Kijk op Valkenburg 2-2014 by Remy Bordewin

GRATIS HUIS-AAN-HUIS MAGAZINE

Valkenburg JA ARGANG 5

2014

LIFESTYLE + VRIJE TIJD + TOERISME + SPORT + CULINAIR + KUNST + CULTUUR + HISTORIE

M E I - J U N I - J ULI

Een paard van 54 miljoen kluizenaar Weerts

Versteende archieven kijk op de historie van Valkenburg

Hét muziekspektakel van Valkenburg 2 dagen Pop on Top

Bijzondere bomen

wereldberoemde bomen in Valkenburg

Kijk op Kastelen Villa Leeuwenhorst

La Traviata

één van de hoogtepunten in het Openluchttheater Valkenburg

5 ujraigaerkijk

De klealkenburg! op V Zondag 1 juni

Woordzoeker op pagina 43

Maak kans op een

Dinerbon

e 50.-

t.w.v. aangeboden door

MUNTSTRAAT 6 • VALKENBURG

NK Living

Statues

2 K IJK o p Valken b urg

COLOFON

INHOUD 3. 2 dagen Pop on Top 4. NK Living Statues 7. Met geloof in eigen kunnen 9. Schuttersfeest Jonge en Oude Nobele 10. Versteende Archieven 14. MergelRijk, nieuwe Topattractie 17. Kijk op Vandaag volgens JEES 18. Het paard van 54 miljoen 22. Kijk op jonge ondernemers 24. Exposities in Museum

27. Een jonge kijk op Valkenburg 28. Vier oorlogslachtoffers in Houthem 30. Kijk op bijzondere bomen 33. Montmartre aan de Geul 34. ‘t Kepelke bie de Brök is trök 35. Kunst boven de Bieb 36. Kijk op Kastelen, Villa Leeuwenhorst 41. La Traviata in Openluchttheater 43. Schrijvende Valkenburgers 43. Woordzoeker

•

1 uur

1 dag

Parkeerplaats Spoorlaan (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 10 uur

Parkeerplaats Burg. Henssingel (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Odapark (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Via NOVA (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur EERSTE UUR 0,10 1,70 7,00

Parkeerplaats Berkelplein (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Walramplein (in het centrum)

GRATIS tot 11 uur 1,70 max. 2 uur

7 Kort parkeren centrum Dr. Erensstraat

Daalhemmerweg Particulier (in het centrum)

1,70

GRATIS huis-aan-huis bewaar-magazine van Valkenburg en verder verkrijgbaar in alle Limburgwinkels van het VVV-zuid Limburg en in alle openbare gelegenheden, winkels, horecagelegenheden en hotels in de hele gemeente Valkenburg aan de Geul.

KijK ook op onze website www.kijkopvalkenburg.nl

arke 4! te uur p erplaats Het éérs p parke o t n u k 10 cent

7,00

1,70

7,00

1,70

KijK op Valkenburg is het mooiste en interessanste

e Zone 7 in Blauw rkeren! n e r e k r pa Pa GRATIS t Het centrum-winkelgebied is autoluw! is 1 uur t zichtbaar me da k f! a ij a h M c U kunt parkeren op de volgende parkeerplaatsen: keers n voor een par re Tarief per

Uitgave en vormgeving: Ivographic Reclamemakers Hekerweg 43, 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Telefoon: 045 - 405 23 29 Advertenties: advertenties@kijkopvalkenburg.nl Redactie: redactie@kijkopvalkenburg.nl Ivo Benders (coördinator) met medewerking van; Jan Schurgers, Jan Diederen, Jean Slijpen, Daniëlle Schurgers, Henk Kwakkernaat, Rosalie Waelen en Céline Daemen. Omslagfoto: Jo van Aken Oplage: 10.000 exemplaren Website: www.kijkopvalkenburg.nl © Overname van artikelen, foto’s e.d. uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever.

7,00

max. 2 uur

MAX. 1 UUR GRATIS PARKEREN MET PARKEERSCHIJF 8.00 - 22.00 uur 2,00

Tijdelijke winkels

KI J K o p Va l k e n b ur g 3

Pop on Top hét muziekspektakel van Valkenburg Na de successen van 2011, 2012 én 2013, zal ook dit jaar het muziekfestival Pop on Top van de Cauberg knallen. Op zaterdag 24 en zondag 25 mei kan iedereen weer genieten van uitstekende artiesten en amusement voor jong en oud. De vierde editie van het populaire festival is zelfs verspreid over een heel weekend. Twee dagen vol plezier en lentekriebels die worden afgesloten met een spectaculaire vuurwerkshow. Mis het niet! Nationale, internationale, regionale en lokale topartiesten garanderen een evenement van formaat. De greep uit de gecontracteerde acts is er niet zomaar een, namen als Bløf, Will and the People, Miss Montreal, the Memphis Maniacs en Niels Geusebroek zullen de bühne beklimmen. Tussen de optredens op het hoofdpodium door, zal het zogeheten L1- Stage weer vrijgemaakt worden voor diverse Limburgse toppers en een aantal jonge talentvolle Limburgse bands. Want talent is er genoeg in Limburg!

The Pop on Top Battle

Op 27 april j.l. vond wederom the Battle of the Bands plaats in het gezellige centrum van Valkenburg. Regionale en lokale (cover) bands lieten zich van hun beste kant zien in verschillende cafés. De band Sneckers is dit jaar als winnaar uit de bus gekomen.

Zowel het publiek als een vakjury bepaalden dat deze band met hun rock- achtige sound en eigen geschreven nummers, Pop on Top mag openen op 24 mei. Op 26 april j.l. vond voor de eerste keer de Kids Battle plaats op het Th. Dorrenplein in Valkenburg. Het podium barstte van een hoop jong talent! Diegene die de kroon spande met zijn vlotte muzikale babbel en beat, was rapper Vlekkeloos (Jasper Valderrama Mendoza). Hij mag het festival op de L1- stage openen.

Denderend de Cauberg af

Op zondag 25 mei is het festivalterrein gratis toegankelijk voor iedereen. Het terrein is geopend vanaf 12:00, waarna een exclusieve Down Hill Beddenrace zal losbarsten. Verschillende teams denderen op bedden op de verharde geasfalteerde ellipsbaan rondom het festivalterrein naar beneden. Gegarandeerd spectaculair en sportief amusement! Gedurende de dag zullen Limburgse artiesten, zowel regionaal als lokaal, voor een ludieke, gezellige dag zorgen. Kaarten voor Pop on Top (zaterdag) zijn te koop bij alle Primera-winkels, een aantal VVV-winkels in Limburg en in Valkenburg bij Eetcafé Des Amis en bij de Hema. Ga naar de website www.popontop.nl voor meer verkoopinformatie en de online ticketverkoop. <<

Zondag 1 juni 2014

Living Statu

KI J K o p Va l k e n b ur g 5

Nederlands Kampioenschap

ues voor professionals O

p zondag 1 juni 2014 organiseert de Stichting Buitenevenementen Valkenburg aan de Geul voor de 5e keer het Nederlands Kampioenschap Living Statues voor professionals. Ook dit jaar is weer gekozen voor een verkeersvriendelijke route door het centrum van het mergelstadje. foto’s: Jo van Aken Een Living Statue betekent vertaald naar het Nederlands, levend standbeeld. Levend omdat het uitgevoerd wordt door een mens, een standbeeld omdat de kunst van stilstaan centraal staat. Een Living Statue speelt met het gegeven ‘levend’ versus ‘niet levend’ om het publiek in verwarring, dan wel bewondering te brengen. Een beweging is toegestaan als een kort levend moment dat bewust gekozen is als onderdeel van de act. Een beeld kan bestaan uit één of meerdere figuren. De acterende kunstenaars vormen de essentiële kern van hun beeld. Attributen en entourage kunnen een noodzakelijke aanvulling zijn. Mede door het geweldige succes van afgelopen jaar heeft Stichting Buitenevenementen Valkenburg aan de Geul zich tot doel gesteld om van het Nederlands Kampioenschap Living Statues een jaarlijks terugkerend evenement te maken.

Workshops Een jaarlijks terugkerend evenement waarbij ook de jeugd van de gemeente Valkenburg geënthousiasmeerd wordt om deel te nemen aan dit evenement, want “Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst”. Voor de basisschoolleerlingen en de studenten van Stella Maris Valkenburg wordt er een workshop Living Statues georganiseerd waarbij individueel of in groepsverband de technieken van een Living Statue worden aangeleerd. Dit om vervolgens op zondag 1 juni deel te kunnen nemen aan het evenement.

Het programma Op zondag 1 juni 2014 zal tussen 13:00 uur en 17:00 uur op het parcours doorlopend

de uitbeelding plaatsvinden. Vanaf 17.30 uur zullen alle beelden nogmaals hun opwachting maken in een defilé op de trappen nabij de Polfermolen. Hier zal bovendien op professionele wijze tekst en uitleg worden gegeven over de expressie van de betreffende beelden en aansluitend zal de prijsuitreiking plaatsvinden.

De route De looproute is dit jaar onder voorbehoud en zal met pijlen worden aangegeven en voert vanaf de start nummering via het Oda Park (Polfermolen) door het centrum van Valkenburg. Bij de start van het parcours in het Oda park alsmede halverwege het parcours bij de kerk van de H.H. Nicolaas en Barbara kunt u deelnemers formulieren krijgen die tevens zullen fungeren als stembiljet voor het publiek. Deze stembiljetten dient u uiterlijk 16.30 uur op één van deze twee plekken in de stembus te deponeren. <<

SPECIAAL BIEREN • STEAK’S • MUZIEK

Welkom, de Pub is van iedereen! Beleef onze grote variatie in speciaal bieren! Elke maand verschillende soorten op tap en een zorgvuldig uitgezochte selectie op fles.

Dagelijks geopend van 11.00 uur tot 02.00 uur. Dinsdags vanaf 16.00 uur.

G R O T E S T R A AT C E N T R U M 2 4 0 4 3 - 6 0 1 0 4 1 6 • P U B H E N R Y. N L

KI J K o p Va l k e n b ur g 7

Met

geloof in eigen kunnen

e winkeliers in het centrum van Valkenburg hebben een moeilijke tijd achter de rug. Negatieve invloeden van “de crisis”, de opkomst van webwinkels en de herinrichting van de openbare ruimte, vochten om voorrang. Gelukkig lijkt het begin van een nieuwe, opwaartse spiraal in zicht, al zijn we er nog niet helemaal. tekst: Jan Vermeer. foto’s: Ivo Benders Nog dit jaar wordt de herbouw en de reconstructie van twee stadspoorten gerealiseerd en het jaar daarna, de parkeergarage en het nieuwe winkelcentrum „Aan de Kei“. Maar wat klaar is, mag er wezen. Daar is iedereen het over eens. Valkenburg is weer beter bereikbaar en de parkeercapaciteit is klantvriendelijk, ruim bemeten en, binnen een loopafstand van 5 minuten, omringd door 100 winkels. Dat dit straks een positieve boost zal geven aan het succes van het winkelhart, staat buiten kijf. Maar dat er winkeliers zijn die zich juist aan het begin van deze moeilijke fase in Valkenburg vestigden, is behoorlijk opmerkelijk. Twee voorbeelden…

Nadat het pand aan de Geneindestraat, waarin voorheen Café 't Bökske was gevestigd, grondig was gerenoveerd, vestigden moeder en zoon Marschal er de trendy winkel Design4home en specialiseerden zich in de verkoop van stijlvolle interieurartikelen zoals verlichting, decoratie en accessoires. Tegelijkertijd en mede door zijn 30 jaren ervaring, verstevigde vader Marschal zijn goede naam als keukenbouwer. Helemaal conform het eerste gedeelte van hun ondernemersplan. Gedurende de volgende fase zal daarom het accent op de bouw en het installeren van keukens en badkamers „op maat“ gestaag toenemen. De Valkenburgse familie Marschal had eerder zaken in Brunssum en Maastricht. Echter, zoals zo vaak, bleef het Geulstadje een magnetische werking hebben op dit ondernemersgezin. Dus zo geschiedde. En dat op het slechtste moment. „Maar“, zei vader Marschal, „als je niets doet, sta je stil“. Wij van „Kijk op Valkenburg“ voorspellen dat hij gelijk gaat krijgen want er worden, in een hoog tempo, nieuwe woningen gebouwd in en rondom het centrum waardoor de eerste opdrachten al binnen zijn. Maar waar hebben we het nu over? Over roekeloosheid? Over lef? Of over zelfvertrouwen? Wij denken het te weten. Design4home, en daarmee dus de familie Marschal, staat klaar om aan de naderende, toenemende vraag te kunnen voldoen. Met geloof in eigen kunnen. Zo ook Kazerij Verschuren in de Passage 11a. Christel en Rob uit Noorbeek vertelden over de lessen die zij voorheen, in loondienstverband, hadden geleerd. Hoe het niet moest, maar vooral ook hoe het wel moest en hoe het beter zou kunnen. Ook vertelden zij over het noodlot, een ongeluk, waardoor Rob uiteindelijk zijn baan kwijtraakte. Dan kun je twee dingen doen: bij de pakken neer gaan zitten, of het heft in eigen hand nemen. De keuze is duidelijk. Het paar broedde een plan uit waarbij het beeld steeds helderder werd. Valkenburg! Dáár was het te doen, dáár wilden zij zich vestigen.

Maar..., dan moesten zij eerst voorbij de man die decenia lang de koster van Noorbeek was: de vader van Christel. Hij dacht mee, hij rekende mee, hij leefde mee, en vond het uiteindelijk een slecht plan om een winkel te beginnen te midden van de bouwputten van het Valkenburgse centrum. Hij adviseerde negatief. Dit ontmoedigde de Verschurens echter niet. Het maakte hen wel alerter en kritischer. „En“, zo redeneerden zij, „als we het niet redden, dan hebben we het toch geprobeerd“. Jammer dat de koster, die helaas in november 2011 overleed, de opening in maart 2011 niet mee heeft kunnen maken. „Maar“, zo zei Christel terwijl zij even naar boven keek, „hij heeft zijn werk toch gedaan“. Kazerij Verschuren staat er zoals bedoeld. Een speciaalzaak in kazen, wijn, delicatessen en, op bestelling, alles wat lekker is zoals wildgerechten en meer. Een aanwinst voor Valkenburg, gebaseerd op kwaliteit, assortiment, advies en passie. Maar vooral… Met geloof in eigen kunnen. <<

DE OCCASION SHOWROOM VAN VALKENBURG VOOR ALLE MERKEN HIER EEN KLEINE GREEP UIT ONZE VOORRAAD Fiat 500 S 0.9 Twin air 01-2014, 10 km, funk white metallic

Peugeot 208 1.4 VTI 5drs Active 07-2012, 15.349 km, bruin metallic

Renault Megane 1.4 Cabriolet, 06-2002, 106.500 km, elektrische kap

VW Golf Plus 1.4TSI Automaat 10-2007, 52.300 km, zilver metallic

Opel Meriva 1.4 Turbo Cosmo 02-2013, 12.200 km, bruin metallic

Opel Astra 1.4 Turbo Cosmo 02-2013, 24.100 km, zwart metallic

BMW 530D Executive M-pakket Sedan 02-2005, 139.000 km, Automaat, carbon metallic

BMW Z4 2.5 cabrio, Automaat, leder 06-2003, 83.500 km, grijs metallic

BMW Z3 3.0 V6, leder, Zeer mooi! 05-2001, 144.129 km, zwart, elektrische kap, xenon, etc.

