Σοφία Μαντουβάλου - Ιδιωτική έρημος by Kastaniotis Editions

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 5

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΕΡΗΜΟΣ òô Μυθιστόρημα

ΕΚΔOΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 6

Έτος 1ης έκδοσης: 2014 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔOΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5700-4

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

S Η ώρα της πτήσης ή Η αθωότητα της σύμπτωσης . . . . . . . . . . . . . . 13 Mία ώρα μετά ή Παράλληλα στις ράγες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Τρεις ημέρες μετά ή Οικιακή βοηθός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Τρεις μήνες μετά ή Συνωμοτική αμηχανία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Δύο μήνες μετά ή Το πρώτο αφήγημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Μία εβδομάδα μετά ή Σε ανύποπτο χρόνο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Μία εβδομάδα μετά ή Δείπνο για τέσσερεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Μία εβδομάδα μετά ή H επιστροφή του υιού . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Τέσσερεις μήνες μετά ή Αφήγημα δεύτερο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Ένα χρόνο μετά ή Συντροφικό φεστιβάλ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Μία ημέρα μετά ή Συνεργασία δαχτύλων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Ένα μήνα μετά ή Τρίτο αφήγημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Δύο χρόνια μετά ή Ενός λεπτού κραυγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Σαββατιάτικες κάθοδοι ή Ελεύθερη και ωραία . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Τρεις ημέρες μετά ή Περί βλακείας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Δύο εβδομάδες μετά ή Αφήγημα Τέταρτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Τρεις ημέρες μετά ή Βίος άπεπτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 Έξι μήνες μετά ή Ανυπέρβλητα γεγονότα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 7

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 8

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

Ένα μήνα μετά ή Πέμπτο Αφήγημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Μετά από μία εβδομάδα ή Άφεση αμαρτιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Μία εβδομάδα μετά ή Έκτο Αφήγημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Μία εβδομάδα μετά ή Συμβίωση συνεργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη συνάντηση ή Τεσσαρακοστά πέμπτα γενέθλια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Δύο χρόνια μετά ή Εσωτερική βοηθός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Δεκατρία χρόνια μετά την πρώτη συνάντηση ή Το τέλος του προλόγου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Πέντε χρόνια μετά ή Ρομαντικό επιμύθιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Ένα χρόνο μετά θάνατον ή Η ζωή συνεχίζεται . . . . . . . . . . . . . . . . . 353 Πέντε χρόνια μετά ή Το πωλητήριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Η πανουργία της τύχης ή Συν Αθηνά... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

Σημειώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 9

στη βασίλισσα μητέρα μου

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 10

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 11

Επιμένω στο μυθιστόρημα της ημέρας με το πείσμα της παπαρούνας που ανθίζει σε ηττημένη σκάλα από σκυρόδεμα

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 12

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 13

Η ώρα της πτήσης ή Η αθωότητα της σύμπτωσης

ο έντονα ομιλητικό της βλέμμα και η σιωπηλή της σκέψη προκαλούν μία οξύμωρη εντύπωση σε όποιον την βλέπει για πρώτη φορά. Όλα επάνω της προδίδουν ένα κακοποιημένο εξαίρετο πρωτότυπο. Η αινιγματική παρουσία της σαραντάχρονης γυναίκας που στέκεται μπροστά του στην απελπιστικά μεγάλη ουρά στο αεροδρόμιο του Ελευθέριου Βενιζέλου, οριοθετώντας τον ζωτικό της χώρο με δύο βαλίτσες ανάμεσά τους, προκαλεί το ενδιαφέρον του Στάση. Την κοιτάζει διακριτικά, προσπαθώντας να παραβιάσει τον πυρήνα της. Την πορεία της σκέψης του προς την ανθοφόρο περίοδο της άγνωστης διακόπτει με τη γνωστή της αγωνία η Αρετή. «Θα σου λείψω;» χαϊδεύεται στον ώμο του. «Για τουλάχιστον σαράντα πέντε λεπτά ακόμα, δε νομίζω», προβλέπει την καθυστέρηση κοιτάζοντας το μήκος της ουράς μπροστά τους, χωρίς να χάσει την άγνωστη από τα μάτια του. Το ντύσιμό της παραπέμπει σε καλόγουστες ξεπεσμένες οικονομικές δυνατότητες. Η σεμνή αλλά υπερήφανη στάση του σώματός 13

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 14

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

της θυμίζει διανοούμενη της Αριστεράς. Κάτι επάνω της φωνάζει, «Παρά ταύτα Υπάρχω!» «Είμαι κι εγώ εδώ! Πού τρέχει ο λογισμός σου;» εκφράζει το μόνιμο παράπονό της η Αρετή. Ο Στάσης απλώνει καθησυχαστικά το χέρι του γύρω από τους ώμους της, καθώς απρόσιτα ερωτήματα για την άγνωστη κατακλύζουν τη σκέψη του. Η Αρετή, ακολουθώντας την πορεία του βλέμματός του, συναντάει το φιλικό βλέμμα της γυναίκας και επιλέγει τη σύντομη οδό της άμεσης προσέγγισης. «Η ουρά κινείται αργά. Θα νυχτώσουμε», χαμογελάει στην άγνωστη. «Μου αρέσουν οι καθυστερήσεις. Αν η διαδικασία ήταν γρήγορη, δε θα είχαμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε γύρω μας ή να ανταλλάξουμε έστω και μία λέξη. Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Από τη στιγμή που σας είδα είχα την επιθυμία να σας μιλήσω. Κάτι στην παρουσία σας το προκαλούσε». «Συμπτωματικά και στη δική σας, δεν περνάτε απαρατήρητη. Ταξιδεύετε;» «Όχι εγώ, ο εξάδελφός μου επιστρέφει στη Γεωργία και ήρθα να τον αποχαιρετήσω», γυρίζει το κεφάλι της προς τον τριαντάχρονο νεαρό άντρα με το αρρενωπό λαϊκό παράστημα ένα βήμα μπροστά. «Δεν υπάρχουν πια δουλειές βλέπετε». «Πράγματι, οι μετανάστες επιστρέφουν στην πατρίδα τους και οι Έλληνες θα αναζητούν προϊόντος του χρόνου την τύχη τους μακριά από τη δική τους», ακούστηκε απαισιόδοξη η Αρετή. «Η ψυχική οικονομία των Ελλήνων έχει αποθέματα χρυσού», 14

