LANDSCHAP IN BEELD
BERGELEN
ERWIN DECOENE
Een landschap is het resultaat van een heleboel dynamische processen. Bij wijze van voorbeeld lichten we enkele actuele processen toe aan de hand van het provinciaal domein Bergelen. Eén sleutel betreft natuurlijk de ‘gebruikers’ van het landschap. De gebruikers zetten een heleboel processen in gang. Laat ons de beelden eens bekijken.
1.
2.
Foto 1 dateert uit 1971. De foto is niet al te scherp maar we zien toch wel een landschap dat bestaat uit grote lappen landbouwgrond. Aan de noordkant zien we de meanders van de Heulebeek. Foto 2 is opnieuw een luchtfoto uit de periode 1979-1990. De foto toont wat meer detail. We trekken het blikveld wat open naar rechts. De perceelgrenzen en de Heulebeek zijn nog herkenbaar dezelfde als in 1971. De belangrijkste verandering is de ondergelopen zandgroeve die nu de kern vormt van het provinciaal domein De Bergelen. Helemaal linksonder zien we nog een stukje snelweg en een brug. Voor de rest is het een landschap dat nog gedomineerd wordt door de landbouw. Foto 3 dateert uit voorjaar 2019. Het landschap heeft een drastische wijziging ondergaan. In foto 3 is niet veel te herkennen uit foto 1. Er zijn enkel wat rechte lijnen waar oude veldwegen en perceelsgrenzen hernomen zijn als wandelpaden en de kronkels van de Heulebeek. Wie van bovenaf kijkt, kan niet anders dan concluderen dat bomen nu de nieuwe, dominante ‘gebruikers’ zijn van het gebied. Naar biomassa gemeten klopt dat zeker. Dat heeft een paar interessante gevolgen voor de landschapsontwikkeling. Naarmate bos veroudert, wordt het beter in het milderen van de klimaatuitschuivers. Het jonge
bos was een goede plek om de zomerhitte van 2019 te ontlopen. Er zijn ook andere effecten. Bomen zijn goed in het dempen van zware regenval. Ze spreiden de regen die de grond bereikt beter. Last but not least: ze helpen water goed in de bodem door te dringen. Dat doen ze enerzijds door de bodem te doorboren met hun wortels en anderzijds via hun dode bladeren. Dode bladeren trekken humusmakende beestjes en schimmels aan en de strooisellaag is natuurlijke mulch avant la lettre. Iedere tuinier weet dat humus en mulch helpen om de bodem vochtig te houden. Bossen zijn niet alleen uitstekende klimaatregelaars op zonne-energie die beter worden met verouderen (welke airco kan dat beweren?). Hun vermogen om neerslag te dempen, zorgt er voor dat de erosie op bosgrond vrijwel tot stilstand komt. In het vlakke landschap van foto 1 kon een zware regenbui nog altijd veel grond wegspoelen van de akkers naar de Heulebeek toe. Dat is in het landschap van foto 3 onmogelijk. Een andere sleutel is het klimaat. Het klimaat stuurt de neerslag (hoeveel, hoe vaak, hoe extreem, sneeuw, ijzel/sneeuw/regen, ….), de temperatuur, de wind, de samenstelling van de atmosfeer, enz… Klimaatveranderingen zien we – geologisch gezien – het snelst langs rivieren en beken. Denk aan overstromingen maar
3.
32
•
4.
