από τον τίτλο του σουξέ του. αΠλησΤε κοσμε, καλΠικε στίχοι: καν-καν μουσική: καν-καν Πρώτη εκτέλεση: μπέμπα μλπου

Άπληστε κόσμε, κάλπικε σου μοιάζω και μου μοιάζεις Τα θέλω όλα Δικά μου τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα Άπληστε κόσμε, άκαρδε μ’ έκανες πλεονέχτη Πλούτη να θέλω αμέτρητα εδώ και τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα 38

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 39

Θέλω κι εσένα πονηρή Δικιά μου να ’σαι μόνο στη αγκαλιά μου αραχτή Έλα εδώ και τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα Ζήτα από μένανε ό,τι θες λεφτά και πλούτη όσα θες Τα παίζω όλα μια ζαριά Έλα εδώ και τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα Χρυσό παλάτι, κούκλα μου θα χτίσω εγώ για σένα κι όσα θα βγάζω απ’ τις ζαριές δικά σου θα ’ναι Έλα εδώ και τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα μα αν μου την κάνεις τη στραβή Θέλω να ξέρεις από πριν Πως όλα είναι μ’ επιστροφή σ’ τα παίρνω πίσω εδώ και τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα Άπληστε κόσμε, κάλπικε σου μοιάζω και μου μοιάζεις Τα θέλω όλα Δικά μου τώρα κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα

Τον τελευταίο μήνα που ήταν στα χωρίσματα, όποτε το τραγούδαγε η μπέμπα μπλου, κάρφωνε τα μάτια της στον φιλάργυρο μαέστρο και σκιώδη προστάτη μου, και με την αύρα της 39

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 40

σπάνιας ντομπροσύνης της τον κογιονάριζε στα ίσα: κουνήματα της κεφαλής, ειρωνικά χαμόγελα, πικρόχολα πειράγματα που οι πολλοί δεν τα ’πιαναν: «Έλα, μαέστρο, αφιερωμένο εξαιρετικά, κι ας μη σε νοιάζουν πια οι ανάγκες μας» – «Άσε, ρισκάρουμε εμείς για πάρτη σου. να ’σαι καλά να τα χαρείς για να χαιρόμαστε κι εμείς για σένα» – «Δικά σου όλα και με τόκο όσο θες. Άντε, να, στον σταυρό που σου φιλάω. εδώ και τώρα, κι ας σε φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα».

φεύγοντας ξημερώματα, ο Γύπας ήλθε να με χαιρετήσει. είχε κάνει λογαριασμό για τέσσερις καλούς πελάτες. Ήταν κατακόκκινος, με το παπιγιόν λυμένο, ίσα να κρατιέται από τους γιακάδες του πουκαμίσου του, που είχε λεκιαστεί από κρασί κόκκινο κι από τα ρουζ της καμηλοπάρδαλης. «ωραία περάσαμε. είχα ακούσει πολλά για αυτό το μαγαζί, άλλα δεν έτυχε ποτέ να έλθω. η κυρία από δω ευθύνεται και της χρωστάω χάρη. εσύ πώς είσαι εδώ; ωραία φωλίτσα. Τυχερός... με τόσα όμορφα κορίτσια γύρω σου...» η καμηλοπάρδαλη του έδωσε μια ναζιάρικη αγκωνιά κι αυτός την γαργάλισε. μου ήλθε να τους φτύσω. η λέξη «φωλίτσα» μου σβόλιασε το στομάχι. Όλοι οι εγκάθετοι στους φοιτητικούς συλλόγους ήταν τακτικοί επισκέπτες του σπουδαστικού της ασφάλειας. Όχι ότι δεν ήξεραν, αλλά ο Γύπας ήταν πονηρός. εκείνος, εξακολουθώντας να με κοιτάζει διφορούμενα, συνέχισε τον μισομεθυσμένο μονόλογό του: «Τα κονομάς εδώ; και μόνο από τα πουρμπουάρ υπολογίζω...» αδύνατο να κρατηθώ άλλο. Έκανα μισό βήμα μπροστά, έτοιμος να του μουντάρω και να τον πετάξω έξω από το «κανόνι» κλοτσοπατινάδα. ο Γύπας πισωπάτησε κι εγώ, μέσα απ’ τα δόντια μου, του πέταξα την απειλή κατάμουτρα: 40

