16754
SALACAK KENTSEL TASARIM YARIŞMASI
kentsel arayüz olarak salacak, yalnızlıktan kentsel omurgaya.. ÜST ÖLÇEK TASARIM KARARLARI
SALACAK ve YAKIN ÇEVRESİ’NİN TARİHİ KENTSEL GELİŞİMİ
SALACAK KENTSEL TASARIM YARIŞMASI PROJE KARARLARI
Yarışmaya konu olan Salacak kıyı şeridi Üsküdar İlçesi’ne bağlı olduğu için öncelikle Üsküdar’ın tarihi incelenmiş ve Salacak bölgesi özellikleri bu bağlamda kavranmaya çalışılmıştır. Üsküdar, her dönemde İstanbul kentinin, Suriçi ve Galata’ya göre daha az gelişmiş ve daha tenha üçüncü coğrafi öğesi olmuş; Asya yakasında bir köprübaşı olması nedeniyle önem kazanmıştır. Grek kolonisi iken Hrisopolis (Altınşehir), daha sonra Skutarion ve Roma döneminde Skutari olarak anılan yerleşim, günümüzde bilinen tarihi verilere göre •İlk kez MÖ 7. yy’da bir Grek kolonisi olarak tarih sahnesine çıkmış, •MÖ 6.yy’da Pers, •MÖ 5. yy’da Atina hakimiyetine girmiştir. •Tarihi Yarımada’da kurulu diğer Grek kolonisi Bizantion’un güçlenmesi sonucu, Skutari’nin tarihi de Constantinopolis’e paralel gelişmeye başlamıştır. •Constantinopolis ile birlikte önce Roma ve daha sonra Doğu Roma İmparatorluğu’nun parçası olmuştur. •8.yy’dan itibaren Arapların, •11.yy’da Haçlı ordusunun ve •14.yy’da Bizans Prensesi Theodora ile evlenen Orhan Bey döneminden başlayarak Osmanlılar’ın ele geçirme amacı taşıdıkları bir alan niteliği kazanmıştır. •Fatih Sultan Mehmed döneminde İstanbul’un iskân bölgelerinin yönetsel açıdan kadılıklara ayrılmasıyla 4 kadılıktan biri Üsküdar olmuştu.
Salacak uzun yıllar Üsküdar-Haydarpaşa arasında adeta sıkışmış ve bu nedenle bir geçiş alanı görevini üstlenmiştir. 19. yüzyıldan başlayan ve Salacak sahillerinde araç yükünü arttıran ulaşım kararları 21. yüzyıl başından itibaren tersine dönmüştür. Yarışmanın konusu olan alanda araç yükünün azalmasından sonra uygulanacak kentsel tasarım projesinde ulaşıma dair kararların ağırlıkta olması bu nedenledir. Öneri senaryoda ulaşım kararları alınırken orta vadede Haydarpaşa yük limanının Anadolu yakasının kurvaziyer limanına dönüşmesi; Harem’den feribot trafiğinin tamamen kaldırılması ya da kurvaziyer limanı ile bağlantılı çözümlenmesi ön kabulü benimsenmiştir. Harem ile Üsküdar arasındaki kıyı şeridinde ulaşımın deniz yönünden itibaren yaya-bisiklet- hafif raylı sistem- iki (bir geliş bir gidiş) şeritli araç yolu olarak düzenlenmesi hedeflenmiştir. Kıyı şeridinin yaya kullanımını kolaylaştırmak ve araç yoğunluğunu azaltmak üzere Harem Otogar bölgesinde ve Şemsipaşa Meydanı yakınında yeraltı otoparkları tasarlanmıştır. Detaylandırılan ulaşım önerilerinin uygulanması halinde Salacak, Kadıköy- Üsküdar arasında omurga olma niteliğine kavuşabilir. Bundan sonraki aşamada ise Haydarpaşa’daki eski liman, gar binası ve yakın çevresi için de bir dizi kararlar alınması ile bu alanın Kadıköy-Üsküdar arasında bariyer oluşturma özelliğinin ortadan kaldırılması önerilmektedir. Bu şekilde Kadıköy-Üsküdar arasındaki öneri raylı sistemin yetersiz kalma durumuna da çözüm getirilebilir. Selimiye’de görüntü kirliliği yaratan otobüs depolama alanı, senaryoda kaldırılması düşünülen feribot iskelesi yakınındaki depolama alanına taşınması önerilmektedir. Salacak sahillerine denizden ulaşan balıkçıların kullanımındaki Salacak Balıkçı Barınağı’nın rehabilite edilerek korunması hedeflenmiştir. Yakın çevre ve yaya ulaşımı açısından derinleştirilen değerlendirme sonucu, Selimiye mahallesi ile mevcut planlı bağlantı yollarının korunup geliştirilmesi ve falez üstü setler ile sahil yaya bağlantılarının güçlendirilmesi amaçlanmıştır. Semt dokusu için yapılan değerlendirmeler sonucu, geleneksel dokudaki bazı alanlarda yayalaştırma önerileri geliştirilmiştir. İnanç yönünden de değerli bir mirasa sahip bölgede, yeni düzenlemeler sonucu turistik potansiyelin güçleneceği varsayımıyla bazı turistik gezi parkuru önerileri (Cami turu vb.) önerilmiştir.
