Το πρωτόκολλο της Αιγύπτου

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 5

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΣΑΣΑ

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ Q Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ

ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣ ΤΑΝΙΩΤΗ

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 6

Η παρούσα μετάφραση πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του Υπουργείου Εξωτερικών της Ιταλίας. ❧ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Leonardo Sciascia, Il consiglio d’Egitto

Copyright Leonardo Sciascia Estate. All rights reserved.

Published in Italy by Adelphi Edizioni, Milano © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2008 ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5258-0

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 7

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Πρώτο μέρος

[11] Δεύτερο μέρος

[83] Τρίτο μέρος

[91]

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 8

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 9

Nous la voyons en vérité, comme des Tuileries vous voyez le faubourg Saint-Germain; le canal n’ est ma foi guère plus large, et, pour le passer, cependant nous sommes en peine. Croiriez-vous? S’ il ne nous fallait que du vent, nous ferions comme Agamemnon: nous sacrifierons une fille. Dieu merci, nous en avons de reste. Mais pas une seule barque, et voilà l’ embarras. Il nous en vient, dit-on; tant que j’ aurai cet espoir, ne croyez pas, Madame, que je tourne jamais un regard en arrière, vers le lieux où vous habitez, quoi qu’ ils me plaisent fort. Je veux voir la patrie de Proserpine, et savoir un peu pourquoi le diable a pris femme en ce pays-là.

COURIER, Lettres de France et d’ Italie.*

* Την βλέπουμε στ’ αλήθεια, όπως από τον Κεραμεικό αντικρίζετε εσείς το φομπούρ Σεν-Ζερμέν· πράγματι, το κανάλι δεν είναι καθόλου πιο φαρδύ, και όμως δεν μπορούμε να το περάσουμε. Το πιστεύετε; Αν αυτό που μας έλειπε ήταν μόνον ο άνεμος, θα κάναμε ό,τι και ο Αγαμέμνονας: θα θυσιάζαμε μια κόρη. Δόξα τω Θεώ μας περισσεύουν. Το πρόβλημα είναι πως δεν έχουμε ούτε μια βάρκα. Θα τα καταφέρουμε, λένε· πιστέψτε με, Κυρία, όσο θα έχω αυτήν την ελπίδα δεν θα ρίξω ούτε ένα βλέμμα πίσω μου, στα μέρη όπου εσείς κατοικείτε, μολονότι μου αρέσουν τόσο πολύ. Θέλω να αντικρίσω την πατρίδα της Προσερπίνας και να μάθω γιατί ο διάβολος πήρε γυναίκα από κείνη τη χώρα.

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 10

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 11

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

5

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 12

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 13

ô1ò

Ο

βενεδικτίνος πέρασε με ένα μάτσο πολύχρωμα φτερά τη ράχη του βιβλίου, από τη στρογγυλή χοντρομουτσούνα του φύσηξε σαν θεός των ανέμων για να διώξει τη μαύρη σκόνη από τους ναυτικούς χάρτες, ύστερα το άνοιξε με μια αηδία που, σ’ αυτή την περίπτωση, φάνηκε ως λεπτότητα, ως λαχτάρα. Χάρη στο φως που έπεφτε λοξά από το ψηλό παράθυρο, τα γράμματα πάνω στο χαρτί, που είχε το χρώμα της άμμου, απέκτησαν όγκο: σαν μια αλλόκοτη περίπολος από μαύρα μυρμήγκια. Η εξοχότης του, ο Αμπνταλάχ Μοχάμεντ μπεν Ολμάν, έσκυψε πάνω από εκείνους τους μαύρους χαρακτήρες· το συνήθως αποχαυνωμένο, άτονο, βαριεστημένο βλέμμα του είχε ζωντανέψει. Ένα λεπτό αργότερα σηκώθηκε, κι έψαξε με το δεξί του χέρι κάτω από τη ρεντιγκότα: έβγαλε ένα φακό, διακοσμημένο με χρυσό και πράσινες πέτρες, σε σχήμα άνθους ή φρούτου με λεπτό κοτσάνι. «Σαν παγωμένο ρυάκι», είπε δείχνοντάς τον. Χαμογέλασε: διότι είχε τσιτάρει τον Ιμπν Χαμντίς, τον Σικελό Άραβα ποιητή, προς τιμήν των οικοδεσποτών του. Αλλά, εκτός από τον ντον Τζουζέπε Βέλα, κανένας άλλος δεν ήξερε αραβικά: και ο ντον Τζουζέπε δεν ήταν σε θέση να κατανοήσει την εκλεπτυσμένη αναφορά της εξοχότητάς του, ούτε καν να καταλάβει πως επρόκειτο για μια αναφορά. Γι’ αυτό, αντί για τις λέξεις, μετέφρασε την κίνηση: «Το φακό, χρειάζεται το φακό»· πράγμα που ο μονσινιόρε Αϊρόλντι, που περίμενε με συγκίνηση την απάντηση της