Kijk voor meer info: www.libertycars.nl/voorraad of bel ons 043 - 601 73 90 LIBERTY CARS VALKENBURG, DE VALKENBERG 3A, 6301 PM VALKENBURG

KI J K o p Va l k e n b ur g 9

Wat heeft

Regiment Limburgse Jagers het

met Valkenburg?

n 1915 werd in Valkenburg, om het 100-jarig bestaan te vieren, de eerste Landdag gehouden van alle plaatselijke Limburgse Landstormkorpsen. Bij die gelegenheid werden deze Landstormkorpsen samengevoegd onder de naam Landstormkorps Limburgse Jagers en ontving het van de Valkenburgse bevolking een vaandel dat door de Koningin als officieel koninklijk vaandel werd erkend.

Het Regiment Limburgse Jagers, zoals de naam luidt sinds 1950, is een onderdeel van de Koninklijke Landmacht met een lange en rijke geschiedenis en een bijzonder, geheel eigen karakter. Het regiment onderhoudt nauwe banden met de provincie waaraan het zijn naam ontleent. Binnen de huidige organisatie van de landmacht wordt het regiment gevormd door 42 Pantserinfanteriebataljon, dat daarom ook wel 42 Bataljon Limburgse Jagers (BLJ) wordt genoemd.

Folkloristisch weekend in mei Op zaterdag 17 mei a.s. zal in het kader van het 200-jarig bestaan op de schutterswei van de Jonge en Oude Nobele

Schutterij van Valkenburg aan de Geul aan de Prinses Beatrix Singel, een treffen van het Regiment Limburgse Jagers worden gehouden onder de naam Landdag Limburgse Jagers. Een bijeenkomst voor alle (oud-) leden van het Regiment, haar stamregimenten, hun achterban en overige belangstellenden. Een dag waarop het regiment en de schutterij een programma van demonstraties en muziek verzorgen en natuurlijk een samenzijn met oud-collega’s onder het genot van een drankje. De bijeenkomst vangt aan om 12.00 uur en eindigt omstreeks 16.30 uur. De Stichting Regiment Limburgse Jagers roept iedereen op om massaal naar ons mooie Geulstadje te komen per fiets, auto of trein om tussen oud Regiments-/ Bataljonsgenoten te verkeren. Kennis te maken met de Limburgse schutterstradities, zoals het Koningsvogelschieten, oude voertuigen weer terug te zien en natuurlijk ook de nieuwe van 42BLJ, dit alles onder de klanken van het Reünieorkest.

Wat heeft het Regiment Limburgse Jagers met de schutterij van Valkenburg? Het is geen toeval dat de Limburgse Jagers Valkenburg hebben uitverkoren om hun

reünie te houden. De Valkenburgse schutterij de ‘Edele Nobele Agtbaere Jonge en Oude Loffelijke Schutterye der Stadt en Vryheyd Valckenborch’ draagt als uniform exacte kopieën van het tenue van het Nederlands Limburgs Bondscontingent uit de periode 1842 tot 1867. Zij het dat de Oude Nobele de kanonniers-uniformen draagt, en de Jonge Nobele de infanterieuitmonstering van dat Bondscontingent. Zowel het Regiment als de Schutterij vinden het een eer zich samen gedurende dit feestweekend aan de bevolking te mogen presenteren. Ook zal het ‘Ere Saluut Geschut 1842 Valckenborch’ in stelling worden gebracht en gedemonstreerd. Ondertussen wordt onder de schietboom gestreden om het kampioenschap van die dag.

Schuttersfeest Zondag 18 mei vindt op dezelfde locatie een schuttersfeest plaats. Dan zullen meer dan 20 Limburgse schutterijen en de twee harmonieën Walram en Kurkapel de feestweide bezetten. Na de presentatiewedstrijd vindt de opening plaats (14.30 uur). Rond 14.45 uur zal een bonte folkloristische stoet door de straten van Valkenburg trekken, met als hoogtepunt het défilé in de Plenkertstraat. Na de optocht beginnen de wedstrijden in exercitie, marsmuziek en natuurlijk datgene waar het allemaal om draait, de schietwedstrijden. Uiteraard zal het niemand aan een natje en droogje ontbreken. Gedurende de wedstrijden spelen in de immense tent de Sappige Boys, tegen de avond afgelost door ZiZi Kwe Kwe. Noteer deze data vast in uw agenda. Het wordt een happening die de moeite waard is. Vanaf 12.00 uur presenteren zich de deelnemende verenigingen. Het volledige programma wordt nog gepubliceerd in de media. <<

1 0 K IJK o p Valk e n b urg

Kijk op de historie van Valkenburg, Versteende Archieven (6)

De Berkelpoort De Berkelpoort of Akenerpoort omstreeks 1830 door P. Lauters (Brussel). Veldzijde. (collectie Jo Steijns)

A 1 11

2 3 4

10 6

tekst: Henk Kwakkernaat (Archeovalk)

7 8

III

anneer ik bezoekers de gerestaureerde Berkelpoort van binnen laat zien, probeer ik de eerste minuten voor de variatie eens mijn mond te houden en geef de bezoekers de raad, de ruimte goed op zich in te laten werken. Met name de kapconstructie maakt altijd grote indruk. Ik stel voor dat de lezer de prachtige steendruk van P. Lauters ook eerst eens aandachtig bekijkt voordat we van wal steken. De derde en laatste stadspoort die we in onze serie bespreken is het waard!

Valkenburg

1540

Kaart van Valkenburg uit 1540; A, B, C is de Hoekverdediging (A is Den Halder, B is nu Hotel Walram, C is Het Kasteel.) I is De Geulpoort, II is de Grendelpoort en III is de Berkelpoort. 1 t/m 11 zijn de Waltorens.

KI J K o p Va l k e n b ur g 11

Vlak voor de Belgische Opstand (1830-1839) toen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden al een 15-tal jaren herenigd waren , kregen een paar schilders en tekenaars van Koning Willem I de opdracht om de meest pittoreske plaatsen van het nieuwe koninkrijk in beeld te brengen. Onder hen was de in Brussel geboren tekenaar en lithograaf Paul Lauters. We weten niet of het ambitieuze project helemaal af is gekomen, want in 1830 begon de Belgische Opstand. Valkenburg kwam negen jaar bij België , maar werd onder protest later weer bij “Holland” gevoegd. Gelukkig kennen we een handvol prachtige litho’s van Valkenburg van Lauters hand. Het hoort bij het beste topografisch materiaal dat we hebben van onze stad. Wat zien we allemaal wanneer we de vluchtige

Aquarel van Pieter Schipperus uit 1895 van de Grendelpoort i.c. de Maastrichterpoort. boog. Het hoort een vroeggotische boog te zijn

modus van snelscannen in dit I-pad tijdperk eens

der. Die tegenstelling tussen binnen en buiten de

uitzetten?

poorters was vroeger ook in Valkenburg groot.

De poort ligt er inderdaad schilderachtig maar

Tot in de eerste decennia van de twintigste eeuw

ook zwaar ruïneus bij. Ook hier zijn de

zelfs, toen de stadsmuren al lang verdwenen

jaartallen 1644 en 1672 cruciaal wat betreft

waren.

de slechting door de Hollanders (zie vorige

Maar we laten we ons hier niet verleiden tot een

aflevering).

sociografisch opstel, want er wachten nog een

Terug naar de bouwkundige details. In het

paar figuren op duiding. In de poortdoorgang

licht terugvallend vlak, afgesloten door een

loopt een marskramer met zijn dochter. De han-

Bouwval: afbreken of nogmaals restaureren?

rondboog, is de poortdoorgang gemaakt: de

delswaar draagt hij op zijn rug. Aan de stads-

Weer een paar decennia later zijn er uiteraard

spitsboog is ingestort. Twee raampjes flankeren

zijde van de poort staan en paar vrouwen te

al foto’s van de Berkelpoort. De foto hieronder

een blindnis, die bovenaan overgaat in een

“barebinge”. Als U de betekenis van dat laatste

uit de jaren twintig of dertig van de vorige eeuw

gotische driepas. Helaas is dit mooie detail bij

woord niet al vermoedt, mag U het opzoeken in

toont de stadszijde. De huizen die rechts tegen

latere restauraties verloren gegaan. Het dak is

de “Vallekebergsen Dieksjenaer”! De mergel-

de poort waren aangebouwd zijn verdwenen,

verdwenen. Het muurwerk voor de poort en de

huisjes met de typische raamomlijstingen van

evenals de stadsmuur waartegen ze leunden.

pilaar rechts van de bedelares, hoorde waar-

“blauwe sjtein” zijn nog net te zien. God geve

De poort is zwaar beschadigd. De klimop, de

schijnlijk bij een voorpoort. Tussen de voorpoort

dat de eigenaar van het leegstaande “pand met

aartsvijand aller monumenten lijkt de ruïne over

en de eigenlijke poort bevond zich de oostelijke

de knik” de oorspronkelijke raamindeling ooit

te nemen.

stadsgracht, die hier al lang verdwenen is. De

weer herstelt in plaats van

noordelijke muur van de poort (rechts) is veel

de holle ogen die er nu in

dikker omdat hij inwendig plaats biedt aan een

zitten!

wenteltrap. Het lijkt erop dat er ooit een valhek aanwezig was: er is een sleuf, hoewel die

Gerestaureerd

erg smal is. Dat moet U maar eens terplaatse

We blijven nog even in de

bekijken.

19e eeuw: We zijn ruim

Over de gracht lag een ophaalbrug. Linksboven

zestig jaar verder dan de

is een klein deel van de ruïne te zien, met het

litho van Lauters. We bekij-

hoge resterende muurdeel van de ridderzaal.

ken een aquarel van Pieter

Nog zonder engel! Rechts staat een huisje,

Schipperus (Rottterdam)

dat, zo weten we van andere prenten tegen de

die de wandelingen van

restanten van de oostelijke stadswal was ge-

dominee Craandijk door

bouwd. Prominent op de voorgrond aanwezig:

Nederland illustreerde.

een bedelares met een spanielachtig hondje.

Wat het eerste opvalt is

Het is saillant dat we op veel afbeeldingen van

dat vrouwen achter de

middeleeuwse stadspoorten vaker een bedelaar

poortdoorgang nog steeds

zien. Hij of zij zit altijd aan de veldzijde van

staan te “barebinge”. Of

de poort, dus “buiten de poort”. Dat heeft een

het dezelfden zijn van 60

diepere achtergrond.

jaar daarvoor? We zien

Wie buiten de poort woonde of nering bedreef

ook dat de gotische boog

was inferieur aan de poorters, de burgers van

aan de veldzijde inmiddels

de stad zelf. Wie binnen de muren woonde was

gerestaureerd is. Ons in-

beter af: hij was veiliger en meestal welgestel-

ziens met een te spitse

zoals die aan de stadszijde (zie Lauters). Het huisje dat bij de litho van 1830 rechts van de poort te zien is, is hier duidelijker opgenomen in de oude stadswal. Voor de rest ademt de aquarel dezelfde nostalgisch-romantische sfeer.

STEAKS& SEAFOOD VAN DE ECHTE HOUTSKOOLGRILL

GRILL-RESTAURANT BUEN PROVECHO! DAGELIJKS GEOPEND MET VERWARMD TERRAS! GROTESTRAAT-CENTRUM 18 VALKENBURG 043 601 23 00 WWW.BRAZZAVALKENBURG.NL

KI J K o p Va l k e n b u r g 13

De poort of wat er van over is stond voor de zoveelste keer op de nominatie om afgebroken te worden. Maar ze werd hersteld, maar voorlopig niet weer opgebouwd. Ondanks de voorstellen en tekeningen van de Rijksdienst die al in 1900 gepresenteerd werden aan de gemeente. Nu wordt het eindelijk tijd om de “Hollanders” te rehabiliteren. Dezelfden die in de vorige afleveringen er zo van langs kregen wegens hun verwoestende activiteiten in de stad. Want in de twintigste eeuw leek het dat de Valkenburgers weinig over hadden voor hun erfgoed en waren

Wie onderstaande prent vluchtig bekijkt, denkt

tussen steden. Zo is de Berkelpoort in Valken-

het de noorderlingen die ons op onze plichten

met onze Berkelpoort van doen te hebben.

burg (eigenlijk Akenerpoort) het beginpunt van

moesten wijzen!.

Maar wat is dat voor kerk rechts? Ik help u uit

de weg naar Aken. De ontvangende poort in

de droom: Het is de Junkerpoort in Aken. Die

Aken in de Vaalserstrasze (afgebroken in de

Wat ook duidelijk wordt, is dat het voortdurend

zult u niet meer aantreffen want ze is afgebro-

19e eeuw) lijkt als twee druppels water op onze

herstellen en opnieuw invullen van onze poorten

ken rond 1830. De overeenkomst is nochtans

Berkelpoort/Akenerpoort. De Grendelpoort

geen gekkigheid van nu is, maar een continu

treffend. Een walmdak, d.w.z. een dak dat aan

van Valkenburg, die lang de Maastrichterpoort

proces, waarbij we op de koop toe moeten

vier zijden naar de top wijkt, een gotische blind-

werd genoemd had zijn pendant in een poort

nemen dat misschien maar de helft van de hui-

nis ook wel “Hoheitsbogen” genoemd omdat het

van een vergelijkbaar type aan de Maasbrug in

dige poort authentiek is. Dat maakt volgens ons

element is afgekeken van de ingang van de

Maastricht (poort met ronde flankerende torens).

ook de dogmatische discussie of je wel of niet

Akener dom. Daar is hij trouwens rond van

Er zou nog een kort onderzoek gedaan kunnen

mag restaureren of herbouwen, zeker wat deze

boven. Onder deze “triomfboog” schreed de

worden naar wat de ontvangende poort van

poort betreft tamelijk irrelevant. We stellen hier

keizer in spe de dom binnen om gekroond

de Geulpoort geweest is: Heinsberg en Sittard

de retorische vraag: had U soms liever dat onze

te worden. En er zijn zoals u weet tientallen

komen in aanmerking.“ (Kijk op Valkenburg,

Berkelpoort er zo was blijven bijliggen, met

keizers in Aken gekroond. Steden die een

Versteende archieven afl.3)

als eindfase het decoratief in elkaar donderen

speciale band met Aken hadden imiteerden

van ons erfgoed? Ik citeer hier een bekende

deze gotische blindnis bij hun poorten. Zo

U zult moeten toegeven dat gelijkenis tussen

archeoloog waarmee ik vaak gewerkt heb.

ook Valkenburg, wier Heren voogd van Aken

de Akense en de Valkenburgse poort frappant

Iemand die niet bang was voor een “sweeping

waren. Laten we een alinea uit een vorig artikel

is. Nog een opmerking over het dak. Het

statement”!

herhalen, op gevaar af dat we van zelfplagiaat

dak op de tekening maakt aan de onderzijde

beschuldigd worden!

een elegante knik en is minder steil. Dat heeft

Een verre echo

bouwkundige en bouwfysische redenen. De

We gaan van de jaren dertig van de twintigste

“Tenslotte speelt de middeeeuwse pre-occupatie

brede muren zorgden voor een brede muurplaat

eeuw naar de jaren dertig van de 19e eeuw.

met symboliek een rol. Die is kort samen te

waarop de houtconstructie rustte. Dan is het

Om nog een paar laatste aspecten van de

vatten als een sterk gevoel voor reciprociteit.

logischer dat de dakhelling afvlakt. Men noemt

Berkelpoort (of Akenerpoort) te bekijken.

