kudrqI KyqI ’c
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÃòËÇéðíð, ÃòËîÅéÆ, Ãòç¶ôÆ Ö¶åÆ Áå¶ Ãðìå ç¶ íñ¶ ù ÃîðÇêå ñ¯Õ ñÇÔð
Ö¶åÆ ÇòðÅÃå Çîôé ÜËå¯ î³âÆ, Ç÷ñ·Å øðÆçÕ¯à, ê³ÜÅì-AEAB@B ë¯é : @AFCE E@CDAE, IHGBFHBAFA
www.khetivirasatmission.org Email: khetivirasatmission@gmail.com
í±ÇîÕÅ
kudrqI KyqI ’c s`q sUqr
kIt Aqy Kwd pRbMDn By
Kheti Virasat Mission, Jaitu
gfjbh tko eZse fpeqwh ;zws 2068 (Btzpo 2011)
Bytw ` 20
pRkwSk :
Ö¶åÆ ÇòðÅÃå Çîôé
ÜËå¯, øðÆçÕ¯à ; @AFCE E@CDAE, IHGBFHBAFA
www.khetivirasatmission.org Email: khetivirasatmission@gmail.com
SkgeL
fgqzNt?_Zb, 146, fJzv;Nqhnb c'eb g[nKfJzN, nzfwqs;o
Öå ¶ Æ ñÅ×å» ÇòÚ ¼ Ô¯ ðÔ¶ ñ×ÅåÅð òÅè¶ ÕÅðé ÇÕÃÅé» ñÂÆ Öå ¶ Æ ØÅචçÅ Ãç ½ Å ìäçÆ ÜÅ ðÔÆ ÔÍË Öå ¶ Æ ÇòÚ ¼ ðÃÅÇÂäÕ êçÅðæ» çÆ ò¼â ê¼èðÆ òð寺 ÕÅðé ÇêÛñ¶ ÕÂÆ ÃÅñ» 寺 ÕÆÇóÁ» ç¶ Ôîñ¶ Çò¼Ú ÔËðÅéÆÜéÕ òÅèÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ Çüචòܯº ÇÕÃÅé Ô¯ð îÇԳ׶ Áå¶ òè¶ð¶ õåðéÅÕ ÇÕÃî ç¶ ðÃÅÇÂäÕ ÷ÇÔð ÖðÆçç¶ Ôé êð ÇÂÃçÅ Ö¶åÆ Ü» ÇÕÃÅé» ù Õ¯ÂÆ ñÅí éÔƺ Ô°³çÅ Ãׯº ÷ÇÔð» çÅ è³çÅ Õðé òÅñÆÁ» ç¶ÃÆ-Çòç¶ÃÆ ìÔ°Õ½îÆ Õ³êéÆÁ» ç¶ ÷ð±ð òÅð¶-ÇéÁÅð¶ Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÔé» ÔÅñÅå» ç¶ î¼ç-¶-é÷ð ç¶ô íð Çò¼Ú Áé¶Õ» ÔÆ ÇÕÃÅé ÁÅêä¶ ðòÅÇÂåÆ Ç×ÁÅé, ÁÅè°ÇéÕ êð Õ°çðåÆ Ö¶åÆ åÕéÆÕ» çÆ òð寺 ÕðÕ¶ ÁÅÃ-êÅà À°êñíè Õ°çðåÆ ÃÅèé» ðÅÔƺ Ö¶åÆ Õðé ò¼ñ ð°ÚÆ ñË ðÔ¶ ÔéÍ ÔæñÆ ê°ÃåÕ Çò¼Ú zi dr,y WSjH[ uj lwS rjv[ wpsiag wgB VjLwJ Áå¶ ÷ÇÔð î°Õå Ö¶åÆ åÕéÆÕ», ÇòèÆÁ» Áå¶ Ç×ÁÅé ù ÁÅêÜÆ ç¶ Ãéî°Ö ð¼Öä çÆ Õ¯Çôô Õð ðÔ¶ Ô» å» ÇÕ Ö¶åÆ çÆ î°ó 寺 ÇÂ¼Õ ñÅÔ¶ò³ç ÇÕ¼å¶ ÔÆ éÔƺ Ãׯº ÜÆòé ÜÅÚ ç¶ ð±ê Çò¼Ú ê°éð ÃæÅêéÅ Ô¯ ÃÕ¶Í ÃÅⶠçô ¶ ÇòÚ ¼ Ô÷Åð» ÃÅñ» 庯 ÃæÅéÕ êè ¼ ð Óå¶ Àê ° ñíè Õç ° ðåÆ ÃÅèé» çÆ ÃÔÅÇÂåÅ éÅñ Öå ¶ Æ ÕÆåÆ Ü»çÆ ðÔÆ ÔË Áå¶ ÇÂà òÅÃå¶ ñÕ ¯ » çÁ ° ÅðÅ Ã-Ã ÁéÕ ¶ » ÔÆ åð½-åðÆÕ¶ òÆ ÇòÕÃå ÕÆå¶ ×¶ ÔéÍ êðå ³ ± ÁÜÕ ¯ ¶ Ã çÆ ÁÖå ½ Æ ÁÅèÇ°éÕ Öå ¶ Æ é¶ ÇÕÃÅé» çŠܯ ÔÅñ ÕÆåÅ ÔË Àà ° ù ÇèÁÅé ÓÚ ðÖ ¼ ÇçÁ» ìÔå ° ÃÅð¶ ÇÕÃÅé éÅéÕ Öå ¶ Æ-Õç ° ðåÆ Öå ¶ Æ ÁêäÅ ðÔ¶ ÔéÍ Õç ° ðåÆ Öå ¶ Æ ÇòÚ ¼ ×ì ¯ ð, êô± îå ± ð, êÚ ³ ×òï, Öà ¼ Æ ñà ¼ Æ, Áå¶ òÖ ¼ -òÖ ¼ êÕ Ì Åð ç¶ êǽçÁ» ç¶ êǼåÁ» ç¶ ðà 庯 ÇåÁÅð ÕÆå¶ ×¶ ÜÆòÅä± ÕñÚð» Áå¶ ÕÆàéÅôÕ» éÅñ íî ± Æ çÆ Àê ° ÜÅÀ± ôÕåÆ ÇòÚ ¼ òÅèÅ Áå¶ ÕÆà Óå¶ ÕÅì± êÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔÍË ÇÂà Ãí ç¶ ìÔå ° òèÆÁÅ éåÆܶ Çîñ ðÔ¶ Ôé ï ÇÕÃÅé» ù ÇÂÔ ïÕÆé ìÞ ¼ ä ñ× ¼ Å ÔË ÇÕ Öå ¶ Æ ñÅ×å» ÇéôÇÚå ðê ± éÅñ ØàÅÂÆÁ» ÜÅ ÃÕçÆÁ» ÔéÍ Ôä ° ÀÔ ° ìÔÕ ° î ½ Æ ÷ÇÔðëðô ¯ Õê ³ éÆÁ» çÆ öñ ° ÅîÆ åº¯ Ûà ° ÕÅðÅ êÅÀä ° òñ ¼ Õçî òèÅ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂà êÕ Ì Åð éÅéÕ Öå ¶ Æ-Õç ° ðåÆ Öå ¶ Æ ÃîÔ ± ÇÕÃÅé íä Ë ÅíðÅò» ñÂÆ ìÔå ° ÔÆ ñÅíÕÅðÆ ÇÃè ¼ Ô¯ ðÔÆ ÔÍË Õç ° ðåÆ Öå ¶ Æ ç¶ ìÔå ° ÃÅð¶ åðÆÕ¶ ÇÕÃÅé ÃçÆÁ» 庯 òðåç¶ ÁÅ ðÔ¶ Ôé Ü纯 ÇÕ ÕÞ ° éòÆÁ» Õç ° ðåÆ Öå ¶ Æ êä Ì ÅñÆÁ» òÆ ÇÂà ôÅÇîñ ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» ÔéÍ ÇÂÔé» ÇòÚ ¼ º¯ ìÔÇ°×äåÆ åðÆÕ¶ ÇÕÃÅé» é¶ ÁÅêäÆ îÅéåÅ Áå¶ å÷ðÇìÁ» ç¶ ÁÅèÅð Óå¶ ÇòÕÃå ÕÆå¶ Ôé, ÇÜÔé» ù ÇÕ ðÅôàðÆ å¶ Áå ³ ððÅôàðÆ êè ¼ ð ÇòÇ×ÁÅéÕ ÁÇèÁé Ë » Áéà ° Åð òÆ Ãëñ êÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÔÍË Öå ¶ Æ Öå ¶ ð ÇòÚ ¼ ÇÕÃÅé» éÅñ Õî ³ Õðç¶ Ô ¯ ¶ ÁÃƺ Áéí ° ò ÕÆåÅ ÔË ÇÕ Öå ¶ Æ ù ÃòÇËéðíð Áå¶ ñÅÔò ¶ ç ³ ìäÅÀä ° ñÂÆ ÇÂÔ ÷ðð±Æ ÔË ÇÕ ðÃÅÇÂäÕ Öå ¶ Æ ç¶ ìçñ» Àå ¼° ¶ áà ¯ Õî ³ ÕÆåÅ ÜÅò¶ å» ÔÆ ÷ÇÔð Áå¶ ðÃÅÇÂäÕ îÕ ° å Öå ¶ Æ Ãí ³ ò Ôò ¯ × ¶ ÆÍ ÇÂÔé» ÔÆ åæ ¼ » ù ÇèÁÅé ÓÚ ðÖ ¼ ç¶ Ô ¯ ¶ ÇàÕÅÀ± Öå ¶ Æ Õº¶çð, Ôç Ë ðÅìÅç Áå¶ Öå ¶ Æ ÇòðÅÃå Çîôé é¶ ÇÕÃÅé» çÁ ° ÅðÅ ÔæñÆ êà ° åÕ ðÅÔƺ ðòÅÇÂåÆ Ç×ÁÅé Áå¶ ÁÅêä¶ å÷ðì¶ ç¶ ÁÅèÅð Óå¶ ÇåÁÅð ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» ÜËÇòÕ ÖÅç» Áå¶ Õ°çðåÆ ÕÆàéÅôÕ» çÆ òð寺 ù À°åôÅÇÔå ÕðÕ¶ Ö¶åÆ ñÅ×å» ØàÅÀ°ä Áå¶ ìÔ°Õ½îÆ Õ³êéÆÁ» çÆ ö°ñÅîÆ ù å¼Üä ò¼ñ Õçî òèŶ ÔéÍ ê°ÃåÕ Çò¼Ú À°Ô ÃÅð¶ å÷ðì¶ Áå¶ ÇòèÆÁ» ÁÅêÜÆ éÅñ ûÞÆÁ» ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» Ôé, ÇÜÔé» çÆ òð寺 ÕðÕ¶ ê³ÜÅì, îÔÅðÅôàðÅ, Á»èðÅ êÌç¶ô, î¼è êÌç¶ô, Áå¶ Û¼åÆô×ó· ç¶ Ô÷Åð» ÇÕÃÅé» é¶ ÁÅêäÆÁ» Ö¶åÆ ñÅ×å» ØàÅ Õ¶ ÃòË-Çéðíð, ÃòËîÅéÆ Áå¶ ÷ÇÔð î°Õå Ãòç¶ôÆ Ö¶åÆ ò¼ñ Õçî òèŶ ÔéÍ ÁÅà Õðç¶ Ô» ÇÕ êà ° åÕ ÇòÚñÆ Ãî×ðÆ ÇÕÃÅé» ñÂÆ Ãðìå ç¶ íñ¶ òÅñÆ ÷ÇÔð Áå¶ ðÃÅÇÂäÕ îÕ ° å Öå ¶ Æ Õðé ÇòÚ ¼ ÃÔÅÇÂÕ Ôò ¯ × ¶ ÆÍ
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn ÃòËÇéðíð Ö¶åÆ ç¶ Ã¼å ñåð ÇòôŠñÚÆ
ÃòËÇéðíð Ö¶åÆ ç¶ Ã¼å ñåð
G-A@
ÁÇèÁÅÇ A Ãî×ð ÕÆà êÌì³èé
AA-AB
ÁÇèÁÅÇ B
A êô± êÅñä
B î÷ì±å ò¼à» ìäÅú
À - ìÆÜ À°êÚÅð
AC
C Ö¶å» ç°ÁÅñ¶ ð°¼Ö ñÅú
D Ôð ÃÅñ Öå ¶ ÇòÚ ¼ Ûê ¼ ó çÆ Çîà ¼ Æ êÅú
E éçÆé» ù ÃÅó¯ éÅ Ö¶å» ÓÚ ÔÆ ÃóÅú
F Çîôðå ëÃñ» ìÆܯ
Á - ì¶Ôåð ë°àÅð¶ ñÂÆ ìÆÜ À°êÚÅð
AD-AE
G ðÃÅÇÂä î°Õå ÕÆà êÌì³è ÁêäÅú
êô± êÅñä: ÃçÆÁ» 庯 êô± êÅñä íÅðåÆ Öå ¶ Æ çÆ ðÆó ÇðÔÅ ÔÍË ÇÕÃÅé êôì ± ñ çÆ îçç éÅñ
ÁÇèÁÅÇ C ÜËÇòÕ ÕÆàéÅôÕ
AF-ED
ìÔå ° ÔÆ òèÆÁÅ ÇÕÃî çÆ Õç ° ðåÆ ÖÅç òÆ êÅÌêå Ôç ³° Æ Ô,Ë ÇÜÔù ÇÕ ÷îÆé çÆ Ãí ° ÅÇòÕ õð°ÅÕ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÔÍË ìÆå¶ ÕÞ ° ÃÅñ» 庯 Úð»ç» çÆ ÕîÆ Áå¶ îÅÃ, Úîó¶ Áå¶ Ôâ ¼ ÆÁ» ç¶ òêÅð ÕÅðé
ÁÇèÁÅÇ D ÜËÇòÕ àÅÇéÕ å¶ ÜËò ÖÅç
ÔÕÅÂÆ, Üå ¯ ÅÂÆ, òÔÅÂÆ, ãÁ ¯ Å-ãÁ ° ÅÂÆ òð׶ Õî ³ ÕðçÅ ÇðÔÅ ÔÍË êôÁ ± » ç¶ ×ì ¯ ð 庯 ÇÕÃÅé» ù
êôÁ ± » çÆ ÃdzÖÁÅ ÇòÚ ¼ ÇÚå ³ ÅÜéÕ ÕîÆ ÁÅÂÆ ÔÍË ÜÕ ¶ ð ×ð½ éÅñ çǶÖÁÅ ÜÅò¶ å» ÇÂÔ
EE-GG
òêÅðÆÕðé ç¶ Àà ° ÇíÁÅéÕ ÇÚÔð¶ ÕÅðé ÔǯÂÁÅ ÔË ÇÜà ÇòÚ ¼ òêÅðÆÁ» ç¶ øÅÇÂç¶ ù Ûâ ¼ Õ¶ Ãí ÕÞ ¼° ÁðæÔÆä Ô¯ Ü»çÅ ÔÍË îôÆéðÆ Áå¶ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç» òÚ ¶ ä ñÂÆ Öå ¶ Æ ÇòÚ ¼ º¯ êôÁ ± » ù ìÅÔð Õã ¼ äÅ ÷ðð±Æ ÃÆÍ Ã¯ ÇÂÕ ¼ ÃÚ ¯ Æ-ÃîÞÆ ôÅÇÜô åÇÔå ÁÅèÇ°éÕ Öå ¶ Æ ç¶ é»Á Óå¶ íÅðåÆ Öå ¶ Æ ÇòÚ ¼ ÁÇÜÔ¶ ÔÅñÅå êç Ë Å Õð Ççå ¼ ¶ ׶ ÇÕ ÇÕÃÅé êôÁ ± » çÆ ìÜŶ îôÆé Áå¶ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç» Óå¶ Çéðíð Ô¯ ×ÂͶ Öå ¶ Æ ù ñÅíÕÅðÆ ÇÕå ¼ Å ìäÅÀä ° ñÂÆ Öå ¶ Æ éÅñ êô± êÅñä ìÔ ¶ ç ¼ ÷ðð±Æ ÔÍË ÜÕ ¶ ð êô± êÅñä îó ° åº¯ Öå ¶ Æ çÅ èð°Å ìä ÜŶ å» Öå ¶ Æ ñÅ×å Áè ¼ Æ ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔͶË
î÷ì±å ò¼à» ìäÅÀ°: í°îÆ çÆ À°¼êðÆ ÃåÔ À°êÜÅÀ° Ô°³çÆ ÔËÍ Çî¼àÆ ç¶ Áðì»-Öðì» Ã±Öî Õä Çîñ Õ¶ À°êÜÅÀ± ÷îÆé çÅ ÇéðîÅä Õðç¶ ÔéÍ òðÖÅ ç¶ î½Ãî Çò¼Ú å¶Ü ìÅÇðô ÕÅðé ÇÂÔ Ã±Öî Õä êÅäÆ éÅñ òÇÔ Õ¶ ÇòÁðæ Úñ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÕÃÅé ×ðîÆÁ» Çò¼Ú Ö¶å» ÓÚ î÷ì±å ò¼à ìäÅ ç¶ä å» í¯º-Ö¯ð ù ð¯ÇÕÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÕÃÅé ç¶ ÇÂà Õçî éÅñ Ö¶å çÆ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ Çò¼Ú ñ×ÅåÅð Ô¯ä òÅñÆ Øà¯åÆ ù ð¯ÇÕÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÂà êÌÕÅð í¯º-Ö¯ð ù ð¯Õ Õ¶ À°Ôé» Ã±Öî å¼å» Áå¶ ÜÆòä±Á» ù òÆ Ã°ð¼ÇÖÁå wgaj uj lwsj ÔË ÇÜÔó¶ ÇÕ ëÃñ» çÆ Ú³×Æ 6
êËçÅòÅð ñÂÆ ÷ð±ðÆ Ô°³ç¶ ÔéÍ
7
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
Ö¶å» ç°ÁÅñ¶ ð°¼Ö ñÅú: ð°¼Ö í±îÆ ç¶ ÇéðîÅä Çò¼Ú îÔ¼åòê±ðé í±ÇîÕÅ ÇéíÅÀ°ºç¶ ÔéÍ ÇÂ³é» ÔÆ
ÃåîÅÔ¶-ÁáîÅÔ¶ ì¼Ú¶ æ¯Õ ÓÚ êËçÅ Ô¯ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂÔ Ãí ÇÂà ñÂÆ Ô¯ ÇðÔÅ ÔË ÇÕÀ°ºÇÕ
éÔƺ ð°¼Ö í¯º-Ö¯ð òÆ ð¯Õç¶ ÔéÍ ÇÂÔç¶ éÅñ ÔÆ í±-×ðí Çò¼Ú êÅäÆ Üî·» Õðé Çò¼Ú ÁÇÔî ð¯ñ
éçÆééÅôÕ» ÷ÇÔð ÃÅÔ ðÅÔƺ ô°ÕðÅä±Á» çÆ æËñÆ ÓÚ êÌò¶ô ÕðÕ¶ ô°ÕðÅä±Á» ù å¯ó-ë¯ó
ÁçÅ Õðç¶ ÔéÍ ð°¼Ö» 寺 Çâ¼×ä òÅñÆÁ» ê¼åÆÁ» í±îÆ ù òèÆÁÅ ÇÕÃî çÆ õ°ðÅÕ À°êñíè
Çç³ç¶ ÔéÍ é°ÕÃÅé¶ Ô¯Â¶ ô°ÕðÅä± Á¼×¶ Ú¼ñ Õ¶ À°¼êð òðÇäå Ãî¼ÇÃÁÅò» ù Üéî Çç³ç¶ ÔéÍ ÇÂÃ
ÕðòÅÀ°ºçÆÁ» ÔéÍ Ü¶Õð Ö°¼ñ¶ îé éÅñ ÇòÚÅÇðÁÅ ÜÅò¶ å» ð°¼Ö í±îÆ ù å³çð°ÃåÆ ìõôä Çò¼Ú
ñÂÆ éçÆééÅôÕ» çÆ ìÜŶ ×°âÅÂÆ ÕðÕ¶ éçÆé» çÆ ð¯ÕæÅî ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ ÔËÍ ÇÂà åð·»
ÕÅëÆ îçç×Åð ÃÅÇìå Ô°³ç¶ ÔéÍ ÇÂÔç¶ éÅñ ÔÆ ð°¼Ö» 寺 Çîñä òÅñÆ ñ¼ÕóÆ ÇÕÃÅé» ñÂÆ
Õðé éÅñ í±îÆ ù éçÆé» ç¶ Áòô¶ô» 寺 À°¼ÚÕ¯àÆ çÆ ÜËÇòÕ ÖÅç òÆ êÌÅêå Ô°³çÆ ÔËÍ éçÆé»
òÅè± ÁÅîçéÆ Áå¶ Áå¶ ìÅñä çÅ òÆ ÃÅèé ìä¶×ÆÍ ÕÆà êÌì³èé ç¶ îÅîñ¶ Çò¼Ú Ö¶åÆ ñÂÆ
çÆ ÁÇÜÔÆ òð寺 ÕðÕ¶ ÇÕÃÅé í±îÆ çÆ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ Çò¼Ú òÅèÅ Õð ÃÕç¶ ÔéÍ
ÇܳéÅ ò¼âÅ Õ³î ð°¼Ö Õðç¶ Ôé, À°ÃçÅ Á³çÅ÷Å òÆ éÔƺ ñÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ çðÁÃñ ÁÅè°ÇéÕ
Çîôðå ëÃñ» ìÆܯ: Çîôðå ëÃñ êÌäÅñÆ ÃòËÇéðíð Ö¶åÆ ò¼ñ ÇÂ¼Õ Ô¯ð ÁÇÔî Õçî ÔËÍ
Ö¶åÆ ê¼èåÆ é¶ ÕÆà» éÅñ éÇÜáä ñÂÆ ÇÜÔóÅ ðÃÅÇÂäÕ Á½ÜÅð ÇÕÃÅé» ù æîÅ Çç¼åÅ Ôé
ÇÕÃÅé» ù Õç¶ òÆ Â¶Õñ ëÃñ êÌäÅñÆ åÇÔå Ö¶åÆ éÔƺ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆÍ Ôî¶ôÅ ÇÂ¼Õ Ö¶å
À°Ôç¶ ÕÅðé ÇÕÃÅé» é¶ À°Ôé» Ã³ÃÅèéÅ ò¼ñ ç¶ÖäÅ ÔÆ ì³ç Õð Çç¼åÅ ÔË ÇÜÔó¶ ÇÕ Õ°çðå é¶
