AZƏRBAYCAN MİLLİ MƏTBƏXİ Bayatılarda
ИКИ ДУА АРАСЫНДА O яsяrdя ki, xalqыmыzыn dцnяni, bu gцnц, sabahы vя mяnяvi dяyяrlяrimiz, milli xarakterimiz, adяt-яnяnяlяrimiz юz bяdii яksini tapыr, o яzbяrlяnir, oxucunun qяlbindя yuvalayыr vя яbяdilяшir. “Hяsrяtim” vя “Цzцnц sыxma kюksцmя” kitablarыnыn mцяllifi olan Abbas Яmbala yaradыcыlыьы da, mяhz, bu qяbildяndir. Шair hansы mюvzuda yazыrsa yazsыn, fяrqi yoxdur. O, sanki zamanыn nяbzini tutur, onun tяlяbi vя istяyini юyrяnir, gюzцnцn юnцndя юzцnцn obyekti mцшahidя bacarыьыndan yaranan canlы, dцшцndцrцcц bir sяhnя yaradыr. Шairin son zamanlarda qяlяmя aldыьы “sяnяtkarlыьa vя Koroьlu dastanыna” hяsr etdiyi bayatыlar fikrimizin aydыn tяzahцrцdцr. Hяr шeydяn яvvяl demяliyik ki, “Sяnяtkarlar Paytaxtы” adыnы almыш шяhяrimizin sяnяt dцnyasыndan , яrazisinin iyirmi faizinin яsarяt altыnda olan Vяtяnimizin Koroьlusundan yazmaq шair Abbas Яmbalanыn mяnяvi haqqы vя borcudur. Hamы bilir ki, Vяtяnimiz tarixяn tяkcя yeraltы vя yerцstц sяrvяtlяri ilя шюhrяtlяnmяyib, hяm dя xalqыmыzыn юzцnяmяxsus olan qonaqpяrvяrliyi vя milli mяtbяxti ilя dя tanыnmыш, dildяn-dilя dцшmцшdцr. Шair bu hяqiqяti gюrmцш, duymuш, юz fikir sцzgяcindяn keчirmiш, tяxяyyцlцnцn mikroskopunda mцayinя etmiш vя “Azяrbaycan milli yemяklяri”-ni bayatыlarla vяsf etmiшdir. Шairin bu mюvzuya hяsr etdiyi bayatыlarы dua ilя baшlayыr dua ilя yekunlaшdr: Иlahi tяam yetir.... Halalы mцdam yetir. deyяn шair,
Tanrыnыn nemяtinя, Ruzi bяrяkяtinя. Birliyinя eшq olsun, Шцkцr mяslяhяtinя. bayatыsыnы yazaraq, sanki hamыmыzы Иslami dяyяrlяrimizi yaшatmaьa sяslяyir. Bu iki dua arasыndakы bayatыlar, demяk olar ki, Azяrbaycan sцfrяsinя gяtirilяn bцtцn nemяtlяri яhatя edir. Шair hяr biri haqqыnda qыsa, yыьcam, bяdii шяkildя mяlumat verir. Xюrяklяrin necя, nя vaxt hazыrlanmasы, nяdяn istifadя olunmasы vя hяtda, onun faydasы haqqыnda , dюrd misra vя yeddi hecada, яtraflы sюhbяt aчыr. Bu baxыmdan “Sяmяni” haqqыnda yazdыьы bayatы daha sяciyyяvidir: Dюy cцcяrmiш buьdanы, Шirя tutsun hяr yanы. Biшir bahar gяlяndя, Ич, шux saxlasыn canы. Abbas Яmbala son vaxtlar yazdыьы, oxucular arasыnda maraq doьuran sяnяtkarlыq, Koroьlu vя xюrяklяrimiz haqqыnda yazыlarыn hamыsы bayatы janrыndadыr. Bu seчim tяsadцfц deyil. Шair yaxшы bilir ki, Bayatы janrы xalqыmыzыn ruhuna daha yaxыndыr, tez яzbяrlяnяn oynaq, yaddaqalan vя lazыmы anda sюylяnilяn bir janrdыr. Яlbяtdя ki, Abbas Яmbalanыn bayatыlarы haqqыnda kiчik bir yazыda яtraflы mяlumat vermяk чяtindir. Чoxшaxяli fikirlяrlя zяngin olan bu bayatыlar oxunacaq, юyrяnilяcяk, araшdыrыlacaq vя юz real tяhlilini tapacaqdыr. Biz isя шair Abbas Яmbalaya uьurlar dilяyir, yeni bu formatda olan silsilя яsяrlяrlя bizi sevindirmяyini arzulayыrыq. Шahid Мяmmяdkяrimov Шair-publisist
AЗЯРБАЙЪАН МИЛЛИ МЯТБЯХИ 1. Sцfrя duasы. Дуру xюrяklяr 2. Bozbaш. 3. Dovьa. 4. Kцftя. 5. Яriшtя. 6. Girs. 7. Sцrfцllц. 8. Balva. 9. Baшayaq. 10. Kяlrячoш 11. Doьrama. 12. Sяmяni. 13. Piti. 14. Qaшыq xяngяli. 15. Zoьallы sыyыq. 16. Dцшbяrя. Ясас xюrяklяr 17.Yarpaq xяngяli 18. Gцrzя. 19. Tikя kabab. 20. Lцlя kabab.