Een soort wederkerigheid gebaseerd op banden

dat een “zeeg”. Bijkomend voordeel is dat het regenwater grotendeels buiten de fundering terechtkomt. Dat had ons inziens ook bij de Berkelpoort gemoeten. Een restauratietekening van de Rijksdienst Monumenten uit 1900 laat dat ook zien evenals talloze voorbeelden elders. maar we gaan de vorige oorlog (het meningsverschil met de architect) niet nog eens dunnetjes overdoen. De poort is gerestaureerd in 2007. Waar het oude deel eindigt en het gerestaureerde muurdeel begint is een verspringing aangebracht. We hebben een prachtige poort die eindelijk weer onder dak is. Telkens wanneer ik vanaf de Neerhem de poort in het vizier krijg, ben ik aangenaam verrast. Dat nemen ze ons niet meer af! P.S. De naam Berkelpoort komt van een leenman van de heer van Valkenburg die “de Birckelaer” heette. Eigenlijk is de naam Akenerpoort veel juister. Zouden we dat nog veranderd krijgen? De volksmond laat zich niet makkelijk ompraten. <<

14 KIJK o p Valke n burg

M O S A S A U R U S

W E E R

O P

is natuurlijk het meest bekend als het materiaal waar menig gebouw in M ergelZuid-Limburg, zowel anoniem als beroemd, uit is opgetrokken. Mergel is echter ook een haast onuitputtelijke bron van verhalen, die de geschiedenis en cultuur van deze regio vertellen. De nieuwe attractie MergelRijk in de Daalhemergroeve in Valkenburg aan de Geul, brengt deze verhalen tot leven in een ondergrondse ontdekkingsreis door de tijd.

MergelRijk:

Een ondergrondse ontdekkingstocht door het erfgoed van Zuid-Limburg

J A C H T fantastische dingen”, vertelt hij. “Ik kom hier uit de regio, maar een groot deel van deze verhalen kende ik helemaal niet. Laat staan de mensen die níet uit Limburg komen. Toen dacht ik: Zou het niet mooi zijn om de verhalen over mergel, groeves en grotten tot leven te brengen, op creatieve en educatieve wijze?” Samen met zakenpartner Aschwin Gulikers van de Feestgrot, wist hij een in onbruik geraakt gangenstelsel naast de Steenkolenmijn om te toveren tot een ondergrondse belevingswereld. Je vindt er prachtige mergelsculpturen, die versterkt met sprekende foto’s en films en leerzame teksten, samen het verhaal vertellen van o.a. de Mosasaurus, de vuursteengroeves, de mergelwinning, de champignonkwekerijen en de ondergrondse kapelletjes uit de Napoleontische tijd. “Daarbij komen ook nog de bijzondere kunstwerken op de wanden van de grot, vervaardigd in de jaren vijftig en zestig door studenten van de Sint Joost Academie uit Breda”, vult Meurders aan. “Maar het echte toetje is toch wel de Nachtwacht van Rembrandt, uitgehouwen uit mergel, op levensgroot formaat. Vijf meter breed, drie meter hoog.” De bezoeker kan zelf, zonder gids, op ontdekkingstocht gaan door het verleden van Zuid-Limburg. Initiatiefnemer Peter Meurders geeft vol enthousiasme een rondleiding door zijn attractie. Op 12 april j.l. gingen de poorten van MergelRijk open voor het grote publiek. “Ik hoop dat de bezoekers naar buiten lopen, men een echte wauw-ervaring”, zegt Meurders. “Eigenlijk moeten de mensen zo enthousiast zijn, dat ze verder vertellen wat voor een belevenis MergelRijk is.” Het idee voor MergelRijk ontstond jaren geleden. Meurders, die een bedrijf heeft in ijscarving, zandsculpturen en mergelbewerking, speelde met de gedachte om alle verhalen over mergel, de groeves en de grotten te gaan bundelen op één, bijzondere plek. “Als je je verdiept in de achtergrond van de mergel en de grotten hier in Zuid-Limburg, dan hoor je de meest

Daarnaast kunnen kinderen meedoen aan een speurtocht en worden er mergelworkshops gegeven. Maar een grot in Valkenburg, daar zijn er toch al meer van? “Klopt, maar MergelRijk is daarentegen juist een attractie waar je je kunt onderdompelen in de bijzondere verhalen van álle dingen die in deze regio met mergel te maken hebben”, benadrukt Meurders. “Je kunt bij ons bijvoorbeeld alvast iets te weten komen over de Fluweelengrot met zijn ondergrondse kapel en erna kun je die grot zélf bezoeken.” Deze vorm van samenwerking, vervult Meurders eveneens met trots. “Ik vind het geweldig dat we met partners in de regio, zoals de andere grotten, maar ook o.a. het Museum Land van Valkenburg en het Natuurhistorisch Museum, een verbinding hebben kunnen leggen. We verwijzen naar elkaar door en helpen elkaar op deze manier. Zo zetten we het cultuurhistorisch erfgoed van Zuid-Limburg, samen nóg sterker op de kaart.” << MergelRijk is dagelijks geopend van 11.00 uur tot en met 17.00 uur. Entree voor volwassenen is €8,50. Tickets voor kinderen tot en met 16 jaar kosten €6,50, inclusief speurtocht. Kinderen jonger dan vier jaar krijgen gratis entree.

KORTING

1.-

p.p.

a et

i at

bin

! es

cti

ea er

om nc

i iet

N e. tre en

ractie t t a p o T e st rg De nieuwen van Valkenbu tt in de gro MergelRijk is het nieuwste grottenavontuur, leerzaam, kunstzinnig en indrukwekkend! Beleef op een onvergetelijke manier, waar en hoe de Bokkenrijders samenkwamen, vleermuizen leven, grotchampignons gekweekt worden, fossielen worden opgegraven en blokbrekers de mergel uit de berg halen. Alle aspecten van mergel en grotten door de eeuwen heen vindt u terug in deze unieke attractie in de grotten van Valkenburg. Een bezoek is mogelijk zonder gids. In eigen tempo kunt u zich begeven in het sfeervol verlichte, spannende gangenstelsel en genieten van een rijke schat aan bezienswaardigheden, films en verrassend leuke weetjes. Kinderen ontvangen een leuke, educatieve speurtocht. Eventueel kunnen ze ook zelf creatief aan de slag met mergel.

Vanaf12 april 2014 dagelijks geopend • www.mergelrijk.nl • events@mergelrijk.nl • +31 (0)43 6013186

Beleef het Heuvelland op een unieke tweewieler!

De tweewieler- en Vespaverhuur specialist! Stadsfiets • Toerfiets • E-bike/Groenfiets • Hybride • Racefiets • Tandem ATB mountainbike • Kinder ATB/fiets • Step/Kickbike • Scooter • Vespa • E-Solex

VALKENBURG • De Valkenberg 8b • 043 - 601 53 38 MAASTRICHT • St. Gerardusweg 40 • 043 - 609 07 05

www.ladolcevespa.nl • www.cyclecenter.nl

Italiaanse Specialiteiten

Heerlijke mosselen, King crab, kreeft, oesters, steaks, pasta’s en nog veel meer. Kom eens proeven en laat u verrassen met datgene wat wij u te bieden hebben. U bent van harte welkom!

Grendelplein 15 • Telefoon 043 - 609 00 43 w w w. h o t e l m o n t a g n a . n l

KI J K o p Va l k e n b u r g 17

OPSPORING VERZOCHT! Wie herkent iemand op de foto en weet de namen van de afgebeelde personen? Het betreft onderstaande foto waarvan de namen van de twee jagers met zoon (?) onbekend zijn. Merkwaardigerwijs is de naam van de jachthond wel bekend. Hij heette Castor en werd door Mathieu Pisters uit de Kattebeekstraat rond 1933 verkocht. Het jongetje op de foto zou, bij leven en welzijn, nu tussen de 85 en 90 jaar oud moeten zijn.

Heeft u een antwoord op deze vraag? Laat het dan weten aan: John Odekerken, Onderstestraat 32, 6301KB Houthem-Sint Gerlach jhlodekerken@hotmail.com

Inhuldiging gedenksteen Jan Hanlo Op Hemelvaartsdag 29 mei zal op het plantsoen van huize Geerlingshof in Broekhem de inhuldiging plaats vinden van een monument ter ere van de dichter Jan Hanlo. Het is tevens zijn geboortedag, 102 jaar geleden. Jan Hanlo woonde de laatste jaren van zijn leven in het poorthuisje van Geerlingshof totdat hij in 1969 met zijn motor verongelukte. Het huisje werd afgebroken, maar ongeveer op dezelfde plek komt nu een gedenksteen te staan met inscriptie, ontworpen door de steenhouwer Tycho Flore uit St.-Geertruid. Het is een initiatief van de stichting Dichter in Beeld en de plechtigheid begint om 15.00 uur. Dan zullen er enkele interviews gehouden worden, is er Hanlo-muziek te beluisteren en zal dichter Wiel Kusters een gelegenheidsgedicht voordragen. Daarna zal burgemeester Martin Eurlings de gedenksteen officieel onthullen. <<

kijk op < vandaag volgens

jees> Hebt u dat nou ook wel eens? Dat u voor uw boekenkast staat en zich afvraagt wat je met al die boeken op de duur moet. Veel zijn er gelezen, maar niet alle. Van het voornemen tot herlezen komt maar steeds niets terecht. Je durft niet opnieuw “de kleine Johannes” ter hand te nemen, of “Eline Vere”, of “Geheime kamers” van Brouwers. De hele serie Raes of Bernlef - beiden nog niet zo lang geleden overleden - uit vrees dat ze tegenvallen. Dat ze niet meer die indruk van destijds zullen maken. Dat je ontdekt dat je iets koestert wat er niet meer is. Waarom staan ze daar dan nog, vraag je je af. Uit pure nostalgie. Je kunt ze niet wegdoen. Ze zijn een deel van jezelf geworden. En toch zal het moment komen dat je ze achter moet laten. Wie zal ze opruimen? Wat zal er mee gebeuren? Welk familielid zal ze meenemen en misschien gaan lezen? Welke opkoper zal ze voor een prikje in dozen stouwen en er voorgoed mee vandoor gaan? Beslissingen kun je nu nog nemen, maar je komt er niet toe. Je schuift het afscheid voor je uit en denkt dat het nog lang gaat duren. Toch komt ooit dat onvermijdelijke moment en de gedachte eraan stemt je weemoedig. Zo mijmerend sta je voor die rijen boeken, leest ruggen en probeert terug te halen wat zich daar achter bevindt. Dat lukt alleen bij de titels die je het meest dierbaar zijn. Het daadwerkelijk wegdoen van al die herinneringen is een emotioneel proces en een stap die nu niet zonder slag of stoot gezet kan worden.

Vindt u dat nou ook niet?

1 8 K IJK o p Valk e n burg

Wat moet kluizenaar Weerts met paard van 54 miljoen? < Op dit schilderij staat Weerts als zoeaaf helemaal links met (zittend) graaf Villers de Masbourg van Schaloen, twee van zijn zonen en twee andere zoeaven.

en paard van 53.687.091 gulden 3 stuiver en 3 oord! Kluizenaar Henricus Weerts zal het een zorg zijn. Hij heeft geen paard, laat staan een luxe renpaard en van een bedrag van bijna 54 miljoen kan hij alleen maar duizelen. Toch heeft hij er iets mee. Er staat over geschreven in een oud rekenboek dat hij heeft nagelaten en geschreven is door... Henricus Weerts. Helaas niet door de kluizenaar van de Schaasberg. Anders zou hij behalve een vrome eremiet en dappere zoeaaf ook nog een uitstekend rekenmeester zijn geweest. tekst: Jan Diederen. fotobewerking: Ivo Benders.

Datering in het boek.

Het rekenboek wordt met de hand geschreven in 1817 en dan is de latere kluizenaar nog niet geboren. Omdat het zich in zijn nalatenschap bevindt moet de schrijver een familielid zijn. Alleen vader Weerts, die ook Henricus heet, komt in aanmerking. Hij wordt op 28 september 1791 te Wylre geboren, trouwt op 12 februari 1825 te Berg en Terblijt met Catharina Habets en krijgt op 25 november 1827, eveneens in Berg, een zoon Joannes Hendrikus, de latere kluizenaar. Wat bezielt de eenvoudige werkknecht om een rekenboek te schrijven? En een voor een hedendaagse lezer vaak moeilijk te begrijpen boek? Een rekenboek, dat ligt voor de hand, gaat over optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Als het met gewone getallen gebeurt is er niets aan de hand. Het wordt echter vooral bij vermenigvuldigen en delen erg moeilijk als het toegepast wordt op munten, maten en gewichten. Wij beschikken daarvoor al bijna twee eeuwen tientallige stelsels: de nu door de euro vervangen gulden van honderd centen als betaalmiddel; de grammen en tiende veelvouden of delen daarvan om te wegen; de meter en eveneens tiende veelvouden of gedeelten daarvan om te meten. Maar Weerts telt met een guldens verdeeld in twintig stuivers en een stuiver verdeeld in vier oorden. Hij weegt met ponden verdeeld in kwarten, achtste en zestiende delen. Meten doet hij in de lengte met een roede verdeeld in zestien voeten en op het veld met een vierkante roede, waarvan er 400 in een bunder gaan. Afmeten van granen en andere landbouwproducten doet hij met het aloude korenvat. Om te tonen hoe moeilijk het is om te rekenen met oude munten volgt hier een voorbeeld van een som uit het boek. Vermenigvuldig 6 - 19 - 2 met 1243 - Â˝ - 1/8. Met 6 - 19 - 2 is: 6 gulden, 19 stuiver en 2 oord bedoeld. Het is extra moeilijk door 6 - 19 - 2 als vermenigvuldiger te gebruiken

KI J K o p Va l k e n b ur g 19

en niet omgekeerd als het te vermenigvuldigen getal. * Eerste stap: 6 gulden x 1243 = 7458 gulden. * Tweede stap: niet 19 stuivers, maar achtereenvolges: 10 x, 5 x, 2 x en nog eens 2 x 1243, met als uitkomsten 621 - 10; 310 -15, 124 - 6 en nog eens 124 - 6. De getallen voor het streepje zijn guldens en die erna stuivers. * Derde stap: 2 oord x 1243 = 2486 oord, ofwel 31 gulden 1 stuiver en 2 oord. * Vierde stap: vermenigvuldiging van Â˝ en 1/8 met 6 - 19 - 2 met als uitkomsten 3 - 9 - 3 en 0 - 17 - 1 - 1 - 1. Die laatste notitie staat voor 0 gulden, 17 stuivers, 1 oord, 1 duit (= halve oord) en 1 penning (= halve duit).

De uitkomst is na optelling: 8674 gulden, 5 stuiver, 2 oord, 1 duit en 1 penning.

Eenvoudiger zijn sommen zonder stuivertje wisselen, oordjes versnoepen en duiten in het zakje doen. Bijvoorbeeld: hoeveel pannen gaan er op een dak als er in de lengte 78 liggen, in de hoogte 22 en op de â&#x20AC;&#x2DC;veersjâ&#x20AC;&#x2122; (nok) 45? Omdat het om een tweezijdige dak gaat moet de uitkomst met 2 worden vermenigvuldigd en wordt 3477 pannen. Maar dan nu de hamvraag: hoe zit het met dat paard van 54 miljoen? Een boer, die een prachtig renpaard bezit, krijgt bezoek van schatrijke edelman die het dier koste wat kost wil kopen. Maar wat de man ook biedt: de boer piekert er niet over. Tenslotte is hij het gezeur beu en doet hij een voorstel. Hoefijzer met acht nagels.

