XIII warsztaty Rabka-Zdrój 10 – 12 IV 2015
młodych edytorów
Książka abstraktów
Książka abstraktów
Rabka-Zdrój–Kraków 2015
Przewodnicząca
Estera Sendecka Zastępca
Sylwia Paszyna kont a kt@k neuj.pl w w w.k neuj.pl http: / / w w w.e dy torst wo. p ol on ist y k a . uj. e du. pl /
Organizator
katedra edytorstwa i nauk pomocniczych uniwersytetu jagiellońskiego
Organizacje współpracujące
Sponsorzy
rada kół naukowych uniwersytetu jagiellońskiego
dziekan wydziału polonistyki uj prof. dr hab. renata przybylska
Patronat honorowy
Marek Sowa – Marszałek Województwa Małopolskiego Jerzy Miller – Wojewoda Województwa Małopolskiego Ewa Przybyło Burmistrz Rabki-Zdroju
rektor uniwersytetu jagiellońskiego prof. dr hab. med. wojciech nowak
XIII warsztaty Rabka-Zdrój 10 – 12 IV 2015 Komitet organizacyjny
Aleksandra Brambor Katarzyna Dziuba Sylwia Klich Magdalena Kolanko Aleksandra Krzyżostaniak Barbara Leśniak Alicja Luberda Jadwiga Malik Anna Neblik Marek Nogieć Katarzyna Pańczyk Sylwia Paszyna Joanna Pędzich Natalia Rodzińska Estera Sendecka Weronika Sieprawska Marta B. Szymczyk Karolina Węglarzy Zuzanna Żemła
młodych edytorów
Opracowanie graficzne
Grzegorz Fijas Korekta
Estera Sendecka
Spis treści O „Warsztatach Młodych Edytorów”
KNE UJ
11
Panel 1. Książka dla dzieci To, co pomiędzy słowem a obrazem. Picturebook – próba defi-
mgr Marta Woszczak (UJ)
14
Aleksandra Brambor (UJ)
15
Marta B. Szymczyk (UJ)
16
mgr Justyna Staroń (KUL)
17
nicji i charakterystyki, najistotniejsze problemy badawcze Hiszpańska książka dziecięca i jej związek z polskim rynkiem wydawniczym J.R.R. Tolkien – autor i ilustrator książek dla dzieci Matołek Broda. Przygody twórczo-wydawnicze
Panel 2. Nie tylko książka „Głową w mur walę!” – Henri de Toulouse-Lautrec jako ojciec
Barbara Leśniak (UJ)
20
mgr Ewa Mikuła (UŁ)
21
współczesnego plakatu artystycznego Książka hybrydowa jako przykład konwergencji mediów Wydawanie mangi w Polsce. Z doświadczeń korektorki
mgr Natalia Gorczowska (UP) 22
Panel 3. Dizajn część 1 Wykorzystanie mapy mentalnej w projektowaniu podręczników Czy książka naukowa musi być brzydka? Notacja muzyczna jako wyzwanie dla drukarza i wydawcy
dr Małgorzata Pawlata (UŁ)
24
dr Mateusz Poradecki (UŁ)
25
Magdalena Kolanko (UJ)
26
Panel 4. Dizajn część 2 Typografia w służbie kartografii. O czytelności i funkcjonalno-
Ewa Czernatowicz (UJ)
27
Joanna Pędzich (UJ)
28
ści krojów pisma stosowanych na mapach Zapomniane znaczenie. Wykorzystanie elementów heraldycznych we współczesnym projektowaniu logo Znak w sporcie. Analiza na podstawie wybranych elementów
mgr Aleksandra Budzisz (AWF) 29
identyfikacji Igrzysk Olimpijskich w latach 1960–2016
Panel 5. Tekstologia Randolph Avenue and Foromsa Street –
mgr Urszula Jańczyk (KUL)
32
Łucja Oś-Goś (KUL)
33
rękopiśmienne laboratorium Themersonów Edycja krytyczna Pism Wszystkich Bolesława Prusa Zakładany odbiorca książki a zakres interwencji edytora.