21. Cцcя kabab. 22. Badыmcan dolmasы. 23. Tяnяk dolmasы. 24. Kяlяm dolmasы. 25. Sяbzi. 26. Lappa. 27. Qazan kababы. 28. Tava kabab. 29. Cыzbыz. 30. Юvrцшtя. 31. Soyutma. 32. Narqovurma. 33. Boranы. 34. Tava. 35. Kцkц. 36. Afar. 37. Pыrtdama. 38. Pencяr qovurmasы. Aшlar 39. Чцyцdlц aш. 40. Paxlalы aш. 41. Sцdlц aш. 42. Lobyalы aш. 43. Чыьыrtmalы aш. 44. Юvrцшtяli aш. 45. Toyuqplov. 46. Чiy dюшяmя. 47. Axtaчilo. 48. Kцkцlц aш. 49. Яvяlikli aш. 50. Buьda aшы. 51. Hяlim aшы. 52. Чoban aшы. 53. Lappalы aш. 54. .Qatыqlы aш.
Шirin xюrяklяr 55. Quymaq. 56. Hяdik. 57. Yayma. 58. Firni. 59. Umac. Soyuq qяlyanaltыlar vя salatlar 60. Чцyцdlц sцzmя. 61. Шяki salatы. 62. Чыrtma salat. 63. Dюymяc. Яtirli шirin sяrinlяшdirici iчkilяr 64. Иsgяncяbi. 65. Ovшara. 66. Heyva шяrbяti. 67. Nanя шяrbяti. Mцrяbbяlяr 68. Aь zoьal mцrяbbяsi. 69. Gilas mцrяbbяsi. 70. Qoz mцrяbbяsi. Bяhmяz vя turшular 71. Tut bяhmяzi. 72. Zoьal mяti. 73. Alчa mяti. 74. Pamidor mяti. 75. Sцfrя duasы.
Min illяrdir Tцrkцn qяbrdя sцfrя mяdяniyyяti 76. Aypara ilя buta. 77. Aypara. 78. Buta. 79. Xalq tяbabяti.
АЗЯРБАЙЪАН МИЛЛИ МЯТБЯХИ Sцfrя duasы Иlahi tяam yetir, Sяhяr, nahar, шam yetir. Иskяncяbi, ovшara, Halalы mцdam yetir.
Sulu xюrяklяr Bozbaш* Qazanda su, dюш, boyun, Ocaьыn цstя qoyun. Kartof, soьan, noxudla, Biшsin siz yeyin doyun.
Dovьa Ayran, dцyц, un-bula, Gюyяrtisi bol ola. Dяdяli, ciyilinin* Dadы damaqda qala.
Kцftя Яti bol, soьanы az, Dцyц qatmasan olmaz. Яdva, noxud, gavalы, Girdяlяnib edяr naz .
Яriшtя* Nap-nazik yuxa yayыn, Tel-tel kяsib doьrayыn. Duz, яdava, soьan, yaь, Tюk biшsin razы qalыn.
Girs Kюtцkdя яt, soьan dюy, Sяpяlя яdava, gюy, Girsi bцk, biшir gяtir. Ye lяzzяtlя, dadыn юy.
Sцrfцllц Xamыr yoьur kяs lulя, Baш barmaqla eш belя. Яt, lobya, duz suya tюk, Turшu vurub ver elя.
