konteiner7 by konteinermag konteinermag

πολιτική / πολιτισμός / τέχνες Μάιος 2010

Εταιρική Ευθύνη και Κοινωνική Αλληλεγγύη • Ένας στους τέσσερις κατοίκους του πλανήτη μας λιμοκτονεί • Ένας στους τρεις ανθρώπους δεν έχει πρόσβαση σε περίθαλψη και φαρμακευτική αγωγή • Κάθε χρόνο, δύο εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από φυματίωση • Κάθε 30 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει από ελονοσία Αυτές οι τραγικές διαπιστώσεις ευαισθητοποίησαν τη Novartis να καθιερώσει προγράμματα κοινωνικής προσφοράς που απευθύνονται σε εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε όλο τον κόσμο, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Novartis έχει συνυπογράψει την Οικουμενική Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UN Global Compact) και είναι η πρώτη εταιρεία στην Ευρώπη στην οποία απονεμήθηκε το Αριστείο Εταιρικής Φιλανθρωπίας (Excellence in Corporate Philanthropy Award). Με τα προγράμματα κοινωνικής προσφοράς που έχουμε καθιερώσει, διαθέσαμε το 2007 το ποσόν των 937 εκατομμυρίων δολαρίων για φαρμακευτική περίθαλψη 66 εκατομμυρίων ασθενών παγκοσμίως. Μόνο το 2007, 66 εκατομμύρια συσκευασίες του ανθελονοσιακού φαρμάκου της Novartis διανεμήθηκαν σε τιμή κόστους σε 40 χώρες του κόσμου που μαστίζονται από την ελονοσία. Εξ άλλου, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η Novartis προσφέρει δωρεάν φάρμακα σε 4 εκατομμύρια πάσχοντες από τη λέπρα. Για την αντιμετώπιση της φυματίωσης, προσφέρουμε δωρεάν σταθερό συνδυασμό αντιφυματικών φαρμάκων για τη θεραπεία 500.000 ασθενών. Το Ίδρυμα Novartis για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Novartis Foundation for Sustainable Development) με εντυπωσιακό έργο εδώ και 28 χρόνια, υπογραμμίζει τη δέσμευσή μας να εξασφαλίσουμε φαρμακευτική περίθαλψη, να συμβάλουμε ενεργά στην εξάλειψη της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων, ενισχύοντας προγράμματα εκπαίδευσης του πληθυσμού, οικιστικής ανάπτυξης, ψυχολογικής υποστήριξης ορφανών παιδιών και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης σε πολλές χώρες του κόσμου. Το Ινστιτούτο Τροπικών Νόσων της Novartis (Novartis Institute for Tropical Diseases), ένα υπερ-

σύγχρονο βιο-ιατρικό ερευνητικό κέντρο με έδρα τη Σιγκαπούρη, εστιάζεται στην εξελιγμένη έρευνα και ανακάλυψη φαρμάκων για τον δάγγειο πυρετό, την ελονοσία και τη φυματίωση, και τα οποία θα διατεθούν αφιλοκερδώς σε απόρους ασθενείς που τα έχουν σοβαρή ανάγκη. Είμαστε αισιόδοξοι ότι θα συνεχίσουμε αυτή την εξαιρετική προσπάθεια συμβάλλοντας με όλες μας τις δυνάμεις σε ένα καλύτερο αύριο των συνανθρώπων μας.

www.novartis.gr

247X318.indd 1

12/1/08 3:44:29 PM

αντί_editorial

Άνοιξη

_Δημήτρης Δαλδάκης

Αφιερώνουμε πολύ χρόνο στους υποκριτές, πολύ χρόνο στους απατεώνες. Έτσι μπαίνουν στη ζωή μας κι έτσι τη ρυπαίνουν. Επιβήτορες που μαλώνουν για το ποιος την έχει μεγαλύτερη και κακοί γονείς που τρώγονται για το ποιος γέννησε το κωλόπαιδο. Πληροφορίες που λαμβάνω καθημερινά και ντρέπομαι να προφέρω. Βρόμα και ερμηνείες άχρηστες που κουράζομαι να χωνεύω γρήγορα. Δεν έχουν σχέση μ’ εμάς. Ο ιδρώτας τους θα είναι πάντα αποκρουστικός. Τα χρεωστικά πάντα στα χέρια τους. Θα συνεχίσουν να έρχονται στους δρόμους μας για να πουλήσουν χαρτομάντιλα. Όσο τους παρακολουθώ, ή αηδιάζω με τον εαυτό μου ή αηδιάζω με τους άλλους. Ή μίζερος ή εγωιστής. Και στις δύο περιπτώσεις, κρατούμενος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης θυμάτων. Δηλώνω αδιάφορος για τη βασιλεία τους, δηλώνω νεκρός για τις ανάγκες τους. * Διάλεξα το κορίτσι που χόρευε γυμνόστηθο. Οι πληγές του γυμνασμένου άντρα έκλεισαν, αναμνήσεις σαν τις παλιές τις γειτονιές. Ο ήλιος καίει. Ο ουρανός είναι καθαρός. Δεν υπάρχει θέμα. Δεν υπάρχει σχόλιο. Δεν μ’ενοχλεί ο εαυτός μου. Δεν μ’ενοχλούν οι άλλοι. Από το παραμύθι στο επόμενο μεσολάβησε μια νυχτερινή βόλτα. Τώρα, όλα είναι έτοιμα για το όνειρο χωρίς τον ύπνο.

about:

Μιαούλη 18 (1ος όροφος) 105 54 Ψυρρή Μοναστηράκι Μετρό: Στάση Μοναστηράκι έξοδος Αθηνάς/Θέμιδος Τ 210 331 44 80 E info@aboutt.gr W www.aboutt.gr

κοντέινερ Μάιος 2010 | 3

V NA

I T A IG

ON Θέατρο

Είδος

Εικαστικά

LOUISE BOURGEOIS

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 12 Μαΐου – 19 Σεπτεμβρίου 2010 Εγκαίνια Τετάρτη 12 Μαΐου στις 20:00 – 22:00 Κτήριο Μέγαρο Σταθάτου, Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1, Κολωνάκι

Ορλάντο της Βιρτζίνια Γουλφ Θέατρο του Νέου Κόσμου, Kάτω χώρος

Παραστάσεις έως 12 Μαΐου, Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Νέος Κόσμος

Μία ιστορία για την αλλαγή και τη μεταμόρφωση. Μια σπουδή πάνω στο ανδρόγυνο και τις πολλές φωνές που κρύβουμε μέσα μας, βασισμένη στη μουσική, στο λόγο και τις εναλλαγές των φωνών. Σκηνοθεσία Μίρκα Γεμεντζάκη Μουσική Νίκος Βελιώτης Ερμηνεύει η ηθοποιός Ελένη Μακρή Τηλ. 210 9212900

Έκθεση με έργα της διεθνούς φήμης καλλιτέχνιδας Louise Bourgeois από τη γνωστή σειρά έργων Personages. Γλυπτά με σουρεαλιστική αναφορά και τοτεμική εμφάνιση, που σκαλίστηκαν το 1947-1953, αρχικά σε ξύλο, για να αποδοθούν αργότερα σε μπρούντζο. Παρουσιάζονται ακόμα δύο gouaches από τη νεότερη σειρά ζωγραφικών έργων που αποκαλύπτουν την εμφατική ενασχόληση της δημιουργού με τις διάφορες πτυχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας και αναπαραγωγής.

Εικαστικά

Έκθεση - Πάρτι

Υποβρυχιο presents Sereal Designers & dj Panko The Erasers and guests ΝΤΟΡΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ / ΚΩΣΤΑΣ ΣΑΧΠΑΖΗΣ Six D. O. G. S. 10 Μαΐου – 6 Ιουνίου 2010 Εγκαίνια Δευτέρα 10 Μαΐου στις 21:00 Αβραμιώτου 6 – 8, Μοναστηράκι

Οι δύο καλλιτέχνες παρουσιάζουν μαζί τη νέα τους δουλειά υπό τον τίτλο When I Said I Wanted to Be Your Dog. Η έκθεση αποτελείται από γλυπτικά έργα και αντικείμενα από το κοινό τους εργαστήριο. Θα ακολουθήσει πάρτι στο χώρο του Six Dogs.

Maping Festival

Γενεύη 10- 15 Μαΐου

Ένα πειραματικό καλλιτεχνικό 3ήμερο workshop όπου διαφορετικά εκφραστικά μέσα (μουσική, βίντεο, design, αναμετάδοση) μπλέκονται σε ένα κυκλικό στούντιο και καλλιτέχνες θα συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ένα ανώνυμο έργο σε πραγματικό χρόνο. Ακολουθούν δύο παραστάσεις στο Grutli theatre (14 και 15 Μαΐου) από τις 13:00- 21:00

Το περιοδικό Υποβρύχιο και οι βραβευμένοι με ΕΒΓΕ (βραβεία γραφιστικής & εικονογράφησης) Sereal Designers, οι σχεδιαστές που μας εκπλήσσουν κάθε δύο μήνες μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Υποβρύχιο διοργανώνουν έκθεση και κάνουν πάρτι! Καλεσμένος του Υποβρυχίου από Βαρκελώνη και ο dj Panko των Ojos de Brujo. ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

http://intermediated.net/

Εικαστικά

SWING bar Τρίτη 4 Μαϊου έναρξη έκθεσης 9.00μμ έναρξη Dj set 11.00μμ Ιάκχου 8 & Ευμολπιδών, Γκάζι

Προβολές

EXILE ROOM

Τρίτη 4 Μαΐου, 8.30μμ: What Remains (Steven Cantor, 80’) Τρίτη 18 Μαΐου, 8.30.μμ: Tierney Gearon: The Mother Project (Peter Sutherland, Jack Youngelson, 70’) Αθηνάς 12, Μοναστηράκι, 3ος όροφος

Στα πλαίσια ενός κύκλου προβολών με ελεύθερη είσοδο που ξεκίνησε τον Απρίλιο η Exile Room παρουσιάζει την ενότητα «Family Affairs / Οικογενειακή Υπόθεση»

AMP WORKS Bluetooth

Panayotis Terzis 29 Απριλίου- 23 Μαίου Τρίτη- Παρασκευή: 12:00- 19:00 Σάββατο: 12:00-16:00 Επικούρου 26 και Κορίνης 4 (Πλατεία Κουμουνδούρου)

H γκαλερί AMP WORKS παρουσιάζει το νέο πρότζεκτ του εικαστικού Παναγιώτη Τερζή που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη.

4 | κοντέινερ Μάιος 2010

Πρόκειται για δύο ταινίες για τις μητέρες και φωτογράφους, Sally Mann και η Tierney Gearon., που έγιναν διάσημες απαθανατίζοντας τα παιδιά τους. Πού σταματάει η αγάπη και πού αρχίζει η εκμετάλλευση όταν το ιδιωτικό γίνεται δημόσιο; Και πώς αντιστρέφεις τη διαδικασία για να επανακτήσεις αυτό που έχασες; Δυο γυναίκες εξομολογούνται... και δύο ταινίες αφηγούνται τις ιστορίες τους. Το Σάββατο 8 Μαΐου στον ίδιο χώρο οργανώνεται το παιδικό εργαστήριο «Άτακτα Παιδιά στην Πόλη» που ξεκινάει με την προβολή της ταινίας Το Κόκκινο Μπαλόνι (34’), ένα κλασικό παιδικό αριστούργημα του 1956 και συνεχίζεται με αναγνώσεις παιδικών βιβλίων, παιχνίδια, κατασκευές. Επιμέλεια προγράμματος: Δέσποινα Παυλάκη, Βάλερυ Κοντάκου Με τη συνεργασία της Αιμιλίας Κουγιουμτζόγλου τηλ. 210-3223395, www.exilefilm.com

Διανέμεται με την Ελευθεροτυπία κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα

Φωτογραφία Εξωφύλλου

info@konteiner. gr Τ: 211 402 92 77 ΕΚΔΟΤΗΣ: Στέφανος Νόλλας ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Ευγενία Μπόζου e.bozou@konteiner.gr ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Διβάνης g.divanis@konteiner.gr ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Ηλίας Μαρμαράς Σεραφείμ Κεντεποζίδης CREATIVE DIRECTION: Γιώργος Κωνσταντινίδης g.konstantinidis@konteiner.gr ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ: Γιώργος Βαλαής, Λευτέρης Βασιλόπουλος, Λαρίσα Βέργου, Βένια Βέργου, Τατιάνα Βέρμπη, Νίκος Αδάμ Βουδούρης, Αλέξανδρος Βούλγαρης, Βασίλης Γαλούπης, Δημήτρης Δαλδάκης, Άντζελα Δημητρακάκη, Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Γιάννης Θωμάς, Γιάννης Θωμάς, Χρήστος Καρράς, Θωμάς Κιάος, Λένα Κιτσοπούλου, Γιώργος Κοκκινάκος, Γιώργος Κοροπούλης, Θάνος Κουτσιανάς, Γιώργος Λαμπράκος, Τέτα Μακρή, Άρης Μαραγκόπουλος, .Δημήτρης Νόλλας, Γιώργος Παπαδόπουλος, ΜαρίαΛουίζα Παπαδοπούλου, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Μάνος Σιφονιός, Μελίνα Σπαθάρη, Άννα Σωτηράκου, Γιάννης Υφαντής, Άννα-Μαρία Φίλιππα, Αντωνάκης Χριστοδούλου, errands, Tijana Prodanovic

Το κέρμα των δέκα δραχμών Σας έλειψε; Σε ένα τεύχος αφιερωμένο στην αποτυχία, εν μέσω κρίσης, το δεκαρικάκι λάμπει στη νέα pop art εκδοχή του. Οι συνειρμοί ελεύθεροι για τον καθένα. Η αυτονόητη συζήτηση των ημερών για δραχμές, ευρώ, χρέη και ελλείμματα. Αλλά και πόσες αναμνήσεις! Σκηνή 1η: Νύχτα πριν από πολλά χρόνια, ένα περίπτερο και κόκκινο τηλέφωνο με κερματοδέκτη. Κρατάς το τελευταίο σου δεκαρικάκι: Σηκώνεις το ακουστικό: Παρακαλώ ρίξτε το κέρμα. Σε ποιον να τηλεφωνήσεις, έτσι κι αλλιώς στην άλλη άκρη της γραμμής δεν θα σε καταλάβει κανείς. Σκηνή 2η: ταξίδι σε πλοίο για Μυτιλήνη και ανελέητο παιχνίδι στα «ufo». Για πολλοστή φορά, βλέπεις στην οθόνη: Game over. Insert coin to continue. Έι, ψιτ, ξεκολλήστε. Μια αποτυχία δεν σημαίνει απαραίτητα και game over!

Περιεχόμενα ΣΤΗΛΕΣ 03

Αντι-editorial

Navigation

Άτακτες Σκέψεις

Το ένα και το άλλο

Μινεράλια

Διάβαση πεζών

Δικηγόροι με γυαλιά

10 Λαβύρινθος της Λογικής 11

Ό,τι είναι σταθερό κλονίζεται

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Juliette van Dorst j.vandorst@konteiner.gr

Πάντα Εδώ

Παρέμβαση

ΑΤΕΛΙΕ: Ελένη Σγόντζου

14-15 Συνέντευξη

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Ηρώ Μακρή, Λευτέρης Βασιλόπουλος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Πολυκράτης ΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ: Γιάννης Μπάστας ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ADVERTISING EXECUTIVE: Πόπη Κουδούνη T: 210 92 96 377 ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Κώστας Καλόγερος T: 210 92 96 114 ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α. Ε. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: Διάδραση Α. Μ. Κ. Ε. Ευριπίδου 57-59-61 105 54, Αθήνα

Μια προσφορά από την

16-29 Αποτυχία

ΒΛΕΜΜΑ 30-31 Δωμάτιο Φιλοξενίας 32

Φεστιβάλ

Βραβεία Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου

Κινηματογράφος

Κριτική Κινηματογράφου

Media

Μουσική

Αρχιτεκτονική

Θεωρία της Γαίας

Πόλη

Θέατρο

Λογοτεχνία

Κριτική Βιβλίου

κοντέινερ Μάιος 2010 | 5

ά τ α κ τ ε ς σ κ έψε ι ς

www.twitter.com/konteinergr _Η συντακτική ομάδα του κοντέινερ στο twitter

Η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ παρουσιάζουν την κρίση σαν θέλημα θεού παρόμοια με την έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία. Η διαρκώς αυξανόμενη διαφορά των spreads για τα μίντια είναι όπως ακριβώς και η άνοδος των θερμοκρασιών ενός καλοκαιρινού καύσωνα. Οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση αποκλείεται χωρίς συζήτηση. Απόσπασμα από άρθρο του Κώστα Δουζίνα για την «Ελληνική κρίση» στη Guardian. Καλύτερα δεν μπορούσε να περιγραφεί η κατάσταση. H.M. Εξαρθρώθηκε με επιτυχία η πράσινη γιάφκα του Μοσχάτου. Το συνεργείο του Δήμου καθάρισε μια για πάντα το αλσάκι από τα ύποπτα δέντρα. Τώρα ο δρόμος μπορεί να περάσει ήσυχος. Αυτό θα πει ανάπλαση! Ε.Ε.Σ.

6 | κοντέινερ Μάιος 2010

Το κ

οντ

έινε ρ ί ε λ λεύ η! Δ pre θερ ιανέ ss σ ο μ ε επ ετα ι ως ιλεγ μέν free Ανα ασ ζητ η ήστ μεί ε το α. ! στη

Ήταν κάποιος που δεν ήξερε καμιά ιστορία κι όλο έλεγε, «ξέρω πολλές ιστορίες, μια απ’ αυτές λέει πως… ήταν κάποιος…». Ο Γιάννης Αγγελάκας με τις Τρύπες (από τα πιο σημαντικά ονόματα του ροκ στην Ελλάδα) ήταν μια υπέροχη εναλλακτική όαση στην κατακλυσμιαία απενoχοποίηση, από τα μίντια, της πίστας τη δεκαετία του ’90. Τραγούδησε για την αγάπη, τη θλίψη, το κενό, την αντίσταση, την έλλειψη αποδοχής, με μια φωτιά να καίει στα σωθικά του. Ύστερα, επέλεξε το δρόμο του μοναχικού καβαλάρη, συνεργάστηκε με άλλους μουσικούς (Επισκέπτες), και τώρα τελευταία βρίσκει καταφύγιο στους λυράρηδες της Κρήτης. Το ντοκιμαντέρ Ταξιδιάρα Ψυχή της Αγγελικής Αριστομενοπούλου έφερε τον Αγγελάκα και πάλι στο προσκήνιο, δείχνοντας απόλυτο σεβασμό στην περσόνα ενός καλλιτέχνη με εναλλακτική σκέψη, ο οποίος αντιστέκεται στο όποιο επιβεβλημένο life style. Ο Αγγελάκας αισθάνεται μπροστά στην κάμερα ελεύθερα να μιλήσει για μια υπέροχη Ελλάδα που, όμως, πηγαίνει κατά διαόλου, για την ανακούφιση που βρίσκει στην κρητική μουσική παράδοση και το πώς ζουν μέσα από τη μουσική οι Κρητικοί. Επόμενο ραντεβού μαζί του στο live που θα δώσει με τον Ψαραντώνη στο Ηρώδειο στις 2/6 (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών). Η Ταξιδιάρα Ψυχή συμμετείχε στο 12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε το βραβείο καλύτερου ελληνικού ντοκιμαντέρ της κριτικής επιτροπής της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου FIPRESCI. Β. Β.

κυκ

ν πό

λοφ

ορε

Graveyard songs _Γιώργος Βαλαής

Το θέαμα δεν είναι ένα σύνολο εικόνων, αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων μεσολαβημένη από εικόνες. Ό,τι είχε άμεσα βιωθεί απομακρύνθηκε σε μια αναπαράσταση. Ο Γκυ Ντεμπόρ περιγράφει το σήμερα από το μακρινό 1967.

Πήγα να συναντήσω μια κοπέλα. Ο Marcel Duchamp απαντάει στην ερώτηση, γιατί πήγε στη Ρώμη εγκαταλείποντας το Παρίσι μετά την επιτυχία και τον σάλο που προκάλεσε η έκθεσή του.

Ο «Σκόρος» άνοιξε τα φτερά του, όχι για να απειλήσει τα αποθηκευμένα μας ρούχα, αλλά για αποτελέσει ένα παράδειγμα δημιουργικής αντίστασης στο πνεύμα της αλληλέγγυας οικονομίας. Σε ένα νέο χώρο στα Εξάρχεια – Ζ. Πηγής & Ερεσού – στήθηκε ένα χαριστικό και ανταλλακτικό παζάρι όπου φίλοι και γνωστοί μπορούν να μοιραστούν και να επαναχρησιμοποιήσουν τα ρούχα και τα αντικείμενα που κάποτε αγάπησαν. Ταυτόχρονα, μέσα από την προσωπική επαφή δημιουργούνται ευρύτερα δίκτυα ανταλλαγής δράσεων όπου μοιράζονται και ανταλλάσσονται γνώσεις, εμπειρίες κι ελεύθερος χρόνος. Χωρίς να αποτελεί πανάκεια, το εγχείρημα αυτό είναι η συμβολή κάποιων συμπολιτών μας στη μόλυνση του πλανήτη, στην εξάντληση των φυσικών πόρων, στην εξαθλίωση αλλά και στις ατέλειωτες ώρες δουλειάς, στην έλλειψη ελεύθερου χρόνου και ανθρώπινης επαφής. Τι καλύτερο για τα «χειμερινά» μας όνειρα αν ο «Σκόρος» επικρατήσει και πολλαπλασιαστεί αυτό το καλοκαίρι. www.skoros.espiv.net Γ.Δ. Ελεύθεροι πολιορκημένοι ή ασύλληπτοι χρεοκοπημένοι Γ.Ι.Δ. Αποτυχημένοι Ταλαντούχοι. V.B.

Αν ανοίξεις τα μάτια σου κοιτώντας τους ανθρώπους, θα μπορέσεις να δεις ότι κάθε άνθρωπος είναι ένας καλλιτέχνης. Μόλις γύρισα από τη Μαδρίτη όπου είδα ότι οι οδοκαθαριστές ήταν ιδιοφυΐες. Είδα σ’ αυτούς κάτι που λείπει από τους αποκρουστικούς καλλιτέχνες γιατί οι καλλιτέχνες είναι κατά μεγάλο βαθμό καιροσκόποι. Είναι ηλίθιοι, επιτρέψτε μου να το πω! Ο Joseph Beuys κοιτά εκεί που δεν κοίταγε κανείς πιο πριν, κάνει τη γενίκευση ξέροντας φαντάζομαι ότι κανένα βιβλίο τέχνης δεν θα μνημονεύσει έναν οδοκαθαριστή από τη Μαδρίτη. Who cares?

Ε! Μην ντρέπεστε! Στη θάλασσα δεν ντρέπεται κανείς για τίποτε. Ο Thomas Bernhard αφήνει για λίγο το μίσος του για τα κράτη όλου του κόσμου και μιλά για το πώς πρέπει να συμπεριφερθεί κανείς το καλοκαίρι που έρχεται.

Το έ να και το άλλο

ΜΠΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΔΝΤ _Λένα Κιτσοπούλου

Δεν Νιώθω Τίποτα. ΔΝΤ. Δυστυχώς Νιώθω Ταλαιπωρημένη. ΔΝΤ. Δυσκολεύομαι Να Τσαντιστώ. ΔΝΤ. Διοικούν Νοσηροί Τρομοκράτες. ΔΝΤ.Διοικούν Νταγλαράδες Τραπεζίτες. ΔΝΤ. Δανειζόμαστε Νυχτιάτικο Τσόντες. ΔΝΤ. Δίχως Νότιο Ταμπεραμέντο. ΔΝΤ

Τρομαχτικό. ΔΝΤ. Διεθνείς Ντελάληδες Τρακαδόροι. ΔΝΤ. Δεν Νομίζω Τίμιοι. ΔΝΤ. Δούλοι Ντουβαριών και Τραπεζών. ΔΝΤ. Διαμένοντες σε Νεόκτιστα Τετραόροφα. ΔΝΤ. Δίχως Νόημα και Τσαμπουκά. ΔΝΤ.

Διαρκώς Νέοι Τεμενάδες. ΔΝΤ. Διαγράφεται Νηστική Τετραετία. ΔΝΤ. Δεχόμαστε Νομοθεσίες Τσομπάνηδων. ΔΝΤ. Δόντι, Νταλκάς και Τρέλα. ΔΝΤ. Διαφαίνεται Ναυάγιο Τιτανικού. ΔΝΤ.

Ο Διάδοχος Νύχτα Τρεκλίζοντας. ΔΝΤ. Δανείζεται, Νταραβερίζεται Τρελαμένος. ΔΝΤ. Δολάρια νοθευμένα Τρεμοφέγγουνε. ΔΝΤ. Ο Διάδοχος Νοικοκύρης Τετραπέρατος. ΔΝΤ. Διαφθορά Νότιου Τύπου. ΔΝΤ Δρόμοι Νοτισμένοι με Τσίπουρο. ΔΝΤ. Διαιωνίζεται η Νοικοκυρά με το Τσεμπέρι. ΔΝΤ. Διεθνής Νεοελληνική Τσόντα. ΔΝΤ Διάλυση, Ντέρτι και Ταραμοσαλάτα. ΔΝΤ. Διορισμένα Νιάτα Τρεμοσβήνουν. ΔΝΤ. Ο Δυτικός Ντουνιάς Τραυλίζει. ΔΝΤ. Δρομολογούνται Νέες Ταραχές. ΔΝΤ.

Διαιωνίζεται η Νεκρόφιλη Τηλεόραση. ΔΝΤ. Δασύτριχοι, Νεόπλουτοι Τσιφλικάδες. ΔΝΤ. Δεινοπαθούν Νιαουρίζοντας Τσιφτετέλια. ΔΝΤ. Διανέμουν Νούμερα Τηλεθέασης. ΔΝΤ. Διαφθορά, Νευρασθένεια και Τουρκοκρατία. ΔΝΤ. Δεν Νοείται Ταβέρνα ΔΝΤ Δίχως Ντοματοσαλάτα και Τυρί. ΔΝΤ. Δεν Νοείται Τσολιάς ΔΝΤ Δίχως Νεότητα και Τσαρούχια. ΔΝΤ. Δυστυχώς νοείται Τόπος ΔΝΤ Δίχως Νόμους και Τιμή. ΔΝΤ. Δες τον. Νά' τον. Τούτος ΔΝΤ. Δες τον. Νά' τον. Τούτος. ΔΝΤ. Δυσοσμία Ναφθαλίνης και Τέφρας ΔΝΤ. Δυστυχώς Ντουγρού Τραβάμε. ΔΝΤ. Δρασκελίζουμε Ναρκοπέδιο

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. ΔΝΤ. Δώσε Νόημα στον Τόπο. ΔΝΤ. Δώσε στα Νιάτα Τόπο. ΔΝΤ. Διακωμωδώ, Νοστιμεύω την Τραγωδία. ΔΝΤ. Δεν Νιώθω Τίποτα. ΔΝΤ. Δώστε Ντουφέκι Τώρα. ΔΝΤ. Δίκανο Να Τραβήξω. ΔΝΤ. Δέκα Ντουζίνες Τέλια. ΔΝΤ. Δια Να Τραγουδήσω.

κοντέινερ Μάιος 2010 | 7

μ ι ν ε ρ α λι α

ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ _Δημήτρης Νόλλας

Ναι, είναι γνωστό πως η παραίνεση στην επιτυχία, η ενθάρρυνση και η προτροπή να γίνει κάποιος πετυχημένος στη ζωή του έχει τη μυρωδιά της σύμβασης, του όλα παραμένουν ίδια. Αν πάντως έχει ενδιαφέρον ένα τέτοιο θέμα, αξίζει να ψάξει κανείς όχι την αρνητική του πλευρά, αλλά τη θετική. Έτσι, όταν ο ρέμπελος γιος δεν υπακούει στη γονική συμβουλή του δημοτικού τραγουδιού εγγράφεται στα κατάστιχα των αποτυχημένων, ασχέτως αν απόρροια της ανυπακοής και του στραβωμένου χαρακτήρα του είναι η συμμετοχή του στον ξεσηκωμό των συνελλήνων στο παιχνίδι της απελευθέρωσής τους, πράγμα το οποίο, με τον καιρό, τον επαναφέρει στα κιτάπια των πετυχημένων. Όσο η επιτυχία ήταν συνδεδεμένη με την κοινωνική καταξίωση και αναγνώριση, με το ηθικό μέρος δηλαδή της ιστορίας, το πράγμα άντεχε. Απ’ όταν όμως οι Μαυρομιχαλαίοι κομμάτιασαν τον Καποδίστρια, επειδή νοιάζονταν για την δική τους επικράτεια, το δικό τους προσωπικό

συμφέρον, για τι είδους επιτυχία να μιλήσεις; Απ’ όταν δηλαδή, έγινε ξεκάθαρο πως το ζήτημα αφορούσε το πορτοφόλι –you know, portofoli– γυαλιστερά κοστούμια και μαύρα τζάμια αυτοκινήτων, το έργο έκατσε.

«επιτυχία» είναι μια σχετική έννοια που την κανονίζουν οι ίδιοι οι άνθρωποι, και άρα το να «αποτύχεις» είναι κάτι σχετικό που δοκιμάζει την αντοχή σου στην απόφαση, στο σκοπό σου. Δεν χρειάζεται να πέσεις απ’ το μπαλκόνι, ούτε να ξεκινήσεις πόλεμο με το σόι σου, αν αποτύχεις κάποια στιγμή.

Αντιθέτως, έχει σημασία να δούμε την αποτυχία σαν μήτρα της επιτυχίας. Η αποτυχία είναι κομμάτι μιας διαδικασίας γνώσης, μάθησης και πιθανής εντέλει επιτυχίας όσων έχουν τη δύναμη να κατανοήσουν τι τους συμβαίνει. Και μόνον έτσι νομίζω πρέπει να την βλέπουμε, έτοιμοι να εισπράξουμε την αποτυχία μας χωρίς να κάνουμε πίσω από το στόχο μας. Είναι γνωστά τα παραδείγματα μεγάλων καλλιτεχνών, αλλά και επιστημόνων, που μεγαλούργησαν, ενώ απέτυχαν στις ακαδημαϊκές τους σπουδές (τον Νταλί τον διώξαν απ’ τη Σχολή του και ο Αϊνστάιν δεν μπόρεσε ποτέ να πάρει το δίπλωμα των μαθηματικών). Αλλά και τόσα άλλα παραδείγματα έχουμε, τα οποία εντέλει επιβεβαιώνουν πως η

Ευλογημένη αποτυχία, με το γατίσιο βήμα, υπόγεια και διαβρωτική, μόνον εσύ μπορείς να κάνεις ασκήσεις απίσχνανσης του υπερτροφικού, τριφηλού ΕΓΩ. Μόνον εσύ μπορείς να του καταφέρεις τα αναγκαία, συντριπτικά χτυπήματα. Και τότε η πλευρά της «αποτυχίας» μπορεί να αναδείξει εκείνο το πρόσωπο, το δυνατό, που καταφέρνει να μαλακώσει το εγώ του, το καταφέρνει να κάνει δυο βήματα πίσω για να ξανασκεφτεί τον αρχικό του στόχο, αποδεχόμενος την αρνητική κριτική των άλλων, τη δική του δηλαδή αποτυχία, και να ξαναπροσπαθήσει.

νομιμοποιούνταν τείνοντας να χάσει κάθε τι το «έκτακτο» και να υποκατασταθεί στο ισχυρό μέχρι χθες «δημοκρατικό παράδειγμα»: ολοένα συχνότερα προτείνεται ως η μόνη λύση και σιγά-σιγά ως η μόνη φυσιολογική...

λει το γενικό, αμεταγλώττιστο μούδιασμα, προϋποθέτουν μορφές πανδημίας και αποτελούν πτυχές της γενικευμένης, νομιμοποιημένης επιβολής έκτακτων μέτρων. Η κυριαρχία εκχωρείται σε μιθριδατικές δόσεις – κι ώς τα όρια ενός μεταμοντέρνου πραξικοπήματος. Βεβαίως, «η Εκκλησία του Δήμου και η Βουλή εξακολουθούσαν κανονικά να συνέρχονται, αλλά έπαιρναν μόνο τις αποφάσεις που ήσαν αρεστές στους συνωμότες, και οι μοναδικοί που έπαιρναν το λόγο ήσαν εκείνοι ή τελοσπάντων από εκείνους ερχόταν η εκ των προτέρων συγκατάθεση προς την όποια τοποθέτηση. Υπό το κράτος του τρόμου, κανείς από τους άλλους δεν τολμούσε να εκφράσει διαφωνία, βλέποντας ότι οι συνωμότες ήσαν πολλοί».

Και είναι τότε που υποχωρεί το σκοτεινό και η ζωή νικά.

Δ ΙΑ Β ΑΣΗ Π Ε ΖΩΝ

Έκτακτα! _Γιώργος Κοροπούλης

Τη νύχτα της 8ης Δεκεμβρίου 2008, η θεσπεσία, ωσάν ρομαντικής παρθένου, ωχρότης του Προκόπη Παυλόπουλου (που τραύλιζε κι έκανε λάθη ολοένα) ήταν απλώς ο κατεξοχήν γκροτέσκ τρόπος να γίνει ορατό το προσωρινό έλλειμμα κυριαρχίας. Κι επειδή, κατά τον πιο κλασικό ορισμό, η κυριαρχία έγκειται ακριβώς στη δυνατότητα να αποφασίζεις για έκτακτα μέτρα, η πεποίθηση ότι θα ληφθούν ήταν διάχυτη. Ο Καρατζαφέρης, μάλιστα, το εισηγήθηκε ευθέως, χαρούμενος σαν παιδί που ο Άγιος Βασίλης του έφερε την αναστολή μερικών, έστω, άρθρων του συντάγματος... Ωστόσο η ιδέα περί εκτάκτων μέτρων ήταν γελοία και συγχρόνως ανησυχητική, πρωτίστως επειδή το πλήθος που ξεχύθηκε στους δρόμους ζούσε ήδη –και την επαύριο πάλι κι ώς χθες, καθημερινά– σαν να έχουν επιβληθεί κιόλας έκτακτα μέτρα: στη θολή, γκρίζα ζώνη όπου τα δικαιώματά του «φλουτάρουν» και ένα-ένα, σιγά-σιγά, παραγράφονται. Κι αν κοιτάξουμε την άλλη πλευρά του νομίσματος, μπορούμε αυτήν την παρατήρηση να την αναδιατυπώσουμε ως εξής: Η περί εκτάκτων μέτρων ιδέα «εμφανιζόταν» (όπως εμφανιζόταν το φιλμ κάποτε, πριν την ψηφιακή εποχή) σε άλλοτε άλλη πτυχή του δημόσιου βίου και βαθμηδόν

8 | κοντέινερ Μάιος 2010

Δεν «εμφανίζεται» συγχρόνως παντού. Αλλά ούτε κι η ιδέα του αγορασμένου χρόνου οδηγήθηκε εν μιά νυκτί από την έννοια του τόκου στη θεολογική σύλληψη του Καθαρτηρίου. Το πεδίο ενοποιείται αργά και ασύμμετρα... Από το ΑΙDS, όπου την ομάδα υψηλού κινδύνου συγκροτούσαν κατ’ αρχήν οι σεξουαλικά παρεκκλίνοντες, ώς τον ιό Η1Ν1, οπότε επικίνδυνη θεωρήθηκε πλέον η απλή χειραψία και η απαγόρευση των συγκεντρώσεων νομιμοποιήθηκε ως μέτρο υγιεινής –μέσα σε μια εικοσιπενταετία δηλαδή, που συμπίπτει με τη βασιλεία του life style–, διδαχτήκαμε να οργανώνουμε τον καθ’ ημέραν βίο μας έτσι που να είναι φυσιολογικός μόνο υπό καθεστώς πανδημίας... Όμως, καθώς το πεδίο ενοποιείται, το ίδιο παρατηρείται παντού: οι θερμικές κάμερες στα αεροδρόμια, κι έπειτα οι κάμερες παντού κι η διάχυση της καταστολής, κι εντέ-

Ώστε η επίσημη πλέον εκχώρηση της κυριαρχίας κι η μετατροπή της χώρας σε αποικία του ΔΝΤ είναι, από τη μια πλευρά της, όπως το θέταμε άλλοτε, «η μετατροπή της ποσότητας σε ποιότητα». Η «κρίση» άλλωστε εμφανίστηκε ευθύς εξ αρχής σαν μάστιγα του Θεού για τις αμαρτίες μας – και σαν πανδημία, εννοείται.