Çò¼Ú ÇÂ¼Õ å¯º òè¶ð¶ ëÃñ» ìÆÜäÆÁ» ÚÅÔÆçÆÁ» Ôé å» ÇÕ Ü¶Õð ÇÂ¼Õ ëÃñ ÇÕö ÕÅðé
ðíÅÇòÕ ð±ê éÅñ ÜËÇòÕ Ã³å°ñé ìäÅÂÆ ð¼Öä ñÂÆ êËçÅ ÕÆå¶ ÔéÍ ð°¼Ö Õ°çðå çŠǼÕ
ø¶ñ Ô¯ ÜÅò¶ å» ç±ÃðÆ ëÃñ ÇÕÃÅé ç¶ ØÅචçÆ ê±ðåÆ Õð ÃÕ¶Í ÇÂÔç¶ éÅñ ÔÆ Çîôðå Ö¶åÆ
ÁÇÜÔÅ ÔÆ Ã³ÃÅèé ÔéÍ Ö¶å» ç¶ ÁÅñ¶-ç°ÁÅñ¶ ç¶ ð°¼Ö» çÆÁ» àÇÔäÆÁ» Óå¶ ÕÂÆ åð·» ç¶ Çî¼åð
Çò¼Ú ëÃñ» À°¼å¶ ÕÆà» çÅ ÔîñÅ òÆ ìÔ°å ؼà Ô°³çÅ ÔËÍ Çîôðå Ö¶åÆ ç¶ Ô¯ð òÆ ÕÂÆ øÅÇÂç¶
ê³ÛÆ ÁÅ Õ¶ ìËáç¶ Ôé Áå¶ ÁÅêäÅ ÁÅñ·äÅ ìäÅÀ°ºç¶ ÔéÍ ìÔ°Ç×äåÆ ê³ÛÆ ÁÅêäÆ õ°ðÅÕ ñÂÆ
Ôé, ÇÜò¶º ÇÕ Ü¶Õð ÇÕö ÇÂ¼Õ ëÃñ çÅ íÅÁ ؼà Çîñ ÇðÔÅ Ô¯ò¶ å» ç±ÜÆ ëÃñ À°Ã ØÅචçÆ
ëÃñ» ù é°ÕÃÅé êÔ°³ÚÅÀ°ä òÅñ¶ ÕÆà» Óå¶ ÔÆ Çéðíð Õðç¶ ÔéÍ Ü¶Õð ÇÕÃÅé ÁÅêä¶ Ö¶å»
ê±ðåÆ Õð ÃÕçÆ ÔËÍ ÇÂ³é» ÔÆ éÔƺ ÇÕÃÅé çÆÁ» õ°ðÅÕÆ ñ¯ó» ê¼Ö¯º òÆ Çîôðå Ö¶åÆ ìÔ°å
ç°ÁÅñ¶ ÕÅëÆ Ã³ÇÖÁÅ Çò¼Ú ð°¼Ö ñÅò¶ å» ÇÂÔé» Óå¶ ÇéòÅà Áå¶ êðòÅà Õðé òÅñ¶ Çî¼åð ê³ÛÆ
ñÅÔ¶ò³ç ÃÅÇìå Ô°³çÆ ÔËÍ î°¼Ö ëÃñ ç¶ éÅñ çÅñ» \a[v rjvgbJ xlvJ| À°×Å Õ¶ ÇÕÃÅé
ò¼âÆ Ç×äåÆ Çò¼Ú ëÃñ» ù ÔÅéÆ êÔ°³ÚÅÀ°ä òÅñ¶ ÕÆà» çÅ ÃëÅÇÂÁÅ Õð ç¶ä׶Í
ÁÅêäÆ õ°ðÅÕ Ã°ð¼ÇÖÁŠðÇéôÇÚå Õð ÃÕçÅ ÔËÍ Çîôðå ëÃñ» í±îÆ çÅ ÜËÇòÕ Ã³å°ñé òÆ
Ôð ÃÅñ Öå ¶ ÇòÚ ¼ Ûê ¼ ó çÆ Çîà ¼ Æ êÅú: Öå ¶ » ÇòÚ ¼ Ôð ÃÅñ Ûê ¼ ó/åÅñÅì çÆ Çîà ¼ Æ ÷ðð± êÅúÍ ÇÜÃ
ìðÕðÅð ð¼ÖçÆÁ» Ôé Áå¶ ê¯ôÕ å¼å» ù òÆ ÇÂ¼Õ ÇéôÇÚå Áé°êÅå Çò¼Ú ÔÆ ×ÌÇÔä
êÕ Ì Åð ÕÅÇÂÁÅ Õñê ÕðÕ¶ ôðÆð ù îó ° ôÕåÆôÅñÆ ìäÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔÍË Àà ° ¶ êÕ Ì Åð Ûê ¼ ó çÆ ×Åç Öå ¶ ÇòÚ ¼ êÅ Õ¶ Öå ¶ çÆ ÕÇÂÁÅÕñê ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔÍË ÇÂÔ Öå ¶ » çÆ Àê ° ÜÅÀ± ôÕåÆ òèÅÀä ° çÅ Áçíå ¼° éà ° ÖÅ ÔÍË åÅñÅì çÆ Çîà ¼ Æ ÇòÚ íî ± Æ çÆ Àê ° ÜÅÀ± ôÕåÆ òèÅÀä ° òÅñ¶ ÃÅð¶ ÃÖ ± î åå ¼ êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ Öå ¶ » ÇòÚ åÅñÅì çÆ Çîà ¼ Æ êÅÀä ° éÅñ íî ± Æ çÆ ìäåð Ãå ³ Ç°ñå Ô¯ Ü»çÆ ÔÍË åÅñÅì çÆ ×Åç íî ± Æ ù Àê ° ÜÅÀ± ìäÅÀä ° çÅ ìÔ ¶ ç ¼ ÕÅð×ð åðÆÕÅ ÔÍË ÇÂà åð»· Õðé éÅñ Öå ¶ » ÇòÚ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç» êÅÀä ° çÆ ñó ¯ éÔƺ ðÇÔç ³ ÆÍ ×Åç êÅÀä ° éÅñ íî ± Æ çÆ éîÆ Áå¶ ÔòÅ èÅðé Õðé çÆ ÃîðæÅ ÇòÚ ¼ ÔðËÅéÆÜéÕ òÅèÅ Ôç ³° Å ÔÍË ÇÕÃÅé íðÅ åÅñÅì Ü» Ûê ¼ ó çÆ ×Åç Öå ¶ » ÇòÚ ¼ êÅ Õ¶ Øà ¼ ÖðÚ¶ éÅñ ÇÜÁÅçÅ Àå ° êÅçé ñä Ë ç¶ Ãîðæ Ô¯ ÃÕç¶ ÔéÍ Ã¯ ÇÕÃÅé» ù ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ ÀÔ ° Ôð ÃÅñ Öå ¶ » ÇòÚ ¼ åÅñì çÆ ×Åç ÷ðð± êÅÀä ° Í éçÆééÅôÕ» çÆ òð寺 éÅ Õð¯: Ö¶å» ÇòÚ ëÃñ» ç¶ éÅñ-éÅñ ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ éçÆé òÆ À°¼× Ü»ç¶ ÔéÍ ìÔ°Ç×äåÆ ÇÕÃÅé éçÆééÅôÕ ÷ÇÔð» ÇÛóÕ éçÆé» çÅ ÖÅåîÅ Õð Çç³ç¶ ÔéÍ ÇÂÔ ìÔ°å ÔÆ ×ñå òðåÅðÅ ÔËÍ éçÆééÅôÕ ÷ÇÔð» ÕÅðé ÇÜ¼æ¶ í±îÆ çÆ ìäåð Óå¶ À°ñà êÌíÅò ê˺çÅ ÔË Áå¶ í±îÆ ù À°êÜÅÀ± ìäÅÀ°ä òÅñ¶ ñÖî ÜÆò îð Ü»ç¶ Ôé À°¼æ¶ ÔÆ
8
ÕðçÆÁ» ÔéÍ Çüචòܯº í±îÆ çÆ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ À°¼å¶ Õ¯ÂÆ îÅóÅ ÁÃð éÔƺ ê˺çÅ Áå¶ ÇÕÃÅé» çÆ Ö¶åÆ ñÅ×å Çò¼Ú òÆ Ç÷Õðï¯× ÕîÆ ÁÅÀ°ºçÆ ÔËÍ Ã¯ Çîôðå Ö¶åÆ Ö°çî°ÖåÅð ÇÕÃÅéÆ çÅ Ãëñ ÁÅèÅð ÃÅÇìå Ô¯ ÃÕçÆ ÔËÍ
éçÆééÅôÕ ç¶ êÌÕ¯ê ÕÅðé ÃîÅÜ êÌÜéä ÇÃÔå Ãì³èÆ ð¯×» çÅ òÆ ÇôÕÅð Ô¯ ÇðÔÅ ÔËÍ ÇÂÔ
ðÃÅÇÂä îÕ ° å ÕÆà êì Ì è ³ é ÁêäÅú: Öå ¶ Æ Öç ° îÖ ° åÅðÆ ñÂÆ ÇÂÔ ÷ðð±Æ ÔË ÇÕ ÇÕÃÅé ðÃÅÇÂä
éçÆééÅôÕ» çÅ ÔÆ îÅð± êÌíÅò ÔË ÇÕ Á¼Ü ê³ÜÅì êÌÜéä ÇÃÔå Ãì³èÆ ð¯×» çÆ ðÅÜèÅéÆ
îÕ ° å ÕÆà êì Ì è ³ é ÁêäÅÀä ° Í ðÃÅÇÂä îÕ ° å ÕÆà êì Ì è ³ é çÅ ÇÃè ¼ Å ÇÜÔÅ Áðæ ÇÂÔ ÔË ÇÕ ÇÕÃÅé
ìäçÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔËÍ ê³ÜÅì Çò¼Ú èóÅèó ñ±ñ¶-ñ³×ó¶ Áå¶ î³çì°¼èÆ ì¼Ú¶ Üéî ñË ðÔ¶ Ôé,
ÁÅêä¶ ÁÅÃêÅà Àê ° ñíè Õç ° ðåÆ Ãà ³ Åèé» Áå¶ Õç ° ðå ç¶ ÁéÕ ° ñ ± ðòÅÇÂåÆ åÕéÆÕ» ðÅÔƺ 9
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÁÇèÁÅÇ A
ëÃñ» Óå¶ ÁÅÀä ° òÅñ¶ ÔÅéÆÕÅðÕ ÕÆà» çÆ ðÕ ¯ æÅî ÕðéÍ ÇÂÔç¶ ñÂÆ ÕÆà» çÅ ÜÆòé ÚÕ ¼ ð
Ãî×ð ÕÆà êÌì³èé
ÃîÞ Õ¶ ÀÔ ° é» ù êóÅÁòÅð ã× ³ éÅñ ÕÅì± Õðé çÆ åÕéÆÕ òÆ ÁêäÅÂÆ ÜÅ ÃÕçÆÍ ÇÂà ÇòèÆ éÅñ ÕÆà Çéïå ³ ðé ÃçÕÅ íî ± Æ çÆ Àê ° ÜÅÀ± ôÕåÆ Àå ¼° ¶ òÆ Õ ¯ Æ îÅóÅ ÁÃð éÔƺ êºËçÅ Áå¶ ÇÕÃÅé ù òè𶶠êÃ Ë ¶ òÆ éÔƺ ÖðÚä¶ êºËçͶ ÇÕÃÅé» ù ðÃÅÇÂäÕ ÕÆóî ¶ Åð ÷ÇÔð õðÆçä çÆ ÀÕ ¼° Å ÔÆ ñó ¯ éÔƺ êºËçÆÍ ÇÃà ¼ ¶ òܺ¯ ì÷Åð Óå¶ ÀÔ ° çÆ ÇéðíðåÅ òÆ Øà Ü»çÆ ÔÍË
ò¼Ö-ò¼Ö êÌÕÅð ç¶ ÕÆà» ù ÕÅì± Õðé ñÂÆ À°Ôé» ç¶ ÜÆòé Ú¼Õð ù ÃîÞäÅ ñÅ÷îÆ ÔËÍ À°Ã寺 òÆ êÇÔñ» ÃÅù ÇÂÔ êåÅ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ ÕÆà êéêç¶ ÇÕÀ°º Ôé Áå¶ À°Ôé» çŠðíÅÁ ÕÆ ÔËÍ Ãî×ð ÕÆà êÌì³èé ÇÂö ÃîÞ çÆ À°êÜ ÔËÍ ÇÂÃç¶ ÕÂÆ êóÅÁ Ô°³ç¶ ÔéÍ Ôð¶Õ êóÅÁ Áé°ÃÅð ÕÆà» ù ÕÅì± Õðé ñÂÆ Çí³é-Çí³é À°êÅÁ ÕÆå¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÁÅú ÕÆà» çÅ ÜÆòé Ú¼Õð ÃîÞƶ: ÕÆà ÁÅêäÆ ìÅñ× ÁòÃæÅ êå³×¶ ç¶ ð±ê Çò¼Ú Ô³°çÆ ÔË Ü篺 ô°ð±ÁÅåÆ ÁòÃæÅ ÇòÚ ÇÂÔ Á³â¶ ç¶ ð±ê Çò¼Ú êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÁðæÅå êå³×¶ 寺 Á³âÅ, Á³â¶ 寺 ñÅðòÅ ÁðæÅå ð³âÆ Áå¶ ñÅðò¶ 寺 ÇêÀ±êÅÍ î°¼Ö å½ð Óå¶ åéÅ, ë°¼ñ, øñ Áå¶ ê¼ÇåÁ» ù ÔÅéÆ êÔ°³ÚÅÀ°ä òÅñ¶ ÕÆà À°êð ç¼ÃÆÁ» ÚÅð ÁòÃæÅò» Ú¯º ×°÷ðç¶ ÔéÍ Ü篺 ÇÕ ìÔ°Ç×äåÆ ðà ڱÃÕ ÕÆà» Çò¼Ú êÇÔñÆÁ» Çå³é ÁòÃæÅò» ÔÆ Ô°³çÆÁ» ÔéÍ ÇÂÔé» Çò¼Ú ÇêÀ±êÅ éÔƺ ìäçÅÍ ëÃñ À°¼å¶ ÇÕÔó¶ ÕÆà å¶ ÇÕ³éÆ îÅåðÅ Çò¼Ú ÔîñÅ Õðé׶ ÇÂà ׼ñ çÅ ëËÃñÅ Ö¶å çÆ ÇåÁÅðÆ Áå¶ ëÃñ çÆ ÇìÜÅÂÆ ç¶ ã³× 寺 ÔÆ Ô¯ Ü»çÅ ÔËÍ Ã¯ ÇíÁÅéÕ ÕÆà Ôîñ¶ çÆÁ» óíÅòéÅò» ù Öåî Õðé ñÂÆ Ãí 寺 êÇÔñ» ÇÕÃÅé» ù òðÖÅ ð°¼å 寺 êÇÔñ» ×ðîÆÁ» Çò¼Ú Ö¶å ù ð¼ÕÅ å¶ â³±ØÅ òÅÔ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÇÂà åð·» Õðé éÅñ í±îÆ Çò¼Ú ê¶ ÕÆà» ç¶ ÇêÀ±ê¶ í±îÆ çÆ ÃåÔ å¶ ÁÅ Õ¶ è°¼ê Áå¶ ê³ÛÆÁ» çÆ í¶ºà Úó Ü»ç¶ ÔéÍ
10
11
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn ëÃñ ç°ÁÅñ¶ êÆñ¶ ð³× ç¶ ë°¼ñ òÅñ¶ ê½ç¶ çÆÁ» ÕåÅð» ñÅÀ°äÅ: ÇÜÁÅçÅåð ÕÆà» ç¶ ìÅñ× êÆñ¶ ð³× ç¶ ë°¼ñ» ò¼ñ òè¶ð¶ ÁÅÕÌÇôå Ô³°ç¶ Ôé Áå¶ À°Ôé» Óå¶ ÔÆ Á³â¶ òÆ Çç³ç¶ ÔéÍ Ã¯ ܶÕð ÇÕÃÅé Ö¶å» ç°ÁÅñ¶ êÆñ¶ ð³× ç¶ ë°¼ñ» òÅñ¶ ê½ç¶ ÇÜò¶º ׶ºçÅ, ñðÜî°ÖÆ, ܳ×ñÆ Ã±ðÜî°ÖÆ ÁÅÇç ñ×Å ç¶ä å» ëÃñ Óå¶ ÕÆà Ôîñ¶ çÆÁ» óíÅòéÅò» Öåî ÕÆåÆÁ» ÜÅ ÃÕçÆÁÅ ÔéÍ
Ö¶å» ç°ÁÅñ¶ ÁÇð³â çÆ ÕåÅð ñ×ÅÀ°äÅ: éðîÅ Áå¶ Ãì÷ÆÁ» çÆ ÕÅôå Õðé òÅñ¶ ÇÕÃÅé» ù ÁÅêä¶ Ö¶å» Çò¼Ú êÌåÆ Â¶Õó D-E ì±à¶ ÁÇð³â ç¶ ÷ð±ð ñÅÀ°ä¶ ÚÅÔÆç¶ ÔéÍ ÇÂÔ å³ìÅÕ± çÆ Ã°³âÆ à¯Õ¶ 寺 Û°àÕÅðÅ êÅÀ°ä çÅ ìÔ°å ÕÅð×ð å¶ éÅïÅì åðÆÕÅ ÔËÍ ÇÕÀ°ºÇÕ ÇÂÔé» ç¯Ô» ÇÕÃî» çÆÁ» ð³âÆÁ» ç¶ êå³×¶ ÁÇð³â ç¶ ê¼ÇåÁ» À°¼å¶ Á³â¶ ç¶äÅ êóç Õðç¶ ÔéÍ ÇÕÃÅé é¶ ÇÃðë ÁÇð³â ç¶ ì±ÇàÁ» çÅ ÇéðÆÖä ÔÆ ÕðéÅ ÔËÍ ÇéðÆÖä ç½ðÅé ÇÜ³é¶ òÆ
ð¼ÕÆ â±³ØÆ òÔÅÂÆ Áå¶ ÃÔÆ Ãî»: ÇÂÔ ÇÕö òÆ åð·» ç¶ ÜËÇòÕ Ü» ðÃÅÇÂäÕ ÕÆàéÅôÕ» ç¶
ê¼ÇåÁ» Óå¶ Ã°³âÆÁ» ç¶ Á³â¶ Ü» ñÅðò¶ é÷ð ÁÅÀ°ä À°Ôé» ê¼ÇåÁ» ù å¯ó Õ¶ Ö¶å Çò¼Ú ÔÆ
Çìé» ëÃñ» Çò¼Ú Ãëñ ÕÆà êÌì³èé çÅ êñ¶áÅ Õ³î ÔËÍ ÇÂÔç¶ åÇÔå îÂÆ-ܱé Çò¼Ú Ö¶å» ù
ç¼ì ÇçúÍ ÇÕö òÆ ÕÆàéÅôÕ çÆ ñ¯ó éÔƺ êò¶×ÆÍ
ð¼ÕÅ å¶ â±³ØÅ òÅÔ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ÇÂà åð·» Õðé éÅñ Çí³é-Çí³é êÌÕÅð ç¶ ÕÆÇóÁ» ç¶ ÷îÆé ÇòÚ â±³Ø¶ ê¶ ԯ¶ ÇêÀ±ê¶ (ÕËêññ é°î» À°Ô ÕòÚ ÇÜÔé» Çò¼Ú¯º ð³âÆÁ» ç¶ êå³×¶ Áé°Õ±ñ ÔÅñå» Çò¼Ú ìÅÔð ÇéÕñç¶ Ôé) À°¼êð ÁÅ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÔé» Çò¼Ú¯º ìÔ°å ÃÅÇðÁ» ù ê³ÛÆ Ú°× ñËºç¶ Ôé Áå¶ ìÔ°å ÃÅð¶ ÃÖå è°¼ê çÅ ÇôÕÅð Ô¯ Õ¶ Öåî Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ
ìÅÇðô 庯 B Ççé» ìÅÁç Öå ¶ » ÇòÚ ¼ æ»-æ» Á× ¼ ìÅñäÆ: êÇÔñÆ ìÅÇðô 庯 ç¯ Ççé» ç¶ Áç ³ ðÁç ³ ð ÃîÔ ± ÇÕÃÅé íðÅò» ù Á×ñ¶ Ãå ¼ Ççé» åÕ ¼ Öå ¶ » ÇòÚ ¼ ôÅî G 庯 I òܶ åÕ ¼ æ»-æ» Á× ¼ ìÅñäÆ ÚÅÔÆçÆ ÔÍË ÇÂà åð»· Õðé éÅñ ÕÆà» ç¶ ìÔå ° ÃÅð¶ êå× ³ ¶ Á× ¼ çÆÁ» ñêà» ÇòÚ ¼ Çâ× ¼ Õ¶ Ãó ÜÅä×Ͷ ÇÂÔ Õî ³ ÕðÕ¶ Øà ¼ ¯ Øà ¼ B@ ëÆÃçÆ ÕÆà Öåî Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ
Ö¶å» Çò¼Ú àÆ ÁÕÅð ç¶ ã»Ú¶ Öó¶ ÕðéÅ: ìÔ°-Ç×äåÆ ê³ÛÆ îÅÃÅÔÅðÆ Ô°³ç¶ Ôé Áå¶ Ã°³âÆÁ» À°Ôé» çÆ îéíÅÀ°ºçÆ õ°ðÅÕÍ Ã¯ ܶ ÁÃƺ ÁÅêä¶ Ö¶å» Çò¼Ú ê³ÛÆÁ» ç¶ ìËáä ñÂÆ À°ÇÚ¼å
12
ëËð¯î¯é àðËê ñÅÂÆà àÌËê
êÌì³è Õð ç¶Âƶ å» ðÇÔ³çÅ Õ³î ê³ÛÆ ÁÅê ÔÆ Õð ç¶ä×¶Í ÇÂà ñÂÆ êÌåÆ Â¶Õó Á³×ð¶÷Æ ç¶
ñÅÂÆà àÌËêÃ- À°ê̯Õå ç¯Ô¶º ÇÕÇðÁ»ò» ç¶ ìÅò÷±ç Ö¶å» Çò¼Ú ð³âÆÁ» ç¶ êå³Ç×Á» ç¶ Ô¯ä çÆ
àÆ Á¼Öð òð׶ Á¼á çà ìðâ êðÚð ÁðæÅå ñ¼ÕóÆ ç¶ ÁÇÜÔ¶ ã»Ú¶ Öó¶ Õðé¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé
óíÅòéÅ Öåî éÔƺ Ô¯ Ü»çÆÍ Ã¯ Ô¯ð òÆ ÇÜÁÅçÅ êå³Ç×Á» ù Öåî Õðé ñÂÆ Ö¶å» Çò¼Ú
ÇÜÔé» À°¼êð ê³ÛÆ ÁÅ Õ¶ ìËá ÃÕä Áå¶ ò¼è 寺 ò¼è ð³âÆÁ» ÖÅ Õ¶ ÃÅâÆ Ö¶åÆ Çò¼Ú ÃÅâ¶
î¯àð» òÅñ¶ Õ¯ÇáÁ» Óå¶ ñÅÂÆà àÌËêà ñÅÀ°ä¶ ÚÅÔÆç¶ ÔéÍ ÇÂà òÅÃå¶ ÇÂ¼Õ êñÅÃÇàÕ çÆ
ÃÔÅÇÂÕ ìäéÍ
E Çñàð òÅñÆ êÆêÆ çÅ À°ê𯺠æ¯óÅ Û¼â Õ¶ Õ¼ÇàÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ Ô¶áñÅ ÇÔ¼ÃÅ, ÇÂ¼Õ Ô¯ñâð, F@
ëËð¯î¯é àðËê ñÅÀ°ä¶: ëËð¯î¯é àðËê òÆ ÕÆà» ù ÕÅì± Õðé çÅ êÌíÅòÆ ÃÅèé ÔéÍ ëËð¯î¯é àðËê