Halk: Evliya Çelebi, Üsküdar halkının çoğunun Anadolu’dan, bir bölümünün de Tebriz’den geldiğini; 70 mahallenin Müslüman, 11 mahallenin Rum ve Ermeni, 1 mahallenin Yahudi mahallesi olduğu bölgede, hiç Frenk yaşamadığını belirtir. Ticaret: Üsküdar her dönemde gerçek anlamda bir ticaret bölgesi işlevine sahip oldu. Anadolu’ya, oradan da İran ve Ermenistan’a ulaşan tarihi ticaret yolu buradan başlamaktaydı.
Üsküdar Çarşısı İnanç: Üsküdar’ın Osmanlı dönemindeki önemli bir özelliği de her yıl Mekke ve Medine’ye gidecek hacı adaylarının uğurlanış törenlerinin yapıldığı mekân olmasıydı. 1471’de Vezir Rum Mehmed Paşa, sonra sırasıyla Mihrimah Sultan, Atik Valide, Şemsi Paşa, Çinili ve Yeni Valide Külliyeleri Üsküdar’daki önemli dini yapı kompleksleridir. Lale Devri: Kent genelinde etkisini gösteren batılı mimari unsurlar, Lale Devri’nde III. Ahmed tarafından yaptırılan ilk meydan çeşmesi ve daha sonra siluete egemen konumdaki Ayazma Camisi ile Üsküdar’da kendini hissettirir. Mezarlar: Üsküdar, her dönemde önemli bir mezarlık alanı olmuştur. Günümüze ulaşanlar Müslüman mezarları olarak Karacaahmet, Bülbül Deresi, Nakkaştepe mezarlıkları, Rum Ortodokslar için Kuzguncuk ve Bağlarbaşı’ndaki, Ermeniler için Bağlarbaşı Surp Garabet Mezarlığı, Museviler için Kuzguncuk’taki ve anıtsal İngiliz Mezarlığı ilk akla gelenlerdir.
Ulaşıma dair…
1-Harem sahil yolunun Harem-Üsküdar arasında bir geliş-bir gidiş olarak çalışması, (belirli noktalarda parklanma cepleri) Halen 2 yönlü 2araç yanyana olan trafik düzeni sahil boyunca yaya ulaşımında zorluk yaratmakta ve yol boyu parklanmaya fırsat vermektedir. Öneride 2 yönde birer araç çalıştırılması ile yaya geçidi tanımlamaya dahi gerek kalmadan falezler ile sahil bütünleştirilerek kesintisiz bağlantı sağlanmıştır. Bu çözümle yayaların daha az karbonmonoksit ve gürültüye maruz kalmaları sağlanmıştır. 1+1 taşıt yolunun rahat çalışabilmesi için gerekli noktalarda cepler düzenlenmiştir. 2-Kadiköy-Üsküdar arası (makas uygulamalı) tek hat 10 duraktan oluşan hafif raylı sistem (tramvay) kurulması: Veri setinde yer alan nostaljik tramvay hattı proje ve raporları detaylı olarak incelenmiştir. Avan proje seviyesinde 2 hatlı geliş gidiş olarak planlanmış nostaljik tramvay hattının yolcu taşıma kapasitesi (2023 hedefi saatlik 326 yolcu, günlük 2016 yolcu) çok düşük, kapladığı alan (eni 6 metre) buna oranla fazladır. Öneri projede nostaljik tramvay yerine Kadıköy-Üsküdar arası (3 noktada makas yapan) karşılıklı çalışan ve tek hat 10 duraktan oluşan hafif raylı sistem (tramvay) kurulması önerilmiştir. Bu hattın yolcu kapasitesi fazla kapladığı alan ise tek hat çalışması nedeniyle azdır. Karşılıklı 10’ar dakikada bir sefer yapılması hedeflenmektedir.