Δικηγόροι με γυαλιά

ΓΙΝΑΜΕ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ!* _Άννα-Μαρία Φίλιππα, δικηγόρος

Να βοηθήσουμε όλοι την Ελλάδα να ανακάμψει οικονομικά. Κάτι τέτοιο απαιτεί άμεσα φορολογικά μέτρα που ίσως δώσουν βραχυπρόθεσμη λύση στο μέγα πρόβλημα της Ελλάδας, που είναι η παραοικονομία και η σαθρή διάρθρωση σε όλους τους κοινωνικούς τομείς. Διότι ναι μεν ο πνιγμένος από τα μαλλιά πιάνεται, αλλά αφού τον βγάλεις από το νερό, πρέπει να φροντίσεις να μην ξαναπέσει και αυτό θα γίνει εάν μάθεις γιατί έπεσε. Μιας και εδώ μιλάμε για νομικά θέματα ας δούμε σαν παράδειγμα το πώς προετοιμάζει το κράτος μας τους δικηγόρους του. Αφού πάρουν το πτυχίο τους από τη νομική σχολή, εγγράφονται στον δικηγορικό σύλλογο της αρεσκείας τους, προσκομίζοντας και μια βεβαίωση δικηγόρου ότι κοντά του θα περάσουν τους 18 μήνες της άσκησής τους. Ο δικηγορικός σύλλογος τους προμηθεύει και με μια ταυτότητα ασκουμένου δικηγόρου την οποία οι πτυχιούχοι της νομικής επιδεικνύουν καμαρωτοί σε συγγενείς και φίλους. Το δεκαοκτάμηνο της άσκησης το περνάει ο καθένας όπως του αρέσει. Άλλοι αποφασίζουν να πάνε στρατό, άλλοι κάνουν μεταπτυχιακό, άλλοι κάθονται σπίτι τους, άλλοι δουλεύουν κάπου που δεν έχει καμία σχέση με τη δικηγορία για να βγάλουν τα προς το ζην και άλλοι αποφασίζουν να περάσουν το δεκαοκτάμηνο της άσκησης κάνοντας όντως άσκηση σε κάποιο δικηγορικό γραφείο. Τα ωράρια είναι συνήθως εξαντλητικά και οι απαιτήσεις πολλές. Ουσιαστική άσκηση σημαίνει να πηγαίνεις στα δικαστήρια με τον δικηγόρο σου και να συμπαρίστασαι στις δίκες, να γράφεις δικόγραφα που διορθώνει ο δικηγόρος σου, να επισκέπτεσαι τα υποθηκοφυλακεία και τα δικαστήρια καθημερινώς για να αιτηθείς και να παραλάβεις πιστοποιητικά και πάει λέγοντας. Πάντα το τι θα σου ζητηθεί εξαρτάται από το αντικείμενο του δικηγορικού γραφείου αλλά και τις ικανότητές σου (γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που καταλήγεις να σηκώνεις τηλέφωνα και να φτιάχνεις καφέδες). Αφού λοιπόν περάσει το δεκαοκτάμηνο της άσκησης και έχεις φροντίσει να προμηθευτείς και 30 υπογραφές από τη γραμματεία του Πρωτοδικείου που πιστοποιούν ότι έχεις «συμπαρασταθεί» σε 30 δίκες με τον δικηγόρο σου είσαι πλέον έτοιμος να δώσεις τις εξετάσεις του

δικηγορικού συλλόγου, ώστε να λάβεις την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος. Και εκεί είναι που γελάς πολύ περισσότερο από ότι είχες γελάσει με τα χάλια της νομικής σχολής της χώρας σου. Ανά εξάμηνο ο σύλλογος διενεργεί τις σχετικές εξετάσεις οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε αίθουσα της νομικής σχολής (οι γραπτές εξετάσεις) και σε αίθουσα ακροατηρίου του Εφετείου (οι προφορικές εξετάσεις). Διαρκούν τρεις ημέρες και έχουν ως εξής: στις γραπτές εξετάσεις μαζεύονται όλοι οι επίδοξοι δικηγόροι για να εξετασθούν σε όλα τα βασικά μαθήματα της επιστήμης τους. Ανακοινώνονται τα θέματα τα οποία είναι πανεύκολα και οι υποψήφιοι βγάζουν τα βιβλία τους, συζητάνε μεταξύ τους, συζητάνε και με τους επιτηρητές τους, βγάζουν πόρισμα επί των ορθών απαντήσεων, παραδίδουν το γραπτό τους και πάνε για καφέ. ΠΕΡΝΑΝΕ ΟΛΟΙ. Την επομένη επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία, ΠΕΡΝΑΝΕ ΟΛΟΙ. Λίγες ημέρες μετά είναι η ώρα των προφορικών εξετάσεων και κάποιοι υποψήφιοι αγχώνονται μη γίνουν ρεζίλι, αφού θα εξετασθούν ενώπιον των αυριανών συναδέλφων τους, εφ’ όλης της ύλης. Οι περισσότεροι γίνονται όντως ρεζίλι! ΠΕΡΝΑΝΕ ΟΛΟΙ. Αυτή είναι εν τάχει η διαδικασία λήψης της άδειας επαγγέλματος (ή/ και λειτουργήματος;) του δικηγόρου στη χώρα μας. Προσωπικά είμαι απολύτως σίγουρη ότι εάν στη θέση μου είχε εξετασθεί μια φίλη μου ηθοποιός θα πέρναγε τις εξετάσεις και ενδεχομένως με καλύτερο βαθμό! Αλλά μην ανησυχείτε, διότι δεν είναι δουλειά του δικηγορικού συλλόγου στην Ελλάδα να βεβαιωθεί ότι δίνει άδειες εξασκήσεως επαγγέλματος σε ικανούς νομικούς, στη χώρα μας αυτή είναι δουλειά των νομικών σχολών. Όσον αφορά στη νομική σχολή Αθηνών στην οποία φοίτησα συμπληρωματικά, αφού το νομοθετικό σύστημα της Αγγλίας (στην οποία πήρα το πρώτο μου πτυχίο) είναι «λίγο» για την Ελλάδα, που αντέγραψε τη Γαλλία, που αντέγραψε την Αγγλία, αρκεί νομίζω να σας δώσω πολύ λίγα παραδείγματα της εμπειρίας μου. Βιβλίο Ευρωπαϊκού Δικαίου που διανέμεται στους φοιτητές εν έτει 1997 αναθεωρήθηκε τελευταία φορά το 1986! Άλλο βιβλίο Ευρωπαϊκού Δικαίου που διανέμεται στους φοιτητές εν έτει 1997 είναι εντελώς ακατα-

λαβίστικο, που αναρωτιέσαι εάν ο επιστήμων και καθηγητής που το υπογράφει γνωρίζει τι «μεταφράζει». Τέλος, εκτός από τις γνωστές σε όλους απεργίες που στοιχίζουν εξάμηνα ολόκληρα από τις ζωές νέων ανθρώπων, αφού καταλήγουν να απαγορεύουν στους φοιτητές να εξετασθούν, αξίζει νομίζω να αναφέρω το εξής: όταν είδα την κατάσταση της νομικής σχολής, όσον αφορούσε στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, πρότεινα στον εκδότη των περισσότερων νομικών συγγραμμάτων την προσεκτική μετάφραση του σχετικού αλλοδαπού βιβλίου που θεωρείται «η πηγή» του συγκεκριμένου δικαίου έχοντας στο μυαλό μου μόνο α) ότι είχα ελεύθερο χρόνο και β) ότι μάθημα πολύ εύκολο και ενδιαφέρον που παρουσιαζόταν ως δυσνόητο και βαρετό. Ο εκδότης συμφώνησε μαζί μου και ήθελε να προχωρήσουμε λέγοντάς μου «κοίτα, εγώ είμαι έμπορος, συμφωνώ μαζί σου, αλλά εγώ εκδίδω και το σύγγραμμα που διανέμεται δωρεάν, οπότε, όπως καταλαβαίνεις, δεν μπορώ να πάω κόντρα στα ίδια μου τα συμφέροντα, πρέπει να βρούμε έναν καθηγητή άλλης νομικής σχολής που θα βάλει το όνομα του στο βιβλίο και έτσι θα μπορέσουμε να το διανείμουμε», ήταν εκεί τότε που παραιτήθηκα από αυτή μου την ιδέα. Σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση στην πληροφορία που δικαιούται ο φοιτητής θα σας δώσω το εξής απλό παράδειγμα: ερώτηση σε βιβλιοθηκάριο της νομικής σχολής: «ψάχνω το βιβλίο εργατικού δικαίου του κυρίου…» απάντηση: «δεν ξέρω, κάπου αριστερά θα είναι». Τέλος, προσωπικά αισθάνθηκα κορόιδο όταν ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ανακοίνωσε ή μάλλον δίδαξε (η διατύπωση είναι ακριβώς αυτή που αναφέρω) ότι «η Αγγλία δεν έχει Σύνταγμα»! Η χώρα που γέννησε τα Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα και δημιούργησε την πρώτη μοντέρνα εκδοχή Βουλής δεν είχε Σύνταγμα λοιπόν! Άρα εγώ που διδάχθηκα το αγγλικό Σύνταγμα για ένα ολόκληρο εξάμηνο εξαπατήθην οικτρώς!!! Κατά τα άλλα άκουσα ότι θα μπει ΦΠΑ και στους δικηγόρους…

Τα ως άνω δεν σημαίνουν ότι όσοι ασκούν το επάγγελμα δεν είναι άξιοι και ικανοί, σημαίνει απλά ότι για να γίνουν άξιοι και ικανοί φροντίζουν μόνοι τους.

κοντέινερ Μάιος 2010 | 9

λ α βύ ρ ιν θ ο ς τ η ς λογ ικ ής

Ψυχιατρείο: Θεραπεία ή τιμωρία; _Γιώργος Κοκκινάκος

Όταν μια ιδέα δεν φαίνεται από την αρχή εξωφρενική είναι καταδικασμένη Άλμπερτ Αϊνστάιν

Ό,τι μου μοιάζει το δέχομαι. Ό,τι διαφέρει από μένα το διώχνω, δεν το θέλω, μου φέρνει άγχος. Προπατορικό το κουσούρι του ανθρώπου. Από τον Θεό το έμαθε. Όλα θέλει να του μοιάζουν, κατ’ εικόνα και ομοίωσή του. Το διαφορετικό, το ενοχλητικό το αποκλείει, το εγκλείει και το περιθωριοποιεί. Έτσι και με την τρέλα. Την περιορίζει σε έναν τόπο και αυτό είναι ισχυρή απόδειξη ότι εδώ που κατοικούμε εμείς οι «λογικοί» δεν υπάρχουν τρελοί. Βέβαια η κοινωνία αυτό το καταφέρνει με τη βοήθεια της επιστήμης: Της ιδρυματικής, της προκρούστειας ψυχιατρικής. Για την οποία επίσης, η βιολογική, φαρμακευτική, κατασταλτική εκδοχή της είναι μια πειστική απόδειξη ότι αποτελεί όντως επιστήμη, αφού η «αποτελεσματικότητα» στην αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών ικανοποιεί την κοινωνία. Άσχετα αν ο χώρος του ψυχιατρείου είναι χώρος μη θεραπείας, χώρος όπου η κάθε διαφορετική συμπεριφορά καταγράφεται ως σύμπτωμα, ως ακατανόητη, ως επικίνδυνη, ως διορθωτέα. Η νοσογραφική απλοποίηση μαζί με ένα πλαίσιο απαγορεύσεων, κανόνων και κανονιστικών αρχών, μετατρέπει τον έγκλειστο σε άθυρμα του θεσμού. Σε έναν άνθρωπο που χάνει τα πάντα εκτός από τα λογικά του, όπως λέει και ο R. Laig. Κάθε σύμπτωμα δεν πρέπει να αναγνωστεί αλλά να κατασταλεί. Η τρέλα ως τρόπος τού υπάρχειν στον κόσμο δεν κατανοείται αλλά τιμωρείται, ποινικοποιείται. Έτσι από χώρο υποτιθέμενης θεραπείας, το Άσυλο, μετατρέπεται σε χώρο έσχατης κύρωσης, ταπείνωσης και προσβολής για τους έγκλειστους. Στην Κρήτη εδώ και 5 χρόνια δεν υπάρχει ψυχιατρείο. Το ψυχιατρείο Χανίων έκλεισε, και 5 χρόνια στην Κρήτη λειτουργεί η τομεοποίηση. Κά-

10 | κοντέινερ Μάιος 2010

θε νομός με τις δομές του δίδει φροντίδα σε όσους ψυχικά ασθενείς την χρειάζονται. Ένα δίκτυο από κέντρα ψυχικής υγείας, ψυχιατρικά τμήματα γενικών νοσοκομείων και άλλες κοινοτικές δράσεις αντικατέστησαν το Άσυλο. Τέρμα οι μεταγωγές ασθενών με την κλούβα που αποτελούσε προσβολή του πολιτισμού μας και όχι μόνο της ψυχιατρικής επιστήμης. Στην Κρήτη αρχίζει να λειτουργεί ένα νέο ψυχιατρικό παράδειγμα χωρίς ψυχιατρείο. Περίθαλψη για όλους χωρίς αποκλεισμούς, μεταγωγές, επιλογές περιστατικών, παραπομπές και εγκατάλειψη. Ένα μοντέλο ψυχιατρικής φροντίδας μοναδικό στην Ελλάδα και από τα λίγα στον Κόσμο. Αλλά και ένα νέο πλαίσιο πολιτισμού. Με σεβασμό στην διαφορετικότητα, στην ιδιαιτερότητα, στην ιδιομορφία. Στην Κρήτη πραγματώνεται μια ψυχιατρική ανοιχτή, φιλελεύθερη, δημοκρατική και θεραπευτική. Μια ομάδα επαγγελματιών δουλεύοντας για πολλά χρόνια κατόρθωσε να διαμορφώσει τις συνθήκες αυτής της ριζικής ριζοσπαστικής αλλαγής. Το παρόν δεν συγκρίνεται με το παρελθόν. Όποιος σήμερα το συγκρίνει είναι σαν να συγκρίνει το Αμπού-Γκράιμπ με την ελεύθερη, φυσική ζωή. Όχι ότι δεν έγιναν λάθη ή ότι δεν υπάρχουν προβλήματα. Το αντίθετο. Το νέο μοντέλο θέλει στήριξη, υπεράσπιση, βοήθεια. Θέλει πόρους από την πολιτεία, διαθεσιμότητα από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ανεκτικότητα από την κοινωνία. Όποιος όμως υπερασπίζεται την περίπτωση της Κρήτης, υπερασπίζεται έτσι τη δυνατότητα μιας ανοιχτής, κοινοτικής, φιλελεύθερης, ψυχιατρικής. Χωρίς βία και στιγματικές διαγνώσεις. Χωρίς εγκλεισμό, τιμωρία, καταστολή και καταπάτηση των δικαιωμάτων. Οι Κασσάνδρες προσπαθούν να

μας πείσουν ότι αυτό που έγινε ήδη στην Κρήτη δεν είναι δυνατόν να γίνει. Η ιδρυματική ψυχιατρική παρότι λεκτικά μιλάει για μεταρρύθμιση, πρακτικά υπερασπίζεται και θέλει να κρατήσει τον ηγεμονικό της ρόλο στο χώρο της ψυχιατρικής. Το αξίωμα του Πουανκαρέ όμως λέει: Όταν υιοθετήσεις μια καινούργια ιδέα χωρίς να πετάξεις την παλιά, στο τέλος θα αναγκαστείς να πετάξεις την καινούργια. Αυτό έχει πάθει η ιδρυματική ψυχιατρική. Όμως η ψυχιατρική πρέπει να σταματήσει να κλείνει σε παρένθεση ό,τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στα ψυχιατρεία στο όνομα της «θεραπείας». Η ψυχιατρική βαρβαρότητα των Ασύλων πρέπει να σταματήσει… Έχουμε ανάγκη μια άλλη οικονομία του μυαλού, έχουμε ανάγκη ένα νέο ψυχιατρικό παράδειγμα. Διότι σήμερα αντιμετωπίζουμε την τρέλα με έναν τρόπο που μοιάζει πολύ με τρέλα. Με τον εγκλεισμό και την αποκοπή απ’ το κοινωνικό σώμα. Μοιάζει η προσπάθειά μας δηλαδή σαν να προσπαθούμε να βάλουμε ένα μεγαλύτερο κουτί μέσα σε ένα μικρότερο…. Αυτό το νέο ψυχιατρικό παράδειγμα δεν είναι ουτοπία. Στην Κρήτη πραγματώνεται. Όμως θέλει στήριξη για να γίνουν όσα πρέπει να γίνουν, αλλιώς το αίτημα για επαναλειτουργία του Ασύλου θα αναδυθεί ξανά. Όμως όχι επειδή είναι ανάγκη, αλλά επειδή εμείς θα το έχουμε προκαλέσει με τη μη διάθεση πόρων.

Ό, τι είναι σ ταθερό κλονίζεται

Δημόσια βία: Όταν το μέσο είναι το μήνυμα _Άντζελα Δημητρακάκη

Εδώ και καιρό η Αθήνα, όπως και η Ελλάδα, έχει βρει τη θέση της στις κοινωνίες στις οποίες η βία στον δημόσιο χώρο συνιστά καθημερινό γεγονός. Στις κοινωνίες αυτές, άφθονες την εποχή του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, η διαιώνιση της κοινωνικής απόγνωσης εκφυλίζει τον δημόσιο χώρο από πεδίο κοινωνικής πάλης σε πεδίο γενικευμένης βαναυσότητας. Οι κοινωνικές αντιπαραθέσεις, που εγείρουν οι ακραίες οικονομικές ανισότητες, θα μπορούσαν να εκφράζονται ως μορφές αντίστασης με σεβασμό σε αυτό που όλοι είμαστε κάτω από κράνη και μάσκες, και πίσω από το δέρμα οποιασδήποτε απόχρωσης: «ευάλωτη» και «γυμνή» ζωή, όπως έχει ποιητικά υποστηρίξει ο σύγχρονος φιλοσοφικός στοχασμός. Όμως η άσκηση βίας αλλοτριώνει τον δημόσιο χώρο σε χώρο καθημερινών πολέμων. Όπως όλοι οι πόλεμοι, έτσι και οι καθημερινοί πόλεμοι παράγουν πρωτίστως θύματα. Μέσω της άσκησης βίας, ο δημόσιος χώρος όχι μόνο δεν επιτρέπει την αυτοδιάθεση και την εκπροσώπηση αλλά παράγει μια κοινωνία θυμάτων. Οι συνέπειες για τους κοινωνικούς αγώνες που απαιτεί η θέση της Ελλάδας σήμερα θα είναι καταστροφικές: πολύ απλά, μία κοινωνία θυμάτων είναι αδύνατον να προβεί σε πρακτικές αντίστασης. Η άσκηση βίας, από όπου και αν προέρχεται και ειδικά αν προέρχεται από παντού, κατοχυρώνει τον εκφασισμό του

δημόσιου χώρου και παγιώνει τον εκφοβισμό του πληθυσμού. Αποπροσανατολίζει και απομονώνει όσα άτομα και ομάδες δεν ασκούν βία, καλλιεργώντας τη νοοτροπία «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», σε μια περίοδο που η κοινωνική αλληλεγγύη είναι ιστορικά αναγκαία. Η άσκηση βίας είναι μία μορφή επιδεικτικού, αφομοιωμένου σεξισμού, ηρωοποιημένου και γενικευμένου machismo, και είναι άσχετο αν τελικά η βία ασκείται από γυναίκα ή άντρα – αν και συνήθως ασκείται από τον δεύτερο. Η άσκηση δημόσιας βίας νομιμοποιεί τον πιο αυταρχικό πατριαρχικό λόγο και την τυραννική εγγραφή του πάνω στο σώμα εκείνου τον οποίο επιχειρεί να «νουθετήσει» (γιατί «πρέπει»), δηλαδή να τιμωρήσει (γιατί «μπορεί»). Η άσκηση δημόσιας βίας δείχνει πώς και πού η πατριαρχική, τιμωρητική λογική συναντά και υποστηρίζει τα προνόμια της κεφαλαιοκρατικής αυτοκρατορικής δράσης. Ο ξυλοδαρμός των μετεχόντων σε μία πορεία, η εκδικητική ή προβοκατόρικη τοποθέτηση μιας βόμβας, οι τραμπουκισμοί εναντίον των μεταναστών, η βίαια εκτόνωση της απελπισίας των μεταναστών, η σωματική και λεκτική παρενόχληση μιας γυναίκας σε έναν δρόμο, ο οδηγός αυτοκινήτου που θα βγει να πλακώσει στο ξύλο έναν άλλο οδηγό – αυτές και παρόμοιες πράξεις νομιμοποιούν και αναπαράγουν τον εκχυδαϊσμό της ανθρώπινης και δυνητικής πολιτικής «μας» συνύπαρξης.

Η άσκηση βίας συνιστά τη χαριστική βολή σε έναν δημόσιο χώρο διαβρωμένο ήδη από τη λογική της αγοράς. Στο δικό «μας» ιστορικό πλαίσιο, η άσκηση δημόσιας βίας παραδίδει κάθε μορφή κοινωνικής αντίστασης στην κερδοσκοπία των μηχανισμών του θεάματος, καταπνίγοντας παράλληλα κάθε προσπάθεια απεγκλωβισμού της δημιουργικής κοινωνικής φαντασίας. Η άσκηση δημόσιας βίας απαλείφει τις διαφορές μεταξύ όσων εξυπηρετούν τον κρατικό μηχανισμό, και άρα ασκούν βία «νόμιμα», και όσων επιχειρούν αυτόνομα την άσκηση κοινωνικής κριτικής μέσω της βίας, ασκώντας βία «παράνομα». Αν η απειλή της ανεργίας μπορεί να αναπαράγει τις εντεταλμένες δυνάμεις καταστολής, η διάχυση της ηγεμονικής φασιστικής ιδεολογίας μπορεί να διαβρώνει την ίδια την συνείδηση της κοινωνικής αντίστασης. Ως γνωστόν, κανείς δεν ρωτήθηκε αν θέλει να ζει σε ένα κράτος όπου σε κάποιους έχει δοθεί το δικαίωμα άσκησης βίας. Παράλληλα, κανείς δεν ρωτήθηκε αν θέλει να ζει και σε ένα αντι-κράτος που διεκδικεί το δικαίωμα άσκησης βίας. Το μήνυμα και στις δύο περιπτώσεις είναι ένα. Και το μέσο, η βία, είναι το μήνυμα. Θλιβερό σαν ήττα, εφιαλτικό σαν την εξουσία, ηλίθιο σαν να χτυπάς το κεφάλι σου σ’ έναν τοίχο αντί να σκεφτείς πώς θα τον γκρεμίσεις, το μήνυμα υλοποιείται ως η κοινή «μας» δημόσια φυλακή.

κοντέινερ Μάιος 2010 | 11

πά ν τ α ε δώ

ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ

_Γιάννης Υφαντής, www. yfantis. gr και http://ah-ach. blogspot. com

Καλεσμένος στο «Μικρό Θέατρο» της Θεσσαλονίκης. Κάτι σαν εξάρτημα του Κ. Θ. Β. Ε. «Θέλουμε να επιλέξεις εσύ, να διαβάσεις ό,τι θέλεις» μου είπαν οι κυρίες που με προσκάλεσαν. Ξέρουμε την ποίησή σου. Ποιήματα στοχαστικά, σατιρικά, ιστορικά, ερωτικά, αληθινά ερωτικά. Εμείς τα ερωτικά σου δεν τα λέμε ούτε «πορνογραφήματα» ούτε «τολμηρά ερωτικά», τα λέμε «αληθινά ερωτικά», γιατί αυτό είναι: Θα σου δώσουμε και δυο κοπέλες εδώ του θεάτρου, πανέμορφες, σα βοηθούς αγγέλους, ίσως ν’ απαγγείλουν κι αυτές αν χρειαστείς κάτι τέτοιο, ίσως … Σα στο σπίτι σου…». Έτσι έχοντας εγώ εκ δεξιών και εξ ευωνύμων τη Μαρία Ιωαννίδου και τη Ντίνα Νικολαΐδου, κάναμε μια ωραία βραδιά. Απόλυτη σιωπή στο ακροατήριο κι άλλοτε εκρηκτικό γέλιο, οικειότητα, αφηγήσεις εκατέρωθεν… Έδωσα στις κοπέλες να διαβάσουν, διάβασα κι εγώ. Ένα δείγμα: ΤΟ ΚΕΦΙ ΤΗΣ Καθώς το ΙΒΙΖΑ μάς πήγαινε στη θάλασσα, / με των παιδιών την ιδιότυπη εκείνη προφορά πού ’χουν οι ξένες / μου είπε η Ελένα ανεμίζοντας / τη φούστα πάνω απ’ τη διχάλα των ποδιών της: // «Γιάννη τι ευτυχία είν’ αυτή! / Τι όμορφα περνούμ’ εμείς οι τέσσερις!» / «Ποιοι τέσσερις;» τη ρώτησα. Κι απάντησε αμέσως: / «Εγώ κι ο πούτσος σου, εσύ και το μουνί μου». Και την άλλη μέρα στο «Βέρντι», γωνία Αγγελάκη και Πρίγκηπος Νικολάου, πίνοντας καφέ, άλλοι να έρχονται, άλλοι να φεύγουν. Ήρθε κι ο φίλος μου ο Χρυσόστομος Τζημάκας. Του λέω μόλις κάθισε: «Κοίταξ’ εκεί, αυτή εκεί πίσω, αυτή τη γυναίκα…». «Πώς να τη δω μωρέ Γιάννη» μου λέει. «Πήγαν και φύτεψαν μπροστά της αυτό το πελώριο δέντρο… Τι παλιοφυλή βρε παιδί μου κι αυτοί οι Έλληνες. Πάνε και φυτεύουν τα δέντρα μπρος στις ωραίες γυναίκες…». Έτσι μιλάει ο Χρυσόστομος. Τέτοιος είναι ο Χρυσόστομος. Καθηγητής της Ιατρικής στο Αριστοτέλειο…Μα πήρε πρόωρα σύνταξη γιατί τους σιχάθηκε… Κι ασχολείται πια με την αστροφυσική, τη συν-ζήτηση, τη ζωγραφική και… το μοιραίον φύλον. «Είστε καθηγητής Πανεπιστημίου;» τον ρωτούν. «Με το συμπάθιο, ναι», απαντά. Ζωγραφίζει, μα δεν κάνει εκθέσεις. Γιατί ντρέπεται λέει τον Ιερώνυμο Μπος. Γράφει και ποιήματα, για την «πλάκα» του. Αλλά επειδή δεν γράφει σαν τον Ελύτη, τον Καβάφη, τον Σεφέρη, δεν δημοσιεύει (κι ούτε ποτέ μού έδειξε ποιήματά του). Του αρκεί που δημοσίευσαν ο Ελύτης, ο Καβάφης, ο Σεφέρης. Και δεν είναι δυστυχής που αυτός δεν είναι σαν εκείνους. Κι ούτε προσπαθεί να τους υπονομεύσει εξαιτίας αυτού. Αντίθετα μάλιστα, είναι ευτυχής. Και χαίρεται την ποίηση εκείνων ως μεγίστη προσωπική δωρεά. Επειδή έχει το «γνώθι σαυτόν». Κι επειδή μέσω αυτού κατέχει το ύψιστο: την τέχνη του ζην.

12 | κοντέινερ Μάιος 2010

Όμως εγώ, πρέπει να φύγω. Μπαίνω στο FIAT UNO μου κι εγκαταλείπω την αγαπημένη μου πόλη. Και τα μεσάνυχτα διασχίζω μ’ εκατόν σαράντα τη Θεσσαλία, τη μεγαλύτερη πεδιάδα του κόσμου. Ακούγοντας μουσικές από τη Σικελία και τη Σαρδηνία. Κι έφτασα κάποτε σε τόπο με βουνά. Και σε ταβέρνα άκουσα τον Καζαντζίδη να λέει ότι τον κατέστρεψαν οι κακές παρέες (δηλαδή εγώ!). Και να συνεχίζει κλαίγοντας και μοιρολογώντας που ντρόπιασε το τίμιο όνομα του πατέρα του. (Αν είναι δυνατόν Στέλιο! Μπορεί για όλα να φταίει ένας άνθρωπος;) Και ν’ απέχει τριάντα μόνο μέτρα από κει ο ανδριάντας του Οδυσσέα Ανδρούτσου. «Καημένε Οδυσσέα να ’ξερες / γιατί σε γκρέμισαν απ’ την Ακρόπολη…», που λέει κι ο ποιητής. Και μ’ άρεσε να περάσω νύχτα από τους Δελφούς. Σταματώ. Και μες στη σιγαλιά, η βρύση. Πήγα να πιω μα μ’ ενοχλούσε η τεράστια πυγολαμπίδα απ’ όπου βγήκα. Επιστρέφω λοιπόν στο αυτοκίνητο κι από το ανοιχτό παράθυρο «κλείνω» το αλάρμ. Και σώπασε καθαρότερα ο κόσμος. Κι αφού ήπια νερό προχώρησα πιο κει. Με καλούσε το λάλον ύδωρ της Κασταλίας. Στήνω αυτί κι ακούω: «Πιο εύκολα κανείς γλυτώνει απ’ τη δυσμένεια των θεών / παρά από την εύνοια των ανθρώπων…» Κι ύστερα: «Ερήμωσε ο τόπος υφαντή μου. Γιατί βρίσκονται όλοι στα παράθυρα, θεραπεύοντας τη μεγάλη τους νοσταλγία για το κοτέτσι. Χλωμά πρόσωπα, νεκρά, που οι ψυχές τους τα εγκατέλειψαν αηδιασμένες κι έφυγαν, αφήνοντάς τα να κακαρίζουν υποκρισίες κι ανοησίες. Παράθυρα. Παράθυρα. Η θλιβερή πασιέντσα που ρίχνει μπρος σου η Μοίρα αν τολμήσεις ν’ ανοίξεις το κουτί. . .» Δεν αγνοεί λοιπόν ο Απόλλων, σκέφτηκα, αυτά που συμβαίνουν στις μέρες μας. Και ούτε τ’ αποσιωπά. Μόνο που πρέπει να περάσεις από δω περασμένα μεσάνυχτα, μη προσδοκώντας τίποτε. Και ύστερα, κατηφορίζοντας, πέρασα μέσα από γαλαξίες χωριών και πόλεων. Κι εκεί κατά τις τρεις ενύσταξε το σώμα μου. Και πήγα στο κέρας λιμανιού πολίχνης άγνωστης. (Σαν πασχαλίτσα είδανε τ’ αγρίμια κι οι θεοί το αυτοκίνητο πάνω στο κέρας του λιμανιού). Εκεί τράβηξα το χειρόφρενο. Βγήκα. Έλυσα τα δυο σκυλιά μου, τη χαρά μου και τη λύπη μου… Τ’ άφησα να τριγυρίζουν ελεύθερα. Κι εγώ πήγα στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου. Πλάγιασα. Και κοιμήθηκα. Δηλαδή, ενώθηκα με το Παν και το Τίποτε.

παρέ μβαση

Από τα κούτσουρα _Τέτα Μακρή*

Με αφορμή το άρθρο του Θανάση Τσιγγανά στην Καθημερινή της Παρασκευής, 16 Απριλίου, ένας από τους καημούς, που ξέρει τόσο καλά να υφαίνει η Θεσσαλονίκη, βγήκε στην επιφάνεια. Αυτός, για το κλάδεμα των δέντρων. Λίγες μέρες πριν, άφησα μια γλάστρα να σκάσει σαν καρπούζι στο πεζοδρόμιο, (ο βασιλικός είχε ξεραθεί), πετώντας την από το μπαλκόνι του πρώτου ορόφου και έχοντας βεβαιωθεί, ότι δεν περνούσε κανείς. Απονενοημένο διάβημα, εφόσον οι παρακλήσεις και τα δάκρυά μου για το νεαρό πλατάνι, δεν συγκίνησαν τον ξυλοκόπο, στο ανυψωτικό, που το κόντηνε κατά δύο τουλάχιστον μέτρα, χωρίς λόγο: δεν ακουμπούσε σε μπαλκόνι και τα καλώδια είναι πλέον υπόγεια.

κό πάρκο της νέας παραλίας, έχει επισκέπτες και ομορφαίνει, καθώς μεγαλώνουν οι κουκουναριές (να τις κρύψουμε, να τις κρύψουμε…).

Όμως, να, έτσι, επειδή κλάδεψαν τα άλλα πλατάνια του δρόμου, τα κλάδεψαν, τρόπος του λέγειν, τα άφησαν κούτσουρα, θλιβερά απομηνάρια μιας προηγούμενης πράσινης ζωής.

Ανάμεσα στο παλιό νεκροταφείο και τη θάλασσα, συνθλίβεται η πόλη, με το αντιφατικό, ακαθόριστο και ενίοτε, περιέργως, ενδιαφέρον προφίλ, θορυβώδης και ζωντανή.

Χρειάστηκα δύο ώρες για να συνέλθω, ξεχνώντας, στο διάστημα αυτό, τη διεθνή κατάσταση, το χάλι της χώρας, τους σεισμούς στην Αϊτή και τη Χιλή, το χρέος του τρίτου κόσμου, τους μετανάστες, τα πυρηνικά, την τρομοκρατία, την έγνοια για τους αγαπημένους μου, τους έρωτες, τις ευτυχισμένες μέρες, τις απουσίες, τα σχέδια για το αύριο. Στο κεφάλι μου υπήρχε μόνο ο φριχτός ήχος του αλυσοπρίονου, που διέκοψε την επικοινωνία μου με τη ζωή όπως έκοψε την κορυφή του νεαρού δέντρου, γεμάτου μικρά μεταξωτά φύλλα, δύο μόλις εβδομάδων.

Φεστιβάλ κινηματογράφου, Έκθεση βιβλίου, Μέγαρο Μουσικής, Μπιενάλε, Φωτομπιενάλε, Κρατική Ορχήστρα, Μουσεία, Θέατρα, συγγραφείς, ποιητές, δημοσιογράφοι, σκεπτόμενοι άνθρωποι όλων των ηλικιών, ανοιχτοί στον άλλο, στον διαφορετικό. Μήπως ένας μικρός παράδεισος; ΟΧΙ. Μάλλον σταθμός μετεπιβίβασης μιας πλανώμενης μελαγχολίας.

Γιατί άραγε οι ευρωπαϊκές πόλεις έχουν δέντρα με πυκνές φυλλωσιές, που δίνουν σκιά, καθαρίζουν την ατμόσφαιρα, απορροφούν το θόρυβο; (κι ας μην τα έχουν τόση ανάγκη, εφόσον δεν είναι πρώτες σε σωματίδια, όπως η δική μας, ούτε ελπίζουν στα δέντρα, όπως εμείς, για να κρύψουμε ό,τι χτίσαμε.)

Η συντριπτική πλειοψηφία θυμάται τις «φτηνές», πλην όμως ακριβοπληρωμένες μουσικές απολαύσεις, που τους προσφέρονται στην πλατεία Αριστοτέλους, η οποία, τελευταία, απειλείται να υποχρεωθεί να φιλοξενήσει τον ανδριάντα του Κ. Καραμανλή. Τα ονόματα του Μπεναρόγια, του Πολκ, του Λαμπράκη, δεν ξέρω τι της φέρνουν στη μνήμη.

Γιατί άραγε οι Κουτόφραγκοι δεν ζητούν τα φώτα του Δήμου Θεσσαλονίκης, όχι μόνο για το κλάδεμα των δέντρων, αλλά και τον αστικό εξοπλισμό, τα πέτρινα παγκάκια, που το καλοκαίρι, σου τον καίνε και το χειμώνα, σου τον παγώνουν, την αντικατάσταση των μπλε εμαγιέ πινακίδων των δρόμων από μαρμάρινες με μαύρο πλαίσιο, (μακριά από δω), την απαράδεκτη θέση των διαβάσεων για τα άτομα με μειωμένη όραση, τη «διαμόρφωση» των δημόσιων χώρων, τη λατρεία των πλακοστρώσεων;

Η Θεσσαλονίκη, πόλη πολιτικών δολοφονιών και όχι μόνο, λατρεύει το βαδί-ζειν επικινδύνως, την επιθετική οδήγηση (αυτό πονάει όλη τη χώρα) και το θόρυβο. Φοβάται όμως τη σιωπή, φοβάται να δεί μέσα της, αν κάτι απέμεινε από το πολυπολιτισμικό παρελθόν της.

Οι επί κεφαλής Νομαρχίας, Δήμου και Εκκλησίας, το τρίγωνο των Βερμούδων, παρασύρουν την πόλη σε ένα αργό βύθισμα.

Η πόλη διαθέτει ένα ωραίο νεκροταφείο, το παλιό φυσικά! Όσο για τα Νέα Κοιμητήρια του Δήμου, δεν σου κάνει καρδιά ούτε να πεθάνεις, όσο κουρασμένος κι αν είσαι από τη ζωή. Εκτός κι αν επιθυμείς, διακαώς, να επισκεφτείς το βασίλειο του κιτς. Διαθέτει, επίσης, μια όμορφη προκυμαία, με ωραία γαλλικά φανάρια, απ’ όπου κρέμονται, όλο το χρόνο, ανόητα εορταστικά λαμπιόνια.