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 14



ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΣΑΣΑ

εξοχότητάς του για εκείνον τον κώδικα, είχε καταλάβει από μόνος του. Η εξοχότητά του είχε σκύψει πάλι πάνω στο βιβλίο και κινούσε το φακό σαν να ήθελε να σχεδιάσει κάποια διστακτικά ελλειπτικά σχήματα. Ο ντον Τζουζέπε έβλεπε τους χαρακτήρες να περνάνε μέσα στο φακό και, πριν βρει το χρόνο να αιχμαλωτίσει με το βλέμμα του έστω έναν, αυτοί επέστρεφαν στο σαρακοφαγωμένο χαρτί. Η εξοχότητά του γύρισε σελίδα και συνέχισε την εξέτασή του. Μουρμούρισε κάτι. Γύρισε βιαστικά κι άλλες σελίδες διατρέχοντάς τες με το φακό, στην τελευταία, όπου πετάχτηκαν μικρά ασημένια σκουλήκια, σταμάτησε. Σήκωσε το κεφάλι του, γύρισε την πλάτη του στον κώδικα: το βλέμμα του είχε και πάλι σβήσει. «Πρόκειται για βιογραφία του προφήτη», είπε, «τίποτα το σικελικό: μια βιογραφία του προφήτη, υπάρχουν πολλές». Ο ντον Τζουζέπε Βέλα έστρεψε προς τον μονσινιόρε Αϊρόλντι ένα πρόσωπο που ακτινοβολούσε: «Η εξοχότητά του λέει πως πρόκειται για έναν πολύτιμο κώδικα: παρόμοιοι δεν υπάρχουν ούτε στα μέρη του. Περιγράφει την κατάκτηση της Σικελίας, τα γεγονότα που οδήγησαν στην επικράτηση...» Ο μονσινιόρε Αϊρόλντι κοκκίνισε από χαρά κι άρχισε να τραυλίζει από τη συγκίνηση. «Ρωτήστε», είπε, «την εξοχότητά του... Ιδού: ρωτήστε τον αν, στη μορφή, μοιάζει με το Χρονικό του Κέμπριτζ ή, ας πούμε, με το De rebus siculis...»* Ο εφημέριος Βέλα δεν ήταν άνθρωπος που θα αποθαρρυνόταν από μια τόσο αόριστη ερώτηση, ήταν έτοιμος για πολύ χειρότερες. Στράφηκε προς την εξοχότητά του: «Ο μονσινιόρε απογοητεύτηκε που ο κώδικας αυτός δεν ανα* Το πρώτο τυπωμένο βιβλίο για την ιστορία της Σικελίας (1558). Συγγραφέας του ο θεολόγος και ιστορικός Τομάζο Φατσέλο. (Σ.τ.Μ.)