mgr Katarzyna Szkaradnik (UŚ) 34
Uwagi praktyka na przykładzie wydania Dziennika. Zapisków biblofila i dziejopisa z lat 1963–1995 W atmosferze skandalu – czasopismo literackie „Lucifer”
Anna Samolej (KUL)
35
O „Warsztatach Młodych Edytorów”
Ogólnopolska Studencko-Doktorancka Konferencja „Warsztaty Młodych Edytorów” to cykliczny projekt organizowany co roku wymiennie przez Koło Naukowe Edytorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Koło Edytorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Warsztaty mają długą, dwunastoletnią tradycję. Ich celem jest prezentacja wyników badań studentów, doktorantów oraz pracowników naukowych związanych z szeroko pojętym edytorstwem. Organizacji konferencji przyświeca ponadto idea umożliwienia merytorycznego, międzyinstytucjonalnego dyskursu pomiędzy studentami edytorstwa z różnych uczelni w kraju a doświadczonymi badaczami – tekstologami, edytorami oraz redaktorami naukowymi zajmującymi się zarówno edytorstwem dawnym, jak i współczesnym. Warsztaty redakcyjne oraz projektanckie, które odbywają się w trakcie konferencji, są wspaniałą okazją do zdobycia nowych, cennych umiejętności technicznych oraz polem do zastosowania nabytej już i utrwalonej wiedzy w praktyce pod okiem specjalistów z danych obszarów. Warsztaty trwają trzy dni i łączą nie tylko młodych ludzi studiujących na uczelniach w różnych miastach: Lublinie, Krakowie, Warszawie, Łodzi, Wrocławiu, Katowicach, Gdańsku i Krośnie, ale także doświadczonych badaczy. Wprowadzają także bardzo szeroki zakres tematów związanych z edytorstwem. Obok zagadnień tekstologicznych, takich jak prace nad edycjami autorów dawnych i współczesnych, pojawiają się także problemy typografii, komunikacji wizualnej czy edytorstwa cyfrowego i internetowego. Bardzo często w gorącej dyskusji okazuje się, że wydawca tekstów dawnych ma podobne problemy jak współczesny redaktor odtwarzający oryginalne
11
Książka abstraktów
brzmienie tekstów piosenek czy wierszy wygłaszanych w różnych wersjach przez poetę-barda. Niekiedy porównanie prac badawczych różnych ośrodków ukazuje, że ciągle więcej łączy niż dzieli edytorów, którzy przede wszystkim są ludźmi książki. Szczególnie cenne dla młodych adeptów stają się spotkania warsztatowe z Mistrzami, specjalistami w swej dziedzinie. Do tej pory spotkania takie prowadzili: dr hab. prof. UJ Janusz S. Gruchała, wydawca tekstów dawnych, prof. dr hab. Józef Fert, edytor Norwida i współczesnych pisarzy, prof. dr hab. Władysław Pluta, znany projektant książek, dr hab. Wojciech Kruszewski, specjalista w zakresie edytorstwa genetycznego, dr Dariusz Pachocki, wydawca dzieł współczesnych poetów, dr Ewa Rot-Buga, badaczka poezji renesansowej i redaktorzy-praktycy: dr Joanna Kułakowska-Lis (wydawnictwo Bosz) i mgr Robert Oleś (wydawnictwo d2d.pl). XIII Warsztaty Młodych Edytorów odbędą się w tym roku w dniach 10–12 kwietnia w Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Rabce-Zdroju. Niniejsza książka abstraktów ma na celu zaprezentowanie tematyki abstraktów poruszanej podczas tegorocznych Warsztatów. Życzymy miłej lektury! KNE UJ
Panel 1.
Książka dla dzieci
V
mgr Marta Woszczak Uniwersytet Jagielloński
To, co pomiędzy słowem a obrazem. Picturebook – próba definicji i charakterystyki, najistotniejsze problemy badawcze
Książka obrazowa/obrazkowa, ikonotekstowa, słowoobraz. Nie
mgr Marta Woszczak – magister filologii
książka z obrazkami, nie ilustrowana. Książka jedyna w swoim
polskiej, specjalność edytorstwo. Przygoto-
rodzaju. Czyli jaka? Książka artystyczna, autorska, gatunek lite-
wuje rozprawę doktorską pod kierunkiem
racki, czy może kolejne modne określenie, kategoria popularna w badaniach literatury dziecięcej, pochodząca z języka angielskiego i niemająca właściwego polskiego odpowiednika? Forma
prof. dr hab. Anny Czabanowskiej-Wróbel. Jej zainteresowania badawcze obejmują: książkę i literaturę dziecięcą, sztukę ilustracji, picturebook, edytorstwo, typografię
tak charakterystyczna dla współczesnej kultury wizualnej, czy
i grafikę książki dziecięcej, preferencje
forma zawsze obecna?
estetyczne i czytelnicze dzieci i doro-
Picturebook w polskiej myśli naukowej: literaturoznawstwie, pedagogice, psychologii, naukach o sztuce i innych pojawił się stosunkowo niedawno, bo zaledwie kilkanaście lat temu, podczas gdy w innych krajach, takich jak: Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Niemcy czy Szwecja, badania książki obrazkowej sięgają lat sześć-
słych, problematykę percepcji wzrokowej i alfabetyzacji wizualnej, a także wtórnej oralności nowych mediów. Korektor, redaktor, grafik i operator DTP. Stale współpracuje z Ośrodkiem Badań Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej.