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 41

«Όπου να ’ναι, ρε, θα πέσουν. Έχεις σκεφτεί, παλιομαλάκα, πού θα κρυφτείς με την ξεφτίλα σου;» αυτό ήταν. Πάνιασε. Πήγε να πει κάτι, αλλά δεν βγήκε λέξη από το μισάνοιχτο στόμα του. η καμηλοπάρδαλη είχε γουρλώσει. Τον έπιασε αγκαζέ και, κοιτώντας με θυμωμένα, του απευθύνθηκε με τον ανυπόμονο χαριεντισμό μας προσβεβλημένης ντίβας που δεν της δίνουν σημασία: «Έλα, αγόρι μου, πάμε. νυστάζω τρελά. απ’ τ’ άγρια χαράματα θα τρέχω Βουλιαγμένη. Έχω γυρίσματα στον “αστέρα” με τον στριμμένο. Έλα, μωρό μου, πάμε τώρα...» ο Γύπας, χαζογελώντας αμήχανα, έκανε μια αόριστη κίνηση στον αέρα, κρεμάστηκε από πάνω της και, τρεκλίζοντας και τραγουδώντας της ψευδά το τελευταίο ρεφρέν: «Τα θέλω όλα / Δικά μου τώρα / κι ας με φωνάζουνε οι άλλοι Παρταόλα», την πήρε και ξεκουμπίστηκαν. Την άλλη μέρα κιόλας, έμαθα ότι παραιτήθηκε από τον σύλλογο για λόγους ανωτέρας βίας. Δεν ξέρω τι ρόλο έπαιξε το καρφί που του πέταξα. ο Γύπας δεν ήταν αφελής. Έβλεπε πως τα ψωμιά της Χούντας ήταν μετρημένα. Θα είχε πληροφορίες κι από πρώτο χέρι, από τη μόνικα την καμηλοπάρδαλη. Γι’ αυτό και έκανε το πρώτο βήμα, μήπως και καταφέρει να ξεπλυθεί εγκαίρως. στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, κάποιοι τον είδαν τη δεύτερη μέρα να κόβει βόλτες απ’ έξω. μετά την πτώση της Χούντας, ο Γύπας περιφερόταν για λίγους μήνες στα φοιτητικά στέκια και στις συνελεύσεις, υποστηρίζοντας πως είναι φιλελεύθερος δεξιός, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε χουντικός. Τελευταία φορά τον είδα στη δεύτερη επέτειο του Πολυτεχνείου. Έβγαινε από την πλαϊνή πόρτα της Τράπεζας της ελλάδος επί της οδού ομήρου και περπατούσε αφηρημένος προς τη σταδίου, από την οποία ανέβαινε η πορεία. εκείνη τη στιγμή υπήρχε ένταση. ακουγόταν αχός από σποραδικές αψιμαχίες στην πλατεία συντάγματος. Όταν το συνειδητοποίησε, έ41

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 42

βγαλε στα γρήγορα τη γραβάτα του και την έχωσε στην εσωτερική τσέπη της καμπαρντίνας του. κοντοστάθηκε για λίγο και, πάνω στη μεταβολή που πήγε να κάνει για να φύγει προς την Πανεπιστημίου, με είδε. από την έκπληξη αναπήδησε. Χαμογελώντας ηλίθια έκανε μια κίνηση σαν να με ρωτούσε «Τι χαμπάρια;» και σχημάτισε δισταχτικά με το δεξί του χέρι το σήμα της νίκης. και μετά, ο Γύπας χάθηκε. αρχές του 1990, σε ένα κυριακάτικο οικονομικό φύλλο που αναδημοσίευε μια συνέντευξή του στη Wall Street Journal, είδα τη φάτσα του Γύπα να μου χαμογελάει αλαζονικά. Τον είχαν ανακηρύξει Τop Gun Investment Minds κατηγορίας platinum, για το 1989, στις ηΠα, στον καναδά και στις τέσσερις ασιατικές τίγρεις.14 Τέτοια διάκριση δεν είχε δοθεί σε άλλον. ο μπιλ Γκιπς είχε ψηφιστεί εκείνη τη χρονιά από δύο χιλιάδες επαγγελματίες συμβούλους επενδύσεων γιατί είχε πετύχει για τους πελάτες του τις υψηλότερες αποδόσεις σε κινητές αξίες στις χρηματαγορές όλου του κόσμου. καμαρωτός καμαρωτός, δήλωνε πως η ανάδειξή του ως συμβούλου υψηλής επενδυτικής νοημοσύνης παγκόσμιας εμβέλειας ήταν ένα σημάδι ενθαρρυντικό. Ένιωθε πως είχε έλθει η ώρα να τολμήσει· να ανοίξει τα φτερά του για να πετάξει πάνω από τις αρένες των χρηματαγορών πιο ψηλά από όλους, και να μην προσγειωθεί ξανά ποτέ του. Θα αποχωρούσε από τον αμερικανικό χρηματοπιστωτικό κολοσσό Lehman Brothers και θα συνέχιζε με τη δική του εταιρεία: την Bill Gyps Management Corp. Ήδη, επενδυτές από όλο τον κόσμο τού είχαν εμπιστευτεί πάνω από τριάμισι δισεκατομμύρια δολάρια για να τους τα αβγατίσει. στη ίδια συνέντευξη, ο Γύπας προέβλεψε ότι, μετά την κατάρρευση και τη διαφαινόμενη διάλυση της σοβιετικής Ένωσης, ανοίγονταν πρωτοφανείς προοπτικές για αχαλίνωτη κερδοσκοπία. η ραγδαία επιστροφή στον καπιταλισμό σήμαινε α42

LYKARIS_apliste kosme DD final_Layout 1 2/12/15 3:00 μ.μ. Page 43

σύλληπτες επενδυτικές ευκαιρίες ταχείας απόδοσης σε όλες τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. και παρότρυνε τον κάθε θεσμικό και μη επενδυτή να στρέψει ιδιαίτερα την προσοχή του στην αποικιακή ενσωμάτωση της ανατολικής στη Δυτική Γερμανία. με αναμφισβήτητη βεβαιότητα, μάντευε ότι η γερμανική ενοποίηση πολύ σύντομα θα έδινε εκρηκτική ώθηση στην ευρύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και υποσχόταν σε όσους θα τον εμπιστεύονταν εγκαίρως κέρδη τρελά και γρήγορα.