Een prijs per hoefnagel en wel 1 oord voor de eerste nagel, 2 voor de tweede, 4 voor de derde en zo verder. Telkens wordt het bedrag per nagel - aan elk hoefijzer 8, dus in totaal 32 - verdubbeld. De argeloze koper trapt er in en denkt een koopje te hebben. Maar... aan de 32ste nagel is hij maar liefs 2.147.483.648 oordjes kwijt en voor het hele paard het dubbele min 1. Het eindbedrag is in oorden: 4.294.967.295. Gedeeld door 4 geeft het aantal stuivers en 3 oorden als rest. Het resterend bedrag gedeeld door 20 geeft het aantal guldens en 3 stuivers als rest. Uitgerekend: 53.687.091 gulden 3 stuiver en 3 oord. Weerts getroost zich de moeite om elke macht van 2 (2 tot de macht 0 is 1) tot en met 2 tot de macht 31 in een lange kolom onder elkaar op te schrijven en al die 32 getallen op te tellen. Foutloos, dat wel. Wij zouden ons rekenmachientje snel 2 tot de macht 32 laten uitrekenen en daar 1 vanaf trekken om hetzelfde resultaat te krijgen. >

KI J K o p Va l k e n b u rg 21

Schaakbord Het rekenfoefje is ook op een andere manier bekend. Langgeleden leeft in een ver land een machtig koning die verrukt is over het schaakspel. Hij wil de uitvinder rijkelijk belonen. Maar die is niet uit op een massa geld, op karrenvrachten goud, op onmetelijke arealen grond en zelfs niet op enkele mooie slavinnen, zoals hem wordt voorgesteld. Om af te zijn van het gezeur van de koning komt hij met een eigen voorstel. “Leg me 1 graankorrel op het eerste vakje van het schaakbord; 2 korrels op het tweede; 4 op het derde en zo verder. Op elk volgend vakje het dubbele aantal korrels van het vorige.” De koning begint onbedaarlijk te lachen, niet begrijpend hoe wereldvreemd hij de vernuftige uitvinder van het schaakspel vindt. Maar het lachen vergaat hem snel als het aantal graankorrels al snel niet aan te slepen is. Niet met emmers, niet met kruiwagens, niet met boerenkarren, niet met het grootste schip dat hij bezit. Een schaakbord heeft 64 vakjes, het dubbele van het aantal hoefnagels bij een paard. Op één helft van het bord zouden al, symbolisch gesproken, 4.294.967.295 korrels moeten komen. Evenveel als het aantal oorden voor het paard van Weerts. In het begin is het aantal korrels nog te overzien. Een bakje van 5 bij 5 bij 5 centimeter met precies 2048 korrels komt op het twaalfde vakje van het schaakbord. Één liter, acht keer de kubus, met 8192

Kluizenaar Henricus Weerts.

korrels op vakje 14. In één container (inhoudsmaten van twaalf meter lang, 2,35

meter breed en 2,38 hoog en goed voor 65.536 liter) gaan 1.073.741.824 korrels. Daarmee zijn we aangeland op het 31ste vakje. Vanaf dan wordt er nog alleen maar in containers gerekend. Tot vakje 45 als het aantal van 16.384 containers nog maar net past op Maersk-containerschip, ‘s wereld grootste van dit moment. Een onvoorstelbare vloot van 524.288 dergelijke containerschepen zouden er nodig zijn voor het aantal graankorrels op het 64ste en voor het hele schaakbord 1.048.576 schepen. Wie behalve het aantal schepen, containers en liters ook het aantal graankorrels wil weten: 18.446.744.073.709.551.616. Een onvoorstelbare hoeveelheid. Bij de huidige jaarlijks graanproductie op de hele wereld van 700 miljoen ton - ook dat is al onvoorstelbaar - zou het meer dan duizend jaar duren eer al die graankorrels bijeen gebracht gebracht zouden zijn. <<

Schaakbord met 2048 graankorrels op het twaalfde vakje.

22 KIJK o p Valke n burg

Charles Otten Restaurant

Charlie’s Burgers & Steaks

uid applaus, een big smile en een leeg bord... LVanavond eet ‘Kijk op Valkenburg’ bij Charlie’s Burgers & Steaks. Onze buurman heeft net de hamburger ‘The Incredible Hulk’ opgegeten. Een hele prestatie aangezien deze burger bestaat uit 4 lagen met in totaal 800 gram vlees!!! Eigenaar Charles Otten maakt een foto van de goede man en deze krijgt een plekje op de Wall of Fame. Dit kenmerkt de sfeer bij Charlie’s; ontspannen, laagdrempelig en gemoedelijk. tekst: Daniëlle Schurgers. foto’s: Denise en Anique Linden.

Begin februari opende Charlie’s Burgers & Steaks voor het eerst haar deuren. En met succes! Eigenaar Charles Otten lanceerde een nieuw concept in Valkenburg: ‘The American Diner’. Tijd voor een nadere kennismaking met deze geboren ondernemer. Charles werkte op 13 jarige leeftijd al in de horeca; niet zo gek als je uit een horecafamilie komt. Na de middelbare hotelschool en werkplekken als Chateau Neercanne en Tout a fait besloot Charles om zelfstandig ondernemer te worden. De afgelopen jaren zwaaide Charles de scepter in zijn eigen keuken bij Davanti, maar voor dit nieuwe concept wilde hij iets nieuws. Hij waagde de gok en koos voor een zaak die goed bij hem past. ‘Charlie’s Burgers & Steaks is losser en relaxter, meer mijn ding. Zonder de hulp van mijn vader Charles, Maud en Kim was dit nooit gelukt.

KI J K o p Va l k e n b u r g 23

Ik ben trots op het eindresultaat! De keuze om nu als gastheer te functioneren in plaats van chefkok bevalt erg goed. Het leuke aan gastheer zijn, is dat je op een relaxte manier met je gasten kunt praten en veel interessante mensen ontmoet.’ Charles vertelt over het concept: ‘Ik ben altijd al fan van Amerika geweest, de lifestyle, de auto’s en de American Dream! Het idee om hier iets mee te doen had ik al lang, maar binnen anderhalve week had ik het concept helemaal uitgewerkt. Daarnaast zijn burgers upcoming, combineer dit met de trend van verantwoorde en biologische voeding en de basis voor Charlie’s is gelegd!’

It’s all about the burgers! Een blik op de menukaart laat zien dat de keuze zeer divers is. Van The Real American burger tot kreeft en van spare ribs tot carpaccio. Er wordt gekookt met biologische producten en vrijwel alle burgers, vlees en visgerechten zijn glutenvrij te bestellen. Zo staat er ook de Japanse Wagyu burger op de kaart. Charles vertelt: ‘De exclusieve smaak van het Wagyu vlees was in vroegere tijden enkel voorbehouden aan de Japanse keizer. Het Wagyu rund werd gemasseerd en kreeg het beste voedsel en bier voorgeschoteld om de grote keizer zo de ultieme smaaksensatie te bezorgen. De Wagyu runderen worden nu nog duurzaam verzorgd naar aloud Japans gebruik. Hierdoor wordt de uiteindelijke kwaliteit van het vlees verbeterd.’ Een speciale burger is de burger Royale; elke maand wordt deze burger samenge-

steld door een topkok. Zo hebben Erik van Loo van restaurant Parkheuvel en Jef Schuur van Bij Jef al met succes een nieuw recept gecreëerd. Chefkoks als Henk Savelberg, Andy Brouwers en Edwin Vinke broeden nog op een smakelijke creatie. Daarnaast is er ‘The#BFF burger’, deze Brilliant Facebook Favourite wordt elke maand door een Facebookfan bedacht. Naast de avondkaart is er ook een lunchkaart. Vanaf 11.00 u kun je bij Charlie’s Burgers & Steaks dus ook terecht voor smakelijke broodjes en bagels, zoals ‘The BLT’ (bacon, lettuce, tomato). Daarnaast staan er take-aways en echte family deals op de menukaart. Voor elk wat wils! Echte pronkstukken in de zaak zijn de wandtekeningen van Jack Daniels en Pepsi. Daarnaast is Charlie’s nu de tweede brandstore in Nederland voor Heinz. Het concept is tot in de puntjes uitgewerkt; de medewerkers bediening en keuken dragen allemaal een baggy jeans, ruitjeshemd of spijkerblouse en sneakers. Op de vraag of Charles nog toekomstdromen heeft, antwoordt hij: ‘Het eerste succes is er en nu wil ik er graag een megasucces van maken en dan zien we wel wat de toekomst brengt! Wie weet kunnen we dit concept ooit uitrollen!’ << 7 dagen per week geopend vanaf 11.00 uur. Berkelstraat 22 6301 CC Valkenburg aan de Geul 043-8200396 info@charliesvalkenburg.nl www.charliesvalkenburg.nl Like ons op Facebook: #charliesvalkenburg

Museum Land van Valkenburg Grotestraat C 31 Dinsdag t.m. vrijdag 11.00 – 17.00 uur Zaterdag en zondag 13.00 – 17.00 uur Maandag’s en 1e Pinksterdag gesloten. Hemelvaartsdag en 2e Pinksterdag open. Entree € 6,- museumkaart geldig. Info: www.museumlandvanvalkenurg.nl

tekst: Jan Schurgers

Jos van Wunnik

Op 26 april is in het museum Land van Valkenburg in de Grotestraat een tentoonstelling van start gegaan met werk van de in 1951 in Maastricht geboren kunstenaar Jos van Wunnik.

Verschillende landschappen inspireerden hem in het verleden vanwege zijn verblijf in Drenthe, Noorwegen, Ierland, Normandië, Buthan en de Friese kust. De laatste jaren vindt hij zijn inspiratie in de bossen van Schinveld, waar hij nu woont. Hij schildert de natuur als een ritme van licht en kleur. Met kleurtoetsen en – streepjes, als een dans van deeltjes, verbindt hij innerlijke met uiterlijke waarnemingen. Natuurobjecten schilderde hij aanvankelijk als contrapunt van ruimte en licht. Later voegden takken en bomen zich daar aan toe. De expositie in de bovenzaal van het museum gaat duren tot en met 15 juni.

Kunstkring Henri Jonas

Op 4 mei gaat in de benedenzalen de tentoonstelling van de Valkenburgse kunstkring Henri Jonas van start. De kring bestaat sinds 1950 en werd opgericht door George Kwakkernaat, Jos Frissen en Lei Molin.

Vanaf het begin timmerde de groep al flink aan de weg en organiseerde in die eerste jaren diverse tentoonstellingen, ook buiten de provincie. Later ontstond er een regelmatige samenwerking met het museum Land van Valkenburg (destijds Streekmuseum) Het resulteerde in tentoonstellingen die om de drie á vier jaar gehouden werden in dit gebouw. Deze keer nemen 23 leden van de kring deel. Daar zijn ook leden bij die de kring de laatste jaren zijn komen versterken, waardoor er een grote verscheidenheid is ontstaan in stijl en techniek, maar ook de gebruikte materialen zijn divers. En natuurlijk heeft iedere deelnemer zijn eigen kijk op zijn omgeving, de natuur, de landschappen en de mensen daarin, maar ook innerlijke beelden en fantasieën komen aan bod. Dat maakt ook de meerwaarde uit van deze tentoonstelling. De deelnemers zijn: Marij van Aken, Jef Boosten, Jacques van Eck, Marlies Gerrichhauzen, Ton Hermes, René Heijnen, Lily Kickken, Sjef Kieboom, Maria Lechanteur, Ton Luijten, Fieny Pesch, Irene Simonis, Aty Stoffels, Hélène Hoenjet, Wiel Sijstermans, Peter Werres, Jozé Zurstraszen, José Plusquin, Elly van de Sanden, Jan Schurgers, Jean Spronck, Gré Tabbers en Astrid Vanaubel, waarbij de laatste zes 25 jaar lid zijn van de kunstkring. De tentoonstelling gaat duren tot en met 15 juni en in de weekends zullen steeds enkele kunstenaars aanwezig zijn

‘Houtduiven’ van Astrid Vanaubel. om de bezoekers te ontvangen en desgewenst van uitleg te voorzien. ‘Masker Vogel’ van Marlies Gerrichhauzen

KI J K o p Va l k e n b ur g 25

Hans Coumans, man van de heuvels

Ben effe weg! Hans Coumans werd op 19 maart 1943 geboren in Schin op Geul. In zijn jonge jaren bezocht hij korte tijd de Stadsacademie in Maastricht en werkte hij als leerling in het atelier van Charles Eyck. Hij hield het er niet lang uit. Daarvoor was hij te zeer een vrijbuiter met een duidelijke eigen mening. Om de kost te verdienen vervaardigde hij veel muurtaferelen in de horecaondernemingen in Valkenburg. Spoedig daarna legde hij zich toe op het schilderen van stillevens en landschappen in het Zuid-Limburgse heuvelland. Erkenning voor zijn talent kreeg hij vanaf zijn vijfentwintigste met name door de realistische portretten. Uiteindelijk realiseerde hij als autodidact een omvangrijk oeuvre van enkele duizenden werken en verwierf daardoor bekendheid in Zuid-Limburg. Zijn werken bestaan hoofdzakelijk uit klassieke thema’s als landschappen en dorpsgezichten, stillevens en portretten. Hans Coumans had een opmerkelijke

Zelfportret 1983.

werk was in Valkenburg, vaak staande op de brug aan het begin van de Grotestraat. Soms schilderend en vaak pratend met de omstanders. Dan was hij in zijn element. Moest hij even weg dan zette hij een bordje bij zijn ezel, het palet, het flesje bier en het schilderij in wording, met de tekst : “Ben effe weg.” Op weg naar een kunstmarkt in Nijmegen verongelukte hij op 16 november 1986 in Heusden. Hij werd slechts 43 jaar oud. Veel te jong dus en er had nog veel van zijn hand kunnen ontstaan. De expositie gaat van start op 22 juni, de dag van de Montmartremarkt op het Casino-plein en sluit af op 24 augustus, de dag van de kunstmarkt van kunstkring Henri Jonas in het centrum van Valkenburg. Beide markten zullen een link leggen met deze Coumans-tentoonstelling in het museum. Al met al ont-staat er zo een grootse hommage aan de kunstenaar Hans Coumans. En dat verdient hij ten volle. <<

maatschappijkritische houding en hij ageerde geregeld tegen allerlei vormen van onrecht. Hij vervaardigde veel politieke werken, waarbij hij actuele misstanden op een vaak indringende en sarcastische manier aan de kaak stelde. Zijn stijl valt onder te brengen onder de naturalistische schilderkunst, maar bevat ook impressionistische elementen. Hij had een traditionele houding ten opzichte van de schilderkunst en liet zich vooral inspireren door de schoonheid van de natuur. Oudere Valkeburgers zullen hem zich zeker nog wel herinneren als de kunstenaar die aan het Geulzicht Valkenburg 1974.

Grotestraat Valkenburg 1983

HUISREGELS HORECA VALKENBURG

Toegangscontrole met legitimatie mogelijk Volg aanwijzingen van het personeel op Geen ongewenste intimiteiten Geen agressie of racisme Geen wapens of drugs

Glaswerk moet binnen of op terras blijven Geen overlast voor de buren Geen hinderlijk gedrag Geen eigen consumpties Kleed u correct

De complete Huisregels kan iedereen inzien bij elk deelnemend horecabedrijf. Deze huisregels zijn tot stand gekomen i.s.m. Koninklijke Horeca Nederland, de Politie en de Gemeente Valkenburg aan de Geul.

NIET ROKEN - NIET DRINKEN

OOK LOL ZONDER ALCOHOL!