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 15

Ιδιωτική έρημος

την καθησύχασε η άγνωστη με τη βεβαιότητα της γνώσης στη φωνή. «Χωρίς ψυχική διαφθορά σε βάθος χρόνου δεν προκύπτουν οικονομικές καταστάσεις σαν τις σημερινές. Για κάθε μετά υπάρχει πάντα ένα πριν». «Οι απαισιόδοξοι προβλέπουν κοινωνική επανάσταση», προωθεί με το πόδι της τις βαλίτσες μερικά εκατοστά στη σειρά η άγνωστη. «Η μόνη επανάσταση που χρειάζεται αυτή η κοινωνία είναι η κατάθεση προσωπικού ήθους», την μιμείται η Αρετή. «Αναρωτιέμαι αν αυτό και μόνο αρκεί στο παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι σήμερα; Εμείς στη Γεωργία –» «Είστε από τη Γεωργία λοιπόν. Θα μπορούσα να πάρω όρκο πως είστε Ελληνίδα». Ήρθε πριν από είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, σκόνταψε στον έρωτα, έφαγε τα μούτρα της στο γάμο, ξανασηκώθηκε με ένα παιδί στην αγκαλιά και απέκτησε η ίδια μια δεύτερη πατρίδα και η πατρίδα μία ακόμα οικιακή βοηθό. Όση ώρα μιλάνε οι δύο γυναίκες, ο Στάσης θαυμάζει τη γυναικεία αμεσότητα. Ο άντρας ξεκινάει να πολιορκήσει νοητικά ένα απροσπέλαστο κάστρο και η γυναίκα ανοίγει με μια απλή κίνηση την πόρτα. Μέσα στην επόμενη μισή ώρα, χωρίς συμμετοχή στο διάλογο ή συναινετική απόφαση, έχει αποκτήσει συνεπιβάτη για την επιστροφή στο κέντρο της Αθήνας. «Δε θα ενοχλήσω τον κύριο;» έριξε μια ματιά με συστολή αθώας απορίας η άγνωστη γυναίκα. 15

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 16

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

«Καθόλου. Έτσι, αγάπη μου;» επέδειξε για πρώτη φορά εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του Στάση η Αρετή, αξιολογώντας ακίνδυνη για την αισθητική του την αλλοδαπή γυναίκα. O βαθμός φυσικής ή τεχνητής προβολής και έκθεσης του στήθους της απέχει παρασάγγες από το σημείο ερωτικής διέγερσης του Στάση. «Καθόλου», μουρμούρισε αμήχανα. Εκείνο το «αγάπη μου» της Αρετής του έφερνε πάντα αμηχανία. Δεν ήταν ότι δεν την έβρισκε ενδιαφέρουσα γυναίκα και επιθυμητή ερωμένη, αλλά στο δικό του ψυχολογικό λεξικό αγάπη σήμαινε χρεία με ημερομηνία λήξεως. Χωρίς προσπάθεια αυτοψυχαναλυτικής ερμηνείας, τράβηξε ενοχικά το χέρι του από τους ώμους της. Ευτυχώς τα συχνά ταξίδια τους εκατέρωθεν, για επαγγελματικούς λόγους, λειτουργούσαν ενισχυτικά για τη σχέση. Με ένα ασταθές σταθερό σημείο αναφοράς βολεύει όλους τους φόβους του για δέσμευση και μοναξιά. Μετά από θερμούς αποχαιρετιστήριους εναγκαλισμούς των δικών τους και τα μέλη τους ταλαιπωρημένα από την ωριαία ορθοστασία, ο Στάσης και η άγνωστη γυναίκα κατευθύνονται προς το χώρο στάθμευσης. «Είχα μια προαίσθηση ότι κάτι διαφορετικό θα μου συνέβαινε σήμερα. Και δεν έπεσα έξω», έσπασε πρώτη την αμήχανη σιωπή εκείνη. «Επικυρώνετε το ρόλο της τύχης στη ζωή», ακούστηκε περιπαίζων ο Στάσης. «Η ζωή δεν προκύπτει μόνο εκ προμελέτης ή εκ προθέσεως. Εσείς δεν είχατε καμία πρόθεση να έχετε συνεπιβάτη στην επι16

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 17

Ιδιωτική έρημος

στροφή σας. Μπορεί η πρόθεσή σας να ήταν πιο μοναχική. Έχετε κάθε δικαίωμα να με αποφύγετε. Μπορείτε να ανακαλέσετε την πρόσκληση. Δε θα πληγωθώ». Ο Στάσης πλήρωσε χωρίς καθησυχαστικό σχόλιο το αντίτιμο του χρόνου στάθμευσης στο ηλεκτρονικό ταμείο και κατευθύνθηκε αμίλητος προς το αυτοκίνητο. Το εσωτερικό του μικρού βαν έμοιαζε με δωμάτιο μετά από βομβαρδισμό. «Όπως βλέπετε ο μοναδικός ενδοιασμός που είχα όταν σας προσκάλεσε η Αρετή ήταν η κατάσταση του βαν. Πετάξτε πίσω ό,τι σας εμποδίζει και βολευτείτε σαν στο σπίτι σας». «Μπορώ αντί κομίστρου να σας προσφέρω ένα γερό έμπειρο καθάρισμα», χαριτολόγησε η άγνωστη. «Προς το παρόν προσδεθείτε!» Η ζώνη ασφαλείας απελευθέρωσε τον Στάση. «Δε σας κρύβω πως μόλις σας είδα είχα πρόθεση να παραβιάσω νοητικά το προσωπικό σας απόρρητο. Έφτιαχνα ένα σενάριο για τη ζωή σας». «Και πού σας οδήγησε η φαντασία σας;» «Εκείνη τη στιγμή σας μίλησε η Αρετή και η εξέλιξη των γεγονότων υπονόμευσε τη φαντασία μου». «Πώς φτιάχνεται ένα σενάριο ζωής;» Ο Στάσης σιώπησε για λίγο. «Η ζωή είναι το σύνολο των ημερών που γράφουμε. Αυτών που ήδη έχουν γραφτεί. Αυτών που γράφονται σήμερα και αυτών που μπορεί να γραφτούν στο μέλλον. Ένα σενάριο είναι η ζωή, η ζωή μέσα στη ζωή», κατέληξε το συλλογισμό του ο Στάσης. 17

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 18

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

«Υπάρχει ζωή και έξω από τη ζωή. Έξω δηλαδή από τη φαινομενική της εκδοχή», αντέτεινε η συνεπιβάτις του και πρόσθεσε, «Υπάρχει ζωή εν δράσει και εν στάσει». «Και εν απουσία. Μερικοί άνθρωποι ζουν χωρίς ίχνος ζωής. Απουσιάζουν», άλλαξε λωρίδα ο Στάσης για να διευκολύνει τον ανυπόμονο οδηγό πίσω του. «Εξ ου και η έκφραση “ζωντανοί νεκροί”». «Ίσως δεν έχουν άλλη επιλογή», ακούστηκε σκεπτικά απολογητική η γυναίκα. «Εσείς; Ζείτε εν απουσία;» διερευνητικά ειρωνικός ο Στάσης στρέφεται προς το μέρος της. «Εγώ», αγνοεί τον τόνο της φωνής του εκείνη, «ζω εξωτερικά με τρόπο που μου επιτρέπει να μεγαλώσω το παιδί μου και εσωτερικά μετέχω της ποίησης και της λογοτεχνίας για να επιβιώσω συναισθηματικά... εν πεμπτουσία», αφήνει να φανεί μια σειρά κατάλευκα δόντια σε μια προσπάθεια γέλιου. «Εξωτερικά είμαι ένα δείγμα ενός ευρύτερου φαινομένου κοινωνικής κατάπτωσης, αλλά εσωτερικά έχω ένα ορμητήριο ονείρων. Μπορεί ο εξωτερικός ρυθμός της ζωής μου να μου επιβάλλεται, αλλά ο εσωτερικός είναι ολοδικός μου και οδηγεί στην αφανή αφήγηση της ζωής μου». «Μπορείτε να κάνετε την αφήγησή σας πιο εμφανή;» κινητοποιήθηκε το ενδιαφέρον του Στάση. «Εκείνο που θέλω να πω είναι πως συλλαμβάνω τη ζωή με το άθροισμα των αισθήσεων που δημιουργούνται όταν τα όνειρα πλησιάζουν στην ολοκλήρωση ή τη ματαίωσή τους». 18