Οι ενδιαφερόμενοι για τα παραπάνω, αποτελούν ένα μικρό ποσοστό, ίσως όσο το ποσοστό των ακροατών του τρίτου προγράμματος.

Στην προκυμαία, παραδομένη εξ ολοκλήρου στα θορυβώδη καφέμπαρ, η νεολαία προσπαθεί να διασκεδάσει, αποφεύγοντας την επικοινωνία, ίσως και τη σκέψη ακόμα, γιατί η σκέψη ανήκει στη μελαγχολία. Οι απαισιόδοξοι έχουν δίκαιο, όμως οι αισιόδοξοι αλλάζουν τα πράγματα.

Στο βιβλίο του, Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων, ο Μαρκ Μαζάουερ, αναφέρει, ότι «το ελληνικό στοιχείο, αντιδρούσε σε κάθε νεωτερικότητα, ήταν όμως πάντα πρόθυμο, να υιοθετήσει νέες ενδυματολογικές συνήθειες».

Και θέλω, θέλω πάρα πολύ να είμαι αισιόδοξη γι’ αυτή την πόλη, γι’ αυτό τον τόπο, για το μέλλον των παιδιών πάνω στο άστρο που λέγεται ΓΗ.

Ε, αυτό συμβαίνει και τώρα, δύο-τρεις αιώνες μετά. Ο συντηρητικός πυρήνας, είναι ιδανικός για να υποδεχτεί υστερικά συλλαλητήρια και κάψιμο βιβλίων.

Υ.Γ. και σας παρακαλώ, μην ακούσω ποτέ, μα ποτέ ξανά, τη λέξη συμ πρωτεύουσα, ή, ερωτική πόλη. Δεν έχουμε δα και κανέναν γκαϊλέ εδώ πάνω.

Οι Θεσσαλονικείς γκρινιάζουν, και μερικές φορές, από κεκτημένη ταχύτητα. Πολλοί, σχετικοί με την Αρχιτεκτονική, βρίσκουν ενδιαφέρον το νέο Δημαρχείο, η θέση, ίσως, θα έπρεπε να είναι άλλη, για να μην κλείσει την κάτω όψη του τόσο σημαντικού Βυζαντινού Μουσείου. Το θεματι-

Η Τέτα Μακρή είναι ζωγράφος, Ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 13

Χρυσο κλουβι, υγρο κλουβι λιγο το νοιαζει το πουλι

_Μια συνομιλία της συντακτικής ομάδας του κοντέινερ με τον πρόσφατα αποφυλακισμένο Μάριο Ζέρβα και την Χρυσάνθη Μπαδέκα, www.freemariosz.wordpress.com

Έχεις κατέβει σε μια διαδήλωση, Πέμπτη μέρα γενικής απεργίας. Μαζί με πολλές χιλιάδες κόσμου. Έχεις μαζί το σακίδιο της δουλειάς– δυστυχώς πρέπει μετά την πορεία να πας να δουλέψεις. Κάποια στιγμή, γίνεται μια μικροφασαρία με την αστυνομία, η οποία αρχίζει να μαζεύει όποιον βρει μπροστά της. Βλέπεις να «τσουβαλιάζεται» κόσμος και αποφασίζεις να φωνάξεις, να διαμαρτυρηθείς για την αδικία που βλέπεις να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου. Και κάπου εκεί περνάς στην άλλη όχθη. Ακούς την κοπέλα σου να φωνάζει «αφήστε τον», οι ματατζήδες σε τραβάνε από τα ράστα κοτσιδάκια σου, ο κόσμος ξεμακραίνει. Στην κλούβα των ΜΑΤ σου ελέγχουν το σακίδιο 3 φορές. Τους ακούς να λένε ο ένας στον άλλο «Τι πάει να πει δεν έχει τίποτα μέσα;» Στο κτήριο της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής διαμαρτύρεσαι γιατί σε κρατάνε αφού δεν έκανες τίποτα. Ακόμα και ο πρώτος εισαγγελέας που σε είδε σου λέει « τι φωνάζεις; Μην ανησυχείς θα σε αφήσουν σε λίγο». Αργά το ίδιο βράδυ, μαθαίνεις πως κατηγορείσαι για κατασκευή, κατοχή και ρίψη βόμβας μολότοφ και πως μάλιστα έκαψες έναν αστυνομικό στην επικνημίδα. Ευτυχώς, φίλοι και γνωστοί κινητοποιούνται άμεσα, βρίσκουν αποδεικτικό φωτογραφικό υλικό και 13 μάρτυρες βεβαιώνουν για την αθωότητά σου. Ξημερώνει Δευτέρα, περνάς από ανακριτή και εισαγγελέα. Και εκεί που κάπου μέσα σου πίστευες ότι όλα αυτά θα έφταναν σε ένα τέλος, συνειδητοποιείς ότι τα άσχημα μόλις ξεκίνησαν. Σε λένε Μάριο Ζέρβα, είσαι 28 χρονών, δάσκαλος κολύμβησης, το σακίδιο είχε μέσα το μπουρνούζι, τα γυαλάκια για την πισίνα και τα σαμπουάν σου και εκείνη τη Δευτέρα ο χρόνος σταμάτησε για τις επόμενες 43 μέρες που έμεινες προφυλακισμένος ύστερα από ομόφωνη απόφαση ανακριτή και εισαγγελέα.

14 | κοντέινερ Μάιος 2010

Συναντήσαμε τον Μάριο Ζέρβα τρεις μέρες μετά την αποφυλάκιση του στο σπίτι τους, εκεί που μένει με την κοπέλα του τη Χρυσάνθη και τον σκύλο τους τον Σπάρο. Μιλήσαμε μαζί τους μαθαίνοντας την ιστορία και από τις δυο όψεις: αυτή του (προ)φυλακισμένου και εκείνη όσων τον περιμένουν να βγει, δίνοντας τον δικό τους αγώνα. Μάριος Ζέρβας: «Όταν μου έδειξαν το χαρτί της αποφυλάκισης με περιοριστικούς όρους η χαρά μου κόπηκε στα δύο. Ουσιαστικά πρόκειται ακριβώς γι’ αυτό που γράφει πάνω το χαρτί: αντικατάσταση της κράτησης, μέχρι να γίνει το δικαστήριο. Δεν σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος. Οι περιοριστικοί όροι είναι απαγόρευση εξόδου από τη χώρα και φυσικά πρέπει να παρουσιάζομαι κάθε 15 μέρες στο αστυνομικό τμήμα. Ούτε λόγος για το αν με συλλάβουν ξανά! Πάω κατευθείαν μέσα. Αυτό ουσιαστικά είναι ομηρία. Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν πόσο θα κρατήσει. Έξι μήνες ή τρία χρόνια; Οι φίλοι μου γιόρταζαν την απελευθέρωσή μου. Πανηγύριζαν. Ναι ήταν μια νίκη, δεν λέω, αλλά ελεύθερος δεν είμαι.» Τον ρωτάμε, αν πιστεύει πως αυτό ακριβώς το καθεστώς ομηρίας είναι ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο συνελήφθη ο ίδιος αλλά και άλλοι άνθρωποι που συλλαμβάνονται κατά καιρούς στις πορείες και τις διαδηλώσεις. ΜΖ: «Μέχρι τελευταία στιγμή, ποτέ δεν πίστεψα ότι θα πάω μέσα. Τα ίδια τα στοιχεία που με αθώωναν και πιστεύω πως θα είναι αρκετά για να με αθωώσουν στο δικαστήριο, εκείνη τη στιγμή της προφυλάκισης, δεν φάνηκαν αρκετά, δεν υπολογίστηκαν, δεν μέτρησαν. Οπότε κατάλαβα ότι για κάποιο άλλο λόγο με τραβάνε. Στη θέση

μου μπορεί να ήταν οποιοσδήποτε είχε κατέβει στην πορεία. Είναι ο τρόπος τους, σε αυτές τις δύσκολες εποχές, να τρομοκρατούν τον κόσμο για να μη μιλάει.» Χρυσάνθη: «Ζούμε σε εποχές δύσκολες, σε εποχές που ο κόσμος κατεβαίνει στους δρόμους. Συμβαίνουν τόσα πράγματα. Και ναι, κατά τη γνώμη μου ο μόνος λόγος πίσω από τις συλλήψεις αθώων ανθρώπων είναι η κατατρομοκράτησή τους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το ότι τον Μάριο τον έπιασαν την ώρα που διαμαρτυρόμασταν γιατί δίπλα μας τσακώσανε άδικα κόσμο. Θα μπορούσα να είμαι εγώ στη θέση του. Φαίνεται όμως ότι τα ράστα μαλλιά ταιριάζουν καλύτερα στο προφίλ του «παραβατικού» τύπου». Η ιστορία του Μάριου Ζέρβα, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για δύο λόγους. Πρώτον γιατί στη θέση του θα μπορούσε να είναι ο καθένας που κατεβαίνει σε μια πορεία- φαίνεται πως μακριά μαλλιά ή σακίδιο στην πλάτη είναι αρκετά για να σε κάνουν να δείχνεις ύποπτος στις αρχές. (Με μία έννοια, έκαναν μεγάλο λάθος που έπεσαν στον Μάριο. Δεν περίμεναν φυσικά ότι θα ήτανε δάσκαλος κολύμβησης στο Ολυμπιακό Κολυμβητήριο!) Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον έχει όμως και η παράλληλη ιστορία που εκτυλίχθηκε «στον έξω κόσμο» όσο ο Μάριος ζούσε μέσα στη φυλακή: είναι η ιστορία ενός μεγάλου κινήματος που αναπτύχθηκε για να τον υπερασπιστεί. Μια προσπάθεια που ξεκίνησε αυθόρμητα από συγγενείς και φίλους που πήραν την υπόθεση «αντιπληροφόρηση» πολύ σοβαρά και κατέληξε στο να συγκινήσει και να ευαισθητοποιήσει χιλιάδες κόσμου, κυρίως μέσα από μια υποδειγματική χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρουν σήμερα τα ψηφιακά δίκτυα.

Γιατί ακόμα και αν όλα τα παραπάνω δεν σας λένε τίποτα, ο Μάριος Ζέρβας και η ιστορία του συμπυκνώνονται πίσω από το λογότυπο «FREE MARIOS Z». Θα το είδατε στο facebook, στην «μπλογκόσφαιρα», θα το λάβατε με e mail, με sms, έγινε πανό στο γήπεδο από οπαδούς πολλών ομάδων, αφίσα και σύνθημα στους τοίχους σε πόλεις ολόκληρης της χώρας. Άλλωστε δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την πανελλαδική δράση για την απελευθέρωσή του με κορυφαία εκδήλωση μια πορεία 5.000 ανθρώπων στην Αθήνα που κατέβηκαν στο δρόμο προκειμένου να ζητήσουν την άμεση αποφυλάκισή του και να διαδηλώσουν την αλληλεγγύη τους. ΜΖ: «Το ότι είμαι έξω, νιώθω ότι είναι και αποτέλεσμα της πίεσης όλων των φίλων και των ανθρώπων που πάλεψαν για αυτό με όλες τους τις δυνάμεις. Αρχικά αφορούσε μια παρέα, τους φίλους μου, την κοπέλα μου, την οικογένειά μου. Μέρα με τη μέρα όμως, άκουγα ότι όλο και περισσότερος κόσμος ενδιαφερόταν και στήριζε αυτή την προσπάθεια. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό! Δεν ξέρω αν αποτελεί πρόταση για το πως μπορούν να οργανώνονται οι δράσεις αλληλεγγύης, αλλά σίγουρα στην περίπτωσή μου βοήθησε πολύ. » Χ: «Από την πρώτη στιγμή, που ακούσαμε τις κατασκευασμένες κατηγορίες, καταλάβαμε αυτή η ιστορία θα πάει σε μάκρος και αποφασίσαμε φίλοι και συγγενείς να κοινοποιήσουμε την άδικη σύλληψη και προφυλάκισή του. Σκεφτήκαμε να χρησιμοποιήσουμε τις δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο- το site με το λογότυπο που freemariosz στήθηκε μέσα σε μια μέρα από φίλους που ζούνε στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. Κινηθήκαμε με γνώμονα η πρωτοβουλία να είναι όσο πιο ανοιχτή γί-

νεται, χωρίς να αποκλείει κανέναν, με ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Έτσι και οι γονείς με τα παιδάκια τους (μαθητές του Μάριου στο κολυμβητήριο του ΟΑΚΑ), την πρώτη Κυριακή που ήτανε στη φυλακή, έφτασαν ακόμη και έξω από τον Κορυδαλλό για να τον υποστηρίξουν...»

Λίγο πριν το τέλος αυτής της σύντομης συνάντησης ζητήσαμε από τον Μάριο να μας πει λίγα λόγια για την εμπειρία της φυλακής. Αναρωτηθήκαμε, μετά από 43 μέρες εγκλεισμού άλλαξε ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο, την ζωή του, την πολιτική δράση;

Ρωτήσαμε τα παιδιά τι αποκόμισαν από αυτή την εμπειρία της οργάνωσης μιας «καμπάνιας» αλληλεγγύης.

ΜΖ: «Όταν μπαίνεις μέσα, ξαφνικά, από τη μια στιγμή στην άλλη αισθάνεσαι πως δεν ορίζεις τίποτα στη ζωή σου. Πως δεν μπορείς να ελέγχεις όσα σε αφορούν. Στην αρχή, δεν σκέφτηκα και πολλά, παρά μόνο να μάθω τα απαραίτητα για να “περνάω” μέσα. Είμαι ακόμα σοκαρισμένος. Δεν μιλάω πολύ. Δεν λέω όσα σκέφτομαι στους φίλους μου. Ακόμα και τώρα, μετά από 43 μέρες, δεν μπορώ να σου πω τι είναι η φυλακή. Πάντως σωφρονιστικό ίδρυμα δεν είναι. Και σίγουρα είναι τελείως διαφορετικό για τον κάθε ένα. Τι να πει δηλαδή αυτός που μένει έγκλειστος 6 χρόνια; Σίγουρα κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που έχω να πω εγώ. Ο κόσμος ναι, αλλάζει όταν είσαι μέσα. Αποστασιοποιείσαι. Και ο τρόπος που βλέπω τον κόσμο άλλαξε. Αλλά θέλω ακόμα χρόνο να αποκωδικοποιήσω την πραγματικότητα που έζησα μέσα και το τι άφησα απ’ έξω. Να, κάτι πολύ απλό. Πιάστηκα σε μια πορεία ενάντια στα νέα οικονομικά μέτρα και όταν βγήκα το ΔΝΤ ήταν εδώ. Αυτό που σίγουρα καταρρίφθηκε στον κύκλο μου, στους φίλους μου, αλλά και μέσα μου, είναι το στερεότυπο για όσους «κάνουν φυλακή». Ναι, πλέον, εγώ, ο κάθε Μάριος, ο φίλος τους, ο γιος τους, ο δάσκαλός τους, έχω κάνει φυλακή.»

Χ: «Ήτανε εντυπωσιακό το πόσος πολύς κόσμος ευαισθητοποιήθηκε σε όλη τη χώρα. Γνωρίσαμε κόσμο που ούτε που θα το περιμέναμε. Οργάνωναν μόνοι τους εκδηλώσεις και μας έστελναν φωτογραφίες στο site. Αφήναμε αφίσες και κόλλες στο κιόσκι στο παρκάκι στα Εξάρχεια και περνούσε κόσμος και έπαιρνε και έκανε αφισοκόλληση σε περιοχές που εμείς, ο στενός πυρήνας των φίλων, δεν θα φτάναμε ποτέ. Και στην πορεία κατέβηκε κόσμος που δεν το περιμέναμε ποτέ. Όλα αυτά δείχνουν κάτι για τον τρόπο που μπορεί να συμμετέχει κανείς στα κοινά σήμερα. Ιδιαίτερα για εμάς και για πολύ κόσμο που είναι μεν δραστήριος πολιτικά αλλά ανένταχτος.» ΜΖ: «Για μένα ήταν απλά θέμα να εμπιστευτώ τους φίλους μου. Όσο και να με ενημέρωναν για το τι γινόταν, από το τηλέφωνο, δεν είχα συνειδητοποιήσει τι ακριβώς συνέβαινε στον έξω κόσμο. Ακόμα και τώρα, δεν έχω προλάβει να δω το site καλά καλά. Συνειδητοποίησα, μέσα από τη φυλακή, βλέποντας όσα έκαναν οι φίλοι μου και ο υπόλοιπος κόσμος για μένα, ότι η αλληλεγγύη, είναι μια "δουλειά" πλήρους απασχόλησης»

κοντέινερ Μάιος 2010 | 15

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

16 | κοντέινερ Μάιος 2010

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

αφιέρωμα_αποτυχία

ΟΚ, ποιος μπορεί να το αρνηθεί; Τελευταία λες και διοργανώθηκε ένα μακράς διαρκείας «Φεστιβάλ της αποτυχίας», με είσοδο ελεύθερη και χωρίς πρόβλεψη ούτε για μια έξοδο κινδύνου. Zούμε ως χώρα μια συλλογική αποτυχία, που τέμνεται σε πολλές μικρότερες και μεγαλύτερες αποτυχίες. Κρίση. Σκοτεινιά. Κατάθλιψη. Καταχνιά. Αδιέξοδα. Δυσλειτουργικοί άνθρωποι που νιώθουν ανεπαρκείς μέσα σε μηχανισμούς απάνθρωπους. Μήπως να ήταν έτσι από πάντα; Η αποτυχία του κάθε –ισμού δίνει υλικό για να γράφονται βιβλία, περιοδικά, να γεμίζουν οι σελίδες των εφημερίδων. Οι προσωπικές ιστορίες αποτυχίας υλικό για μυθιστορήματα, τραγούδια και ποιήματα. Γιατί κάνει το Κοντέινερ αφιέρωμα στην αποτυχία; Για να την ξορκίσει μια για πάντα ή γιατί την βλέπει να έρχεται ως αναπόφευκτο γεγονός; Για να την εξυμνήσει ή για να την θάψει όσο πιο βαθιά γίνεται; Ίσως για τίποτα από όλα αυτά, ίσως και για όλα αυτά μαζί. Στο προσωπικό τώρα. Την εποχή που αποθεώνεται η νίκη, η επιτυχία και τα πρότυπα του νέου, πλούσιου, ευτυχισμένου, επιτυχημένου, αστραφτερού ανθρώπου επικρατούν παντού, εμείς, οι αγαπημένοι μας, οι φίλοι μας και η πλειοψηφία όσων μας περιβάλλουν έχουμε βαρεθεί να μετράμε αποτυχίες. Αποτυχημένη μάνα, αποτυχημένος σύζυγος, αποτυχημένος επαγγελματίας, αποτυχημένη αθλήτρια, αποτυχημένος λογοτέχνης, αποτυχημένη ηθοποιός, αποτυχημένοι καλλιτέχνες, σχέσεις που απέτυχαν, πρότζεκτ που απέτυχαν, επαναστάσεις που απέτυχαν, και τόσα που θα αποτύχουν στο μέλλον. Είναι εύκολο να αποτύχεις... δεν πρόλαβα, δεν έκανα, δεν ήξερα, δεν ρώτησα, δεν κατάλαβα, δεν το σκέφτηκα, δεν το περίμενα. Και ποιος δεν έχει στεφανώσει την αποτυχία του με παρόμοιες δικαιολογίες; Αλλά τελικά όλα προσδιορίζονται από εκείνον που κρίνει την αποτυχία ως τέτοια. Γιατί ποιος αποφασίζει τί και ποιος είναι επιτυχημένος και ποιος όχι; Ξεκίνησε ως πλάκα μεταξύ μας εδώ στο γραφείο: να βγάλουμε το «αποτυχημένο» τεύχος. Πώς διοργανώνουν οι μεγάλες εταιρείες αυτές τις ημερίδες με «success stories»; Ε, ακριβώς το αντίθετο. Μέχρι που συζητώντας μεταξύ σοβαρού και αστείου καταλάβαμε πόσο σημαντική στην ζωή του κάθε ανθρώπου είναι η στιγμή που φτάνει να αγαπήσει τις αποτυχίες του, να τις δεχτεί, να τις ενσωματώσει και πάνω από όλα, να σταματήσει να τις μετράει. Love your symptoms as yourself. Η παραδοχή μιας αποτυχίας μπορεί να σου δώσει μεγάλη δύναμη, είναι, όπως και να το κάνεις, απελευθερωτική. Όσοι είχανε το θάρρος να σταθούνε εμπρός στους γονείς τους, ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία, και να πούνε: «Μάνα, πατέρα, τα σκάτωσα!», ίσως καταλαβαίνουν τί εννοώ. Δεν θυσιάζουμε τα πάντα για την επιτυχία. Αντιθέτως φωνάζουμε: Η Αποτυχία είναι επιλογή. Όσοι πειστήκατε για τη γοητεία της, να κι ένας δικτυακός τόπος αφιερωμένος σε κάθε είδους αποτυχίες: http://failuremag.com Ε.Μ.

Συνεργάστηκαν: _Τατιάνα Βέρμπη _Νίκος Αδάμ Βουδούρης _Βασίλης Γαλούπης _Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος _Γιάννης Θωμάς _Θωμάς Κιάος _Γιώργος Λαμπράκος _Ηλίας Μαρμαράς _Γιώργος Παπαδόπουλος _Βαγγέλης Ραπτόπουλος _Μάνος Σιφονιός _Μελίνα Σπαθάρη _Άννα Σωτηράκου _Tijana Prodanovic

Εικονογράφηση αφιερώματος Βασίλης Τσιπάς www.flickr.com/hardistheonlyway

17 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ρ τ ι ο ς 2 0 1 0

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 17

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΜΕ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ΥΛΙΚΑ _Άννα Σωτηράκου

Η ψυχική διεργασία πίσω από την αποτυχία. Η ψυχική διεργασία που οδηγεί στην αποτυχία. Και πώς θα μπορούσαμε, αποτυγχάνοντας, να φτάσουμε, κάποτε, στον εαυτό μας.

Διασταυρωνόμαστε κάποτε με ανθρώπους που δίνουν την αίσθηση, μέσα από τις προσωπικές τους αφηγήσεις, ότι βρίσκονται στο έλεος μιας σκληρής μοίρας, μιας ατυχίας ναρκοθετημένης στο μονοπάτι της ζωής τους, μιας ιστορίας γραμμένης, της οποίας η ακρόαση δημιουργεί αντιδράσεις αμήχανες, γυμνές από λόγια και ντυμένες με ξέφτια συναισθημάτων που φτιάχνουν κόμπους στο λαιμό. Εκείνες τις στιγμές, ένα κρίμα ατελείωτων αποσιωπητικών εκφέρεται και αιωρείται αναλλοίωτο.

επειδή η αποτυχία αποτελεί φαινόμενο πολυδιάστατο και ετεροκαθορισμένο, όπως όλα, και σε απόλυτη εξάρτηση από τη θέση του παρατηρητή, το είδος του εξοπλισμού του και την τροπικότητα της στάσης του υποκειμένου υπό παρατήρηση, περιορίζω την αναφορά μου στις περιπτώσεις εκείνες όπου το υποκείμενο φαίνεται να οργανώνει τη ζωή του και τα διάφορα γεγονότα που τη συνθέτουν έτσι ώστε να αποτυγχάνει επανειλημμένως ως προς την κατάκτηση των στόχων και την ικανοποίηση των επιθυμιών που ορίζει συνειδητά.

Η ψυχική επεξεργασία βραχυκυκλώνει διότι αυτό που καταδιώκει εμφανίζεται σαν εξωτερικό γεγονός, αυτόνομο, ανεξέλεγκτο. Το υποκείμενο μετατρέπεται είτε σε θύμα του πεπρωμένου του είτε, πιο απαξιωτικά, σε άξιο της μοίρας του.

Για την ψυχαναλυτική θεωρία, η επανάληψη αυτή, συχνά, συνιστά έναν από τους πιο θεαματικούς τρόπους εκδήλωσης του ασυνειδήτου με τη μορφή επικαθορισμένου συμπτώματος.

Μπορούμε να μιλήσουμε για υποκείμενα τα οποία, συχνά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους παραμένουν πιστά σε μια ασυνείδητη στρατηγική αυτοκαταστροφικότητας και αποτυχίας την οποία εφαρμόζουν, ανάλογα με την περίπτωση, στην ερωτική, οικογενειακή, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή, σε μια ατέρμονη επανάληψη. Οι αποτυχίες τους γίνονται ακόμη πιο εκκωφαντικές στην περίπτωση που είχαν στη διάθεση τους όλα τα μέσα για να πετύχουν, φαινομενικά «δεν τους έλλειπε τίποτα». Προς αποφυγή άσκοπων και ισοπεδωτικών γενικεύσεων και

18 | κοντέινερ Μάιος 2010

Η αποτυχία μιλάει στην ψυχανάλυση την ιστορία του υποκειμένου, το ρόλο που κλήθηκε να υποδυθεί σε μια παράσταση που παιζόταν ήδη προ καιρού. Μαρτυράει τα μυστικά που αγνοεί, αποκαλύπτει τι του επιβλήθηκε, τι του απαγορεύθηκε –ίσως η επιτυχία και η πρόοδος– τι προσδοκίες έπρεπε να εκπληρώσει, τι κενά να γεμίσει, τι ανάγκες να ικανοποιήσει, τι τραύματα να επαναλάβει. Και εν συνεχεία, η ψυχανάλυση μιλάει για τυραννικό υπερεγώ, ως ενσάρκωση του Άλλου, που προστάζει, καταδικάζει, απαγορεύει, ενοχοποιεί και υποτάσσει, οδηγώντας συχνά στην απώλεια και την καταστροφή κάθε επιθυμίας στο

βωμό της απόλαυσής του, για ναρκισσιστική παντοδυναμία που αδυνατεί να οριστεί, να περιοριστεί και να ικανοποιηθεί και προσλαμβάνει κάθε υλοποίηση ως έκπτωση του μεγάλου ιδανικού, για άρνηση του ευνουχισμού που φωνάζει «γιατί να γίνω κάτι αφού θέλω να είμαι τα πάντα», για αντίσταση στις ιμπεριαλιστικές επιθυμίες των γονέων που απορρόφησαν κάθε ζωτικό χώρο και ασυνείδητη εκδίκηση, για αναπαραγωγή παρελθουσών τραυματικών εμπειριών, το πρωτότυπο των οποίων διέφυγε από τη διαδικασία συμβολοποίησης και καταδικάστηκε στην περιπλάνηση και την ατέρμονη επιστροφή. Συχνά ο άνθρωπος καταναλώνει τη ζωή του με την επανάληψη πραγμάτων που δεν θεωρεί δικά του και που ενίοτε τον ταλαιπωρούν και τα αποστρέφεται. Όταν η αποτυχία γίνεται σύμπτωμα αποτελεί μεταφορά της οποίας το νόημα παραμένει κρυμμένο σε μια «άλλη σκηνή», έναν άλλο τόπο, αυτόν του ασυνειδήτου. Η εξερεύνηση τραβάει σε μάκρος και η αποτυχία καιροφυλαχτεί. ΥΓ. Το θέμα δεν είναι να μην αποτυγχάνεις, αλλά να αποτυγχάνεις για λογαριασμό σου, το θέμα δεν είναι να πετυχαίνεις, αλλά να πετυχαίνεις για λογαριασμό σου, το θέμα δεν είναι να επιθυμείς αλλά να επιθυμείς για λογαριασμό σου, το θέμα δεν είναι να μιλάς αλλά να μιλάς εσύ.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

Ιδιοφυείς, Ιδιότροποι, Διάσημοι, ολίγον αποτυχημένοι _Tijana Prodanovic

Οι περισσότεροι έχουν παρατήσει σχολεία και πανεπιστήμια. Κατά κύριο λόγο χαρακτηρίζονται από «ευαίσθητη» υγεία. Πάσχουν συνήθως από obsessive compulsive, attention deficit, αλλά και άλλες διαταραχές, ενώ έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με το υπερπέραν και αναζητούν την ψυχική διαφώτιση με τη βοήθεια ανατολίτικων «εργαλείων». Συνήθως είναι αλλοτριωμένοι ή αντιμετωπίζουν τους γύρω τους με μια έντονη αλαζονεία. Και τα ναρκωτικά αποτελούν το κυρίως πιάτο στην καθημερινότητά τους. Προέρχονται από προβληματικές οικογένειες, πολλές φορές πρόκειται για υιοθετημένα παιδιά. Το περιβάλλον τους είτε δεν τους παίρνει πολύ στα σοβαρά, είτε τους θεωρεί τρελούς και αποτυχημένους. Ξεκινούν διάφορα σχέδια, χωρίς απαραίτητα να καταλήγουν πάντα κάπου. Ο λόγος για τους πιο σημαντικούς επιστήμονες της δικής μας και μη εποχής.

Σέρβος φυσικός, πέντε γράμματα. Ο πρώτος που μας έρχεται στο μυαλό όταν αναφέρουμε τον όρο του τρελού επιστήμονα. Με πατέρα παπά (σύνηθες φαινόμενο για τις μεγάλες προσωπικότητες) και τις καταπιεστικές θείες να τραβούν τα μάγουλά του ως βασική παιδική ανάμνηση. Δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που έπαιξε τον κύριο ρόλο στην εφεύρεση της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά αποτελεί και την αιώνια πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες. Ο Nikola Tesla. Αφενός, οι δικές του εφευρέσεις σχετικά με τον ηλεκτρομαγνητισμό έχουν αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη της ρομποτικής, των –ζωτικής σημασίας στην εποχή μας– υπολογιστών και του τηλεχειριστηρίου, των ραντάρ, αλλά και για την εξέλιξη της πυρηνικής και της θεωρητικής φυσικής. Αφετέρου, το έργο του δεν ήταν απόλυτα αναγνωρισμένο στην εποχή του, λόγω του παράξενου χαρακτήρα του. Όσες ήταν οι εφευρέσεις του, άλλες τόσες και οι φοβίες που είχε, από το γνωστό ΟCD (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) μέχρι τον ανεξέλεγκτο φόβο των βακτηριδίων. Είχε εμμονή με τα περιστέρια, τα οποία –κατά τον ίδιο– σηματοδότησαν και το τέλος της ζωής του, ενώ το «πρόσωπο» που σημάδεψε τα παιδικά του χρόνια ήταν ένας γάτος. Στην εποχή του δεν ήταν ιδιαίτερα αποδεκτές οι «συνήθειές» του να κάνει τρεις κύκλους γύρω από την πολυκατοικία πριν μπει μέσα και η ανάγκη του να σκουπίσει το πρόσωπό του οπωσδήποτε με τρεις χαρτοπετσέτες μετά το γεύμα. Είχε κακή σχέση με το φως, πολύ καλή, όμως, με τους εξωγήινους, ενώ κάποια στιγμή έπαθε και ένα επεισόδιο νευρικού κλονισμού. Δεν είχε τελειώσει ποτέ τις σπουδές του και δεν διαχειριζόταν καλά τα οικονομικά του. Πέθανε μόνος του στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου στη Νέα Υόρκη, χρεωμένος. Και μπορεί η κοινωνία στην οποία ζούσε να μην του είχε δώσει τη σημασία που του άξιζε, στη δική μας όμως, πέρα από τους «διαδόχους» των δικών του εφευρέσεων που χρησιμοποιούμε καθημερινώς, έχει εμπνεύσει από τραγούδια μέταλ συγκροτημάτων μέχρι τις ταινίες του Jim Jarmusch. Ένας από τους «οπαδούς» του Tesla είναι ο spiritus movens της εταιρείας Apple, πατέρας του ΜΑC OS X, πρώτος ξάδελφος του iPod και γαμπρός του πολυσυζητημένου iPad, Steve Jobs. Πρόκειται για τον άνθρωπο που κατάφερε να χωρίσει όλη τη σύγχρονη ανθρωπότητα στους «λάτρεις του ΜΑC» και τους «προστάτες του PC», αλλά και για τον μεγαλύτερο μέτοχο στην εταιρεία Walt Disney με

περίπου 7% των μετοχών τού καρτούν γίγαντα στην κατοχή του. Το υιοθετημένο αγόρι από το Σαν Φρανσίσκο, μετά από το πρώτο εξάμηνο σπουδών, αντικατέστησε το πανεπιστήμιο με μαθήματα καλλιγραφίας και σήμερα δηλώνει ότι αν δεν είχε κάνει αυτό, το ΜΑC ποτέ δεν θα είχε τέτοια αισθητικά χαρακτηριστικά, πολλαπλές γραμματοσειρές ή γραμματοσειρές με αναλογικά διαστήματα. Ως ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έκανε στη ζωή του αναφέρει τις εμπειρίες του με το LSD στην Ινδία, απ’ όπου επέστρεψε βουδιστής με κεφάλι ξυρισμένο και με ψυχεδελικά βιώματα. Η ψυχική του κάθαρση στον ευρύτερο κόσμο, απ’ ό, τι φαίνεται παρουσιάστηκε ως ιδέα του interpersonal computer (μετά από το γνωστό personal) και στις 24 Ιανουαρίου του 1984 σύστησε το Μacintosh στο κοινό. Το γεγονός έχει περιγραφεί ως πανδαιμόνιο. Και αφού ένας από τους στενότερους συνεργάτες του, αποφάσισε να δεχθεί την πρό(σ)κληση του Jobs να αφήσει το ζαχαρούχο νερό (Pepsi Cola) και να αλλάξουν τον κόσμο μαζί, ένα χρόνο μετά και καθώς υφίστανται μεγάλη πτώση στις πωλήσεις, ο ίδιος ο John Scully απάλλαξε τον Jobs των καθηκόντων του ως επικεφαλής του Macintosh. Εν συνεχεία, ο Jobs ίδρυσε την εταιρεία Next Computer, αλλά οι προφητικές του ιδέες και η αισθητική τελειομανία του, οδήγησαν τη βιομηχανία να απορρίψει σε μεγάλο βαθμό τα προϊόντα της Next, καθώς το κόστος παραγωγής ήταν τεράστιο. Το επόμενο πείραμα ονόματος Pixar Image Computer, μετά από χρόνια χαμηλών πωλήσεων, οδήγησε σε μια συμφωνία με τη Disney για την παραγωγή animation ταινιών. Ακολούθησαν οι Toy Story, Monsters, Inc, Finding Nemo και το τελευταίο Up, ενώ ο Jobs παράλληλα ήδη από το 1996 είχε γυρίσει στην εταιρεία που δημιούργησε. Τελειομανής, καινοτόμος, αλλά και εγωμανής –όπως τον χαρακτηρίζουν οι συνάδελφοί του– ο Jobs μετά από την κάθε «αποτυχία» του είχε κάτι ακόμα να συμπληρώσει. Γι’ αυτό παραμένει επικεφαλής μιας από τις σημαντικότερες εταιρείες πληροφορικής διεθνώς και ακόμα καταφέρνει να ταράζει την κοινωνία, δημιουργώντας συνεχώς καινούριες συνήθειες και ψηφιακούς εθισμούς στους ανθρώπους. Πιθανότατα, η αναγνώριση της προσωπικότητάς του άργησε, καθώς μάλλον η κοινωνία δεν μπορούσε να τον προλάβει. Αυτό απεικονίζεται στη δήλωση ενός παίκτη του χόκεϊ, με την οποία ταυτίζεται ο ίδιος ο Jobs: «Τρέχω εκεί που θα είναι το πακ, όχι εκεί όπου ήδη βρίσκεται».