dziesiątych XX wieku, a liczba opracowań i perspektyw badawczych jest ogromna. Jednak najwięcej problemów, nie tylko polskim naukowcom, przysparza definicja picturebooka. W swoim wystąpieniu przedstawię najistotniejsze fakty historyczne oraz kategorie i odpowiadające im dystynkcje książki obrazkowej. Skupię się na niepowtarzalnej relacji między słowem a obrazem oraz na procesie (od)czytania i interpretacji tego multimodalnego gatunku przez dziecięcego i dorosłego odbiorcę. Słowa kluczowe: picturebook, książka obrazkowa, książka ilustrowana, wieloadresowość literatury, alfabetyzacja wizualna
14
Rabka 2015
Aleksanda Brambor Uniwersytet Jagielloński
Hiszpańska książka dziecięca i jej związek z polskim rynkiem wydawniczym
Celem referatu jest pokazanie najnowszych trendów w projektowaniu książek dla dzieciw Hiszpanii. Do prezentacji wybrano trzy reprezentatywne wydawnictwa: Media Vaca, oqo i Libros del Zorro Rojo. Niezwykłość hiszpańskich książek dziecięcych wypływaz wielokulturowości tego kra-
Aleksandra Brambor – studentka III roku
ju, w którym różne tradycje i konwencje (afrykańskie, łacińskie,
filologii polskiej spec. edytorstwo na Uni-
wizygockie, francuskie, arabskie) łączą się z jego rodzimym do-
wersytecie Jagiellońskim. Od 2014 roku jest
robkiem. Analiza stylu projektowania będzie koncentrować się na wykazaniu jego odmienności względem polskich tendencji (głównie w kolorystyce, wyróżnikach tekstu, osiąganiu harmo-
przewodniczącą Sekcji Książki Dziecięcej Koła Naukowego Edytorów UJ. Jej zainteresowania naukowe wiążą się z projektowaniem książki dziecięcej (od mikrotypografii
nii, wyborze tematów). Kolejna część referatu zawierać będzie
po aspekty pedagogiczne), teorią baśni
prezentację wydawniczych związków polsko-hiszpańskich –
i problemami ilustracji. Uwielbia jamniki.
omówione zostaną: działalność wydawnictwa tako, współpraca hiszpańskich wydawców z polskimi ilustratorami (Mis primeras 80.000 palabras), sukcesy polskich pozycji na rynku hiszpańskim (szczególnie książek Aleksandry i Daniela Mizielińskich oraz Iwony Chmielewskiej).
Słowa kluczowe: ilustracja, książka dziecięca, projektowanie w Hiszpanii
15
Książka dla dzieci
Marta B. Szymczyk Uniwersytet Jagielloński
J. R. R. Tolkien – autor i ilustrator
książek dla dzieci
Oprócz dzieł powszechnie znanych, JRRT napisał także kilka tekstów dla dzieci. Część z nich samodzielnie zilustrował, używając różnych technik i form (ilustrowana książka rękopiśmienna, opowieść w listach-odcinkach, ilustracje wykonane na zlecenie wydawcy etc). Celem referatu jest przybliżenie ich od strony graficznej, zwłaszcza wskazanie tkwiącego w nich potencjału edytorskiego. Wypowiedź zawierać będzie także rozważania na temat związku
Marta B. Szymczyk – studentka I roku II
treści z ilustracją, będącą w tym przypadku bezcennym odautor-
stopnia edytorstwa na Wydziale Polonistyki
skim komentarzem. Wystąpienie kończy pytanie, jak (uwzględ-
w ramach MISH na Uniwersytecie Jagielloń-
niając nowe trendy w dziedzinie książki dziecięcej) traktować Tolkienowskie ilustracje pod kątem przyszłych wydań. Omawiane tytuły to Father Christmas Letters, Mr. Bliss, Roverandom oraz The Hobbit.
skim. W 2014 r. obroniła pracę licencjacką o polskich wydaniach Hobbita J.R.R. Tolkiena, której promotorką była dr Klaudia Socha. Interesuje się literaturą niemimetyczną, fantastyką w literaturze i popkulturze oraz książką jako harmonijnym połączeniem treści i formy. Wie, że nic nie wie.
