ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 7
1
Ε
ΙΔΑ ΠΡΩΤΑ ΤΟΝ ΟΣΚΑΡ, ΤΟ ΣΚΥΛΟ, ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΑ ΤΟ Α-
φεντικό του, τον Πετράκη. Για να είμαι ειλικρινής, είδα το σκύλο ολόκληρο κι από τον Πετράκη μόνο το ένα πόδι. Αδύνατο όπως ήταν, έπλεε στην τεράστια για το νούμερό του στραπατσαρισμένη στρατιωτική αρβύλα. Σαν ξύλινο έμοιαζε το πόδι του Πετράκη. Το παρατηρούσα για ώρα, έπειτα το κλότσησα λίγο με την άκρη του ποδιού μου, το ίδιο και τον Όσκαρ. Κανένας δεν κουνήθηκε, ήταν και οι δύο πεθαμένοι. Έκανα να ουρλιάξω, αλλά η φωνή πνίγηκε στο λαιμό μου. Έχω δει ότι οι άνθρωποι κλαίνε μπροστά σε έναν πεθαμένο. Όμως εγώ έστεκα εκεί κοκαλωμένος. Φαίνεται πως με τόσο κρύο, τα δάκρυά μου έγιναν σταλαγμίτες. Βάραιναν την ψυχή μου, αλλά δεν κυλούσαν. Κοίταξα ολόγυρα και δεν υπήρχε ψυχή. Ούτε ήχος ακουγόταν. Δεν ήξερα τι να κάνω. Φοβόμουν να τους αφήσω μόνους, γιατί μπορεί να περνούσε το κάρο του δήμου και να τους μάζευε, όπως μάζευε όλους τους νεκρούς από την πείνα. Σε λίγο άκουσα τον τριγμό του κάρου από μακριά και
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 8
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
κοψοχολιάστηκα. Έβγαλα στα γρήγορα τις αρβύλες από τα πόδια του, γιατί κάποιος ζωντανός θα τις είχε ανάγκη, κι έπειτα τους κουκούλωσα με χιόνι. Ο παγωμένος βοριάς έκανε ένα στροβιλισμό, ακούστηκε ένας πυροβολισμός, ακολούθησε μια κραυγή και ύστερα αντήχησαν τα ρυθμικά βήματα της περιπόλου πάνω στο χιόνι που είχε παγώσει. Κρύφτηκα μέσα στους χιονισμένους θάμνους κι αφού πέρασαν οι ατσάλινοι στρατιώτες, το ’βαλα στα πόδια με τις μπότες κάτω από τη μασχάλη. Έτρεξα στο σπίτι κι αφού έκρυψα τις αρβύλες μέσα στο κοτέτσι, που δεν είχε πια κότες και κουνέλια, ανέβηκα πάνω να ειδοποιήσω τους δικούς μου για το θάνατο του Πετράκη και του Όσκαρ. Δεν τόλμησα να χτυπήσω απευθείας την πόρτα του Πετράκη, γιατί δεν είχα το θάρρος να αντιμετωπίσω τον πόνο των δικών του. Ιδιαίτερα της αδελφής του της Πώλας. «Ο Πετράκης και ο Όσκαρ είναι και οι δύο πεθαμένοι στο παρκάκι», τόλμησα να πω στους δικούς μου, χωρίς να μπορώ κι εγώ ο ίδιος να το πιστέψω. Από το στόμα της μητέρας και της Ανθής μας ξέφυγαν κραυγές πόνου, ενώ η γιαγιά μονολόγησε: «Θεέ μου! Να πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι από την πείνα!» Έπειτα σταυροκοπήθηκε. Ο πατέρας είχε πρόβα στη Λυρική Σκηνή. Έπαιζε το ρόλο του Κόμη ντι Λούνα στην όπερα Τροβατόρε του Τζουζέπε Βέρντι. Η μητέρα δεν είχε το θάρρος να τους ανακοινώσει το θάνατο του παιδιού τους. Η γιαγιά, ανήμπορη, δεν το κούναγε απ’ το μαγκάλι. Έτσι ο κλήρος έ
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 9
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 10