Balva Mяшhur adы balvanыn, Canы nяdi balvanыn? Gюyяrti, dцyц turшu, Budur dadы balvanыn.
Baшayaq Daьlayaq xыna sayaq, Biшsin sцfrяyя qoyaq. Sirkя sarыmsaq ilя, Dadlы olur “Baшayaq”.
Kяlrячoш Buьda unu yumurta, Qatыq tюk tez-tez bula. Quru nanя, duz sяpib, Yaь da tюk, gяlsin dada.
Doьrama* Qatыq, duz suda чalыn. Dюyцb sarыmsaq salыn. Gюyяrti, xiyar doьra Yeyib sяp-sяrin qalыn.
Sяmяni Dюy cцcяrmiш buьdanы, Шirя tutsun hяr yanы. Biшir bahar gяlяndя Ич шux saxlasыn canы.
Piti Noxud, quyruq, duz, яti, Dopuya doldur gяti. Pяsdayыsы* qatыlыb Dяminяn biшir piti .
Qaшыq xяngяli Yuxa yayan incя яl, Doьra balaca xяngяl. Цstцnя kiшniш sяpib. Ич, tяrlя saьal dincяl. Zoьallы sыyыq Duz, dцyц tюk, su qaynat, Bir az axta zoьal* at. Yaь, soьan, nanя tюkцb, Biшir iч, versin hяyat.
Dцшbяrя Lavaш yayыb kяsirsяn, Qiymяylя bцkцlцrsяn. Biшib nanя sяpяndя. Ишtahla yeyilirsяn.
Quru xюrяklяr Yarpaq xяngяli* Xamыr yoьur kяs kцndя, Yay, qurusun, qoy, gцndя. Doьra biшir sцz gяtir, Qaraltыsы цstцndя
Gцrzя Yuxa yayaq, doьrayaq, Gцrzяyя iчlik qoyaq. Sцzцb kasada gяtir, Qatыqla yeyib doyaq.
Tikя kabab Ишtahы aчыr adы, Bel, qabыrьa kababы Soьan doьra, sumaq sяp, Ye xumar etsin dadы.
Lцlя kabab Яt, istyot, duz, soьan, Quyruq qat, dюy юtsцn an. Yumburula шiшя чяk, Biшir ye bax, candы-can
Cцcя kabab Cцcяni bюl tax шiшя, Duzla qoy sяngin biшя. Azca zeytun yaьы sцrt, Иstyotla чяk diшя
Badыmcan dolmasы Яt, soьan цyцt qovur, Kiшniш, reyhan, darчыn vur. Badыmcanы pюrtdяdib, Яti iчinя doldur.
Tяnяk dolmasы Kюtцkdя яt, soьan dюy, Чцyцd, nanя bir dя gюy. Duzla, istyot vurub, Tяnяyя bцk biшir qoy.
Kяlяm dolmasы* Soьan, яt dюy, darчыn qat, Pamidor kяs, dцyц at. Kяlяm yarpaьы pюrtdяt, Bцk qoy qazana qaynat.
Sяbzi Qaynatdыqca soьan, яt, Gюy-gюyяrtini pюrtdяt. Yaь turшuyla birlikdя, Sяngin biшsin bir mцddяt.
Lappa* Lobyanы biшirib яz, Duz, istyot qat bir az. Lяpя цyцt kяrя qat, Tяrifi saya gяlmяz.
Qazan kababы Яt doьra qazana sal, Su tюk, qaynat kяfin al. Biшsin, soьan, sumaq sяp, Yeyin xoш olsun яhval.
Tava kabab Яt, soьan dюy, duzu vur, Qarышdыr yaxшы yoьur. Lцlяlя yaьda qыzart, Tavakabab bax budur.
Cыzbыz Ичalat doьra xыrda, Qat quyruq, turшu burda. Duz tюk dяmindя biшir, Yeyяn arzular bir dя.
Юvrцшtя* Яti biшir duzun at, Soьan qovur яtя qat. Qora suyunu tюk ki, Юvrцшtяyя versin dad.
Soyutma Яtdir yemяyin canы, Yaxшы biшir maчanы. Pamidor, soьan doьra Soyut ver soyutmanы.