Słowa kluczowe: Tolkien, ilustracja, książka dziecięca, autor jako ilustrator
16
Rabka 2015
mgr Justyna Staroń Katolicki Uniwersytet Lubelski
Matołek Broda. Przygody twórczo-wydawnicze
W referacie chciałabym poruszyć kwestie związane z procesem twórczym i losami wydawniczymi Koziołka Matołka (mam na myśli wszystkie cztery księgi), które będą zawierały zebrane informacje dotyczące pojawienia się pomysłu na książkę-komiks dla dzieci (relacja żony Makuszyńskiego –
mgr Justyna Staroń – doktorantka w Kate-
Janiny oraz Mariana Walentynowicza), przez sam przebieg
drze Tekstologii i Edytorstwa Katolickiego
pisania, po pierwsze wydanie oraz wydania powojenne. Wśród
Uniwersytetu Lubelskiego. Jej zaintere-
rękopisów Makuszyńskiego zachowały się karty z tekstem dzieła oraz warianty – chciałabym je skonfrontować z tym, co zostało
sowania badawcze to krytyka tekstu oraz literatura XX wieku.
opublikowane, dla przykładu: pisarz zdecydował się na usunięcie sporej partii tekstu dotyczącej „rodowodu” Koziołka Matołka (jego ojciec nazywał się Wojciech Broda, a matka z domu była Koziołkówna). Chciałabym porównać także ilustracje Mariana Walentynowicza z wydania w oficynie Gebethnera i Wolffa z rysunkami zamieszczonymi w powojennych publikacjach w Wydawnictwie Literackim. Rysownik został zmuszony do tego, aby narysować od nowa obrazki, ukryć pewne elementy polskiej rzeczywistości z dwudziestolecia międzywojennego (rogatywki, mundury wojskowe, dorysowywał Pałac Kultury i Nauki, kiedy tekst wspominał w Warszawie). Na koniec wspomnę o recepcji losów Koziołka Matołka i jego wpływie na literaturę i nie tylko.
Słowa kluczowe: krytyka tekstu, tekstologia, Makuszyński, rękopisy, proces twórczy
17
Książka dla dzieci
Panel 2.
Nie tylko książka
Barbara Leśniak Uniwersytet Jagielloński
„Głową w mur walę!” – Henri de Toulouse-Lautrec jako ojciec współczesnego plakatu artystycznego
Moje wystąpienie ma na celu przybliżenie sylwetki jednego
Barbara Leśniak – studentka II roku
z najbardziej intrygujących artystów epoki fin de siècle’u ze
edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim.
szczególnym uwzględnieniem jego dokonań w zakresie plakatu
Przewodnicząca Sekcji Typograficznej Koła
artystycznego. Charakterystyczne dla twórczości Lautreca są zwięzłość, wyrazisty znak graficzny, skrót myślowy, synteza, plastyczna dyscyplina i konsekwentnie realizowany zamysł, a więc
Naukowego Edytorów UJ. Jej zainteresowania naukowe wiążą się z szeroko pojętym projektowaniem graficznym, typografią, liternictwem oraz ilustracją.
wszystko to, co z czasem nie uległo zdewaluowaniu i do dziś stanowi istotny element tworzenia plakatów. W swoim wystąpieniu chcę skupić się na budowie plakatów Lautreca, na podstawie analizy wybranych prac zidentyfikować elementy charakterystyczne, które stanowiły o jego nowatorstwie i otwieraniu sztuki na zupełnie nowe rejony. Celem wystąpienia jest zwrócenie uwagi na dokonania twórcy, który zrewolucjonizował pojmowanie plakatu jako wypowiedzi artystycznej. Wzbudzając skrajne emocje wprowadził w tej dziedzinie zupełnie nową jakość. Jego prace są interesujące nie tylko ze względu na środki wyrazu, ale również swoją wielowymiarowość: są one zwięzłe, ale jednocześnie (choć często humorystyczne i świadczące o dużym dystansie artysty) stanowiły bardzo wnikliwy komentarz i refleksję na temat otaczającej go rzeczywistości.
Słowa kluczowe: Lautrec, plakat, litografia, plakat artystyczny, historia plakatu, art
nouveau, secesja, fin de siècle
20
Rabka 2015
mgr Ewa Mikuła Uniwersytet Łódzki
Książka hybrydowa jako przykład konwergencji mediów
Konwergencja mediów zakłada współpracę i przepływ treści między różnymi mediami – łączenie w jednym wytworze artystycznym cech charakterystycznych dla kilku platform multimedialnych. Przykładem działa powstałego w oparciu o taki paradygmat jest książka hybrydowa. Ten rodzaj publikacji, w przeciwieństwie do ebooków czy audiobooków, powinien ist-
mgr Ewa Mikuła – doktoranta w Katedrze
nieć w przestrzeni w sposób namacalny – w formie drukowanej,
Edytorstwa Uniwersytetu Łódzkiego,
zawierając przy tym także właściwości występujące w publika-
w 2014 roku ukończyła filologię polską na
cjach cyfrowych. Jakie możliwości w zakresie łączenia zdolności różnych mediów oferuje książka? Co można zrobić, aby „rozszerzyć”
Wydziale Filologicznym UŁ. Przewodnicząca Koła Naukowego Edytorów UŁ. Przygotowuje rozprawę doktorską dotyczącą edytorstwa publikacji cyfrowych. Interesuje się kulturą
wydrukowany tekst i wzbogacić go o funkcjonalności przypisane
nowych mediów, teorią literatury i projekto-
mediom cyfrowym? Na te pytania postaram się odpowiedzieć
waniem graficznym.
ilustrując swoje wystąpienie przykładami wydawniczymi (m.in. Libraria, The HybridBook, ubimark.com, ha!art).