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
πεσε στην Ανθή μας, που άντεχε περισσότερο απ’ όλους τα συγκινητικά, αφού δούλευε σαν εθελόντρια νοσοκόμα στον Ερυθρό Σταυρό και αντιμετώπιζε το θάνατο κάθε μέρα. Με την Ανθή μας δίπλα μου μάθαινα κι εγώ σιγά σιγά να ξεπερνάω το φόβο. Την ακολούθησα από απόσταση και την άφησα να πλησιάσει μόνη στην πόρτα του σπιτιού. Έκλεισα σφιχτά τα μάτια, για να μη δω τη σκηνή, αλλά ύστερα από λίγο τα κλάματα της Πώλας, της αδελφής του Πετράκη, μ’ έκαναν να το βάλω στα πόδια. Η Ανθή με πρόλαβε και μ’ έφερε πίσω, γιατί έπρεπε να πάω τον κύριο Λαυρέντη, τον πατέρα του Πετράκη, εκεί που ήταν πεσμένος. Η κυρία Ελένη, η μητέρα του, βρισκόταν στο σανατόριο γιατί είχε φυματίωση. Ο κύριος Λαυρέντης έχασε το ένα του πόδι από κρυοπαγήματα στις βουνοκορφές της Πίνδου. Πολέμησε για να μην περάσουν οι Ιταλοί στην Ελλάδα. «Είναι ένας ήρωας που τώρα πεινάει, όπως κι όλη η οικογένειά του», μας εξήγησε ο πατέρας. Η Πώλα ήρθε κι αυτή μαζί μας κλαίγοντας. Τα δικά της δάκρυα δεν κατάφερε να τα κάνει σταλακτίτες η παγωνιά. Γονάτισαν και οι δυο κοντά στον Πετράκη και τον Όσκαρ και έκλαιγαν καθώς τους ξέθαβαν από το χιόνι. «Παρακάλεσα το γιο μου να κάνουμε τον Όσκαρ παϊδάκια. Ίσως τότε να γλίτωνε το σκορβούτο και την πελάγρα. Όμως ο Πετράκης τάιζε το σκύλο κι έμενε αυτός νηστικός. Του έδινε τη νερόσουπα του συσσιτίου. Στο τέλος χάθηκαν και οι δυο». Αυτά μουρμούραγε θρηνώντας ο κύριος Λαυρέντης
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 11
ΤΣΟΚΟ ΜΠΛΟΚ
και νομίσαμε ότι θα παραφρονήσει απ’ τον πόνο. Η Ανθή του χάιδευε την πλάτη και προσπαθούσε να τον παρηγορήσει. Εγώ αγκάλιασα από τους ώμους την Πώλα. Στο σχολείο τής είχα ζητήσει να γίνει το κορίτσι μου, αλλά εκείνη δεν είχε μάτια παρά μόνο για τον Ηλία, το γιο του κυρίου Ιωνά Ναούμ, που ήταν πλούσιος, ωστόσο δεν ξέραμε ποιο ήταν το επάγγελμά του. Ο Ηλίας ήταν η μαθηματική ευφυΐα του σχολείου, έλυνε δύσκολα προβλήματα από μνήμης κι όλα τα κορίτσια τον θαύμαζαν. Αυτός όμως ξεχώρισε την Πώλα. Τη δική μου Πώλα. Την τρομερή μέρα που χάσαμε τον Πετράκη ένιωθα μια κρυφή υπερηφάνεια που μπορούσα να δείξω τη συμπαράστασή μου στην Πώλα, ενώ ο Ηλίας δε φάνηκε πουθενά. Ίσως μπορούσα να την κερδίσω. Ο κύριος Λαυρέντης έκανε ώρα να σηκωθεί κι όταν επιτέλους κατάφερε να σταθεί στις πατερίτσες του, μας παρακάλεσε να προσέχουμε τον Πετράκη μέχρι να πάει να ειδοποιήσει τον Φανούρη, το κοράκι. Μείναμε και οι τρεις σαν χιονάνθρωποι και παρατηρούσαμε τον κύριο Λαυρέντη να τον καταπίνει η άχνα του χιονιά. Σε λίγο ακούγαμε μόνο το θρήνο του: «Πότε θα κάνει ξαστεριά, / πότε θα φλεβαρίσει…» Ξαφνικά ένιωσα την καρδιά μου να ζεσταίνεται, τους σταλακτίτες να λιώνουν και τα δάκρυα να κυλούν αχνιστά στα μάγουλά μου.