EEN JONGE KIJK OP VALKENBURG en paar decennia geleden was Valkenburg een E magneet voor jonge mensen uit de regio. Het uitgaansleven dat er toen heel anders uit zag, draaide om (stijl) dansen in het fameuze Pavillon, “latin-dansen” bij de klanken van het tango-orkest van Malando in de Scala of gewoon dansen in de Geulhemmermolen opgezweept door de “Quinto’s”. Wie dat nog weet is niet meer zo piep! Heel wat relaties in het Zuidlimburgse vonden hier hun oorsprong. Hoe zit dat nu? Is Valkenburg nog interessant voor jonge mensen uit de regio? We maken in deze uitgave plaats vrij voor een jeugdige kijk op Valkenburg. Twee jonge meiden uit Meerssen en Schimmert deden een dagje Valkenburg. Ze zullen vaker in een korte column hun licht op Valkenburg laten schijnen. tekst: Rosalie Waelen en Céline Daemen. (Rosalie en Céline zitten op 6 VWO van Stella Maris in Meerssen en doen binnenkort eindexamen.) foto: Thijs Habets.

Propaganda? Valkenburg aan de Geul, een prachtig mergelstadje waar je bourgondisch kunt genieten. Er valt voor iedereen wel wat te beleven. Niet alleen is Valkenburg rijk aan recreatieve accom-

modaties en horecagelegenheden, ook aan historisch erfgoed is absoluut geen gebrek. Tenminste, dat zegt men altijd. Maar hoe ervaren wij dat zelf? Toen ons gevraagd werd onze jeugdige blik te werpen op het nabijgelegen stadje, besloten wij er een dagje op uit te gaan.

Op een zonnige zaterdagochtend zetten wij, nog voor 10 uur, onze tanden in een euro-ontbijtje van de Hema. Het was nog rustig op straat, maar de Hema zat al behoorlijk vol. We fantaseerden over hoe de dag van onze medegasten er uit zou gaan zien. Een dagje Valkenier? Of een terrasje pikken in de grote straat om vervolgens een ritje te maken met de kabelbaan? Waarom zouden zij op deze prachtige dag ervoor gekozen hebben naar Valkenburg te gaan? Aan hun gesprekken te horen bleek er toch veel meer te doen, tijdens een dagje Valkenburg, dan wij ooit hadden gedacht. Terwijl wij, net als onze meeste leeftijdsgenoten, Valkenburg enkel zagen als het Renesse van het Zuiden, bleek nu ons vooroordeel, dat er alleen op vrijdagavond in de kroeg iets te beleven valt, niet terecht. Benieuwd naar al het andere moois dat het kleine stadje te bieden heeft, begonnen we aan onze route langs enkele highlights. Er ging een wereld voor ons open. Waar we gisteravond nog met een lichtelijk aangeschoten hoofd voorbij strompelden, stonden we nu oog in oog met het verleden. We bevonden ons op de plek waar eeuwen geleden de stadspoort gestaan had. Een plek waar we al zó vaak voorbij gelopen zijn, ons nooit realiserend dat diezelfde plek al sinds de middeleeuwen de toegang naar de grote straat verschafte. Toen wij na onze korte rondleiding langs alle andere bezienswaardigheden neerstreken op een prachtig terras, gelegen bij de kasteelruïne, genoten wij de gouden combinatie van een warme middagzon en een uitzicht over heel Valkenburg én omstreken. Wij beseften langzaamaan dat wij al die tijd op een steenworp afstand van al dit moois hebben gewoond. De toerist weet waarvoor hij naar Valkenburg gaat, maar ook als inwoner valt er nog steeds vanalles te ontdekken. De veelgehoorde, lovende beschrijvingen van Valkenburg zijn, naar onze mening, niet zomaar propagandapraatjes. Je kunt toerist zijn in eigen stad en dat maakt Valkenburg uniek. <<

COLUMN

KI J K o p Va l k e n b ur g 27

Vier oorlogsAparte Asperge Menu’s bij slachtoffers Café Bonne Aparte in Houthem Aspergekroketje • Aspergesoep • Asperges op klassieke wijze •

e 22,50

Aspergekroketje Aspergekroketje • • Aspergesoep Aspergesoep • • Asperges Asperges met met gerookte zalm lamshaasje en portsaus • •

e 23,50

e 25,50

n de Tweede Wereldoorlog vielen er veel onnodige burgerslachtoffers. Vaak per toeval of beter nog per ongeluk. Omdat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren en dat met hun dood moesten bekopen. Ook in Houthem-St. Gerlach was dat het geval. Daar vielen in de periode mei 1940 tot september 1944 vier doden. Het noodlot dat de 45-jarige postbeambte Jan Vrancken in september 1944 trof werd al eerder in dit magazine beschreven en wel in het meinummer van vorig jaar, nummer 2 van jaargang 4.

Kortingsbon

tekst: Jan Schurgers

1 0 % Korting

voor 2 personen op alle 3-gangen Asperges Menu’s

Aanbieding geldig in mei en juni

Openingstijden keuken: ma t/m zon van 11.00 t/m 21.00 uur

Grotestraat Centrum Valkenburg 043 - 601 23 10 • www.bonneaparte.nl

Het Duitse kanon op het voorplein van de familie Pluymen, nu Onderstestraat 48, bleef na de bevrijding nog enige tijd staan en vromde toen een speelobject. V.l.n.r. Annie Pluymen, Laura Mullenaers, Nick Spruit en Jef Knips.

KI J K o p Va l k e n b u rg 29

Frans Pluymen Het gezin Pluymen-Gerards was afkomstig uit Venray. Frans werd daar geboren op 1 december 1928 als vierde kind in een rij van zes. Het gezin vestigde zich eerst in de Hovetstraat in Valkenburg en trok daarna naar de Onderstestraat in Houthem, waar vader Johannes een vrachtbedrijf begon in steenkool, hout en “schlam”. Wekelijks trok hij met zijn zoon op vrijdag naar Maastricht om zijn waar te verkopen met daarbij kleine houtjes in zakken die door Frans en zijn zussen thuis werden klaar gemaakt. Frans was toen elf jaar oud en zijn vader zag in hem zijn opvolger, omdat hij maar één zoon had, maar ook met genoegen constateerde dat Frans graag knutselde en timmerde. Op de fatale dag zag zijn zus Annie

Twee vriendjes

hem vertrekken en ze vroeg hem waar hij heen ging. “We gaan naar het veld” zei hij, waarop

Net zo tragisch was het lot dat de twee vriendjes

ze hem maande voorzichtig te zijn en op tijd

Walter Martens en Frans Pluymen tegelijkertijd

terug te zijn voor het eten, toen nog niet wetend

trof op 27 juni 1940. De oorlog was nog geen

dat hij nooit meer terug zou komen. Zijn moeder

zes weken oud en de eerste schermutselingen

bezocht hem nog in het ziekenhuis, waar hij

waren achter de rug. De avond tevoren was er

in coma lag en zwaar gewond was aan zijn

door een groepje jongens een vliegtuigbom ge-

hoofd. Ook in dit gezin was de schok groot.

vonden in de velden ten noorden van Houthem,

Binnen een week was de haardos van vader

in de richting van boerderij Schaepkens. Die

Johannes verkleurd tot wit en zijn toekomstplan-

wilden Walter en Frans wel eens van dichtbij

nen zag hij in duigen vallen, aldus de jongeste

bekijken en dus trokken ze het veld in.

dochter Cato, nu 78 jaar oud. “Ik kan me er

Al spelende moeten ze het projectiel in hun han-

niet veel van herinneren. Ik was de jongste en

den hebben genomen, niet wetend van de ver-

toen pas vijf jaar oud”. De rouwdienst voor de

nietigende kracht die er in schuil ging. Plotseling

beide vrienden vond plaats op 1 juli in de kerk

was er een daverende klap die tot in Houthem te

in Houthem. De kerk was overvol, waarmee de

horen was. Walter was op slag dood en Frans

Houthemse bevolking haar betrokkenheid met

werd zwaar gewond naar het ziekenhuis St.

de beide families wilde tonen. Ze werden naast

Annadal in Maastricht vervoerd. Daar overleed

elkaar begraven en nu zijn die graven al vele

hij de volgende dag, zonder bij kennis te zijn

jaren geruimd.

geweest. Het tragische ongeval bracht groot leed en verdriet bij de beide families. Iets wat nooit is

Leonie Quaedvlieg

over gegaan.

Het vierde burgerslachtoffer in Houthem was

Walter Martens

op 5 juli 1895 in Schaesberg geboren. Na het

de 49-jarige Maria Leonia Quaedvlieg. Ze was

Het gezin Martens –Damen woonde destijds aan

overlijden van haar ouders trok ze bij haar

de Stationsweg. Het was afkomstig van Budel,

broer Lodewijk Hubert Joseph in, die drie jaar

woonde enkele jaren in Hoensbroek en vestigde

jonger was en gehuwd was met Maria Fernan-

zich daarna in Houthem, waar vader Hendrikus

da Agnes Antoinetta Rosalie Thijssens. Het

spoorwegbeambte was. Het gezin bestond uit

echtpaar runde een boerderij annex melkhandel

5 kinderen, 3 meisjes en 2 jongens en Walter

aan de Onderstestraat, destijds nummer 328,

was de vierde in de rij. Hij was op 16 september

nu 68. Ze verzorgde er het vee, deed haar

1931 in Houthem geboren en was op die fatale

werk met groot plichtsbesef in de stallen en de

27 juni pas acht jaar oud. Walters zus Mia, nu

huishouding en bleef al die jaren vrijgezel.

89 jaar oud, weet zich te herinneren dat de heer

In september 1944 bereikten de oorlogshande-

Schoenmaekers het noodlottige bericht kwam

lingen een hoogtepunt. De Amerikanen trokken

brengen. Een van haar zussen zag haar vader

op uit het zuiden en de Duitsers verschansten

met grote, forse stappen in de richting van de

zich op de hellingen ten noorden van de Geul.

boerderij gaan. “Waar ga je heen?’ riep ze

Vooral op de dagen tussen 12 en 17 septem-

hem na, maar ze kreeg geen antwoord. Hij liep

ber werd er over en weer hevig geschoten en

stuurs door en keek niet op of om. Kort daarop

Houthem lag in het frontgebied. Ook op 14

begreep ze waarom.

september ontstond er een gevaarlijke situatie.

Links Leonie Quaedvlieg, met naast haar broer Lodewijk en zijn vrouw Maria. De boerderijbewoners werden gemaand de schuilkelder op te zoeken onder de schoenenzaak Arbeel in de Onderstestraat. Granaten sloegen in en broer Lodewijk gaf zijn zus te kennen mee te komen. Leonie wilde echter eerst nog de koeien in veiligheid brengen die in de wei liepen. “Je gaat mee”, beval Lodewijk. “Je bent me dierbaarder dan de koeien”. Meteen daarop werd Leonie getroffen door een Duitse granaat. Ze was zwaar gewond. Kapelaan Vliegen werd erbij gehaald die haar de laatste Sacramenten toediende en een uur later overleed ze. Er werd een noodkist in elkaar getimmerd door de heer Soons en twee dagen later werd ze in stilte begraven. Er was geen kerkdienst en er waren geen omwonenden. De situatie was te gevaarlijk. Pas na de bevrijding is die kerkdienst alsnog gehouden. Leonie werd begraven op het kerkhof in Houthem en ook dat graf is al jaren geruimd. Bronnen: Rob Ubachs. Eerste oorlogsdrama in Houthem. ’t Stegelke jaargang 16 nr. 2, december 2009. Gesprek met Mia Hendriks-Martens 12-3-2014, Cato van BijnenPluymen 13-3-2014 en Trees Quaedvlieg 18-3-2014.

30 KIJK o p Valke n burg

Kijk op bijzondere

bomen

“ en lelijk schilderij in een mooie lijst” dit waren in 1960 de woorden van toenmalig burgemeester Frans Breekpot, tijdens zijn “vurig” pleidooi om villa Dersaborg af te breken, ten faveure van het nieuw te bouwen gemeentehuis; dit tot groot verdriet van menig Valkenburger. Het lelijk schilderij was villa Dersaborg, met de mooie lijst doelde hij op het fraaie park met vijver en oprijlaan, waarin deze villa van grote allure gelegen was. Tekst: Jean Slijpen

De bouw van de villa en de aanleg van het park, inclusief een statige oprijlaan, heeft rond 1880 plaatsgevonden. De oprijlaan, die later omgetoverd werd tot Wehryweg, genoemd naar de opdrachtgever van villa en park, kwam precies tegenover het station uit. In die tijd lieten de welgestelden in hun parken en lusttuinen graag bijzondere bomen aanplanten, die uit verre landen werden aangevoerd. Zo’n park met de nodige exoten gaf extra status aan de eigenaren, die vaak van gegoede komaf waren en dus ook de middelen hadden om dit te doen. Park Dersaborg herinnert aan de villa Dersaborg, ooit bezit van de familie Wehry. In 1881 komt de zakenman Jean George Wehry naar Valkenburg. Met zijn gezin verblijft hij in het toenmalige hotel Croix de Bourgogne. Het gezin wordt echter door een tragedie getroffen. Mevrouw Wehry komt na een kortstondige ziekte te overlijden en Jean George besluit in Valkenburg een blijvend onderkomen te vinden, zodat hij het graf van zijn vrouw regelmatig kan bezoeken. Hij bouwt vlak bij het station villa Dersaborg, voorzien van een rijkelijk interieur en een prachtig park. Wehry werd in 1891 burgemeester van Valkenburg, maar overleed in 1894. Zijn zoon Ivan George, gehuwd met de Akense Leonie Cassalette, zou het landgoed gaan bewonen. In 1955 werd het landhuis voor de som van fl. 175.000 aangekocht door de gemeente Valkenburg met als doel er het nieuwe gemeentehuis in onder te brengen. Achter het pand wilde men nog een nieuw administratief gebouw neerzetten. In 1960 werd van die plannen afgestapt en tijdens een hectische raadsvergadering werd besloten het pand af te breken en een nieuw gemeentehuis te bouwen. Acht raadsleden stemden voor afbraak, zes tegen en één raadslid bleek op het moment van stemming de gang naar het toilet te hebben geprefereerd... De villa werd uiteindelijk afgebroken ten faveure van het nieuwe gemeentehuis, dat in 1966 werd geopend. In het prachtige park heeft ooit een grote vijver gelegen, ook deze is helaas verdwenen. Wel resten er nog een aantal bijzondere bomen waaronder Mammoetboom, Japanse Notenboom, Atlasceder, Beuk en Zilverlinde, om er maar enkele te noemen. Ook staat er een exemplaar van de zeldzame Japanse Godsboom. Al deze bomen zijn, naast de schoonheid die ze in volgroeide toestand, ieder

jaargetij weer aan de dag leggen, onze zuurstofproducenten, bron van leven voor mens en dier. Valkenburg heeft gelukkig nog een aardig aantal van deze nu monumentale bomen binnen haar gemeentegrenzen; meestal lopen we er achteloos aan voorbij maar het is goed eens stil te staan bij de schoonheid en het verhaal achter deze kolossen. Met name in park Dersaborg staan en stonden er fraaie exemplaren; de tand des tijd heeft er een aantal opgeëist. In het voorjaar 2011 zijn er nog enkele geveld; gelukkige bijkomstigheid in deze is dat men een gedeelte van de stam heeft gespaard en boomkunstenaar Roel van Wijliek, kunstzinnig zijn gang heeft laten gaan. Het resultaat een fraaie bok uit een Esdoorn en de “Valkenburcht” uit een, uit veiligheidsoverwegingen gekapte, majestueuze bruine beuk, houdt de “oudjes” in herinnering.Veiligheid speelt natuurlijk een belangrijke rol bij monumentale bomen, want de eigenaren zitten niet te wachten op claims wegens afgewaaide takken en omgevallen bomen. Daarom worden ze wel eens te vroeg of ten onrechte gekapt. Vaak wordt voorbij gegaan aan het feit dat een aantal soorten zeer geschikt zijn om te “knotten”; dit wil zeggen vakkundig terugsnoeien tot een veilige hoogte. Zo’n boom kan dan nog tientallen jaren mee. Zeer fraai is de Mammoetboom (Sequoiadendron giganteum) die nog in park Dersaborg staat. Deze bijzondere bomen worden ook wel “boksboom” genoemd; door hun dikke kurkachtige zachte bast, kun je er gerust zonder handschoenen tegen slaan. De bast is dik, zacht en verend, zodat je jezelf niet bezeerd. Zowel de naam Mammoetboom als zijn wetenschappelijke naam Sequoiadendron giganteum verwijzen naar de gigantische