Słowa kluczowe: książka hybrydowa, konwergencja mediów, kody QR , transmedialność
21
Nie tylko książka
mgr Natalia Gorczowska Uniwersytet Pedagogiczny
Wydawanie mangi w Polsce. Z doświadczeń korektorki
Manga pojawiła się w Polsce zaledwie kilkanaście lat temu. Od
mgr Natalia Gorczowska – doktorantka
tego czasu rynek zdążył się niezwykle rozwinąć i obecnie działa
III roku językoznawstwa na Uniwersyte-
już osiem wyspecjalizowanych wydawnictw. Publikowanie
cie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji
przekładu mangi jest specyficznym wyzwaniem edytorskim; w swoim wystąpieniu przybliżę je na podstawie doświadczeń wyniesionych z pracy w Wydawnictwie Ringo Ame. Opiszę naj-
Narodowej w Krakowie. Ukończyła filologię polską specjalność edytorska, obecnie pracuje w Wydawnictwie Ringo Ame. Do jej zainteresowań naukowych należą onoma-
ważniejsze problemy związane z wydawaniem mang w Polsce,
styka literacka oraz zagadnienia edytorskie
najczęściej popełnianie przez wydawnictwa błędy oraz kompli-
związane z wydawaniem mang w Polsce.
kacje wynikające z różnic kulturowo-rynkowych. Omówione zostaną proces zdobywania licencji na dany tytuł oraz poszczególne etapy pracy nad publikacją (tłumaczenie, korekta i redakcja graficzna). Każde zagadnienie opatrzone zostanie przykładami i materiałami wizualnymi.
Słowa kluczowe: manga, przekłady, publikacje licencyjne, z praktyki edytorskiej
22
Rabka 2015
Panele 3. i 4.
Dizajn
dr Małgorzata Pawlata Uniwersytet Łódzki
Wykorzystanie mapy mentalnej w projektowaniu podręczników
Główną cechą podręczników powinna być funkcjonalność, a więc łatwość wyszukiwania informacji. Dobry podręcznik to taki, z którego łatwo można się uczyć. Wpływ na powyższe cechy ma nie tylko poprawnie zredagowany, zrozumiały tekst, ale także układ graficzny przekazywanych treści. W projektowaniu layoutu przydatny może być schemat mapy mentalnej
dr Małgorzata Pawlata – pracownik Katedry
i zasady rządzące jej tworzeniem. Podręcznik skonstruowany
Edytorstwa w Instytucie Filologii Polskiej na
w oparciu o mapę mentalną pozwala zauważać związki przyczy-
Uniwersytecie Łódzkim. Zainteresowania
nowo-skutkowe między przekazywanymi treściami. Umożliwia także szybszą naukę, wykorzystując naturalne mechanizmy uczenia się – zapamiętywanie wzrokowe.
badawcze: okolicznościowa poezja oświeceniowa (przygotowuje rozprawę edytorską poświęconą tej tematyce). Ponadto interesuje się nowymi trendami w projektowaniu graficznym, zwłaszcza wykorzystaniem ich w publikacjach użytkowych. Hobbystycznie pasjonuje się architekturą krajobrazu, projektowaniem ogrodów i wnętrz oraz renowacją staroci.
Słowa kluczowe: podręcznik, layout, mapa mentalna
24
Rabka 2015
dr Mateusz Poradecki (UŁ) Uniwersytet Łódzki
Czy książka naukowa musi być brzydka?
Podstawowym kryterium oceny książek naukowych jest ich wartość merytoryczna. Rozbudowany aparat informacyjno-źródłowy w postaci bibliografii, przypisów, tabel, wykresów i rycin oraz dodane ostatnio elementy w postaci streszczeń i słów kluczowych nakierowany jest przede wszyst-
dr Mateusz Poradecki – pracownik Katedry
kim na zaspokojenie wymogów stawianych przez czynniki
Edytorstwa w Instytucie Filologii Polskiej
administracyjne. Czy w tym gąszczu różnorakich elementów
na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie prowadzi
jest miejsce na estetykę? Czy stosowanie się do zasad, których tradycja sięga lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, ma sens w dobie cyfryzacji procesu wydawniczego? Które zasady można
zajęcia z projektowania książek i innych publikacji oraz z literatury. Autor monografii Władza w polskiej literaturze fantasy. Od 2000 roku jest właścicielem wydawnictwa
łamać i jak to robić? Wystąpienie będzie próbą odpowiedzi na
specjalizującego się w publikacjach nauko-
powyższe pytania.
wych. Autor wielu projektów graficznych i typograficznych. Zajmuje się literaturą fantasy, a szczególnie tematyką polityki, władzy, magii, religii i socjologii. Drugim obszarem badawczych zainteresowań są typografia i wykorzystanie nowoczesnych środków wspomagających proces redakcji i składu tekstów.