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 19

Ιδιωτική έρημος

«Βρίσκω πως τα ελληνικά σας είναι εξαιρετικά. Πώς τα καταφέρατε;» «Είμαι λάτρης των γλωσσών. Τα γεωργιανά μου και τα ρωσικά μου είναι βέβαια καλύτερα», ανέφερε τις σπουδές της στη γεωργιανή και ρωσική φιλολογία. Τα πρώτα είκοσι τρία χρόνια της ζωής της γράφτηκαν με τρυφερότητα και αξιοπρέπεια. Η οικογένειά της ζούσε σε μέτρια οικονομική κατάσταση μέσα στις τέχνες και στα γράμματα. Η μαμά δασκάλα, ο μπαμπάς μουσικός, ο αδελφός ζωγράφος, η αδελφή μπαλαρίνα. Όταν καθημερινά ανέβαινε εννιά ορόφους με τα πόδια για να μπει στην οικογενειακή όαση, δεν είχε ποτέ σκεφτεί πως τα επόμενα είκοσι θα ζούσε σε υπόγειο, στα περιθώρια της ζωής που πραγματικά της άξιζε, παρέα με απορρυπαντικά και σκονοσυλλέκτες, σε ξένη χώρα. «Πρέπει να ήταν δύσκολη η ζωή σας». «Ήταν και εξακολουθεί να είναι». «Πώς τα καταφέρνετε μόνη σας;» «Καμιά ζωή δεν είναι μόνη της. Ας είναι καλά οι γειτονιές των φίλων... ή των εραστών», πρόσθεσε με καθυστέρηση. «Αλλά με τέτοια κοινωνική αταξία θα χαθούν και οι μεν και οι δε. Οι αξίες βρίσκονται στα σκουπίδια». «Λέτε οι ρακοσυλλέκτες να ψάχνουν για αξίες;» «Ή για εραστές;» γέλασαν παιχνιδιάρικα τα μάτια της. «Μιλάτε σαν να πετάτε τους εραστές στα σκουπίδια». «Μόνοι τους εκπίπτουν στους κάδους ανακύκλωσης από το 19

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 20

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

φόβο της δέσμευσης ή το ναρκισσισμό τους», τον πάτησε χωρίς να το θέλει στα πιο αδύνατα σημεία του. Η κρυφή πενταετής ιδιαίτερη σχέση της με νεαρό δικηγόρο, γιο της τελευταίας εργοδότριας, την βοήθησε να αναπτύξει τα ελληνικά της αλλά όχι και να διασώσει τη δουλειά της και την ψυχική της ηρεμία. Μετά την αποκάλυψη της σχέσης, η γηραιά μητέρα του, σε συνωμοσία με τη μικρότερη αδελφή, την πέταξαν κυριολεκτικά από την πίσω πόρτα του σπιτιού. Όσο για τον ερωτευμένο δικηγόρο, μπροστά στη μητρική απόρριψη ο έρωτάς του έσκασε σαν συναισθηματική επενδυτική φούσκα. «Ρότσα μακβς στρέσι σομπλόρο βλαπαρακόμπ τσεμς ενάζε». «Μετάφραση, παρακαλώ». «Ζητώ συγγνώμη, όταν στρεσάρομαι μιλάω ασυναίσθητα στη μητρική μου γλώσσα», απολογήθηκε. «Και να με τώρα χωρίς σύντροφο εραστή και χωρίς δουλειά», απέδωσε στα ελληνικά. Τα διόδια διέκοψαν τη συζήτηση. Η γυναίκα προσφέρθηκε ανεπιτυχώς να πληρώσει. Η συνέχεια της επικοινωνίας εστίασε γύρω από την οικονομική κρίση, την ανεργία, το θάνατο και τη νεκρανάσταση του καπιταλισμού, τα δεινά της παγκοσμιοποίησης, την ψηφιακή εποχή. «Έτσι όπως πάμε θα δημιουργηθεί ένας κόσμος παράπλευρος με τον πραγματικό», μίλησε με ανησυχία για το γιο της που περνάει ώρες αλητεύοντας ασκόπως στην αλάνα του διαδικτύου και τους περισσότερους νέους που δεν πιάνουν βιβλίο στα χέρια τους. «Εσείς διαβάζετε». 20

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 21

Ιδιωτική έρημος

«Ο αγώνας για την επιβίωση δε μου αφήνει πολύ χρόνο για την απόλαυση της λογοτεχνίας. Διαβάζω όμως συχνά ποίηση γιατί είναι σύντομη και άμεσα ιαματική». Σιώπησε για λίγο και συνέχισε: «Εκείνο που θα ήθελα να κάνω είναι να γράψω». «Ποίηση;» «Όχι, θα ήθελα να πειραματιστώ, να υφάνω την ποίηση με την πεζογραφία». «Βρίσκω δύσκολο το εγχείρημα. Η ποίηση κρύβει στη λέξη το συναίσθημα, δεν το περιγράφει. Στην πεζογραφία οι λέξεις περιγράφουν». «Στην κακή λογοτεχνία οι λέξεις περιγράφουν. Η καλή λογοτεχνία προβάλλει την πίσω πλευρά των πραγμάτων». «Δεν ισχύει πάντα αυτό», αντέδρασε με ανδρική ακρίβεια σκέψης ο Στάσης. «Η ζωή και η γλώσσα δεν είναι μονοσήμαντες, έχουν και οι δύο υποφωτισμένες πλευρές. Θα ήθελα να χρησιμοποιήσω το θησαυρό των λέξεων για να πλουτίσω τον κόσμο μου και ίσως και τον κόσμο μερικών άλλων μέσα από ένα παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού. Μέσα από το κρυμμένο μήνυμα ή την αμφισημία των λέξεων», ξέσπασε με πάθος γυναικείου χειμάρρου η άγνωστη. «Διακρίνω έναν ανεκπλήρωτο πόθο παιχνιδιού ή κάνω λάθος;» «Η αλήθεια είναι πως θα ήθελα τόσο πολύ να γράψω... Νιώθω να με σπρώχνει μια αόρατη ένταση προς τη συγγραφή». «Και γιατί δεν το κάνετε; Αυτό σημαίνει πως λιμνάζουν πράγματα μέσα σας που αναζητούν μια έξοδο», την προτρέπει. 21