KI J K o p Va l k e n b u rg 31

stamomtrek, hoogte en ook de extreem hoge leeftijd die deze soort kan bereiken in z’n natuurlijk verspreidingsgebied. De soort behoort tot de grootste bomen op aarde. Het is een groen blijvende naaldboom, gekenmerkt door een roodbruine stam,die bij de oudere exemplaren, een bastdikte heeft van zo’n 50 a 60 cm! De oudste via jaarringen gemeten Mammoetboom bedraagt 32.000 jaar. Zijn natuurlijk verspreidingsgebied ligt in de Californische bergketen Sierre Nevada, doorgaans boven de 2.700 meter; hier groeien reusachtige exemplaren. In 1890 is het Sequoia National Park opgericht door Amerikaanse natuurbeschermers; aanleiding was het feit dat toen al een derde van deze bossen gekapt was voor de houtproduktie. De hierboven afgebeelde oude Mammoetboom werd de “Discovery Tree” genoemd en is in 1853 omgezaagd. Vijf mannen waren er 22 dagen mee bezig en na het tellen van de jaarringen bleek de boom 1300 jaar oud te zijn. Het overgebleven restant van de stam werd gebruikt als dansvloer... Een andere bekende mammoetboom is de ‘General Sherman’, genoemd naar een generaal uit de Amerikaanse burgeroorlog; deze reus is niet de oudste of hoogste, maar wel de boom met het meeste volume, namelijk 1.415 kubieke meter! De oudste in Europa aangeplante Mammoetbomen (vanaf +/- 1853) hebben nog niet de tijd gehad deze afmetingen te krijgen. Toch zijn de hoogste Mammoetbomen buiten Californië al zo’n 60 meter hoog (ter referentie: een gemiddelde dorpskerk meet 35 m); zij groeien in de Botanische tuin van Benmore in Schotland. Deze dreef werd aangelegd in 1863 en telt nu 49 stuks 150 jaar oude Mammoetbomen; een exemplaar overleefde een zware storm in

1968 niet. Kenmerkend voor de groeiomstandigheden zijn droge zomers en koude, sneeuwrijke winters, echter niet kouder dan -18 graden. Af en toe een bosbrandje is ook belangrijk; bosbranden zijn namelijk van groot belang voor de Sequoiabestand. Een brand in het kreupelhout vernietigt de ondergroei en geeft aan de kleine zaden van de reusachtige bomen de kans om te ontkiemen. Door hun dikke schors zijn de bomen beschermd tegen de vlammen; de boom is nagenoeg onverwoestbaar omdat de bast brandwerend is. Verder is de Sequoia resistent tegen zwammen en houtpenetrerende insecten; de meeste bomen sterven omdat zij omwaaien; ook indien omgewaaid houdt de boom zijn weerbaarheid want de stammen blijven honderden tot duizend jaar in het bos liggen. De boom bereikt zijn maximale hoogte tijdens de eerste 500 jaren waarna hij 3000 jaar in de breedte gaat groeien. Op hoogte van 60 meter heeft de stam nog een doorsnee van 6 m; takken krijgen de afmetingen/ dikte van een “normale” boom. Er is geen bewijs dat een Mammoetboom van ouderdom kan sterven, ze blijven doorgroeien totdat zich een natuurramp als een blikseminslag of orkaan voltrekt. De grootste bestanden Mammoetbomen zijn te vinden in: King’s Canyon, Sequoia National Park en Yosemite National Park. De eertse Sequoia’s in Europa zijn rond 1853 ingevoerd in Engeland, waar ze een ware rage hebben veroorzaakt. Iedere Estate heeft een Mammoet. Ook in onze contreien staan er nog verschillende Sequoia ‘s, bijvoorbeeld op de Cauberg (bij Thermea 2000), in Meerssen, Bunde, Vaeshartelt, Geverik, etc. etc. Avenue of Giant Redwoods in Benmore Schotland.

Een van de Grootste bomen in onze directe omgeving staat in het Belgische Esneux op het “Domaine du Rond Chêne”; dit zou de dikste Sequoia van de Benelux zijn; hij heeft, op anderhalve meter hoogte een stamomtrek van zo’n 9,5 meter, geen kleintje dus. Als u ’n keer in de buurt bent...

Maar goed... terug naar Valkenburg. Naast deze fraaie Sequoia staan er natuurlijk nog veel meer prachtige bomen in het Valkenburgse. Alleen al in het Dersaborgpark staan zo’n kleine 100 (bijzondere) bomen; zo werd er in 2006, bij het afscheid van burgemeester Nuijtens, een Magnolis Grandiflora “Galissoniere” (een groenblijvende Magnolia) als herdenkingsboom geplant; ook daarna zijn er zeker nog een tiental aangeplant, o.a. Osagedoorn en Chinese Vernisboom. Het is zeker de moeite waard om er dit voorjaar eens een rondgang te maken en in ieder geval de restanten van hetgeen de familie Wehry aan Valkenburg heeft nagelaten te bekijken; maar ook de andere “buitens” en tuinen in het Valkenburgse zijn zeker de moeite waard te bezoeken. << Geraadpleegde bronnen: Werner Kreutzer Valkenburg, Paul Notten Moorveld, Monumental trees en Stem der Bomen.

C O F F E E - L U N C H - W I N E - A N T I PA S T I - F I N G E R F O O D S

PUUR GENIETEN BIJ Overheerlijke lunch met handgemaakte koffie’s, cappuccino’s en latte’s of borrelen onder het genot van verschillende Italiaanse wijnen en diverse antipasti & fingerfoods! Onze evenementen kalender voor een leuke en gezellige dag/avond uit! 17-5 ART&VINO ism Dyon Scheijen 31-5 CLUB&VINO 14-6 JAZZ&VINO ism Mushaboom 28-6 CLUB&VINO 5-7 VINYL&VINO ism Patrick Bartels

26-7 CLUB&VINO 9-8 MUSIC&VINO ism Dyanne Sleijpen & Romain van Beek 23-8 CLUB&VINO 13-9 FA S H I O N & V I N O 27-9 CLUB&VINO

Theodoor Dorrenplein 12 • 6301 DV Valkenburg • 043 852 61 35 info@cupandvino.nl • cupandvino.nl

KI J K o p Va l k e n b u r g 33

Kunstenaars actief in het centrum van Valkenburg

ondag 22 juni is het weer zover en zal het CasiZ noplein en de omgeving van brasserie “Aan de Linde”

vanaf 11.00 uur het domein zijn van vele verschillende kunstenaars en ingericht zijn als het kunstenaarsplein “Mont Martre aan de Geul”. De Kunst- en Cultuurraad Valkenburg a/d Geul heeft ook dit jaar vele kunstenaars van diverse disciplines uitgenodigd om deel te nemen aan “Mont Martre aan de Geul”. Een 50-tal kunstenaars zullen actief aan de slag gaan met de realisatie van een kunstwerk en op interactieve wijze met het publiek zijn/haar passie voor de kunst uitdragen. De aanwezige kunstenaars bieden de bezoekers een veelzijdig en afwisselend aanbod van goede kwaliteit binnen de schilderkunst en andere kunstdisciplines. Dit zorgt voor een gezellige sfeer en geeft bezoekers de gelegenheid om de kunstenaars gade te slaan tijdens het werken en om met de hen in gesprek te komen. Ook de jeugd wordt uitgedaagd om zijn/ haar eigen creativiteit te tonen. Zij worden in de gelegenheid gesteld om actief aan de slag te gaan tussen de kunst-

enaars onder begeleiding van een kunstenaar en/of enkele leden van de Kunst en Cultuurraad Valkenburg a/d Geul. Het resultaat op het einde van de dag wordt uiteraard hun eigen trotse bezit! Dit alles vindt plaats in een gezellige muzikale franse sfeer. Onder het genot van drankjes en hapjes kunnen de bezoekers bij brasserie Aan de Linde genieten van kunst! U bent van harte welkom tussen 11.00 – 17.30 uur. Tevens is in het museum Land van Valkenburg de expositie van Hans Coumans. Kortingskaarten voor de expositie zijn op het Kunstenaarsplein te verkrijgen.

Ook meedoen als kunstenaar? Kunst- en Cultuurraad Valkenburg a/d Geul Dhr. Jo van Aken. Tel. 043 6015714 E-mail: jovanaken@ziggo.nl E-mail: secr@kunstencultuurraad.nl

Heuvelland4daagseAdvA5Stnd2014_Opmaak 1 06-01-14 21:25 Pagina 1

4 da gen

’t Kepelke bie de Brök ies trök

VILT - VALKENBURG 7 - 10 augustus 2014 wand

elen e n genieten!

De wandelingen tijdens deze Heuvelland4daagse voeren u elke dag via een andere route, veelal over veldwegen en bospaden, langs de mooie natuur en schitterende panorama’s van Zuid-Limburg. Keuze uit 5 afstanden: 7, 14, 21, 28 en 42 km Start dagelijks vanaf café-zaal ’t Vöske in Berg en Terblijt

Bij opgave vóór 15 juni a.s. korting op het inschrijfgeld

Info 043 6040885 www.heuvelland4daagse.nl

De meest verrassende trouwen feestlocatie van Limburg

nder grote belangstelling en een stralend zonnetje, is zaterdag 29 maart j.l. de nieuwe kapel op de hoek Kerkstraat/Pelerinstraat door pastoor H. Jansen van de H.H. Nicolaas en Barbara parochie, ingezegend. Het geheel werd opgeluisterd door het zangkoor Sint Ceacilia. tekst: Jean Slijpen. foto: Jo van Aken We hebben het hier over een uit 1950 daterende Mariakapel, die in dat Mariajaar op initiatief van eerwaarde pastoor Ad Welters z.g en een comité bestaande uit een zestal vooraanstaande Valkenburgers, is geplaatst pal naast de Geulbrug. De benodigde gelden zijn destijds, middels een huis aan huis collecte, bijeengebracht door de Valkenburgse gemeenschap. De fraaie eikenhouten kapel staand op een sokkel van Kunrader steen, is toen geplaatst aan de Pelerinstraat, hoek Grotestraat. Later, bij de herinrichting van de Grotestraat, is de kapel verplaatst naar de Boogaardlaan. Tijdens de reconstructie van de Geulkademuren in 2009/2010 zijn kapel en sokkel verwijderd. Met het oog op de voorgenomen herbouw van de historische Geulpoort moest de kapel definitief wijken. Met vereende kracht werd er door een samengesteld werkgroepje een plan opgesteld en ten uitvoer gebracht, waarbij met medewerking van diverse vrijwilligers en sponsoren, de fraaie kapel werd herbouwd, vlak bij de plek waar ze in het Mariajaar 1950, door pastoor Welters z.g. werd ingezegend. Vermeldenswaardig is dat het houtwerk van de kapel, na 63 jaar, door de tand des tijd, danig was aangetast; de leerlingen van Bouwmensen Zuid te Nuth, besloten derhalve om in plaats van renovatie, een exacte replica te vervaardigen van duurzaam en gecertificeerd hout. Zowel pastoor H. Jansen, Montfortaan, alsmede de in grote getale opgekomen belangstellenden waren zeer te spreken over het resultaat van deze vruchtbare samenwerking. Valkenburg heeft haar ”Kepelke bie de Brök”, een historische devotieplek, weer terug.

• Met zeer bijzondere trouwzaal •

W W W. F E E S TG R OT. N L

Een eeuwenoude locatie met hedendaagse allure!

Daalhemerweg 31A (direct naast de steenkolenmijn) 043 601 47 38

Eveneens in het jaar 1950 heeft de bekende Valkenburgse dichter en schrijver Karel Dorren (1896-1988) het fraaie gedicht ” ‘t Kepelke bie de Brök” gemaakt; dit gedicht staat op een zuiltje voor de kapel en maakt onderdeel uit van de Valkenburgse Gedichtenroute. Het zuiltje met daar op het gedicht is een geschenk van de Valkenburgse Kunst- en Cultuurraad, werkgroep Gedichten langs de Geul.

KI J K o p Va l k e n b u r g 35

n de maanden mei, juni en juli exposeert weer een drietal leden van de kunstkring “Henri Jonas” in de bovenzaal van de Valkenburgse bibliotheek.

René Heijnen (1949) Door het volgen van schilderlessen en masterclass bij kunstenaars als Franscz Witte, Felix van Beek en Leo Much ontwikkelde René Heijnen stelselmatig een eigen stijl.

Early Spring van René Heijnen.

Jos Stevens (1954) Sinds zijn jeugd is hij een enthousiast liefhebber van tekenen en schilderen. Zijn onderwerpen zijn meestal de natuur, flora en fauna en de Limburgse landschappen, waarbij macro schildertechnieken vaak terugkomen. Ook poëtische dorpsgezichten zoals bij Oud-Valkenburg en het riviertje de Geul in verschillende jaargetijden komen vaak aan bod in zijn kleurrijke werken. Net zoals de streken rondom Epen, Slenaken en de Ardennen. Hij gebruikt vooral olieHeyenrath van Jos Stevens.

Kunst boven de

Bieb

Zijn werk is kleurrijk, soms abstract, dan weer met figuratieve elementen die afwisselend herkenbaar en soms vervreemdend zijn. Het is de vertaling van wat er om hem heen gebeurt, wat hem bezig houdt en hetgeen hij ondergaat.. Die inspiratiebronnen leveren zijn thema’s. Soms maakt hij gebruik van andere materialen om de structuur van het vlak te veranderen zoals het werken met acrylverf en krijt, het gieten van verf, spuiten en het toepassen van collage. Experimenteren met verf, vorm en techniek, grenzen verleggen en intuïtie zijn hierbij de sleutelwoorden Hij is lid van de kunstkring sinds 2009 en exposeerde eerder in Hulsberg, Valkenburg en Maastricht.

verf, acryl en pastelkrijt. Afbeeldingen op grote doeken genieten zijn voorkeur. Hij is lid van de kunstkring sinds 2004 en exposeert regelmatig in Valkenburg en omgeving, maar vooral in zijn eigen galerie in Vilt.

Sjef Kieboom (1938) Hij startte met schilderen op zijn vijftigste. Na zijn pensionering ging hij steeds meer tijd besteden aan zijn passie. Hij volgde een achtjarige opleiding aan de academie voor Schone Kunsten in Maasmechelen en meerdere cursussen bij Franscz Witte.