Karacaahmet Mezarlığı Saraylar: Osmanlı Dönemi’nde Selimiye’de Büyük Kavak Sarayı kompleksi ve Salacak’ta sahilsaraylar bulunmaktaydı. 18. yüzyıla gelindiğinde, Üsküdar nüfusunun hızla tırmandığı görülmektedir. Bu dönemde sahildeki köşk ve sarayların sayısının 100’ü bulduğu sanılmaktadır. Kışla ve Modern Kent Dokusu: III. Selim’in Eski Kavak Sarayı’nı yıktırarak yerine yaptırdığı yeni Selimiye Kışlası ve Selimiye Mahallesi’ni kurması bir yandan bölgenin artan askeri ve stratejik önemini, diğer yandan Üsküdar’ın Haydarpaşa’ya doğru yayılmasını başlatacaktı. Belediye: 1857’de yürürlüğe giren Nizamname-i Umumi ’ye göre İstanbul 14 belediye dairesine ayrılacaktı. Bunlardan biri de Üsküdar idi. 1845’ten sonra ilk yaz/kış vapur seferleri Üsküdar’a düzenlenmiş ve 1858’de Kabataş-Üsküdar arasında ilk feribot çalışmaya başlamıştır. Bu durum bölgede nüfusun yoğunlaşmaya başladığının da açık ifadesi olmalıdır. Yangınlar: 1900’lere gelindiğinde Üsküdar sahilden tepeye Bağlarbaşı ve Nuhkapısı civarına kadar, kuzeyde Kuzguncuk’a ve güneyde Haydarpaşa’ya kadar yaygınlaşmıştır. Yangınlar ve tehdit edici sonuçları açısından 18. yüzyılda önemli sorun yaşanmasa da 1873 ve 1921 yangınları etkili olmuştur. Arkeoloji: İstanbul’un deniz altından raylı geçiş ile bağlandığı nokta olan Üsküdar Meydanı’nda kazı çalışmaları yürütülmüş ve bölgenin tarihini aydınlatan önemli verilerle karşılaşılmıştır. Son Yıllar: 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren ahşap konut stokunun kuzey ve kuzeydoğudaki yamaçlarda betonarme apartmanlara dönüşmesiyle, semt geleneksel dokusunu büyük bir hızla yitirmiştir. Günümüzde, yoğun nüfusu yanında geniş çarşıları, pazarları, pasaj ve dükkanları barındıran bir semttir. Nüfusunun sosyo-ekonomik yapısı ağırlıklı olarak gelenekçi orta katmanlar olarak nitelenebilir. SALACAK Salacak ve yakın çevresi (Üsküdar-Haydarpaşa arası) detaylandırılan tarihsel gelişimde uzun bir dönem özgün peyzajını koruyan bakir bir alan iken, 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak kentin ulaşım kararlarından etkilenmiştir.
3-Şemsi Paşa Meydanı altında 200 araçlık yeraltı otoparkı, Kıyıdaki rekreasyonel olanakları ve özellikle Üsküdar Evlendirme dairesini kullanmak üzere Şemsi Paşa Külliyesi bölgesine gelenler için, Şemsi Paşa Meydanı yakınında yeraltı araç parkı önerilmektedir. Söz konusu otoparkın yaklaşık 200 araç kapasiteli olabileceği hesaplanmıştır. 4-Falez üstü setler ile sahil yaya bağlantılarının güçlendirilmesi önerileri, Falez üstü setler ile sahil bağlantısı günümüzde sınırlı noktalarda olasıdır. Öneri proje kapsamında bu bağlantı noktaları geliştirilirken, yeni bağlantılar kurgulanırken seyir kotları ve terasları geliştirmek mümkün olmuştur. Çelik malzeme ile oluşturulan konstrüksiyonların noktasal olarak toprağa oturması sağlanarak, doğal yeşil dokuya zarar verilmemesi amaçlanmıştır. 5-Selimiye mahallesi ile mevcut planlı bağlantı yollarının korunup geliştirilmesi, İstanbul’un planlı düzenlenen ilk mahallesi olma özelliğini taşıyan Selimiye mahallesi ile kıyı bandı arasında oldukça nitelikli bir bağlantı varlığını sürdürmektedir. Günümüzde tanımlanan bağlantı yolu karşısında konumlanan bazı kaçak kafeler yolu tıkamaktadır. Yaya bağlantılarının rahat işler hale getirilmesi ve bu şekilde oluşan niteliksiz unsurların kaldırılması ile bağlantıların yeniden çalışır hale gelmesi önerilmektedir. 6- Orta vadede Haydarpaşa limanının kruvaziyer limanına dönüşmesi: Alınan ulaşım kararlarının tümü için orta vadede Haydarpaşa limanının kurvaziyer limanına dönüşmesi adeta bir ön kabuldür. Galata Port’un yer seçimi ve Galata bölgesine getirdiği her türlü yük (araç ve insan yoğunluğu) adı geçen projenin kullanıma açılması ile hissedilecektir. İstanbul boyutundaki bir kentte bu yoğunluğu ikiye bölünmesi ve Anadolu yakasında da benzer özellikle bir limanın olması ile sağlanabilir.