Ακόμα ένας «τρελός επιστήμων» περιγράφει τη στάση της ζωής του με τα εξής λόγια: «Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι βλάκες, η περισσότερη εξουσία είναι κακοήθης, ο Θεός δεν υπάρχει και όλα είναι λάθος». Γι’ αυτούς τους λόγους ο Αμερικανός κοινωνιολόγος, φιλόσοφος και πρωτοπόρος της πληροφορικής, Ted Nelson αποφάσισε να πράξει «αλτρουιστικά», κάνοντας τους υπολογιστές πιο προσιτούς στον μέσο άνθρωπο. Τα κατάφερε, όμως; Ο επιστήμονας ο οποίος έθεσε ακόμα στη δεκαετία του ’60 τους όρους hypertext (υπερκείμενο που κατευθείαν παραπέμπει σε άλλα, παρεμφερή άρθρα) και hypermedia (ή multimedia), θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόγονος του WorldWideWeb. Όμως, βάσει των δικών του δηλώσεων επί του θέματος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η θέση του απέναντι στο Internet, ήταν ανάλογη με την άποψη του Orwell για το Big Brother: προειδοποίησε, δεν πρότεινε. Δεν φάνηκε και ιδιαίτερα ενθουσιασμένος με την ιδέα του HTML, καθώς το θεώρησε έναν χώρο με σπασμένες διασυνδέσεις και πληθώρα αναξιόπιστων πληροφοριών, των οποίων την προέλευση δεν γνωρίζουμε και όπου η προστασία δικαιωμάτων δεν είναι εφικτή. Ή μήπως όλη αυτή η άρνηση προέρχεται από το γεγονός ότι άλλοι πήραν την επιβεβαίωση για τη δική του πρωτότυπη ιδέα, ενώ το Σχέδιο Xanadu που είχε ξεκινήσει το 1960 με στόχο τη δημιουργία ενός δικτύου υπολογιστών με απλή χρήση, το οποίο έπρεπε να εξαλείψει την επιστημονική άγνοια, θεωρήθηκε αποτυχία; Το σχέδιο διάσωσης του κόσμου από τη βλακεία και την έλλειψη επικοινωνίας, κατέληξε… χωρίς αποτέλεσμα, καθώς ακόμα βρίσκεται υπό εξέλιξη. Η πορεία του ίδιου του Nelson, αλλά και του 30ετές πρότζεκτ του, χαρακτηρίστηκε ως «επική τραγωδία» της εποχής των χάκερς και το πιο μεγάλο, (όχι σε σπουδαιότητα, αλλά σε διάρκεια) σχέδιο στην ιστορία των υπολογιστών. Ο Νέλσον θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο ορισμός του ημιτελή, ένας κλασικός επιστήμονας στα όρια της γελιοποίησης, που πάντα προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο θρίαμβο και την πτώχευση/αποτυχία. Γραπτά χωρίς συμπέρασμα, προτάσεις χωρίς τελεία, σκέψεις χωρίς ροή… χαρακτηρίζουν μια ιδιοφυία, που ήθελε να σώσει τον κόσμο από την υπέρ/παραπληροφόρηση, αλλά ο ίδιος δεν κατάφερε (ακόμα) να βάλει μια τάξη στο έργο του… απεχθανόμενος πάντα την έννοια του τέλους.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 19

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

Θύματα της Επιτυχίας τους. . . _Γιώργος Παπαδόπουλος*

Ο ρόλος του λάθους και της αποτυχίας στην εξέλιξη των επιστημών

try again, fail again, fail better. . . Samuel Becket

Η επιστήμη αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του πολιτισμού μας και είναι σχεδόν συνώνυμη με την επιτυχία, ή τουλάχιστον, με την αποτελεσματικότητα. Αυτή η αντίληψη για την επιστήμη τροφοδοτείται από την καθημερινή μας επαφή με την τεχνολογία. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα και οι δυνατότητες που μας προφέρουν δείχνουν να ξεπερνούν κατά πολύ ακόμη και τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις του πρόσφατου παρελθόντος δημιουργώντας έτσι μια αίσθηση δέους και σεβασμού απέναντι τόσο στην τεχνολογία όσο και στην επιστήμη1. H ιστορική θεώρηση της ανάπτυξης της ανθρώπινης γνώσης μπορεί να μας προσφέρει μια διαφορετική οπτική. Η ιστορία της επιστήμης είναι ένα νεκροταφείο από επιστημονικές θεωρίες που στο παρελθόν θεωρούνταν εμπειρικά θεμελιωμένες. Η ανάπτυξη των επιστημών μπορεί να ερμηνευθεί τόσο σαν ένας θρίαμβος του ανθρώπινου πνεύματος πάνω στη φύση, όσο και σαν μια συνεχής πορεία από αποτυχία σε αποτυχία, ανάλογα με την οπτική την οποία είμαστε διατεθειμένοι να υιοθετήσουμε. Επιστήμες όπως, η ιατρική, η χημεία, η φυσική πρόβαλλαν στο παρελθόν αντιλήψεις για τον κόσμο και τον άνθρωπο, τόσο μακριά από την πραγματικότητα που σήμερα μοιάζουν να ταιριάζουν περισσότερο στη μυθολογία. Η υπόθεση για την ύπαρξη του «αιθέρα»2 στη φυσική, η θεωρία του «φλόγιστου»3 στην χημεία, είναι μερικές από τις πρόσφατες και σημαντικές αποτυχίες που αποτέλεσαν όμως και την αφετηρία σημαντικών επιτευγμάτων. Η επιστράτευση της βιολογίας και της ανθρωπολογίας για την υποστήριξη ρατσιστικών και σεξιστικών υποθέσεων δεν είναι απλώς παραδείγματα «κακής» επιστήμης, αλλά αποτυχίες της επιστημονικής μεθόδου να αντισταθεί σε ιδεολογικές και πολιτιστικές προκαταλήψεις. Ένα άλλο πιο οδυνηρό παράδειγμα επιστημονικής αποτυχίας δεν είναι άλλο από την πρόσφατη οικονομική κρίση, μια κρίση την οποία η κυρίαρχη οικονομική επιστήμη δεν μπόρεσε να προβλέψει (ή να εξηγήσει), και η οποία φαίνεται να καταρρίπτει και τη βασική υπόθεση εργασίας περί της αποτελεσματικότητας των αγορών. Μάλιστα η κυρίαρχη οικονομική σκέψη υποστήριξε, και υποστηρίζει, ότι η επιβολή περιορισμών στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου όχι μόνο θα είναι αναποτελεσματική, αλλά και βλαπτική για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Προφανώς αυτά τα παραδείγματα δεν αποδεικνύουν ότι η επιστήμη, ή και ο ορθολογισμός, είναι προβληματικές μέθοδοι ανάλυσης της πραγματικότητας, αλλά ότι η αποτυχία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επιστημονικής πρακτικής και ίσως ακόμη και της επιστημονικής μεθόδου. Ο Karl Popper, πιθανόν ο πιο γνωστός φιλόσοφος της επιστήμης υποστήριζε ότι η επιστήμη αναπτύσσεται μέσα από τολμηρές υποθέσεις που ακολουθούνται από μια εξίσου σκληρή κατάρριψη. Αυτό που μας επιτρέπει η επιστημονική μέθοδος, υποστήριξε,

20 | κοντέινερ Μάιος 2010

δεν είναι η απόδειξη αλλά η αναγνώριση λανθασμένων υποθέσεων και θεωριών. Η επιστημονική αλήθεια βρίσκεται πάντα σε ένα καθεστώς αίρεσης και προσωρινότητας. Ίσως, με μια δόση υπερβολής, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι το μέλλον όλων των επιστημονικών θεωριών είναι ακριβώς η αποτυχία4, και ότι οι επιστημονικές βεβαιότητες του σήμερα, είναι απλώς λανθασμένες υποθέσεις οι οποίες δεν έχουν καταρριφθεί ακόμη. Η αποτυχία και το λάθος έχουν και μια άλλη πιθανόν πιο ενδιαφέρουσα λειτουργία στην επιστήμη, πέρα από τo ρόλο τους στη διαδικασία πειραματικού ή θεωρητικού ελέγχου επιστημονικών υποθέσεων. Πολλές φορές αποτυχημένα πειράματα έχουν οδηγήσει σε απροσδόκητες και εντυπωσιακές ανακαλύψεις, υποδηλώνοντας ότι η αποτυχία μπορεί υπό τις κατάλληλες συνθήκες να αποδειχτεί εξίσου παραγωγική με την επιτυχία. Η ανακάλυψη της ραδιενεργούς ακτινοβολίας από τον Becquerel και στη συνέχεια από το ζεύγος Curie, είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα «πετυχημένης» αποτυχίας. Άλλες σημαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις που ήταν αποτελέσματα αποτυχίας είναι το τηλέφωνο, η φωτογραφία, η δυναμίτιδα, το σελοφάν. . . 5 Η πειθαρχία στην επιστημονική μέθοδο επιβάλλει ερωτήματα με πολύ συγκεκριμένο και περιορισμένο ορίζοντα τα οποία τείνουν να αναπαράγουν το κυρίαρχο επιστημονικό παράδειγμα. Σε κάποιες περιπτώσεις ένα λάθος, μια αστοχία, ή ακόμη και μια απροσδόκητη παρεμβολή, θέτουν υπό αμφισβήτηση την κυρίαρχη υπόθεση εργασίας και διευρύνουν το ερευνητικό πεδίο. Η επιστήμη προσπαθεί να περιορίσει τις πιθανότητες αποτυχίας, και είναι λογικό. Όμως μια μικρή δόση αποτυχίας είναι όχι μόνο αναπόφευκτη αλλά μπορεί να καταστεί και ωφέλιμη. Η αποδοχή της πιθανότητας αποτυχίας διατηρεί ζωντανό έναν υγιή σκεπτικισμό και ενισχύει τον επιστημονικό διάλογο. Η παραδοχή του γεγονότος της αποτυχίας και η αξιοποίησή του κάνει την επιστήμη όχι μόνο πιο αποτελεσματική αλλά και πιο ανθρώπινη εντάσσοντάς την δίπλα στις υπόλοιπες κοινωνικές μας δραστηριότητες. Μια δημοκρατική κοινωνία προϋποθέτει μια δημοκρατική επιστήμη όπου ο διάλογος και η πιθανότητα λάθους είναι μέρος της επιστημονικής μεθόδου. Η τυφλή προσήλωση στην επιτυχία αγνοεί τη χαρά της αποτυχίας· κι η αποτυχία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.

Ο Γιώργος Παπαδόπουλος σπούδασε φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών στο London School of Economics Erasmus University Rotterdam. Για παρατηρήσεις, ερωτήσεις, και επικοινωνία στο languagegames@gmail. com

1 Ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Arthur Clark υποστήριξε ότι με την ανάπτυξη της τεχνολογίας οι διαφορές μεταξύ τεχνολογίας και μαγείας περιορίζονται. «Any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic». 2 Η υπόθεση για την ύπαρξη του αιθέρα, ήταν μια προσπάθεια ερμηνείας απροσδόκητων πειραματικών μετρήσεων της ταχύτητας του φωτός. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, η ειδική θεωρία της σχετικότητας κατέρριψε την υπόθεση της ύπαρξης του αιθέρα. 3 Η θεωρία της ύπαρξης του «φλόγιστου», η οποία προσπαθούσε να εξηγήσει το φαινόμενο της καύσης, υποστήριζε ότι όλα τα «εύφλεκτα υλικά» περιέχουν «φλόγιστο», ένα μυστηριώδες στοιχείο χωρίς χρώμα, όγκο, οσμή ή γεύση (!) το οποίο απελευθερώνεται κατά την καύση. Η θεωρία του «φλογίστου» εγκαταλείφθηκε με την ανακάλυψη του οξυγόνου και του ρόλου του στην καύση από τον Robert Boyle το 1753. 4 Karl Popper. Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge. London: Routledge 1963. 5 Μια διασκεδαστική ανάλυση «κατά αποτυχία» εφευρέσεων προσφέρει η Charlotte Foltz Jones στο Accidents May Happen: Fifty Inventions Discovered by Mistake.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

Η επιτυχία και η αποτυχία στα Μαθηματικά _Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος

Ο φόβος και ο τρόμος των περισσότερων παιδιών στο σχολείο, ήταν είναι και θα είναι τα Μαθηματικά. Συνυφασμένα με την αποτυχία και με τους χαμηλούς βαθμούς. Τί φταίει γι’ αυτό και πώς θα μπορούσε να αλλάξει η διδασκαλία τους;

Τα Μαθηματικά προξενούν το φόβο σε πολλούς μαθητές του σχολείου. Έχει, μάλιστα, δημιουργηθεί η εντύπωση, ο μύθος θα έλεγα, ότι είναι μάθημα στο οποίο μπορεί να διακριθούν μόνον οι έξυπνοι μαθητές. Επομένως, η αποτυχία στα Μαθηματικά συχνά «στιγματίζει» τον μαθητή ως «πνευματικά ανεπαρκή» και, προξενώντας του σύμπλεγμα κατωτερότητας, τον οδηγεί, από πολύ μικρή ηλικία, σε στάση αρνητική απέναντί τους. Έτσι, χάνει την ευκαιρία να μυηθεί σ’ έναν τρόπο σκέψης που τον χαρακτηρίζει η λογική αυστηρότητα, αλλά και η δημιουργική φαντασία. Κι’ αυτό είναι το πιο μεγάλο κρίμα, η πιο μεγάλη απώλεια, καθώς αφορά σε σημαντικό πνευματικό και πολιτισμικό κεφάλαιο, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει μια καλύτερη από τη σημερινή μαθηματική παιδεία στους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσής μας. Είναι προφανές ότι είναι η εν λόγω αποτυχία του εκπαιδευτικού μας συστήματος στα Μαθηματικά που πρέπει να μας προβληματίσει, κι όχι η μεγάλη αποτυχία των μαθητών μας στα μαθηματικά διαγωνίσματα στο σχολείο. Συνήθως μένουμε στη δεύτερη, ενώ αυτή συνιστά απλώς συνέπεια, παράγωγο της πρώτης. Διότι, ασφαλώς δεν μπορούμε να γίνουμε όλοι μεγάλοι μαθηματικοί, όπως ο Γκρίσα Πέρελμαν, που απέδειξε την περίφημη εικασία Πουανκαρέ, ή ο Άντριου Γουάιλς, που απέδειξε το αναπόδεικτο για 350 χρόνια «Τελευταίο Θεώρημα του Φερμά», δεδομένου ότι αυτοί, πέραν της άριστης μαθηματικής παιδείας της οποί-

ας έτυχαν (ο πρώτος στη Ρωσία, χώρα με σημαντική παράδοση στα Μαθηματικά και ο δεύτερος χάρη στις εξαίρετες σπουδές του στο Κέμπριτζ), φαίνεται ότι διαθέτουν αυτό που αποκαλούμε «ιδιαίτερη μαθηματική κλίση», η οποία «καλλιεργείται» μεν, πλην όμως είναι, ως ένα βαθμό, και έμφυτη. Ίσως, κάποτε, η καλύτερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του εγκεφάλου μας και, γενικότερα, της φύσης της μαθηματικής δημιουργίας, μας επιτρέψει να εξηγήσουμε ακριβέστερα τι εννοούμε όταν μιλάμε για «φυσικό μαθηματικό ταλέντο». Προς το παρόν, ας αρκεστούμε να παρατηρήσουμε ότι η ύπαρξη κάποιων «μαθηματικώς προικισμένων» ανθρώπων (κατ’ αναλογία, ενδεχομένως, προς τους «μουσικώς ή αθλητικώς προικισμένους») δεν αποκλείει όλους εμάς τους υπόλοιπους, που αποτελούμε την πλειοψηφία του πληθυσμού, από το να είμαστε σε θέση, με τη σωστή σχολική μαθηματική εκπαίδευση, να απολαμβάνουμε υπέροχα επιτεύγματα της μαθηματικής επιστήμης. Ακόμη κι όσοι από εμάς δεν έχουν σπουδάσει ή δεν θα σπουδάσουν θετικές ή τεχνολογικές επιστήμες (αν και τα Μαθηματικά είναι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, παρόντα και στις κοινωνικές επιστήμες, με αποκορύφωμα τα Οικονομικά), αξίζει να γνωρίζουμε υπέροχα θεωρήματα της Στοιχειώδους Θεωρίας Αριθμών (όπως, για παράδειγμα, την ευκλείδεια απόδειξη για την ύπαρξη άπειρου πλήθους πρώτων αριθμών, ή την απόδειξη των Πυθαγορείων ότι η τετραγωνική ρίζα του 2 είναι άρρητος, δύο αποδείξεις που ο Άγγλος μαθηματικός G. H. Hardy θαυμά-

ζει για την απλότητα και την πρωτοτυπία τους στο βιβλίο του «Η απολογία ενός μαθηματικού»), αλλά και να λύνουμε προβλήματα γεωμετρικών τόπων και κατασκευών (που διάφοροι «ειδικοί» του Υπουργείου Παιδείας σκέπτονται εσχάτως να εξαιρέσουν από τη διδακτέα ύλη στα σχολεία μας, παραβλέποντας ότι η μέθοδος της μαθηματικής έρευνας παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τον τρόπο που πρέπει να σκεφτούμε για να τα επιλύουμε). Άλλωστε, ο μεγάλος Ούγγρος μαθηματικός, Paul Erdös, πίστευε ότι η αγάπη για τα Μαθηματικά καλλιεργείται καλύτερα μέσω κλάδων σαν τη Γεωμετρία και τη Θεωρία Αριθμών, οι οποίοι καλλιεργούν τη μαθηματική φαντασία και επινοητικότητα και που η κατανόησή τους δεν απαιτεί πολλές τεχνικές γνώσεις για τους μαθητές. Δεν είμαστε, λοιπόν, «αποτυχημένοι», επειδή δεν γίναμε ή έχουμε λίγες έως ανύπαρκτες πιθανότητες να γίνουμε μαθηματικοί παγκόσμιας κλάσης. Αυτό που θα συνιστά σπουδαία πνευματική κατάκτηση και επιτυχία είναι εάν καταλάβουμε την αξία της έννοιας και μεθόδου της αυστηρής μαθηματικής απόδειξης και αν μάθουμε, όσο καλύτερα μπορούμε, ό, τι μπορεί να μας προσφερθεί ως γνήσια μαθηματική πνευματική πρόκληση και γνώση, μέσα από ένα «ζωντανό» και «φιλόδοξο» πρόγραμμα Μαθηματικών στα σχολεία μας.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 21

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

Η ΥΨΗΛΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ _Βαγγέλης Ραπτόπουλος, http://vangelisraptopoulos.wordpress.com

Αναγνωρίστηκαν μετά τον θάνατό τους, ενώ έζησαν τη ζωή τους βασανισμένοι, νιώθοντας αποτυχημένοι, απογοητευμένοι και αγνοημένοι από τους σύγχρονούς τους. Ο λόγος για μερικούς από τους πιο γνωστούς λογοτέχνες.

Στην Ελλάδα οι σπουδαίοι λογοτέχνες αρχικά είναι σχεδόν πάντα αποτυχημένοι. Άλλοτε τους αγνοεί το κοινό, που συχνά έχει το ακαταλόγιστο κι είναι ανίκανο να ξεχωρίσει δυο λογιών άχυρα. Και άλλοτε, είναι οι κριτικοί και οι ιστορικοί της λογοτεχνίας, εκείνοι που κάνουν επίδειξη της τύφλωσης ή έστω της μυωπίας τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα-θύματα: Ροΐδης, Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, Καβάφης, Καζαντζάκης, Καρυωτάκης, Καββαδίας. Όσο για τους θύτες, κλασική περίπτωση, η κάποτε έγκυρη «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Κ. Θ. Δημαρά, που αποτελεί μνημείο αστοχίας. Να φταίει, άραγε, το γεγονός ότι είμαστε μια μικροαστική επαρχία του πλανήτη, όπου συνήθως επιπλέουν οι φελλοί και τα κορυφαία μεγέθη φέρνουν αλλεργία; Ή μήπως το ότι, ως μεσογειακοί και ηλιοχαϊδεμένοι, αδιαφορούμε εξ ορισμού για τον δοκιμιακό λόγο και τις ιδέες, σαν να πρόκειται για το αντίθετο της ζωής την οποία αποθεώνουμε; Εδώ, πάντως, αυτός φαίνεται να είναι ο κανόνας. Εκτός από το να αποτύχεις στο να σε αποδεχτούν οι άλλοι, υπάρχει και η αποτυχία του καθενός σε προσωπικό επίπεδο. Ο Σολωμός, φέρ’ ειπείν, γέμισε τον τόπο με σχεδιάσματα, αποσπάσματα και σημειώσεις, αδυνατώντας να ολοκληρώσει τα σημαντικότερα έργα του. Ο δε Καβάφης, έπρεπε πρώτα να αποτύχει στα χωράφια της φαναριώτικης ποίησης και να απογοητευτεί ως ρομαντικός, πριν ανακαλύψει την (καβαφική) ειρωνεία. Ο Καζαντζάκης, πάλι, χρειάστηκε να αποτύχει ως ιδρυτής θρησκείας ή ως φιλόσοφος, να γκρεμιστούν μέσα του οι βεβαιότητες και ν’ ανθίσουν τα ερωτήματα, προκειμένου να βρει προς το τέλος

22 | κοντέινερ Μάιος 2010

της ζωής του το δρόμο του στη μυθιστοριογραφία. Τα εμπόδια γιγαντώνονται, αν έρθουμε στο εδώ και τώρα, όπου εφημερίδες ή περιοδικά τυχαίνει να αναζητούν το βιβλίο και τον συγγραφέα της χρονιάς, ή μάλλον, μια και έχουμε 2010, της δεκαετίας. Το ζήτημα είναι ότι, σε ανάλογες περιπτώσεις, χρειάζεται χρόνος για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Αλλιώς, συγχέουμε τις λογοτεχνικές αποτιμήσεις με τις δημοσιογραφικές, που αναγκαστικά περιορίζονται στην επιφάνεια των πραγμάτων. Με άλλα λόγια, όταν σε εγκωμιάζουν ασύστολα, γενικά οι σύγχρονοί σου και όχι μόνον οι δημοσιογράφοι, κράτα μικρό καλάθι. Μερικά τυχαία παραδείγματα. Ο Κάφκα εξέφρασε τέλεια την εποχή του (όσο και τις επόμενες, αν κρίνουμε από την αδιάλειπτη χρήση του επιθέτου «καφκικός»), κι ας τον αγνοούσαν εκ των πραγμάτων οι σύγχρονοί του, εφόσον τα μυθιστορήματά του εκδόθηκαν μετά θάνατον, και για να γίνει ευρύτερα γνωστός πέρασε καιρός. Κάτι ανάλογο συνέβη και σ’ εμάς με «Το τρίτο στεφάνι» του Ταχτσή, το οποίο επί δέκα τουλάχιστον χρόνια παρέμενε στα αζήτητα, ώσπου τα παιδιά των ηρωίδων του βιβλίου ― η γενιά του Πολυτεχνείου ― αποφάσισαν να ενδιαφερθούν για το σπαρταριστό μικροαστικό σκηνικό της νεότητας των γονιών τους. Για να μη μιλήσουμε για τον Εμπειρίκο, τον οποίο ανέδειξε και λάτρεψε μαζικά η ίδια γενιά, αφού από τους συνομηλίκους του ελάχιστοι είχαν επαφή με τα αυτοσχεδιαστικά διαμάντια της ποίησής του, όσο ο δημιουργός του αχανούς και αθώου πορνογραφήματος «Ο Μέγας Ανατολικός», τα κατεργαζόταν. Ή πιο πρόσφατα,

βλέπε την περίπτωση του Απόστολου Δοξιάδη, που ο προφητικός, για την παγκόσμια τάση της μαθηματικής λογοτεχνίας, «Θείος Πέτρος» του, αγνοήθηκε πανηγυρικά τη δεκαετία του ’80 στη χώρα μας, και για να εκτιμηθεί από κοινό και κριτικούς, έπρεπε πρώτα να λάμψει στον κυρίαρχο αγγλοσαξονικό κόσμο. Θα μπορούσε να επιλέξει κανείς τίτλους και από την πρόσφατη παραγωγή, αλλά πώς να ισχυριστείς με σιγουριά ότι οι μεταγενέστεροι θα θεωρήσουν τα βιβλία αυτά εμβληματικά για την περασμένη δεκαετία; Ίσως υπάρχουν έργα που θα εμφανιστούν αργότερα. Μερικά διαθέτουν ήδη μία δράκα φανατικών θαυμαστών και το πλατύ κοινό θ’ αργήσει να τ’ αγκαλιάσει. Γι’ άλλα μπορεί να έσφαλε η κριτική, ή να μην τα μυρίστηκαν οι δημοσιογράφοι. Τα κριτήρια δεν είναι μόνον ασαφή, αλλά και πρωτόγνωρα, αφού πολλές φορές δημιουργούνται από τις εξελίξεις και αντιστοιχούν σε καταστάσεις, αγέννητες ακόμα. Το μέλλον είναι άδηλο. Ευτυχώς, εν προκειμένω. Γιατί, εάν ένα έργο τέχνης έπρεπε, όχι μόνο να καταναλώνεται όπως ο στιγμιαίος καφές, αλλά και να αποτιμάται τόσο βιαστικά, τότε απλούστατα δεν θα είχε λόγο ύπαρξης. Και τέλος, μην ξεχνάμε ότι ειδικά εδώ σ’ εμάς, για να επιτύχεις πραγματικά, συνήθως πρέπει πρώτα να αποτύχεις. Αναρωτιέμαι τώρα πόσο αποτυχημένο ― και ως προς την πρόσληψή του από τους άλλους και ως προς τις πιο μύχιες προθέσεις μου ― είναι αυτό το κείμενο. Δεν ειρωνεύομαι. Στο βάθος, η αποτυχία, κάθε είδους αποτυχία, είναι καθαρή ποίηση.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

Καλύτερα νεκρός, πάρα αποτυχημένος _Βασίλης Γαλούπης

Όταν οι ζωές μας περιστρέφονται στον αστερισμό του αποτελέσματος και της επιτυχίας, όλα είναι θεμιτά και ο καθένας μοιάζει να επιλέγει το προσωπικό του ντοπάρισμα. Μοναδική επιλογή όσο και αδιέξοδη σε έναν αγώνα από όπου δεν μπορείς να απέχεις.

Οι πρώτες λέξεις που μαθαίνει ένας άνθρωπος του αθλητισμού, είτε είναι αθλητής, προπονητής, παράγοντας, είτε ασχολείται με το αντικείμενο ως δημοσιογράφος είναι δύο: «Επιτυχία» και «Αποτυχία». Το ίδιο, όμως, διδάσκεται και ο πολεμικός ανταποκριτής. Δεν υπάρχει πόλεμος με δύο που έχουν επιτύχει το στόχο τους, ούτε με δύο που έχουν αποτύχει. Ο ένας κερδίζει, ο άλλος χάνει… … Όταν οι αρχαίοι Ρωμαίοι κατακτητές πάλευαν να κατανοήσουν για ποιο λόγο στην Ελλάδα ο νικητής «κερδίζει» μόνο ένα ασήμαντο κλαδί ελιάς και για ποιο λόγο έχει αξία απλά και μόνο η συμμετοχή σε έναν αγώνα, τότε ακριβώς έγινε το πρώτο άλμα για να έρθει ο αθλητισμός πιο κοντά σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Στην κυριαρχία του μοντέλου «Ο νικητής είναι όλα και ο δεύτερος τίποτα». Ο επιτυχών παίρνει τα πάντα… δημοσιότητα, λεφτά, κοινωνική αποδοχή, ενώ ο αποτυχών καταδικάζεται στην αιώνια ανωνυμία. Βρισκόμαστε στον αστερισμό του αποτελέσματος. Στην αποθέωση της νίκης. Η αποτυχία δεν είναι αποδεκτή. Η Άγρια Δύση του 20ού και 21ου αιώνα, δηλαδή, θα περιθωριοποιήσει περισσότερο από ποτέ τον αποτυχημένο και θα δώσει χώρο μόνο στον επιτυχημένο. Έτσι έχει στηθεί η τράπουλα στην κοινωνία γενικότερα. Μονομαχίες σε ρωμαϊκή αρένα… Και δεν θα μπορούσε ο αθλητισμός να αποτελεί εξαίρεση στον γενικό κανόνα. Ποιος είναι ο αιμοδότης αυτού του σκληρού παιχνιδιού; Ο περιβόητος «Ανταγωνισμός». Ο καθένας, δηλαδή, είτε είναι ένας μέσος εργαζόμενος, είτε ο κορυφαίος αθλητής του κόσμου, είτε ο πιο «killer» μπίζνεσμαν οφείλει να παραμένει ανταγωνιστικός, αν θέλει να βρίσκεται στο παιχνίδι… Ο Ρόμπερτ Ένκε, ο Γερμανός τερματοφύλακας του Ανόβερου που αυτοκτόνησε τον περασμένο Νοέμβριο, κάνοντας σάλτο θανάτου στις γραμμές τρένου, βίωσε για πρώτη φορά στην καριέρα του την αποτυχία, όταν το 2003, ως παίκτης της τουρκικής Φενέρ, αποδοκιμάστηκε μέχρις εξευτελισμού από την κερκίδα, μετά από μια κακή εμφάνιση. Τότε λύγισε και βυθίστηκε στην κατάθλιψη. Ουδέποτε βγήκε πραγματικά από το λαβύρινθο. Έκρυβε το πρό-

βλημά του, γνωρίζοντας ότι αν το μάθαιναν οι ομάδες, το πιθανότερο θα ήταν να μην του έκαναν συμβόλαιο. «Από τότε απέκτησε φοβία για την καριέρα του. Είχε κυριευθεί από τον τρόμο της επαγγελματικής αποτυχίας…», δήλωσε την επομένη της αυτοκτονίας τού Ένκε ο ψυχολόγος του, Βάλεντιν Μάρξερ. Η γέννηση της κορούλας του αμέσως μετά με πρόβλημα στην καρδιά και η απώλειά της, του έδωσαν ουσιαστικά το τελειωτικό κτύπημα. Την επιτυχία όλοι την θέλουν. Την αποτυχία κανείς… Κι αυτό το δόγμα επιβλήθηκε στην ψυχολογία όλων μας. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά από τη στιγμή που αυτή είναι η φύση του καπιταλισμού. Αντέχεις στον ανταγωνισμό; Κερδίζεις, και δεν ενδιαφέρει πώς κέρδισες. Δεν αντέχεις και χάνεις; Είσαι κοινωνικό βάρος… Η αποτυχία, δηλαδή, αντιμετωπίζεται σαν η χειρότερη αρρώστια της εποχής μας… Η απόλυση από μια δουλειά θεωρείται αποτυχία. Η πρόσληψη, επιτυχία. Η παραίτηση, όμως; Η παραίτηση είναι απόσυρση από το πεδίο της μάχης, είναι λευκή πετσέτα, δεν είναι ρόλος… Είναι μη συμβατή κι έξω από τα… μανιφέστα του καπιταλισμού, όπου τα πάντα πρέπει κάπου να αποσκοπούν, κατά προτίμηση στο κέρδος, αφού για να έχει κέρδος ο ένας, θα πρέπει να χάσει κάποιος άλλος. Τί κάνουν οι αθλητές στον σύγχρονο αθλητισμό; Ντοπάρονται για να γίνουν ή να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, ώστε να μη βιώσουν μια οδυνηρή αποτυχία, η οποία θα διώξει τους χορηγούς και τα φώτα των ΜΜΕ. Όσο δεν συλλαμβάνονται ντοπέ, όλοι τούς χειροκροτούν. Ουδείς πολυσκοτίζεται για τα «πώς» και τα «γιατί» της επιτυχίας. Ο πρώτος είναι πρώτος και ο δεύτερος τίποτα, άλλωστε. Μόνο αν συλληφθούν στον έλεγχο ντόπινγκ θα βρεθούν στο στόχαστρο της υποκριτικής κοινής γνώμης. Τι κάνουν, αλήθεια, οι εργαζόμενοι στο δικό τους γήπεδο; Η μεγάλη γερμανική ασφαλιστική εταιρεία DAK ανακοίνωσε πέρυσι ότι «δύο εκατομμύρια εργαζόμενοι, δηλαδή ο ένας στους τρείς ασφαλισμένους της, παίρνουν αντι-

καταθλιπτικά και ψυχοδιεγερτικά φάρμακα για να αυξήσουν την απόδοσή τους». Ο πρόεδρος της DAK, Χέρμπερτ Ρέμπσερ, δήλωσε: «Για εμάς είναι ένα σήμα κινδύνου που μας δείχνει ότι ένα μέρος των εργαζομένων έχει πέσει στην ίδια παγίδα του ντοπαρίσματος στην οποία έχουν πέσει και οι αθλητές». Σε τηλεπικοινωνιακό κολοσσό της Ευρώπης, με έδρα τη Γαλλία, έχουν καταγραφεί από το 2008 μέχρι σήμερα περισσότερες από 40 αυτοκτονίες υπαλλήλων, προκαλώντας σάλο διεθνώς. Κοινός παρονομαστής; «Ο φόβος της απόλυσης, της αποτυχίας, της έλλειψης ανταγωνιστικότητας». Αυτός κι αν είναι εφιάλτης… Ένας άνθρωπος να επιλέγει την αυτοκτονία, από το να υποβάλει στον υπεύθυνό του μια απλή παραίτηση… Να του έχει βάλει, δηλαδή, τόσο ασφυκτικά τη θηλιά στο λαιμό το μοντέλο «επιτυχίας– αποτυχίας», «πρόσληψης–απόλυσης», που να μην τολμάει καν να διανοηθεί ότι υπάρχει και κάτι άλλο πέρα απ’ αυτό. Ή, μάλλον, αυτό το κάτι άλλο να το βρίσκει μόνο στο σβήσιμο του διακόπτη… Ό, τι ανεβαίνει, κατεβαίνει… Είναι ένα μοτιβάκι αυτό που πολυφοριέται στην εποχή μας. Ο ελληνικός αθλητισμός μπορεί να το «χρησιμοποιήσει» εύκολα το συγκεκριμένο σλόγκαν. Πέτυχε να είναι η χώρα μας η Νο1 δύναμη παγκοσμίως το 2004, αναλογικά με τον πληθυσμό της. Λίγο αργότερα ήρθε η αποτυχία. Η θορυβώδης πτώση. Όσο εύκολα ανεβήκαμε, τόσο εύκολα πέσαμε… Σε μια νύχτα γίνανε όλα. Μεγάλα και συνεχή σκάνδαλα ντόπινγκ, έλλειψη χρημάτων κι ενδιαφέροντος, λειτούργησαν όλα μαζί για την ανώμαλη προσγείωση, όπως όλα μαζί, αλλά αντίστροφα, λειτούργησαν για την απογείωση, με δόλωμα τον δήθεν εθνικό στόχο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας… Και η αποτυχία αποδεικνύεται πιο πικρή και μακράς διαρκείας, συγκριτικά με τη σύντομη γλύκα της επιτυχίας…

Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ο φίλαθλος» και συντάκτης της στήλης «Ντόπερμαν»

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 23

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

Be a millionaire _Ηλίας Μαρμαράς

Μια βουτιά στα άδυτα της ψυχολογίας των αμετανόητων τζογαδόρων, μια ζουμερή συνομιλία με κάποιον που βάλθηκε να κερδίσει σε ένα παιχνίδι που ήταν από την αρχή χαμένο και εν γνώσει του στημένο.

η διεύθυνση του καζίνο κάνει τα πάντα για να μη γίνεις millionaire. Έχουν πολλούς τρόπους και μεθόδους για να σε σταματήσουν και στο τέλος βέβαια υπάρχει το έσχατο πισώπλατο χτύπημα της απαγόρευσης εισόδου και μάλιστα με νόμο ψηφισμένο στη Βουλή.

μου και η ικανοποίηση του πάθους μου γινόταν κέρδος. Είχα αποκτήσει τη γνώση και την πειθαρχία να παίζω και βιοποριζόμουν από τον τζόγο καλά. Όμως παρότι στα μάτια των άλλων παικτών ήμουν «κάποιος», στα δικά μου μάτια ήμουν απλά ένας λογιστής. Και το κενό μέσα μου παρέμενε. Η αρχική μαγεία της λογιστικής του κέρδους που δεν είναι τίποτα άλλο από το να βάζεις την τύχη σε μια τάξη είχε γίνει πια ρουτίνα. Το αίσθημα της επιτυχίας που σου έδινε η ικανότητά σου να θέτεις το ανεξέλεγκτο κάτω από μια μορφή εξουσίας και να το ελέγχεις υποχωρούσε διαρκώς.

<<Οι περισσότεροι –αν όχι όλοι– ξεκινάμε τον τζόγο γιατί θέλουμε να πάρουμε πίσω αυτό που θεωρούμε πως μας έχει κλέψει ή στερήσει η ζωή. Οι παίκτες νιώθουν πως η ζωή τούς χρωστάει. Σχεδόν πάντα, προϋπάρχει ένα αίσθημα αποτυχίας στις ζωές των τζογαδόρων, που ξεκινά από μια κάποιου είδους έλλειψη και που προηγείται της άλλης της προδιαγεγραμμένης αποτυχίας που προϋποθέτει η ζωή του τζόγου, τουλάχιστον για τους πολλούς. Γι΄αυτό συνήθως τα άτομα που συναντάς στα καζίνο είναι άτομα που έχουν μια ψυχική στέρηση.