Narqovurma Qaynat яti, soьanы, Шabalыd, zяfяranы. Qovur dяnя narы tюk, Biшir narqovurmanы.*
Boranы* Soьan qыzart, яt qovur, Boranыnы doьra dur, Zяfяranla darчыn at, Biшsin sцfrяyя buyur.
Tava Яti, soьanы tюk as, Badыmcan doьra bir az Lobya, bibяr, pamidor, Yaь, duz tюk, qapaьы bas.
Kцkц Alanы doьra narыn, Yumurta чыrpыb чalыn. Dyzla istyot vurub, Yaьda qяшяng qыzardыn.
Afar Yuxanы sal* oxlovla, Gюyц yay цstцn baьla. Sacda yaxшыca qыzart, Yeyin afarы yaьla.
Pыrtdama Ayrы-ayrы qaynadыn, Qabaьa lobya qatыn. Qoz lяpяsini dюyцb, Duz, yaь tюkцb pыrtdadыn.
Pencяr qovurmasы Pencяri pюrtdяt*, duz at. Gюy soьanla, kяvяr qat. Иstyot, yumurta vur, Kяrя yaьыnda qыzart.
Aшlar Чцyцdlц aш Xюrяklяri чяk nяzmя, Baшqa diyarы gяzmя . Чцyцdlц aш yanыnda, Qara ciyяrdяn яzmя*.
Paxlalы aш Yaz baшы tяzя paxla, Qurut il boyu saxla. Dюшяmяli*, чцyцdlц, Aшыn dadnы yoxla.
Sцdlц aш Sцd dцyцdцr яsasы, Baшda qazmaq xurmasы. Qayьanaq, tava kabab*, Yanыnda tel halvasы*.
Lobyalы aш Adi lobya, ya xыrda, Dцyц zяfяran burda. Qoz lяpяsi цyцt qat, Dяmя qoyaq axыrda.
Чыьыrtmalы aш Яdяvanы bol elя, Qalыn qayьanaq ilя. Чolpa qora suyunda, Чыьыrtma biшir belя.
Юvrцшtяli aш. Zяfяran, quzu яti, Turшu vur qoysun mяti. Soьanы яtlя qovur, Aшыn yanыnda gяti.
Toyuq plov Kiшmiш, шabalыdы qat, Soьan qovur turшu at. Doldur toyuq iчinя Aш versin aьыzda dad.
Чiy dюшяmя* Vurun яtя turшunu, Яdяvanы, duzunu. Qazmaq, aш arasыnda, Чiy biшirirlяr onu.
Axtaчilo Dцyцyя qat axtanы, Zoьallы aшы tanы, Badыmcan dolmasыdыr, Axtaчilonun canы.
Kцkцlц aш Dяmя qoyulanda aш, Bol kцkц biшir birbaш. Yazda sцfrя baшыnda, Hamыmыz quraq baшdaш.
Яvяlikli aш Ocaьы hяyяtdя qur, Dцyцyя яvяlik vur. Qayьanaqlы, qatыqlы, Aш sцfrяsinя buyur.
Buьda aшы Buьdanы dюy, suya at, Qaynat, sonra, dцyц qat. Biшir darчыnla yaь vur, Yeyяnя versin hяyat.
Hяlim aшы Yaш buьda dюy biшsin hяll, Яt biшяndя яz, did gяl. Aшa яt suyunu qat, Tюk qaba gяzsin яl-яl.
Чoban aшы Qazan qaynat, яt pюrtdяt, Яt suyuna dцyц at. Duz, soьanla qarышdыr, Aшa kяrя yaьы qat.
Lappalы aш Dцyц qaynat, aшы sцz, Vur ona zяfяran duz. Aшa yandan qazmaq qoy, Baшdan lappa burax* dцz.
Qatыqlы aш* Yuyub dюyцn buьdanы, Dцyцdцr onun canы. Sarыmsaq, qatыq, nanя, Mяst eliyяr insanы.
Шirin xюrяklяr Quymaq Kiшniш toxumu, duz, hil, Un ilя qovrulur bil. Kяnarda su tюk, biшir, Tяrifi sюylяsin el.
Hяdik Buьda, noxudu gюrdцk, Qarьыdalыnы bildik. Qoz fыndыq lяpяsiylя, Kiшmiшlя biшir hяdik*.
Yayma Sцdя gцlabы qatыn, Dцyц, шяkяr, duz atыn. Zяfяranla biшirib, Яtirli yayma dadыn.