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 15

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ



φέρεται σε σικελικά γεγονότα. Αλλά θα ήθελε να μάθει αν βίοι του προφήτη, σαν αυτόν, βρίσκονται στο Κέμπριτζ ή σε άλλα μέρη της Ευρώπης». «Στις βιβλιοθήκες μας, πολλοί: δεν ξέρω αν υπάρχουν στο Κέμπριτζ ή σε άλλα μέρη της Ευρώπης... Λυπάμαι που απογοήτευσα τον μονσινιόρε: αλλά έτσι έχουν τα πράγματα». «Ε, όχι, δεν έχουν έτσι τα πράγματα!» σκέφτηκε ο ντον Τζουζέπε· και είπε στον μονσινιόρε: «Η εξοχότητά του, φυσικά, δεν γνωρίζει τον De rebus siculis...» «Φυσικά, ναι...» είπε, λιγάκι μπερδεμένος, ο μονσινιόρε. «Γνωρίζει όμως το Χρονικό του Κέμπριτζ... Ο κώδικας αυτός είναι, λέει, κάτι το διαφορετικό: πρόκειται για μια συλλογή επιστολών, εκθέσεων... Κυβερνητικών εγγράφων, με λίγα λόγια». Η ιδέα να στήσει την απάτη είχε έρθει στον εφημέριο Βέλα όταν ο μονσινιόρε Αϊρόλντι είχε προτείνει να πάνε μια εκδρομή στη μονή του Σαν Μαρτίνο: εκεί, είχε θυμηθεί ο μονσινιόρε, υπήρχε ένας αραβικός κώδικας τον οποίο είχε φέρει, πριν από έναν αιώνα, στο Παλέρμο ο ντον Μαρτίνο Λα Φαρίνα, βιβλιοθηκάριος του Εσκοριάλ. Και δεν υπήρχε καλύτερη ευκαιρία για να μάθει τι περιείχε εκείνος ο κώδικας: ένας Άραβας που ήξερε από γράμματα και από Ιστορία, κι ένας διερμηνέας σαν τον Βέλα... Ο Αμπνταλάχ Μοχάμεντ μπεν Ολμάν, πρέσβης του Μαρόκου στην αυλή της Νάπολης, βρέθηκε στο Παλέρμο εκείνον τον Δεκέμβριο του 1782, επειδή μια θύελλα είχε παρασύρει το καράβι και αντί να το αφήσει να συνεχίσει τη ρότα του για το Μαρόκο, το είχε ρίξει στις σικελικές ακτές. Ο αντιβασιλέας Καρατσιόλο* που ήξερε πόσο πολύ η κυβέρνηση της Νάπολης ήθελε να τα έ* Ντομένικο Καρατσιόλο (1715-1789): Ξεκίνησε την καριέρα του ως πρέσβης του κράτους των Δύο Σικελιών στο Λονδίνο και το Παρίσι. Το 1780 ανέλαβε τα καθήκοντα του αντιβασιλέα της Σικελίας. Έγινε αμέσως αντιπαθής στη σικελική αριστοκρατία διότι ακολούθησε μεταρρυθμιστική πολιτική. (Σ.τ.Μ.)

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 16



ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΣΑΣΑ

χει καλά με τον αραβικό πειρατικό κόσμο, δείχνοντας γι’ αυτόν το λόγο ακόμα και μια συγκαλυμμένη υποτέλεια, μόλις έμαθε για το ατύχημα είχε στείλει φορεία και άμαξες, με καλή συνοδεία, να περιμαζέψουν τον πρέσβη ο οποίος, εγκαταλειμμένος, καθόταν με τα μπαγκάζια του στην ακτή. Μόλις όμως πήγαν τον πρέσβη στο παλάτι, ο αντιβασιλέας συνειδητοποίησε ότι ήταν αδύνατο να επικοινωνήσει μαζί του: δεν γνώριζε γαλλικά, δεν γνώριζε καν ναπολιτάνικα. Ευτυχώς, με τη βοήθεια της Θείας Πρόνοιας, κάποιος του υπόδειξε να καλέσει εκείνον τον εφημέριο από τη Μάλτα που τριγύριζε στην πόλη πάντα μόνος, πάντα μουτρωμένος: κανείς δεν ήξερε ποια τύχη τον είχε ρίξει στην ευτυχή πόλη του Παλέρμο. Οι φρουροί που στάλθηκαν για να εντοπίσουν τον Βέλα, τον αναζήτησαν σε όλη την πόλη: γιατί στο σπίτι της ανιψιάς, η οποία τον φιλοξενούσε με το ζόρι, μπορούσε κανείς να τον βρει μονάχα τη νύχτα και την ώρα του φαγητού· τις άλλες ώρες ήταν πάντα έξω, απασχολημένος με το διπλό επάγγελμα του εφημέριου του Τάγματος της Μάλτας και του αριθμολόγου στο λαχείο. Από την τελευταία αυτή δραστηριότητα έβγαζε το επιπλέον, όπως από την πρώτη το αναγκαίο προς το ζην: και δεν ζούσε, σε τελευταία ανάλυση, τόσο άσκημα· μόνο που ακόμα δεν ήταν σε θέση να απαλλαγεί από τη φιλοξενία της ανιψιάς του· μια προβληματική φιλοξενία, με μισή ντουζίνα μωρά που έμοιαζαν να έχουν βγει από το στόμα της κολάσεως και έναν αρχηγό του σπιτιού, τον άντρα της ανιψιάς και πατέρα εκείνων των παιδιών, τεμπέλη και μπεκρούλιακα. Ένας από τους φρουρούς κατάφερε επιτέλους να τον εντοπίσει. Βρισκόταν στο μαγαζί ενός χασάπη, στην Αλμπεργκαρία: και ήταν απασχολημένος με την ερμηνεία ενός μάλλον μπερδεμένου ονείρου. Διότι, περισσότερο και από μάντης αριθμών, ο εφημέριος ήταν ερμηνευτής ονείρων, από τα όνειρα που του διηγούνταν διάλεγε τα στοιχεία που μπορούσαν να έχουν μια κάποια αφηγηματική συνοχή, και τις εικόνες που ξεχώριζε στην