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 22

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

«Δε μου το επιτρέπει η κούραση της επιβίωσης. Ελπίζω οι ακροβασίες της ζωής μου σε λίγα χρόνια να περιοριστούν μαζί με τις υποχρεώσεις μου απέναντι στο γιο μου. Ίσως τότε... ίσως... maybe...» «Μιλάτε και αγγλικά;» «Και γαλλικά». Τα γαλλικά και τα πρώτα ελληνικά της τα οφείλει στις δύο γιαγιάδες της. Αυτοπροσώπως ο έρωτας τις έφερε με τα φτερά του στη Γεωργία. Τη μία από την Γκρενόμπλ –μίλαγε πεισματικά για την πεθερά της μόνο γαλλικά έως και την τελευταία της πνοή– και την άλλη από την Τασκένδη, όπου βρέθηκε μαζί με τους γονείς της από την Καρδίτσα. «Τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα, σε όποιον με ρωτούσε αν είμαι από την Καρδίτσα απέδιδα υψηλό δείκτη ευφυΐας, ώσπου κατάλαβα. Είδα κι έπαθα να αποποιηθώ την ακούσια βαριά προφορά μου». «Με την αττική διάλεκτο χάνετε ένα μέρος της ταυτότητάς σας. Ελπίζω να μην αποποιηθήκατε και την αριστερή, υποθέτω, ιδεολογία της γιαγιάς σας». «Δεν μπορώ να αποποιηθώ τη γονιδιακή μου ταυτότητα. Θα ήταν σαν να δαγκώνω το DNA μου», γέλασε. «Έχω όμως αποποιηθεί τις πρακτικές της Αριστεράς και φυσικά το κοινό σημείο της Αριστεράς και της Δεξιάς». «Κοινό σημείο;» ξαφνιάστηκε ο Στάσης. «Την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο», σκοτείνιασαν με βεβαιότητα τα μάτια της. «Όπως βλέπετε, δεν κου22

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 23

Ιδιωτική έρημος

ράστηκα πολύ να μάθω ξένες γλώσσες», άλλαξε θέμα χωρίς να αφήσει περιθώριο διαμαρτυρίας. «Και πώς δε χρησιμοποιήσατε όλον αυτό τον πλούτο των γλωσσών επαγγελματικά;» άφησε ασχολίαστα για μελλοντική συζήτηση τα λόγια της περί του μύθου της Αριστεράς ο Στάσης. «Η αμοιβή ήταν πολύ μικρή για τον όγκο της δουλειάς και τις άμεσες ανάγκες μου μετά το διαζύγιο». Όσην ώρα η άγνωστη γυναίκα δίπλα του του εξηγούσε πώς εγκατέλειψε τη βιοποριστική οδό της μετάφρασης και έγινε παραδουλεύτρα προς άμεση λύση της καθημερινής επιβίωσης, ο Στάσης επεξεργάστηκε στο μυαλό του ένα παράτολμο σενάριο. «Έχω δίπλα μου λοιπόν μια λόγια οικιακή βοηθό με πολυεθνική υπόσταση. Μια μέλλουσα συγγραφέα». «Ελπίζω το μέλλον να μη γίνει άγραφο παρελθόν», ευχήθηκε με ειρωνεία στη φωνή της. «Από την πλευρά μου σας το υπόσχομαι. Η ιστορία σας αξίζει μια καταγραφή», ακούστηκε μυστηριώδης ο Στάσης. «Και ποιον θα ενδιέφερε η ζωή μου;» «Εμένα. Είμαι κινηματογραφιστής και από σήμερα χορηγός υποψηφίου συγγραφέα. Αν επιθυμείτε να δουλέψετε στο σπίτι μου σε καθημερινή βάση εκτός Κυριακής από τις οκτώ και τριάντα μέχρι τις πέντε το απόγευμα, θα πληρώνεστε για να γράφετε μία ημέρα της επιλογής σας από τις έξι». Την άφησε άφωνη από έκπληξη και συγκίνηση στο σταθμό του μετρό. Της άνοιξε ιπποτικά την πόρτα, της έδωσε την κάρτα του, τη χαιρέτησε διά χειραψίας και ζήτησε να μάθει το όνομά της. 23

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 24

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

«Νάνα. Νάνα Τσικλαούρι». «Λοιπόν, Νάνα, σου προσφέρω δουλειά. Τη δέχεσαι;» μίλησε πιο οικεία στον ενικό. «Αν το σπίτι διαθέτει εκτός από σκούπα και πιάνο, θα το σκεφτώ σοβαρά», λαχτάρισε στην ιδέα του έγχορδου οργάνου. Απομακρύνθηκε με την παλάμη ακουμπισμένη στην καρδιά προς αποχαιρετισμό και κατεύθυνση προς το μετρό της Κατεχάκη. Η ενδιαφέρουσα παρουσία της χάθηκε σταδιακά σαν κινούμενη εικόνα σε ρυθμό καθόδου κυλιόμενης σκάλας. «Αν δεν ξέρει ήδη, θα της μάθω να γράφει στον υπολογιστή», μαρσάρισε στο φανάρι να προλάβει το πράσινο ο Στάσης.

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 25

Mία ώρα μετά ή Παράλληλα στις ράγες

στοργική πρόταση ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Το ρεύμα αέρος στο μετρό στεγνώνει την υγρή συγκίνηση στα μάτια της Νάνας, όχι όμως και τον εσωτερικό λυγμό της ψυχής της. Από το πρωί την παραμόνευε η καλή της μοίρα, όταν βρήκε πενήντα ευρώ πεσμένα στο δρόμο της, όμως τέτοια προσφορά από ανθρώπους που σμίξανε απρόσμενα είναι το αποκορύφωμα της τύχης. Το μυαλό της ταξιδεύει από στάση σε στάση στους σημαντικούς σταθμούς της ζωής της. «Άγιος Δημήτριος», ακούγεται από τα μεγάφωνα. Στο τέρμα της γραμμής κατεβαίνει θέλει δε θέλει. Η ώρα την πιέζει, ο Θοδωρής θα γυρίσει από το σχολείο όπως πάντα πεινασμένος, έτοιμος να προσπέσει στην κατσαρόλα. «Τι έχουμε, κορίτσι μου, για φαγητό;» θα της δώσει ένα σκαστό φιλί και θα βουτήξει προκλητικά με βρόμικα χέρια δυο πατάτες για να προκαλέσει την αντίδρασή της. Η Νάνα ξεφλουδίζει τις πατάτες σε ρυθμό βαλς. Περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της και τις βυθίζει με χάρη στο καυτό λά25