Κάθε παιχνίδι, από τον κρατικό τζόγο μέχρι την τελευταία μπαρμπουτιέρα είναι έτσι στημένο ώστε να χάνεις. Οι όροι, οι κανόνες που καθορίζουν τη διαδικασία είναι φτιαγμένοι «εξωτερικά» του ίδιου του παιχνιδιού, προς όφελος αυτών που είναι οι ιδιοκτήτες του παιχνιδιού. Τα καζίνο παίζουν τους παίκτες. Το να ανατρέψεις τις πιθανότητες είναι δύσκολο αλλά γίνεται. Εγώ, για παράδειγμα, έπαιζα Blackjack και ανήκα σ’ αυτούς που τα έπαιρναν. Για να γίνει αυτό χρειάζεται να καταλάβει και να τηρήσει κανείς τρία πράγματα. Μια μαθηματική γνώση, με την έννοια όχι κάποιων ανώτερων δύσκολων μαθηματικών, αλλά αυτών περίπου που χρησιμοποιεί ένας λογιστής. Μετά χρειάζεται πίστη στο υπολογιστικό μοντέλο που χρησιμοποιείς, δηλαδή να μην το εγκαταλείπεις παρασυρόμενος, και τελικά η σωστή διαχείριση των χρημάτων σου. Αλλά είπαμε αυτοί που πάνε στα καζίνο, πάνε επειδή τους ωθεί το πάθος που έχει γεννηθεί από μια έλλειψη και κινούνται παρορμητικά. Πόσοι λοιπόν μπορούν τελικά να πειθαρχήσουν; Όσοι το καταφέρνουν είναι οι επαγγελματίες.

Τα πιο πολλά καζίνο έχουν απέξω μια ταμπέλα με φωτάκια που αναβοσβήνουν και σου απευθύνουν μια εντολή: Be a millionaire. Σαν να σου λένε δηλαδή, έλα να μας πάρεις τα λεφτά. Ξέρουν πως αυτοί που πάνε είναι ψυχικά λιποβαρείς και επιφανειακά τούς πουλάνε την υπόσχεση της επιτυχίας που θα καλύψει την αρχική εκείνη έλλειψη. Αυτό εθίζει, αλλά είναι δυνατόν ποτέ ο εθισμός να εξαλείψει το τραύμα, να θεραπεύσει; Άλλωστε, μόλις κάποιοι, ελάχιστοι, αρχίζουν να παίρνουν τα λεφτά

Ο επαγγελματίας είναι ο «πετυχημένος» που κερδίζει, λογιστικά μιλώντας πάντα, επτά στις δέκα φορές εκεί που ο συνηθισμένος, ο «αποτυχημένος» παίκτης κερδίζει τρεις στις δέκα. Στα καζίνο αρέσει να κυκλοφορεί η φήμη του επαγγελματία γιατί λειτουργεί σαν κράχτης, ενώ την ίδια στιγμή δεν τον θέλουν. Να υπάρχει, αλλά «έξω από μας». Δεν θέλουν διαρροή χρημάτων και ένας επαγγελματίας αυτό κάνει. Τους τα παίρνει. Εγώ, το είχα καταφέρει και κέρδιζα. Ο εθισμός μου στον τζόγο ικανοποιούσε το ψυχικό έλλειμμά

Η σχέση του τζόγου και της αποτυχίας είναι γνωστή και δεδομένη. Ο τζογαδόρος καταστρέφεται και τα καζίνο κερδίζουν. Λιγότερο γνωστή, στους αμύητους τουλάχιστον, είναι μια άλλη σχέση με τον τζόγο, αυτή του επαγγελματία παίκτη, του «επιτυχημένου». Του παίκτη που καταφέρνει με σύστημα και ψυχραιμία να τα «παίρνει» από τα τραπέζια των καζίνο και κάποιες φορές μάλιστα να τα αναστατώνει κυριολεκτικά. Γίνεται όμως ποτέ εκατομμυριούχος; Μπορεί να νικήσει τελικά τους μηχανισμούς του παιχνιδιού; Μπορεί να διαφύγει το πεπρωμένο της αποτυχίας; Ο συνομιλητής μου, ο Θοδωρής Καψάλης είναι μια περίπτωση επαγγελματία παίκτη, που έχει «στηθεί» πολύ καιρό αντιμέτωπος με τους κανόνες του τζόγου, γνωρίζει καλά την εμπειρία και μου την περιγράφει:

24 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0

Άλλωστε, ο πετυχημένος λογιστής που κερδίζει στο καζίνο είναι ένα επάγγελμα στο οποίο όσο καλύτερος γίνεσαι τόσο πιο δύσκολα βρίσκεις δουλειά. Ο σωστός επαγγελματίας παίκτης απολύεται από το καζίνο στο τέλος. Έτσι, την τελική απόφαση για τη σχέση μου με τον τζόγο δεν την πήρα εγώ αλλά τα καζίνο που μου απαγόρευσαν την είσοδο. Μετά απ’ αυτό η μόνη επιλογή που έχεις είναι να γίνεις ένας φυγάς. Δηλαδή να γυρνάς στα καζίνο από χώρα σε χώρα με μια βαλίτσα στο χέρι να ξυπνάς σε μια άσχετη πόλη, μέσα σε ένα άσχετο ξενοδοχείο, τίποτα να μη σου θυμίζει κάτι από τη ζωή σου και όλα αυτά μόνο και μόνο για να μπαίνεις στην ένταση να επαναλαμβάνεις κάθε βράδυ την τελετουργία της αδρεναλίνης του τζόγου. Από πόλη σε πόλη και από καζίνο σε καζίνο, σαν φυγάς. Μπορεί να είχα καταφέρει να κάνω δουλειά το πάθος μου χωρίς αυτό να με καταστρέφει εντελώς ή έτσι νόμιζα τουλάχιστον, αλλά μετά τις απαγορεύσεις εισόδου στα καζίνο της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών οι απαιτήσεις είχαν γίνει πια πολύ μεγάλες. Έτσι τελείωσε η περιπέτεια της σύγκρουσής μου με τα συστήματα του τζόγου.>>

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

This is not a «success story» _Τατιάνα Βέρμπη

Η ζωή του σχεδόν άγνωστου ρόκερ Τέρυ Παπαντίνα έγινε πρόσφατα ταινία, με πρωταγωνιστή τον ίδιο, στο ντοκιμαντέρ «T4 trouble And the Self Admiration Society» του Δημήτρη Αθυρίδη. Ο Παπαντίνας ξεχωρίζει ως ένας γνήσιος loser αντι-ήρωας, ενώ οι αποτυχίες και τα αδιέξοδα που μόνος του δημιούργησε, αλλά και ο τρόπος που τα δημιούργησε, του έχουν δώσει μια θέση στις καρδιές όλων που συγκινούνται από σκοτεινές ροκ εν ρολ ιστορίες. Η Τατιάνα Βέρμπη που δούλεψε στην παραγωγή της ταινίας και τον έζησε από κοντά γράφει για τις εμπειρίες που αποκόμισε από την επαφή με έναν άνθρωπο που παραδέχεται ανοιχτά ότι «έχασε το παιχνίδι».

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με περιπτώσεις ανθρώπων, αν δεν αντιλαμβανόμαστε ήδη και τη δική μας ως τέτοια, που ενώ έδειχναν να προορίζονται για αλλού, τα μονοπάτια της ζωής τούς έβγαλαν τελικά σε άλλο σημείο. Η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος, το θέατρο βρίθουν από ιστορίες τέτοιων χαρακτήρων, η τραγικότητα των οποίων είναι ανάλογη της ανατροπής που συντελείται μεταξύ της αρχικής και της τελικής κατάστασης στην οποία περιέρχονται. Πρόσφατα, ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ* ανέλαβε να αφηγηθεί την ιστορία μιας σχεδόν άγνωστης φυσιογνωμίας της ελληνικής ροκ μουσικής σκηνής. Ο ήρωάς της διέθετε ένα μεγάλο χάρισμα στην μουσική και είχε πολλές ευκαιρίες ώστε να το αξιοποιήσει, αλλά για κάποιο λόγο δεν κατάφερε ποτέ να διαχειριστεί το ταλέντο του προς όφελός του. Σήμερα, σχεδόν στο μέσο της ζωής του, άνεργος και περιθωριοποιημένος, μπρος σ’ ένα υπαρξιακό αδιέξοδο, αντιμετωπίζει με χιούμορ και κυνισμό την κατάστασή του και διερωτάται πού ακριβώς μπορεί να έχασε το «παιχνίδι». Η ιστορία του έχει ως εξής: μεγάλωσε, μαζί σχεδόν με την ροκ υποκουλτούρα, στη Νέα Υόρκη, από Έλληνες γονείς και στα 16 του επέστρεψε στην Ελλάδα (1967), εισάγοντας ένα στυλ στο παίξιμο της ηλεκτρικής κιθάρας που ξεπερνούσε κατά πολύ τα ελληνικά δεδομένα. Σύντομα βρέθηκε να παίζει με τα σημαντικότερα ονόματα της, εκκολαπτόμενης τότε, ελληνικής ροκ σκηνής, όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος και ο Νίκος Παπάζογλου. Την καλλιτεχνική του μοναδικότητα συμπλήρωνε μια καθ’όλα αυθεντική rock’n’roll συμπεριφορά, είτε αυτή περνούσε μέσα από το ντύσιμο, είτε μέσα από το γλωσσικό ιδίωμα, την αντίδραση, τον ηδονισμό. Δεδομένων των πολιτισμικών και κοινωνικών διαφορών που είχανε τότε η Νέα Υόρκη με τη Θεσσαλονίκη, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη διάσταση της πραγματικότητας που περιγράφει η φράση μιας παλιάς του γνωστής «…τέτοιους τύπους βλέπαμε μόνο στα εξώφυλλα του Rolling Stone…» Στα χρόνια που ακολούθησαν οι διάφορες συνεργασίες δεν κατάφεραν να αποδώσουν ή να σταθεροποιηθούν. Οι μουσικοί με τους οποίους βρέθηκε, του προσάπτουν επαγγελματική ασυνέπεια και αλαζονεία και αγανακτισμένοι τον εγκαταλείπουν. Η ροκ επίφαση δεν μετουσιώθηκε σε καλλιτεχνικό έργο, αλλά εξαντλήθηκε σε ένα ξέφρενο sex and drugs and rock’n’roll ύφος ζωής. Ο ήρωας άρχισε να καλλιεργεί την ψευδαίσθηση πως συνεργασίες και σχέδια είναι στα «σκαριά» και πως σύντομα θα πραγματοποιηθούν. Στην πραγματικότητα, έδινε στο ταλέντο του μόνο την ευκαιρία κάποιων εμφανίσεων σε μπαρ της πόλης με σχήματα που στηνόταν την τελευταία στιγμή. Η ψευδαίσθηση δεν άργησε να γίνει αυταπάτη. Χρηματοδότες μιας εύκολης και στη λογική της «ήσσονος προσπάθειας» ζωής, οι τυπικοί Έλληνες γονείς, άθελά τους βοήθησαν στην παράταση της εφηβείας του, στον παρασιτισμό του, μέχρι που η αυτοκαταστροφική του τάση τέθηκε εκτός ελέγχου και οι εξαρτήσεις έγιναν τρόπος ζωής.

Η έλλειψη πάλι μιας ροκ μουσικής βιομηχανίας στην Ελλάδα την εποχή εκείνη μέχρι και σήμερα, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να τον στηρίξει, έκανε την ενσωμάτωσή του στο εμπορικό μουσικό γίγνεσθαι ακόμη πιο απίθανη. Οι υπάρχουσες δισκογραφικές εξάλλου, δεν προωθούσαν τότε, όπως και τώρα, τον αγγλικό στίχο και ο μόνος δίσκος που κατάφερε να ολοκληρωθεί δεν γνώρισε εμπορική επιτυχία, γιατί το κοινό δεν ήταν εξοικειωμένο με έναν τόσο «προχωρημένο» ροκ ήχο. Τη συμπεριφορά του ήρωα καθόρισαν εν μέρει κάποιες τραυματικές εμπειρίες βιωμένες σε νεαρή ηλικία. Η απότομη αλλαγή περιβάλλοντος, λόγω της μετανάστευσης κατά την κρίσιμη ηλικία της εφηβείας, περιέπλεξε τη διαδικασία σύστασης μιας «ταυτότητας». Επιπλέον, η σχέση σωματικής και λεκτικής βίας με τον πατέρα, συντέλεσαν στο να οικειοποιηθεί από μικρός ένα σενάριο συνδιαλλαγής νευρωτικού τύπου με τον Άλλο, το οποίο και επανέλαβε στη συνέχεια ασυνείδητα σε πολλές από τις σχέσεις του. Η δημιουργία υγιών σχέσεων καταλήγει να είναι ένα από τα μεγαλύτερά του προβλήματα και να ευθύνεται για τις αποτυχίες του. «Αυτή η λέξη είναι η πιο γαμημένη απ’ όλες, …η σχέση, …. δεν είχαμε καμία σχέση, δεν θα έχουμε καμία σχέση…., δεν έχω σχέσεις, θα ήθελα πολύ να είχα, αλλά δεν έχω. . .» διαπιστώνει τώρα με πικρία. Η σχέση με τη μητέρα, που ακόμη τον συντηρεί, είναι αυτή που έχει επιβιώσει, διαποτισμένη από ένα αίσθημα πληγωμένης περηφάνιας σε στιγμές βαθιάς σιωπής τις οποίες μοιράζονται. Ο ήρωας πληρούσε νέος πολλές από τις προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη καριέρα, αλλά το ταλέντο από μόνο του δεν στάθηκε αρκετό για να φτάσει στην επιτυχία. Η εικόνα του εαυτού του που εισέπραττε εξ αντανακλάσεως από τον περίγυρό του, η εικόνα ενός γοητευτικού και ξεχωριστού ρόκερ, του αρκούσε. Προφανώς είχε μια αδυναμία στο να εκτιμήσει σωστά τις συνθήκες και δεν αντιλήφθηκε πως περνάει «δίπλα» από σημαντικές ευκαιρίες της ζωής του, πως δεν εξελίσσεται καλλιτεχνικά αλλά ούτε και προσωπικά και πως, τέλος, κάποια στιγμή το «πάρτι» πρέπει να τελειώσει. Η προβληματική σχέση με τον εαυτό γίνεται μοιραία προβληματική σχέση με τον Άλλο και οδηγεί αναγκαστικά σε μικρές ή μεγάλες ήττες. Αλλά, η «αποτυχία», υπό τη μορφή που περιγράφεται παραπάνω, είναι μια «ασθένεια» που θεραπεύεται, αρκεί να ψάξει κανείς με ειλικρίνεια μέσα του, τα επαναλαμβανόμενα σενάρια της αποτυχίας (ή επιτυχίας) του και να αναζητήσει τα αίτιά τους. Εκεί, αρχίζει όμως μια άλλη ιστορία.

Η ροκ επίφαση δεν μετουσιώθηκε σε καλλιτεχνικό έργο, αλλά εξαντλήθηκε σε ένα ξέφρενο sex and drugs and rock’n’roll ύφος ζωής. Ο ήρωας άρχισε να καλλιεργεί την ψευδαίσθηση πως συνεργασίες και σχέδια είναι στα «σκαριά» και πως σύντομα θα πραγματοποιηθούν.

T 4 trouble and the Self Admiration Society του Δ. Αθυρίδη http://www. youtube. com/watch?v=MKS4NHzuvrE (trailer) http://www. youtube. com/watch?v=onJVpiANB9k (main theme of the soundtrack)

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 25

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

Loser Mom _Μελίνα Σπαθάρη

Εξομολογήσεις μια καθωςπρέπει(;) νέας μητέρας

Aπ’ όπου και να πιάσω το ζήτημα, δεν ταιριάζω στο προφίλ της πετυχημένης μητέρας – συζύγου- οτιδήποτε και κάποτε θα καώ στην κόλαση. Μπορώ τώρα να σπρώξω το καρότσι με την ησυχία μου; Προσπαθώντας να χωρέσω στο στερεότυπο της επιτυχημένης μαμάς, ανακάλυψα πως μόνο ως αποτυχημένη μπορώ να μεγαλώσω όπως θέλω το παιδί μου. Με το θηλασμό τα έκανα θάλασσα. Με τις πλενόμενες πάνες υπέρ της σωτηρίας του Αμαζονίου, επίσης. Όταν διασταυρώνομαι με άλλες μαμάδες στις παιδικές χαρές δεν έχω να ανταλλάξω συνταγές για organic κέικ που «ξετρελλαίνουν τα μωρά», υπάρχουν μέρες (νύχτες για την ακρίβεια) που σκέφτομαι πως ο Ηρώδης ήταν παρεξηγημένη προσωπικότητα και έχω αποφασίσει να μην κάνω δεύτερο παιδί βυθίζοντας έτσι τη χώρα πιο βαθιά στον δημογραφικό της μαρασμό. Μια δεκαετία πίσω, μπορεί και να ’μουν συνηθισμένη περίπτωση. Σήμερα όμως είμαι μια αποτυχημένη μητέρα και ήδη θα ’πρεπε να έχω αρχίσει να μαζεύω μπάτζετ για την ψυχοθεραπεία του παιδιού. Γιατί μητρότητα πλέον δεν σημαίνει απλώς να μεγαλώνεις μωρά, αλλά να τα μεγαλώνεις σύμφωνα με τις υψηλές προδιαγραφές και τις αυστηρές ντιρεκτίβες των «ειδικών». Χάρη σε μια σιωπηρή συμφωνία οικογενειακών συμβούλων, ποπ ψυχολόγων των πρωινάδικων, εκπροσώπων θηλασμού, οικολόγων, μαιευτήρων, υπάρχει μια ιδανική στολή την οποία πρέπει να φορά κάθε υποψήφια για την επιτυχία μητέρα, κι ένα σύνολο από νόρμες, πρέπει και απαγορεύεται που πρέπει να τηρεί απαρεγκλίτως: Δεν θα βιαστεί να γυρίσει στη δουλειά, αν την εγκαταλείψει ακόμη καλύτερα. Δεν θα ταΐζει το παιδί από τα έτοιμα, θα το αφήνει πού και πού να κοιμάται στο κρεβάτι της, δεν θα πίνει, δεν θα καπνίζει, δεν θα λέει κακές λέξεις, θα σταματήσει να ακούει φωνακλάδικα συγκροτήματα, θα κάνει «από τώρα» αίτηση στα καλά σχολεία, θα φωνάζει για τσάι άλλες μαμάδες και θα μιλάει για ωτίτιδες και πουρέδες λαχανικών και όχι για τη νέα σεζόν του Mad Men. Και τελευταίο αλλά όχι έσχατο, θα «φοράει» το παιδί σε sling γιατί η σύγχρονη παιδιατρική υποστηρίζει ότι κάνει καλό άλλωστε «έτσι κάνουν στην Αφρική». Το αντεπιχείρημα ότι είναι άβολο κι ότι οι Αφρικανές δουλεύουν όλη μέρα, αν είχαν πού να αφήσουν το παιδί δεν θα το έβαζαν εκεί να ψήνε-

26 | κοντέινερ Μάιος 2010

ται στον ήλιο, δεν πείθει. Ωστόσο, κι αν ακόμη δεχτείς να παίξεις με τους όρους της επιτυχίας, τα «πρέπει» και τα «δεν πρέπει» συχνά είναι αντιφατικά: Για το ιατρικό κατεστημένο και τον μέινστριμ περίγυρό σου είσαι είτε οπισθοδρομική χίπισσα είτε μορμόνα αν αποφασίσεις να γεννήσεις χωρίς επισκληρίδιο, μέσα σε νερό, μακριά από τις ανέσεις και την ασφάλεια του μαιευτηρίου. Όμως για τον εναλλακτικό παιδίατρο (παύλα) ερασιτέχνη ψυχολόγο δεν το ’κανες καλά γιατί εγκατέλειψες το θηλασμό. Αν αποφασίσεις βέβαια να θηλάσεις πάνω από χρόνο πάλι λάθος είσαι, γιατί «δεν αφήνεις το παιδί να απογαλακτιστεί». Γενικά είσαι λάθος αν του επιτρέπεις να βλέπει τηλεόραση, λάθος κι αν την πετάξεις στα σκουπίδια. Λάθος αν το ταΐζεις baby junk food, λάθος κι αν δεν το αφήνεις να φάει καμιά τηγανητή πατάτα. Λάθος αν επιστρέψεις στις φιλοδοξίες και στην καριέρα σου, λάθος κι αν μείνεις σπίτι να αλλάζεις πάνες. Ό,τι και να κάνεις είσαι χαμένη από χέρι. Η μετα-φεμινιστική εποχή σε έκανε να πιστεύεις ότι μπορείς να είσαι και να κάνεις τα πάντα, να χτίζεις την ταυτότητά σου ελεύθερα. Δοκίμασε όμως να το κάνεις όλο αυτό με παιδί και θα βρεθείς τετ α τετ με έναν νέο μισογυνισμό, γενικευμένο και καλά συγκαλυμμένο πίσω από μια ρητορική «ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος» για τα παιδιά που ξαφνικά δεν είναι μόνο το «μέλλον» μας αλλά και το συλλογικό χόμπι μας. Το status μας. Ένα σίγουρο διαφημιστικό χαρτί για τo τηλεοπτικό prime time. Το Second Life μας. Ένα κοινό, δημόσιο αγαθό για το οποίο πλέον όλοι έχουμε άποψη και ευθύνη, όχι μόνο οι γονείς. Πάνω στο μωρό και στη μητέρα προβάλλουμε ανενδοίαστα τις προσωπικές και συλλογικές φαντασιώσεις μας, τα τραύματά μας, τις προσδοκίες μας. Εξ ού και η πίεση στη σύγχρονη μητέρα να συμμορφωθεί με ένα «βιολογικό» ιδεώδες, με αυθαίρετες, συντηρητικές αρχές που επιτάσσουν πώς πρέπει να είναι η εγκυμοσύνη, ο τοκετός, η ανατροφή. Αν αποφασίζαμε να δούμε τη μητρότητα ρεαλιστικά, χωρίς το λούστρο του Χόλιγουντ και του κίτρινου Τύπου ή αν είχαμε έστω και ελάχιστη συναίσθηση του τι περνά κάποια όταν κάνει παιδί για πρώτη φορά, το τεράστιο στρες, τις πιέσεις συν το ορμονικό roller coaster, το πόσο δύσκολο είναι να ταιριάξει τον προμητρότητας με τον μετα-μητρότητα εαυτό της, κατ’αρχάς δεν θα της ζητάγαμε ποτέ να κάνει δεύτερο. Θα ήταν σαν να ζητάμε από έναν επιζώντα του Τιτανικού να μάθει να κάνει θαλάσσιο σκι.

Λάθος αν επιστρέψεις στις φιλοδοξίες και στην καριέρα σου, λάθος κι αν μείνεις σπίτι να αλλάζεις πάνες. Ό,τι και να κάνεις είσαι χαμένη από χέρι.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

ΜΗΝΥΜΑ ΠΑΡΆΛΙΑ _Γιάννης Θωμάς

Ας φυσήξω λοιπόν για να σβήσω αναμμένο σπίρτο μέσα σε γεμάτο τασάκι. Ολόκληρο το ομιλητικό νταραβέρι λαμβάνει χώρα στην παιδική χαρά της γλωσσικής αποτυχίας. Κάθε πρόταση αποτυγχάνει δίνοντας χώρο στην επόμενη να έρθει και ούτω καθεξής. Κάθε παράγραφος: τα ίδια· εις τους αιώνες των αιώνων.

μια τόσο κοινή δράση και να πω κάτι γι’ αυτήν που να μην αφορά τα πάντα, θα ’πρεπε μάλλον να στραφώ από την περιφέρεια προς τον πυρήνα, όπως κάνουμε δηλαδή πάντα για να αποφύγουμε το αναμενόμενο. Μετά θα δω τι θα κάνω. Η αποτυχία δεν κάνει τίποτ’ άλλο απ’ το να στρέφεται, να συστρέφεται, να αποστρέφεται, και να επιστρέφει.

Όταν ο Μεγάλος Λεμπόφσκι ήταν μικρός αγαπούσε μια κοπέλα. Την είχε γκόμενα. Ο μπαμπάς του γνώριζε τον πατέρα της και μια φορά τον συνάντησε σε κάποιο γραφείο. Για λίγο έκαναν και οι δύο ότι δεν ξέρουν κάτι για τη σχέση των παιδιών τους. Έτσι μίλησαν για την κρίση και τα νέα τους. Έπειτα, ο μπαμπάς του πρωταγωνιστή κοίταξε το ταβάνι κι ο άλλος τον ρώτησε τι κάνει ο γιος του κι ο μπαμπάς απάντησε ραπάροντας «δεν σπουδάζει, δεν πάει φαντάρος, δεν δουλεύει και πίνει». Ο μικρός Λεμπόφσκι μισούσε τη λέξη «έπειτα» και έπινε.

Ο πατέρας, που αγαπούσε κι αυτός την κόρη του, έφυγε περπατώντας. Πήγε χαμογελαστός στο καφενείο της παραλίας. Ένα σκυλί που είχε κάνει κάποια αταξία προσποιούνταν ότι κούτσαινε γιατί είδε ότι τον είδε τ’ αφεντικό του. Στη διπλανή καφετέρια κόσμος παρακολουθούσε τη διαιτησία με την πλάτη στραμμένη στη θάλασσα. Κάποιο κατεστημένο απορροφούσε όλη την ευθύνη της ήττας. Ήπιε μια φρέσκια λεμονάδα με μαύρη ζάχαρη και δυόσμο.

Η αποτυχία είναι πρώτα απ’ όλα ένα μήνυμα που απευθύνω σε κάποιον. Όπως και να ’χει, αν επιμείνω να περιορίσω

στυχίας και γι’ αυτό δεν βοηθάει να ξεθολώσουν τα νερά. Για να την εξετάσω οφείλω να την ωθήσω προς τα του οίκου της κι εκεί ίσως την αναγκάσω να δώσει ένα παράδειγμα της ιδιοπροσωπίας της, έστω και μερικό. Πέρασε η μέρα με σιγουριά για τον εαυτό του και ο πατέρας από την αδυναμία που είχε για τον κόσμο πήγε στο σπίτι του να αναπαυτεί. Εκεί συνάντησε τη γυναίκα με την οποία είχαν συμφωνήσει ότι τα λόγια είναι φτώχεια μόνο για τους παλιανθρώπους. Της εξήγησε ότι όταν μεθαύριο θα έρθει σ’ αυτήν το παιδί τους και της πει «μαμά απέτυχα», δεν θα ’ταν άσχημα να πει από μέσα της «ευχαριστώ κορίτσι μου που μου δίνεις ακόμα σημασία» και να της φτιάξει μια λεμονάδα με δυόσμο και ζάχαρη να δροσιστεί. Πολύ λογικό· ας πάμε τώρα προς τα έξω.

Όντως, μακροσκοπικά, η αποτυχία είναι «διαλυμένη» στα πάντα και παντού. Δεν ορίζεται με μιας. Η επανάληψη – μητέρα κάθε παθήσεως– που φαίνεται να την συνοδεύει κατά κανόνα, πλαισιώνει τόσες άλλες εκφράσεις της δυ-

Μαζεύω τη στάχτη από το τραπεζάκι και το χαλί. Όποιος τα καταφέρνει να λέει ότι υπάρχει χωρίς αποτυχία τον φωνάζουμε Αμερικανό.

οι προβολείς, όταν σταματήσουν τα φλας, όταν κλείσουν οι συμφωνίες, όταν πεταχτούν οι προσκλήσεις, όταν αναλωθούν τα ποτά, όταν ειπωθούν τα κουτσομπολιά, όταν παγώσουν τα χαμόγελα, όταν λιώσουν τα χρώματα στο μυαλό προσκεκλημένων και απρόσκλητων, και απομείνουν να αλωνίζουν οι αρουραίοι και οι κατσαρίδες;

και όχι με την ιδία του τη γελοιότητα. Αν είχε δίκιο ο εν λόγω συγγραφέας, που πρώτα γέμιζε με τη γραφή του τον εσωτερικό μας κόσμο κι ύστερα γέμιζε το ποτήρι του, δεν θέλω να σκέφτομαι τι μπορεί να είμαστε εμείς οι υπόλοιποι: γεννήτορες του μηδενός αντί για μάρτυρες του παντός, σε αυτό το νεκροταφείο ζωντανών που ονομάζεται σύγχρονη τέχνη.

«Λάδι σε μουσακά» _Γιώργος Λαμπράκος

Μην αναμένετε τη Μέρα της Κρίσης. Έρχεται κάθε μέρα. Albert Camus, Η πτώση

Κάποιοι ασχολούνται με το θέαμα του κόσμου, άλλοι ασχολούνται με τον κόσμο του θεάματος. Κάποιοι αισθάνονται, άλλοι επιδίδονται στην αισθηματολογία. Κάποιοι έχουν χιούμορ, άλλοι λένε ανέκδοτα. Κάποιοι εξεγείρονται, άλλοι διεγείρονται όταν μιλούν για εξέγερση. Κάποιοι πλήττονται από την τραγωδία της ζωής, άλλοι πλήττονται από την τραγωδία της τραγωδίας. Κάποιοι βοηθούν αλλήλους, άλλοι διατυμπανίζουν την αλληλοβοήθεια. Κάποιοι βάζουν σε ό, τι κάνουν την ψυχή τους, άλλοι βάζουν σε ό, τι κάνουν την ψυχολογία τους. Σε μια κουβέντα με έναν ζωγράφο, πασίγνωστο για το ότι ζωγραφίζει και ασύγγνωστο για το τι ζωγραφίζει, τον ρωτώ αν πήγε να δει την έκθεση ενός κοινού μας γνωστού, δικαίως γνωστού για το τι ζωγραφίζει. «Όχι, δεν πήγα στα εγκαίνια», μου απαντά. «Δεν σε ρώτησα αν πήγες στα εγκαίνια», του αντιτείνω, «σε ρώτησα αν είδες τα έργα του». «Αν δεν πας στα εγκαίνια, τι νόημα έχει να δεις τα έργα;» αποκρίνεται με ένα προπετές ύφος ψευδοσοφίας. Σωστά, τι νόημα έχει να δεις μια ουσιαστική έκθεση τέχνης όταν σβήσουν

Ρώτησαν κάποτε τον κατά πολλούς σπουδαιότερο συγγραφέα του 20ού αιώνα τι πιστεύει πως είναι, κι αυτός απάντησε: «Ένας άνθρωπος χαμηλής αξίας με ροπή προς τον αλκοολισμό». Σκέφτομαι αυτήν την απάντηση ενόσω κάθομαι σε ένα καφέ και ακούω τη συζήτηση μιας ομάδας κακιτεχνών. Ο παραπάνω πρωτοκάθεδρος των εγκαινίων και πρωθιερέας του δήθεν, πασίγνωστος για τον αλκοολισμό του που τον είχε οδηγήσει στο να μη μπορεί να κρατά σταθερό όχι μόνο το πινέλο, αλλά ούτε καν το ποτήρι, πόσο μάλλον τον ίδιο του τον εαυτό, ολοκληρώνει το εκκοσμικευμένο κήρυγμά του περί τέχνης διαλαλώντας: «Ο ντε Κίρικο; Ποιος είναι αυτός ο κύριος;» Οι υπόλοιποι γελούν, δυστυχώς με τη γελοιότητα που πετάει

Το πολυταξιδεμένο καράβι του ουσιώδους έχει καταποντιστεί αύτανδρο και περιβάλλεται πια μονάχα από καρχαρίες και τσούχτρες, ενώ η πειρατική φρεγάτα του επουσιώδους σαλπάρει αγέρωχη κατακτώντας και λεηλατώντας το ένα μετά το άλλο, όλα τα εναπομείναντα νησιά της γόνιμης γραμμής. Μια ιστορικά αναπόδραστη αποτυχία της εποχής μας είναι η απάλειψη της έντονης πινελιάς που αδρογράφει τον κόσμο, η ριζική διασάλευση των ορίων που σαν φάροι, μα όχι σαν σκόπελοι, θα μας βοηθούσαν να γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στο «όλα επιτρέπονται» και στο «ό, τι να ’ναι». Να γνωρίζουμε, ούτως ειπείν, πότε βάζουμε λάδι στο μουσαμά και πότε στο μουσακά.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 27

Α φιέ ρω μ α _Α Π ΟΤΥΧ ΙΑ

Για να πάει στο Αλγέρι _Νίκος Αδάμ Βουδούρης

Λίγες στιγμές από την ζωή ενός ανθρώπου που απλά δεν μπόρεσε να αντέξει τις επιτυχίες του.

Τώρα, προχωρημένα μεσάνυχτα, ο Κώστας Ζ. πήρε το μαξιλάρι παραμάσχαλα, βγήκε στη βεράντα και το έστρωσε κάτω για να καθίσει. Είναι Μάιος και η βραδιά στην Αθήνα είναι ζεστή και ευχάριστη. Στην τηλεόραση τέτοια ώρα δεν έχει πια κακές ειδήσεις. Τα κανάλια δείχνουν όργανα γυμναστικής, κατσαρολικά και αντίκες. Ο Κώστας Ζ. άναψε τσιγάρο και άραξε στο μαξιλάρι του. Είναι σαρανταπεντάρης και απόψε για πρώτη φορά, γυρίζει πίσω στο χρόνο και σκέφτεται τα αίτια της αποτυχίας του. Στο μυαλό του στριφογυρίζει η φράση: άστοχος επαγγελματικός προσανατολισμός. Κάπου την άκουσε. Στριφογυρίζει επίσης η φράση: για να πάω στο Αλγέρι. Αυτή η δεύτερη φράση είναι δική του. Πώς του ’ρθε; Την ξεστόμισε λίγη ώρα πριν στον πατέρα του, όταν ο γέρος μισοκοιμισμένος ανασηκώθηκε στο στρώμα και κοίταξε έκπληκτος τον γιό του να στέκεται από πάνω του με ένα μαξιλάρι στα χέρια. Τι κάνεις Κωστάκη, ρώτησε. Θα σε πνίξω με το μαξιλάρι, απάντησε ο Κώστας. Γιατί βρε Κωστάκη, είπε ο γέρος γελώντας. Για να πάω στο Αλγέρι, απάντησε ο Κώστας. Ο πατέρας του ξέσπασε σε γέλια που σε λίγο έγιναν λαχάνιασμα και στο τέλος βήχας βαθύς. Ο Κώστας άφησε το μαξιλάρι κάτω, του έφερε νερό, του χάιδεψε τα μαλλιά και του είπε: Καληνύχτα πατέρα, θα κάνω ένα τσιγάρο στη βεράντα. Χωρίς να περιμένει απάντηση, πήρε το μαξιλάρι και ήρθε εδώ. Ανακατεύει τη μέχρι τώρα ζωή του. Άστοχος επαγγελματικός προσανατολισμός. Ίσως αυτό να ήταν η αποτυχία του. Μπορεί πάλι η αποτυχία του να ήταν η ανικανότητα να χειριστεί τις επιτυχίες του, διότι ο Κώστας είχε επι-

τυχίες. Είχε αυτό που λέμε κανονική πορεία, πιθανόν και πάνω από το κανονικό, πάνω από το μέτριο δηλαδή. Άριστες σπουδές, μεταπτυχιακό, λαμπρή έναρξη στην καριέρα, αλλά μετά ήρθε αυτό. Πεσμένη διάθεση. Έλλειψη κάθε ενδιαφέροντος, μηδαμινή αγωνιστικότητα. Καλή αρχή, άδοξο τέλος. Έμεινε για λίγο άνεργος και μετά κατέφυγε στην ημιαπασχόληση. Γνώριζε την αγγλική, είχε τη διδακτική επάρκεια και για λύση προσωρινή βρήκε και έκανε, λίγες ώρες την εβδομάδα, μαθήματα αγγλικών, και τον υπόλοιπο καιρό στο σπίτι. Είχε αυτή τη μανία με τις δουλειές του σπιτιού. Μάλλον την κληρονόμησε από τη μάνα του, που πέθανε είκοσι χρόνια πριν, όταν ο Κώστας ήταν φοιτητής. Εξάλλου ο πατέρας του δούλευε πολλές ώρες, τότε που δούλευε, και κάποιος έπρεπε να φροντίζει το σπίτι. Μετά που ο πατέρας του βγήκε στη σύνταξη (καλή σύνταξη, ευτυχώς πολύ καλή), έμεναν οι δυο τους πολλές ώρες στο σπίτι μαζί. Στην αρχή δεν πολυμιλούσαν, μετά ξανοίχτηκε ο ένας στον άλλον. Όχι ότι είχαν φοβερά μυστικά. Μιλούσαν όμως για την επικαιρότητα, την πολιτική, σπανίως για κάτι μακρινούς συγγενείς. Ο Κώστας διασκέδαζε με τον πράο πατέρα του. Γελούσε με τις αδεξιότητές του στο καθημερινό νοικοκυριό. Παράλληλα κοιτούσε για δουλειά, όχι με μεγάλη θέρμη βέβαια. Κάποτε βρήκε κάτι και για λίγο δούλεψε σε μια εταιρεία. Για το σπίτι, για τις δουλειές δηλαδή, βρήκαν γυναίκα, Ουκρανή. Αυτό κράτησε ενάμιση μήνα. Τον απέλυσαν. Έδιωξε και αυτός την Ουκρανή και όλα έγιναν όπως πριν. Μέχρι που ο πατέρας του κατέπεσε και ο Κώστας, μαζί με τις δουλειές του σπιτιού, ανέλαβε και χρέη νοσηλευτή. Αυτά ως εδώ.