Flamenco in Rosso van Sjef Kieboom. Zijn inspiratiebronnen zijn onder meer de leden van de Cobra-groep. Zijn abstractere werken getuigen van de liefde voor de mogelijkheden die het materiaal biedt. De ene keer met warme en zachte tinten, soms messcherp aangezet en dan weer wollig, aards en elementair. In de verte zijn regelmatig vormen van het menselijk lichaam waar te nemen, maar men moet er naar speuren en zoeken. Hij is lid van de kunstkring sinds 2005 en exposeerde op diverse locaties in Valkenburg en Maastricht. <<

Bibliotheek Valkenburg Berkelplein 99, 6301 ZC Valkenburg

Openingstijden Tentoonstelling

heuvellandbibliotheken.nl/valkenburg

Ma: 14-18 uur. wo: 10-13 uur en 14-18 uur.

www.kunstkringhenrijonas.nl

do en vrij: 14-20 uur. za: 11-14 uur.

043 - 601 59 27

36 KIJK o p Valke n burg

De originele bouwtekeningen (gemeentearchief Valkenburg)

Villa Leeuwenhorst tekst: Jan Schurgers. foto’s: Ivo Benders

ijk op Valkenburg richt in haar driemaandelijkse afleveringen de blik op de kastelen van Valkenburg. “Kasteel” is vaak een te groots begrip voor de bedoelde gebouwen, al wordt het in de volksmond regelmatig gebruikt. Een vergrote herenboerderij wordt al gauw als zodanig aangeduid of een uitgebouwd landhuis of zelfs een verstevigde hoektoren. Dat geldt zeker als ze ook nog bewoond werden door leden van een adellijke familie of een rijke historie hebben. In dit elfde en laatste deel komt “villa Leeuwenhorst” aan bod, gelegen aan de Nieuweweg 52 in Valkenburg.

In 1888 kocht Louis Henri Leonard Joseph van der Maesen de Sombreff een bosrijk terrein aan de Nieuweweg die toen tot de gemeente Hulsberg behoorde, met daarbij een weide die hij liet beplanten met meer dan honderd appelbomen. Hij gaf de Belgische architect Piquet de opdracht tot de bouw van een villa met orangerie en koetshuis. Twee jaar later stond er het huidige gebouw dat de naam villa Leeuwenhorst kreeg. Louis van der Maesen de Sombreff was op 12 september 1854 in Maastricht geboren als zoon van jonkheer Louis Eustache van der Maesen de Sombreff en Felicité Wilhelmine Henriëtte Cathérine barones de Bieberstein Rogalla Zawadsky. Als kind maakte hij met zijn ouders regelmatig reizen naar het buitenland. Zo leerde hij steden als Parijs, Nice, Genua, Florence, Capri, Rome en Milaan kennen en bezocht toen al landen als Griekenland, Egypte, Syrië en Turkije. Na een briljante opleiding

KI J K o p Va l k e n b ur g 37

dat dit niet gebruikelijk was. Het maakte hem geliefd en populair en bezorgde hem de bijnaam “Advocaat der armen”.

Louis Henri Leonard Joseph van der Maesen de Sombreff. (1854 - 1926)

Echtgenote Pauline Eugenie Dumonceau.

in Luik, Maastricht en Leiden tot jurist en rechter waarvoor hij in 1878 slaagde, begon hij zijn loopbaan aan het kantongerecht in Maastricht. Daarna volgden benoe-

tieve horizontale banden in natuursteen en tandlijsten onder de dakranden. Van het interieur viel vooral de hal en de gang op met een mozaïekvloer, een tussendeur met glazen panelen en de fraaie houten trappartij. Rechts kwam er een werkkamer met een haardomlijsting in diverse kleuren marmer. Dat alles werd opgetrokken in een grote parkachtige tuin doorkruist door diverse wandelpaden.

mingen tot ambtenaar bij het Openbaar Ministerie in Schiedam en een jaar later in Den Bosch. In 1884 trouwde hij met de eveneens uit Maastricht afkomstige Pauline Eugenie Dumonceau. Het paar vestigde zich in Den Bosch waar hun eerste zoon geboren werd. Twee jaar later volgde zijn benoeming tot kantonrechter in Heerlen. Het gezin keerde terug naar Limburg en vestigde zich tijdelijk in Hulsberg ten huize van mevrouw Dorren-Arets waar de tweede zoon geboren werd. In 1890 werd de villa Leeuwenhorst betrokken, waar enkele jaren later de derde zoon geboren werd. Ook met zijn kinderen zette hij de drang tot reizen en trekken voort en zo bezocht het gezin regelmatig de Eifel, het Zevengebergte, het Ahrdal, de Vogezen, de Dolomieten en de Côte d’Azur.

Villa Leeuwenhorst

Het gebouw telt drie bouwlagen en wordt afgedekt met een schilddak met leien. Er zijn verschillende dakkapellen en een hoge schoorsteen. Het geeft een eclectische indruk en de indeling van de frontgevel is asymmetrisch. Als bouwmaterialen werden baksteen, natuursteen en mergel gebruikt en dat laatste werd gewonnen in de helling achter het huis, waardoor er een grot ontstond. De houten voordeur kreeg heel decoratieve glas-in-lood vensters en links kwam een erker met daarop een balkon met een houten balustrade. Dit geveldeel liep uit in een topgevel, met rechts een torentje met cilindervormig dak en links een spits uitlopend torentje bekroond met een windvaan. In alle gevels kwamen decora-

Functies

Van hieruit trok Louis dagelijks per auto naar zijn werk in Heerlen. Hij verwierf als rechter grote faam vanwege zijn wijze en zeer doordachte oordelen. Veel geschillen en misverstanden werden door zijn toedoen opgelost. Vaak nam hij het op voor “de gewone man” en dat in een tijd

Naast zijn dagelijkse bezigheden vond Jonkheer Louis voldoende tijd om zich dienstbaar te maken voor de gemeenschap en tijd te nemen voor zijn hobby’s. En dat waren er veel, die hij allemaal met volle inzet vervulde en zelden verzaakte bij vergaderingen en bijeenkomsten. De lijst van nevenfuncties lijkt haast eindeloos. De meest aansprekende zijn het erevoorzitterschap van de fanfare Sint Caecilia in Hulsberg, bestuurslid en vice-voorzitter van de VVV Het Geuldal in Valkenburg, lid van de Katakombenstichting en de Kasteelstichting, erevoorzitter en beschermheer van de harmonie Walram’s genootschap, schoolopziener (1894-1921), lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal (1909-1926), lid van de provinciale Staten van Limburg, voorzitter van het scheidsgerecht van het Algemeen Mijnwerkersfonds, lid van het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap en van het Natuurhistorisch Genootschap in Maastricht, commissaris van het Limburgs Dagblad enz. enz. Toen de Harmonie Walram’s Genootschap hem in 1909 een serenade bracht bij gelegenheid van zijn benoeming tot lid van de Eerste Kamer zei Theodoor Dorren dat hij vele aanspreektitels zou kunnen gebruiken, maar dat het hem het beste leek om zijn toespraak maar gewoon te beginnen met “Zeer geliefde heer van der Maesen.” >

38 KIJK o p Valke n burg

Overlijden

Nooit was er echter een grotere mensenmenigte op de been dan tijdens zijn begrafenis. Op 9 februari 1926 had hij de begrafenis bijgewoond van jonkheer Gustave Ruys de Beerenbrouck, die toen gouverneur van Limburg was. Na thuiskomst voelde hij zich niet goed. Zijn toestand verslechterde zienderogen en hij bleek een zware longontsteking te hebben opgelopen. Twee weken later overleed hij op 23 februari, op 71-jarige leeftijd. De stoet die op 27 februari naar de kerk in Hulsberg trok was immens. Er waren zoveel bloemstukken dat een afzonderlijk rijtuig nodig was om ze te vervoeren. De schutterij en de harmonie Walram’s Genootschap van Valkenburg begeleidden hem, samen met de fanfare Sint Caecilia uit Hulsberg, naar zijn laatste rustplaats. Het is dan ook niet vreemd dat er later een straatnaam naar hem genoemd werd in Hulsberg, in Valkenburg en in Heerlen.

Vertrek uit Leeuwenhorst

Zijn vrouw verliet datzelfde jaar nog de villa Leeuwenhorst. Ze betrok een kleinere woning bij het station in Valkenburg, die ook toen tot het grondgebied van Hulsberg behoorde. In 1935 nam ze haar intrek in hotel Curfs in Houthem. Daar vierde ze in 1939 haar tachtigste verjaardag, maar toen al liet haar gezondheid te wensen over. Ruim een jaar later overleed ze op 21 april 1940 in het Sint Joseph-ziekenhuis in Heerlen. Vier dagen later werd ze bijgezet in het graf van haar echtgenoot in Hulsberg.

Familie Groothoff

Villa Leeuwenhorst werd in 1926 verkocht aan Dr. Ir. Christiaan Theodoor Groothoff. Hij was op 5 juli 1887 geboren in Manggar in Noord-Oost Indië, waar zijn vader administrateur was bij de Billiton Maatschappij. Hij bracht er zijn jeugd door en keerde terug naar Nederland om mijnbouw te gaan studeren aan de Technische Hogeschool in Delft. Na zijn studie keerde hij terug naar Ned. Indië en vond eveneens een baan bij de Billiton Maatschappij. In 1911 huwde hij er met Louise Antoinette Buhlman die in 1887 in Breda was geboren. In 1914 werd een dochter geboren, maar echtgenote en moeder Louise overleed een jaar later op 28-jarige leeftijd. In 1916 keerde hij met zijn dochter terug naar Nederland. Op 12 november 1918 trouwde

Dr. Ir. Christiaan Theodoor Groothoff. (Fotocollectie DSM). hij met Suzanna Maria Molengraaff die op 14 december 1890 in Amsterdam geboren was. Een jaar later trad hij in dienst van de Staatsmijnen en zou dat blijven tot aan zijn pensionering in 1953. Hij wist binnen dat bedrijf snel carrière te maken, vooral door de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsplannen die meer productie opleverden. Hij was een doortastend optredend man die zijn plannen met veel succes wist door te zetten. Dat betekende de ene promotie na de andere binnen de Staatsmijnen Limburg. Hij werd er achtereenvolgens hoofdbedrijfsingenieur, later algemeen directeur en president-directeur. Het gezin vestigde zich in Brunssum waar in 1920 zoon Gustaaf geboren werd. In 1928 volgde de verhuizing naar villa Leeuwenhorst. Christiaan Groothoff was een krachtige, maar gesloten persoonlijkheid. Hij trad weinig naar buiten. In ieder geval veel minder dan de vorige bewoner van de villa. Wel was hij voorzitter van de Geologische Stichting , lid van de raad van commissarissen bij de Nederlandse Spoorwegen

en erelid van enkele genootschappen. Hij manifesteerde zich vrijwel niet op politiek en religieus gebied. Opmerkelijk is wel dat hij jonkheer van der Maesen in 1930 opvolgde als beschermheer van de fanfare Sint Caecilia in Hulsberg. Mevrouw Groothoff was een hooghartige vrouw die weinig op had met het gewone volk. Haar personeel moest op alle mogelijke momenten klaar staan om de helpende hand te bieden. Aan de keukendeur hing een bel en als ze daarmee klingelde moest er iemand zo snel mogelijk verschijnen. Het personeel bestond eind jaren dertig uit de tuinmannen Kelderman, Sleijpen en Flamand, een butler die boodschappen deed en ook kookte, Dirk de Jong die de chauffeur was voor mevrouw, want Groothoff zelf had een eigen chauffeur en dan was er nog de dienstmeid Wilhelmine Lipsch. En allemaal moesten ze zich voegen naar de wensen van mevrouw.

Tweede wereldoorlog

De oorlogstijd kwam het gezin Groothoff niet ongeschonden door. Vanwege zijn functie zag Christiaan af van actief verzet tegen de Duitsers. Wel voorzag hij de illegaliteit van schetsen van drie sluizen in Zuid-Limburg die men zou kunnen bombarderen. Dat werd ontdekt en als gevolg daarvan werd hij op1 april 1943 door de bezetter opgesloten in een hotel in Scheveningen. Van 8 september tot 11 november van dat jaar werd hij samen met meerdere vooraanstaande Nederlanders gegijzeld

Directeur Groothoff met chauffeur Jacobs voor het huis van de heer Groothoff. (Fotocollectie DSM -1953).

KI J K o p Va l k e n b ur g 39

nument verklaard wat van grote betekenis was voor een ophanden zijnde restauratie. Heilpraktiker de Vries verkocht de villa een jaar later aan de heer Struik, vertrok naar Heerlen en overleed daar in 2006.

Familie Struik

Het statige Leeuwenhorst anno 2014. in Sint Michielgestel. Pas vanaf september 1944 kon hij zijn directeurschap van de Staatsmijnen weer gaan uitoefenen. Kort daarop werd hij ook belast met het beheer van de particuliere mijnen in Limburg en in 1947 werd hij benoemd tot presidentdirecteur. De bevrijdingsdagen in september 1944 zijn aan de villa niet ongemerkt voorbij gegaan. Al in 1939 hadden Jan Jansen en zijn zoon Frans het eerder ontstane grotje in de helling achter het huis uitgediept tot zo’n 25 meter met een zijgang. Later heeft zoon Gustaaf Groothoff daar vlak bij nog een huis gebouwd, maar dat moest wegens het ontbreken van een vergunning na enige tijd worden afgebroken. Hij verliet de villa om te gaan studeren en emigreerde later naar Australië. Tussen 12 tot 17 september werd er zwaar gevochten in Valkenburg. De Amerikanen bevonden zich op de zuidoever van de Geul en de Duitsers in het noorden. Zowel vlak naast de villa als aan de overkant van de weg hadden ze een kanon geplaatst. Met alle macht probeerden de Amerikanen die uit te schakelen, maar dat heeft enkele dagen geduurd. Intussen hadden de bewoners van de nabijgelegen Sint Nicolaasstraat hun intrek genomen in het grotje om zich te beschermen tegen het dreigende gevaar. Zo’n 35 personen bevonden zich daar, waaronder enkele mijnwerkers, die reparaties konden uitvoeren vanwege de schade door granaatinslagen. Achter een gordijn was er een ruimte ingericht voor mevrouw Groothoff die verder met niemand contact had. Het duurde vier dagen eer de Duitse kanonnen waren uitgeschakeld en in die tijd hebben de grotbewoners doodsangsten uitgestaan. Slechts enkele dapperen durfden zich ’s nachts naar buiten te begeven

om fruit en maïs te bemachtigen als voedsel. Ze maakten mee hoe diverse Duitse soldaten er sneuvelden en hoe een van hen anderhalve dag heeft liggen kermen van de pijn voordat hij overleed omdat hij niet kon worden weggehaald. In de dagen daarna bleek hoe zwaar de woningen aan de Sint Nicolaasstraat beschadigd waren, maar ook de villa was er niet ongeschonden vanaf gekomen. Honderden granaatinslagen hadden hun littekens op de muren en ramen achter gelaten. Een grote restauratie bleek nodig.