Słowa kluczowe: projektowanie, książka naukowa, estetyka druku
25
Dizajn
Magdalena Kolanko Uniwersytet Jagielloński
Notacja muzyczna jako wyzwanie dla drukarza i wydawcy
W ciągu dwudziestu pięciu wieków swojego istnienia w Europie
Magdalena Kolanko – studentka edytorstwa
notacja muzyczna ulegała licznym przeobrażeniom. Od momen-
na II roku studiów II stopnia na Wydziale
tu powstania „czarnej sztuki” odwzorowanie notacji muzycznej
Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
wdruku (ze względu na złożoność jej form i ciągły rozwój) było trudnym zadaniem – i mimo postęputechnologicznego tak jest do dzisiaj. W swoim referacie chciałabym omówić następującezagadnienia:
oraz altówki na Wydziale Instrumentalnym Akademii Muzycznej w Krakowie. Zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia z pogranicza historii książki i historii muzyki, typografię, redakcję i korektę tekstów.
1. notacja muzyczna – pojęcie, zarys historyczny i ogólne tendencje rozwoju; 2. różne typy notacji muzycznej – notacja literowa, neumatyczna, modalna, menzuralna, tabulatury, notacja współczesna; 3. techniki druku wykorzystywane w wydawnictwach muzycznych od końca XV do końca XX wieku – druk wypukły z użyciem czcionek ruchomych, drzeworyt, miedzioryt,litografia, fotolitografia; 4. skład komputerowy druków muzycznych – możliwości i ograniczenia.
Słowa kluczowe: notacja muzyczna, paleografia muzyczna, drukarstwo muzyczne, techniki druku
26
Rabka 2015
Ewa Czernatowicz Uniwersytet Jagielloński
Typografia w służbie kartografii. O czytelności i funkcjonalności krojów pisma stosowanych na mapach
Celem referatu jest przedstawienie roli, jaką pełni typografia w kartografii. Skupiono się głównie na zagadnieniu czytelności – wskazaniu czynników wpływających na czytelność map, z naciskiem na środki typograficznego wyrazu, oraz cech, którymi powinno odznaczać się pismo stosowane
Ewa Czernatowicz – Studentka III roku
w kartografii, by można je uznać za czytelne i funkcjonalne. Do-
edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim.
konano także próby analizy specjalistycznych krojów przezna-
Interesuje się tematami z kręgu typografii,
czonych do wykorzystania przy projektowaniu map.
zagadnieniem czytelności i funkcjonalności. Dodatkowo interesuje się współczesną polską książką dziecięcą.
Słowa kluczowe: kartografia, czytelność, typografia
27
Dizajn
Joanna Pędzich Uniwersytet Jagielloński
Zapomniane znaczenie. Wykorzystanie elementów heraldycznych we współczesnym projektowaniu logo
Referat poświęcony jest powiązaniom między heraldyką a współcześnie funkcjonującym logo.Potrzeba identyfikacji wizualnej istniała od zawsze. Łatwość w rozpoznawaniu znaku była tym istotniejsza, im mniejszy odsetek społeczeństwa był piśmienny. Heraldyka przez wiekiwypracowała
Joanna Pędzich – studentka V roku edytor-
określone zasady tworzenia i funkcjonowania herbów. Obecnie
stwa i historii na Uniwersytecie Jagiel-
ich miejsce zajęły logo. Niejednokrotnie powszechnie rozpo-
lońskim. W historii interesuje się przede
znawalne znaki firmowe mają swoje źródła w dawnychherbach. Na ile jednak znaczenia, jakie niosą ze sobą figury heraldyczne, są w dalszym ciąguczytelne dla współczesnego odbiorcy? Na
wszystkim XX wiekiem i kwestią wojny koreańskiej. W edytorstwie – po troszę wszystkim.
przykładach znaków firmowych, zarówno dużych,rozpoznawalnych marek jak i mniejszych, lokalnych firm oraz różnego rodzaju znaków miejskich chciałabym pokazać ślady dawnej heraldyki, do której klasycznych zasad projektanci wciąż nawiązują.
Słowa kluczowe: logo, herb, identyfikacja wizualna
28
Rabka 2015
mgr Aleksandra Budzisz Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
Znak w sporcie. Analiza na podstawie wybranych elementów identyfikacji Igrzysk Olimpijskich w latach 1960 – 2016 Komunikacja jest kluczowym elementem życia społecznego, w ten sposób zapewniony zostaje przepływ informacji. Formy przekazu mogą odbywać się na poziomie świadomym i utajonym za pomocą treści werbalnych i wizualnych. W obrębie znaków wizualnych omówione zostaną pikto-
mgr Aleksandra Budzisz – studentka
gramy, czyli znaki o charakterze ikonicznym, nawiązującym do
I roku studiów doktoranckich na Akademii
rzeczywistości.