Ü» A@@ òÅà çÅ ÇÂ¼Õ ì¼ñì, ÇìÜñÆ çÆ ÃèÅðä åÅð, ÇÂ¼Õ ì¼áñ, Õ°¼Þ êÅäÆ Áå¶ æ¯óÅ
Çò¼Ú ñ¼×¶ ÕËêññ» Çò¼Ú¯º ÇéÕñä òÅñÆ ×³è ÕÅðé éð êå³×¶ ÇÂÔé» àðËê» Çò¼Ú ëÃç¶
ÇÜ³é¶ Çî¼àÆ ç¶ å¶ñ çÅ ì³ç¯ìÃå Õð¯Í Õ¼àÆ Ô¯ÂÆ êÆêÆ Çò¼Ú Ô¯ñâð Çë¼à ÕðÕ¶ À°Ã Çò¼Ú ì¼ñì
Úñ¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂ¼Õ ëËð¯î¯é ÕËêññ AE Ççé» å¼Õ êÌíÅòÆ ðÇÔ³çÅ ÔËÍ éð êå³Ç×Á» ç¶
Úó·Å Õ¶ ÇìÜñÆ çÅ Õ°éËÕôé ç¶ ÇçúÍ ñÅÂÆà àÌËê ÇåÁÅð ÔËÍ Ô°ä ì¼áñ Çò¼Ú Çî¼àÆ çÅ å¶ñ
ÇÂÔé» àðËê» Çò¼Ú ëÃä ÕÅðé îÅçÅ êå³×¶ Á³â¶ ç¶ä çÆ ÁòÃæÅ Çò¼Ú éÔƺ ðÇÔ³çÆÁ»Í
ÇîÇñÁÅ êÅäÆ êÅ Õ¶ ÇÂÃù ñÅÂÆà àÌËê ç¶ Ô¶á» ð¼Ö ÇçúÍ ì¼áñ 寺 ì¼ñì Çò¼Ú ëÅÃñÅ A
Çüචòܯº Ö¶å Çò¼Ú ð³âÆÁ» çÅ êÌÕ¯ê ò¼â¶ ê¼èð Óå¶ Øà Ü»çÅ ÔËÍ Ç÷Õðï¯× ÔË ÇÕ ÇÂÕ éð
Ü» A.E ë°¼à ÔÆ ðÇÔäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔËÍ ìÔ°å ÃÅð¶ êå³×¶ ì¼ñì ò¼ñ ÁÅÕÌÇôå Ô¯ Õ¶ ÇÜò¶º ì¼ñì
êå³×Å E@@ç¶ ÕðÆì îÅçÅ êå³Ç×Á» éÅñ î¶ñ Õðé çÆ ôÕåÆ ð¼ÖçÅ ÔËÍ
éÅñ àÕðÅÀ°ä׶ êÅäÆ ç¶ ì¼áñ Çò¼Ú Çâ¼× Õ¶ îð ÜÅä׶Í
13
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÁÇèÁÅÇ 2
êÆñ¶-Ãë¶ç ÃÇàÕÆ ì¯ðâ- ìÔ°å ÃÅð¶ ðà ڱÃä òÅñ¶ ÕÆó¶
ìÆÜ À°êÚÅð Áå¶ À°åêÅç» çÅ À°ÇÚå í³âÅðé
ðíÅÇòÕ ê¼Ö¯º ÔÆ ÚàÕ êÆñ¶ Áå¶ Ãë¶ç ð³× ò¼ñ ÁÅÕÌÇôå Ô°³ç¶ ÔéÍ ÇÂà ñÂÆ ÇÂÔé» ù ÕÅì± Õðé ñÂÆ ÃÅù êÌåÆ Â¶Õó H-A@ ÚàÕ êÆñ¶ Áå¶ Ãë¶ç ÃÇàÕÆ ì¯ðâ ÇÜÔé» À°¼êð êÆñÅ Ü» ð³×ÔÆé Õ¯ÂÆ òÆ ÇÚÕéÅ êçÅðæ ñ¼×Å Ô¯ò¶, ëÃñ ç¶ Õ¼ç 寺 A-A.E ë°¼à çÆ À°ÚÅÂÆ å¶ Ö¶å Çò¼Ú ×¼â ÇçúÍ Ã-Ã ì¯ðâ» ù ÃÅë ÕðÕ¶ À°Ôé» À°¼êð ÇÚÕéÅ êçÅðæ ñÅÀ°ºç¶ ÜÅúÍ ÇÂà åð·» ðà ڱÃÕ ÕÆó¶ Çìé» Õ¯ÂÆ ÕÆó¶îÅð ÇÛóÇÕÁ» ÔÆ ò¼â ê¼èð Óå¶ Öåî Ô¯ Ü»ç¶
êÆñÅ ÃÇàÕÆ ì¯ðâ
ÔéÍ
Ö¶å ç¶ Ø¶ð¶ Óå¶ ìÅðâð ëÃñ ñÅÀ°äÅ: Ö¶å Çò¼Ú î°¼Ö ëÃñ ç¶ ÚÅð¶ êÅö î°¼Ö ëÃñ 寺 À°¼Ú¶ Õ¼ç òÅñÆ ÇÕö ëÃñ ÇÜò¶º éðî¶ å¶ Þ¯é¶ ç°ÁÅñ¶ ÜòÅð, ìÅ÷ðÅ Ü» î¼ÕÆ çÆÁ» Çå³é óØäÆÁ» ÕåÅð» ñÅÀ°äÆÁ»
Ú°ä¶ Ô¯Â¶ ìÆÜ» ù ð¯× Áå¶ ÕÆàÅä± ðÇÔå ÕðéÅ òÆ À°³é» ÔÆ ÷ð±ðÆ ÔË ÇÜ³é» ÇÕ ÃÔÆ ìÆÜ Ú°äé¶Í
ÚÅÔÆçÆÁ» Ôé Áå¶ ÕäÕ å¶ Ü¯º ÁÅÇç ç°ÁÅñ¶ Ãð¯º
ìÆÜ» çÆ Ãå·Å Óå¶ ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ÔÅéÆÕÅðÕ ÕÆàÅä± Áå¶ ð¯×Åä± ÇÚ³ìó¶ ԯ¶ Ô°³ç¶ ÔéÍ ÇÜÔó¶ ÇÕ
çÆÁ» B-C ÕåÅð» ñÅÀ°äÆÁ» ÚÅÔÆçÆÁ» ÔéÍ ÇÂÃ
À°¼×ä À°êð³å ëÃñ ù ð¯× ×ÌÃå Õð Çç³ç¶ ÔéÍ Ã¯ ÇìÜÅÂÆ å¯º êÇÔñ» ìÆÜ À°êÚÅð ÕðéÅ
åð·» Õðé éÅñ ÁÅñ¶-ç°ÁÅñ¶ ç¶ Ö¶å» Çò¼Ú¯º å°ÔÅâÆ
ñÅ÷îÆ ÔËÍ ÇÂà ճî ñÂÆ ìÆÜ Á³ÇÌîå çÆ òð寺 ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ
î°¼Ö ëÃñ Óå¶ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ ÕÆà ÖÅà ÕðÕ¶ ðà ڱÃÕ
ìÆÜ Á³ÇîÌå: Õ°çðåÆ Ö¶åÆ Çò¼Ú ìÆÜ Á³ÇîÌå çÆ òð寺 ìÆÜ» ù ð¯× Áå¶ ÕÆàÅä± î°Õå
ÕÆó¶ å°ÔÅⶠֶå ç¶ ìÅÔð ÔÆ ð°Õ ÜÅä׶Í
Õðé ñÂÆ ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ ìÆÜ Á³ÇîÌå éÅñ Ã¯è¶ Ô¯Â¶ A@@ ÇòÚ¯º I@ ìÆÜ À¼°× Ü»ç¶ ÔéÍ Ü篺ÇÕ ÷ÇÔð éÅñ Ã¯è¶ Ô¯Â¶ ìÆÜ» Çò¼Ú ÇÂÔ îÅåðÅ ÇÕå¶ Ø¼à Ô°³çÆ ÔËÍ D@ ÇÕ¼ñ¯º ìÆÜ» ñÂÆ ìÆÜ Á³ÇîÌå Ô¶á ÇñÖ¶ Áé°ÃÅð ìäÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔË: ÃîÅé ç¶ÃÆ ×» çŠׯìð
E@@ ×ÌÅî
ç¶ÃÆ ×» çÅ î±åð
E@@ ×ÌÅî
ÃÅçÅ êÅäÆ
A.E Çñàð
򱎁
E@ ×ÌÅî
ÇòèÆ: ç¶ÃÆ ×» ç¶ ×¯Ô¶ Áå¶ ÇêôÅì ù ÇÂ¼Õ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú ð¼Ö ÇçúÍ Ô°ä ç±Ü¶ ìðåé Çò¼Ú ìÚ¶ ԯ¶ Á¼èÅ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú E@ ×ÌÅî Ú±éŠدñ ÇçúÍ ç¯Ô» Çîôðä» ù BD سÇàÁ» å¼Õ ÇÂö åð·Å Áñ×-Áñ× ê¶ ðÇÔä ÇçúÍ Ô°ä Õ¼êó¶ éÅñ ç¯Ô» ù ÇÂ¼Õ ò¼Öð¶ í»â¶ Çò¼Ú ÇéÚ¯¯ó ñò¯Í ìÆÜ Á³ÇîÌå ÇåÁÅð ÔËÍ ÇÂà ù ìÆÜ» À°¼å¶ 14
ÇÛóÕç¶ Ô¯Â¶ Ô¼æ» éÅñ ê¯ñÅ-ê¯ñÅ îñç¶ ÜÅúÍ À°êð³å ìÆÜ» ù B سචۻò¶º ðÕÅ Õ¶ 15
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn Çéð×°³âÆ çÅ ÕÅó·Å
Çé³î· ç¶ ê¼ÇåÁ» çŠدñ
Çéð×°³âÆ ìÔ°å ÖÅðÆ Ô°³çÆ ÔËÍ ÇÂÃù ÕÆà Áå¶ À°¼ñÆéÅôÕ ç¯Ô» òܯº òðÇåÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ
A) Çéð×°³âÆ ç¶ ê³Ü ÇÕ¼ñ¯ Ôð¶ ê¼å¶ ñÀ°Í B) ÇÂÔéÅ ê¼ÇåÁ» ù Á¼è¶ سචå¼Õ A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú À°ìÅñ¯ C) ÕÅó·Å ìäÅÀ°ºç¶ Ã دñ ù ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯
D) ÕÅó·¶ ù ê°ä Õ¶ À°Ã Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅÀ°
F ) ÇÂà ÕÅó·¶ ù á³âÅ ÕðÕ¶
E) Çéð×°³âÆ çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ
A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ¯Í
Ãî×ðÆ Çéð×°³âÆ ç¶ ê¼å¶
E ÇÕ¼ñ¯
êÅäÆ
A@ Çñàð
Ãðë
A@@ ×ÌÅî
ÇòèÆ: Çéð×°³âÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» ù A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú Á¼èŠسචå¼Õ À°ìÅñ¯Í À°ìÅñç¶ Ã دñ ù ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯Í á³âÅ Ô¯ä Óå¶ Ø¯ñ ù êåñ¶ Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñò¯Í Ô°ä ÇÂà Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçúÍ Çéð×°³âÆ çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçúÍ ÇÛóÕÅÁ ôÅî ç¶ Ã ÔÆ Õð¯Í ÃÅÅòèÅéÆ: ÕÅó·Å ìäÅÀ°ºç¶ Ã î±³Ô ù Õ¼êó¶ éÅñ ã¼Õ Õ¶ ð¼Ö¯Í ëÃñ çÆ ÃÇæåÆ Áå¶ ÕÆà» çÆ Ã³ÇÖÁÅ ù ç¶Öç¶ Ô¯Â¶ B-C òÅð ÇÂÃçÅ ÇÛóÕÅÁ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÂÃçÅ í³âÅðä éÔƺ 18 ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ
ÇÂÃçÆ òð庯 ðà Úà ± ä òÅñ¶ ÕÆà» ù ÕÅì± Õðé Áå¶ ÕÆà» ç¶ ÁdzâÁ» ù éôà Õðé ñÂÆ ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔÍË Ãî×ðÆ Çé³î· ç¶ ê¼å¶ Ü» èð¶Õ/â¶Õ/ìðîÅ â¶Õ çÆÁ» ÔðÆÁ» Çé³î¯·ñÆÁ» E ÇÕ¼ñ¯ êô± î±åð C Çñàð ðÆáÅ êÅÀ°âð BE@ ×ÌÅî ÇòèÆ: Çé³î· ç¶ ê¼ÇåÁ» Ü» Çé³î¯·ñÆÁ» ù Õ¼°à Õ¶ Çå³³é Çñàð êô± î±åð Çò¼Ú B-C Ççé» ñÂÆ Ø¯ñ ÇçúÍ B-C Ççé» ìÅÁç ÇÂà Çîôðä ù êåñ¶ Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä-ÇéÚ¯ó ñò¯Í Ô°ä ÇÂà Çò¼Ú BE@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçúÍ Çé³î· çŠدñ ÇåÁÅð ÔËÍ êÌåÆ ê³ê Á¼èÅ Çñàð Çé³î· ç¶ Ø¯ñ çÅ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í Ãî¼ÇÃÁÅ Öåî Ô¯ ÜÅò¶×ÆÍ
ìÌÔî ÁÃåð ëÃñ» Óå¶ Ã°³âÆÁ» ç¶ Ôîñ¶ Óå¶ ÕÅì± Õðé ñÂÆ ìÌÔî ÁÃåð çÆ òð寺 ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ Ãî×ðÆ êô± î±åð A@ Çñàð Çé³î· ç¶ ê¼å¶ @B ÇÕ¼ñ¯ Õé¶ð ç¶ ê¼å¶ @B ÇÕ¼ñ¯ ÁÇð³â ç¶ ê¼å¶ @B ÇÕ¼ñ¯ Ç×ñ¯ Ü» Áîð±çÅ ç¶ ê¼å¶ @B ÇÕ¼ñ¯ ÇòèÆ: ÃÅð¶ åð·» ç¶ ê¼ÇåÁ» çÆ ÚàäÆ ìäÅ Õ¶ A@ Çñàð ÇêôÅì Çò¼Ú ÇîñÅ ÇçúÍ Ô°ä ÇÂà Çîôðä ù ñ¯Ô¶ Ü» Çê¼åñ ç¶ ìðåé Çò¼Ú êÅ Õ¶ ê±ð¶ ÚÅð À°ìÅñ¶ ç¶ Õ¶ á³âÅ Õð ñò¯Í á³âÅ Ô¯ä Óå¶ Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ ÃÅë í»â¶ Çò¼Ú íð Õ¶ ð¼Ö ñò¯Í ÇÂà çÆ î°ÇéÁÅç F îÔÆé¶ ÔËÍ òð寺: Ôð¶Õ ëÃñ Óå¶ êÌåÆ ê³ê ÇÂ¼Õ å¯º â¶ã Çñàð ìÌÔî ÁÃåð çÅ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ê¼å¶ ÖÅä òÅñÆÁ» ó°âÆÁ» çÅ ÃëÅÇÂÁÅ Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ
Á×éÆ ÁÃåð ÇÂÃçÆ òð寺 åäÅ Û¶çÕ, àƺⶠÁå¶ øñ» çÆÁ» ð³âÆÁ» ù ÕÅì± Õðé ñÂÆ ÕÆåÆ Ü»çÆ ÔËÍ Ãî×ðÆ êô± î±åð ç¶ÃÆ ×» Ü» î¼Þ çÅ A@ Çñàð Çé³î· çÆÁ» Çé³î¯·ñÆÁ» @C ÇÕ¼ñ¯ ê±ðÆÁ» Õ½óÆÁ» ÔðÆÁ» ÇîðÚ» B ÇÕ¼ñ¯ ÇòèÆ: À°êð¯Õå ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù ñ¯Ô¶ Ü» Çê¼åñ ç¶ ìðåé Çò¼Ú êÅ Õ¶ ÚÅð À°ìÅñ¶ ÇçòÅúÍ À°êð³å ÇÂà دñ ù á³âÅ Ô¯ ÜÅä Óå¶ Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñò¯Í Á×éÆ ÁÃåð ÇåÁÅð ÔËÍ òð寺 : ëÃñ Óå¶ ÕÆà» ç¶ Ôîñ¶ î°åÅÇìÕ êÌåÆ ê³ê Á¼è¶ 寺 ÇÂ¼Õ Çñàð Á×éÆ ÁÃåð çÅ 19 ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn ׯԶ Áå¶ ÇêôÅì çŠدñ
ñÃä, ÇîðÚ çŠدñ
ç¶ÃÆ ×À± ç¶ ×¯Ô¶ Áå¶ ÇêôÅì Çò¼Ú ò¼âÆ Ç×äåÆ Çò¼Ú ñÖî ÜÆòÅä± êŶ Ü»ç¶Í ÇÜÔó¶ ÇÕ
¼ ÖÅðê ÇîðÚ ÇòÚ ¶ é ç¶ éÅñ-éÅñ Õê Ë ÇÃÕé Áå¶ ÂǶñÇÃé éÅîÕ ðÃÅÇÂä êÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔÍË
ÕÂÆ åð·» çÆÁ» À°¼ñÆÁ» ù ÕÅì± Õðé ç¶ Ãîðæ Ô°³ç¶ ÔéÍ ÇÂÃç¶ éÅñ ÔÆ Ø¯ñ Çò¼Ú ê¯ôÕ
ñÃä · éÅñ Çîñ ÜÅä Óå¶ ÇÂÔ ðÃÅÇÂä Ôð¯ òÆ êí Ì ÅòÆ Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÃçÅ ÇÛóÕÅÁ Õðé éÅñ
å¼å ëÃñ ç¶ ÇòÕÅà Çò¼Ú òÆ ÁÇÔî í±ÇîÕÅ ÇéíÅÀ°ºç¶ ÔéÍ ëÃñ ç¶ ÜÆòé ÕÅñ ç½ðÅé
êǽçÁ» Óå¶ ÇÚêÕä òÅñ¶ ÕÆà» ù åÜ ¶ Üñä Ôç ³° Æ ÔË Áå¶ ÀÔ ° ÷îÆé Óå¶ Çâ× ¼ Õ¶ îð Ü»ç¶ ÔéÍ
B-C òÅð ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ Á¼èÅ ÇÕ¼ñ¯ ñÃä çÆ ÚàäÆ ìäÅÕ¶ ðÅå íð ñÂÆ BE@ ×ÌÅî Çî¼àÆ ç¶ å¶ñ Çò¼Ú Çíúº ç¶ò¯Í C ÇÕ¼ñ¯ ÔðÆ ÇîðÚ çÆ ÚàäÆ ìäÅ Õ¶ À°Ãù ðÅå íð ñÂÆ A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ ÇçúÍ
A) êô±Á» ç¶ ×¯Ô¶ Áå¶ ÇêôÅì çŠدñ ìäÅÀ°äÅ
B) ê³Ü ÇÕ¼ñ¯ ׯԶ, ê³Ü Çñàð ÇêôÅì Áå¶ E Çñàð êÅäÆ ù ÇÂ¼Õ à¼ì Çò¼Ú ÇîÕà Õð Ççú
D) Ççé Çò¼Ú B òÅð دñ ù ïàÆ éÅñ ÇÔñÅúÍ
C) Ô°ä ÇÂÃ Çîôðä ù ã¼Õä
ÇîðÚ å¶ ñ÷ä ç¶ Ø¯ñ ù ǼÕ
ñ×Å Õ¶ D Ççé» ñÂÆ Ãóé ÇçÀ°Í
í»â¶ Çò¼Ú ÇéÚ¯ó ñò¯
E) D Ççé» ìÅÁç دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ ÇéÚ¯ó Õ¶ À°Ã Çò¼Ú AE@ ×ÌÅî Ú±éÅ ÇîñÅ ÇçÀ°Í ÚÅð سÇàÁ» ìÅÁç ÇÂà ÇéÚ¯ó ù A@@ Çñàð êÅäÆÇò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í