Firni Dцyцnц dюy, un яlя, Sцdя gцlab qat hяlя. Unu sяpdikcя bula, Tяrifi dцшsцn dilя.
Umac Иsti suda чal unu, Tюk suya bula onu. Yumurta vur, biшir iч, Yumшaq saxlasыn canы.
Soyuq qяlyanaltыlar vя salatlar Чцyцdlц sцzmя Sцzmя чцyцdlя qoшa, Sarыmsaqla baш-baшa. Duzla soyuqda saxla, Ye saьlam ol, чox yaшa.
Шяki salatы Xiyar, pamidor, bibяr. Soьan gюyяrti dя dяr. Sirkя istyot, duz sяp, Birbaш sцfrяyя gюndяr.
Чыrtma salat. Gюyяrti, pamidor, xiyar, Doьra gюzяl яtri var. Sarыmsaq яz qarышdыr, Dad-tamы iшtah aчar.
Dюymяc Zoьal, alчa, albalы, Gюy, sarыmsaq, gavalы. Hяvяng dяstяdя яz, dюy, Ye, xoш elя яhvalы.
Яtirli шirin sяrinlяшdirici iчkilяr Иsgяncяbi Qabda qыzdыrыn sirkя, Qatыn bяhmяzlя birgя. Sяrin suya az sal iч, Tanrыdan paydыr turkя.
Ovшara Suda шяkяri qaynat, Gцl suyuna gцlab qat. Biшir qoy sяrinlяsin, Яfsanяvi dad yarat.
Heyva шяrbяti Odda qaynat qazanы, Soy doьra tюk heyvanы. Шяkяr, zяfяran qat sцz, Saьlam saxlasыn canы.
Nanя шяrbяti Nanяni doьra xыrda, Qat шяkяrlя bir yerdя . Limon duzuyla qaynat, Sцz, mяlhяm olsun dяrdя.
Mцrяbbяlяr Aь zoьal mцrяbbяsi Aь zoьalы yu gяtir, Mяtdя qaynat, tez gюtцr. Яtirшah sal lяng biшir, Mцrяbbя versin яtir.
Gilas mцrяbbяsi Иri gilasы yuyun, Tiyana mяtя qoyun. Hil, mixяklя biшirib, Hяr yana яtir yayыn.
Qoz mцrяbbяsi Sцtцl qozu nazik soy, Яhяngli suda чox qoy. Deшdяklя qaynadыb sцz, Biшir gюzяl daddan doy.
Bяhmяz vя turшular Tut bяhmяzi Tutu seч biшir юzцn, Яlяkdяn tяmiz sцzцn*. Ocaqda sяngin biшir, Dadlы olsun bяhmяzin.
Zoьal mяti Zoьalы suda qaynat, Sцzgяcdя яzib fыrrat . Яlяkdяn sцzцb biшir, Zovq ilя yemяyя qat.
Alчa mяti Alчa qazanda biшsin, Sцzcяgdяn mяti keчsin. Tiyanda yaxшы qaynat, Turшu qяшяng yetiшsin.
Pamidor mяti Pamidor qaynat gюtцr, Sцzcяgdяn suyun юtцr. Uzun яrшinlя fыrra, Biшirib mяti yetir.
Sцfrя duasы Tanrыnыn nemяtinя, Ruzi, bяrяkяtinя, Birliyinя eшq olsun, Шцkцr mяslяhяtinя.
Min illяrdir Tцrkцn qяbrdя sцfrя mяdяniyyяti Aypara ilя buta Sцfrя tяamdыr яta, Qяbr evinя hяyata. Tцrkцn dirilik rяmzi, Aypara ilя buta.
Aypara* Nяш basdыrranыb bura, Axirяtinя vara. Цч min ildir yemяk,su, Qab dцzцlцb aypara.
Buta* Dяfn ediblяr yata. Bax qяbirdя bцsata. Yastы daшla dцzцblяr, Yeddi min ildir buta.
Xalq tяbabяti Mяcun qoyublar bura, Юlц dirilя dura. Bitki, чiчяklя edяr, Qяbirdя tцrkя чara.