ULAŞIM SİSTEMİ
7-Geleneksel dokudaki bazı alanlarda yayalaştırma önerileri, Tarihi fotoğraflardan da görüleceği gibi Üsküdar çarşısı merkezi sokak dokusunu korumaktadır. Yaya ulaşım dönemlerine ait dar sokakların kimisi araç trafiği ile zorlanmaktadır. Anadolu yakasının en eski camisi olma özelliği taşıyan Fatih döneminde inşa edilen Rum Mehmet Paşa Camisi çevresi yayalaştırmaya uygun bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Osmanlı baroğunun Anadolu yakasındaki en önemli yapılarından olan Ayazma Camii çevresinde bazı sokaklarda da yayalaşma önerileri geliştirilmiştir. 8-Otobüs depolama alanının Selimiye’den feribot iskelesi depolama alanına taşınması, Anadolu yakasının metro sistemi oluşturulmadan önceki kapasiteleri dikkate alınarak oluşturulan otobüs depolama alanı, özellikle Selimiye silueti ile kurduğu ilişki açısından değerlendirilmiştir. Mahalleye önerilen yeni spor odaklarına yer açılması amacıyla, söz konusu depolama işlevinin geçici olarak iskele yakınına taşınması önerilmektedir. Orta vadede Haydarpaşa’da liman düzenlemeleri yapıldığı dönemde bu konum da sorgulanmalıdır. Yeni metro hatlarının yaygın kullanımı sonucu yapılacak hesaplarla belirlenecek yeni gereksinime göre daha düşük kapasite ile önerilen depolama alanı, yeşil bir bitki perdesi ile maskelenmeye çalışılmıştır. 9-Salacak Balıkçı Barınağı’nın rehabilite edilerek korunması, Tarihi fotoğraflarda da görüleceği gibi geçmişten gelen kullanımın geliştirilerek korunması amaçlanmaktadır. Mahalle belleğinde yeri tartışılmaz barınağın yeni düzeninde, yaya yolundan algılanması diğer bir hedef olmuştur. 10-Harem Feribot İskelesi’nin Salacak Vapur İskelesi’ne dönüşmesi: 1965’te başlayan Harem-Sirkeci feribot seferleri, 1973’te Boğaz Köprüsü’nün açılması ile önemini yitirmişti. Fatih Sultan Mehmed Köprüsü’nün kullanıma girmesi ile özellikle büyük araç trafiği bu köprüye aktarılmıştı. Zamanla kent içi trafiği yoğunlaşınca Tarihi Yarımada yönünde araç trafiği için Harem-Sirkeci feribot seferleri yeniden alternatif oluşturmuştur. Harem Feribot İskelesi’nin Salacak Vapur İskelesi’ne dönüşmesi kararı, Tarihi Yarımada’ya direkt ulaşımı sağlayan ve kent içi trafiğini rahatlatan Avrasya Tüneli’nin devreye alınmasının doğal bir sonucudur. Bu kararla Tarihi Yarımada’nın Sirkeci kıyısında trafiğin rahatlatılması hedeflenmektedir. Aynı iskeleden Kabataş/ Beşiktaş ve Eminönü/ Karaköy vapur seferlerinin başlatılması önerilmektedir. 11-Harem Otogar Bölgesi’nde 1.300 araçlık yeraltı otoparkı, Özellikle E5 veya Kadıköy yönünden gelen araçların alan üzerindeki baskısını azaltabilmek, öneri Salacak vapur iskelesini kullanarak Avrupa yakasına araçsız geçmeyi seçenler için, Harem eski otogar bölgesinde yeraltı araç parkı önerilmektedir. Söz konusu otoparkın yaklaşık 1.300 araç kapasiteli olabileceği hesaplanmıştır.
Özgün sokak dokusu
Peyzaja dair… Doğu Roma döneminde Üsküdar’da prens saraylarının varlığı bilinmektedir. Osmanlı Dönemi’nde ise Anadolu yakasındaki sarayların biri Salacak’ta yer alan Büyük Kavak Sarayı olmuştu. Adı geçen saray kompleksi yanısıra Salacak’ta sahilsarayları da bulunmaktaydı. 18. yüzyıla gelindiğinde, sahildeki köşk ve sarayların sayısının 100’ü bulduğu sanılmaktadır. Selimiye Kışlası ve Selimiye Mahallesi’nin oluştuğu dönemde bu yapılar ortadan kalkmıştır.