Wychowania Fizycznego w Katowicach.
Poprzez odniesienie do kontekstu geograficznego, jak i historycznego zaprezentowane i opisane zostaną identyfikacje wizualne Igrzysk Olimpijskich w latach 1960–2016. Szczególna
Absolwentka Filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Projektowania Graficznego na Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Obszar zainteresowań naukowych wiąże
uwagaskierowana będzie na charakter piktogramów obra-
z szeroko pojętą wizualnością. Począwszy od
zujących dyscypliny olimpijskie. Opisane zostaną zależności
kontekstów filozoficzno-antropologicznych,
charakterystycznych znaków imprezy z aktualnym kontekstem,
przez zgłębianie podstaw teoretycznych,
o ile taki występuje. Temat znaków i Igrzysk koncentruje się na zagadnieniu
po analizy i badania na temat postrzegania siebie i otoczenia przez sportowców.
dążenia do doskonałości. Perfekcja osiągana jest zarówno na płaszczyźnie fizyczno-cielesnej, jak i wizualnej – gdzie prezentowany jest aktualny stan systemów informacji oraz identyfikacji na wydarzeniach rangi światowej.
Słowa kluczowe: znak, piktogram, identyfikacja wizualna, Igrzyska Olimpijskie, sport
29
Dizajn
Panel 5.
A
Tekstologia
a
c
C
< ... >
β
*
α
B b
* < ... >
*
mgr Urszula Jańczyk Katolicki Uniwersytet Lubelski
Randolph Avenue and Foromsa Street – rękopiśmienne laboratorium Themersonów
Celem wystąpienia jest prezentacja Archiwum Franciszki i Stefana Themersonów. W prelekcji prócz opisu Katowickiego i Płockiego Archiwum Themersonów zostanie przedstawiona również niezwykle bogata spuścizna artystów, która od 28 stycznia 2015 r. znajduje się w zbiorach
mgr Urszula Jańczyk – doktorantka
Biblioteki Narodowej dzięki spadkobierczyni Themersonów
pierwszego roku literaturoznawstwa na
– Jasi Reichardt. W prelekcji zostanąprzedstawione i opisane
Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
materiały dotyczące obojga artystów – rękopisy, maszynopisy, fotografie,projekty graficzne, obiekty pamiątkowe, rysunki i prace graficzne oraz wspólne projekty filmów. Wwystąpieniu
Zainteresowania badawcze: edytorstwo, tekstologia, krytyka genetyczna, literatura polska XIX i XX w.
swoje miejsce znajdzie również opis i prezentacja Themersonowskiego wydawnictwa „Gaberbocchus Press” działającego od końca lat 40. – tu prócz działalności zostanie pokrótceprzedstawiona korespondencja z wydawcami i autorami oraz opracowania poszczególnych książek,w tym komplet materiałów, również graficznych do pierwszych wydań. Na szczególną uwagęzasługuje w wystąpieniu niepublikowany Dziennik wojenny Stefana Themersona oraz listywojenne małżonków – Unpostedletters – będące jego swoistym komentarzem. W wystąpieniu nie zabraknie miejsca dla działalności Common Room – miejsca spotkań artystów i naukowców – prowadzonego przez Themersonów od 1957 r.
Słowa kluczowe: Themerson, archiwum, Dziennik wojenny, awangarda
32
Rabka 2015
Łucja Oś-Goś Katolicki Uniwersytet Lubelski
Edycja krytyczna Pism Wszystkich Bolesława Prusa
Edycja Krytyczna Pism Wszystkich Bolesława Prusa to mię-
Łucja Oś-Goś – studentka I roku edytorstwa
dzyinstytucjonalny projekt badawczy. Pisarz pozostawił po sobie
na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jej
70 tomów dzieł, nie jest więc możliwe, aby jedna osoba dokonała
zainteresowania skupiają się głównie wokół
pełnej edycji krytycznej. Prace podjęło zatem kilkanaście ośrodków badawczych, co nasuwa m.in. następujące pytania: jak wpłynie to na ostateczny kształt edycji? Z jakimi problemami
poszukiwaniu rozwiązań dla nietypowych sytuacji w redakcji i składzie tekstu. Ponadto interesuje się nowymi, ciekawymi słowami w przestrzeni publicznej, czyli innowacjami
edytorskimi zmagają się edytorzy poszczególnych tomów? Jak
językowymi. Prywatnie mama dwuipółlet-
należy wydawać Pisma Wszystkie? Czy istnieje jedna matryca
niego Maciusia.
do wydania wszystkich tomów? Jak przygotować indeksy do całej edycji? Wiemy, że Prus chciał, by pewne elementy jego twórczości były czytane cyklami, jednak znajdują się one w oddzielnych tomach. Edycja krytyczna Pism Wszystkich przewiduje natomiast zasadę chronologiczną – co więc z wolą autorską pisarza? Mimo wielu problemów edytorskich uczestnicy projektu starają się opracować dzieła Bolesława Prusa wedle najnowszych i najlepszych standardów sztuki edytorskiej, co zechcę zaprezentować podczas mojego wystąpienia.