Sulu xюrяklяr Bozbaш – Bozbaшыn neчя nюvц var. Яtli, noxudlu bozbaш, яtli, dяnя lobyalы bozbaш, xam bozbaш, яtlя noxudsuz biшirilir, чцyцd doьrayыb yeyilir. Soьan bozbaшы, soьan qovrulur яtsiz biшirilir. Dяdяli-ciyili-Шяkidя яtli-noxudlu dovьaya “Dяdяli-ciyili” dovьa deyilir. Яti-noxudu olmayan dovьaya “yetim” yaxud “bic” dovьa deyilir. Яriшtя -Яriшtяnin necя nюvц var. Suda яdava ilя biшяn яriшtя, sцdlя biшяn яriшtя, шяkяr tozu sяpilib yeyilir. Dяnя lobya ilя biшяn яriшtя. Birdя цyцnmцш яti xыrda yumrulayыb, noxudla яriшtяyя qatыb biшirirlяr. Doьrama – Doьramaya xiyar, reyhan, gюy soьan, keшniш vя az miqdarda чцyцd doьrayыb tюkцrlяr. Bяzяn soyutma yumurta vя soyutma яti ovub, xыrdalayыb az miqdarda doьramaya qatыrlar. Pяsdayы – Pitini biшirmяk цчцn dopuya salыnasы bцtцn qida vasitяlяri. Tikя яt, noxud, gavalы qurusu, soyulmuш шabalыd, duz doьranmыш soьan vя quyruq parчasы. Axta zoьal-Чяyirdяyi чыxarыlan hяm tяzя yaш zoьala, hяm dя чяyirdяyi чыxarыb qurudulan zoьala deyirlяr.
Quru xюrяklяr Yarpaq xяngяli –Yarpaq xяngяlinin biшirilmя qaydasы bir cцrdцr. Ancaq onun цstцnя qoyulan mцxtяlif чoxsaylы qaraltыlarыn adы ilя adlandыrыlыr. Mяs: юvrцшtяli, qovurmalы, sяbzili, qovurmalы,toyuqlu, lappalы, soьan qovrulmuшu ilя, kцkцlц vя s. Kяlяm dolmasы –Dolmanыn nюvц чoxdur. Kяlяm tяnяk, badыmcan, heyva yarpaьы, gючя yarpaьы, pamidor, bibяr, xiyar, almadan, heyvadan gюzяl dolma biшirilir. Lappa –Lappaya яzmя lobya da deyilir. Lobya biшib юz suyu azalanda lobyanы яzib (hяvяngdяstя ilя, yaxud яt maшыnыndan kячib) цyцnmцш qoz lяpяsi ilя юz suyunda biшirib цstцnя duz vя yaь яlavя edirlяr. Юvrцшtя -Юvrцшtя чolpa vя quzu яti ilя biшirilir. Zюvqя uyьun qora suyu, sarы alчanыn turшusu, alчa vя zoьal qurusu ilя dя biшirilir. Biшir narqovurmanы – Qovurma neчя cцr olur, onu narla, sarы alчanыn turшusu ilя alчa, gavalы vя zoьal qurusu ilя zюvqя uyьun biшirirlяr. Boranы – Xiyarыn bir az dяyib юtяni. Яti, soьanы tюk as – Qazana яti, soьanы tюkцb ocaьыn цstцnя qoyub xюrяk biшirmяk. Yuxanы sal – Yuxa yaymaq Pencяri pюrtdяt – Bir az qaynayandan sonra gюtцrцb, onu sыxыb suyunu sцzцrlяr vя kяrя yaьыnda qovururlar.
Aшlar Qara ciyяrdяn яzmя - Qoyunun qara ciyяrini suda bцtюv biшirib sonra onu kюtцkdя qoyun quyruьu ilя dюyцb bir yerdя biшirirlяr. Dюшяmяli –Aшыn baшыna qazmaq qoyub яtяyinя biшmiш яti dairяvi dюшяyirlяr. Qayьanaq, tava kabab – Sцdlц aшыn yanыnda qoyulan tava kabab 8:10 sm uzunluьunda lцlя kabab kimi hazыrlanыr vя tavada kяrя yaьы ilя qыzardыlыr. Yanыnda tel halvasы –Sцdlц aшыn baшыnda qayьanaq, biшmiш xurma vя yanыnda tava kabab qoyulir. Qяdimdяn tel halva ilя yeyilir. Чiy dюшяmя -Чiy dюшяmя quzu vя чolpa яtindяn biшirilir. Bяzяn чolpanыn iчini toyuq plovda olduьu kimi doldurub, onu da яt, чolpa kimi qazmaqla aшыn arasыna qoyub biшirirlяr. Baшdan lappanы dцz tюk –Lappalы aшa baшdan buraxdы aш da deyilir. Qatыqlы aш –Aшыn яn ucuz baшa gяlяnidir. Шяkidя mяшhur bir deyim var “Aшaьы –aшaьы qatыqlы aшdan da aшaьы”. Цmumiyyяtlя qaraltы ilя biшяn aшlar bir cцr biшirilir. Ancaq qaraltыsыna gюrя aшыn adы deyilir. Mяs: чыьыrtmalы, юvrцшtяli, sяbzili, qovurmalы, lappalы, qatыqlы vя s.