12-Sahil boyunca kesintisiz bisiklet yolu oluşturulması (Üsküdar-Tuzla bağlantısına katkı), Bisiklet yolu rekreasyon yanısıra ulaşım amaçlı olarak planlanmıştır. Üsküdar ve Salacak Vapur İskeleleri, Üsküdar ve Harem’deki kapalı otoparklar ile metro durakları ile ilişkili bisiklet park yerleri oluşturulmuştur. Burada hedeflenen Üsküdar’dan Tuzla’ya dek kesintisiz bisiklet ulaşımını sağlamak üzere çalışılan bölgenin alt yapısını oluşturmaktır. 13-Turistik gezi parkuru önerileri (Cami turu vd.) Üsküdar-Harem hattında tasarlanan alanların düzenlenmesi, daha önce Üsküdar Meydanı ile sınırlı kalan turistik parkurların farklılaşmasını sağlayacaktır. Bu amaçla bazı yeni gezi parkurları önerilmektedir. Kıyı şeridine paralel gelişen iki gezi parkuru öne çıkmaktadır. Yayalaştırma düzeninde özellikle Üsküdar’daki tarihi dini yapılar dikkate alınarak çizilen cami parkuru, uluslararası yayınlarda öne çıkan Karacaahmed Mezarlığı içindeki modern camiden başlatılmıştır: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
BİSİKLET ve YAYA ROTALARI
Şakirin Cami Büyük Selimiye Cami Defterdar Tahir Efendi Cami Küçük İhsaniye Cami Salacak Fatih Cami Çakırca Hasan Paşa Cami Ayazma Cami Kaptanpaşa Cami Aziz Mahmud Hüdayi Hz. Türbesi Karadavut Cami Rumi Mehmet Paşa Cami Kuşkonmaz Cami Hüsrev Ağa Cami Yeni Valide Cami Mihrimah Sultan Cami Müderris Abdulbaki Efendi Cami Şeyh Mehmet Efendi Cami Özbekler Tekkesi
Ön planda Kavak İskelesi geride Selimiye Kışlası Saray ve köşklerin yer seçimi bakı, peyzaj unsurları ve denizden ulaşım avantajı nedeniyledir. Falez üzerinde konumlanan yapılar hemen önlerinde Kız Kulesi’ne; daha önemlisi Tarihi Yarımada ve özellikle Topkapı Sarayı-Galata Kulesi arasındaki çekici siluete bakı sunmaktadır. Projenin peyzaja dair unsurları ile mümkün olduğu kadar 19. yüzyıl sonundaki peyzaj durumunu anımsatacak rehabilitasyonu sağlamak ve İstanbul’un en güzel manzara noktalarından biri olan kıyıyı, kamusal bir alan olarak kentin önemli buluşma alanlarından biri haline getirmek hedeflenmiştir.
Salacak’ta setüstü kıyı bağlantısı Salacak’tan Kızkulesi ve geride Topkapı Sarayı Bu hedefler doğrultusunda, falezlerde peyzaj rehabilitasyonu/restorasyonu sağlanarak özgün halinin sürdürülmesi için öneriler geliştirilmiştir. Tarihi teraslar yeniden ortaya çıkarılmış ve yeni bakı terasları önerilmiştir. Kıyıdaki kamusal değeri geliştirmek üzere Tarihi Yarımada, Galata, Kız Kulesi ve Boğaz’ın karşı kıyısına bakı sunan kent balkonları için uygun noktalar seçilmiştir. Yayaların denizle bütünleşebilmesini sağlamak üzere denize inen basamaklar, deniz hamamları ve balık tutma noktaları önerilmiştir. Gerek kent balkonları gerek falezler üzerindeki seti kıyı ile bağlayan farklı yaya önerilerinde öncelikli hedef, uzun yıllar olduğu gibi Tarihi Yarımada’nın farklı kodlardan algılanmasına fırsat vermek olmuştur.