Słowa kluczowe: Bolesław Prus, Pisma Wszystkie, edycja krytyczna
33
Tekstologia
mgr Katarzyna Szkaradnik Uniwersytet Śląski
Zakładany odbiorca książki a zakres interwencji edytora. Uwagi praktyka na przykładzie wydania
Dziennika. Zapisków bibliofila i dziejopisa z lat 1963 – 1995 Podzielę się doświadczeniem powstałym przy okazji przygotowywania do druku dziennika Józefa Pilcha (1913–1995), cenionego historyka samouka i spółdzielcy ze Śląska Cieszyńskiego. Casus ten ukazuje problemy edytora, który opracowuje rękopis pod kątem wydania popularnonaukowego i staje przed trudnościami, jakie omijają twórcę wydania naukowego. Są to głównie dylematy dotyczące proporcji między wiernością oryginałowi a wygodą
mgr Katarzyna Szkaradnik – doktorantka
czytelnika i przejrzystością tekstu czy między informacyjnością
na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu
przypisów a ich encyklopedycznością. W przypadku diariusza
Śląskiego w Katowicach. Publikowała
Pilcha dochodzą do tego ciekawe zagadnienia gwary i jej objaśniania oraz treści biogramów postaci działających na Śląsku Cieszyńskim, gdzie żyją docelowi odbiorcy książki. Zadam więc
m.in. w czasopismach „FA-art”, „Kultura i Historia” i „Hybris”, regularnie współpracuje z dwutygodnikiem kulturalnym „artPAPIER”. Współredagowała m.in.
nienowe pytanie o kompromis pomiędzy wiernością autorowi
Dzienniki z lat 1935 – 1945 Jana Szczepań-
a przyjemną lekturą – z nadzieją na praktyczną przydatność
skiego uhonorowane Nagrodą Historyczną
odpowiedzi.
„Polityki” w 2010 r., a także II wydanie Słownika gwarowego Śląska Cieszyńskiego. Do jej zainteresowań naukowych należą: antropologia literatury, kultura języka, historia idei, filozofia hermeneutyczna i egzystencjalna.
Słowa kluczowe: dzienniki osobiste, aparat krytyczny, nota edytorska
34
Rabka 2015
Anna Samolej Katolicki Uniwersytet Lubelski
W atmosferze skandalu – czasopismo literackie „Lucifer”
W 1921 roku wśród grupki młodych studentów Uniwersytetu Lubelskiego, pewnej siebie i pełnej aspiracji, narodziła się idea stworzenia pisma. Miało być ono sposobem wyładowania energii twórczej młodych poetów i artystów. Wiersze publikowali tam między innymi: Wacław Gralewski, Konrad Bielski, Stanisław Grudziński, Czesław Bobrowski, Józef Czechowicz
Anna Samolej – studentka II roku
i Dziewanna Włodarska. Pierwszy numer ukazał się w atmosfe-
edytorstwa na Katolickim Uniwersytecie
rze skandalu, cały nakład skonfiskowano jeszcze zanim trafił do
Lubelskim. Pełni funkcję sekretarza Koła
powszechnego obiegu. Czasopismo nawiązywało do prometeizmu i lucyferyzmu, wystawiało poetę i twórcę na piedestał,
Edytorów KUL. Interesuje się redakcją książek, tekstologią oraz kulturą Japonii.
nawiązując tym do romantycznej i modernistycznej wizji artysty. Niektórzy badacze uważają, że szumne frazesy miały zatuszować brak konkretnego i spójnego programu literackiego. Dumna historia „Lucifera” zakończyła się jednak szybko, po drugim numerze, pismo upadło. Czy „Lucifer” rzeczywiście zasłużył na otoczkę skandalu, który wywołał? W moim referacie pragnę przybliżyć dokładniej historię tego pisma, która wiązała się z historią wielu sławnych poetów awangardy lubelskiej, przyjrzę się publikowanym w nim wierszom, a także zwrócę uwagę szatę graficzną gazety.
Słowa kluczowe: czasopismo literackie, czasopismo lubelskie, awangarda lubelska, lucyferyzm, prometeizm
35
Tekstologia