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 26

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

δι. Τραγανιστές τις θέλει ο γιόκας της. «Ευτυχώς που υπάρχεις κι εσύ», γλυκαίνει στη σκέψη του. Όσο σκέφτεται πως δεν το ήθελε αυτό το παιδί, σφίγγεται ενοχικά η ψυχή της. Σαν αράχνη την έφαγε ο νεανικός της έρωτας για τον πατέρα του. Όμορφη και χαϊδεμένη, με την παρθενιά της πειραγμένη, άφησε στα είκοσι τρία της πατρίδα και οικογένεια και τον ακολούθησε στη χώρα των γονιών του. Ελληνοπόντιοι, στα δύσκολα στράφηκαν στην πατρίδα. Όσα παράφορα φιλιά τού έδωσε τα πήρε πίσω μασημένα. Δύο χρόνια τον φώναζε με όλη της την ψυχή, μα εκείνος άλλαζε πλευρό. Μετά τον τρίτο χρόνο, ο χωρισμός παραμόνευε την ώρα του. Πέντε χρόνια εγκυμονούσε την απόδραση και τελικά την πρόλαβε η δική της εγκυμοσύνη. Το εκκολαπτόμενο αιωρούμενο ανθρωπάκι μέσα της την μπέρδεψε με ανάμεικτα συναισθήματα. Τα αφουγκράστηκε και αποφάσισε να γείρει τη ζυγαριά στη γέννησή του. Δεν πρόλαβε να το ανακοινώσει στον πατέρα. Έφυγε πρώτος μίλια μακριά και την άφησε έκθετη στο μέλλον, με ένα παιδί στα σπλάχνα που ακόμα εκείνη δεν αγαπούσε κι ένα δειλό ανυπόγραφο σημείωμα: Φεύγω για τα ξένα με μια γυναίκα που περιμένει το παιδί μου. Την πεθερά της, άνθρωπο με αλαβάστρινο πρόσωπο, με ψυχή και πείρα, την αισθάνθηκε θυμωμένη με το γιο της στο πλάι της. «Στο τρένο της ζωής ή τρέχεις παράλληλα στις ράγες ή πέφτεις καταπάνω τους», βόγγηξε σαν μηχανή βασανισμένη από το χρόνο. Νύφη και πεθερά σμίξανε τις σκέψεις τους πάνω στο επερχόμενο δράμα, ένωσαν τις δυνάμεις τους και με εναγώνια προσπάθεια μεγάλωσαν το παιδί με κεντημένα σεντονάκια και 26

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 27

Ιδιωτική έρημος

πλεκτά στο βελονάκι για να το χαίρονται όλοι και πιο πολύ ο συνονόματος παππούς του. Στην άλλη ήπειρο, ο πατέρας του έμαθε την ύπαρξή του τρία χρόνια αργότερα. Από τότε, με άκοπη κίνηση γενναιόδωρης χρηματαποστολής δηλώνει την τραπεζική παρουσία του Χριστούγεννα και Πάσχα. Η Νάνα δεν ξεστόμισε ούτε κακιά ούτε καλή λέξη στον Θοδωρή για τον πατέρα του. Με τη σιωπή της τον προστάτεψε μέχρι να μπορεί να καταλάβει. «Δεν αγαπιόμασταν», του είπε. Λέξη δεν της ξέφυγε για τις γυναίκες που αλώνιζαν στη ζωή τους και την πλήγωναν. Ο Θοδωρής τον συνάντησε με εναγώνια προσμονή ένα καλοκαίρι παρέα με την άλλη του οικογένεια στο σπίτι της γιαγιάς του. Το εφηβικό του τρίχωμα τινάχτηκε από την ένταση μόλις αντίκρισε τον συνομήλικο και συνονόματο αδελφό του αγκαλιά με τον πατέρα του και μια μικρή στα γόνατά του. Αλλιώς είχε ονειρευτεί την πρώτη τους συνάντηση. Αυτός κι ο σημαντικός άγνωστος, ο ένας απέναντι στον άλλο, εκείνος να ανοίγει τα απύθμενα πηγάδια και να ρωτάει κι ο άλλος να απαντάει για να τα γεμίσει. Πείσμωσε η καρδιά του και σταμάτησε. «Άργησες να σ’ αγαπήσω», τον άφησε σύξυλο και δεν ξαναμίλησε γι’ αυτόν. Κλείστηκε απρόσιτος στον εαυτό του και όταν γύρισε στον κόσμο, η Νάνα ένιωσε πως το αγόρι της είχε μεγαλώσει. «Στάχτη τον έκανα τον χάρτινο πατέρα», έκρυψε με επιμέλεια το λυγμό του. Το λάτρεψε το σπλάχνο της η Νάνα. Μέχρι τα πέντε του ήταν μόνο δικό της, ήταν μόνο δική του. Εσύ κι εγώ, εγώ κι εσύ, το χόρευε στην αγκαλιά της. Η ζωή τη διέψευσε. Τα χνά27

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 28

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

ρια του έρωτα στον κόλπο της έκοψαν δεύτερη φορά το λώρο. Οι ανάγκες της χωρίστηκαν στα δύο. Στου παιδιού και στις δικές της. Τα τριάντα της χρόνια δροσερά ακόμα, τα περιτριγυρίζουν διάφοροι φτερωτοί θεοί. Παρελαύνουν χωρίς ελπίδα εκτός σάρκας. Η καρδιά της ενίσταται στην ανάλωση. Για να την ξεγελάσει η μοναξιά της την πείθει πότε πότε πως ερωτεύεται. Οι έρωτές της, αμφίβολης ζωής, σκοντάφτουν άλλοτε στο παιδί και άλλοτε στην έλλειψη ουσίας. Η ηδονή του πόθου ανύποπτη γίνεται οδύνη του μυαλού και τον ακυρώνει. Στα τριάντα πέντε της ήρθε ο έρωτας. Μια εύθραυστη φιγούρα διέσχισε αθόρυβα την πόρτα της κουζίνας και τραύλισε αμήχανα, «Καλημέρα... είστε η νέα βοηθός της μητέρας; Θα μπορούσατε να μου ράψετε αυτό το κουμπί;» Τα ξάστερα τρυφερά μενεξελιά της μάτια τον γοήτευσαν. Για ένα μήνα η Νάνα με δυσκολία αντιστέκεται στα θλιμμένα ευφυή μάτια του γιου της νέας της κυρίας. Η έλξη αρχικά μονόδρομη, έγινε τελικά αμφίδρομη. Ο κοινός τους έρωτας για τη λογοτεχνία την ενισχύει. Άφατη η αγάπη τους, με απόλυτη μυστικότητα περιφέρεται σε όλο το σπίτι με μύχιες υποσχέσεις. Οι ευαισθησίες τους αγκαλιάζονται στον αέρα καθώς διασταυρώνονται στο διάδρομο. Η Νάνα κοκκινίζει από ένοχο πάθος κάθε φορά που την κοιτάζει η μητέρα του. Κάθε πρωί, πριν από την αναχώρησή του για το γραφείο, ο Πέτρος της αφήνει μακριά από τα αδιάκριτα μάτια ένα ποίημα. Κι εκείνη ξεχνάει την κούραση και ονειρεύεται. Στην τυχαία εκ προμελέτης συνάντησή τους με το παιδί στο πάρκο το κατέκτησε. Ξεπρόβαλε πίσω από μια συστάδα δέντρων 28