ÃîÅé Ãî×ðÆ
F) Ô°ä ÇÂà دñ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú
ç¶ÃÆ ×À± çŠׯÔÅ
E ÇÕ¼ñ¯
ç¶ÃÆ ×À± çÅ ÇêôÅì
E Çñàð
êÅäÆ
E Çñàð
򱎁
AE@ ×ÌÅî
ÇîñÅ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶Í ÇÛóÕ¯
ê±ðÆ Õ½óÆ ÔðÆ ÇîðÚ ñÃä Çî¼àÆ çÅ å¶ñ êÅäÆ ðÆáÅ êÅÀ°âð
C ÇÕ¼ñ¯ A/B ÇÕ¼ñ¯ BE@ ÇîñÆÇñàð A@ Çñàð BE@ ×ÌÅî
ÇòèÆ: ׯԶ, ÇêôÅì Áå¶ êÅäÆ ù ÇÂ¼Õ à¼ì Çò¼Ú دñ Õ¶ ãÕ ÇçúÍ ÚÅð Ççé» å¼Õ ÇÂà دñ ù
ÇòèÆ:ç¯Ô» ÚÆÜ» ù Áñ×-Áñ× Õ°¼à Õ¶ ÚàäÆ ìäÅ ñò¯Í ÔðÆ ÇîðÚ çÆ ÚàäÆ ù A@ Çñàð
Ãóé ÇçúÍ Ççé Çò¼Ú A-B دñ ù â³â¶ éÅñ ÇÔñÅúÍ ÚÅð Ççé» ìÅÁç دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ
êÅäÆ Çò¼Ú دñ ÇçúÍ ÇÂ¼Õ ò¼Öð¶ í»â¶ Çò¼Ú ñÃä çÆ ÚàäÆ Áå¶ Çî¼àÆ çÅ å¶ñ Ú³×Æ åð·»
ê°ä ñò¯Í Ô°ä ÇÂà دñ Çò¼Ú AE@ ×ÌÅî Ú±éÅ ÇîñÅ ÇçúÍ Ô°ä ÇÂà دñ ù ý Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú
ÇîÕà Õð ÇçúÍ ç¯Ô» Çîôðä» ù ðÅå íð ÇÂö åð·» Áñ×-Áñ× ê¶ ðÇÔä ÇçúÍ Ô°ä ǼÕ
ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçúÍ
êåñ¶ Õ¼êó¶ éÅñ ç¯Ô» Çîôðä» çÅ ÇéÚ¯ó ÇÂ¼Õ æ» Õ¼ã ñò¯Í Ô°ä ÇÂà دñ Çò¼Ú BE@ ×ÌÅî
ÃÅòèÅéÆ: ÇÂÔ Çîôðä ×ÅóÅ Ô°³çÅ ÔË ÇÂà ñÂÆ êÇÔñÆ òÅð ê°äç¶ Ã Ö¼çð çÆ ì¯ðÆ çÅ
ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçúÍ ñÃä, ÇîðÚ çŠدñ ÇåÁÅð ÔËÍ ÇÂà دñ ù ý Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú
ÇÂÃå¶îÅñ Õð¯Í À°êð³å Çîôðä Çò¼Ú êÅäÆ ÇîñÅ Õ¶ êåñ¶ Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñò¯Í ÇÕÃÅé»
ÇîñÅ Õ¶ ÁÅæä ò¶ñ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ê½ÇçÁ» ù ÇÚêÕä òÅñ¶ ÕÆ໠寺
ç¶ å÷ðì¶ î°åÅÇìÕ ÇÂà Çîôðä ù ǼÕ-ç¯ Ççé» ñÂÆ ð¼ÇÖÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ
Û°àÕÅðÅ Çîñ ÜÅò¶×ÅÍ
ÖÅÃÆÁå: ÇÂÔ Ø¯ñ ëÃñ ç¶ ð¯× êÌåÆð¯èÆ å³åð ù î÷ì±å ÕðçÅ ÔË Áå¶ ÇÂà دñ ç¶
ÃÅòèÅéÆ: Çîôðä ìäÅÀ°ºç¶ Ã Ô¼æ» Óå¶ å¶ñ îñ ñò¯Í ÇÛóÕÅÁ Õðç¶ Ã ê±ð¶ ÃðÆð ù ãÕ Õ¶
20 ÇÛóÕÅÁ éÅñ ëÃñ ù ïն éÅñ ñóé çÆ òÆ ôÕåÆ ÇîñçÆ ÔËÍ
ð¼Ö¯Í ñ¯ó î°åÅÇìÕ A-B òÅð ÇÂà دñ çÆ òð寺 Õð¯Í ÇÂÃçÅ í³âÅðä éÅ Õð¯Í
21
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn Õð³Ü/ðÖÚËé ç¶ ìÆÜ» çÅ ðÃ
ÁËé êÆ òÆ òÅÇÂðà çŠدñ
ðÖÚËé Çò¼Ú ð³ÜÆé éÅî çÅ ÇÂ¼Õ ðÃÅÇÂä êÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂÃç¶ éÅñ ÔÆ ÇÂÔç¶ Çò¼Ú ÕÂÆ
ëÃñÆ ÕÆà» ù Çå³é êÌÕÅð ç¶ òÅÇÂðà Öåî Õðç¶ Ôé:
Ô¯ð ÖÅð¶ å¼å òÆ Ô°³ç¶ ÔéÍ ÇÜÔó¶ ÇÕ ëÃñ ù ÔÅéÆ êÔ°³ÚÅÀ°ä òÅñ¶ ÕÆà» ù ÕÅì± Õðé Áå¶ ÕÂÆ
ÁËÚ ÁËé êÆ òÆ- ÁîðÆÕé ð³âÆ ù, Á˼à Á˼é êÆ òÆ- å³ìÅÕ± çÆ Ã°³âÆ ù, ÁÅð ÁËÚ ÁËé êÆ òÆ-
åð·» ç¶ ð¯×» ù ð¯Õä Çò¼Ú ÕÅð×ð Ô°³ç¶ ÔéÍ
ñÅñ òÅñÅ òÅñ¶ à¯Õ¶ ùÍ ÇÂÔ òÅÇÂðà ÕÆà» ù ð¯× ×ÌÃå ÕðÕ¶¶ Öåî Õð Çç³çÅ ÔËÍ òÅÇÂðà çÆ Úê¶à ÓÚ ÁŶ ÕÆà, ê½ÇçÁ» ç¶ ê¼ÇåÁ»/àÇÔäÆÁ» ÁÅÇç À°ñචñàÕ Õ¶ îð Ü»ç¶ ÔéÍ
A)Õð³Ü ç¶ Ã¼å ÇÕ¼ñ¯ ìÆÜ ñÀ° B) ìÆÜ» ù å¯ó Õ¶ Ç×ðÆÁ» Õ¼ã ñÀ° A) ÇÜò¶º ÇÕ ÇÚ¼åð Çò¼Ú ÇçÖÅÇÂÁÅ Ç×Á» ÔË ê½ÇçÁ» Óå¶
B) ÁÇÜÔ¶ D@@ ñÅðò¶ ÇÂռᶠÕð¯
òÅÇÂðà ×ÌÃå ñÅðòÅ é÷ð ÁÅÀ°ä ñ¼×çÅ ÔËÍ
C)A سචå¼Õ êÅäÆ Çò¼Ú ÇíÀ°ºåÆÁ» Ç×ðÆÁ» ù ìðÆÕ êÆà ն ê¶Ãà ìäÅ ñÀ°
D) ÇÂà ê¶Ãà ù ê¯àñÆ ÓÚ ì³é· Õ¶ A@-AB سÇàÁ» E) Ô°ä ê°ä¶ ԯ¶ îÅç¶ ù Ãðë
ñÂÆ A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ð¼Ö¯Í
G) Ô°ä ÇÂà ðà ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó
Çîñ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú
ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçúÍ
ÇîñÅ ÇçÀ°Í
C) ÇÂÔé» çÆ ÚàäÆ ìäÅ ñÀ°
E) Ô°ä ê¯àñÆ ù çìÅÁ Õ¶ Õð³Ü Ç×ðÆ çÅ ðà ռã ñÀ° F) À°êð³å ëÃñ Óå¶ ÇÂÃ状Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ D) ÚàäÆ ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñÀ°
ðÖÚËé ç¶ ìÆÜ
G ÇÕ¼ñ¯
êÅäÆ
A@ Çñàð
ðÆáÅ êÅÀ°âð
E@@ ×ÌÅî
ÇòèÆ: Õð³Ü ç¶ ìÆÜ» ù å¯ó Õ¶ À°Ôé» ÇòÚñÆ Ç×ðÆ ìÅÔð Õ¼ã ñò¯Í ÇÂÔ ê³Ü ÇÕ¼ñ¯ ç¶ ÕðÆì Ô¯ò¶×ÆÍ êÌÅêå Ô¯ÂÆ Ç×ðÆ ù A سචñÂÆ êÅäÆ Çò¼Ú Çíúº Õ¶ ð¼Ö¯Í Ô°ä ÇÂà Ç×ðÆ ù êÆà ն ê¶Ãà ìäÅ ñÀ° Áå¶ ÇÂ¼Õ ê¯àñÆ Çò¼Ú ì³é Õ¶ A@-AB سÇàÁ» ñÂÆ A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú â°ì¯ Õ¶ ð¼Ö ÇçÀ°Í À°êð³å ê¯àñÆ ù ÇéÚ¯ó Õ¶ Õð³Ü Ç×ðÆ çÅ ðà ռã ñò¯Í ÇÂà ðà Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀ°Í Õð³Ü ç¶ ìÆÜ» çÅ ðà ÇåÁÅð ÔËÍ ÇÂÃù A@@Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ Õ¶ 24
ÇÛóÕÅÁ Õð ÇçÀ°Í ǼÕ
F) Ô°ä ÇÂà ðà Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅÀ°
Ãî×ðÆ
ÁÅæä ò¶ñ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ¯Í
ÇòèÆ: Öå ¶ ÇòÚ ¼ òÅÇÂðà çÆ Úêà ¶ ÇòÚ ¼ ÁŶ îð Õ¶ Àñ ° àÆÁ» ñàÕÆÁ» Ô ¯ ÆÁ» D@@ Ãâ ³° ÆÁ» ÇÂÕá ¼ ÆÁ» ÕðÕ¶ ÀÔ ° é» çÅ êà ¶ à ìäÅ ñÀÍ° ÇÂà êà ¶ à ù E@@ ×ÅÌî ðÆáÅ êÅÀâ ° ð Çîñ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ ÇòÚ ¼ Øñ ¯ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀÍ° ÇÂÕ ¼ ÂÕ ¶ ó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔÍË ÜÕ ¶ ð òÅÇÂðà ÕÅðé îðÆÁ» Ô ¯ ÆÁ» D@@ Ãâ ³° ÆÁ» éÅ Çîñä å» ÇÜé ³ ÆÁ» òÆ Çîñä ÀÔ ° é» ù êÆà ն Àà ° ÇòÚ ¼ ÇÜÀº°çÆÁ» Ãâ ³° ÆÁ» ëó Õ¶ Ãà ¼° ÇçÀÍ° ÃÅðÆÁ» ç¶ îðé Àê ° ðå ³ ÇÂÔ Øñ ¯ ìäÅ Õ¶ ÇÛóÕ ÇçÀÍ° ÃÅòèÅéÆ: ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ A-B òÅð ÔÆ Õð¯Í Ôð¶Õ ÕÆà ñÂÆ Ãì³èå òÅÇÂðà éÅñ îðÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ð³âÆÁ» 寺 ÔÆ ÁËé êÆ òÆ ìäÅÀ°Í Á˼é êÆ òÆ òÅÇÂðà ù ëÇð÷ Çò¼Ú Ü» ÇÕö á³â¶ ÃæÅé Óå¶ ÔÆ ð¼Ö¯Í
25
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÔðÆ ÇîðÚ, Çé³î·, ñ÷ä å¶ å³ìÅÕ± çŠدñ ÇÂÔ Ø¯ñ ÁîðÆÕé, ÇÚ¼åÕìðÆ Áå¶ ñÅñ òÅñ» òÅñÆ Ã°³âÆ ÇÖñÅø ìÔ°å êÌíÅòÆ ÔËÍ
ì¶ñ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ ÕÅó·Å Þ¯é¶ Çò¼Ú ìñÅÃà Áå¶ ôÆæ ìñÅÂÆà ù ð¯×» ÕÅì± Õðé ñÂÆ ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ Õðé Óå¶ ÇÂÔé» ð¯×» 寺 Û°àÕÅðÅ Çîñ Ü»çÅ ÔËÍ
B) ì¶ñ ç¶ ê³Ü ÇÕ¼ñ¯ ê¼å¶ A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú êÅ A) ÔðÆ ÇîðÚ, Çé³î· ç¶ ê¼å¶, ñÃä, å³ìÅÕ±
Õ¶ Á¼è¶ سචå¼Õ À°ìÅñ¯
B)A ÇÕ¼ñ¯ ÔðÆ ÇîðÚ, B Çé³î· ç¶ ê¼ÇåÁ» Áå¶ A ÇÕ¼ñ¯
A) ì¶ñ ç¶ ê¼å¶
ñÃä çÆ ÚàäÆ ìäÅ ñÀ°
C) À°ìÅñç¶ Ã دñ ù ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯
C) À°êð³å ÇÂÃù E Çñàð ׯî±åð Áå¶ AÇÕ¼ñ¯ å³ìÅÕ± ç¶ Ø¯ñ Çò¼Ú êÅ Õ¶ A@ Ççé» ñÂÆ ð¼Ö ÇçÀ°
F) Ô°ä ÇÂà دñ ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕÅÁ Õð ÇçúÍ
E) ÇÂà Çîôðä ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°
Ãî×ðÆ ÔðÆ ÇîðÚ
A ÇÕ¼ñ¯
Çé³î· ç¶ ê¼å¶
B ÇÕ¼ñ¯
ñÃä
A ÇÕ¼ñ¯
D)A@ Ççé» ìÅÁç Çîôðä ù ÇÂ¼Õ Õ¼êó¶ éÅñ
å³ìÅÕ±
A ÇÕ¼ñ¯
ê°ä ñÀ°
ׯî±åð
E Çñàð
E) ì¶ñ çŠدñ òð寺 ñÂÆ ÇåÁÅð ÔËÍ
ÇòèÆ: å³ìÅÕ± ù Û¼â ÃÅðÆÁ» ÚÆÜ» çÆ ÚàäÆ ìäÅ ñÀ°Í ÇÂà ÚàäÆ Çò¼Ú ׯî±åð Áå¶ å³ìÅÕ±
Ãî×ðÆ
D) À°êð³å دñ ù á³âÅ ÕðÕ¶ À°Ã Çò¼Ú
ì¶ñ ç¶ ê¼å¶
A@ ÇÕ¼ñ¯
êÅäÆ
A@ Çñàð
ðÆáÅ êÅÀ°âð
E@@ ×ÌÅî
E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀÍ
ÇîñÅ Õ¶ Á×ñ¶ A@ Ççé» å¼Õ ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú êÅ Õ¶ Û»ò¶º ð¼Ö ÇçÀ°Í Ççé Çò¼Ú A-B òÅð دñ
ÇòèÆ: ì¶ñ ç¶ ê¼ÇåÁ» ù A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú Á¼è¶ سචå¼Õ À°ìÅñ¯Í À°ìÅñç¶ Ã دñ ù
ù ïàÆ éÅñ ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯Í A@ Ççé» ìÅÁç ÇÂà دñ ù êåñ¶ Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñÀ°Í ÇÂà دñ
ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯Í Ô°ä ÇÂà دñ ù á³âÅ Õðé À°êð³å Õ¼êó¶ éÅñ êñÅÃÇàÕ ç¶ í»â¶
ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ
Çò¼Ú ê°ä Õ¶ E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀ°Í ì¶ñ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ Ô°ä ÇÂÃ
ÃÅòèÅéÆ: ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ A-B òÅð ÔÆ Õð¯Í دñ çÅ í³âÅðä éÅ Õð¯Í دñ ìäÅÀ°ºç¶
ÕÅó·¶ ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ
26 Ã Ô¼æ» Óå¶ Ã𯺠çÅ å¶ñ îñ ñÀ°Í ÇÛóÕç¶ Ã ÃðÆð ù Ú³×Æ åð·» ãÕ Õ¶ ð¼Ö¯Í
ÃÅòèÅéÆ: ëÃñ Óå¶ A-B òÅð ÔÆ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ÇÂÃçÅ í³âÅðä éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ
27
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn å°ñÃÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ ÕÅó·Å
ׯìð ׯî±å å¶ ÇÔ³× çŠدñ
å°ñÃÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» Çò¼Ú ò¼âÆ îÅåðÅ Çò¼Ú éÅÂÆàð¯÷éï°Õå ÖÅð¶ å¼å êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÔ
ç¶ÃÆ ×À± ç¶ ×¯Ô¶ Áå¶ ÇêôÅì Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇéôÇÚå îÅåðÅ Çò¼Ú ÇÔ³× ÇîñÅÀ°ä éÅñ ÇÂÔ
ÕÅó·Å ÇÚ¼åÆçÅð ÇìîÅðÆÁ» çÆ ð¯ÕæÅî ÕðçÅ ÔËÍ