Taksim’den Salacak kıyılarına ve falezlere bakış 1.Dönem (1847-1950): Deniz ulaşımı ve raylı sistem odaklı •Anadolu yakasına vapur seferlerinin başlaması, Şirketi Hayriye tarafından 1847’de Üsküdar’da ve 1852’de Salacak’ta vapur iskelelerinin kurulması, •1870’lerden başlayarak Bağdat demiryolu hattının varlığı sonucu Haydarpaşa’da liman ve depolama alanının gelişimi, •1926’dan itibaren Çiçekçi ve Doğancılar üzerinden güzergâhlanan Kadıköy-Üsküdar otobüs ve dolmuş seferleri, •1928’de itibaren Üsküdar-Bağlarbaşı- Kısıklı, Üsküdar- Bağlarbaşı-Haydarpaşa, Üsküdar-Doğancılar-Haydarpaşa, Bağlarbaşı-Karacaahmed-Haydarpaşa, Üsküdar-Kadıköy tramvay hatları, 2.Dönem (1950-2010): Lastik tekerlekli araç odaklı •1943’ten başlayarak Kadıköy-Üsküdar otobüs ve dolmuş seferlerinin bir bölümünün sahil hattına taşınması, •1961’den başlayarak listelenen tramvay hatlarının kademeli olarak kaldırılması, •1965’te Harem-Sirkeci feribot seferlerinin başlaması, •1971’de Harem Oto Garı’nın tesisi, •1973’te Boğaz Köprüsü’nün (günümüzde 17 Temmuz Şehitler Köprüsü) çevre bağlantıları kapsamında sahilde dolgu uygulaması ve araç trafiğinin artması, •1980’li yıllarda Salacak Harem Sahil yolu yapımı, 3.Dönem (2010’den sonra): Yeniden raylı sistem ve deniz odaklı •İstanbul/Ambarlı ve İzmit Körfezi’nde inşa edilen yeni yük limanlarının devreye girmesi, •Ataşehir ve Ümraniye’de otogarlarının kurulması ile Harem Oto Garı’nın işlevini yitirmesi, •2013’de Marmaray metro hattının kullanıma açılması, •2016’da Avrasya Tüneli’nin açılması, •2017 yılında Üsküdar Ümraniye-Çekmeköy metrosunun açılması değişimin kilometre taşlarıdır.
Salacak kıyıları ve Ayazma Camisi
YEŞİL SİSTEM
ARAZİ KULLANIMI
Salacak önünde deniz hamamı
Salacak önünde balıkçılar
Mevcut anroşmanlarda kıyı dolgusuna sadık kalınarak yer yer sürdürülebilirlik adına mevcut durum korunmuş; uygun bakı noktalarında yer yer üzerine beton dökülerek yeni kent balkonları düzenlenmiştir. Bazı uygun alanlarda bu beton setlere basamaklı ekler oluşturularak denize yakın oturma alanları yaratılmıştır. REFERANSLAR Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi • “Ayazma Camii”, Cilt 1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Harem”, Cilt 3, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa Askeri Hastanesi”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa Garı”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa İskelesi”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa Limanı”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa Lisesi”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Haydarpaşa Numune Hastanesi”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Karacaahmet Mezarlığı”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Kavak Sarayı”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Kavak Sarayı Bahçesi”, Cilt 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Rum Mehmed Paşa Camii ve Türbesi”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Salacak”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Selimiye”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Selimiye Camii”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Selimiye Tekkesi”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “III. Selim Çeşmesi”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Selimiye Kışlası”, Cilt 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Şemsipaşa Külliyesi”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Üsküdar”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Üsküdar İlçesi”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Üsküdar Mevlevihanesi”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Üsküdar Musiki Cemiyeti”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. • “Üsküdar Suları”, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-1994, İstanbul. İstanbul Mimarlık Rehberi, • “Üsküdar”, Tanyeli G., Ed. A. Batur, Cilt 3, s. 113-115, İstanbul, 2015.
Salacak önünde kayıklar
16754
Mevcut bitki dokusu değerlendirilirken falez altı setlerde ve Şemsi Paşa Meydanı yakınında koru etkisi yapan mevcut fıstık çamı ve çınar vd. ağaç dokusu tespit edilmiştir. Bu dokunun tespit edildikleri yerlerde ve bazı öneri alanlarda geliştirilerek korunması ve benzer koru etkisi yaratılması tasarlanmıştır. Kıyı boyunca silueti kesintiye uğratmayacak bölgelerde önerilen çınarlar ile gölgelik alanlar sağlanması hedeflenmiştir. Bu gölgelik alanlar da seyir mekanları oluşturacak şekilde oturma birimleri ile donatılmıştır.