Απόψε ο Κώστας σκέφτεται τι θα γίνει από δω και μπρος. Μεταξύ σοβαρού και αστείου πιπιλάει αυτή τη φράση: Για να πάω στο Αλγέρι. Στριφογυρίζει στο μαξιλάρι, ανάβει και δεύτερο τσιγάρο και με το νου του κάνει λογαριασμούς. Όταν ο πατέρας του πεθάνει θα κληρονομήσει δύο διαμερίσματα. Αυτό, το μεγάλο που ζούνε τώρα και το άλλο, το δυαράκι που έχουν στο κέντρο. Το μικρό θα το πουλήσει, το μεγάλο θα το νοικιάσει. Και θα πάει στο Αλγέρι. Το νοίκι μπορεί για την Ελλάδα να είναι πενιχρό εισόδημα αλλά για το Αλγέρι είναι ό, τι πρέπει. Στο Αλγέρι, όπως έχει ακουστά, η ζωή είναι ράθυμη. Θα βρει ένα μικρό σπίτι, ίσως και να το αγοράσει. Θα έρχεται στην Ελλάδα μια φορά το χρόνο για τυχόν εκκρεμότητες. Κάνει και ζέστη στο Αλγέρι. Τα πρωινά θα κάνει τις δουλειές του σπιτιού και λίγα ψώνια. Τα μεσημέρια θα κοιμάται και τα απογεύματα θα κάνει καμιά βόλτα. Ίσως και να ταΐζει κανένα από τα κοπρόσκυλα της γειτονιάς για να τον ακολουθεί στους περιπάτους του. Τα βράδια θα διαβάζει ή θα ακούει μουσική. Αυτά σκέφτεται και πέρασε η ώρα. Πήρε το μαξιλάρι και πήγε μέσα. Πήγε με αθόρυβα βήματα στο δωμάτιο του πατέρα του. Τον είδε να κοιμάται ήσυχος. Ο Κώστας Ζ. έσφιξε το μαξιλάρι στην αγκαλιά του. Θα περιμένω, ψιθύρισε: για να πάω στο Αλγέρι.

O Νίκος Αδάμ Βουδούρης είναι συγγραφέας και το πρώτο του βιβλίο Ο Βυθός είναι Δίπλα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Ο φασισμός της νίκης _Θωμάς Κιάος

Επιτυχία über alles;

Επιθυμία για δύναμη. Ένστικτο της ζωής, που ξεπερνάει όμως τη διαχωριστική γραμμή. Είναι έτοιμη να προκαλέσει και το θάνατο. Νίκη. Όταν αυτό είναι το ζητούμενο, τα ενδιάμεσα γεγονότα παρακάμπτονται. Πέρα από το μακιαβελικό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», η έννοια της επικράτησης και της νίκης γαλουχεί πανταχόθεν τους ανθρώπους, έτσι ώστε να μοιάζει αυτονόητη, σχεδόν έμφυτη, ένας έμφυτος –θάρρος αναγνώστη– φασισμός. Είναι πανάκεια η συμπάθεια για τον αδύνατο. Η φροντίδα, ο ανθρωπισμός. Χωρίς τη θεμέλια φιλία προς το ανώφελο καμιά λάμψη καμιάς δύναμης δεν μπορεί να καρποφορήσει. Μόνο με την καταπίεση και την εξουθένωση του αδύνατου καμιά εξουσία δεν ευδοκιμεί, παρά μόνο συνεχίζει το φόνο της, τον αρπακτικό ρόλο του θηρίου που λυσσάει για λεία. Η νίκη εμφανίζεται σε αυτό το ανθρώπινο ένστικτο. Απάντηση στο φόβο του θανάτου με θάνατο, με επι28 | κοντέινερ Μάιος 2010

κράτηση. Δεν ευδοκιμεί όμως παρά μόνο αν το δαμάσει. Δεν χαίρεται τη νίκη της παρά μόνο αν απαλλαγεί από την υποχρέωση να νικάει. Σαν πλουσιόπαιδο που μισεί τα λεφτά του. Παρακμάζοντας προσπαθεί να ευτυχήσει. Μπορεί να ευτυχήσει; Όμως ο φόβος του άλλου –γιατί φοβισμένο είναι το θηρίο που λυσσάει για δύναμη, η ρίζα της νίκης– δεν αφήνει περιθώρια. Ο φόβος μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά με το ιδανικό της νίκης. Ο θρίαμβος. Η επικράτηση. «Να νικήσεις, παιδί μου». «Η νίκη είναι δική μας». Η προσμονή της ασφάλειας της νίκης και η ανασφάλεια της διατήρησής της. «Να βγεις πρώτος είναι δύσκολο. Να μείνεις πρώτος δυσκολότερο». Σαν έναν άνθρωπο με γιαταγάνι στην κορυφή μιας πυραμίδας ανθρώπων με γιαταγάνια, που κόβει τα κεφάλια των από κάτω, για να μείνει απάνω, πριν κάποιος τον αποκεφαλίσει.

Πάνω στο ένστικτο για επιβίωση το κατόρθωμα γίνεται αντικείμενο λατρείας. Θαυμασμός. Ημέρωμα των υφιστάμενων. Συνέχιση του φόβου. Ο νικητής δεν έχει φίλους. Έχει δούλους. Στην πράξη ο νικητής, όπως και ο φασίστας είναι φοβισμένοι. Μόνοι. Και αγελoποιούνται εύκολα, όπως και τα ιδανικά της νίκης. Η λατρεία προς τον νικητή είναι ταυτόσημη με το φόβο, σαν τη λατρεία και το φόβο που αισθάνονται οι φασίστες για τον αρχηγό τους. Αδιαφορώντας μόνο για τη νίκη την κερδίζεις και την ίδια. Την ακυρώνεις. Όταν αδιαφορείς για κάτι το αφήνεις να μικρύνει. Να μη σε φοβίζει πια. Όπως ο ερωτευμένος(-η) πρέπει να δείξει και λίγη αδιαφορία για εκείνην(-ον) που τον (-ην) ενδιαφέρει για να την( -ον) κερδίσει. Μόνο που ο έρωτας είναι σύνθεση. Η νίκη δεν μπορεί να συνθέσει. Φασίζουσα, σαν το φόβο καταλήγει μόνη. Στην κορυφή, αλλά μόνη.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ _Αφιέρωμα

ΛΕΞΙΚΌ ΤΟΥ ΔΙΑΌΛΟΥ _Μάνος Σιφονιός

Ήττα: Ό,τι θέλουμε να ξεχνάμε, ή να το εξωραΐζουμε με τον πλέον ανώδυνο τρόπο. π.χ. για την περίπτωσή μας: Ήττα= Το 7ο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου ανορθρόγραφα. Στυτική Δυσλειτουργία (ΣΔ) Οικονομική Δυσλειτουργία (ΟΔ): ΣΔ: Η διαταραχή της έναρξης και διατήρησης σκληρότητας για είσοδο ΣΤΟΝ κόλπο. ΟΔ: Η επιβολή της έναρξης και διατήρησης σκληρότητας για είσοδο ΣΤΟ κόλπο (όπου κόλπο = ΔΝΤ κ.λπ). Τα ανωτέρω λήμματα ορίζονται ομού, καθόσον πέρα από τις προφανείς αναλογίες το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις είναι να μένεις με τον π. . . στο χέρι.

Αποτυχία: Αιχμηρό όργανο εμπειρίας. Κατασκευάζεται συνεχώς στο εργοστάσιο της ζωής που κάνει χρυσές δουλειές. Κάθε νέα παραγγελία που παραλαμβάνει κάποιος χαιρετίζεται από τους φίλους του με το μάντρα: «Στα έλεγα εγώ». Πτώχευση: 1. Πλατύσκαλο ελληνικής κοπής, τόσο μεγάλο όσο χρειάζεται για να μην καταλαβαίνεις αν είσαι στο ανέβασμα ή στο κατέβασμα. («Ε φίλε είναι μακριά ακόμα το επόμενο σκαλί;») 2. Ένα φάντασμα που βροντάει καιρό τις αλυσίδες του, αλλά όλοι θέλουν να το δουν για να πειστούν ότι υπάρχει.

Βάση: To λίμπο που πρέπει να περνάς από πάνω, χορεύοντας στους ρυθμούς του κάθε συστήματος που το βάζει. Θάνατος: Φασουλής που παραμονεύει στο μέλλον για να μας τρομάξει… μια και καλή. Σκάει στα γέλια όταν ακούει Χρόνια Πολλά. Χυλόπιτα: Μονολεκτική απόδοση της γνωστής έκφρασης: «σε βλέπω σαν φίλο-η μου». Σερβίρεται κρύα.

Τέλος αφιερώματος

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 29

Δ ωμ ά τ ι ο Φι λοξενίας

Παιχνιδότοπος-εργοστάσιο

Το έργο τέχνης στην εποχή της ψηφιακής (ανα)παραγωγής του) _Άρης Μαραγκόπουλος Κυβερνάει η οδύνη. Το κάθε τι έχει αξία στο βαθμό που ιεραρχείται εναντίον κάποιου άλλου. Ο καθένας έχει αξία στο βαθμό που ιεραρχείται εναντίον κάποιου άλλου. Η κάθε κατάσταση παίζεται ως κερδίζω - χάνω, εκτός κι αν είναι του τύπου κερδίζω - κερδίζω, – όπου οι παίκτες έχουν το δικαίωμα της συνεργασίας μόνο και μόνο επειδή κυνηγάνε έπαθλα σε διαφορετικά παιχνίδια. O πραγματικός κόσμος εμφανίζεται ως η κονσόλα ενός βίντεο γκέιμ που υποδιαιρείται σε πολλά άλλα διαφοροποιημένα παιχνίδια. Η εργασία είναι μια κυνοδρομία. Η πολιτική μια ιπποδρομία. Η οικονομία είναι ένα καζίνο. Ακόμα και η ουτοπική δικαιοσύνη που απονέμεται στη μετά θάνατον ζωή έχει αποκλειστεί: Αυτός που πεθαίνει με τα περισσότερα παιχνίδια, κερδίζει. Τα παιχνίδια δεν είναι πια για διασκέδαση έξω από, ή παράλληλα, με την κανονική ζωή. Τώρα έχουν γίνει η πεμπτουσία της μορφής που έχει αποκτήσει η ίδια η ζωή, ο θάνατος, ο χρόνος. Κι αυτά τα παιχνίδια δεν αστειεύονται. Όταν στην οθόνη ανάψει το μήνυμα game over, είσαι ή νεκρός ή ηττημένος, ή, στην καλύτερη περίπτωση, άφραγκος. McKenzie Wark, Gamer Theory, Harvard 2007 Δεν ξέρω αν υπήρξε ποτέ κάποιος φιλόσοφος που να ονειρεύτηκε μια κοινωνία που θα διανέμει Αισθητή Πραγματικότητα κατ' οίκον.

Mέρος δεύτερο Μετά τον Μπένγιαμιν: διαπιστώσεις το 2010 Στο προηγούμενο τεύχος, στο πρώτο μέρος αυτού του άρθρου («Με αφετηρία τον Μπένγιαμιν»), εξηγήθηκε σε κάποια έκταση η σημερινή ψηφιακή πραγματικότητα και οι δυνατότητές της να μεταμορφώνει τον κόσμο· αυτό έγινε σε σύγκριση με τις απόψεις που διατύπωσε ο Μπένγιαμιν στο πολυσυζητημένο άρθρο του Το έργο τέχνης στην εποχή της μηχανικής αναπαραγωγής του (1935-36). Η περιγραφή που κάναμε στο πρώτο μέρος επιχείρησε να αναλύσει τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες εργάζεται σήμερα ο ερασιτέχνης, ο επαγγελματίας καλλιτέχνης, αλλά και ο κάθε χρήστης του Διαδικτύου. Θεωρούμε ότι στο σύγχρονο τεχνολογικό πλαίσιο «η αναπαραγωγή του έργου τέχνης», ως διαδικασία ενταγμένη στις προτεραιότητες των εκατομμυρίων χρηστών του Διαδικτύου, υπηρετεί τόσο την Εξουσία (και τον συνακόλουθο έλεγχο της πολιτισμικής συνείδησης) όσο πιθανότατα υπηρετεί και την πολιτική παρέμβαση. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: I. To ψηφιακό μέσο είναι το μήνυμα. Η σύγχρονη σχέση ανάμεσα στο μέσο (της ψηφιακής αναπαραγωγής) και το μήνυμα (το έργο τέχνης) επιβεβαιώνει εκείνη την παλαιά θεωρία του Μάρσαλ Μακ Λιούαν: το μέσο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, τείνει να ταυτίζεται με το μήνυμα. Ο καθένας σήμερα είναι σε θέση να «παίξει» με έναν ανύπαρκτο καλλιτέχνη, «ανεβάζοντας» στο Διαδίκτυο ένα πλάσμα της φαντασίας του ως πραγματικό καλλιτέχνη με την (φανταστική) ταυτότητά του, την ιστορία, το έργο και την προσωπική του τεχνοτροπία. Αυτό που κάποτε θα θεωρούνταν απλή απάτη σήμερα είναι η πραγματικότητα (και το μήνυμα) του ψηφιακού μέσου – και, σημειωτέον, κανείς δεν το θεωρεί απάτη. Στο ίδιο πνεύμα: όποιος «μπει» στο Ebay. com, έναν από τους δημοφιλέστερους δικτυακούς τόπους δημοπρασιών, και αναζητήσει έργα τέχνης με το όνομα «Πικάσο» το πιο πιθανό είναι ότι θα του εμφανιστούν εκατοντάδες αποτελέσματα! Πόσα άραγε από αυτά είναι αυθεντικοί Πικάσο; Η απάντηση μπορεί να εξοργίσει: Στον ψηφιακό κόσμο κανείς δεν ενδιαφέρεται για τον αυθεντικό Πικάσο. Όχι επειδή ο ψηφιακός κόσμος τον υποτιμά. Το αντίθετο. Αλλά επειδή ο Πικάσο ανήκει σε άλλον, διαφορετικό κόσμο. Τον παγιωμένο κόσμο της δοσμένης του «αύρας», της καλλιτεχνικής, κριτικής, συλλεκτικής, μουσειακής αυθεντίας κ. ο. κ. Ο Μπένγιαμιν, στον καιρό της μηχανικής αναπαραγωγής του έργου τέχνης, είχε κατανοήσει και τόνιζε ότι ο ραδιοφωνικός παραγωγός δεν είναι αφηγητής ιστοριών, ο φωτογράφος δεν είναι ζωγράφος, ο κινηματογραφιστής δεν είναι σκηνοθέτης θεάτρου. Mε άλλα λόγια: τα νέα μέσα, τότε μηχανικά και σήμερα ψηφιακά, αφορούν νέες πραγματικότητες.

30 | κοντέινερ Μάιος 2010

Πολ Βαλερί, «La Conquète de l' ubiquité», 1928.

Οπότε: ο αυθεντικός Πικάσο δεν είναι «χρήσιμος» στο Διαδίκτυο· είναι τόσο απελπιστικά προσδιορισμένος από την εικαστική πραγματικότητα της συγκυρίας του, ενταγμένος με τόση αυτάρκεια στο προψηφιακό σύμπαν του, ώστε εδώ, μόνον το παιχνίδι αποδόμησης των εικόνων του μπορεί να έχει κάποια χρησιμότητα (ζήτημα που, ωστόσο, απαιτεί πολλή συζήτηση). Γι’ αυτό επιμένουμε ότι ο ψηφιακός μας κόσμος είναι ένας κόσμος που κρύβει όχι μια εικονική αλλά μια διαφορετική πραγματικότητα του υπάρχοντος κόσμου. Μια πραγματικότητα όπου οι κλασικές κατηγορίες της Ιστορίας της τέχνης που αφορούν το βλέμμα, τη θέαση του έργου τέχνης, την αισθητική του απόλαυση και αποτίμηση, την κατανάλωσή του κ. λπ., δεν λειτουργούν υπό την παραδοσιακή διαδικασία της αυθεντίας (του έργου, του καλλιτέχνη, του κριτικού, του συλλέκτη κ. ο. κ. ) και της επικυρωμένης από το χρόνο ιστορικής παράδοσης. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα, την οποία, αν επιμένουμε να κρίνουμε μέσα από τις ιδεολογικές και αισθητικές κατηγορίες που κρίνουμε την «παλαιά», σίγουρα κάτι από το νόημά της θα μας διαφεύγει. ΙΙ. Η ταυτότητα της ψηφιακής πραγματικότητας […] Για να φτάσουμε στον άνθρωπο με σάρκα και οστά δεν πρέπει να ξεκινάμε από αυτό που οι άνθρωποι λένε, φαντάζονται, αντιλαμβάνονται, ούτε από τον άνθρωπο που προέρχεται από την αφήγηση, τη σκέψη, τη φαντασία την αντίληψη· αντίθετα θα πρέπει να ξεκινάμε από τον πραγματικό, υπαρκτό άνθρωπο και στη βάση της πραγματικής του βιοτικής διαδικασίας να απεικονίζουμε την ανάπτυξη των ιδεολογικών αντανακλάσεων και απόηχων αυτής της βιοτικής διαδικασίας. Tα φαντάσματα που στοιχειώνουν το μυαλό των ανθρώπων είναι επίσης, κατ' ανάγκην, μετουσιώσεις της υλικής τους βιοτικής διαδικασίας, η οποία επαληθεύεται εμπειρικά και είναι προσδεδεμένη σε υλικές μορφές. […] Οι άνθρωποι, καθώς αναπτύσσουν την υλική τους παραγωγή και τις υλικές τους σχέσεις, μεταλλάσσουν, μαζί με αυτόν, τον πραγματικό τους κόσμο, τη σκέψη και τα προϊόντα της σκέψης τους. Δεν καθορίζει η συνείδηση τη ζωή αλλά η ζωή καθορίζει τη συνείδηση. Καρλ Μαρξ, Γερμανική Ιδεολογία (1875-6), 1ο μέρος, A, 4. Η �online εμπειρία κάθε χρήστη του Διαδικτύου, μικρότερη ή μεγαλύτερη, αποτελεί πλέον συστατικό στοιχείο της φυσικής ταυτότητάς του ως «πραγματικού, υπαρκτού» ανθρώπου. Ο εαυτός μας, είτε είναι online είτε όχι, ως ταυτότητα παραμένει ο ίδιος: κάποιες εκφάνσεις του, «φαντάσματα» ή όχι, απηχούν τη φυσική, κάποια τη διαδικτυακή του υπόσταση. Ό, τι προβάλλει ο εαυτός μας στο Διαδίκτυο, ακόμα και όταν «κρύβεται» πίσω από ένα φαντασιακό άβαταρ, είναι απλώς μια δημοσιοποιημένη εμφάνιση του εαυτού μας αντίστοιχη σε αληθοφάνεια με

οποιαδήποτε άλλη στην οποία έχει φυσική παρουσία. Η όποια πλαστή, ιδεατή, φαντασιακή, «εικονική» πραγματικότητα του Διαδικτύου δεν είναι προέκταση της φυσικής πραγματικότητας, είναι συστατικό της κομμάτι. Δεν καθορίζει η συνείδηση τη ζωή αλλά η ζωή των νέων παραγωγικών σχέσεων καθορίζει (πάντα) τη συνείδησή μας. Πιο συγκεκριμένα: Α. Στο πεδίο της Εξουσίας Ό, τι επιχειρεί κάθε πολιτική και οικονομική Εξουσία στη φυσική πραγματικότητα (π. χ. τη χειραγώγηση των μαζών, τον περιορισμό των δικαιωμάτων, τη μηδενική ανοχή κ. λπ. ) το επιχειρεί εξίσου αποτελεσματικά στη διαδικτυακή. Κανείς δεν μπορεί να κάνει στο Διαδίκτυο κάτι περισσότερο απ’ ό,τι μπορεί να κάνει στη φυσική του ζωή. Ό, τι κυριαρχεί στη μία πραγματικότητα ως υπέρτατη αξία καθοριστική της ζωής, π.χ. ο νόμος της Αγοράς, κυριαρχεί και στην άλλη. Ναι, αλλά το Διαδίκτυο είναι «δωρεάν». Αυτή είναι μια σχετική αλήθεια: το Διαδίκτυο στήριξε εξαρχής την ανάπτυξή του στην ελευθερία του «δωρεάν» (όλες οι εταιρείες παρέχουν «δωρεάν» λογισμικό και κάθε λογής ελκυστικά προϊόντα). Κάθε όμως «δωρεάν» παροχή ο πωλητής της την ανταλλάσσει με την προσοχή που έλκει τον «αγοραστή» τού δωρεάν. Αυτή η προσοχή, αυτό το λογιστικά καταγραμμένο ενδιαφέρον προς τα δωρεάν προϊόντα, συγκροτεί μια εμπορεύσιμη ανταλλακτική αξία που ο πωλητής μεταπωλεί στη διαφήμιση ή σε τρίτες εταιρείες. Αυτός είναι ο πιο εμφανής τρόπος κερδοφορίας από τους πολλούς που περιλαμβάνει το «δωρεάν» Διαδίκτυο. Στο «δωρεάν» Διαδίκτυο η δομή, εξαρχής σχεδιάστηκε, όπως έχει διαπιστωθεί, ως μοντέλο ανάπτυξης ενός υπερκαταναλωτικού εμπορευματικού μέσου άμεσα συνδεδεμένου με τα συμφέροντα των ΜΜΕ και των εταιρειών τηλεφωνίας. Επομένως, κυρίως με αυτή την έννοια, της περαιτέρω εμπορευματοποίησης του φυσικού κόσμου μέσα από τον ψηφιακό, το ψηφιακό μέσο είναι το μήνυμα. «Η πληροφορία, όπως η γη και το κεφάλαιο, γίνεται μια μορφή ιδιοκτησίας που μονοπωλείται από μια τάξη, αυτή των ανυσματοκρατών (vectoralists)· οι τελευταίοι ονομάζονται έτσι επειδή ελέγχουν τα ανύσματα κατά μήκος των οποίων εξάγεται ως αφαίρεση η πληροφορία, ακριβώς όπως οι κεφαλαιοκράτες ελέγχουν τα υλικά μέσα με τα οποία παράγονται τα βιομηχανικά προϊόντα και οι γαιοκράτες (pastoralists) τη γη με την οποία παράγονται τα τρόφιμα. Η πληροφορία αυτή, άλλοτε συλλογική ιδιοκτησία των παραγωγικών τάξεων, γίνεται η ιδιοκτησία μιας ακόμα τάξης σφετεριστών». McKenzie Wark, A Hacker manifesto, εδάφιο 029, Harvard 2004.

Δωμάτι ο Φιλοξενίας

H παραπάνω είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση των ψηφιακών παραγωγικών σχέσεων. Ένας γνωστός ερευνητής στη θεωρία της Πληροφορίας, ο Νταν Σίλλερ, ξεκαθαρίζει (Dan Schiller, Digital Capitalism: Networking the Global Market System, MIT Press 2000, σ. 209): «Μην τρέφουμε αυταπάτες: ο ψηφιακός καπιταλισμός μάλλον ενίσχυσε παρά κατάργησε τις πανάρχαιες μάστιγες της ανισότητας και της καταπίεσης. O δρόμος για την αποκατάσταση της αδικίας ξεκινάει από την αναγνώριση αυτού του γεγονότος». Β. Στο πεδίο της καθημερινότητας Στη φυσική, παγκοσμιοποιημένη ζωή, όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται με κάποιο αντίτιμο. Ακόμα και οι ελάχιστες ανθρώπινες αξίες που συνδέονται με την προσωπική ζωή: η τηλεόραση, μέσα από τα reality / trash shows, πρώτη διεύρυνε την επιθετική διείσδυση της Αγοράς στον προσωπικό / ατομικό / συναισθηματικό χώρο. Στο Διαδίκτυο των κοινωνικών λεγόμενων δικτύων (You Tube, MySpace, Facebook, Flickr, Twitter, Dailymotion, GarageBand, Metacafe κ. ά. ), ο καπιταλισμός πέτυχε να εντάξει, με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία απ’ ό,τι η τηλεόραση, την προσωπική ζωή στη σφαίρα της Αγοράς. Κι αυτό επειδή τα κοινωνικά δίκτυα παρέχουν πειστικότερα από την τηλεόραση την ψευδαίσθηση της οικειοθελούς ατομικής συμμετοχής – πείθοντας εκατομμύρια χρήστες να διαθέτουν ελεύθερα (…!) τις πιο απροσπέλαστες πλευρές της ζωής τους: τη φιλία, τη στοργή, την ερωτική σχέση, την αλληλεγγύη, τη συνεργασία, τη συντροφιά, την αγάπη σε όλες της τις μορφές κ.λπ. Ο κόσμος, όλος ο κόσμος, έχει μετατραπεί σ' ένα παγκοσμιοποιημένο παιχνιδότοπο / εργοστάσιο όπου εκατομμύρια χρήστες κάθε στιγμή, «παίζουν», επιχειρώντας να ικανοποιήσουν πραγματικές επιθυμίες (από τη σεξουαλική ανάγκη έως την απλή επικοινωνία ή ακόμα και τη διασκέδαση της ανίας…) προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο, κι ας μη το συνειδητοποιούν, απλήρωτη εργασία. Στον παιχνιδότοπο / εργοστάσιο του κυβερνοχώρου η πραγματική Επιθυμία εισέρχεται ως πρώτη ύλη: το τελικό προϊόν, αυτό που εξάγεται μέσα από τις δισεκατομμύρια απλήρωτες εργατοώρες των χρηστών / καταναλωτών, είναι η εμπορεύσιμη Πληροφορία. Γ. Τέλος, πιο ειδικά, στο πεδίο της τέχνης Κανείς δεν γίνεται καλλιτέχνης, ούτε καν κριτικός της τέχνης, μόνο και μόνο επειδή «παίζει» με τις νέες τεχνικές στο Διαδίκτυο. Κανένα έργο τέχνης δεν αναδύεται μέσα από την ψηφιακή πραγματικότητα από παρθενογένεση. Εξάλλου η τέχνη παράγεται μέσα στον αργό χρόνο, στον χρόνο της σχόλης, του στοχασμού, της κριτικής ενατένισης των πραγμάτων. Ο βιαστικός και βιασμένος χρόνος της ψηφιακής πληροφορίας απαιτεί άλλου τύπου επεξεργασία – κανείς ακόμα δεν γνωρίζει ποια ακριβώς… Το ψηφιακό περιβάλλον του κυβερνοχώρου, είναι πρωτοφανές στην Ιστορία του πολιτισμού κυρίως επειδή υπερβαίνει τις έως τώρα τεχνικές δυνατότητες παραγωγής, αναπαραγωγής, διανομής, αναδιανομής και κατανάλωσης του πολιτισμού και της κουλτούρας – διευρύνοντας δυναμικά το παραδοσιακό πεδίο της φυσικής δημιουργικότητας και ανοίγοντας νέους, εν πολλοίς άγνωστους ακόμα, ορίζοντες σ’ αυτό. Αυτό συμβαίνει σε τέτοια μαζική έκταση και σε τέτοιο βαθμό διαδραστικής συμμετοχής που ούτε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ούτε ο Μάρσαλ Μακ Λιούαν, ούτε ο Γκι Ντεμπόρ της θεαματικής κοινωνίας, ούτε ο Ζαν Μποντριγιάρ της διαδραστικότητας των Μέσων, μπορούσαν να υποπτευθούν όταν σχεδίαζαν τις πολυσυζητημένες θεωρίες τους. Οπωσδήποτε, και για να συνεχίσουμε στην κατεύθυνση του Μπένγιαμιν, από τη στιγμή που «ο καθένας μπορεί να αποτελέσει θέμα κινηματογράφησης», από τη στιγμή που οι περιγραφείσες δυνατότητες είναι προσβάσιμες στη μεγάλη μάζα των χρηστών / καταναλωτών αυξάνει (αντίθετα απ’ ό,τι νομίζεται ευρέως) η δυνατότητα αισθητικής και ιδεολογικής διαπαιδαγώγησής τους από την Εξουσία – αλλά αντίστοιχα αυξάνει και η εντροπία του συστήματος: η δυνατότητα αντίστασης που μπορεί να προβάλλει μια avant-garde «στρατευμένων» διανοουμένων, καλλιτεχνών, πολιτών του κυβερνοκόσμου…

ΙΙΙ. Η στιγμή ως ρήξη Ο κόσμος κατέχει πια το όνειρο μιας εποχής· τώρα πρέπει να το συνειδητοποιήσει κιόλας, ώστε να το ζήσει πραγματικά. Γκι Ντεμπόρ, Η κοινωνία του θεάματος, V, 164, 1967 Στο βαθμό που το έργο τέχνης έχει τη δυνατότητα να πραγματωθεί ως «μη φυσική» κατασκευή· στο βαθμό που η «αύρα» του πρωτοτύπου εξαφανίζεται· στο βαθμό που ο αναγνώστης / θεατής μετακυλίεται με πρωτοφανή ευκολία στον καλλιτέχνη και ο καλλιτέχνης στον θεατή· στο βαθμό που το έργο τέχνης διαμεσολαβείται από ένα παγκοσμιοποιημένο κοινό πέρα από τόπο και χρόνο, αυτό που στον φυσικό κόσμο αποκαλούμε τέχνη, στον κυβερνοχώρο μεταρσιώνεται σε μια ρευστή, άναρχη, ανοιχτή ψηφιακή «συλλογή», λιγότερο ή περισσότερο ανεξέλεγκτη, χωρίς όρια. «Ανιχνεύουμε το δρόμο μας, μέσα στο ηλεκτρονικό πεδίο που μας προστατεύει βολικά ως αμνιακό υγρό, διασχίζοντας ένα πεδίο που επιτρέπει να τακτοποιούμε, μετασχηματίζουμε και διανέμουμε σχεδόν κάθε ήχο, ιδέα, ή λέξη προς ό, τι επέκεινα, προς το μεταιχμιακό και το άφατο, π. χ. μια αναπνοή, μια παύση στη διάρκεια μιας συζήτησης (προς όφελος μιας άλλης) έως ακόμα, τελικά, προς τον κόκκο σ’ ένα φωτοαντίγραφο ή μια βιντεοταινία. Εδώ βρίσκεται η αύρα. Στην αυθεντικότητα εκείνης της στιγμής όπου βλέπουμε, ακούμε, διαβάζουμε, επαναλαμβάνουμε, αναθεωρούμε. Όχι στο ίδιο το αντικείμενο της στιγμής». Douglas Davis: The work of art in the age of digital reproduction, An Evolving Thesis/1991-1995, (http://cristine. org/borders/Davis_ Essay. html). Tα παραπάνω δήλωνε ένας καλλιτέχνης των ψηφιακών μέσων σε μια εποχή (1991-1995) που τα e-μέσα δεν είχαν ακόμα αναπτυχθεί στον σημερινό βαθμό. Είναι γεγονός. Μέσα σ’ αυτό το αταξινόμητο, ρέον χάος των πρωτοφανών ψηφιακών δυνατοτήτων, η μόνη σταθερά με αδιαφιλονίκητη πολιτισμική αξία είναι η στιγμή. Η στιγμή που ο χρήστης του δικτυωμένου υπολογιστή θεάται, ακούει, διαβάζει, επαναλαμβάνει, αναθεωρεί, ανασυγκροτεί και, κυρίως παίζει. Η τέχνη του Διαδικτύου είναι μια εφήμερη τέχνη, ίδια όπως συμβαίνει με το παιχνίδι και περίπου όπως την προσδιόριζε ο Μποντλέρ όταν έκανε λόγο για τη μοντερνικότητα και τον flaneur, τον πλάνητα καλλιτέχνη που λειτουργεί με την αχόρταγη ματιά του παιδιού, μέσα στον ρευστό, απροσδιόριστο χάρτη της μοντέρνας μητρόπολης. Ο κόσμος του Μποντλέρ, όπου ο δανδής flaneur εκινείτο μεν μέσα στο πλήθος αλλά δεν αποτελούσε μέρος του πλήθους, δεν έχει τροποποιηθεί στην ψηφιακή ατοπία που έχει οριστικά καταληφθεί από τη στιγμή, από το εδώ και τώρα, όπου ο χρήστης-παιδί κινείται μεν στο απέραντο, χαώδες πλήθος του κυβερνοχώρου αλλά παραμένει αριστοκρατικά μόνος, και εν πολλοίς αυτάρκης ως ψηφιακός μποέμ, ενώπιον της οθόνης του. Ο νέος αυτός κόσμος μιας διαρκώς ογκούμενης digital bohemia αντλεί τη σαγήνη του από μια αταβιστική ανάγκη του ανθρώπου: το εφήμερο παιχνίδι με το Πραγματικό. Είναι ένας κόσμος εξ ορισμού ludens, όπως ars ludens, παιγνιώσα και ανατρεπτική, υπήρξε ανέκαθεν η τέχνη στις καλύτερες στιγμές της. Το πρώτο βήμα για να καταλάβουμε αυτόν τον θαυμαστό νέο κόσμο είναι να απορήσουμε, να θαυμάσουμε, να σταθούμε με υπομονή και προσοχή στο πλάι του. Είναι ένας παιγνιώδης, πολύ ζωντανός κόσμος. Εκατομμύρια «πραγματικοί» άνθρωποι και εκατοντάδες αυθεντικοί καλλιτέχνες, εκατομμύρια wannabe καλλιτέχνες, εκατομμύρια αναγνώστες / εραστές της τέχνης, τον διαχειρίζονται σε καθημερινή βάση, κάθε λεπτό, κάθε στιγμή, τώρα, προσθέτοντας, αφαιρώντας, αναδομώντας, «παίζοντας» με μορφές, σχήματα, λέξεις, εικόνες, ήχους, του παρελθόντος και του παρόντος, σε ψηφιακή, εφήμερη μορφή, συγκροτώντας μια νέα πολιτισμική παρακαταθήκη, μια αφήγηση νέου τύπου. Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή, από πολλές απόψεις. Αυτό που, ως προς την τηλεόραση, αποτελεί πια κοινό τόπο για τους περισσότερους χρήστες της, ότι δηλαδή αυτό το μέσο απλώς «πουλάει στην Κόκα Κόλα διαθέσιμο χρόνο μέσα στο ανθρώπινο μυαλό», δεν είναι αυτονόητο για τους περισσότερους χρήστες του Διαδικτύου. Ακριβώς όμως γι’ αυτό το λόγο εδώ κρύβεται κάποια ελπίδα για το μέλλον. Ο κυβερνοχώρος είναι ο κατεξοχήν χώρος διακίνησης ενός κοινω-

φελούς «φυσικού πόρου», της Πληροφορίας – που ο καπιταλισμός ως εκ της φύσεώς του ανέκαθεν ενδιαφερόταν να τη μετατρέψει σε εμπόρευμα (κατά τον ίδιο τρόπο που μετατρέπει σε εμπόρευμα το νερό ή (και) τον αέρα), καταπνίγοντας εν τη γενέσει του το όποιο παιχνίδι με την ψηφιακή της μορφή. Αργά ή γρήγορα, η σύγκρουση ανάμεσα σε όσους ελέγχουν την ψηφιακή πληροφορία και τον υπόλοιπο, παιγνιώδη κόσμο των ψηφιακών μποέμ θα οδηγήσει σε πραγματική κοινωνική ρήξη με απρόβλεπτες συνέπειες. «Όμως αυτή η εξέγερση είναι σε νηπιακό στάδιο. Χρειάζεται ακόμα ν' ανακαλύψει τον τρόπο να συνδέει τη δίχως όρια επιθυμία και την ελεύθερη έκφραση, που αποτελούν την κινητήρια δύναμή της, με την τέχνη να διατυπώνει στρατηγικά αιτήματα. Χρειάζεται ακόμα ν' ανακαλύψει με ποιον τρόπο, πότε και προς το συμφέρον τίνος θα επενδύσει τη δίχως συγκεκριμένη μορφή, ελεύθερη έκφρασή της, με το προσωπείο μιας αναπαράστασης συμφερόντων που θα ανταποκρίνεται στον ευρύτερο δυνατό συνασπισμό ταξικών δυνάμεων για ένα μέλλον ελευθερίας και δικαιοσύνης. Ή, μάλλον, χρειάζεται ν' ανακαλύψει και πάλι, καθώς όλα αυτά είναι ήδη γνωστά στην κρυφή ιστορία της εξέγερσης, εκείνη την άλλη γνώση, και τη γνώση του Άλλου.» McKenzie Wark, A Hacker manifesto, εδάφιο 245. Κάποιοι από εμάς, ακριβώς όπως και στον φυσικό κόσμο, θα πολεμήσουμε, θα αντισταθούμε στην επέλαση της Αγοράς, στην επέλαση του εφήμερου και φτηνού, στην επέλαση του fast (food, fuck, read, art), στην επέλαση του Ανιστόρητου, στην επέλαση τελικά της βαρβαρότητας. Η δική μας στιγμή, θέλουμε να ελπίζουμε, θα είναι μια δημιουργική στιγμή, μια στιγμή ρήξης, μια αναστοχαστική στιγμή, μια κριτική στιγμή που θα αφήνει εμφανή τα ίχνη της στην παγκόσμια μνήμη. Απέναντι στο ακαλλιέργητο και απαίδευτο γούστο της ψευδοδημοκρατικής διαδικτυακής «αυτοέκφρασης» θα αντιτάξουμε την καλλιέργεια και το στοχασμό, την αισθητική παιδεία που βασίζεται στον ανθρωπισμό, στον homo universalis· απέναντι σ’ ένα καπιταλιστικό Διαδίκτυο που εισβάλλει επιθετικά στην καθημερινότητα έχοντας μετατρέψει τον κόσμο σε απέραντο εργοτάξιο απλήρωτης εργασίας –καθώς βαθμιαία, και ειδικά με τα κοινωνικά δίκτυα, διαμορφώνεται σ’ έναν ολοκληρωτισμό νέου τύπου, όπως το περίφημο Πανοπτικόν, παρακολουθώντας, αρχειοθετώντας και κατευθύνοντας την παγκόσμια Επιθυμία κάθε δευτερόλεπτο της παγκοσμιοποιημένης ζωής– θα αντιτάξουμε εναλλακτικές μορφές διαδικτυακής επικοινωνίας που θα ευνοούν την καλλιτεχνική / κοινωνική παρέμβαση εναντίον της θεαματικής Αγοράς κι όπου ο ρόλος του καταναλωτή / χρήστη θα υποχωρεί αποφασιστικά εμπρός σ’ εκείνον του ενσυνείδητου δημιουργού / αναγνώστη / θεατή. Τίποτε δεν είναι δεδομένο, όλες οι προοπτικές είναι ανοιχτές: στο άμεσο μέλλον η ατοπία του κυβερνοχώρου μπορεί να έχει μετατραπεί σε δυστοπία· μπορεί δηλαδή όλοι να γίνουμε συμμέτοχοι μιας πραγματικότητας όπως αυτή στο εξπρεσιονιστικό Μetropolis ή στο οργουελικό 1984. Στο άμεσο μέλλον, η μόνη επαναστατική διέξοδος που θα έχει απομείνει μπορεί να είναι μόνο το χάκινγκ. Αυτή είναι η πραγματικότητα, αυτή και η πρόκληση. Η περίφημη περιγραφή, ως συμβόλου της ιστορικής προόδου, του Angelus Novus, του γνωστού πίνακα του Κλέε από τον Μπένγιαμιν, ας χρησιμέψει ως επίλογος εδώ – εφόσον μπορεί να εικονογραφήσει θαυμάσια όχι μόνον την εποχή του μεσοπολέμου αλλά και τη δική μας, την ψηφιακή εποχή: «Τα μάτια του είναι ορθάνοιχτα, το στόμα του ανοιχτό, τα φτερά του απλωμένα. Ιδού πώς μπορεί κανείς να απεικονίσει τον άγγελο της Ιστορίας. Το πρόσωπό του κοιτάζει προς τα πίσω, στο παρελθόν. Εκεί που εμείς αντιλαμβανόμαστε μια αλυσίδα γεγονότων, αυτός βλέπει μια και μόνη καταστροφή που συσσωρεύει το ένα ερείπιο πάνω στο άλλο και τα σωριάζει στα πόδια του. Ο άγγελος θα ήθελε να μείνει, να αφυπνίσει τους νεκρούς και να επαναφέρει τα συντρίμια στη ζωή. Αλλά μια θύελλα έρχεται από τον Παράδεισο· μπλέχτηκε με τόση δύναμη μες στα φτερά του που ο Άγγελος είναι αδύνατον να τα κλείσει. Δεν μπορεί να αντισταθεί στη θύελλα. Τον σπρώχνει στο μέλλον στο οποίο έχει γυρισμένη την πλάτη, ενώ μπροστά του ο σωρός τα συντρίμμια συνεχίζει να ορθώνεται προς τον ουρανό. Αυτή η θύελλα είναι ό, τι ονομάζουμε πρόοδο».