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 17

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ



αφήγηση, τις μετέφραζε σε αριθμούς: και δεν ήταν εύκολο εγχείρημα να χωρέσεις σε πέντε μόνο αριθμούς τα όνειρα των ανθρώπων της Αλμπεργκαρία και του Κάπο (αυτές ήταν οι δύο συνοικίες στις οποίες είχε περιορίσει τη δραστηριότητά του)· όνειρα που δεν είχαν τελειωμό, όπως οι ιστορίες των Βασιλέων της Γαλλίας · που μπορούσαν να διαλυθούν σε ένα χάος εικόνων, να χαθούν σε χίλια σκοτεινά ρυάκια. Στο όνειρο που ο χασάπης του διηγιόταν, όταν έφτασε ο φρουρός, έπαιζαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ρόλο ένα γουρούνι που γελούσε, ο αντιβασιλέας, μια γειτόνισσα, μια μερίδα κουσκούς και... Αυτές ήταν οι εικόνες που ο εφημέριος είχε καταφέρει να αποκομίσει από εκείνο το εξαιρετικό όνειρο. Άκουσε το μήνυμα του φρουρού: και του φάνηκε καλή σύμπτωση που η πρόσκληση του αντιβασιλέα ήρθε ενώ ο αντιβασιλέας, τον οποίο είχε ονειρευτεί ο χασάπης, ήταν έτοιμος να του δώσει έναν αριθμό. Είπε στο φρουρό: «Έρχομαι αμέσως», και ρώτησε το χασάπη: «Τον αντιβασιλέα, τον ονειρευτήκατε σε δημόσια ή σε ιδιωτική μορφή;» «Πώς;» έκανε ο χασάπης. «Λέω: ήταν σε πομπή, σε λιτανεία· ή ήταν μόνος;» «Τον ονειρεύτηκα που ήμασταν εκείνος κι εγώ μόνοι». «Αντιβασιλέας 11... Κουσκούς 31... Το γουρούνι κάνει 4...» «Μα το γουρούνι γελούσε», αποσαφήνισε ο χασάπης, «γελούσε δυνατά». «Και το βλέπατε να γελά ή μονάχα το ακούγατε;» «Τώρα που το σκέφτομαι, μου φαίνεται πως όταν άρχισε να γελά δεν το έβλεπα πια». «Προσθέστε λοιπόν το 77... Κι ένα 45 για τη γειτόνισσα». Έκανε νόημα στο φρουρό και προχώρησε προς την πόρτα. «Πάτερ», φώναξε ο χασάπης, «ξεχάσατε εκείνο το πράγμα». «Αν επιμένετε να το βάλετε, 80», είπε ο εφημέριος κοκκινίζοντας. «Αλλά οι αριθμοί πρέπει να είναι πέντε: ή θα βγάλετε το 80 ή το 77».