Όταν πήραν τον Πετράκη και τον Όσκαρ, η Πώλα τους ακολούθησε κι εγώ παρακάλεσα την Ανθή να με συνο
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 12
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
δέψει μέχρι το ωδείο, να ενημερώσω το μαέστρο για το θάνατο του φίλου μας. Ο Πετράκης τώρα τελευταία είχε γίνει μέλος της μπάντας μας. Ο μαέστρος μας, ο κύριος Φιλήμων Φίλος ή ΦιΦι, όπως τον βαφτίσαμε, έλεγε πως ο Πετράκης είχε μουσική ψυχή. Πράγματι ο ίδιος ο Πετράκης μας είχε εξομολογηθεί ότι άκουγε τη μουσική μέσα του. Έμοιαζε σαν μια πηγή που, αντί για νερό, ανάβλυζε νότες. Η μουσική, έλεγε, τον ταξίδευε στο όνειρο. Έφτανε σε έναν κόσμο γεμάτο δέντρα με μελιστάλαχτους καρπούς, λουλούδια με ό,τι χρώματα βάζει ο νους, λιβάδια και νερά, πουλιά, πεταλούδες και χαρταετούς. Ένας ουρανός γεμάτος από ελεύθερους χαρταετούς, σαν αυτούς που μας έφτιαχνε ο Πετράκης την Καθαρά Δευτέρα, με φαντασμαγορικά σχέδια και χρώματα. Περπατούσαμε με την Ανθή χέρι χέρι χωρίς να μιλάμε. «Η πόλη μοιάζει βαλσαμωμένη από την παγωνιά», είπε κάποια στιγμή εκείνη. Αραιά και πού κάπνιζαν καμινάδες, αφού ούτε ξύλα υπήρχαν ούτε κάρβουνα. Πολλοί είχαν γέρους κι άρρωστους στα σπίτια και για να τους ζεστάνουν, υλοτομούσαν παράνομα, γνωρίζοντας πως αν τους έπιαναν, τους περίμενε η φυλακή, το στρατόπεδο συγκέντρωσης ή ακόμα και ο θάνατος. Άλλοι πάλι παρίσταναν τους κηπουρούς του δήμου και έκοβαν τις νεραντζιές των πεζοδρομίων και τους θάμνους των πάρκων. «Γι’ αυτό πρέπει να διώξουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τους ατσάλινους στρατιώτες», είπε η Ανθή. Ξαφνικά από την απέναντι γωνία εμφανίστηκε ένα ψη
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 13
ΤΣΟΚΟ ΜΠΛΟΚ
λόλιγνο αγόρι με τραγιάσκα κι αφού κοίταξε ολόγυρα, σφύριξε συνθηματικά. Η Ανθή με τραβολόγησε πίσω από ένα μπαταρισμένο κάρο και μείναμε κρυμμένοι εκεί, περιμένοντας με κομμένη την ανάσα να δούμε τι θα γίνει. Το αγόρι ήταν τσιλιαδόρος. Αφού έδωσε το σύνθημα, πετάχτηκαν από την ίδια γωνία δύο αγόρια κι ένα κορίτσι, που κρατούσαν από έναν κουβά και μια βούρτσα. Στάθηκαν μπροστά στον τοίχο του ετοιμόρροπου εργοστασίου μεταξιού και έγραψαν με κόκκινα αχνιστά σαν το αίμα γράμματα: «Ελευθερία – Κάτω ο αγκυλωτός σταυρός». Κινήθηκαν με ταχύτητα αστραπής και χάθηκαν σαν κεραυνοί. «Χλεμπόνα», με πείραξε η Ανθή, «είδες πώς έδρασαν; Θέλεις να κάνουμε κι εμείς το ίδιο;» Είχα τη δικαιολογία στην άκρη της γλώσσας, όπως λέει κι η γιαγιά. «Δεν έχουμε μπογιά, Ανθούλα». «Πώς δεν έχουμε;» είπε η Ανθή και έβγαλε από την τσέπη του πανωφοριού το κατακόκκινο κραγιόν της. «Μα αυτό είναι κραγιόν». Η Ανθή μου έριξε ένα υποτιμητικό βλέμμα. «Μ’ αυτό θα γράψω το σύνθημά μου, Τσόκο. Εσύ κράτα τσίλιες. Αν αντιληφθείς ύποπτη κίνηση, σφύριξε, όπως έκανε το αγόρι». Η καρδιά μου έφυγε απ’ τη θέση της. «Ξεχνάς ότι έχουμε να ειδοποιήσουμε το μαέστρο ΦιΦι;» «Είσαι δειλός, το ξέρεις;» Με κατηγόρησε χωρίς να σκεφτεί ότι ο φόβος μου ή
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 14
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
ταν για τη ζωή της. Για να της αποδείξω ότι είχα καρδιά ήρωα, της άρπαξα από τα χέρια το κραγιόν και πριν αντιδράσει, έτρεξα στον τοίχο. Όμως δεν πρόλαβα να γράψω τίποτα, μόνο μια κόκκινη κουκκίδα, γιατί το κραγιόν έσπασε και έπεσε πάνω στο λερωμένο χιόνι. Την ίδια στιγμή ακούστηκαν από μακριά τα βήματα της περιπόλου. Τότε η Ανθή πετάχτηκε, με άρπαξε από τον αγκώνα και με τραβολόγησε στο καλντερίμι που οδηγούσε στο σταθμό του τρένου. Από κει, μέσα από τη στοά με τα πολλά, έρημα πια καφενεία, βγήκαμε στην οδό Κυδαθηναίων, όπου βρισκόταν το ωδείο μας. «Εκτός από την παλικαριά της δράσης, πρέπει να βρίσκεις και τον τρόπο να ξεφεύγεις», με συμβούλεψε η Ανθή κι εγώ δεν έχασα την ευκαιρία να της κάνω τον έξυπνο. «Όχι μόνο να ξεφεύγεις, αλλά και να χάνουν τα ίχνη σου οι εχθροί», είπα και κοκορεύτηκα. «Μόνο που αυτή τη φορά, αν ήσουν μόνος, θα σε έκαναν τσακωτό, χλεμπόνα», είπε την τελευταία λέξη η αδελφή μου, όπως πάντα.
Βρήκαμε το μαέστρο Φι-Φι να αυτοσχεδιάζει στο πιάνο με οίστρο. Μ’ αυτό τον τρόπο κρατούσε ζεστά τα δάχτυλά του. Οι νότες πετάριζαν φλογισμένες και κατάλαβα πως εκείνη τη στιγμή ονειρευόταν ότι βρίσκεται μπροστά σε ένα τζάκι όπου φουρφούριζε ολοκόκκινη η φωτιά και απολάμβανε ένα φλιτζάνι καυτή σοκολάτα. Δεν άκουσε τα βήματά μας στις σκάλες και μας κατάλαβε όταν πια είχε τελειώσει το κομμάτι που έπαιζε.