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 29

Ιδιωτική έρημος

παίζοντας τον καλό το λύκο που μοιράζει καραμέλες και στρουμφάκια. Από τότε άπλωναν τα χέρια τους σαν μια μεγάλη αγκαλιά και κάθε μέρα πλησίαζαν όλο και πιο κοντά ο ένας τον άλλο. Μεθοδικά οργάνωσε τη σχέση τους. Για εφτά χρόνια ο μικρός κουλουριάστηκε στην αγκαλιά του. Έγερνε απαλά το κεφαλάκι του στον ώμο του και έκλεινε τα μάτια του με σιγουριά. Στα γενέθλιά του κάλεσε τους φίλους του να τους δείξει τον μπαμπά του. Ο Πέτρος έκανε για το παιδί ό,τι θα έκανε ένας πραγματικός πατέρας για το γιο του. Πάνω στο χρόνο τής ζήτησε να ζήσουν μυστικά μαζί. Μόνο το βράδυ θα γύριζε στο σπίτι της μητέρας του. Το μυστικό κατέγραψε, μετά από πενταετή ευτυχή συμβίωση, το κινητό κόρης επιστήθιας φίλης της μαμάς του. «Μπράβο, δεν ήξερα πως ο γιος σου έχει παντρευτεί και έχει και παιδί». «Αυτή που θα χορέψει μαζί του στην εκκλησία δεν αξιώθηκε να γεννηθεί ακόμα», ακούστηκε εξαγριωμένη στο τηλέφωνο η μητέρα του. Στην επιμονή της φίλης ότι ο γιος της εθεάθη να έχει αγκαλιά ένα μεγάλο παιδί αντέδρασε βίαια. «Παιδί!» απείλησε οργισμένη ως βους. «Θέλω να δω τις φωτογραφίες», απαίτησε. Στο παρελθόν του γιου της κυκλοφόρησαν διάφορες γυναίκες, δίχως όμως ποτέ να επιτρέψει τη μόνιμη παρουσία τους δίπλα του. Χωρίς πολλές λέξεις, σκυθρωπή, με συγκρατημένο θυμό, ανακοίνωσε με το ύφος υπεροχής της τάξης της την αντικατάσταση της Νάνας. Από τότε γυαλιά καρφιά η κοινή τους ζωή. 29

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 30

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

«Κάνε υπομονή, θα την πείσω», συσσωρευμένες τύψεις ξεχείλιζαν τα μάτια του. Περισσότερο κάτω από τη συναισθηματική απόρριψη και λιγότερο από την απειλή της ολικής αποκλήρωσης από τη σεβαστή περιουσία της, δεν κατάφερε να αντισταθεί άμεσα στη θέληση της μητέρας του. Φέρθηκε όμως σαν φυσικός πατέρας για το παιδί. Ακόμα και το σπίτι έγραψε στο όνομά του. Η Νάνα επέτρεψε τις τακτικές τους συναντήσεις. Αλλά εκείνη δεν τον θέλει πια στο πλάι της. Ο έρωτάς της σκόνταψε στη σημασία της λεπτομέρειας. Μία ελάχιστη στιγμή χρειάστηκε για να εκπέσει μέσα της ο άντρας.

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 31

Τρεις ημέρες μετά ή Οικιακή βοηθός

φόβος να ενδώσει στην ευκαιρία καθυστέρησε το τηλεφώνημα της Νάνας. Τη Δευτέρα το πρωί ορμά αποφασιστικά στο τηλέφωνο. Δεν πρέπει να αφήσει αυτή την τύχη να προσπεράσει. «Νάνα Τσικλαούρι, καλημέρα σας», πρόσχαρη η φωνή της κάλυψε τη συστολή της. «Σας περίμενα νωρίτερα. Τι κάνετε;» ανταπέδωσε με θέρμη την καλημέρα της. «Αναρωτιέμαι αν ισχύει ακόμα η πρόταση σας». Ο Στάσης αντί για απάντηση της έδωσε τη διεύθυνση και τις απαραίτητες κατευθύνσεις και έκλεισαν ως ημέρα συνάντησης την προσεχή Δευτέρα. Το δίπατο σπίτι με τον καταπράσινο κήπο το βρήκε πολύ εύκολα. Λίγα μέτρα μόνο περπάτησε από το τέρμα των λεωφορείων. Ανέβηκε με τρεμάμενα πόδια τις σκάλες μέχρι τον δεύτερο όροφο και χτύπησε το κουδούνι με την αγωνία της πρώτης φοράς. Το ζευγάρι του αεροδρομίου την καλωσόρισε με ζεστασιά, 31

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 32

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

της έδειξαν βιαστικά τα κατατόπια και αναχώρησαν με εμπιστοσύνη στο πρόσωπό της με διαφορά είκοσι λεπτών ο ένας από τον άλλο. «Τι να φτιάξω για φαγητό;» «Κοίταξε τι υπάρχει στο ψυγείο και αυτοσχεδίασε», της άφησε πλήρη ελευθερία η Αρετή. «Αν προλάβεις, βάλε και πλυντήριο». Έπειτα: «Κοτόπουλο με πατάτες στο φούρνο είναι μια σταθερή αξία», φώναξε από την πόρτα. Η Νάνα έβγαλε από την ψύξη ένα πακέτο με φιλέτα μπούτι, ξετρύπωσε τις πατάτες σε ένα καλάθι κάτω από ένα τραπέζι στην αποθήκη και στρώθηκε στο ξεφλούδισμα. Η πρώτη ημέρα είναι πάντα δύσκολη. «Κοτόπουλο ψητό χωρίς σκόρδο, λεμόνι και ρίγανη θα με ρίξει στον πάτο της βαθμολογικής κλίμακας αξιολόγησης των σεφ», αγχώθηκε στην ιδέα ότι δεν έχει κλειδί. Με υπερβάλλοντα ζήλο τηλεφωνεί στην πεθερά της για σωτήρια εκδρομή με το τρένο στα βόρεια προάστια για προμήθεια σκόρδου και μυρωδικών, και ανοίγει πόρτες και παράθυρα για ανανέωση του χώρου με επιβαρυμένο από τη ρύπανση «καθαρό» αέρα. «Κάθε δωμάτιο του σπιτιού έχει δική του προσωπικότητα», παρατηρεί η Νάνα καθώς κάνει μια προσεκτική διερεύνηση του χώρου για να δει από πού θα αρχίσει το συμμάζεμα. «Αυτό το σπίτι με εμπνέει για δημιουργική καθαριότητα», ενθουσιάζεται. 32