2o

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 18



ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΣΑΣΑ

«Το 80 όχι», είπε ο χασάπης. Ο εφημέριος βγήκε στέλνοντάς τον στο διάβολο. Ο αντιβασιλέας είχε τα νεύρα του. Ο εφημέριος δεν πρόλαβε καλά καλά να υποκλιθεί και βρέθηκε σχεδόν στην αγκαλιά του πρέσβη του Μαρόκου, εκεί όπου τον είχε σπρώξει ο Καρατσιόλο. «Αν μου πείτε ότι δεν γνωρίζετε αραβικά», αστειεύτηκε με ξινό ύφος ο αντιβασιλέας, «θα σας στείλω στη Βικαρία». «Η αλήθεια είναι ότι κάτι λίγα αραβικά τα γνωρίζω», απάντησε ο ντον Τζουζέπε. «Πολύ καλά... Πάρτε λοιπόν τούτον εδώ βόλτα, δώστε του ό,τι θελήσει, ικανοποιήστε του οποιαδήποτε επιθυμία, οποιοδήποτε καπρίτσιο: παλιογυναίκες ή και γυναίκες της καλής κοινωνίας». «Εξοχότητα!» είχε διαμαρτυρηθεί ο ντον Τζουζέπε, δείχνοντας το σταυρό από τα Ιεροσόλυμα που είχε κρεμασμένο στο λαιμό. «Βγάλτε τον και πηγαίνετε σε γυναίκες κι εσείς: βάζω στοίχημα πως δεν θα είναι η πρώτη φορά», είχε απαντήσει ο αντιβασιλέας με ένα πονηρό χαμόγελο. Ευτυχώς, ο πρέσβης, από εκείνη τη στιγμή, εξαρτημένος από τον Βέλα όπως ο τυφλός από τον οδηγό του, δεν είχε ζητήσει γυναίκες: παρότι το αργό και γλοιώδες βλέμμα του κολλούσε στα ντεκολτέ των γυναικών σαν μέλι· είχε όμως ζητήσει να δει οτιδήποτε αραβικό υπήρχε στο Παλέρμο: και από το βαθμό που ο ντον Τζουζέπε μπορούσε να ικανοποιήσει αυτή του την ανάγκη, εξαρτιόταν η ημερήσια διάθεσή του. Ευτυχώς που ο μονσινιόρε Αϊρόλντι, με τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε για τη σικελική ιστορία και τα αραβικά θέματα, είχε προτείνει να κάνει τον οδηγό, με τον ντον Τζουζέπε πάντα στη μέση ως διερμηνέα, του πρέσβη. Ο μονσινιόρε μάλιστα είχε κάνει ευχάριστο και επικερδές το καθήκον του ντον Τζουζέπε: βράδια που περνούσαν γλυκά ανάμεσα σε πανέμορφες γυναίκες, μαγικά φώτα, μετάξια, καθρέφτες, συγκινητικές μουσικές, ευχάριστα τραγούδια· και τη λεπτότητα ενός καλού τραπεζιού με λαμπρή παρέα.

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 19

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ



Και η σκέψη ότι όλα αυτά θα διαρκούσαν μόνο μέχρι την αναχώρηση του Αμπνταλάχ Μοχάμεντ μπεν Ολμάν, άρχισε να σιγοτρώει τον ντον Τζουζέπε Βέλα. Η επιστροφή στην τσιγκούνικη εκκλησιαστική επιχορήγηση και στα αβέβαια έσοδα από την αριθμομαντεία του φαινόταν τώρα σαν ένα πικρό πεπρωμένο, σκέτη απελπισία. Έτσι, από το άγχος του μήπως χάσει τις χαρές που μόλις είχε γευτεί, από την έμφυτη τσιγκουνιά του, από τη βαθιά περιφρόνηση που ένιωθε για τους συνανθρώπους του, αρπάζοντας την ευκαιρία που η μοίρα του πρόσφερε, διακινδυνεύοντας συνειδητά τα πάντα, ο Τζουζέπε Βέλα έγινε ο πρωταγωνιστής μιας μεγάλης απάτης.