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 15
ΤΣΟΚΟ ΜΠΛΟΚ
«Τσόκο, Ανθούλα, πώς από δω; Μικρέ, έχουμε πρόβα;» «Πέθανε ο Πετράκης από σκορβούτο και πελάγρα», ανακοίνωσε η Ανθή. Ο μαέστρος έμεινε για λίγο μετέωρος και ύστερα έβγαλε το καπέλο του συγκινημένος. «Ο μικρός μας Μπλοκ», ψέλλισε κι αφού άνοιξε το παράθυρο φώναξε: «Καλό ταξίδι στη χώρα των χαρταετών, φιλαράκο». Έπειτα με κάλεσε να καθίσω πλάι του στο σκαμνί του πιάνου και να παίξουμε μαζί το έργο μας «Χαρούμενοι χαρταετοί» στη μνήμη του Πετράκη. Η μουσική απλώθηκε, γέμισε τη γειτονιά και ίσως ζωντάνεψε τα όνειρα στα παγωμένα σπίτια. Όπως και να είχε πάντως, η μουσική έφερε στο περβάζι τα περιστέρια. Ο μαέστρος σηκώθηκε, έβγαλε από την τσέπη του μερικά τρίμματα από μπομπότα που είχε εξοικονομήσει και τους τα έριξε λέγοντας: «Ήρθατε, χρυσούλια μου; Πόσο χαίρομαι που σας βλέπω! Φοβήθηκα τόσο πολύ μήπως καταλήξετε σε καμιά κατσαρόλα! Όμως είμαι χαρούμενος που γλιτώσατε από τις σφεντόνες». Τα περιστέρια αφάνισαν τα λίγα τρίμματα του συσσιτίου τους κι έγιναν καπνός. Ο μαέστρος με έστειλε να ειδοποιήσω τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας μας για έκτακτη πρόβα. Θα συνοδεύαμε τον Πετράκη στην τελευταία του κατοικία σαν να ήταν επίσημο πρόσωπο.
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 16
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
Όλα τα μέλη της μπάντας κατέφθασαν εκτός από το γερο-Μαυρέα, που αρρώστησε με πυρετό σαράντα. Έτσι, και με την απουσία του Πετράκη, η μπάντα ήταν κουτσή. Έμειναν ο Φωκίωνας, που έπαιζε κλαρινέτο, η Κίρα με το σαξόφωνο, ο Φοίβος με την τρομπέτα, ο Ρόκκος με τη φλογέρα κι εγώ με το σαξόφωνο άλτο. Ο Πετράκης έπαιζε κοντραμπάσο και κρουστά. Επειδή είχα πολλά σόλα, ο μαέστρος βάφτισε την ορχήστρα μας «Τσόκο». Όμως μετά το θάνατο του Πετράκη, πήραμε την απόφαση να κολλήσουμε και το δικό του παρατσούκλι. Έτσι εκείνη τη μέρα ονομάσαμε την ορχήστρα μας Τσόκο Μπλοκ. Τα παρατσούκλια και των δυο μάς τα είχε δώσει η Κίρα, που πάντα αστειευόταν. Εμένα με βάφτισε Τσόκο επειδή αγαπούσα πολύ τις σοκολάτες. Ο Πετράκης απόκτησε το παρανόμι Μπλοκ επειδή κάθε φορά που δυσκολευόταν να κατανοήσει κάτι, έλεγε: «Οχ, τώρα μπλοκάρισα! Ξεμπλοκαρίστε με, βρε παιδιά», και σκάγαμε όλοι στα γέλια.