ìÔ°å ÔÆ ôÕåÆôÅñÆ À°¼ñÆéÅôÕ ìä Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂÔ Þ¯é¶ çÆ ëÃñ Çò¼Ú ìñÅÃà ù ð¯ÕçÅ ÔË Áå¶ ÕÆàÅä±Á» 寺 Ô¯ä òÅñÆ Û±å ù òÆ Öåî ÕðçÅ ÔËÍ
A) ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú ׯÔÅ ÇêôÅì
B) à¼ì ù ãÕ Õ¶ ÚÅð Ççé»
Áå¶ êÅäÆ Ø¯ñ ÇçÀ°
ñÂÆ Û»ò¶º ð¼Ö ÇçÀ°
A) å°ñÃÆ ç¶ ê¼å¶ B) å°ñÃÆ ç¶ E ÇÕ¼ñ¯ ê¼ÇåÁ» ù
C) Ççé ÓÚ Ç¼Õ-ç¯ òÅð دñ ù
A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú À°ìÅñ¯
÷ð±ð ÇÔñÅÀ° Áå¶ ÚÅð Ççé» ìÅÁç دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä ñÀ°
F) Ô°ä ÇÂà دñ ù
4-5) Ô°ä ê°ä¶ ԯ¶ دñ Çò¼Ú ÇÔ³× Áå¶ Ú±éÅ ÇîñÅ Õ¶ ÇÂÃù ç°ìÅðÅ ê°ä ñÀ°
A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕÅÁ Õð¯
ÃîÅé C) دñ ù ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯
E) å°ñÃÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ
Ãî×ðÆ
28
ç¶ÃÆ ×À± çŠׯÔÅ
E ÇÕ¼ñ¯
ç¶ÃÆ ×À± çÅ ÇêôÅì
E Çñàð
êÅäÆ
E Çñàð
ÇÔ³×
B@@ ×ÌÅî
򱎁
AE@ ×ÌÅî
E) ç°ìÅðÅ ê°ä¶ ԯ¶ دñ ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°
ÇòèÆ: ׯԶ, ÇêôÅì Áå¶ êÅäÆ ù ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú Ú³×Æ å𷻠دñä À°êð³å ãÕ Õ¶ ÚÅð Ççé» å°ñÃÆ ç¶ ê¼å¶
E ÇÕ¼ñ¯
êÅäÆ
A@ Çñàð
Ãðë
A@@ ×ÌÅî
D) دñ ù á³âÅ ÕðÕ¶ ÇÂà Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀ°
ñÂÆ Û»ò¶º ð¼Ö¯Í دñ ù Ççé ÓÚ Ç¼Õ-ç¯ òÅð ÇÔñÅÀ°Í ê³Üò¶º Ççé ÇÂà دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°äÇéÚ¯ó ñÀ° Áå¶ ÇÂà Çò¼Ú AE@ ×ÌÅî Ú±éÅ Áå¶ B@@ ×ÌÅî ÇÔ³× ÇîñÅ Õ¶ Ô¯ð ÚÅð Ççé» ñÂÆ ãÕ Õ¶ Û» Çò¼Ú ð¼Ö¯Í Ô°ä ÇÂà دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ ç°ìÅðÅ ê°ä Õ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ ÓÚ ÇîñÅ Õ¶
ÇòèÆ: å°°ñÃÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» ù A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú Á¼è¶ سචå¼Õ À°ìÅñ Õ¶ دñ ù á³âÅ Õð ñÀ°Í
À°¼ñÆ ð¯× éÅñ êÌíÅÇòå ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í À°¼ñÆ ð¯× Öåî Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ
À°ìÅñç¶ Ã دñ ù ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀ°ºç¶ ðÔ¯Í Ô°ä á³â¶ ÕÆå¶ Ô¯Â¶ دñ Çò¼Ú E@@ ×ÌÅî ðÆáÅ
ÕÅëÆ ÔËÍ
êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀ°Í å°ñÃÆ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ ÇÂà دñ ù A@@ Çñàð êÅäÆ
ÃÅòèÅéÆ: ëÃñ Óå¶ ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ ê±ð¶ ÃÆÜé Çò¼Ú B òÅð ÔÆ Õð¯Í ÇÂÃù Ãà¯ð éÔƺ
Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ
ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÛóÕÅÁ Õðç¶ Ã ÃðÆð ù Ú³×Æ åð·» ãÕ ñÀ°Í
ÃÅòèÅéÆ: ÇÂà دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ A-B òÅð ÔÆ Õð¯Í ÇÂà çÅ í³âÅðä éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ
29
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn Çé³î· ç¶ ê¼ÇåÁ» çŠد¯ñ
ê¼å¶ ÖÅä òÅñ¶ ÕÆÇóÁ» çÆ ð¯ÕæÅî
ÇÂÔ Ø¯ñ ëÃñ Çò¼Ú ÁÅñàÌé¶ðÆÁ» éÅîÕ ÇÚ¼åÆçÅð (è¼ÇìÁ» òÅñÆ) çÆ ð¯ÕæÅî ÕðçÅ ÔËÍ
×°ÜðÅå ç¶ Áîð¶ñÆ ç¶ ÇÕÃÅé ÕêÅÔ çÆ ëÃñ ç¶ ê¼å¶ ÖÅä
Ãî×ðÆ
òÅñ¶ ÕÆà» çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ ÇÂÔ åðÆÕÅ ÁêäÅÀ°ºç¶ ÔéÍ èå±ð¶ Çé³î ç¶ ê¼ÇåÁ» çÆ ÚàäÆ A@ ÇÕ¼ñ¯
ç¶ àÇÔäÆÁ» Ãî¶å B ÇÕ¼ñ¯ ê¼ÇåÁ» Áå¶ øñ» ù ìðÆÕ Õ¼à Õ¶
êÅäÆ
A@ Çñàð
F Çñàð ×ðî êÅäÆ ÇòÚ êÅ ÇçÀ°Í á³âÅ Ô¯ä À°êð³å Çîôðä
ðÆáÅ êÅÀ°âð
CGE ×ÌÅî
ùA@@ Çñàð êÅäÆ ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ
ÇòèÆ:Çé³î· ç¶ çà ÇÕ¼ñ¯ ê¼ÇåÁ» çÆ ÚàäÆ ìäÅÕ¶ À°Ãù çà Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ AB سÇàÁ» ñÂÆ ãÕ Õ¶ Û» Çò¼Ú ð¼Ö¯Í Ô°ä ÇÂà دñ ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ ÇÂà Çò¼Ú CGE ×ÌÅî ðÆáÅ
ÇçÀ°Í F-G سÇàÁ» ÇòÚ ê¼å¶ ÖÅä òÅñ¶ ÕÆà» çÅ ÃëÅÇÂÁÅ Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ
ê¼ÇåÁ» À°¼å¶ è¼ÇìÁ» çÆ ð¯ÕæÅî
êÅÀ°âð ÇîñÅ ñÀ°Í À°êð³å A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîÕà ÕðÕ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ǼÕ
éðî¶ çÆ ëÃñ Çò¼Ú ê¼ÇåÁ» Óå¶ êËä òÅñ¶ è¼ÇìÁ» çÆ ÇìîÅðÆ
¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ
çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ ëÃñ À°¼å¶ êÌåÆ ê³ê AE Ççé ê°ðÅäÆ â¶ã
×°ó çŠدñ å¶ñ¶ çÆ ð¯ÕæÅî Õðé ñÂÆ ×°ó çŠدñ ÕÅëÆ êÌíÅòÆ ÃÅÇìå Ô°³çÅ ÔËÍ
Çñàð Ö¼àÆ ñ¼ÃÆ çÅ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ð¯× ç¶ ÁÅð³í Çò¼Ú ÔÆ ÇÛóÕÅÁ Õðé éÅñ òèÆÁÅ éåÆܶ Çîñç¶ ÔéÍ
ðà ڱÃÕ ÕÆÇóÁ» çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ Ö¼àÆ ñ¼ÃÆ çŠدñ
Ãî×ðÆ ×°ó
@A ÇÕ¼ñ¯
A@Çñàð ñ¼ÃÆ ù ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú Ú³×Æ åð·» ì³ç ÕðÕ¶ AE
êÅäÆ
A@ Çñàð
Ççé» ñÂÆ ÷îÆé Çò¼Ú ç¼ì ÇçÀ°Í À°êð³å ÇÂà دñ ù A@@
ÇòèÆ: ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ×°ó ù A@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîÕà ÕðÕ¶ دñ ìäÅ ñÀ°Í Ô°ä ÇÂà دñ ù
Çñàð êÅäÆ ÓÚ ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕä éÅñ ðà ڱÃÕ
A@@ Çñàð êÅäÆ ÓÚ ÇîÕà ÕðÕ¶ å¶ñ¶ 寺 êÌíÅÇòå ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ¯Í ñÅí Ô¯ò¶×ÅÍ
ÕÆà» ù ÕÅì± ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÂà دñ çÆ òð寺
éð ç¶ ìÅñ× ÕÆà» ñÂÆ ÇÚêÇÚêŠدñ ìäÅÀ°äÅ ×°ÜðÅå ç¶ ÇÕÃÅé ô¼Õð ç¶ ÇÚêÇÚê¶ Ø¯ñ éÅñ éðî¶ ù ñ¼×ä òÅñ¶ ÕÆÇóÁ» çÆ ð¯ÕæÅî Õðç¶
Ãì÷ÆÁ» Ãî¶å Ôð¶Õ ëÃñ Óå¶ ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ
øñçÅð ð°¼Ö» ç¶ åä» Û¶çÕ ÕÆà» çÆ ð¯ÕæÅî
ÔéÍ
åäÅ Û¶çÕ ÕÆà øñçÅð ð¼°Ö» ç¶ åÇäÁ» Çò¼Ú Ö°¼â» Õð Çç³ç¶
Ãî×ðÆ
ÔéÍ Çüචòܯº ð°¼Ö ðÕäÅ ô°ð± Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂà Ãî¼ÇÃÁ» 寺 ô¼Õð
A/B
ÇÕ¼ñ¯
Û°àÕÅðÅ êÅÀ°ä ñÂÆ Ö°¼â» ù Ú³×Æ åð·» ÃÅë ÕðÕ¶ À°Ôé»
Ã𯺠çÅ å¶ñ
E@
×ÌÅî
Çò¼Ú Çé³î· ç¶ å¶ñ ÓÇíÀ°ºåÅ Ô¯ÇÂÁÅ Õ¼êóÅ Ü» ð±³ íð Õ¶ À°¼êð
êÅäÆ
A
Çñàð
ׯìð Ü» Çî¼àÆ çÅ ñ¶ê Õð ÇçÀ°Í
øñçÅð ð°¼Ö» ù À°¼ñÆ ð¯× 寺 ìÚÅÀ°äÅ ÇòèÆ: ô¼Õð ù A Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ Õ¶ À°ìÅñ ñÀ°Í ÇÂà دñ ù ÇÂ¼Õ Ôøå¶ ñÂÆ Û»ò¶º ð¼Ö¯Í
øñçÅð ðÖ ¼° » Óå¶ Àñ ¼° Æ ð× ¯ ç¶ Ôîñ¶ ÕÅðé ÀÔ ° é» ÇòÚ ¼ º¯ ÇÚêÇÚêÅ
Ô°¼ä ÇÂà دñ Çò¼Ú E@ ×ÌÅî Ã𯺠çÅ å¶ñ ÇîñÅ Õ¶ éÅðÆÁñ ç¶ Ö¯ñ Çò¼Ú íð Õ¶ Ö¶å Çò¼Ú ò¼Ö-
êçÅðæ ÇðÃä ñ× ¼ çÅ ÔÍË ÇÃà ¼ ¶ òܺ¯ ÕÞ ° Ã ìÅÁç ðÖ ¼° ÃÕ ¼°
ò¼Ö æ»ò» Óå¶ ð¼Ö ÇçÀ°Í ìÅñ× ÕÆà ÇÂà دñ ò¼ñ ÁÅÕÌÇôå Ô¯ Õ¶ À°Ôç¶ éÅñ ÇÚêÕ Õ¶ îð
Ü»çÅ ÔÍË ðÖ ¼° ù ìÚÅÀä ° ñÂÆ ÇÚêÇÚê¶ êçÅðæ ù Àå ° Åð Õ¶ Àà °
ÜÅä׶Í
æ» Óå¶ ìð°ô éÅñ Çéî ³ · çÅ åñ ¶ îñ ÇçÀÍ° ìà ± ¶ çÆ Üó· ç¶ Õñ ¯ åì ³ ÅÕ± çÅ êÅÀâ ± ð ðÖ ¼ ÇçÀÍ° ÇÂÔ êÅÀâ ° ð êǽçÁ» çÆÁ» Üó»·
30
ÓÚ êÔÚ ³° Õ¶ êǽçÁ» Úº¯ ÇðÃä òÅñ¶ ÇÚêÇÚê¶ êçÅðæ ù ðÕ ¯ Ççç ³ Å ÔÍË
31
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn Þ¯é¶ Çò¼Ú åäÅ Û¶çÕ çÆ ð¯ÕæÅî
å³ìÅÕ±
dh.e
hig dqiy
dfbju
v<lg dabji z'v
îԱ¶ å¶ ÇÂîñÆ çŠدñ
Þ¯é¶ çÆ ëÃñ Çò¼Ú åäÅ Û¶çÕ
ÇÂÔ Ø¯ñ éðî¶ çÆ â¯âÆ ù ÖÅä òÅñÆ ×°ñÅìÆ Ã°³âÆ Áå¶ è¼ì¶çÅð ÕÆÇóÁ» çÆ ð¯ÕæÅî ÕðçÆ ÔËÍ
ð³âÆ çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ A@ Çñàð
Ãî×ðÆ
êÅäÆ Çò¼Ú ÔðÆ ÇîðÚ, å³ìÅÕ±,
îԱ¶ ç¶ åÅÜŠüÕ
E@@ ×ÌÅî
ÇêÁÅÜ Áå¶ ÇÔ³× çÅ Çîôðä
ÇÂîñÆ çÅ åÅÜŠüÕ
E@@ ×ÌÅî
ÇåÁÅð Õð¯Í ÇÂà Çò¼Ú E@
ÇòèÆ: îԱ¶ Áå¶ ÇÂîñÆ ç¶ åÅܶ Ã¼Õ ù
ÇîñÆÇñàð Ö¼àÆ ñ¼ÃÆ ÇîñÅ Õ¶ êÌåÆ
Ú³×Æ åð·» Õ°¼à Õ¶ À°Ôé» çÅ ðà ռã
ê³ê â¶ã Çñàð ÇÂà دñ çÅ
ñÀ°Í
ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ñÅí Ô¯ò¶×ÅÍ Ö¶å Çò¼Ú ç¶ÃÆ Á¼Õ ç¶ ê¼ÇåÁ» çÅ Õ°åðÅ êÅÀ°ä éÅñ òÆ
òð寺: Á¼èÅ Çñàð ðà AE Çñàð êÅäÆ
åäÅÛ¶çÕ çÆ ð¯ÕæÅî Ô³°çÆ ÔËÍ
ÓÚ ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ Ãò¶ð ò¶ñ¶
ÃÆåÅøñ ç¶ ê¼ÇåÁ» çŠدñ
îԱ¶ ç¶ åÅÜŠüÕ
ÇÂîñÆ çÅ åÅÜŠüÕ
ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ÕÆà» çÅ êÌÕ¯ê ÇÜÁÅçÅ
ÃÆåÅøñ ç¶ ç¯ ÇÕñ ¼ ¯ êǼåÁ» ù A@
Ô¯ò¶ å» Ôøå¶ ìÅÁç Çëð ÇÛóÕÅÁ
Çñàð êÅäÆ ÇòÚ ¼ Áè ¼ ¶ Øà ³ ¶ åÕ ¼ Àì ° Åñͯ
ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ
À°ìÅñç¶ Ã دñ ù ñ×ÅåÅð ÇÔñÅÀº°ç¶ ðÔͯ áâ ³ Å Ôä ¯ Óå¶ Øñ ¯ ù
Ôð¶ å¶ñ¶ Áå¶ Ãë¶ç î¼Ûð çÆ ð¯ÕæÅî
Õê ¼ ó¶ éÅñ êä ° Õ¶ ÇÂà ÇòÚ ¼ A@@ ×ðÅî
å³ìÅÕ± ç¶ Á¼èÅ ÇÕ¼ñ¯ ê¼ÇåÁ» ù E Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú Á¼è¶ سචå¼Õ À°ìÅñ¯Í À°êð³å دñ ù á³âÅ
Ãðë ÇîñÅ ÇçÀÍ° Ôä ° ÇÂà Øñ ¯ ù A@@
ÕðÕ¶ ÇÂà Çò¼Ú A@@ ×ÌÅî ðÆáÅ êÅÀ°âð ÇîñÅ ÇçÀ°Í å³ìÅÕ± çÅ ÕÅó·Å ÇåÁÅð ÔËÍ AE Çñàð
Çñàð êÅäÆ ÓÚ ÇîÕà ÕðÕ¶ ÇÂÕ ¼ ÂÕ ¶ ó
êÅäÆ ÓÚ ÇÂ¼Õ Çñàð å³ìÅÕ± çÅ ÕÅó·Å ÇîñÅ Õ¶ Ãò¶ð¶-Ãò¶ð¶ ëÃñ À°¼å¶ ÇÛóÕ¯Í
ëÃñ Óå¶ ÁÅæä òñ ¶ ¶ ÇÛóÕ ÇçÀÍ° ÇÂÔ
ÃÅòèÅéÆ: ÇÛóÕÅÁ Õðç¶ Ã çòÅÂÆ ÷îÆé Óå¶ éÔƺ Çâ¼×äÆ ÚÅÔÆçÆÍ