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 20

ô2ò

Σ

τις 12 Ιανουαρίου του 1783 ο Αμπνταλάχ Μοχάμεντ μπεν Ολ-

μάν έφυγε. Όταν η φελούκα του σαλπάρισε, η ψυχολογική του κατάσταση ήταν όμοια με εκείνη του συνοδού και διερμηνέα του: απελευθέρωσης, ευτυχίας. Είναι αλήθεια ότι ο πρέσβης ήταν σαν κωφάλαλος: όμως ο ντον Τζουζέπε είχε περάσει μέρες ανήσυχες· η καρδιά του είχε πάει, όπως λέμε, στην Κούλουρη, από το φόβο μήπως μια κίνηση που θα έδειχνε εκνευρισμό, μια συμπεριφορά που θα φανέρωνε απογοήτευση, θα αποκάλυπτε στον μονσινιόρε Αϊρόλντι και στους άλλους ότι, τελικά, δεν ήταν ο απολύτως κατάλληλος διερμηνέας από την αραβική γλώσσα. «Να πας στο διάβολο», μουρμούρισε ο ντον Τζουζέπε, ενώ η φελούκα άρχισε να γίνεται ένα με τη γραμμή του καυτού χάλκινου χρώματος που είχε ο ορίζοντας του δειλινού. Και ξαφνικά ανακάλυψε ότι είχε ξεχάσει, ή ότι δεν είχε μάθει ποτέ το όνομα του πρέσβη. Τον βάφτισε αμέσως, με τη δυνατότητα που του έδινε η προσχεδιασμένη απάτη, Μοχάμεντ μπεν Οσμάν Μαχτζία, δοκιμάζοντας αμέσως την αντίδραση του μονσινιόρε. «Ο αγαπητός μας Μοχάμεντ μπεν Οσμάν Μαχτζία», είπε. «Αγαπητός πραγματικά», είπε ο μονσινιόρε Αϊρόλντι, «και είναι κρίμα που θέλησε να μας αφήσει τόσο γρήγορα: οι συμβουλές του θα σας ήταν πολύτιμες για τη δουλειά που σας περιμένει». «Θα βρισκόμαστε σε επαφή». «Ναι, αλλά ξέρετε πώς είναι το μάτι ενός ανθρώπου σαν κι αυτόν, από κοντά, η ζωντανή του παρουσία... Θα προχωρούσα-

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 21

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

2

τε την εργασία σας πιο γρήγορα, με μεγαλύτερη σιγουριά... Αν η Σικελία ήταν πραγματικά βασίλειο, όπως είναι κατ’ όνομα, θα κάναμε τα πάντα για να είχαμε στο Παλέρμο ως πρέσβη το δικό μας... Πώς είπαμε ότι ονομάζεται;» «Μοχάμεντ μπεν Οσμάν Μαχτζία». «Σωστά... Εσείς όμως θα τα καταφέρετε και χωρίς αυτόν, είμαι σίγουρος... Λάβετε υπόψη σας την ανυπομονησία μου, το πάθος μου: αιώνες ιστορίας, πολιτισμού, θαμμένοι στο σκοτάδι, θα αναδυθούν και πάλι στο φως της συνείδησης· ένα μεγάλο έργο, αγαπητέ μου, ένα έργο που δεν έχει όμοιό του: και θα μείνουν δεμένα με το όνομα το δικό σας και το ταπεινότατο το δικό μου...» «Μα τι λέτε, εξοχότατε!» χλεύασε ο ντον Τζουζέπε. «Μα βεβαίως, θα είναι προπαντός δικό σας έργο: εγώ δεν είμαι παρά, πώς να το πω, ο ιμπρεσάριός σας... Και με την ευκαιρία: ξέρω σε ποιες συνθήκες ζείτε στο σπίτι της ανιψιάς σας: φωνακλάδικη συνοικία, άβολο σπίτι... Ο γραμματέας μου ήδη ψάχνει να βρει ένα σπίτι κατάλληλο για σας, για την εργασία σας: ευπρεπές, ήσυχο...» «Είμαι πραγματικά ευγνώμων στην εξοχότητά σας». «Και θα φροντίσω να μη σας λείψουν και άλλες εκφράσεις της καλής μου προαίρεσης... Μιας προαίρεσης συμφεροντολογικής, να θυμάστε, συμφεροντολογικής», υπογράμμισε με ένα χαμόγελο, ενώ του έτεινε το χέρι για φίλημα. Μπήκε, με κάποια δυσκολία, στη χρυσή άμαξα, βογκώντας ελαφρώς. Ο ιπποκόμος έκλεισε την πόρτα: πίσω από το τζάμι ο μονσινιόρε έκανε μια κίνηση χαιρετισμού, ευλογίας. Ο ντον Τζουζέπε υποκλίθηκε κι έμεινε ακίνητος, με το χέρι πάνω στο σταυρό των Ιεροσολύμων, στο ύψος της καρδιάς του: σαν να ήθελε να συγκρατήσει την παραφορά, την άγρια χαρά του ρίσκου, της νίκης. Βυθισμένος στις σκέψεις του, προχώρησε προς το σπίτι διασχίζοντας την πολυάνθρωπη συνοικία της Κάλσα: οι γυναίκες τον δακτυλοδείχνανε, τα παιδιά φώναζαν πίσω του: «Ο ιερέας που ήταν με τον Τούρκο, ο ιερέας του Τούρκου», γιατί ως συνοδός