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 33

Ιδιωτική έρημος

Η καλόγουστη καλλιτεχνική ατμόσφαιρα την ξεστρατίζει για λίγο από το στόχο της. Στο μεγάλο σαλόνι η σκόνη βασιλεύει. Ασάλευτη σαν μαγεμένη με τη σκούπα και το ξεσκονόπανο στο χέρι κοιτάζει τον τεράστιο αριθμό των βιβλίων στη βιβλιοθήκη που καλύπτει δύο μεγάλους συνεχόμενους τοίχους. Στην απέναντι γωνία το λιτό πέτρινο τζάκι τής χαμογελάει γεμάτο στάχτες και μυστήριο. Την προσοχή της τραβάει το παλιό γερμανικό πιάνο κοντά στον καναπέ. Εμφανώς σκονισμένο, της θυμίζει το εγκαταλειμμένο νεανικό της όνειρο. Αφήνει την επιθυμία της να την παρασύρει. Ο ήχος ξεκούρδιστος προδίδει τη μακρόχρονη αχρηστία του. «Καιρός για σκούπισμα», βάζει εμπρός την ηλεκτρική σκούπα. Η θορυβώδης βοή τη συντροφεύει στο δρόμο της εργασίας.

 Τον πρώτο καιρό οι κινήσεις της Νάνας μέσα στον καινούργιο χώρο είναι αργές και αναγνωριστικές. Στο σαλόνι, μπροστά στον τοίχο με τις αναρίθμητες φωτογραφίες γίνονται στοχαστικές. Ξεσκονίζοντας μία μία τις κορνίζες εισέρχεται στην αταραξία των ειδώλων που φιλοξενούν. Προσπαθεί να αφουγκραστεί την ανάσα τους, να αναπλάσει στιγμές γαλήνης ή τρικυμίας των ενοίκων τους. Με έκφραση αναπάντητης απορίας στο βλέμμα προχωρεί από φωτογραφία σε φωτογραφία. Ένα πρόσωπο με έκφραση φθονερής ευγένειας κοιτάζει ένα άλλο πρόσωπο που θυμίζει καθυστερημένο θάνατο. Αναγνωρίζει έναν αποθανόντα ποιητή σε στάση χειραψίας με τον Στάση. «Το κακό μ’ αυτή τη ζωή είναι 33

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 34

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

πως το μέλλον της δεν είναι διαρκές», σκοτεινιάζει στη σκέψη της τελευταίας φωτογραφίας της μητέρας της. Την έλαβε με το ταχυδρομείο, μαζί με ένα αδελφικό γράμμα που την πληροφορούσε για την ξαφνική της απώλεια πέντε μήνες πριν. Ποτέ δε συγχώρησε τους δικούς της για την προστατευτική τους σιωπή την περίοδο της εγκυμοσύνης της, που της στέρησε το δικαίωμα του τελευταίου ασπασμού. Στον απέναντι τοίχο το βλέμμα της κοντοστέκεται σε ένα απόκομμα εφημερίδας με το πρόσωπο του Στάση. «Ο άνθρωπος που ξεπλήρωσε τη γέννηση με τον θάνατο. Πρώτο βραβείο σεναρίου και σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης», διαβάζει. «Μπράβο, και βραβευμένος ο κύριος Στάσης», εκφράζει φωναχτά το θαυμασμό της για το καινούργιο αφεντικό. Κατεβάζει το ξεσκονόπανο και ταξιδεύει με το βλέμμα στις αντίγραφες αποτυπώσεις ρευστών στιγμών. Εχέμυθες, την κοιτούν με μόνη διαρρέουσα πληροφορία την προδοσία του χρόνου. Τα πλούσια μαλλιά του Στάση από φωτογραφία σε φωτογραφία περιπίπτουν στην αφάνεια. Μια μεγάλη κορνίζα με αποκόμματα εφημερίδων από την εποχή της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης τραβάει την προσοχή της. Βρέθηκε σχεδόν νεκρός από το ξύλο έξω από το σπίτι του. Παρατηρεί πως οι περισσότερες φωτογραφίες αποπνέουν μια θλίψη. Η Νάνα συνειδητοποιεί ότι καμιά φωτογραφία της Αρετής δεν κοσμεί τον ανδροκρατούμενο τοίχο. Μόνο δυο γυναίκες συνάντησε στην εκκαθαριστική της περιοδεία. Η μία φωτογραφία δέσποζε στο δωμάτιο με την πανέμορφη μητέρα του κυρίου Στάση κι αυτόν μικρό στην αγκαλιά της, και η άλλη σε μια γωνιά έδινε μια επιφανειακή εντύπωση γά34

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 35

Ιδιωτική έρημος

μου, με τις φιγούρες δύο νέων ανθρώπων να υποδύονται τη νύφη και το γαμπρό. Η ομορφιά της πρώην γυναίκας του Στάση, αποτυπωμένη στο πρόσωπο του εικοσάχρονου γιου τους, της χαμογελάει κορνιζαρισμένη σε φτηνό πλαίσιο στον τοίχο του διαδρόμου. «Σμίγουν οι ζωές απρόσμενα και αφήνουν ταλαίπωρους απογόνους», σκέφτεται τα δικά της. «Νάνα! Πού είσαι;» Η φωνή της Αρετής από την κρεβατοκάμαρα την επαναφέρει στο έργο της. «Νάνα!» «Θέλετε κάτι; Ξεσκονίζω το χρόνο», χαριτολογεί. «Πεθαίνω για έναν δυνατό καφέ». «Ο καφές σας είναι ήδη έτοιμος», κατευθύνεται προς την κουζίνα. «Καλημέρα», η Αρετή, στην άλλη άκρη του διαδρόμου με ασταθή πρωινά βήματα και μάτια που προδίδουν κακή ποιότητα ύπνου, βαδίζει προς το μέρος της. Στην πόρτα, η Νάνα κοντοστέκεται για να περάσει η κυρία του σπιτιού. «Σήμερα που είχα χρόνο για ύπνο ξύπνησα από τα χαράματα και το πρωί με ξαναπήρε ο ύπνος», κατευθύνεται στην καφετιέρα αναζητώντας με το βλέμμα το αγαπημένο της φλιτζάνι η Αρετή. «Θέλετε να σας σερβίρω τον καφέ σας στο σαλόνι;» Δεν παίρνει απάντηση. Η Νάνα έχει την αίσθηση πως δεν απαντάει για να μην αποκαλυφθεί από τον ήχο της φωνής της πως είναι έτοιμη να κλάψει. Η Αρετή πίνει μια γουλιά καφέ και ανάβει τσιγάρο. Η Νάνα δε χρειάζεται να ρωτήσει αν ο κύριος Στά35