Σημείωση: Ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει αναπτυγμένη μορφή αυτού του άρθρου, με εκτενή βιβλιογραφική τεκμηρίωση των θέσεων που περιγράφονται εδώ, στο προσεχές τεύχος του περιοδικού Ουτοπία (No 89, Mάιος 2010)

κοντέινερ Μάιος 2010 | 31

ΒΛΕΜΜΑ _φ εστ ιβ άλ

ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΠΡΑΓΑΣ 6 – 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2010 _Λαρίσα Βέργου, www.pwf.cz

«Οι μεγάλες ιδέες ξεκινούν από τις μικρές ιδέες» συνηθίζει να λέει ο αμερικανός ποιητής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Συγγραφέων της Πράγας, Michael March. Και κάπως έτσι, φέτος τον Ιούνιο, ένα φεστιβάλ που ουσιαστικά γεννήθηκε μέσα από κάποιες ποιητικές βραδιές σε ένα σπίτι στο Λονδίνο το 1977, γιορτάζει τα 20ά του γενέθλια, με κύριους υποστηρικτές τον Δήμο της Πράγας και την εφημερίδα «The Guardian». Από το σπίτι στις θεατρικές σκηνές – από το Λονδίνο στην Πράγα. Το Φεστιβάλ ξεκίνησε χρησιμοποιώντας τη συμφωνία του Ελσίνκι που έδινε χρήματα για να έρθουν συγγραφείς από την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη στο Λονδίνο. Σύντομα, οι νυχτερινές αναγνώσεις επεκτάθηκαν από το συγκεκριμένο σπίτι στα θέατρα του Λονδίνου: στο «Art Theatre» και στο «Donmar Warehouse Theatre» στο Covent Garden. Ονομάστηκαν οι «Αναγνώσεις του Covent Garden» και διήρκεσαν από το 1983 ως το 1986. Τότε ουσιαστικά εξελίχτηκαν σε φεστιβάλ που μετακόμισε στο Εθνικό Θέατρο και μετονομάστηκε «Το παιδί της Ευρώπης» με συμμετοχή ποιητών από το Ανατολικό Μπλοκ. Τον Μάιο του 1991 με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού μεταφέρθηκε το φεστιβάλ στην Πράγα. Για τον March, η Πράγα ήταν μοιραία. Ήταν απομονωμένη, πανέμορφη και η ιδέα ήταν να εισέλθουν καινούργιες ιδέες, να έρθουν ξένοι συγγραφείς και να υπάρξει μία ανταλλαγή και ένα είδος αλληλογραφίας με τη Δυτική Ευρώπη, την Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο. Το Φεστιβάλ έχει καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να καθιερωθεί και να αποτελεί σημείο αναφοράς. Στο παρελθόν έχει τιμήσει και έλληνες συγγραφείς και ποιητές όπως τους συγγραφείς Μ. Κουμανταρέα, Β. Βασιλικό, Ε. Σωτηροπούλου, την ποιήτρια-μεταφράστρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και τον ποιητή-δημοσιογράφο Σπύρο Βέργο που συμμετείχε ενεργά στη διοργάνωση του Φεστιβάλ και στου οποίου τη μνήμη θεσπίστηκε το βραβείο «Freedom of Speech» (Ελευθερία του λόγου), αμέσως μετά το θάνατό του, το Μάιο του 2007.

μίζοντας το 1954 στο Παρίσι προσχώρησε στο «Θέατρο του παραλόγου» μαζί με τον Ιονέσκο και τον Μπέκετ. Για τον Arrabal, η τύχη ενισχύει τη λογική. Έχει γράψει πάνω από εκατό θεατρικά έργα, δεκατέσσερα μυθιστορήματα, οκτακόσιες ποιητικές συλλογές και έχει γυρίσει επτά ταινίες μεγάλου μήκους. Ζει στο Παρίσι. Assia Djebar H Assia Djebar έχει προταθεί για το Νόμπελ λογοτεχνίας. Η αλγερινή μυθιστοριογράφος, μεταφράστρια και σκηνοθέτις, γεννήθηκε το 1936. Στο έργο της, εξερευνά την πολυπλοκότητα του κόσμου των Μουσουλμάνων γυναικών και τον αγώνα τους για χειραφέτηση. Η πρώτη της ταινία «La Nouba des femmes du Mont Chenoua», κέρδισε το Διεθνές βραβείο κριτικών στο Φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας το 1979. Ζει στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Ian Banks O Ian Banks, γεννήθηκε το 1954 στη Σκωτία. Το έργο του έχει χαρακτηριστεί ως «Ποιητικό, χιουμοριστικό, τρομαχτικό, σέξι». Κέρδισε την ευρεία και αμφιλεγόμενη δημόσια αναγνώριση με τη δημοσίευση του πρώτου του μυθιστορήματος «The Wasp Factory» (Εργοστάσιο Σφηκών. Εκδόσεις Οξύ). Αναγνωρίστηκε ως ένας από τους καλύτερους νεαρούς βρετανούς συγγραφείς το 1993. Ήτανε υποψήφιος για το βραβείο Hugo το 2005 για τη νουβέλα του «The Algebraist», ενώ έχει γυριστεί σε ταινία το βιβλίο του «Complicity» και σε σειρά του BBC το μπεστ-σέλερ του : «The Crow Road». Βιβλία του στα ελληνικά: «Συνενοχή»(Complicity) εκδόσεις Μέδουσα/Σέλας - «Πέτρινο τραγούδι» (A song of stone) εκδόσεις Οξύ. Ζει στη Σκωτία. Hans Magnus Enzensberger Κυρίαρχη μορφή της σύγχρονης λογοτεχνίας, ο Enzensberger γεννήθηκε το 1929 στη Βαυαρία και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Νυρεμβέργη κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ. Η κοινωνική και ηθική του κριτική για τον μεταπολεμικό κόσμο χρωστάει πολλά στο Μαρξισμό και είναι επηρεασμένη από τον αποκλεισμό της ελεύθερης επιλογής, αν όχι και της απόλυτης ελευθερίας. Ζει στο Μόναχο.

2010: Αίρεση και Εξέγερση Κάθε χρόνο το Φεστιβάλ έχει διαφορετικό θέμα. Το φετινό είναι: «Αίρεση και Εξέγερση». «Θέλουμε να ξυπνήσει ο κόσμος και να πάρει πρωτοβουλίες. Χρειάζεται να υπάρχει η σύγκριση και η ανταλλαγή ιδεών», τονίζει ο M. March. Ο κορμός του Φεστιβάλ αποτελείται από forum και συζητήσεις ανοιχτές στο κοινό, πάντα με έναν κεντρικό συντονιστή, παράλληλες δράσεις, θεατρικά δρώμενα και φεστιβαλικά πάρτι. Επίτιμοι καλεσμένοι μεταξύ άλλων του φετινού φεστιβάλ είναι οι: Fernardo Arrabal (www.arrabal.com) Θρυλικός θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης του κινηματογράφου, μυθιστοριογράφος και ποιητής, γεννημένος το 1932 στο Μαρόκο. Στα χρόνια που έζησε στη Μαδρίτη υπό την καταπίεση του καθεστώτος του Φράνκο, ο Arrabal, δημιούργησε το «Θέατρο του πανικού» – μετακο-

32 | κοντέινερ Μάιος 2010

Gao Xingjian Το 2000 του απονεμήθηκε το Νόμπελ λογοτεχνίας. Για ένα έργο παγκόσμιας ισχύος, με πικρές ιδέες και γλωσσική εφευρετικότητα, που έχει ανοίξει νέους δρόμους για το κινέζικο μυθιστόρημα. Θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και ζωγράφος, ο Gao Xingjian, γεννήθηκε το 1940 στην Ανατολική Κίνα. Αρνούμενος να συμμορφωθεί με τις κατευθυντήριες γραμμές του κόμματος για τη λογοτεχνία, ο Gao έγραφε στα κρυφά. Κατά το ξέσπασμα της Πολιτιστικής επανάστασης, έκαψε μία βαλίτσα με χειρόγραφα. Κατέφυγε σε ένα απομακρυσμένο χωριό στο βουνό. Η συγγραφή έγινε η μοναδική του σωτηρία. Το 1975 ο Gao επέστρεψε στο Πεκίνο. Το 1980 άρχισε να βλέπει τα γραπτά του να δημοσιεύονται και του ανατέθηκε εκ νέου να εργαστεί στο Λαϊκό Θέατρο Τέχνης, όπου τα avant-garde θεατρικά του έργα δημιούργησαν ουρές, αλλά και τις υποψίες των αρχών. Για άλλη μία φορά απέδρασε και τελικά βρέθηκε εξόριστος στο Παρίσι το 1987. «Ο συγγραφέας δεν μιλάει ως εκπρόσωπος του λαού ούτε ως

ενσάρκωση της δικαιοσύνης. Η φωνή του είναι αναπόφευκτα αδύναμη – αλλά είναι αυτή η αδύναμη φωνή που είναι η πιο αυθεντική». Ζει στο Παρίσι. Herta Müller Το 2009 τής απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ για τα έργα της που συνδυάζουν τη «συγκέντρωση της ποίησης και την ειλικρίνεια της πρόζας, που απεικονίζουνε το τοπίο των στερημένων». Γεννημένη το 1953 στο Nitchidorf, ένα γερμανόφωνο χωριό στη Δυτική Ρουμανία, η Müller σπούδασε γερμανική και ρουμάνικη λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο της Τιμισοάρα. Στη συνέχεια προσχώρησε στο «Aktionsgruppe Bannat», μία ένωση ρουμάνων και γερμανών συγγραφέων στην Τρανσυλβανία, αφιερωμένη στην αναζήτηση της ελευθερίας της έκφρασης υπό το καθεστώς της δικτατορίας του Τσαουσέσκου. Αρνούμενη να συνεργαστεί με τη γραμμή του Τσαουσέσκου, ενώ εργάζεται ως μεταφράστρια σε ένα εργοστάσιο ρούχων, έχασε τη δουλειά της και δέχτηκε επανειλημμένες απειλές πριν την αναχώρησή της για τη Γερμανία το 1987. Ζει στο Βερολίνο. Darek Walcott Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1992, «για ένα έργο ποιητικό, με μεγάλη φωτεινότητα, ενισχυμένο από ένα ιστορικό όραμα, αποτέλεσμα μιας πολυπολιτισμικής δέσμευσης». Ποιητής της Καραϊβικής, θεατρικός συγγραφέας και εικαστικός γεννήθηκε το 1930. Ζει στη Σάντα Λουτσία και στη Νέα Υόρκη. Είναι καλεσμένοι επίσης οι: Michael Ajvaz Μυθιστοριογράφος-ποιητής, γεννημένος το 1949 στην Πράγα. Ζει μόνιμα στην Πράγα. Radka Denemarkova Γεννήθηκε το 1968 στην Τσεχία. Σπούδασε γερμανική και τσέχικη λογοτεχνία. Εξαιρετική διερμηνέας της γερμανικής γλώσσας, έχει μεταφράσει Μπρεχτ. Ζει στην Πράγα. Robert Gal O Robert Gal γεννήθηκε το 1968 στην Μπρατισλάβα της Σλοβακίας. Με δημοσιεύματα σε περιοδικά, ο τρόπος γραφής του είναι ένα μείγμα φιλοσοφίας και ποιητικής πεζογραφίας που διερευνά τις εντάσεις μεταξύ της ταυτότητας και της ύπαρξης. Ζει στην Πράγα. Peter Matthiessen Γεννήθηκε το 1927 στη Νέα Υόρκη. Ζεν-μάστερ, ταξιδευτής, λυρικός οδηγός του ηθικού χώρου. Bahaa Taher Ένας από τους πιο διάσημους συγγραφείς του αραβικού κόσμου, γεννήθηκε το 1935 στο Κάιρο της Αιγύπτου. Ζει στο Κάιρο. John Wray (www.johnwray.net) Με αυστριακή καταγωγή, ο John Wray γεννήθηκε στο επίκεντρο της εξέγερσης, το 1971, στην Ουάσιγκτον. Θεωρείται από τους σημαντικότερους αμερικανούς συγγραφείς. Ζει στη Νέα Υόρκη.

pwf - konteiner - 240x320 a.indd 1

22. 2. 2010 10:29:44

ΒΛΕΜΜΑ _Β Ρ ΑΒΕ ΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Σ ΑΚΑ ΔΗ ΜΙΑ Σ ΚΙΝΗ ΜΑ Τ ΟΓΡΑΦΟ Υ

“I would like to thank the Academy…” _Βένια Βέργου

Η μάχη κερδήθηκε (;). Ή μήπως ο νέος θεσμός των κινηματογραφικών βραβείων, είναι... ο Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη; Το ζητούμενο της απεμπλοκής των κινηματογραφικών βραβείων από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, είναι πλέον γεγονός με τη σημερινή απονομή των βραβείων της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Κι ενώ η Ακαδημία εξαγγέλλει διαφάνεια, συναδελφικότητα και αντικειμενικότητα με την ολοκληρωτική οργάνωση των ετήσιων κινηματογραφικών βραβείων από τους ίδιους τους κινηματογραφιστές, απέναντι στους υπέρμαχους αυτής της νέας εποχής των βραβείων, στέκονται και κάποιοι σκεπτικιστές. Το εγχείρημα χαίρει μιας αξιοπρόσεκτης αφοσίωσης των ανθρώπων του κινηματογράφου μέχρι στιγμής και σίγουρα θα κριθεί στο μέλλον στην ολότητά του. Ακόμη όμως, και με το νέο σύστημα βράβευσης, ήδη από το στάδιο των υποψηφιοτήτων κάποιοι απορούν. Για παράδειγμα, πώς γίνεται να μην είναι υποψήφιος για το βραβείο φωτογραφίας ο Θύμιος Μπακατάκης (ο διευθυντής φωτογραφίας του «Κυνόδοντα») ή γιατί βλέπουμε στην ίδια κατηγορία το βραβείο Ειδικών Εφφέ και Κινηματογραφικής Καινοτομίας (δυο έννοιες με τεράστια απόσταση μεταξύ τους); Στα μείον βάζουμε επίσης, το λογότυπο της Ακαδημίας―ουδέν σχόλιο. Η ουσία, βέβαια, είναι, το κατά πόσο η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου (ΕΑΚ) θα πετύχει να καθιερώσει έναν αξιόπιστο ετήσιο θεσμό βράβευσης, χωρίς να επαναλαμβάνονται τα λάθη της προηγούμενης εποχής. Κάτι για το οποίο όλοι όσοι μας μίλησαν συμφωνούν. Διαβάστε τα σχόλια μερικών από τους φετινούς υποψήφιους, εκπροσώπων του διοικητικού συμβουλίου της Ακαδημίας, καθώς και τις δηλώσεις του κ. Γιώργου Παπαλιού, προέδρου του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, και της κας Δέσποινας Μουζάκη, διευθύντριας του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Γιώργος Παπαλιός Πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου Θεωρώ πως ό,τι καλύτερο έχει γίνει από την μεταπολίτευση και μετά στο χώρο του κινηματογράφου είναι η Ομίχλη. Τα βραβεία της Ακαδημίας είναι μια συνέχεια της προσπάθειας που κάνουν οι κινηματογραφιστές της Ομίχλης, το 95% των κινηματογραφιστών, δηλαδή. Βρίσκω τον νέο θεσμό θετικό. Παντού δίνονται βραβεία Ακαδημιών, μόνο η Ελλάδα δεν είχε. Επιπλέον, είναι ο πιο δημοκρατικός και διάφανος τρόπος για τη βράβευση των κινηματογραφιστών. Οποιαδήποτε άλλη διαδικασία βράβευσης, επειδή ο χώρος είναι πολύ μικρός στην Ελλάδα, κάποια στιγμή έμπαινε σε αμφισβήτηση. Τώρα, έτσι όπως ψηφίζουν τα 180 μέλη (τα οποία θα αυξηθούν από του χρόνου), ηλεκτρονικά, χωρίς να ξέρει κανείς τι ψηφίζει ο άλλος, τα βραβεία δίνονται πλέον από κινηματογραφιστές στους κινηματογραφιστές – όπως γίνεται παντού. Δεν υπάρχουν πια παρέες να βραβεύουν τους «δικούς τους». Από το 1974 ήμουν πάντοτε από εκείνους που πίστευαν ότι τα βραβεία δεν πρέπει να συνοδεύονται από χρήματα. Είμαι υπέρ της «γκλαμουριάς» μιας απονομής, όταν αυτή είναι σεμνή. Μπορείς να έχεις γκλαμουριά ακόμη και σε μια αποθήκη, ενώ στο Μέγαρο Μουσικής να κάνεις μια σεμνή τελετή. Αντουανέτα Αγγελίδη Αντιπρόεδρος β΄ του ΔΣ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, σκηνοθέτης Βάζοντας σε παρένθεση την αμφίσημη διάθεσή μου για την έννοια των βραβείων γενικά στο χώρο της τέχνης, είμαι αισιόδοξη για τον καινούργιο θεσμό των βραβείων της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Είναι βραβεία από τους μάστορες για τους μάστορες. Πρόκειται για μια προσπάθεια αύξησης της αξιοκρατίας, που πιστεύω ότι θα προσδώσει στα βραβεία μεγαλύτερη αξιοπιστία και αξιοπρέπεια. Επιπλέον, τα βραβεία δεν είναι χρηματικά, αλλά τιμής. Πιστεύω ότι η τέχνη του κινηματογράφου μπορεί να δώσει προοπτική μέσα στη σύγχυση της εποχής. Περιμένω τα αποτελέσματα της πρώτης βράβευσης.

34 | κοντέινερ Μάιος 2010

Σωτήρης Γκορίτσας σκηνοθέτης, μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου Από την έγκριση του σεναρίου μέχρι τη βράβευση ή όχι της ολοκληρωμένης ταινίας εδώ και χρόνια κρινόμουνα αρκετές φορές και από ανθρώπους που ενδόμυχα ευχόμουν να μην τους έχει αρέσει η ταινία μου. Για φαντάσου, έλεγα, να αρέσει του τάδε και να θέλει να με βραβεύσει. Πανικός! Κάποιες φορές την γλίτωσα, κάποιες όχι. Μέχρι που ένα βράδυ κάπου κοντά στο Μοναστηράκι, μαζευτήκαμε όλοι όσοι κάνουμε τις ταινίες αντί να ασχολούμαστε με σωματεία και επιτροπές και σε μια κάπως θυελλώδη συγκέντρωση αποφασίσαμε να αποκτήσουμε λόγο και εμείς στην κρίση της δουλειάς μας. Αυτό δηλαδή που γίνεται χρόνια σε όλο τον κόσμο, όπου οι άνθρωποι του σιναφιού κρίνουν τις δουλειές τους ώστε να μην αποφαίνονται γι’ αυτό μόνο παράγοντες, επιτροπές και το αιωνίως ακατάβλητο ΚΟΙΝΟ. Είπαμε δηλαδή να πρωτοτυπήσουμε λίγο και να κάνουμε το αυτονόητο, το δυσκολότερο σε αυτή τη χώρα. Στο χέρι μας είναι τώρα να αποδείξουμε αν πράγματι κάναμε μια επαναστασούλα ή αν φτιάξαμε ένα άλλο μοναστηράκι όπου οι καλόγεροι ευλογούν τα γένια τους. Αμήν! Παντελής Βούλγαρης υποψήφιος για το βραβείο καλύτερης ταινίας, καθώς και για την πρόταση της Ακαδημίας για τα Oscar με την «Ψυχή Βαθιά» Η φετινή χρονιά είναι σημαντική. Ταινίες που ξάφνιασαν με την τόλμη και την καλλιτεχνική τους επάρκεια. Δυναμική παρέμβαση των νέων κινηματογραφιστών της Ομίχλης. Δημιουργία της Κινηματογραφικής Ακαδημίας. Κάτι φρέσκο αλλάζει το τοπίο του ελληνικού κινηματογράφου. Η γιορτή της 3ης Μαΐου αφετηρία συλλογικής προσπάθειας, οι ουσιαστικές παρεμβάσεις σε μια στιγμή που ο τόπος δοκιμάζεται από άγνωστα και δυσεπίλητα προβλήματα. Δεν θα χάσουμε τη φωνή μας. Οι θεατές μας, περιμένουν από μας να αρθρώσουμε έναν λόγο τολμηρό, ουσιαστικό, ανθρώπινο. Με το τέλος της γιορτής, βραβευμένοι ή όχι, είναι σημαντικό να συνεχίσουμε ενωμένοι στα δύσκολα χρόνια που έρχονται. Πάνος Χ. Κούτρας υποψήφιος για τα βραβεία σεναρίου, σκηνοθεσίας, καλύτερης ταινίας, καθώς και για την πρόταση της Ακαδημίας για τα Oscar με τη «Στρέλλα» Το σημαντικότερο κομμάτι της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου δεν είναι τα βραβεία και οι τελετές, αλλά η ίδια η ύπαρξή της. Η δημιουργία της ως μια ανάγκη απεξάρτησης από προβληματικούς κρατικούς θεσμούς και πελατειακές σχέσεις, η όχι και τόσο συμπτωματική «πρεμιέρα» της με μια ελπιδοφόρα χρονιά για τον ελληνικό κινηματογράφο. Φίλιππος Τσίτος υποψήφιος για τα βραβείο σεναρίου, σκηνοθεσίας, καλύτερης ταινίας, καθώς και για την πρόταση της Ακαδημίας για τα Oscar με την «Ακαδημία Πλάτωνος» Ελπίζω να στεριώσουν. Έτσι κι αλλιώς, έχουν πετύχει το σκοπό τους, το να «καθαρίσει» δηλαδή, ο τρόπος επιλογής των ταινιών και ίσως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο θεσμός έχει τις σωστές προδιαγραφές για να στεριώσει. Θέλω να πιστεύω επίσης, ότι τα βραβεία θα αποκτήσουν σιγά σιγά κύρος και χωρίς χρήματα. Χρήστος Στέργιογλου υποψήφιος για το βραβείο α΄ανδρικού ρόλου με τον «Κυνόδοντα» Βλέπω το θεσμό πολύ θετικά, γιατί όλοι οι άνθρωποι της Ακαδημίας είναι άνθρωποι του κινηματογράφου. Από τις υποψηφιότητες πάντως, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, βλέπω ότι η διαδικασία είναι δίκαιη. Βέβαια, είναι η πρώτη προσπάθεια και το μέλλον θα δείξει. Για την ώρα πάντως, έχω την εντύπωση ότι τα βραβεία είναι πιο φανερά και πιο αντικειμενικά. Ελπίζω να μη βγω ψεύτης και οι άνθρωποι της Ακαδημίας να ψηφίζουν πάντα με το θάρρος της γνώμης τους. Χαίρομαι πολύ πάντως που συμμετείχα στον «Κυνόδοντα» και που είμαι υποψήφιος μ’ αυτή την ταινία.

Άννα Μάσχα υποψήφια για το βραβείο β΄γυναικείου ρόλου με τη «Χρυσόσκονη» Το πλήθος αυτών που αποφασίζουν και ψηφίζουν εγγυάται για πρώτη φορά την ακεραιότητα και μια όσο γίνεται μεγαλύτερη αντικειμενικότητα. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που οι υποψηφιότητες είναι το ίδιο σημαντικές με τα βραβεία. Και επιτέλους όποιος/α βραβευθεί, θα μπορέσει να αναφωνήσει όπως κάποιοι συνάδελφοι του εξωτερικού, «θέλω να ευχαριστήσω την Ακαδημία...» Γιάννης Χαλκιαδάκης υποψήφιος για το βραβείο μοντάζ με τη «Στρέλλα» Δεν νομίζω ότι αρμόζουν αυτά τα βραβεία στο Μέγαρο Μουσικής. Ουσιαστικά είναι μια απ’ τα ίδια με τον τρόπο που γίνονταν στη Θεσσαλονίκη και μάλιστα χωρίς τα χρήματα. Δεν χρειάζονται φιέστες και τελετές. Περίμενα κάτι πολύ πιο σεμνό, όπως π.χ. το να αποσταλούν δι’ αλληλογραφίας, όπως είχαν προτείνει κάποιοι. Ούτως ή άλλως, δεν πιστεύω πολύ στην κρίση που κρύβεται πίσω απ’ αυτές τις βραβεύσεις και στην υπεραξία που κερδίζουν τα πρόσωπα. Δεν είμαστε και Χόλιγουντ για να γιορτάζουμε με φανφάρες, ούτε έχουμε μια showbiz που την βλέπουν πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι. Και δεδομένης της οικονομικής κρίσης με το ΕΚΚ παρατημένο και την παραγωγή ταινιών παραμελημένη, δεν είμαστε για τυμπανοκρουσίες. Γιώργος Γεωργίου υποψήφιος για το βραβείο σκηνογραφίας με το «Μαύρο Λιβάδι» Ο,τιδήποτε καινούργιο, ναι μεν έχει έναν κίνδυνο να εκφυλιστεί, αλλά ως ένα σύστημα που εξασφαλίζει περισσότερο το αδιάβλητο μιας διαδικασίας βράβευσης, με βρίσκει σύμφωνο. Υπάρχω στο χώρο από την προηγούμενη τάξη πραγμάτων και έχω βραβευθεί με κρατικό βραβείο, δεν μου είχε συμβεί κάτι ακραίο, αλλά εξ αντανακλάσεως εισέπραττα κάποιες παρασπονδίες με τα χρόνια. Έχω λοιπόν, προσδοκίες από τον νέο θεσμό, μου αρέσει που υπάρχουν ενεργοί άνθρωποι του χώρου στην Ακαδημία, αλλά το μέλλον θα δείξει. Ελπίζω να μείνουν αδιάβλητες οι διαδικασίες, να μη γίνουν λάθη και βρίσκω θετικό το ότι δεν δίνονται χρήματα. Η ιστορία της Ακαδημίας από εδώ και πέρα πρέπει να αποδείξει το κύρος της.

T2B TOP TO BOTTOM

international public art film festival

Γιάννης Αγγελάκας υποψήφιος για το βραβείο πρωτότυπης μουσικής με την «Ψυχή Βαθιά» Για να δούμε τι κρύβεται πίσω από αυτόν τον νέο θεσμό. Είναι πολύ νωρίς ακόμη και δεν ξέρουμε τίποτα. Περιμένω να δω. Ούτως ή άλλως δεν τα πηγαίνω καλά με τις τελετές. Αργύρης Παπαδημητρόπουλος υποψήφιος για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη με το «Bank Bang» Ενώ είμαι σκεπτικιστής απέναντι σε θεσμούς, δίνω πάντα μια ευκαιρία σε οτιδήποτε νέο πηγαίνει να αλλάξει κάτι, το οποίο δεν λειτουργούσε μέχρι τότε. Είμαι σίγουρος ότι δεν θα επαναληφθούν τραγικά λάθη του παρελθόντος, όπως η ψευτογκλαμουριά. Θεωρώ μεγάλο λάθος πάντως, το ότι τα μέλη της ΕΑΚ ψηφίζουν για τις ταινίες ενώ τις έχουν δει σε dvd. Όλα τα μέλη θα έπρεπε να βλέπουν όλες τις ταινίες σε αίθουσες. Είναι θετικό το ότι τα βραβεία και η Ακαδημία γεννήθηκαν από την Ομίχλη, ελπίζω όμως, η Ομίχλη να μπορεί πάντα να ασκεί κριτική στην Ακαδημία και να διατηρήσει την ελεύθερη φωνή της. Τέλος, εύχομαι η Ακαδημία να μην ασχολείται μόνο με τα βραβεία, γιατί υπάρχουν και άλλα σημαντικά θέματα. Αχιλλέας Κυριακίδης υποψήφιος για το βραβείο ταινίας μικρού μήκους με το «Μετά το χαρακτηριστικό ήχο» Το πιο θετικό που έχει να επιδείξει αυτή η διαδικασία βράβευσης από την Ακαδημία, ορίζεται... αρνητικά: δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την εντελώς απαράδεκτη προηγούμενη και τις τερατογενέσεις της.

κοντέινερ Μάιος 2010 | 35

ΒΛΕΜΜΑ _Κι νη ματ ο γράφο ς

SOUTHLAND ΙΣΤΟΡΙΕΣ _Αλέξανδρος Βούλγαρης

Το Southland Tales του Richard Kelly, σκηνοθέτη του Donnie Darko, παίζεται για πρώτη φορά στις Κάννες το 2006 και όλοι μιλάνε για τη χειρότερη ταινία που παρουσιάστηκε ποτέ στο μεγαφεστιβάλ της Ευρώπης. Οι εικόνες που ακολουθούν είναι ένας φόρος τιμής στην πιο θαρραλέα ταινία της δεκαετίας που μας πέρασε. «Όλοι φοβόμαστε πια. Έχει να οργανωθεί πορεία στην Αθήνα τέσσερα χρόνια. Απαγορεύονται οι συνάξεις ανθρώπων. Κλείσαν τα λαϊβάδικα. Κλείσαν τα μεζεδοπωλεία. Ποινικοποιήθηκαν και οι παρτούζες μιας και για ένα διάστημα περίπου έξι μηνών ήταν το παραθυράκι που βρήκαν οι κάθε λογής αντιδραστικοί για να συναντιούνται ανενόχλητοι από τα μάτια της Αστυνομίας. Από δω και στο έξης είμαστε μόνοι μας.» «Η ιστορία κατέγραψε ότι το 2010 μια πασίγνωστη σταρ κατάφερε να φτάσει στο Κοινοβούλιο ανενόχλητη λόγω του πρωταγωνιστικού της ρόλου σε μια τσόντα. Το παράδειγμά της, βρήκε πολλούς μιμητές και ήδη από το 2013 για να πάρεις άδεια εισόδου να μπεις στην Βουλή αν δεν ήσουνα βουλευτής, έπρεπε να έχεις στο ενεργητικό σου τουλάχιστον έναν πρωταγωνιστικό ρόλο σε ερωτική ταινία.» «25 Μαρτίου 2011. Δολοφονείται γνωστός ακροδεξιός ηγέτης-τηλεαστέρας. Ο δολοφόνος του, ένας 11χρο-

36 | κοντέινερ Μάιος 2010

νος που δήλωσε ότι κακοποιούνταν σεξουαλικά από τον εν λόγω ηγέτη ενώ ξέσπασε το μπαρούτι στο δόξα πατρί, του είπε «για το καλό σου». Καλοκαίρι του 2011 και κηρύσσεται παράνομη η έκφραση αυτή όπως και το ομώνυμο τραγούδι του Μηλιώκα. Ο γνωστός τραγουδιστής διώκεται από τις αρχές και εξορίζεται στις νεοχτισμένες φυλακές της Μακρονήσου σε ένα Re-Opening Night που κάθε παρευρισκόμενος έχει να λέει για το καταπληκτικό χαβιάρι που σερβιρίστηκε εκεί.» «Αύγουστος του 2014 και στη Μύκονο λίγα μέτρα έξω απο το Super Paradise έμφανίζεται ένα ζόμπι. Από το λαιμό του κρέμεται μια πινακίδα της Coca Cola που γράφει «Είμαι ο Χριστός. Μετανοείτε». Απ’ ευθείας οδηγείται στις αρχές και από εκεί στα κεντρικά γραφεία της CIA όπου εξετάζεται η αλήθεια της ιστορίας του. Οι φήμες που ακούγονται πάντως απο τα λαγωνικά της Ουάσινγκτον λένε για μυστικούς αναγραμματισμούς της λέξης Coca Cola και συνδέουν την ύπαρξη του ΝεοΧριστού ακόμα και με πιθανή επίσκεψη Εξωγήινων στη Μύκονο, χιλιάδες χρόνια πριν.» «Το ηφαίστειο της Σαντορίνης έσκασε και ένας πυκνός καπνός έχει γεμίσει εδώ και ένα χρόνο τη Νότια Ευρώπη. Καμία συναυλία δεν γίνεται. Καμία ταινία δεν παίζεται. Τέρμα οι εισαγωγές τροφίμων και ρούχων. Το ΚΚΑ (το παλιό ΚΚΕ, τώρα πια απλά Κομμουνιστικό Κόμμα Αθήνας), μισθώνει ΒορειοΚορεάτες επιστήμονες να εξετάσουν την

πιθανή ενεργοποίηση του Ηφαιστείου από Αμερικάνους με στόχο το εμπάργκο της Ελλάδας.» «Το ΔΝΤ έκανε τόσο καλά τη δουλειά του που δημιουργεί μόδα στην Ελλάδα. Στο ZARA τα μπλουζάκια ΔΝΤ πουλιούνται σε απίστευτους ρυθμούς. Οι τουριστικές ταβέρνες στα νησιά μετονομάζονται όλες σε ΔΝΤ. Στα μπαράκια της πόλης όπου γεννιούνται τα φλερτ αν δεν έχεις να πεις μια προσωπική ερωτική εμπειρία με μέλος του ΔΝΤ δεν μετράς μία. Στα κεντρικά γραφεία του ΔΝΤ είναι τόσο ευχαριστημένοι με αυτή την κατάληξη που κλείνουν τα παραρτήματά τους σε όλο τον κόσμο και κρατάνε μόνο το ελληνικό στα Μάλλια της Κρήτης, ανοίγοντας και ένα ρακάδικο από δίπλα, το πασίγνωστο άλλα και με ολίγον τσιμπημένες τιμές “Σας τον χώσαμε”.» «Το ελληνικό σινεμά ζει την άνθησή του, κυριολεκτικά δυστυχώς. Από την απραξία οι Έλληνες κινηματογραφιστές αρχίζουν να βγάζουν κλαδιά, αποτελώντας τις πρώτες περιπτώσεις γενετικής μετάλλαξης παγκοσμίως. Η παγκόσμια ιατρική κοινότητα εντυπωσιάζεται από το γεγονός και αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τις ταινίες των Ελλήνων σκηνοθετών ως μέρος των γενετικών τους πειραμάτων. Επιτέλους η χρηματοδότηση του ελληνικού σινεμά έρχεται έστω και με αυτόν τον τρόπο. Παπαρούνες ανθίζουν στα κλαδιά μας. »

κ ρ ι τ ικ ή_ κ ι νηματ ογρά φοΣ

Γυναίκες με τσαντόρ _Βένια Βέργου

Η Επισ τροφή των

2010 σημασ ιών

Τετάρτη 26 έως Κυριακή 30 Μάη Γυναίκες χωρίς άντρες, της Σιρίν Νεσάτ (2009, 96΄)

Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Πειραιώς 256

Οριενταλισμός και γυναικείο σώμα μέσα στο μαύρο τσαντόρ, με φόντο ένα πολιτικό πραξικόπημα υποκινούμενο από εξωτερικές και εσωτερικές δυνάμεις, στο Ιράν, το καλοκαίρι του 1953. Η πρώτη κινηματογραφική ταινία της διακεκριμένης Ιρανής καλλιτέχνιδας Σιρίν Νεσάτ, αποτελεί μια ανασυγκρότηση του υλικού που πρόβαλε στην ομότιτλη έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας, τον Μάρτιο του 2009 (πέντε βιντεοεγκαταστάσεις μεγάλων διαστάσεων). Από το λαβυρινθώδες πέρασμα στις πέντε οθόνες του υπογείου του Ωδείου Αθηνών, όπου στεγάστηκε η έκθεση, μέχρι την (μια και μόνη) κινηματογραφική οθόνη, το έργο της Νεσάτ αποστερείται μεγάλου μέρους του λυρισμού του και μπαίνει σε μια επεξηγηματική αφηγηματικότητα, (δυστυχώς) προαπαιτούμενη από την κινηματογραφική γλώσσα. Βασισμένο στην ομότιτλη και απαγορευμένη νουβέλα της Σαρνίς Μαρσιπούρ. Αργυρό Λιοντάρι Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας 2009.