Verkoop

Christiaan Groothoff werd in 1953 gepensioneerd. Hij overleed op 29 juni 1969 en werd in Valkenburg begraven. Zijn echtgenote woonde er tot aan haar dood in 1975, waarna de villa en het omringende bosgebied door de familie werd verkocht aan de aannemers Baars en Jongen. Het lag daarna diverse jaren leeg. Even was er de firma Smeets gevestigd die niet bestaande vakantiewoningen in Frankrijk verkocht. Dat duurde dan ook niet lang en in 1979 werd het pand met de tuin voor en achter het gebouw gekocht door Jef Jaspers, uitbater van het nabijgelegen hotel Schaepkens van St. Fijt. Hij woonde er korte tijd en huisvestte er groepen buitenlandse vluchtelingen. Hij verkocht de villa in 1990 aan heilpraktiker P.T.M. de Vries die er samen met mevrouw de Vroom een praktijk begon als natuurgenezer, acupuncturist, iriscopist annex schoonheidsspecialiste en pedicure. Intern werden kamers verbouwd tot spreek- en behandelkamers, schoonheidsmiddelenwinkeltje en kantoor. Deuren en ramen werden dichtgetimmerd. In de kelder kwam een sauna met zwembad. Aan de buitenkant veranderde er niet veel. Frontaal voor de villa kwam een nieuwe opgang met poort en enkele parkeerplaatsen. In 1997 werd villa Leeuwenhorst tot rijksmo-

De nieuwe eigenaar Leendert Struik was werkzaam als fysicus bij TNO en vestigde zich in 1990 in Maastricht toen hij ging werken bij DSM. Hij kocht villa Leeuwenhorst eind 1998 en nam er enkele maanden later al zijn intrek. In die tijd was er een nieuw dak gekomen met nieuwe leien en goten, waren de aangebrachte panelen uit de diverse kamers verwijderd en kwamen de oorspronkelijke ramen en deuren weer tevoorschijn. Aan de tuin was meer werk te doen. Die was vele jaren verwaarloosd, bomen en struiken woekerden en kleine plantjes kregen geen kans. De heer Struik heeft er jarenlang aan gewerkt om puin, oud ijzer en omgevallen bomen samen met zijn zoon te verwijderen en eigenlijk is dat karwei nog steeds gaande. In 2003 kocht hij van aannemer Baars het 1,2 ha groot bosgebied dat zijn domein omringde en ook daar was een grote schoonmaak nodig. De heer Struik is zich steeds meer voor zijn parkje gaan interesseren, werkt er met veel plezier en kan zich verheugen in het feit dat oude kleine plantjes en bloemetjes die voorheen geen kans kregen op te groeien, nu regelmatig volop in bloei staan. En hij heeft er meer tijd voor gezien zijn pensionering zo’n tien jaar geleden.

Portiershuis

Het portiershuis rechts van de villa is een groot stevig gebouw. In de garage werd de auto van de familie van der Maesen de Sombreff gestald en later de wagen en een zeilboot van de familie Groothoff. Het lag daarna jaren leeg en raakte onderkomen. In 1991 woedde er een brand die weinig heel liet van het gebouw. Het echtpaar Persoons kocht de bouwval van Baars en begon aan een grondig en intensief herstel. Een jaar later stond het huis er weer in volle glorie bij met nieuwe kamers, keuken en bad. Kort daarop verkocht Hans Persoons de woning aan de familie Bemer die er nu nog steeds woont. << Bronnen: Léon Pluymaekers, “Louis van der Maesen: Advocaat der armen”. Geulrand nr. 20, okt. 1987. Gesprek met Piet Kelderman op 26 februari 2014 en met Leendert Struik op 11 maart 2014.

40 KIJK o p Valke n burg

Duizende wandelaars naar Vilt-Berg en Terblijt

Voor de 27e keer is van donderdag 7 tot en met

zondag 10 augustus de Heuvelland4daagse. De voorbereidingen van deze enige Limburgse wandel4daagse zijn volop bezig: de informatiefolder is verspreid; de eerste wandelaars hebben zich al opgegeven en de routes en rustplaatsen zijn bepaald. tekst: Frits Mullenders Deelnemers aan de Heuvelland4daagse in 2013.

Elk jaar komen weer duizenden wandelaars naar Vilt – Berg & Terblijt om deel te nemen aan dit mooie wandelevenement, verleden jaar dagelijks zelfs meer dan 6.600 deelnemers. Het aantal wandelaars aan de 14 en 21 kilometer blijft de laatste jaren stijgen. In 2013 samen meer dan 60% van alle deelnemers. Verleden jaar was het aantal wandelaars die 7 kilometer wandelden ruim 200 meer dan de deelnemers aan de langste afstand van 42 km.

Wandelafstanden Ook bij de komende Heuvelland4daagse kunnen de wandelaars weer kiezen uit 5 wandel-afstanden: 7 -14 – 21 – 28 - 42 kilometer. De vrije keuze van het aantal kilometers dat men per dag wil wandelen, maakt dat deze wandel4daagse toegankelijk is voor een breed publiek. Elke wandelaar kan die afstand kiezen waar hij of zij zich het prettigste bij voelt. De lange afstanden van 28 en 42 kilometers voor de getrainde wandelaars, de routes van 14 en 21 kilometers voor hen die er een ‘dagjeuit’ van maken en de 7 kilometer voor de gezinnen met jonge kinderen, maar ook voor hen die gewoon eens lekker het wandelen willen ervaren of die elke dag 7 kilometer meer dan voldoende vinden. De keuze is aan u!

De omgeving Gelijk aan voorgaande jaren houdt de organisatie ook nu weer vast aan haar uitgangspunten: wandelen over bospaden en veldwegen in een afwisselend en glooiend landschap en genieten van de mooie ver-

gezichten én van de onderlinge sfeer. Én er kan tijdens de komende 4daagse weer volop genoten worden: elke dag weer andere wandelroutes en soms met nieuwe wandelpaden. Steeds weer uitkijkend op mooie panorama’s en een rustgevende omgeving. Dit jaar passeren de wandelaars van de 42 kilometer op de tweede wandel-dag de Belgische grens als zij in St. MaartensVoeren de verst verwijderde rustplaats hebben. De routes zijn aangegeven met pijlen en na elke 7 à 8 kilometer is er een rust- en verzorgingsplaats; voor de wandelaars van de 7 kilometer-route is dat na ca. 3,5 km.

Startlocatie Start- en finishlocatie zijn weer gelegen bij het feestpaviljoen nabij café-zaal ’t Vöske aan de Grote Straat in Berg & Terblijt. Er kan elke dag vanaf 07:00 uur gestart worden (wandelaars aan de 7 kilometer vanaf 09:00 uur). Deze startlocatie is centraal gelegen en er zijn voldoende parkeermogelijkheden, zowel voor auto’s als voor fietsers. Na afloop van de wandeling genieten van de gezellige sfeer en muziek in en rond het feestpaviljoen is een aanrader.

Voorinschrijven Wandelaars die zich vóór 15 juni as. opgeven krijgen een “voorinschrijvingskorting” van € 5,- op hun vierdagen wandelkaart. Jonge wandelaars tot 15 jaar betalen voor 4 dagen wandelen slechts € 5,-. Opgeven kan via de website: www.heuvelland4daagse.nl waar ook alle andere informatie over de 27e Heuvelland4daagse is te lezen. Bent u er dit jaar ook weer bij?<<

KI J K o p Va l k e n b ur g 41

een van de hoogtepunten in het

e programmaleiding van het Valkenburgse Openluchttheater heeft weer een uitgebreid en gevarieerd programma samengesteld voor het komende seizoen. Dat start op donderdag 5 juni met de voorstelling “Suus zingt Toon” waarin musicalster Suzan Seegers bekende en onbekende pareltjes van Toon Hermans zingt. Een van de hoogtepunten van dit seizoen is ook nu weer een uitvoering door Opera Zuid en van de opera “La Traviata” van Giuseppe Verdi op maandag 30 juni om 19.30 uur.

La Traviata Deze opera in drie bedrijven ging in maart 1853 in Venetië in première. Hij speelt zich af in Parijs in de 19e eeuw en hoofdpersoon is Violetta, een rijke en bekende courtisane. Ze geeft een feest ter ere van haar verjaardag. Hier is ook Alfredo Germont aanwezig, die haar reeds een jaar van afstand aanbidt. Als het gezelschap zich naar een ander vertrek begeeft krijgt Violetta een flauwte. Ze blijft alleen achter in het vertrek. Alfredo komt haar opzoeken en verklaart haar zijn liefde. Violetta wuift die eerst weg, maar is later ontroerd en geeft hem een cameliabloem die hij dient terug te brengen als ze verwelkt is. Dat is de volgende dag dus. Violetta kijkt terug op haar leven en denkt aan een beter leven met Alfredo in de toekomst. In het tweede bedrijf wonen ze samen in een huis op het Franse platteland. Violetta heeft haar verleden achter

zich gelaten en leidt nu een eenvoudig bestaan met Alfredo. Echter, zonder haar inkomsten als courtisane is het leven erg duur en zij besluit om al haar bezittingen te laten verkopen om het huidige leventje te kunnen voortzetten. Als Alfredo daar

achter komt vertrekt hij meteen naar Parijs om dit te voorkomen. Na zijn vertrek krijgt Violetta bezoek van Alfredo’s vader die haar smeekt om bij Alfredo weg te gaan, daar hun “zondige” relatie een huwelijk van de zus van Alfredo in de weg staat. Ze geeft toe en schrijft een afscheidsbrief aan Alfredo. Als die thuiskomt is hij ontroostbaar. Als Flora, haar vriendin, een feestje geeft gaat Violetta daar naar toe vergezeld door haar oude beschermer baron Douphol. Alfredo is ook aanwezig, speelt kaart tegen de baron en maakt een forse winst. Uit woede door haar afwijzing gooit hij het gewonnen geld in haar richting en roept uit dat hij nu voor al haar gunsten betaald heeft. Verontwaardiging alom en Violetta bezwijkt in de armen van Flora. Ze blijkt tuberculose te hebben en Alfredo bezoekt haar in haar slaapkamer om om vergeving te vragen., nadat hij van zijn vader heeft gehoord welk offer ze heeft gebracht. Violetta is verheugd, wil zich gaan aankleden, maar weer bezwijkt ze. Ze is te zwak en weet dat ze spoedig zal sterven. Ze geeft Alfredo een portretje van haarzelf en smeekt hem te trouwen als hij ooit een lief meisje zal ontmoeten, waarna ze sterft in zijn armen. Kijk voor het hele programma en meer informatie op: www.openluchttheater-valkenburg.nl

Een Italiaanse advertentie uit 1853.

Last van voorjaarskriebels? Bij ons vervangend vervoer!

Alle zondagen in mei

Balonnenclown op het Grendelplein!

MAAT 35-43

MAAT 28-39

MAAT 35-43

Sint Pieterstraat 6 â&#x20AC;˘ Valkenburg aan de Geul â&#x20AC;˘ Telefoon 043 - 601 35 67

Schrijvende

KI J K o p Va l k e n b ur g 43

Valkenburgers kijk op

kijk op

Eind vorig jaar verscheen de lijvige roman “Vrij uitzicht”van Anya Niewierra. Met enige plooibaarheid kunnen we haar als directeur van de VVV Zuid-Limburg met als standplaats Valkenburg wel als Valkenburgse beschouwen. Hoofdpersoon in haar boek is Tess Clement, rond de vijftig jaar oud. Haar moeder is net overleden, haar man is er met een jongere vriendin vandoor en haar twee kinderen zijn het huis uit. Het weer alleen zijn brengt haar terug naar Mosset, een dorpje in Zuid-Frankrijk waar ze dertig jaar eerder regelmatig op vakantie ging. Het blijkt dat ze er een affaire heeft gehad met Benoit Leval, een man die ze eigenlijk nooit heeft kunnen vergeten. Ze gaat op zoek naar mensen uit die tijd, waaronder Benoit, inmiddels burgemeester van het dorp, maar legt ook nieuwe contacten. Er worden verschillende lijnen uitgerold en het blijkt dat in de afgelopen jaren meerdere vrouwen op geheimzinnige wijze zijn

de oorzaak van al die verdwijningen. De lijnen komen tenslotte samen in de verrassende plot van deze thriller, maar dat had misschien ook in honderd bladzijden minder gekund. Anya Niewierra “Vrij uitzicht”. B for Books, 2013, 447 pag. € 19,95. N.B. In de vorige aflevering was sprake van de muurtekeningen van Jan Kruysen. Die bevinden zich echter niet in de Fluweelengrot, maar in de Modelsteenko<< lenmijn.

verdwenen. Ook het oude, vervallen kasteel trekt opnieuw, net als destijds, haar belangstelling. Ze ontwikkelt zelfs plannen om het te restaureren en er te gaan wonen. En weer gebeuren er vreemde dingen. Een architect waar ze een afspraak mee heeft, wordt vlak daarvoor vermoord. De verhalen over de verdwenen vrouwen steken weer de kop op en de vraag dringt zich op of zij zelf en Benoit daar iets mee te maken hebben. Niewierra kan schrijven. Korte, soms staccato-achtige zinnen vooral in het begin, verwoorden goed wat ze wil zeggen. Ze is sterk in de dialogen, die krachtig en duidelijk zijn en daardoor goed te volgen in de redeneringen. In het begin is het zoeken naar de bedoeling van de indeling in hoofdstukken. Ze verspringen in tijd en plaats en er is een tekst in cursief, waarvan niet meteen duidelijk is wie ze schrijft. Gaandeweg ontstaat er een nieuwsgierigheid naar de afloop van het verhaal. Naar

doe mee

Maak kans op een

Dinerbon

WOORDZOEKERS

e 50.-

t.w.v. aangeboden door

Woordzoeker 14

Oplossing woordzoeker 13

Elk woord komt eenmaal voor in het diagram. De woorden kunnen zowel horizontaal, verticaal als diagonaal staan. Sommige woorden staan achterstevoren. Een paar letters kunnen dubbel gebruikt worden. Streep alle woorden door. De overgebleven letters vormen de oplossing. Stuur de oplossing/slagzin met uw adresgegevens, E-mailadres en telefoonnummer op een voldoende gefrankeerde briefkaart naar;

De oplossing van woordzoeker 13 is: “BURGERS EN STEAKS”. De prijs is aangeboden door Restaurant CHARLIE’S in Valkenburg.

KijK op Valkenburg Hekerweg 43 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Eind juli 2014 krijgt de winnaar automatisch bericht via E-mail of per post en wordt het verder bekend gemaakt op onze website kijkopvalkenburg.nl. Veel Succes!

CALAMARIS CAMARONES CANCUN CARNE CASTILLO CHIMICHANGAS COSTILLETAS DESPERADOS ENCHILADA FAJITAS FRIJOLES GUADALAYARA KNOFLOOKBROOD MANOLITO

MARGARITA MAZATLAN MEZCAL MOCTEZUMA MOJITO NOPALES PESCADOS QUESADA RANCHEROS SOMBRERO TAPAS TEQUILA TORTILLA

MUNTSTRAAT 6 • VALKENBURG

De winnaar is: M.J.E. Stook uit Zaandam. Proficiat met deze smakelijke prijs!

M E C A L A M A R I S K L T S

S A N F A J I T A S A N A O E

G A R C A R N E E O G O C R L

O U T G H E R N M L N F Z T O

R B A E A I O E E L A L E I J

E S S D L R L F X I H O M L I

R O O O A L I A I T C O O L R

B D D M R L I T D S I K C A F

M A A A O E A T A A M B T T N

O C R Z C J H Y S C I R E E O

S S E A E A I C A O H O Z Q P

A E P T E N N T N R C O U U A

P P S L F P O C O A A D M I L

A E E A D A S E U Q R C A L E

T L D N O T I L O N A M O A S

als een n e t h c e r Met ge msbout, a l e ig t h prac t, tapas, f e e r k e s ver ’s de pasta n e l il h c s rts ver le desse e n io it d a en tr ij u mee w n e m e n avond om voor een vergeten! nooit te

Grotestraat Centrum • 043 - 601 26 20 • latinos-valkenburg.nl