Φορέσαμε τις επίσημες χρυσοκόκκινες στολές μας με τα σιρίτια και τα καπέλα με τα λοφία. Έτσι συνοδέψαμε το φίλο μας στην τελευταία του κατοικία. Δεν του παίζαμε το πένθιμο εμβατήριο, αλλά τραγούδια που μιλούσαν για ταξίδια στις χώρες των παραμυθιών. Παίζαμε για τους ελεύθερους χαρταετούς που ταξίδευαν σε έναν καταγάλανο ανοιξιάτικο ουρανό. Πάνω σ’ έναν τέτοιο χαρταετό έβλεπα ανεβασμένους τον Πετράκη και τον Όσκαρ, να ταξιδεύουν για τη χώρα του Ποτέ-Ποτέ. Κι ας
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 17
ΤΣΟΚΟ ΜΠΛΟΚ
ήταν καταχείμωνο και τα χιονολούλουδα ας χόρευαν ανέμελα στον αέρα, σαν να μην έτρεχε τίποτα εκεί έξω. Η Ανθή με έκανε να το παρατηρήσω την ώρα που επιστρέφαμε από την κηδεία στο σπίτι. Εγώ κρατούσα το άλτο αγκαλιά και η Ανθή εμένα απ’ τους ώμους. «Κοίτα, Τσόκο», είπε και στα χείλη της χαράχτηκε ένα πικρό χαμόγελο. «Αφράτες και παχουλές τις βρίσκω τις χιονονιφάδες. Τι λες; Χλαπακιάζουμε καμπόσες;» Αρχίσαμε να τις κυνηγάμε, μέχρι που ξαφνικά σταμάτησαν να πέφτουν. Μαζί κι εμείς λαχανιασμένοι. Η Ανθή με τράβηξε ξανά στην αγκαλιά της. Μια παράξενη αύρα μανταρινιού μού γαργάλησε τη μύτη. Έβγαινε από την ανάσα της Ανθής. «Έφαγες μανταρίνι. Ναι, έφαγες μανταρίνι», την κατηγόρησα. «Πού το βρήκες;» Η Ανθή μου έριξε ένα βλέμμα γεμάτο νοσταλγία. «Μανταρίνι; Πώς σου ήρθε, Τσόκο, μου λες; Πού να βρεθεί το μανταρίνι; Μερικά ρεβίθια μασούλησα, που τα μούλιαζε η μητέρα για να τα μαγειρέψει. Κι έπειτα τι πιστεύεις; Θα έβρισκα μανταρίνι και θα το έτρωγα μόνη μου; Θα έτρωγα εγώ τόσες φέτες χωρίς να τις μοιραστώ μαζί σας;» Κατέβασα το κεφάλι και της ζήτησα να με συγχωρέσει. Όμως ένας αντικατοπτρισμός μανταρινιού αιωρούνταν μπροστά στα μάτια μου και δε με άφηνε να ησυχάσω. Το στόμα μου είχε πλημμυρίσει σάλια και η κοιλιά μου γουργούριζε. Η Ανθή το κατάλαβε κι άρχισε τα παιχνίδια της. Έβγαλε το καπέλο απ’ το κεφάλι μου και το φόρεσε στο δικό της. «Κι εσύ μοσχομυρίζεις σοκολάτα», είπε. o
ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ σελ - DD_Layout 1 21/10/2010 6:41 ΜΜ Page 18
ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ
«Είναι γιατί ονειρεύομαι διαρκώς σοκολάτες», ομολόγησα. «Τότε μπορώ και μυρίζω το όνειρό σου», συνέχισε τα αστεία της η Ανθή. Ο αντικατοπτρισμός μπροστά μου είχε πάρει άλλη μορφή. Έγινε μια τεράστια πλάκα σοκολάτας, σαν αυτές που αγοράζαμε από το ζαχαροπλαστείο του Καπερώνη πριν τον πόλεμο. Είχε γέμιση από κρέμα μανταρινιού και φουντούκια. Μ’ αυτή αγκαλιά εκείνο το βράδυ έκανα έναν ολόγλυκο ύπνο.