SASHA sel-Final_Layout 1 21/12/2011 4:05 ΜΜ Page 22

22

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΣΑΣΑ

του Μαροκινού είχε γίνει δημοφιλής. Ο ντον Τζουζέπε δεν έδινε καμιά σημασία: ψηλός και γεροδεμένος, αργός και μεγαλοπρεπής στο βηματισμό του, με σοβαρό το μελαχρινό του πρόσωπο, το βλέμμα του απορροφημένο σε σκέψεις, το μεγάλο σταυρό των Ιεροσολύμων στο στήθος, συνέχιζε να διασχίζει εκείνον τον ανθρώπινο κονιορτό. Το μυαλό του απασχολούσαν ζάρια, ημερομηνίες, ονόματα: όλα αυτά κατρακυλούσαν στην Εγίρα,* στη χριστιανική εποχή, στο σκοτεινό αναλλοίωτο χρόνο του κονιορτού της Κάλσα· συνωστίζονταν να συνθέσουν έναν αριθμό, ένα πεπρωμένο· κι ύστερα πάλι επέστρεφαν σφυροκοπώντας στο τυφλό παρελθόν. Οι Φατσέλο, Ινβεγκές και Καρούζο,** το Χρονικό του Κέμπριτζ: τα στοιχεία του παιχνιδιού του, τα ζάρια της τύχης του. «Χρειάζομαι απλώς μια μέθοδο», έλεγε στον εαυτό του, «και λίγη προσοχή»: παρ’ όλα αυτά δεν μπορούσε να εμποδίσει την παρέμβαση του συναισθήματος, το μυστηριώδες φτερό του οίκτου, να πάψει να αγγίζει την ψυχρή απάτη, ούτε την ανθρώπινη μελαγχολία να απογειωθεί από εκείνον τον κονιορτό.

** Εγίρα, από το αραβικό χίτζρα: η μετανάστευση και αποκοπή των οικογενειακών δεσμών. Από τη μετανάστευση του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα το 621 μ.Χ. (Σ.τ.Μ.) ** Τομάζο Φατσέλο (1498-1570): Ιερέας και δάσκαλος. Έγραψε το πρώτο τυπωμένο στη Σικελία βιβλίο De rebus Siculis Decades Duae (1558). Αγκοστίνο Ινβεγκές (1595-1677): Θεωρείται ο κατ’ εξοχήν ιστορικός της πόλης του Παλέρμο. Έγραψε μεταξύ άλλων τα Χρονικά της ευτυχούς πόλης του Παλέρμο (1651). Τζαμπατίστα Καρούζο (1673-1724): Γνωστότερο έργο του το Ιστορικά απομνημονεύματα όσων συνέβησαν στη Σικελία ως το 1061, από τους πρώτους κατοίκους της μέχρι την στέψη του βασιλέα Βιτόριο Αμεντέο. (Σ.τ.Μ.)