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 36

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

σης κοιμάται. Η παραβίαση του αντικαπνιστικού κανόνα μέσα στο σπίτι δηλώνει την απουσία του. Οι επαγγελματικές ημέρες της Αρετής είναι πάντα βιαστικές. Η Νάνα χαίρεται τις συζητήσεις τους κάθε φορά που τη βρίσκει το πρωί στο σπίτι. Είναι φανερό πως τα συχνά ταξίδια την έχουν κουράσει, όμως η γυναικεία διαίσθηση της Νάνας την οδηγεί στο συμπέρασμα πως πιο πολύ απ’ όλα την έχουν καταβάλει τα γυναικεία δρομολόγια του Στάση. Το πρωινό τηλεφώνημα φίλης της Αρετής επιβεβαιώνει τις υποψίες της. «Από πού ν’ αρχίσω και πού να τελειώσω», σβήνει τη γόπα στο τασάκι. Η Νάνα απομακρύνεται από ευγένεια και κατευθύνεται στην κρεβατοκάμαρα. «Έχω τη βεβαιότητα πως τον μοιράζομαι», φτάνει στα αφτιά της η φωνή της Αρετής. «Βαρέθηκα πια τις φτηνές του παραστάσεις αθωότητας», σηκώνεται, προχωρεί προς το μπάνιο και κλείνει πίσω της την πόρτα. Το τέλος του τηλεφωνήματος ακολουθεί ο ήχος τρεχούμενου νερού. «Καλά μου τα ’λεγε η μάνα μου ότι αυτή η σχέση δε θα με βγάλει πουθενά», πέταξε στο πάτωμα τις πιτζάμες της και μπήκε στην μπανιέρα. Το σώμα της βυθισμένο στο ζεστό νερό γαληνεύει. Η κοιλιά της αναγεννησιακή ξεπροβάλλει και χάνεται σαν μικρός ύφαλος. Η ωραία κοιμωμένη «ξύπνησε» όταν κρύωσε και το νερό. Τυλίχτηκε στη μεγάλη χνουδωτή πετσέτα, στέγνωσε τα κοντά αγο36

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 37

Ιδιωτική έρημος

ρίστικα κομμένα μαλλιά της, βούρτσισε με επιμέλεια τα δόντια της και άνοιξε αποφασιστικά την πόρτα. Με τη βεβαιότητα πως η Νάνα έχει ακούσει την τηλεφωνική της συζήτηση, την προσκαλεί στην κρεβατοκάμαρα με πρόσχημα τη συντροφιά της καθώς θα ντύνεται. «Κάνε μου λίγη παρέα, έχουμε τόσο καιρό να τα πούμε», καταργεί την απόσταση εργοδότη – εργαζόμενου και αφήνει μεταξύ τους το συνωμοτικό κενό της γυναικείας ύπαρξης με πρόθεση ψαρέματος. «Πεθαίνω για έναν δεύτερο καφέ», παρατηρεί τους κύκλους της αϋπνίας στα μάτια της καθώς περιμένει τη Νάνα να τον φέρει. «Ο καφές και το τσιγάρο μού φέρνουν νοσταλγία παλιών ημερών. Χρόνων φοιτητικών και επικίνδυνα ανέμελων, όταν απολαμβάναμε τη δυστυχία σαν να ήταν ευτυχία και την ιδεολογία την κάναμε τρόπο ζωής και θανάτου», βγάζει τα ρούχα της από την ντουλάπα. Η Νάνα την παρακολουθεί καθώς ντύνεται. Η θεία έμπνευση στη γέννησή της είναι εμφανής. Παρά τον μισό αιώνα ζωής που διανύει, το πρόσωπό της εξακολουθεί να προσελκύει την προσοχή. Το σώμα της κάπως παραμελημένο διασώζεται από τη φωτεινή του αύρα. Η Αρετή φοράει τα ρούχα της με ατημέλητη κοκεταρία. Αν και ο καθρέφτης της ακόμα της ψιθυρίζει ικανοποιητικά μηνύματα, η ίδια νιώθει μεγάλη ανασφάλεια για την εμφάνισή της. «Τι ώρα είναι;» το προχωρημένο πρωινό αναστέλλει την προγραμματισμένη της έξοδο στο κέντρο της Αθήνας. Καθώς η Νάνα τακτοποιεί το δωμάτιο δέχεται διερευνητικές 37

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 38

ΣΟΦΙΑ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ

φιλικές ερωτήσεις για τη ζωή της. Στην αρνητική της απάντηση αν έχει κάποια σχέση; Η Αρετή επιμένει. «Δε σου λείπει μια σχέση και ό,τι αυτό σημαίνει για σένα;» «Ό,τι δεν αγαπώ ακόμα δε μου λείπει και ό,τι δε με αγαπούσε και με πλήγωσε το προσπέρασα», φειδωλή η Νάνα στις περιγραφές της, αναφέρθηκε στον τελευταίο της έρωτα και στην πτώση του. «Αν σου περιγράψω τη ζωή μου, θα καλέσεις ασθενοφόρο», ανοίχτηκε η Αρετή. Ανταποκρίτρια σε όλες τις δύσκολες στιγμές του πλανήτη, διακινδύνευσε αρκετές φορές τη ζωή της. «Ίσως και να την πρόδωσα», ζητάει από τη Νάνα να κλείσει το ανοιχτό παράθυρο προς αερισμό του δωματίου πίσω από την πλάτη της. «Δεν έκανα οικογένεια και παιδιά και θα πεθάνω μόνη», κατάφερε να συγκρατήσει τα δάκρυά της. «Μα έχετε τον κύριο Στάση». Η επιβεβαίωση ήρθε με μικρή καθυστέρηση. «Έχω μπλεχτεί στο νήμα μιας ζωής μαζί του σ’ ένα κουβάρι που με πνίγει», ομολόγησε η Αρετή. «Δε θέλω να πω περισσότερα». «Είναι μερικά πράγματα που και να μην τα πείτε δεν κρύβονται», γύρισε και την κοίταξε σιωπηλά με συμπάθεια η Νάνα. Η Αρετή σηκώθηκε και έβγαλε από τις σελίδες ενός βιβλίου πάνω στο κομοδίνο δυο φωτογραφίες. «Κοίτα αγάπες και αγκαλιές», τις πλησιάζει στο πρόσωπο της Νάνας και τη ρωτάει αν έχει συναντήσει αυτές τις δυο κυρίες που ποζάρουν σε στάση οικείου εναγκαλισμού με τον Στάση. 38

MANTOUBALOY_ERHMOS final 2_Layout 1 3/6/14 5:08 μ.μ. Page 39

Ιδιωτική έρημος

Η Νάνα με απορία άγνοιας στο βλέμμα κοίταξε τις φωτογραφίες προσπαθώντας να μην κοκκινίσει από συνενοχή για τη φωτογράφιση και ολοκλήρωσε με ψυχραιμία αθώας ύπαρξης το στρώσιμο του κρεβατιού. «Θα σας βγάλω για λίγο από το δωμάτιο για να σκουπίσω», ξέφυγε την αυτοψία του ψεύδους με το θόρυβο της σκούπας.