ÔðÕ ¶ ëÃñ ÇòÚ ¼ ðà Úà ± Õ ÕÆà» Áå¶ Ûà ¯ ÆÁ» Ãâ ³° ÆÁ» çÆ ðÕ ¯ æÅî ÕðçÅ ÔÍË ëÃñ Óå¶ ÕÆà» ç¶ Ôîñ¶ Áéà ° Åð B-C òÅð ÇÛóÕÅÁ Õðͯ ÃÅòèÅéÆ: دñ ìäÅÀ°ºç¶ Ã î±³Ô Óå¶ Õ¼êóÅ ì³é· ñÀ°Í دñ ù Ã௯ð éÅ Õð¯Í ÔñçÆ çŠدñ ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ÔñçÆ ù êÆÔ Õ¶ ÇÂà ù ÚÅð Çñàð ׯî±åð Çò¼Ú دñ ÇçÀ°Í ÇÂÃ
å³ìÅÕ± ê¼åÅ
Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ ÇÂà Çò¼Ú A@@ ×ÌÅî Ãðë ÇîñÅ Õ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîÕà ÕðÕ¶ ÁÅæä ò¶ñ¶ ëÃñ Óå¶
ðÆáÅ êÅÀ°âð
ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂÔ Çîôðä Ú¶ê¶, å³ìÅÕ± çÆ Ã³°âÆ, âÅÇÂî³â ìËÕ îÅÀ±æ, Þ¯é¶ ç¶ åäÅ Û¶çÕ ÕÆó¶ Ãî¶å ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ÕÆà» çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ êÌíÅòÆ ÔËÍ ñ¯ó î°°åÅÇìÕ Ôð¶Õ ëÃñ Óå¶ ÇÂÃç¶ B32
C ÇÛóÕÅÁ ÕÆå¶ ÜÅ ÃÕç¶ ÔéÍ
33
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
Õ°¼Þ Ô¯ð ÕÆàéÅôÕ ÕÅó·¶ Áå¶ Ø¯ñ
ìéÃêåÆ å¶ñ» çÅ ÇÛóÕÅÁ
îԱ¶ ç¶ ìÆÜ» çÅ ÕÅó·Å
Çé³î· Áå¶ ðåéܯå çÅ å¶ñ ëÃñ» ù ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ÕÆà» Áå¶ À°¼ñÆ ð¯×» 寺 ìÚÅÀ°ºçÅ ÔËÍ ÇÂÔ
îԱ¶ ç¶ ìÆÜ» çÅ ÕÅó·Å ëÃñ» ù ÕÂÆ êÌÕÅð çÆÁ» ÇìîÅðÆÁ» 寺 ìÚÅÀ°ºçÅ ÔËÍ ÇÂÃç¶ ìÆÜ»
å¶ñ ê½ÇçÁ» ç¶ ê¼ÇåÁ» Óå¶ ëËñ Õ¶ ÇÂ¼Õ êðå ìäÅ Çç³çÅ ÔËÍ Çüචòܯº ê¼ÇåÁ» Óå¶ êËçÅ Ô¯ä
Çò¼Ú ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ÖÅð¶ å¼å êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÔ ÇÂ¼Õ ìÔ°å ÔÆ ÁÃðçÅð À°¼ñÆéÅôÕ ÔËÍ ÇÂÔ
òÅñÆÁ» À°¼ñÆÁ» ÖÅÃÕð ÔÅÂÆêÅ çÅ ÖÅåîÅ Ô¯ Ü»çÅ ÔËÍ å¶ñ çÆ ÇÂÔ êðå ê¼åÆÁ» Çò¼Ú éîÆ
ëÃñ» ù êËä òÅñÆ ÔÅÂÆêÅ éÅîÕ À°¼ñÆ Áå¶ ÕÂÆ Ô¯ð ÇìîÅðÆÁ» çÅ ÖÅåîÅ ÕðçÅ ÔËÍ
çÆ îÅåðÅ ù ؼà ÕðÕ¶ ð¯×Åä±Á» çÆ òÆ ð¯ÕæÅî ÕðçÆ ÔËÍ
ÇêÁÅÜ çÅ ðÃ
òÅÇÂðà 寺 ëËñä òÅñ¶ ð¯×» çÆ ð¯ÕæÅî
ÇêÁÅÜ ç¶¶ ðà Çò¼Ú òÆ ò¼Ö-ò¼Ö ð¯×» çÆ ð¯ÕæÅî Õðé òÅñ¶ ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ÖÅð¶ å¼å êŶ Ü»ç¶
ëÃñ» ù òÅÇÂðà 寺 ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ ð¯× ñ¼×ç¶ ÔéÍ ÇÜÁÅçÅåð òÅÇÂðà ðà ڱÃÕ ÕÆà» ç¶
ÔéÍ ÇêÁÅÜ çÅ ðà ÔÅÂÆêÅ éÅîÕ À°¼ñÆ çÆ ð¯ÕæÅî Õðé Çò¼Ú ìÔ°å êÌíÅòÆ ÔËÍ ÇÂÔç¶ éÅñ
éÅñ ÔÆ Ö¶å Çò¼Ú êÌò¶ô ÕðÕ¶ ëÃñ ù ð¯×Æ ìäÅÀ°ºç¶ ÔéÍ ÇÂà ñÂÆ Ú³×Å ÇÂÔÆ Ô°³çÅ ÔË ÇÕ ðÃ
ÔÆ ÇÂÔ ÔÅéÆÕÅðÕ ÜÆòÅä±Á» ç¶ ÇòÕÅà ù òÆ ð¯ÕçÅ ÔËÍ
Ú±ÃÕ ÕÆà» ù Ôð ÔÆñ¶ ÕÅì± ÕÆåÅ ÜÅò¶Í Çëð òÆ òÅÇÂðà ÕÅðé Ô¯ä òÅñ¶ ð¯×» 寺 Û°àÕÅðÅ
î±³×ÆÁÅ Úî¶ñÆ çÅ ðÃ
êÅÀ°ä ñÂÆ Ô¶á ÇñÖ¶ é°Õå¶ òðåä¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé:
Çé³î· çÅ ê³Ü êÌåÆôå دñ
ÇÂà ëñ ¼° » çÅ ðà ÔÅéÆÕÅðÕ ÕÆà» çÆ Ûå ± ÕÅðé Ôä ¯ òÅñÆÁ» ÇìîÅðÆÁ» çÆ ðÕ ¯ æÅî ÕðçÅ ÔÍË
׳×ðò çÅ ðÃ
ëÃñ Óå¶ òÅÇÂðà çÅ Û±å é÷ð ÁÅÀ°ºç¶ ÃÅð ÔÆÍ Çé³î· çÅ E êÌåÆôå دñ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ
׳×ðò çÅ ðà ðÅÇÂܯÕàÅéÆÁÅ éÅîÆ Ãóé çÆ ð¯ÕæÅî ÕðçÅ ÔËÍ ÇÂÔ ÇÂà ð¯× ñÂÆ Çܳî¶çÅð
ÇçÀ°Í ÁðæÅå A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú E Çñàð Çé³î· ÁÃåð ÇîñÅ Õ¶ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ÇÂÃç¶
À°¼ñÆ ù ÕÅì± Çò¼Ú ð¼ÖçÅ ÔËÍ
éÅñ ÔÆ ð¯×Æ ê½ÇçÁ» ù ê°¼à Õ¶ ç¼ì ÇçÀ°Í
ñÃä çÅ ðÃ
ׯî±åð å¶ ÇÔ³× çŠدñ
ñÃä çÅ ðÃ: ñÃä çÅ ðà ëÃñ» ù êÌíÅÇòå Õðé òÅñÆÁ» ÕÂÆ êÌÕÅð çÆÁ» ÇìîÅðÆÁ» çÆ
ðà ڱÃä òÅñ¶ ÕÆà» Áå¶ òÅÇÂðñ ð¯×» çÆ ð¯ÕæÅî ñÂÆ D Çñàð ׯî±åð Çò¼Ú A@@ ×ÌÅî ÇÔ³×
ð¯ÕæÅî ÕðçÅ ÔËÍ
Áå¶ A@@ ×ÌÅî Ú±éÅ ÇîñÅ Õ¶ ðÅå íð ð¼Ö¯Í Ô°ä ÇÂà دñ ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶
ÇòèÆ: Á¼èÅ ÇÕ¼ñ¯ ñÃä çÆ ÚàäÆ ìäÅ Õ¶ ÇÂÃù ÇÂ¼Õ êåñ¶ Õ¼êó¶ Çò¼Ú ì³é· Õ¶ ðÅå íð BE@
ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í òÅÇÂðà ÕÅðé Ô¯ä òÅñ¶ ð¯× Áå¶ ðà ڱÃÕ ÕÆ໠寺 Û°àÕÅðÅ Çîñ
×ÌÅî Çî¼àÆ ç¶ å¶ñ Çò¼Ú â°ì¯ Õ¶ ð¼Ö¯Í Ãò¶ð¶ ê¯àñÆ ù Ô¼æ» éÅñ Ú³×Æ åð·» çìÅÁ-çìÅÁ Õ¶ À°Ã
ÜÅò¶×ÅÍ
ç°è ç¶ Áîñ çŠدñ
ÇòÚñ¶ ñÃä çÅ ÃÅðÅ ðà ÇéÚ¯ó ñò¯Í Ô°ä ÇÂà ðà ù A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶
ÇÂà دñ ÇòÚñ¶ ñÖîÜÆò òÅÇÂðñ Áå¶ À°¼ñÆ ð¯× ç¯Ô» çÅ ÖÅåîÅ Õðç¶ ÔéÍ
ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ
ìÅð·ÅîÃÆ çÅ ðÃ
Ãî×ðÆ
ÇÂÔçÅ ðà ê¼ÇåÁ» Çò¼Ú è¼ì¶ êËçÅ Õðé òÅñÆ ÁÅñàÌé¶ðÆÁÅ Áå¶ ì¶ÇàÇàà éÅîÆ ÇìîÅðÆ çÆ
ç¶ÃÆ ×À± çÅ ç°¼è
@A Çñàð
ð¯ÕæÅî ÕðçÅ ÔËÍ
Ú½ñ» çÅ êÅäÆ
@E Çñàð
×°ó
@A ÇÕ¼ñ¯
ÁéÅð çÆ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç çÅ ðà ÁéÅð çÆ ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç çÆ ÚàäÆ ìäÅ Õ¶ À°ÃçÅ ðà ÇéÚ¯ó ñÀ°Í ÇÂÔ ðÃ Þ¯é¶ çÆ ëÃñ ù ìñÅÃà ð¯× 寺 ìÚÅÀ°ºçÅ ÔËÍ
ÃëËç¶ ç¶ ê¼ÇåÁ» çŠدñ Ãëç Ë ¶ çà ÇÕñ ¼ ¯ êǼåÁ» ù AB Çñàð êÅäÆ ÓÚ Àì ° Åñ Õ¶ ðÅå íð áâ ³ Å Õðͯ áâ ³ Å Ôä ¯ Óå¶ ÇÂà ÇòÚ ¼ GE@ ×ÅÌî ðÆáÅ êÅÀâ ° ð ÇîñÅ ÇçÀÍ° Ôä ° ÇÂà Øñ ¯ ù A@@ Çñàð êÅäÆ ÇòÚ ¼ ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ 34 ÇÛóÕ ÇçÀÍ° ÇÂà Øñ ¯ ÇòÚ ¼ A ÇÕñ ¼ ¯ îá ¼ Å ÇîñÅ Õ¶ AB Ççé» ñÂÆ Ãàð¯ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔÍË
ÇòèÆ: Ú½ñ» ç¶ êÅäÆ ù ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú êÅ Õ¶ G Ççé» ñÂÆ Û» Çò¼Ú ð¼Ö ÇçÀ°Í Ô°ä ÇÂà Çò¼Ú A@ Çñàð ç°¼è ÇîñÅ Õ¶ ÇÂà دñ ù Ô¯ð üå Ççé» ñÂÆ Û» Çò¼Ú ð¼Ö¯Í üå Ççé» ìÅÁç Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ À°Ã Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ×°ó ÇîñÅ ÇçÀ°Í Ô°ä ÇÂà Çîôðä ù A@@ Çñàð êÅäÆ ÇòÚ ÇîñÅ Õ¶ òÅÇÂðà ܻ À°¼ñÆð¯× éÅñ êÌíÅÇòå ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ Â¶Õó ñÂÆ ÕÅëÆ ÔËÍ ÇÂà دñ çÆ òð寺 Ôð¶Õ ëÃñ Áå¶ ìÅ×» ù ð¯× î°Õå ð¼Öä ñÂÆ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ Ú³×¶ éåÆܶ ñËä ñÂÆ ÇÂÔ ÇÛóÕÅÁ ê±ð¶ ëÃñ ÃÆÜé Çò¼Ú B òÅð Õð¯Í
35
kudrqI KyqI dyK-ryK
ÁÇèÁÅÇ 4
ÃÅòèÅéÆ: دñ ù Ãà¯ð éÅ Õð¯Í دñ ìäÅÀ°ºç¶ Ã î±³Ô ù Õ¼êó¶ éÅñ ãÕ Õ¶ ð¼Ö¯Í
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÜËÇòÕ àÅÇéÕ å¶ ÜËò ÖÅç
îËÇÜÕ Õ³ê¯Ãà ÇÂÔ Çîôðä òÆ ÕÆà» Áå¶ ÇìîÅðÆÁ» çÆ ð¯ÕæÅî Õðé Çò¼Ú ÃÔÅÂÆ ÔËÍ Ãî×ðÆ
Ôð¶Õ ê½ç¶ Áå¶ ëÃñ ù ÁÅêä¶ Õ°çðåÆ òÅè¶ å¶ ÇòÕÅà ñÂÆ Ø¼à¯-ؼà AF ê¯ôÕ å¼å» çÆ ×¯ìð
A ÇÕ¼ñ¯
ñ¯ó Ô°³çÆ ÔËÍ ÇÂÔé» Çò¼Ú¯º éÅÂÆàð¯÷é, ëÅÃë¯ðà Áå¶ ê¯àÅô ÇÜÁÅçÅ îÅåðÅ Çò¼Ú ñ¼×ç¶ ÔéÍ
ׯî±åð
A Çñàð
ÔÅñ»ÇÕ ëÃñ ñÂÆ ÃÅð¶ ÔÆ ìðÅìð ç¶ îÔ¼åòê±ðé Ô°³ç¶ ÔéÍ À°êÜÅÀ± í±îÆ Çò¼Ú ÇÂÔ ÃÅð¶ å¼å
Çé³î·, ðÖÚËé Áå¶ êÔÅóÆ Á¼Õ ç¶ ê¼å¶
A ÇÕ¼ñ¯
êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ
×°ó
A/B ÇÕ¼ñ¯
ìçÇÕÃîåÆ éÅñ óØäÆ Ö¶åÆ ÕÅðé í±îÆ ëÃñ» çÆ ÷ð±ðå Áé°ÃÅð ê¯ôÕ å¼å ç¶ ÃÕä
ÇòèÆ: Çé³î·, ðÖÚËé Áå¶ Á¼Õ ç¶ ê¼ÇåÁ» ù ìðÆÕ Õ¼à ñò¯Í À°êð³å ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù ǼÕ
ï¯× éÔƺ ðÇÔ³çÆÍ Ø¼à îÅåðÅ Çò¼Ú ñ¯óÆºç¶ ê¯ôÕ å¼å í±îÆ ç°ÁÅðÅ ëÃñ» ù êÌÅêå Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ
ìðåé Çò¼Ú Ú³×Æ å𷻠دñ Õ¶ Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ãÕ Õ¶ ÇÂ¼Õ Ôøå¶ ñÂÆ Û»ò¶º ð¼Ö ÇçÀ°Í
êð³å± ÇÜ¼æ¶ í±îÆ çÅ ì¶ÇÔÃÅì ô¯ôä Ô¯ Ú°¼ÇÕÁÅ Ô°³çÅ ÔË À°¼æ¶ ÇÂÔ ÇÕÇðÁÅ éÔƺ òÅêðçÆÍ ÇÂà ñÂÆ
Ôøå¶ ìÅÁç ÇÂà Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîñÅ Õ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ
í±îÆ çÅ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ ÕÅÇÂî ð¼Öä Çò¼Ú ÜËÇòÕ ÖÅç Áå¶ ÜËÇòÕ àÅÇéÕ» ç¶ îÔ¼åò 寺
ÇçÀ°Í ÇÂà Çîôðä çÆ òð寺 ìÆÜ À°êÚÅð ñÂÆ òÆ ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ ÇÃÀ°ºÕ 寺 Û°àÕÅðÅ
ÇÂéÕÅð éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ
êÅÀ°ä ñÂÆ Çîôðä Çò¼Ú ÁÇð³â Ü» ÃÆåÅøñ ç¶ ê¼å¶ ÇîñÅÀ°Í
ÜËÇòÕ ÖÅç: í±îÆ ÃÜÆò ÁðæÅå ÜÆòå ôËÁ ÔËÍ í±îÆ Çò¼Ú ÃÜÆò Ü×å ç¶ ê½ç¶ Áå¶
Õ¶ñ¶ ç¶ ì³ÚÆ àÅê òÅÇÂðà çÅ ÇÂñÅ÷: ÇÂ¼Õ ÖÅà åð·» ç¶ òÅÇÂðà ÕÅðé Õ¶ñ¶ ç¶ ì±ÇàÁ» ç¶ ê¼ÇåÁ»
ܳå±Á» ç¶ Áé¶Õ ð±ê ò¼âÆ Ç×äåÆ Çò¼Ú òÅà Õðç¶ ÔéÍ ÇÜÔó¶ ÇÕ ÇÕÇðÁÅôÆñ Ô¯ Õ¶ êÌå¼Ö Ü»
À°¼å¶ êÆñ¶ ð³× çÆÁ» ×°¼Û¶çÅð èÅðÆÁ» êË Ü»çÆÁ» Ôé Çüචòܯº ê¼å¶ ÃÖå Ô¯ Õ¶ ÇÃ¼è¶ Öó¶ Ô¯ Ü»ç¶
ÁêÌå¼Ö ð±ê Çò¼Ú ëÃñ À°åêÅçé Çò¼Ú ÇÕÃÅé» ù ÃÔÅÂÆ Ô°³çÆ ÔéÍ í±îÆ Çò¼Ú, é³×Æ Á¼Ö éÅñ
ÔéÍ Õ¶ñ¶ Çò¼Ú ÇÂà ð¯× ù ì³ÚÆ àÅê ð¯× ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÔËÍ ì³ÚÆ àÅê òÅÇÂðÃ ç¶ ÇôÕÅð Õ¶ñ¶ ç¶
éÅ ç¶Ö¶ ÜÅ ÃÕä òÅñ¶ ñÖî ÜÆò ç¶Ö¶ ÜÅ ÃÕä òÅñ¶ ÜÆòÅä±Á» ç¶ î°ÕÅìñ¶ ò¼âÆ îÅåðÅ Çò¼Ú
ì±ÇàÁ» åé¶ ç°ÁÅñ¶ ÷îÆé Çò¼Ú ׯñ ضðÅ ìäÅ Õ¶ í°³éÆ Ô¯ÂÆ î¶æÆ ç¼ì ÇçÀ°Í ìÔ°å ñÅí Ô¯ò¶×ÅÍ
êŶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂ¼Õ Á³çÅ÷¶ î°åÅÇìÕ Ôð¶Õ A ×ÌÅî Çî¼àÆ Çò¼Ú ÃÅð¶ ÜÆòÅä±Á» çÆ Ã³ÇÖÁÅ ÇÂ¼Õ ñ¼Ö å¼Õ Ô¯ ÃÕçÆ ÔËÍ ÇÂ¼Õ Â¶Õó í±îÆ Çò¼Ú Çå³é ÇÂ³Ú çÆ ×ÇÔðÅÂÆ å¼Õ ÇéòÅà Õðé òÅñ¶ Õ°¼ñ· ÜÆòÅä±Á» çÅ íÅð ê³Ü àé å¼Õ Ô¯ ÃÕçÅ ÔËÍ Ã¯ ÜËÇòÕ ÖÅç ÇÂ¼Õ êÌÕÅð çÆ Õ°çðåÆ ÖÅç ÔËÍ ÇÂÔ í±îÆ çÆ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ ù ñ×ÅåÅð òèÅÀ°ä çÅ Õ³î ÕðçÆ ÔËÍ ÜËÇòÕ ÖÅç ÔÆ ÇÕÀ°º: Ö¶åÆ ÇòÇ×ÁÅéÆÁ» é¶ ìÔ°å ÃÅð¶ ÁÇÜÔ¶ ñÖî ÜÆò» çÅ êåÅ ñ×ÅÇÂÁÅ ÔË ÇÜÔó¶ ÇÕ ëÃñ» çÆ Ú³×Æ êËçÅòÅð Çò¼Ú ÃÔÅÇÂÕ Ô³°ç¶ ÔéÍ î½Ü±çÅ Ã ÇòÇ×ÁÅéÕ åðÆÇÕÁ» éÅñ ÁÇÜÔ¶ ÜÆòÅä±Á» çÆ Ã³ÇÖÁÅ òèÅ Õ¶ Ö¶åÆ Çò¼Ú òðÇåÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç» çÆÁ» ñ×ÅåÅð òè ðÔÆÁ» ÕÆîå» ù ÇèÁÅé ÓÚ ð¼ÖÇçÁ» Ö¶åÆ Çò¼Ú ÜËÇòÕ ÖÅç çÅ îÔ¼åò Ô¯ð òÆ òè Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂÔÆ ÕÅðé ÔË ÇÕ Á¼Ü Ö¶åÆ Çò¼Ú ÜËÇòÕ ÖÅç çÆ ñ¯ó ìÔ°å ÔÆ ×³íÆðåÅ éÅñ îÇÔñà ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ ÔËÍ ÜËÇòÕ ÖÅç ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç ç¶ î°ÕÅìñ¶ ÃÃåÆ Ô°³çÆ ÔË Áå¶ ÇÂÃçÆ òð寺 ÕðéÆ òÆ ÁÅÃÅé ÔËÍ Õ°çðåÆ å½ðÓå¶ Õ°¼Þ ÜÆòÅä±Á» Çò¼Ú ÔòÅ ÇòÚñÆ éÅÂÆàð¯÷é ù Áî¯éÆÁÅ ÓÚ êÇðòðÇåå Õðé çÆ Áçí°å ÃîðæÅ Ô°³çÆ ÔËÍ ìÔ°å ÃÅð¶ ÜÆòÅä± ÁÇÜÔ¶ òÆ Ô°³ç¶ Ôé ÇÜÔó¶ í±îÆ ÇòÚñÆ ÁØ°ñäôÆñ ëÅÃë¯ðà ù دñ Õ¶ ëÃñ» å¼Õ ê°ÜçÆ Õðé çÅ Õ³î Õðç¶ ÔéÍ ÜËÇòÕ ÖÅç ÁÇÜÔ¶ ÔÆ ÜÆòÅä±Á» çÅ Áé¯ÖÅ ÜÆòÅä± ÕñÚð ÔËÍ Çí³é-Çí³é êÌï¯×» Áå¶ ÁÅðÇæÕ î°ñ»Õä» Çò¼Ú
36
ÇÂÔ ×¼ñ Ãêôà Ô¯ Ú°¼ÕÆ ÔË ÇÕ ÜËÇòÕ ÖÅç ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç» ç¶ î°ÕÅìñ¶ ÇÕå¶ ò¼è ñÅíÕÅðÆ 37
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn òè¶ð¶ ÞÅó ñÂÆ àÅÇéÕ
ÔËÍ ÇÂà ñÂÆ Û¯à¶ Áå¶ ×ðÆì ÇÕÃÅé» ñÂÆ ÜËÇòÕ ÖÅç Ô¯ð òÆ À°êï¯×Æ ÃÅÇìå Ô¯ ÃÕçÆ ÔËÍ Ãî±Ô ÇÕÃÅé íðÅ Øð Çò¼Ú ÁÅêä¶ ÁÅÃ-êÅà À°êñíè Õ°çðåÆ ÃÅèé» çÆ òðå¯ ÕðÕ¶ ÕÂÆ êÌÕÅð çÆ ç¶ÃÆ ÖÅç, ÜËÇòÕ Ø¯ñ Áå¶ ÜÆòÅä± ÕñÚð ÇåÁÅð ÕðÕ¶ éÅîÅåð ç¶ ÖðÚ éÅñ ÔÆ ÁÅêäÆ ëÃñ ù ñÖî ê¯ôÕ å¼å çÆ ñ¯óƺçÆ ê±ðåÆ Õð ÃÕç¶ ÔéÍ ÇÕÃÅé Á¼×¶ Çç¼å¶ Áé°ÃÅð Çí³é-Çí³é êÌÕÅð çÆÁ» ÜËÇòÕ ÖÅç» Áå¶ ÜÆòÅä± ÕñÚð ÇåÁÅð Õð ÃÕç¶ Ôé:
C) ð¶å
B) Çé³î· çÅ å¶ñ A) ׯìð
òðîÆòÅô
D) ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù Ú³×Æ åð·» ÇîÕà ÕðÕ¶ Ö¼çð ç¶ Ç×¼ñ¶ ì¯ð¶ ÓÚ íð ÇçÀ° E) Ô°ä ÇÂà ì¯ð¶ ù Çå³é Ççé» ñÂÆ Ôé¶ð¶ Çò¼Ú ð¼Ö ÇçÀ±Í
Ãî×ðÆ Çé³î· çÅ å¶ñ
A Çñàð
ìÅðÆÕ ð¶å
C ÇÕ¼ñ¯
ç¶ÃÆ ×À± çŠׯìð
C ÇÕ¼ñ¯
ÇòèÆ: À°¼êð ç¼ÃÆ ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù Ú³×Æ åð·» ÇîÕà ÕðÕ Ö¼çð ç¶ Ç×¼ñ¶ ì¯ð¶ Çò¼Ú íð Õ¶ Çå³é òðîÆòÅô ìäÅÀ°ä ñÂÆ A@ Çñàð çÆ ÃîðæÅ òÅñÅ êñÅÃÇàÕ çÅ â¼ìÅ ñÀ°Í ÇÂà ù Ô¶áñ¶ êÅö ÇÂ¼Õ à±àÆ ñÅ ÇçÀ°Í â¼ì¶ ç¶ åñ Óå¶ ÚÅð ÇÂ³Ú ì¼ÜðÆ Ü» ǼàÅ ç¶ Õ³Õð» çÆ åÇÔ ÇòÛÅ ÇçÀ°Í ì¼ÜðÆ Ü» Õ³Õð» çÆ åÇÔ Óå¶ â¶ã ÇÂ³Ú î¯àÆ éÅðÆÁñ ç¶ ÇÛñó» çÆ åÇÔ ÇòÛÅ ÇçÀ°Í Ô°ä â¼ì¶ Çò¼Ú ëÃñÆ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç Áå¶ ×¯ìð íð Õ¶ À°¼ê𯺠êÅäÆ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂà Çîôðä ù ç¯ Ççé» å¼Õ Ç×¼ñÅ ð¼Öä À°êð³å ÇÂÃå¶ ×³â¯Â¶ Û¼â ÇçÀ°Í ç¯ ÔøÇåÁ» ç¶ Çò¼Ú-Çò¼Ú ÇÂÔ Çîôðä ÕÅñ¶ Õ³ê¯Ãà Çò¼Ú ìçñ ÜÅò¶×ÅÍ Ô°ä ÇÂà Çò¼Ú Çå³é Çñàð êÅäÆ êÅ ÇçÀ°Í BD سÇàÁ» Á³çð å°ÔÅù B Çñàð òðîÆòÅô Çîñ ÜÅò¶×ÅÍ ÇÂà êÌÇÕÇðÁÅ ù ÇÂ¼Õ Ôøå¶ å¼Õ ÜÅðÆ ð¼Ö¯ Çëð â¼ì¶ ÓÚ¯º Õ³ê¯Ãà Õ¼ã Õ¶ ÇÂà ù ÖÅç òܯº òðå ñÀ°Í òð寺: A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú A@ Çñàð òðîÆòÅô ÇîñÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ Â¶Õó ëÃñ À°¼å¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í òðîÆòÅô ÃÅðÆÁ» ëÃñ», éðÃðÆÁ» Ãì÷ÆÁ» Áå¶ ìÅ×» Óå¶ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ òèÆÁÅ éåÆܶ êÌÅêå Õðé ñÂÆ ëÃñ Óå¶ ÇÂÃç¶ Ç¼Õ-ç¯ ÇÛóÕÅÁ ÕÆå¶ ÜÅ ÃÕç¶ ÔéÍ 38
òðîÆòÅô çÅ ÇÛóÕÅÁ í±îÆ Çò¼Ú ÕÅëÆ Ô¼ç å¼Õ ê¯ôÕ å¼å» çÆ òÆ ê±ðåÆ ÕðçÅ ÔËÍ
Ççé» ñÂÆ Ôé¶ð¶ Çò¼Ú ð¼Ö ÇçÀ°Í Ú½æ¶ Ççé Çîôðä ù ì¯ð¶ ÓÚ¯º ìÅÔð Õ¼ã Õ¶ AE@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ Õ¶ Ãò¶ð ò¶ñ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÃÅòèÅéÆ: ÇÂÔ Çîôðä ìäÅÀ°ºç¶ Ã åÅÜŠׯìð ÔÆ ÇÂÃå¶îÅñ Õð¯Í ç±ÜÅ ÇÛóÕÅÁ AB Ççé» ìÅÁç ÔÆ Õð¯Í
ׯìð ×Ëà üñðÆ ×¯ìð ×Ëà êñ»à ÓÚ¯º ÇéÕñä òÅñÆ Ã¼ñðÆ ÇÂ¼Õ òèÆÁÅ ÜËÇòÕ ÖÅç ÔËÍ ÇÂÃù åðñ å¶ á¯Ã ç¯Ô» ð±ê» Çò¼Ú Ö¶å Çò¼Ú êÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ ÇÂà ÖÅç Çò¼Ú ׳â¯Â¶ Û¼â Õ¶ òðîÆ Õ³ê¯Ãà òÆ ìäÅÂÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ
×ñ¶-Ãó¶ ëñ» ç¶ ðà çŠدñ Ãî×ðÆ ×ñ¶ Ãó¶ øñ
A ÇÕ¼ñ¯
×°ó
A ÇÕ¼ñ¯
ÇòèÆ: ×ñ¶-Ãó¶ øñ» ù Ú³×Æ åð·» Õ°¼à Õ¶ À°Ôé» Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ×°ó ÇîñÅ ÇçÀ°Í ÇÂà Çîôðä
39
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn ÜÆò Á³ÇîÌå
ù ÇÂ¼Õ ìðåé Çò¼Ú íð ÇçÀ°Í Ô°ä ìðåé çÅ î±³Ô Õ¼êó¶ éÅñ ì³é· Õ¶ Çîôðä ù ÇÂ¼Õ Ôøå¶ ñÂÆ Û» Çò¼Ú ð¼Ö ÇçÀ°Í Ôøå¶ ìÅÁç Çîôðä ãÅÂÆ ÇÕ¼ñ¯ çÅ Ô¯ ÜÅò¶×ÅÍ Çîôðä ù Õ¼êó¶ éÅñ ê°ä Õ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ ÓÚ ÇîÕà ÕðÕ¶ ÇÂ¼Õ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀ°Í ÇÂÔ ÃÅðÆÁ» ëÃñ» Áå¶ øñçÅð ì±ÇàÁ» ñÂÆ À°êï¯×Æ ÔËÍ òèÆÁÅ éåÆÇ÷Á» ñÂÆ ëÃñ À°¼å¶ ÇÂ¼Õ Ü» ç¯ òÅð ÔÆ ÇÂÃ
êÅäÆ
دñ çÅ ÇÛóÕÅÁ Õð¯Í ÃÅòèÅéÆ: ÇÂà دñ ù ë½ðé ÇÂÃå¶îÅñ Õð¯Í
Á³ÇîÌå êÅäÆ
ׯÔÅ
Á³ÇîÌå êÅäÆ ìÆÜ À°êÚÅð Áå¶ ëÃñ ç¶ òèÆÁ» òÅè¶ å¶ ÇòÕÅà ñÂÆ ÇÂ¼Õ ÁÃðçÅð àÅÇéÕ ÔËÍ B ç¶ÃÆ ÇØÀ°
ÇêôÅì
D Ô°ä ë˺චԯ¶ Çîôðä Çò¼Ú¯º A ÇÕ¼ñ¯ Çîôðä Çò¼Ú êÅäÆ ÇîñÅ Õ¶ À°Ãù
A ôÇÔç
êåñÅ Õð ñÀ°
Ãî×ðÆ ç¶ÃÆ ×À± çŠׯÔÅ
ç¶ôÆ ×À± çÅ ÇêôÅì A@ Çñàð
C ׯìð Çò¼Ú ôÇÔç Áå¶ E êåñ¶ ÕÆå¶ Çîôðä ù ìÆÜ» Óå¶ ÇÛóÕ Õ¶ ìÆÜ» ù Û»ò¶º ðÕÅ ñÀ°
ÇØÀ° ÇîñÅ Õ¶ ë˺à ñÀ°
F Ö¶å Çò¼Ú 쯯Ôó ç¶ ð°¼Ö Զ᯺ Ö¯çÆ ×ÂÆ
Ãî×ðÆ
Çî¼àÆ çÅ ÇÛ¼àÅ ÇçÀ°
G À°êÚÅÇðå ìÆÜ» ù Ö¶å Çò¼Ú ìÆÜ ÇçÀ°
ê°ðÅäÅ ×°ó
@B ÇÕ¼ñ¯
ì¶Ãä
@B ÇÕ¼ñ¯
ì³é¶ çÆ Çî¼àÆ
A/B ÇÕ¼ñ¯
êÅäÆ
B@@ Çñàð
ç¶ôÆ ×» åÅÜŠׯÔÅ
A@ ÇÕ¼ñ¯
ÇòèÆ: ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù ÇÂ¼Õ âð³î Çò¼Ú íð Õ¶ E-G Ççé» ñÂÆ Û» Çò¼Ú ð¼Ö¯Í âð³î ç¶ î±³Ô ù
ç¶ôÆ ×» ç¶ ç°è 寺 ìÇäÁÅ ÇØÀ°
ABE ×ÌÅî
Õ¼êó¶ éÅñ ãÕ ÇçÀ°Í Ççé Çò¼Ú ç¯ òÅð دñ ù ñ¼ÕóÆ éÅñ ÇÃ¼è¶ Ô¼æ Ø°îÅÀ°Í ëÃñ ù Ôð¶Õ
ôÇÔç
D@@ ×ÌÅî
êÅäÆ éÅñ ÜÆò Á³ÇîÌå ÇçÀ°Í ÃÅðÆÁ» ëÃñ» ñÂÆ ñÅíÕÅðÆ ÔËÍ
ì¯Ôó ç¶ Û» Ô¶áñÆ Çî¼àÆ
B@ ÇÕ¼ñ¯
Øä ÜÆò Á³ÇîÌå
ÇòèÆ: ׯԶ Çò¼Ú ÇØÀ° ù Ú³×Æ åð·» ë˺à ñÀ°Í ÇÂà ë˺චԯ¶ Çîôðä Çò¼Ú ôÇÔç ÇîñÅ Õ¶ ç°ìÅðÅ
ç¶ÃÆ ×» çŠׯÔÅ
A ÕÇò³àñ
ë˺à ÇçÀ°Í Ô°ä ÇÂà ÇÂà Çîôðä Çò¼Ú¯º A ÇÕ¼ñ¯ Çîôðä ù êÅäÆ éÅñ êåñÅ ÕðÕ¶ ìÆÜ» À¼å¶
ê°ðÅäÅ ×°ó
B ÇÕ¼ñ¯
ÇÛóÕ¯Í ÇÂà åð·» Õðé éÅñ ìÆÜ» À°¼å¶ ÇÂà Çîôðä çÆ ÇÂ¼Õ ÔñÕÆ êðå Úó· ÜÅò¶×ÆÍ ìÆÜ»
ì¶Ãä
B ÇÕ¼ñ¯
ù Û»ò¶º ðÕÅ Õ¶ ÇìÜÅÂÆ Õð ÇçÀ°Í ÇìÜÅÂÆ å¯º êÇÔñ» êÌåÆ Â¶Õó ì¯Ôó ç¶ ð°¼Ö çÆ Û» Ô¶áñÆ B@
ì³é¶ çÆ Çî¼àÆ
A ÇÕ¼ñ¯
ÇÕ¼ñ¯ Çî¼àÆ çÅ ÇÛ¼àÅ ÇçÀ°Í ìÅÕÆ ìÚ¶ Ô ¯ ¶ Çîôðä ù B@@Çñàð êÅäÆ ÇòÚ ¼ Øñ ¯ Õ¶ ÇìÜÅÂÆ åº¯ êÇÔñ» Öå ¶ ÇòÚ ¼ ÇÛóÕ
40
A@ ÇÕ¼ñ¯
ÇòèÆ: ÃÅðÆ Ãî×ðÆ ù ÁÅêà Çò¼Ú Ú³×Æ åð·» ÇîÕà ÕðÕ¶ Ö¼çð çÆÁ» ì¯ðÆÁ» éÅñ ãÕ Õ¶ Û» Çò¼Ú ð¼Ö ÇçÀ°Í ç±Ü¶ Ççé Çîôðä ù ÃÕÅ Õ¶ ÇÂà Çò¼Ú A ÕÇò³àñ ð±óÆ çÆ ÖÅç ÇîñÅ Õ¶ ÇìÜÅÂÆ
ÇçÀÍ° ëÃñ ç¶ Ú× ³ ¶ òÅè¶ Áå¶ ÇòÕÅà ñÂÆ ê𱶠ÃÆÜé ÇòÚ ¼ ëÃñ Àå ¼° ¶ B-C òÅð AE Çñàð êÅäÆ
寺 êÇÔñ» Ö¶å Çò¼Ú ÇۼචéÅñ êÅ ÇçÀ°Í
ÇòÚ ¼ E@@ ×ÅÌî Ádzîå Ì êÅäÆ ÇîñÅ ÇÛóÕͯ ìÔå ° ñÅí Ôò ¯ × ¶ ÅÍ ÇÂÔ ÔðÕ ¶ ëÃñ ñÂÆ Àê ° ï× ¯ Æ ÔÍË
ÁÛ ¼ Åçé/Áà ¼ ä: ëÃñÆ ðÇÔç ³ -ÖÔ ³± ç Áå¶ Öå ¶ Úº¯ Õã ¼ ¶ ÖðêåòÅð ù ÃÅóé çÆ ìÜŶ ëÃñ ìÆÜä
ÃÅòèÅéÆ: Á³ÇîÌå êÅäÆ éÅñ À°êÚÅÇðå ìÆÜ òÅñ¶ Ö¶å Çò¼Ú ÇÕö¶ òÆ êÌÕÅð ç¶ ðÃÅÇÂäÕ
Àê ° ðå ³ íî ± Æ Àå ¼° ¶ B-B ÇÂÚ ³ îà ¯ ÅÂÆ Ççç ³ ¶ Ô ¯ ¶ ÇòÛÅ ÇçÀÍ° éçÆé» çÆ ðÕ ¯ æÅî Ôò ¯ × ¶ Æ, êÅäÆ Øà ¼
ÕÆó¶îÅð ÷ÇÔð, éçÆééÅôÕ Áå¶ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç çÆ òð寺 éÅ Õð¯Í
ñ× ¼ ä×,¶ ÃÖ ± î ÜÆò» çÆ Ç×äåÆ Áå¶ Öå ¶ ÇòÚ ¼ Õç ° ðåÆ ÖÅç çÆ Àê ° ñíèåÅ òè× ¶ ÆÍ
41
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn dzç½ð ê¼èåÆ çÆ ÜËÇòÕ ÖÅç
12 ft
ÜËÇòÕ ÖÅç ìäÅÀ°ä çÅ ÇÂÔ åðÆÕÅ AICAÇò¼Ú Áñìðà ÔÅòðâ é¶ Ç³ç½ð Çò¼Ú ÇòÕÃå ÕÆåÅ ÃÆÍ ÇÂà ñÂÆ ÇÂÔù dzç½ð ç¶ éÅî éÅñ ÜÅÇäÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà ê¼èåÆ åÇÔå ØÅÔ, ðÅÖ,
5 ft
ëÃñÆ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç, ê½ÇçÁ» ç¶ åä¶, àÇÔäÆÁ», ÖðêåòÅð ÁÅÇç ç¶ ìðÆÕ à°Õó¶ ÕðÕ¶ ÖÅç ìäÅÀ±ä ñÂÆ òðå¶ Ü»ç¶ ÔéÍ ÇÂÔç¶ éÅñ ÔÆ ÜÅéòð» çŠׯÔÅ-ÇêôÅì òÆ òðÇåÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà ê¼èåÆ åÇÔå Ãí 寺 êÇÔñ» I ë°¼à ñ³îÅ E ë°¼à Ú½óÅ Áå¶ C ë°¼à â±³ØÅ Ú½ðà à¯ÇÂÁÅ ê°¼ÇàÁÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà à¯Â¶ ù C-C ë°¼à ç¶ Çå³é íÅ×» Çò¼Ú ò³â Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔËÍ ç¯ íÅ×» ù Áñ×-
3 ft
Áñ× íð ÇçÀ° Áå¶ åÆܶ íÅ× ù ÖÅñÆ ð¼Ö¯Í åÆÜÅ íÅ× ÖÅç ù êñàä ç¶ Õ³î ÁÅò¶×ÅÍ Ô¶á ÇñÖ¶ Áé°ÃÅð íðÅÂÆ Õð¯:
êÇÔñÆ êðå: ÕÌîòÅð Çå³é ÇÂ³Ú î¯àÅ ÕÚðÅ, D ÇÂ³Ú Ã°¼ÕÅ ÕÚðÅ, C ÇÂ³Ú ÔðÅ ÕÚðÅ ç±ÜÆ êðå: ׯìð B dzÚ
éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà ÖÅç ìäÅÀ°ä çÆ ÇòèÆ: éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà ìäÅÀ°ä ñÂÆ Ô¶á ÇñÖ¶ Áé°ÃÅð
åÆÜÆ êðå: ðÅÖ, ê°ðÅäÆ ÖÅç Áå¶ Çî¼àÆ çÅ Çîôðä B dzÚ
ÁÇíÁÅà Õð¯:
ÇÂà êÌÕÅð ÇÂ¼Õ æð ìäçÅ ÔËÍ Ôð¶Õ íÅ× ÓÚ ÁÇÜÔ¶ D-E æð ìäç¶ ÔéÍ B æð ìäé À°êð³å
éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà Ô½çÆ: Ãí 寺 êÇÔñ» ÷îÆé À°¼å¶ Ǽ໠çÆ ÇÂ¼Õ Ú½ðà ԽçÆ ìäÅÀ°Í Ô½çÆ çÆÁ»
à¯Â¶ Çò¼Ú ç¯-Çå³é ì»Ã ñ×Å Çç¼å¶ Ü»ç¶ ÔéÍ å» ÇÕ à¯Â¶ Çò¼Ú ÔòÅ ÕÅëÆ îÅåðÅ Çò¼Ú êÌò¶ô Õð
Õ³è» çÆ Ú½óÅÂÆ I ÇÂ³Ú ð¼Ö¯Í Ô½çÆ çÅ Á³çð±éÆ éÅê ÇÂà åð·» ðÔ¶×Å:
ÃÕ¶Í Ü篺 à¯ÇÂÁÅ ÷îÆé 寺 A ë°¼à À°¼êð å¼Õ íð ÜÅò¶ å» ÇÂÃù Çî¼àÆ éÅñ ãÕ Õ¶ ׯԶ, ðÅÖ
ñ³ìÅÂÆ AB ë°¼à, Ú½óÅÂÆ E ë°¼à, À°ÚÅÂÆ C ë°¼à, (AH@ Øä ë°¼à)Í ÃÅðÆ Ô½çÆ ×Åð¶ éÅñ ìäÅÀ°
Áå¶ Ç×¼ñÆ Çî¼àÆ éÅñ Çñ¼ê Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà À°¼å¶ ðì·Å ôÅî êÅäÆ ÇÛóÕç¶ ðÔ¯Í
ÇÃðë ÁÅÖðÆ ðçÅ ÔÆ ÃÆà éÅñ ñÅÀ°Í Ô½çÆ ìäÅÀ°ä ñÂÆ DB@ Ǽ໠ñ¼×çÆÁ» ÔéÍ Ô½çÆ
Ô½ñÆ-Ô½ñÆ ÇÂÔ ã¶ð çì Õ¶ ÷îÆé çÆ Ãå·Å ç¶ ìðÅìð ÁÅ ÜÅò¶×ÅÍ AE Ççé» ìÅÁç à¯Â¶ ç¶ ÖÅñÆ
Çò¼Ú Ǽ໠çÆ ì¼ÜðÆ êÅ Õ¶ ëðô ñÅ ÇçÀ°Í Ô½çÆ çÆÁ» ÚÅð¶ Õ³è» Çò¼Ú F-F ÇÂ³Ú ç¶ Õ°¼ñ· HD
ۼⶠԯ¶ åÆܶ íÅ× Çò¼Ú ç±Ü¶ íÅ× çÅ ÕÚðÅ ÇÂà åð·» êñà ÇçÀ° ÇÕ Ô¶áñÅ À°å¶ Áå¶ À°åñÅ
ððÅÖ ð¼Ö¯ å» ÇÕ Ô½çÆ Çò¼Ú ñ¯óƺçÆ ÔòÅ ÜÅ ÃÕ¶Í Ã°ðÅÖ ÇÂà åð·» ìäÅÀ° ÇÕ êÇÔñÆ ñÂÆé ç¶ ç¯
ÕÚðŠԶỠÚñÅ ÜÅÂ¶Í ÇÂö åð·» à¯Â¶ ç¶ êÇÔñ¶ íÅ× çÅ ÕÚðÅ ÖÅñÆ Ô¯Â¶ ç±Ü¶ íÅ× Çò¼Ú êñà
ððÅÖ» ç¶ ÇòÚÅñ¶ ç±ÃðÆ ñÅÂÆé ç¶ Ã°ðÅÖ ÁÅÀ°äÍ Ã°¼Õä À°êð³å Ô½çÆ çÆÁ» Õ³è» ù Á³çðñ¶
ÇçÀ°Í Çëð ç¯Ô» íÅ×» ç¶ ÕÚð¶ Óå¶ Ú³×Æ åð·» êÅäÆ ÇîñÅ Õ¶ ׯԶ, ðÅÖ Áå¶ Ç×¼ñÆ Çî¼àÆ éÅñ
êÅÇÃúº ׯìð Áå¶ Çî¼àÆ ç¶ Ø¯ñ éÅñ Çñê ÇçÀ°Í ìðÃÅå Áå¶ ×ðîÆ å¯º ìÚÅÀ°ä ñÂÆ Ô½çÆ À°¼å¶
Çñê Õ¶ ÃÆñ Õð ÇçÀ°Í Ôð¶Õ çà Ççé» ìÅÁç ç¯ Ü» Çå³é òÅð ÇÂÔ ÇÕÇðÁÅ ç°ÔÅðÅÀ°ä éÅñ
Û¼êð êÅ ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ òÅðÆ éÅâ¶ê íðé ñÂÆ E âð³î êÅäÆ, ÇÂ¼Õ à¯ÕðŠׯìð,ÇÂ¼Õ à¯ÕðÅ ðÅÖ
F@ 寺 AB@ Ççé» Çò¼Ú À°îçÅ ÇÕÃî çÆ ÜËÇòÕ ÖÅç ìä Ü»çÆ ÔËÍ
Áå¶ çà à¯Õð¶ ëÃñÆ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç Áå¶ ñ×ê× Ç³éÆ ÔÆ Çî¼àÆ çÆ ñ¯ó ê˺çÆ ÔËÍ éÅâ¶ê íðé çÆ ÕÌîòÅð êÌÇÕÇðÁÅ Ô¶á ÇñÖ¶ Áé°ÃÅð ÔË:
éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà ÇÕÃÅé» ñÂÆ îÔÅé òðçÅé ÔËÍ ÇÂà ÇòèÆ éÅñ ìÔ°å ؼà ׯÔÅ òðå Õ¶ ìÔ°å ÔÆ òèÆÁÅ ÇÕÃî çÆ ÜËÇòÕ ÖÅç ìäÅÂÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ ÇÂà ÇòèÆ åÇÔå ÇÂ¼Õ ×» ç¶ ×¯ìð 寺 H@-A@@ àé ÜËÇòÕ ÖÅç ÇåÁÅð ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ ÇÂà ÇòèÆ éÅñ ÇåÁÅð ÖÅç 寺 ëÃñ ù éÅÂÆàð¯÷é, Ãñëð Áå¶ ê¯àÅô ÕÅëÆ îÅåðÅ Çò¼Ú À°êñíè Ô¯ Ü»çÆ ÔËÍ éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà çÆ Ö¯÷ îÔÅðÅôàð ç¶ ïòåîÅñ ç¶ ÇÕÃÅé ôÌÆ éÅðÅÇÂä ê»âðÆ ê»â¶ ç°ÁÅðÅ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÔËÍ ÇÂö ñÂÆ 42 ÇÂà ÇòèÆ çÅ éÅ À°Ôé» ç¶ éÅî ç¶ êÇÔñ¶ Á¼Öð» ù ܯó Õ¶ éÅâ¶ê ð¼ÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ÔËÍ
ñ¯óƺçÆ Ãî×ðÆ ÇÂÕ¼áÆ Õðé À°êð³å ԶỠç¼Ã¶ Áé°ÃÅð Ô½çÆ íð¯Í ÇèÁÅé ðÔ¶ Ô½çÆ ÇÂ¼Õ ÔÆ Ççé Çò¼Ú íðéÆ ÔËÍ éÔƺ å» ÖÅç ìäé çÆ êÌÇÕÇðÁÅ Çò¼Ú ð°ÕÅòà ÁÅò¶×ÆÍ
êÇÔñÆ íðÅÂÆ Ãí 庯 êÇÔñ» Ôç ½ Æ ç¶ ëðô Áå¶ Õè ³ » Àå ¼° ¶ ×ì ¯ ð çÅ Øñ ¯ ÇÛóÕ Õ¶ Ôç ½ Æ ù Ú× ³ Æ åðÅ· Ç×ñ ¼ Æ Õð ñÀÍ°
êÇÔñÆ åÇÔ: Ô½çÆ ç¶ åñ¶ Óå¶ òéÃêÇåÕ êçÅðæ çÆ Çå³é ÇÂ³Ú î¯àÆ åÇÔ ÇòÛÅ ÇçÀ°Í ÇÂà Çò¼Ú ñ×ê× A ÕÇò³àñ ëÃñÆ ðÇÔ³ç-Ö±³Ôç, øñ» Áå¶ Ãì÷ÆÁ» ç¶ ÇÛñÕ¶ Öê ÜÅä×¶Í A ÕÇò³àñ òéÃêÇåÕ êçÅðæ Çò¼Ú Çé³³î· Ü» êñÅô ç¶ D ÇÕ¼ñ¯ ê¼å¶ ÇîñÅ Õ¶ êÇÔñÆ åÇÔ ÇòÛÅÀ°Í 43
kudrqI KyqI dyK-ryK
kIt Aqy Kwd pRbMDn
ÇÃÀ°ºÕ 寺 ìÚÅÁ ðÔ¶×ÅÍ
÷îÆé À°¼å¶ Á¼èÅ ë°¼à â±³ØÅ, AB ë°¼à ñ³îÅ Áå¶ E ë°¼à Ú½óÅ à¯ÇÂÁÅ ìäÅ ñÀ°Í Ô°ä Ô½çÆ Çò¼Ú
¼ ç±ÜÆ åÇÔ: AE@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú D ÇÕ¼ñ¯ ׯìð Ü» ׯìð ×Ëà çÆ A@ ÇÕ¼ñ¯ ÃñðÆ Ø¯ñ êÇÔñÆ
ìäÅÂÆ ÜÅä òÅñÆ éÅâ¶ê ÖÅç ñÂÆ ÁêäÅÂÆ ×ÂÆ ÃÅðÆ êÌÇÕÇðÁÅ Áé°ÃÅð à¯Â¶ çÆ Ãå·Å 寺
åÇÔ Óå¶ Ú³×Æ åð·» ÇÛóÕ ÇçÀ° å» ÇÕ ê¼åÅ-ê¼åÅ Ç×¼ñÅ Ô¯ ÜÅò¶Í
Çå³é ë°¼à çÆ À°¼ÚÅÂÆ å¼Õ êðå çð êðå í±-éÅâ¶ê íð Õ¶ Çî¼àÆ çÆ Çå³é ÇÂ³Ú î¯àÆ åÇÔ éÅñ
åÆÜÆ åÇÔ: Ôä ° ×î ¯ å ± ðïÕ ° å êðå ³ ± ÛÅäÆ Ô ¯ Æ E@ ÇÕñ ¼ ¯ ÃÕ ¼° Æ Çîà ¼ Æ êè ¼ ðÆ ÕðÕ¶ Ôç ½ Æ ÇòÚñ¶ îÅç¶
ãÕ Õ¶ ׯìð ç¶ Çîôðä éÅñ ÇñêÅÂÆ Õð ÇçÀ°Í Ã-Ã ÇÂà À°¼êð ׯìð çŠدñ ÇÛóÕç¶
Óå¶ ÇòÛÅ ÇçÀÍ° Àê ° ð çà ¼ Æ ÃÅðÆ ÇÕÇðÁÅ ù Õî Ì òÅð Àç ° º¯ åÕ ¼ çÔ ° ðÅÀº°ç¶ ÜÅÀ° Ü纯 åÕ ¼ Ôç ½ Æ ç¶ îÔ ³±
ðÔ¯Í C-D îÔÆÇéÁ» ìÅÁç ìÔ°å ÔÆ À°îçÅ ÇÕÃî çÆ ÜËÇòÕ ÖÅç êÌÅêå Ô¯ò¶×ÆÍ
Àê ¼° ð âã ¶ ëà ¼° ÀÚ ¼° Å Þê ¯ óÆéî ° Å ÁÕÅð éÅ ìä ÜÅòͶ Ôä ° ÇÂà êð±Æ åð»· íðÆ Ô ¯ Æ Ôç ½ Æ Àå ¼° ¶ Çîà ¼ Æ çÆ C ÇÂÚ ³ îà ¯ Æ åÇÔ ÜîÅ ÇçÀ° Áå¶ Àê ¼° 𺯠×ì ¯ ð ç¶ Çîôðä éÅñ Ú× ³ Æ åð»· Çñê ¼ ÇçÀÍ°
ç±ÜÆ íðÅÂÆ
AE ÇÕñ ¼ ¯ ×Ô ¯ ,¶ AE Çñàð ÇêôÅì Áå¶ AE Çñàð êÅäÆ Áå¶ BE@ ×ÅÌî ×ó ° ù ÇÂÕ ¼ îà ¼ Æ ÇòÚ ¼ Øñ ¯ ÇçÀÍ° Ôä ° îà ¼ Æ ç¶ îÔ ³± Óå¶ ÔòÅçÅð Õê ¼ óÅ ìé ³ · Õ¶ Öç ¼ ð ç¶ ì𯶠ÇòÚ ¼ ñêà ¶ Õ¶ D Ççé» ñÂÆ Çîà ¼ Æ ÇòÚ ¼
êÇÔñÆ íðÅÂÆ ç¶ AE-B@ Ççé» ìÅÁç Ô½çÆ ÇòÚñÆ ÖÅç Ãî×ðÆ Ã°³×ó Ô½çÆ ç¶ î±³Ô å¯º H-
çì ¼ ÇçÀÍ° ÚÅð Ççé» ìÅÁç îàÕÅ ÖÅç ÇåÁÅð Ô¯ ÜÅò× ¶ ÆÍ ÇåÁÅð ÖÅç ù B@@ Çñàð êÅäÆ
I ÇÂ³Ú æ¼ñ¶ ìËá ÜÅò¶×ÆÍ Ô°ä Çëð êÇÔñÆ íðÅÂÆ ò»×±³ òéÃêÇåÕ êçÅðæ, ׯìð دñ Áå¶
ÇòÚ ¼ ÇîÕà ÕðÕ¶ ÇÂÕ ¼ ÂÕ ¶ ó ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ ÇçÀÍ° ÇÂÕ ¼ ëÃñ Óå¶ Çåé ³ -ÚÅð òÅð îàÕÅ ÖÅç çÅ
ÛÅäÆ Ô¯ÂÆ Çî¼àÆ çÆÁ» ÕÌîòÅð åÇÔÁ» ñÅÀ°ºç¶ ԯ¶ à»Õ¶ ç¶ åñ¶ 寺 ÃÅ㶠ìÅð·» ë°¼à çÆ À°ÚÅÂÆ
ÇÛóÕÅÁ Õðͯ ×é ³ Å, Õñ ¶ Å Áå¶ ÔñçÆ çÆ ëÃñ Óå¶ H ÇÛóÕÅÁ Õðͯ ñÅí Ôò ¯ × ¶ ÅÍ
å¼Õ íð Õ¶ Þ¯êóÆé°îÅ ÁÕÅð ç¶ Õ¶ À°¼êð Çî¼àÆ çÆ C ÇÂ³Ú î¯àÆ åÇÔ ÜîÅ Õ¶ ׯìð ç¶ Çîôðä éÅñ Çñ¼ê ÇçÀ°Í
Çé³î· çÆ Öñ çÆ ÖÅç ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ׯԶ, ÇÂ¼Õ ÇÕ¼ñ¯ ì¶Ãä Áå¶ BE@ ×ÌÅî Çé³î· çÆ Öñ ù B@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú دñ
ð°¼å î°åÅÇìÕ êÇÔñÆ íðÅÂÆ çÆ ÇîåÆ ç¶ F@ 寺 AB@ Ççé» Çò¼Ú éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà ÇåÁÅð Ô¯
ÇçÀ°Í ÇÂà دñ ù Çå³é Ççé» ñÂÆ ãÕ Õ¶ Û» Çò¼Ú ð¼Ö¯Í ÇÂà دñ ù â³â¶ éÅñ Ãò¶ð¶-ôÅî Çüè¶
Ü»çÆ ÔËÍ ÃÅðÅ Ãî» Ô½çÆ ÇòÚñ¶ îÅç¶ Çò¼Ú éîÆ ìäÅÂÆ ð¼Öä ñÂÆ ×¯ìð ç¶ Ø¯ñ çÅ ÇÛóÕÅÁ
Ô¼æ Ø°îÅÀ°ºç¶ ðÔ¯Í ÇÂà دñ ù ê°ä Õ¶ A@@ Çñàð êÅäÆ Çò¼Ú ÇîÕà ÕðÕ¶ ëÃñ Óå¶ ÇÛóÕ¯Í ÇÂÔ
Õðç¶ ðÔ¯Í ñ¯ó êò¶ å» Ã°ðÅÖ» Óå¶ òÆ êÅäÆ ÇÛóÕ¯ å» ÇÕ Ô½çÆ çÆÁ» Õ³è» Çò¼Ú åð¶ó» éÅ êËäÍ
ÖÅç ê½ÇçÁ» ù Üó» ðÅÔƺ òÆ Çç¼åÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ
ØÅÔ À°¼×¶ å» ê°¼à ÇçÀ°Í ÇåÁÅð ÖÅç ù ÇÂ¼Õ òð× ë°¼ºà Çò¼Ú CE åÅð» òÅñÆ ÛÅéäÆ éÅñ ÛÅä
Á³ÇâÁ» çÆ ÖÅç: üå Õ¼Ú¶ Á³ÇâÁ» ù ÇÂ¼Õ îðåìÅé Çò¼Ú êÅ Õ¶ ÇÂÔé» À°¼êð AE-B@
ñò¯Í ÇåÁÅð ÖÅç Çò¼Ú AE-C@ êÌåÆôå çÆ îÅåðÅ Çò¼Ú éîÆ ìðÕðÅð ðÇÔäÆ ÚÅÔÆçÆ ÔËÍ
Çé³ì±Á» çÅ ðà êÅ ÇçÀ°Í ÇÂà Çîôðä ù A@ Ççé» å¼Õ îðåìÅé Çò¼Ú ì³ç ð¼Ö¯Í A@ Ççé»
ÇÂÕ Ô½çÆ Çò¼Ú ÁÅîå½ð Óå¶ AF@ 寺 AGE Øä ë°¼à Ü» Çå³é àé ÛäÆ Ô¯ÂÆ ÇåÁÅð ÖÅç Áå¶
ìÅÁç Á³ÇâÁ» í³é Õ¶ Ú³×Æ åð·» ë˺à ÇçÀ°Í Ô°ä ÇÂà Çîôðä Çò¼Ú BE@ ê°ðÅäÅ ×°ó ÇîñÅ Õ¶
D@-E@ Øäë°¼à Á¼è ê¼ÕÆ ÖÅç Çîñ Ü»çÆ ÔËÍ Á¼è ê¼ÕÆ ÖÅç ù ç°ìÅðÅ éÅâ¶ê Õ³ê¯Ãà ìäÅÀ°ºç¶
Ô¯¯ðA@ Ççé» ñÂÆ îðåìÅé Çò¼Ú ì³ç Õð ÇçÀ°Í
Ã òéÃêÇåÕ îÅç¶ éÅñ ÇîñÅ Õ¶ ÇÂÃå¶îÅñ Õð¯Í
ÔðÆ ÖÅç: í±îÆ çÆ À°êÜÅÀ± ôÕåÆ òèÅÀ°ä ñÂÆ ÔðÆ ÖÅç ìÔ°å ÔÆ îÔ¼åòê±ðé ÃÅèé
òð寺 çÅ åðÆÕÅ: ÇìÜÅÂÆ å¯º AE Ççé êÇÔñ» êÌåÆ Â¶Õó C 寺 E àé éÅâ¶ê ÖÅç éîÆçÅð
ÔËÍ ÇÂà ճî ñÂÆ Ö¶å Çò¼Ú Ôð¶ ê½ç¶ ÖÅà Õð ÕÂÆ êÌÕÅð ç¶ çñÔé Áå¶ ÇÂ¼Õ çñ¶ ìÆÜ ÇÂ¼Õ ÃÅæ
Ö¶å Çò¼Ú ÇòÛÅ Õ¶ ÔñÕÅ Ôñ ÚñÅ Õ¶ Çî¼àÆ Çò¼Ú ÇîñÅ ÇçÀ°Í Çå³é ÃÅñ» å¼Õ Ô¯ð ÖÅç êÅÀ°ä
À°×Å Õ¶ DE Ççé» ìÅÁç À°Ôé» ù òÅêà ֶå Çò¼Ú òÅÔ Çç¼åÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂÔ ÔðÅ îÅçÅ í±îÆ
çÆ ñ¯ó éÔƺ êò¶×ÆÍ ðÃÅÇÂäÕ ÖÅç 寺 Û°àÕÅðÅ Çîñ¶×ÅÍ Ü¶Õð å°ÔÅⶠկñ ؼà éÅâ¶ê
Çò¼Ú Áé¶Õ» êÌÕÅð ç¶ Ã±Öî ÜÆò» Áå¶ ÜËÇòÕ å¼å» çÆ ÇîÕçÅð Çò¼Ú ÁæÅÔ òÅèÅ ÕðçÅ ÔËÍ
Õ³ê¯Ãà ؼà îÅåðÅ Çò¼Ú Ô¯ò¶ å» ÇÂà ù ëÃñ ç¶ éÅñ òÆ ìÆÇÜÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔËÍ îôÆé ç¶ Ç¼Õ
ÔðÆ ÖÅç À°×ÅÀ°ä ñÂÆ Ô¶á ÇñÖ¶ Áé°ÃÅð ò¼Ö-ò¼Ö ëÃñ» ç¶ ìÆÜ ÇîÕà ÕðÕ¶ ìÆܶ Ü»ç¶ Ôé:
ÖÅé¶ Çò¼Ú ìÆÜ Áå¶ ÇÂ¼Õ ÖÅé¶ Çò¼Ú ÖÅç êÅ Õ¶ ÇìÜÅÂÆ Õð ÇçÀ°Í ÇÂ¼Õ Ô½çÆ Ú¯º ÇéÕñÆ ÖÅç D-
ç¯ çñ¶ ìÆÜ ÇÜò¶º ÇÕ î±³×Æ, Ú½ñ¶(ðò·»), ×°ÁÅðÅ, ܳåð, ÁÅÇç
F ÇÕ¼ñ¯
E ¶Õó ÷îÆé Çò¼Ú ìÆÜÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ
ÇÂ¼Õ çñ¶ ìÆÜ ÇÜò¶º ÇÕ ÜòÅð, ìÅ÷ðÅ, î¼ÕÆ, Þ¯éÅ ÁÅÇç
C ÇÕ¼ñ¯
å¶ñ ìÆÜ ÇÜò¶º ÇÕ Ã¯ÇÂÁÅ ìÆé, î±³×ëñÆ, Çåñ, ç¶ÃÆ ÕêÅÔ ÁÅÇç
A ÇÕ¼ñ¯
í±-éÅâ¶ê
44
îàÕÅ ÖÅç
ÇÂà ÇòèÆ éÅñ í±îÆ À°¼å¶ ÔÆ éÅâ¶ê ÖÅç ìäÅÂÆ Ü»çÆ ÔËÍ í± éÅâ¶ê ۯචÁå¶ ×ðÆì ÇÕÃÅé»
Àê ° ðÕ ¯ å Ãí åð»· ç¶ ìÆÜ» ù ÁÅêà ÇòÚ ¼ ÇîÕà Õðé Àê ° ðå ³ ìÆÜ Ádzîå Ì ñÅ Õ¶ Öå ¶ ÇòÚ ¼ ÇÛà ¼ ¶
ñÂÆ éÅâ¶ê ÖÅç ìäÅÀ°ä çÅ ÃÃåÆ åðÆÕÅ ÔËÍ ÇÂà ÇòèÆ åÇÔå éÅâ¶ê ÖÅç ìäÅÀ°ä ñÂÆ
ç¶ Õ¶ Ü» îôÆé éÅñ ìÆÜ ÇçÀÍ° ÇÜòº¶ ÔÆ Öå ¶ ÇòÚ ¼ À× ¼° Æ ÔðÆ ÖÅç DE Ççé» çÆ Ô¯ ÜÅò¶ ÇÂÃù Öå ¶ ÇòÚ ¼
Ãí 寺 êÇÔñ»:
òÅÔ ÇçÀÍ° Àê ° ðå ³ Öå ¶ ù ÇåÁÅð ÕðÕ¶ Á×ñÆ ëÃñ çÆ ÇìÜÅÂÆ Õðͯ íðêð± ëÃñ Ôò ¯ × ¶ ÆÍ
45