Шirin xюrяklяr Kiшmiшlя biшir hяdik – Hяdik yeddi qarышыqla biшirilir. Bunlar buьda, noxud, qarьыdalы, qoz, fыndыq lяpяsi vя kiшmiшlя, dяnя lobyadыr.
Bяhmяz vя turшular Яlяkdяn tяmiz sцzцn – Bяhmяzi biшirяndя onu qaynadыb яvvяl sцzgяcdяn sonra яlяkdяn keчirirlяr. Чox vaxt sцzgяc, яlяyi tяmiz aь torba ilя яvяz edirlяr. Чox vaxt bяhmяzi biшirib onu torbaya tюkцb sыxыb suyunu чыxardыb biшirirlяr.
Min illяrdir Tцrkцn qяbrdя sцfrя mяdяniyyяti Aypara –Шяkinin Fazыl kяndindя iki min sяkkiz yцz il yaшы olan qяbirin alt kolonunda mцxtяlif dulus qablarыndan ibarяt Tцrkцn dirilik rяmzi “Aypara” dцzцlцb.
Buta – Шяkidя, Qanыxda Alazan чayы yaxыnlыьыnda qazыntы zamanы tapыlan yeddi min il tarixi olan qяbirin цst kolonunda yastы daшlarla tцrkцn dirilik rяmzi “Buta” dцzцlцb. Xalq tяbabяti –Шяkinin Dяhnя kяndindя Aьdяrя tapыlan iki min beш yцz il tarixi olan qяbirin alt kalonunda mцxtяlif dulus qablarla dцzцlяn tцrkцn dirilik rяmzi “Aypara” da xalq tяbabяti ilя baьlы qablar aшkar edilib.
Вердийи мялуматлара эюря AMEA Arxeologiya vя etnoqrafiya Иnstitutunun Шяki Arxeologiya vя folklor bюlmяsinin rяhbяri Baш elmi iшчi Nяsib Mirsalehя дярин тяшяккцрцмц билдирирям. Etdiyi kюmяyя gюrя mяшhur aшbaz Zяrniшan xanыma, anam Ziyvяrя, bacыm Mяnzяrя, qыzlarыm Salatыn, Цlkяr, Nцшabяyя, xanыmыm Gцlшяnя dяrin tяшяkkцr edirяm.
ИСТИФАДЯ ОЛУНАН ЯДЯБИЙЙАТ: 1.“Azяrbaycan xюrяklяri” Яhmяd Cabir Иsmayыl oьlu. Bakы – 1997. Ишыq nяшriyyatы 2.“Azяrbaycan mяtbяxinin sirlяri” Яhmяd Cabir Иsmayыl oьlu. Bakы -1999.Azяrbaycan nяшriyyatы. 3.”Azяrbaycan milli kulinariyasыnыn lяziz nemяtlяri”.Cabir Xяlifяzadя.(Hacы Cabir) Bakы-2009 “Adiloьlu nяшriyyatы” 4.”Azяrbaycan milli mяtbяxinin яziz vя lяziz Шяki xюrяklяri” Cabir Xяlifяzadя. (Hacы Cabir) Bakы -2011 “Zяrdabi LTD” MMC. Nяшriyyat Poliqrafiya mцяssisяsi 5.”Dцzgцn qidalanma, saьlamlыq” Cabir Xяlifяzadя (Hacы Cabir) Bakы -2012. “Zяrdabi LTD” MMC. Nяшriyyat Poliqrafiya mцяssisяsi
Abbas Яmbala Шяki, 2012-2013