De hazelaar: smakelijke bosheld

Op woensdag 6 maart, net voor het verschijnen van dit ledentijdschrift, deelden Het Belang van Limburg en Bosgroep Limburg hazelaars uit aan geïnteresseerden. Een unieke actie waarbij we zowel de Bosgroep, de privéboseigenaar als het bos in het daglicht zetten. We zoomen hier graag nog wat verder in op deze bijzondere struik.

Prehistorisch lekker

De hazelaar is een meerstammige plant die al deel uitmaakte van de oorspronkelijke, inheemse bossen die in Vlaanderen ontstonden na de laatste ijstijd. Toen de mens steeds meer hout ging kappen, kregen de oorspronkelijke, gesloten bossen een meer open karakter, wat de groei van de hazelaar bevorderde. De mens had ook al vroeg door dat de noten een waardevolle voedingsbron vormen, boordevol vetten en eiwitten. In vindplaatsen uit de steentijd vonden archeologen reeds geroosterde hazelnoten. Ook dieren zoals eekhoorns, gaaien en de grote bonte specht zijn verzot op deze gezonde natuursnoepjes.

Creatief met hazelaar

Hazelnoten kun je vanaf september plukken. Een handvol noten levert 50 % van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine E. Ze zitten ook boordevol energie. Je kunt de vruchten rauw eten of roosteren om hun smaak te versterken. Of gebruik ze in gebak als eivervanger of om je gebak luchtiger te maken. De noten doen het ook goed in desserts, in salades en bij vlees- en visgerechten. Wist je trouwens dat niet enkel de noten van de hazelaar eetbaar zijn? De jonge bladeren smaken naar spinazie. Ook de gele, mannelijke katjes kun je plukken, drogen en tot meel malen of verwerken in chutney.

De wat dikkere takken van deze struik lenen zich goed voor het vlechten van wanden en omheiningen. De verse scheuten kun je dan weer gebruiken als bindmateriaal. Het hout wordt ook al van oudsher gebruikt voor het maken van pijlen, hengels, hoepels, bezemstelen en wandelstokken.

Eenhuizige naaktbloeier

De hazelaar zorgt al vroeg op het jaar voor leven in de brouwerij: in december verschijnen de roze tot donkerrode bloemen. Deze vrouwelijke bloemen groeien uit tot hazelnoten. De mannelijke bloemen groeien aan dezelfde struik, het zijn gele katjes die aan het einde van de zomer opduiken, maar pas in januari pollen produceren. De hazelaar is dus een eenhuizige struik, met zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen op dezelfde struik. De bladeren verschijnen pas aan het einde van de bloeiperiode, zodat de pollen gemakkelijk kunnen meeliften op de wind. Dit soort planten noemen we naaktbloeiers.

De hazelaar staat graag in het zonnetje, maar verdraagt ook halfschaduw goed. Als hij in de schaduw groeit, produceert hij minder noten. Hij stelt weinig eisen aan de bodem, al heeft hij een voorkeur voor diepe, vochthoudende gronden. Hij houdt zich kranig bij zowel droogte als vorst. Je kunt hem planten in een border met andere sierheesters, als haag of als alleenstaande struik in de tuin. Verder is hij uitermate geschikt als onderetage in het bos.

Rijk strooisel, gezond bos

De bladeren van de hazelaar dragen bij aan een rijke, goed verteerbare strooisellaag. Dit komt de nutriëntenbalans en vochthuishouding van de bodem ten goede. Omdat hij slechts enkele meters hoog wordt, komt de struik niet in het kronendak van een bos voor. Ook in naaldbossen vormt de hazelaar een nuttige soort en kan hij helpen om de uitbreiding van Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik in te perken. Dat hij de droogte goed verdraagt, maakt hem tot een ideaal onderdeel van het klimaatbestendig bos van de toekomst.

Naast het leveren van lekkere hapjes voor bosdieren, draagt hij ook op andere manieren bij aan de biodiversiteit. Uit een onderzoek in Engeland bleek dat de hazelaar maar liefst 106 insectensoorten aantrekt.