Salacak Vapur İskelesi: Harem Feribot İskelesi yerine önerilen Salacak Vapur İskelesi için 14m x 25m ölçülerinde 350 m² tek kat ve teraslı iki yanı saçak örtülü bir yapı önerilmektedir. Yapı yolcu giriş-çıkışı, biletleme dışında bazı ticari mekanları (kitapçı vb) kapsamaktadır.
ve kahvehanenin rehabilite edilerek mevcut konumlarında WC üniteleri önerileri: korunması önerilmektedir. Bir köfteci, bir dönerci ve bir kah- 5m x 12m ölçülerinde 60 m²’lik 2 adet WC vehane bu kapsamda olumlu yönde değerlendirilmiş olup uygulama aşamasında yeniden değerlendirme yapılacaktır. Panoramik Asansör Salacak ve İhsaniye mahallesi üst kotu ve sahil arasında Falez ile sahil yolu arasındaki niteliksiz mimari unsurların erişebilirliğin kısıtlı olması, rampa ile bağlantı sağlanamaması önerilen yapılar uygulanarak yenilenmesi: nedeniyle asansör önerilmiştir. Bu asansör terasıyla birlikte Sahil Güvenlik yapısı: Tanımlanan konumda kamu mülkiyetindeki niteliksiz yapılar tarihi yarımadayı gören bir panaroma noktasıdır. Öneri Salacak Vapur İskelesi yakınında mevcut Sahil Güvenlik yerine 13m x 21m ölçülerinde 275 m² tek katlı, deniz yönü yapısı yerine 5m x 15 m ölçülerinde 75 m² iki adet tek katlı ve şeffaf ve önü verandalı lokanta ve kahvehane işlevli birimler. tümünü kavrayan bir kabuk yapı önerilmektedir. Salacak Sahilindeki Büfeler: Falez ile sahil yolu arasındaki nitelikli mimari unsurların Sahil tarafında yer alan kahvehane ve büfelerin kamusal alanı rehabilite ederek korunması: kesintiye uğratması ve işgal etmesi nedeniyle bulunduğu Tanımlanan konumda şahıs mülkiyetindeki nitelikli lokanta yerden kaldırılması.
Önemini yitirdiği için proje kapsamında bu alandan kalkacağı varsayılan Harem otobüs durakları ve benzinlik alanında ise falezlere dayanan rekreasyonel düzenlemeler ve bir spor odağı oluşturulması düşünülmüştür. Günümüzde mahalleli tarafından enformel olarak dinlenme ve rekreasyon alanı olarak kullanılmakta olan falez bölgeleri tespit edilmiş; geleneğin sürdürülmesine fırsat verme adına bu noktalar sakin bırakılmıştır. Bu şekilde Selimiye ve Salacak Mahallesi sakinlerine eskiden plajları üzerinden sağlanan spor ve denizle kucaklaşma fırsatlarına spor alanında bir zenginlik getirilmesi hedeflenmiştir.
WC Üniteleri
Büfe
Salacak Plajı-Kızkulesi-Sarayburnu 1937 Buluşma odaklarına dair…
Salacak Vapur İskelesi
Üsküdar-Harem arasında getirilen yeni kamusal öneriler kapsamında, Şemsi Paşa Külliyesi yakınında, Üsküdar Evlendirme Dairesi önünde ve Harem/Salacak Vapur İskelesi çevresinde meydan önerileri geliştirilmiştir. Peyzaja dair başlığı altında tanımlanan spor odağı ile birlikte bu üç öneri meydan kıyının önemli buluşma noktalarıdır. Kız Kulesi karşısında mevcut oturma düzeni, 90 cm yüksekliğindeki kot farkları, kafelerle kesintiye uğraması ve ticaret baskısı nedeniyle konforlu bir ortam sağlayamamaktadır. Öneride mevcut oturma düzeni 45 cm’lik basamaklara dönüştürülerek, bir miktar konsol ekleri ve kafelerin bu bölgeden kaldırılması ile arzulanan dinginliğe kavuşacaktır.
Sahil Güvenlik Yapısı
Mimariye dair… Manzara niteliği, yeni ulaşım ve kamusal kullanım önerileri sonucu, Üsküdar-Harem arasının bir yaya yoğunluğuna kavuşacağı varsayılmaktadır. Genç nüfusun bisiklet yollarını, ileri yaştakilerin raylı sistemi, araçları ile alana gelenlerin yeraltı otoparklarını, Avrupa yakasından gelenlerin yeni vapur iskelesini kullanacağı ve insanların Salacak’ta uzun zaman geçirmek isteyecekleri öngörülebilir. Bu nedenle önerilen kamusal alan çözümlerinde bazı mimari unsurlar da yer almalıdır. Mimarinin bir bölümü, var olan yapıların rehabilitasyonu ya da yenilenmesi biçiminde önerilerdir. Mevcut feribot iskelesi ve sahil güvenlik yapısı yerine yeni yapılar geliştirilmiştir. Falez bölgesinde bazı kafe ve lokantaların rehabilite edilerek korunması, bazılarının yıkılarak öneriler doğrultusunda yenilenmesi, sahildekilerin kamusal alanda kesinti oluşmaması için var olan kafe ve büfelerin kaldırılması önerilmektedir. Uygun noktalarda konumlandırılacak WC üniteleri tasarlanmıştır. Buluşma noktaları kapsamında önerilen Harem/Salacak Vapur İskelesi çevresinde oluşan meydan geniş bir alana ve nitelikli bir bakıya sahiptir. Sahil şeridinden kaldırılan kafeler bu alanda konumlandırılabilir. Alan bir Kültür/Sanat ve Etkinlik Merkezi konumlanmasına da olanak vermektedir. Anadolu Yakası’nın bu açıdan gereksinimi de dikkate alınarak müzik, tiyatro vb sahne sanatlarına hizmet eden mekanlar; atölye, kütüphane ve ortak çalışmaya (co-working) olanak sağlayan mekanlar yanı sıra bazı ticari (kitapçı, yiyecek-içecek satışı vb) mekanlara sahip bir merkez tasarlanmıştır.
Panoramik Asansör
Konum itibariyle ikonik bir yapıya fırsat tanıyan söz konusu alanda arka plandaki tarihi doku da dikkate alınarak tek kütleden oluşan bir yapı önerilmekten kaçınılmıştır. Denize yakınlık dikkate alınmış, bakı yönleri değerlendirilmiş ve parçalı yapılar ile yapıları bağlayan üst örtüden oluşan çağdaş bir öneri geliştirilmiştir. Çatı ve örtülerde dalgalı formlar tercih edilmiştir.
Kafe Restoranlar 1/2000
16754 Sahil Yolu Ulaşım Kademelenmesi
tip-1
tip-2
tip-3
İhsaniye önleri, sahil ve asansör
salacak parkından kız kulesine bakış
Şemsipaşa terası
Salacak Kız Kulesi balkonu
Şemsipaşa meydanı
16754
Harem
Falez merdivenleri
Kültür/sanat merkezi terasından gün batımı
ŞEMSİPAŞA MEYDANI 1/500
AA’ KESİTİ 1/500
16754
Kültür/sanat merkezi, Harem Meydanı ve sahil güvenlik
1 - KONSER SALONU (420 KİŞİLİK) 2 - FUAYE 3 - SAHNE ARKASI 4 - KAFE 5 - KAFE-RESTORAN 6 - KİTAPÇI-KAFE 7 - KÜTÜPHANE 8 - ATÖLYELER 9 - ORTAK OFİS 10 - KONSER SALONU (150 KİŞİLİK) 11 - SEYİR TERASLARI 12 - ÜST PLAZA ( GÜVERTE )
3
3
1
1
2
2
4 10 11
12
5
5
8
8
7
6
9
8
K
K 1. KAT PLANI 1/500
ZEMİN KAT PLANI 1/500
3
1
2
10 11
12
5
8
8
9
8
K 1. KAT PLANI 1/500
Harem/Salacak’ta Kültür/ Sanat ve Etkinlik Merkezi: Harem Otogarı alanına önerilen Kültür/Sanat ve Etkinlik Merkezi’nin bölgeye bir aktivite alanı kazandırırken aynı zamanda kültür sanat yaşamına da büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Kompleks üç yapı ve bu yapıları birbirine bağlayan üstü örtülü bir teras alanından oluşmaktadır. Konser salonu yapısı içerisinde 420 kişilik bir Ana Salon, 150 kişilik bir Dinleti Salonu, Sergi Alanı ve Kafe yer almaktadır. Doğu yönündeki yapının zemin katında öğrenciler için ders çalışma mekanı olarak gece de açık olabilecek bir Kütüphane, üst katında ise genç girişimciler için Ortak Ofis alanı önerilmektedir. Deniz tarafında yer alan yapının ana meydana bakan cephesinde zeminde bir Kitapçı/Kafe, denize bakan cephesinde ise üst terasa da servis yapabilecek iki katlı bir Kafe/Restoran, üst katında ise kurs ve seminerler için atölyeler bulunmaktadır. Yapıların arasında yer alan üstü örtülü teras denize/manzaraya açılan bir güverte gibi düşünülmüş ve bir bölümü amfi şeklinde zemine bağlanmıştır. Harem Otogar alanının zemini altında bu yapılara ve tüm alana hizmet edecek bir Yeraltı Otoparkı bulunmaktadır.
HAREM 1/500
BB’ KESİTİ 1/500