Διεθνής Αντιεξουσιαστική Συνάντηση // Ομιλίες & Εργαστήρια από: Michael Hardt, David Graeber, Iraq Veterans Against The War, Occupy California Student Movement, CrimeThink Ex-Workers Collective, Kενό Δίκτυο, Calamity Barucha, Γεωργία Σαγρή,Harry Haplin, Clement Garnier /Alternative Libertaire, Bifo, Fredrika Newton, Robin Hahnel, Richard Matthew Stallman, Λέανδρος, Στέλιος Φαϊτάκης κ.α

Καλοκαίρι του ’53 και οι Ιρανοί βγαίνουν στους δρόμους της Τεχεράνης με συνθήματα όπως, «British go home» και «Iranian oil belongs to Iran». CIA και Βρετανία υποκινούν πραξικόπημα ανατροπής του πρωθυπουργού Μοχάμαντ Μοσαντέγκ, με στόχο την επαναφορά του Σάχη στην εξουσία. Η νεαρή Μουνίς διψάει για ενημέρωση και είναι κολλημένη στο ραδιόφωνο, κόντρα στις ασφυκτικές πιέσεις του αδελφού της να ετοιμαστεί για την άφιξη επικείμενου προξενιού. Ο αδελφός της βιάζεται κι εκείνος να παντρευτεί. Η Φαεζέ, φίλη της Μουνίς, την επισκέπτεται για να ξεκλέψει λίγες στιγμές με τον αδελφό της – είναι ερωτευμένη μαζί του και δυστυχής για το γάμο του. Η (βωβή σε όλη την ταινία) Ζαρίν δραπετεύει από το πορνείο και τρέχει να πλυθεί στα δημόσια λουτρά – τρίβεται μέχρι να ματώσει. Η φυγή της καταλήγει στον κήπο της Φάρκι, μιας 50άρας αστής, η οποία εγκαταλείπει τον στρατιωτικό σύζυγό της και εγκαθίσταται σ’ ένα παλιό αγρόκτημα, ελπίζοντας να το καταστήσει κέντρο καλλιτεχνικής έκφρασης. Στον ίδιο κήπο θα καταλήξουν και οι Μουνίς και Φαεζέ. Εκεί θα απελευθερωθούν και θα ενδυναμώσουν, μέχρι οι εξωτερικές κοινωνικές ταραχές να φτάσουν στην πόρτα τους.

+Psychedelic Trance Zone : Electric Universe, Zen Garden, Atrium, Shotokan, Iraklis Mindphaser, Nikitas, Crystal Zero, Sissy Stardust

Αυτή καθεαυτήν η επιλογή ενός καλλιτέχνη να αφοσιωθεί στην «επανεγγραφή» του έργου του έχει τεράστια σημασία. Η διάθεση της Νεσάτ να οργανώσει το οπτικοακουστικό υλικό της με διαφορετικούς όρους για τις ανάγκες της έκθεσης και για τις ανάγκες της ταινίας, έχει δύο ερμηνείες. Από τη μια, την αμέριστη αφοσίωσή της σε ένα θέμα που, ούτως ή άλλως, διατρέχει το σύνολο του έργου της (οι κοινωνικές και θρησκευτικές δυνάμεις στη διαμόρφωση της ταυτότητας της μουσουλμάνας γυναίκας), κι από την άλλη, την εξάντληση της αισθητικοποίησης μιας ιστορίας με κοινωνικοπολιτικές παραμέτρους. Στην περσινή έκθεση της Νεσάτ στην Αθήνα, κάθε βιντεοεγκατάσταση ήταν αφιερωμένη στην ιστορία μιας γυναίκας. Εκεί, ο θεατής καλείτο να δημιουργήσει νοήματα μόνος του μέσα από τις πέντε χωρίς λόγια αφηγήσεις. Στην ταινία μπαίνει ο λόγος και κατά συνέπεια και η εκλογίκευση. Ο λυρισμός διατηρείται στο ελάχιστο. Εκείνο, όμως, που μένει -και είναι η ειδοποιός διαφορά στο έργο της Νεσάτ- είναι το γεγονός ότι κινηματογραφεί τις ηρωίδες της έτσι ώστε να δει το ίχνος που αφήνουν μέσα στον κόσμο τους. Δεν τις παρακολουθεί απομονωμένες από το περιβάλλον τους (παρότι η δραματουργία που επιλέγει μπορεί να οδηγήσει σε μια τέτοια εύκολη ανάγνωση), αλλά ως έρμαια ενός κόσμου που τις αντιμετωπίζει ως αντανακλάσεις και όχι ως «εαυτούς». Η σκηνοθέτις, όμως, κινηματογραφεί τέσσερις εαυτούς που αντιπαλεύουν με το συμβολισμό με τον οποίο τις επιφορτίζει η συγκεκριμένη κοινωνία: τη γυναίκα, δηλαδή, ως σκεύος ηδονής.

38 | κοντέινερ Μάιος 2010

4 stages festival // Συναυλίες: Μωρά Στη Φωτιά, Yπόγεια Ρεύματα, Σπηριδούλα, Δ. Πουλικάκος, Ντ. Σαδίκης, Berlin Brides, Magic De Spell, Ρόδες, Palyria, Direct Connection κ.α.

All festival Visual Art: Void Optical Art Laboratory, Global Eye (London Void Network) + Κινηματογραφικές Προβολές /συζητήσεις με σκηνοθέτες. Το τέλος της νεωτερικότητας μας είχε κατακλύσει με τη ματαιοδοξία και την απλούστευση του μεταμοντέρνου.Tο μέλλον φάνταζε σαν αναμάσημα του παρελθόντος. Όλα ήταν “μετά”. Κι επειδή η κοινωνία δεν είναι άχρονη, μια επίθεση από το μέλλον μας έδωσε καινούρια ελπίδα. Γεννήθηκε το Δεκέμβρη και όταν έγινε ενός έτους δεν ακολούθησε, όπως κάποιοι περίμεναν, τη νομοτέλεια της ιδεολογίας, δεν έγινε ούτε επέτειος ούτε επαίτης καμιάς πολιτικής ή κοινωνικής αυθεντίας. Το συλλογικό άτομο έπραξε σε ελεύθερο, δημόσιο, κοινωνικό χρόνο και αντιλήφθηκε το συμβάν της εξέγερσης ως πολλαπλές ρωγμές ελευθερίας. Η ελευθερία αντεπιτίθεται μ’ όλα τα πρόσωπά της στη μητρόπολη και γύρω απ’ αυτήν. Με το πρόσωπο της συλλογικότητας σε χώρους, γειτονιές, με το πρόσωπο των χιλιάδων ανθρώπων στις διαδηλώσεις και τους κοινωνικούς αγώνες της εποχής μας, με χιλιάδες πρόσωπα που συναντήθηκαν σε κινήσεις φαντασίας, δημιουργίας και πράξης. Το BFEST είναι μια στιγμή ελευθερίας στο δημόσιο χρόνο, μια πολιτική και πολιτισμική διαδικασία προς διερεύνηση και διεύρυνση των κοινωνικών ρωγμών. Η Iστορία δεν έχει τέλος, δεν έχει γραμμικό ούτε νομοτελειακό χαρακτήρα. Διαμορφώνεται μέσα από την τυχαιότητα και την συνειδητή πράξη.

μμα: αναλυτικό πρόγρα

www.bfest.gr

med ia _Β ΛΕΜΜΑ

TVCTIONARY The TV spoiler King

_Αντωνάκης Χριστοδούλου

Πόσο επιτυχημένος μπορεί να γίνει κάποιος που μπορεί και κερδίζει το ψωμί του μέσω προσωπικών εμμονών; Ο βασιλιάς των TV Spoilers* ή ακόμα καλύτερα ο φόβος και ο τρόμος της showbiz (σε ελεύθερη μετάφραση), όπως πολύ συχνά αποκαλούν τον Michael Ausiello, εκτός από την εξασφάλιση της επιβίωσής του έχει καταφέρει να χτίσει την καριέρα της ζωής του πάνω στη δική του εμμονή, την τηλεόραση. Ως παιδί βαριόταν τα πάντα! Το σχολείο, τους φίλους του, τα αθλήματα, τις εξόδους και τις εκδρομές. Ο κόσμος του καθημερινά ήταν η Santa Barbara και το Days of Our Lives ενώ κάθε Παρασκευή βράδυ «παρτάλιαζε» με τα δράματα του Falcon Crest και του Dallas (έχει δηλώσει πως εκείνα τα βράδια είναι από τις πιο ευτυχισμένες αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας). Ακόμα και όταν λόγω σχολικών υποχρεώσεων αναγκαστικά δεν μπορούσε να βλέπει τηλεόραση έβρισκε ενδιαφέρον στο να την διηγείται. Του πήρε καιρό να καταλάβει πως οι άλλοι δεν συμμερίζονταν τον ενθουσιασμό του και δεν απολάμβαναν τις καθημερινές ανασκοπήσεις του για την κάθε σειρά, για τη ζωή του κάθε πρωταγωνιστή της, αλλά εκείνη η περίοδος για εκείνον ήταν η «αθώα» του και χαρακτηρίζει συχνά τον εαυτό του τότε ως couch potato (κοινώς δεν ξεκολλούσε από την τηλεόραση). Μεγαλώνοντας, άρχισε να καταλαβαίνει πόσο πολύ είχε εντρυφήσει και επενδύσει σε αυτόν τον κόσμο, ώστε να αποφασίσει πως αυτό θα ήταν και το μέλλον του. Το θέμα όμως ήταν με ποιο τρόπο. Μετά από μερικές αποτυχημένες προσπάθειες στο χώρο της υποκριτικής και της μουσικής ξεκινάει να εργάζεται ως κριτικός τηλεόρασης στην εφημερίδα του πανεπιστημίου. Με την αποφοίτησή του περνάει αυτόματα σε άλλη πίστα, σαν συντονιστής δημοσίων σχέσεων στην εκπομπή Entertainment Tonight. Λίγο αργότερα ξαναγυρνά στην έντυπη δημοσιογραφία και συγκεκριμένα στα αδελφάκια περιοδικά Soap Opera Update και Soaps in Depth όπου, πλέον, είχε την ευκαιρία να πάρει συνεντεύξεις από κάμποσα αστέρια της καθημερινής τηλεόρασης, με αποτέλεσμα η δύναμή του να μεγαλώσει και οι φιλοδοξίες του να διογκωθούν. Το 1999 ξεκινάει την οκταετή συνεργασία του με το γνωστό περιοδικό TV Guide. Η φήμη του άρχισε να εξαπλώνεται τόσο ώστε να αποκτήσει πολύ καλές σχέσεις με τους περισσότερους τηλεοπτικούς παραγωγούς της χώρας, σεναριογράφους, ηθοποιούς αλλά και ανώνυμα «ψώνια» που θα μπορούσαν να έχουν στοιχεία για οποιοδήποτε τηλεοπτικό παρασκήνιο θα μπορούσε να του έχει διαφύγει. Το Μάιο του 2008 πήρε μεταγραφή στο περιοδικό Entertainment Weekly (όπου εργάζεται έως και σήμερα) και ένα μήνα αργότερα απέκτησε το δικό του blog (http://ausiellofiles. ew. com) με highlight την εβδομαδιαία στήλη Ask Ausiello όπου οποιοσδήποτε φανατικός τηλεθεατής μπορούσε να ρωτήσει ό,τι ήθελε για το μέλλον της αγαπημένης του σειράς και εκείνος να απαντήσει με ελιγμό και χιούμορ έτσι ώστε να καλύψει τους αναγνώστες του αλλά να μη χαλάσει και τη μαγεία της αγωνίας για το τι θα γίνει μετά. Ως διάσημος πια μπόρεσε να εκπληρώσει και αρκετά απωθημένα του όπως το αρχικό του όνειρο, την υποκριτική, και να κάνει guest εμφανίσεις σε αρκετά αγαπημένα του σίριαλ (τι κρίμα που το Santa Barbara δεν προβάλλεται πια γιατί εκεί θα ήθελε πραγματικά να κάνει ένα πέρασμα) ή να μπορεί να «υποστηρίζει» μέσα από τις στήλες του τα gay storylines πολλών σειρών, καθώς και ο ίδιος είναι ομοφυλόφιλος (αυτόν έπρεπε να είχαμε εδώ!). Η ιστορία του Michael Ausiello είναι το απόλυτο success story και θα μπορούσε να έχει τον τίτλο Μοντέρνα Σταχτοπούτα (αν και σε αντίθεση με το παραμύθι και τα διάφορα σίριαλ ευτυχώς συνεχίζεται). Άλλωστε ποιος δεν θα ήταν ευτυχής εάν μπορούσε να μετατρέψει τις προσωπικές του εμμονές σε καριέρα; http://twitter. com/EWAusielloFiles

TV Spoiler: το εκλαϊκευμένο ιδίωμα για οποιοδήποτε στοιχείο περίληψης ή περιγραφής που αποκαλύπτει οτιδήποτε έχει να κάνει με την πλοκή κάποιας σειράς.

κοντέινερ Μάιος 2010 | 39

ΒΛΕΜΜΑ _Μ ο υσ ικ ή

O Ηχος που δεν ηταν εκει _Χρήστος Καρράς

29 Αυγούστου του 1952, Νέα Υόρκη: Ο πιανίστας David Tudor κάθεται στο πιάνο για να συμμετάσχει σε ένα ρεσιτάλ σύγχρονης μουσικής. Το κοινό τον κοιτά να κάθεται στο πιάνο να κλείνει το καπάκι των πλήκρων για να σηματοδοτήσει την έναρξη του κομματιού. Λίγο αργότερα το ανοίγει για λίγο σηματοδοτώντας το τέλος του πρώτου μέρους. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται στο δεύτερο και στο τρίτο μέρος. Το έργο τελειώνει χωρίς να έχει παιχτεί ούτε μια νότα. Ο Tudor μέτρησε τα τρία μέρη του έργου με ένα χρονόμετρο καθώς γυρνούσε τις παρτιτούρες. Δεν ήταν παρά για την πρεμιέρα της σύνθεσης 4’33’’ του John Cage, που αποτελείτο από τέσσερα λεπτά και τριάντα τρία δευτερόλεπτα απόλυτης σιωπής. Για την ακρίβεια αποτελείτο από τέσσερα λεπτά και τριάντα τρία δευτερόλεπτα των αλλότριων ήχων που ακούγονται κατά τη διάρκεια της εκτέλεσής της. 1999, Μπουένος Άιρες: Με τη βοήθεια των δισκογραφικών εταιρειών Betley Welcomes Careful Drivers και Blackbean And Placenta Tape Club το αργεντίνικο avant garde συγκρότημα των Reynols κυκλοφορεί το πρώτο του album με τίτλο «_ _ _ _ _ _ _ _», με τη λίστα των τραγουδιών στο οπισθόφυλλο να αριθμεί δέκα κομμάτια. Όλοι όσοι αγόρασαν το album, διαπίστωσαν μόλις άνοιξαν τη

θήκη τoυ ότι δεν περιείχε το CD. Δεν επρόκειτο για εργοστασιακό λάθος. Αυτό ήταν το ντεμπούτο των Reynols. Μια θήκη χωρίς το CD. Όλα τα αντίτυπα του δίσκου εξαντλήθηκαν πολύ γρήγορα. 2005, Γερμανία: Η δισκογραφική εταιρεία Tomlab κυκλοφορεί το «Worried Noodles» του David Shrigley. Μέσα στο δωδεκάιντσο album δεν κρύβεται παρά ένα βιβλίο με σκίτσα και στίχους των τραγουδιών του Βρετανού καλλιτέχνη. Καμία όμως φέτα βινιλίου, κανένα ίχνος ηχητικού φορέα δεν εσωκλείεται. Σεπτέμβριος του 2010, Αμερική: Το indie pop συγκρότημα των Fiery Furnaces θα κυκλοφορήσει το «Silent Record», ένα album, το πακέτο του οποίου θα περιέχει οδηγίες, παρτιτούρες, ανταποκρίσεις και εικονογραφήσεις από υποθετικές συναυλίες, μανιφέστα και άλλα αντικείμενα. Ούτε κι εδώ θα υπάρχει κάποιος χειροπιαστός φορέας ήχου. Αμέσως μετά την κυκλοφορία του «Silent Record» η μπάντα θα οργανώσει μια σειρά από συναυλίες όπου συγκροτήματα ή απλώς οι fans των Fiery Furnaces θα εκτελέσουν τα τραγούδια του δίσκου, θα συγκρουστούν με αυτά ή απλώς θα τα αγνοήσουν.

Περισσότερο από ποτέ, πλημμυριζόμαστε από μουσική: στα club, στην τηλεόραση, στον υπολογιστή, στο αυτοκίνητο, στο ασανσέρ, στο σουπερ μάρκετ, στο ιατρείο. Σε κάθε περίπτωση η μουσική απουσιάζει διά της λαμπερής και επίμονης παρουσίας της. Η συνεχής υπόκρουση αρχίζει να λειτουργεί ως υποκατάστατο της σχολαστικής ακρόασης και, το χειρότερο, όσο τα αυτιά «γράφουν χιλιόμετρα» τείνουμε να εγκαταλείψουμε την ιδέα ότι θα συγκινηθούμε από κάτι που θα ακούσουμε. Άσχετα από τη διαφορετική εννοιολογική τοποθέτηση των τεσσάρων παραδειγμάτων (ο John Cage, για παράδειγμα, ήθελε να μας κάνει να προσέξουμε οι ίδιοι τη μουσική στους θορύβους του περιβάλλοντος, ενώ οι Fiery Furnaces δεν βρίσκουν νόημα στην κυκλοφορία ενός δίσκου στην εποχή του ακατάσχετου downloading) η απουσία της μουσικής έχει της δική της αξία, ίσως ακόμα μεγαλύτερη κι από την παρουσία της. Έστω και με τη μορφή φάρσας το κενό ήχου έρχεται για να μας ξεβολέψει από την ευκολία του ετοιμοπαράδοτου υλικού και να μας ξαναβάλει στο τριπ του δημιουργικού ακροατή, εκείνου δηλαδή που μας έχει προ πολλού διαφύγει.

Β ΛΕΜΜΑ _αρχ ιτεκτ ονικ ή

Ερνέστος Τσιλλερ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ [1837-1923]

ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΟΥΤΖΟΥ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ – 29 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2010 Επιμελήτρια: Μαριλένα Κασιμάτη Αρχιτέκτονες: Βασίλης Κολώνας, Διονύσης Τσάσης, Ελένη Καρυπίδου Η Αθήνα, την εποχή που έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου το 1834, ήταν από οικιστικής άποψης ένα χωριό, και μάλιστα ένα ρημαγμένο χωριό. Στις πολεοδομικές επεμβάσεις που έγιναν στα πρώτα ήδη χρόνια της βασιλείας του Όθωνα συμμετείχαν ευρωπαίοι αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι που είχε αναφερθεί στην αναγέννηση της Αθήνας ως «Ευρωπαϊκής Υπόθεσης». Η αναγέννηση αυτή, φυσικά, άργησε πολύ. Δεν ήταν άλλος από τον Ερνέστο Τσίλλερ, που έδωσε στην πόλη όπου επέλεξε να ζήσει όλη του τη ζωή, το ευρωπαϊκό χρώμα που διατήρησε ως το ξεκίνημα της «αντιπαροχής»… Εσωτερικό του εκθεσιακού χώρου στο ισόγειο. Διακρίνονται ψηφιοποιημένες μεγεθύνσεις των παρακάτω κτηρίων: Στο κέντρο η κύρια όψη του Δημοτικού θεάτρου Αθηνών (κατεδαφισμένο το 1940) Αριστερά η κύρια όψη του Μεγάρου Ε. Σλήμαν «Ιλίου Μέλαθρον», οδός Πανεπιστημίου Δεξιά: η κύρια όψη του Δημοτικού Θεάτρου Πατρών «Απόλλων» Φωτογραφία: Θάλεια Κυμπάρη

40 | κοντέινερ Μάιος 2010

θεωρία της γαίας _ΒΛΕΜΜΑ

Πόλεις σε Μεταβάση _Θάνος Κουτσιανάς

Οι «Πόλεις σε Μετάβαση» (Transition Towns) είναι ένα κίνημα που ξεκίνησε από τον Rob Hopkins, καλλιτέχνη, περιβαλλοντολόγο και σχεδιαστή βιολογικών καλλιεργειών (permaculture) και τη Louise Rooney, στο Kinsale της Ιρλανδίας, ως απάντηση, όπως δηλώνουν, στη διπλή πίεση της Ενεργειακής Κρίσης (peak oil) και της Κλιματικής Αλλαγής. Συνέγραψαν σε συνεργασία με φοιτητές ένα Σχέδιο Δράσης Μείωσης της Ενέργειας, ώστε η πόλη τους να αποκτήσει μια νέα και ολοκληρωμένη στρατηγική για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος και την αύξηση των δεξιοτήτων της κοινότητας ώστε να αντιμετωπιστούν οι επερχόμενες αλλαγές. Το κίνημα πήρε την καθοριστική του μορφή στο Totnes όπου κατοικεί ο Rob Hopkins. Σε συνεργασία με ομάδες κατοίκων προσπαθούν να καταστρώσουν και να εφαρμόσουν ένα Σχέδιο Δράσης με δημιουργικές λύσεις στους τομείς της υγείας, εκπαίδευσης, οικονομίας, γεωργίας και παραγωγής ενέργειας, αποσκοπώντας στο βιώσιμο μέλλον της πόλης, με ορίζοντα εικοσαετίας με βάση το 2006. Σήμερα περισσότερες από 60 πόλεις και κοινότητες στην Αγγλία, την Ιρλανδία και τον υπόλοιπο κόσμο εφαρμόζουν παρόμοιες πρωτοβουλίες σχηματίζοντας το «Δίκτυο σε Μετάβαση» (Transition Network). Οι έννοιες-κλειδιά της φιλοσοφίας του κινήματος είναι Μετάβαση (transition) και Ανθεκτικότητα (resilience). Η μετάβαση σηματοδοτεί μια θετική εξέλιξη, μια αλλαγή στον τρόπο ζωής μας, με καλλιέργεια της ικανότητάς μας να ζούμε με λιγότερη κατανάλωση και πιο ουσιαστικά. Η ανθεκτικότητα εμπεριέχει την έννοια της δυνατότητάς μας να είμαστε ανθεκτικοί σε μια εξωγενή αρνητική εξέλιξη, να μην υποκύπτουμε στις αρνητικές επιδράσεις αλλά να μπορούμε να προσαρμοστούμε και σταδιακά να αλλάξουμε. Οι άνθρωποι που μετέχουν σε αυτές τις πρωτοβουλίες υποστηρίζουν ότι η κρισιμότητα των περιστάσεων δεν επιτρέπει να αφήσουμε το μέλλον μας στα χέρια των πολιτικών, αλλά πρέπει να αναλάβουμε δράση ως πολίτες και κοινωνικές ομάδες. Το «Κίνημα σε Μετάβαση» (Transition Μovement), παράγει πρακτικές λύσεις και προκαλεί τους ανθρώπους να συμμετέχουν σε συλλογικές δραστηριότητες, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα βιώσιμο μέλλον. Θεωρούν μεγαλύτερη δύναμη των πολιτών, την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ τους και τη δράση τους ως κοινότητα. Γνώμονας αυτών των δράσεων, η μετάβαση από έναν ενεργοβόρο τρόπο ζωής σε έναν πιο ποιοτικό, με παράλληλη ενίσχυση των τοπικών οικονομιών και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Οι λύσεις που προτείνουν είναι πολλές και ποικίλες. Μεταξύ άλλων γνωστότερες ευρύτερα και σε μας, η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση, η βελτίωση των δημόσιων συγκοινωνιών και η ανάπτυξη βιολογικών καλλιεργειών, η προώθηση των οποίων πρέπει να γίνεται με συλλογικό και αποτελεσματικό τρόπο. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το LANDSHARE όπου ιδιοκτήτες μη αξιοποιημένων εκτάσεων συνεργάζονται με βιοκαλλιεργητές για την παραγωγή –και μεταξύ τους διανομή– βιολογικών τροφίμων. Άλλο παράδειγμα είναι η δημιουργία εναλλακτικού νομίσματος όπως η Λίρα Totnes και η Λίρα Lewes. Η Totnes pound ισοδυναμεί με μια λίρα Αγγλίας, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο τοπικά σε ένα δίκτυο τοπικών καταστημάτων τα οποία την αποδέχονται. Ουσιαστικά λειτουργεί ως κουπόνι συμπληρωματικό του επίσημου νομίσματος για την ευαισθητοποίηση των ανθρώπων στο θέμα της ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας. Μακροπρόθεσμα προβλέπεται να εμποδίζει τη διαρροή χρημάτων εκτός κοινότητας, με την αποφυγή αγορών από καταστήματα πολυεθνικών εταιρειών. Έτσι ενισχύεται το τοπικό εμπόριο και η τοπική παραγωγή που είναι πιο φιλική στο περιβάλλον. Χαρακτηριστικό των Transition Towns είναι ότι λειτουργούν με βάση τις αρχές της συλλογικότητας και της τοπικής δημοκρατίας με κάθετη οργανωτική δομή. Το παγκόσμιο δίκτυο διαθέτει υλικό με πρακτικές συμβουλές (Transition Handbook) και σε κάθε νέα πρωτοβουλία, το σημαντικότερο στοιχείο είναι η συμμετοχή των πολιτών και οι στόχοι τους οποίους θέτουν με συλλογικές αποφάσεις. Κλασικό σλόγκαν είναι η φράση «Κλείσε τα μάτια και φαντάσου πώς θα ήθελες να είναι το μέλλον. Προσπάθησε να συνδεθείς με ανθρώπους που θέλουν να κάνουν κάτι γι’ αυτό». Σε πολλές τέτοιες πρωτοβουλίες υπάρχει συνεργασία με τις τοπικές Αρχές για διάφορα θέματα, χωρίς αυτό να αναιρεί την αυτόνομη λειτουργία και τη στήριξη στις δυνατότητες των μελών τους, και όχι σε εξωτερικούς φορείς. Τα κινήματα αυτά αναπτύσσονται σταδιακά και το μέλλον θα δείξει κατά πόσον είναι δυνατόν να επιτύχουν. Όπως αναφέρουν οι εμπνευστές τους «μπορεί να είναι πιο δύσκολο, πιο σύνθετο να φτιάξουμε τον κόσμο που θέλουμε, αλλά πιστεύουμε πως αυτό είναι πιο δυναμική επιλογή ζωής από το να καταστρέφουμε τον κόσμο που υπάρχει».

http://transitionculture. org/2005/11/24/kinsale-energy-descent-action-plan/ http://totnes. transitionnetwork. org/ http://www. landshare. net/ http://www. transitiontowns. org/

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 41

ΒΛΕΜΜΑ _πόλη

Αυτοσχέδια Πόλη 7

_errands, errands07.blogspot.com errands07@gmail.com

Μια Παρασκευή του προηγούμενου μήνα, στις 2 το πρωί, πήγαμε στο παζάρι του Αγ. Νικολάου στην Αττική. Για ένα ευρώ αγοράσαμε μια βιντεοκασέτα, μαύρου χρώματος, κατασκευασμένη στην Ιαπωνία, μήκους 13 εκατοστών, πλάτους 18,7 εκατοστών και ύψους 2,5 εκατοστών ακριβώς· στο μπροστινό της μέρος είχε κολλημένη μια ετικέτα: πάνω πάνω ήταν με εκτυπωμένα γράμματα η μάρκα της κασέτας MAXELL GU, ενώ στο κέντρο της ετικέτας ήταν γραμμένο με μπλε στιλό διαρκείας «ΕΤ». Τα δυο αυτά γράμματα ύψους 2 εκ. και πλάτους 2 εκ., χωρίζονταν από ένα αστεράκι ίδιων διαστάσεων, ζωγραφισμένο με μπλε στιλό πιο σκούρας απόχρωσης. Όλη η ετικέτα ήταν μουτζουρωμένη με καφέ παστέλ, ενώ οι γραμμές ξέφευγαν από τα όριά της και έβγαιναν πάνω στη μαύρη πλαστική επιφάνεια της βιντεοκασέτας. Το περιεχόμενο της κασέτας ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη.

Στο πρώτο παρακολουθούμε τις καλοκαιρινές διακοπές μιας τριμελούς οικογένειας (μαμά, μπαμπάς, κόρη) τον Αύγουστο του 1992 με ένα φιλικό ζευγάρι και τον γιο τους. Η κασέτα προφανώς ανήκε στην οικογένεια, και το βίντεο των διακοπών έχει τραβηχτεί από τον πατέρα με μία κάμερα χειρός. Ο πατέρας καταγράφει την παραμονή μιας ημέρας σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο ακριβώς πριν το ταξίδι τους, το ταξίδι με το πλοίο, την άφιξη, τις τριήμερες διακοπές των δύο οικογενειών, και τέλος την επιστροφή τους. Από τις εικόνες, τα τοπία και τα κτήρια που καταγράφηκαν στο βίντεο, καταλαβαίνει κανείς ότι ο προορισμός του ταξιδιού και ο τόπος των διακοπών τους ήταν η Ζάκυνθος.

Στο δεύτερο μέρος της κασέτας είναι γραμμένο ένα επεισόδιο του Robin Hood no Daibōken (Robin Hood's Great Adventure), γιαπωνέζικης σειράς κινουμένων σχεδίων. Το επεισόδιο, από ότι φαίνεται από το βίντεο, είχε προβληθεί από την ΕΡΤ2 και ονομάζεται Thunderstorm in Nottingham. Είναι το 23ο από τα 52 επεισόδια της αγγλικής εκδοχής της σειράς από την Interfilm Company και παραγωγή του 1991. Η ιστορία του επεισοδίου υποτίθεται ότι διαδραματίζεται στο Nottingham.

Το τρίτο μέρος της κασέτας ήταν χαλασμένο, με αποτέλεσμα να έχει σβηστεί αυτό που κάποτε είχε γραφτεί. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι δεν υπήρχε ποτέ τίποτα γραμμένο και ότι το τελευταίο μέρος είχε μείνει κενό. Όμως η ξαφνική εμφάνιση, ανάμεσα στα χιόνια της οθόνης, της εικόνας ενός σαλονιού, στου οποίου τον καναπέ αχνοφαίνεται ο ΕΤ, για κλάσματα δευτερολέπτου, διαψεύδει αυτή την υπόθεση. Ο ΕΤ μοιάζει να εμφανίζεται τόσο όσο χρειάζεται για να δικαιολογήσει τον τίτλο που έχει γραφτεί πάνω στην ετικέτα της βιντεοκασέτας.

42 | κοντέινερ Μάιος 2010

θέατρο _ΒΛΕΜΜΑ

θεατρικό ρεμιξ _Μαρία-Λουίζα Παπαδοπούλου

Σκηνική σύνθεση : λοξοδρομώντας από το ένα και μοναδικό κείμενο. Τρεις πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις είναι αποτέλεσμα σκηνικής σύνθεσης-διακειμενικότητας. Παίζονται σε τρεις πόλους της αθηναϊκής θεατρικής σκηνής. Ελπίζουμε να παραμείνουν ενεργοί και οι τρεις στο θολό τοπίο μιας πολιτιστικής πολιτικής που δεν αναγγέλλεται.

γνιώδης, και στο τέλος μοντέρνα αφαιρετική). Στοιχεία που την κοσμούν είναι: η απλότητα, η εξαιρετική άμεση απόδοση του σαιξπηρικού λόγου, η κίνηση στο χώρο. Στα μείον της μια κάποια απροσδιόριστη στέγνια. Ως σκηνική σύνθεση, μιας και πηγάζει από έργα του ίδιου συγγραφέα, τείνει να είναι η πιο ενοποιημένη από τις τρεις με ό,τι θετικό ή αρνητικό αυτό συνεπάγεται. Ο, ΤΙ ΠΡΟΤΙΜΑΤΕ, (ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΙΚΗ)

Ο όρος διακειμενικότητα κατάγεται από την Κρίστεβα: «Κάθε κείμενο υπάρχει σε σχέση με άλλα κείμενα». Η διακειμενική σύνθεση δίνει στον δημιουργό τη δυνατότητα να επιλέξει από διαφορετικά υλικά, φτιάχνοντας ένα δικό του δημιούργημα, ενώ ανοίγει το δρόμο για έναν πιο ανοιχτό διάλογο ανάμεσα στα έργα, παίζοντας με τις προσδοκίες του κοινού και ζητώντας την πιο ενεργή συμμετοχή του. ΕΡΡΙΚΟΣ – ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ – ΡΙΧΑΡΔΟΣ, (GROUP HOSTEL ΕΘΝΙΚΟΥ) Δεν είναι τυχαίο που δύο από τις τρεις παραστάσεις συνδέονται με το έργο του Σαίξπηρ, όπου η διακειμενικότητα, και το κολλάζ ανάμεσα στην υψηλή και τη λαϊκή κουλτούρα, είναι πρωτεύον χαρακτηριστικό. Ο Ερρίκος–Εδουάρδος –Ριχάρδος σε συν-σκηνοθεσία Γιώργου Γάλλου και Τίμου Περλέγκα (ομάδα 1272) αποτελεί μια σύνθεση χωρίων από την τριλογία Ερρίκος ο Στ' και Ριχάρδος ο Γ'. Δημιουργούν ένα νέο κείμενο γύρω από την καρναβαλική ιδέα και τελετουργία της ενθρόνισης και της εκθρόνισης του βασιλέα καρνάβαλου. Οι τρεις βασιλείς ανέρχονται, διοικούν, παντρεύονται, συχνά φονεύουν, πάντως, μέσα από δολοπλοκίες της αυλής, αναπόφευκτα φονεύονται. Τα ονόματα χάνουν τη σημασία της. Καθώς το έργο απογυμνώνεται από επιμέρους επεισόδια, η επαναλαμβανόμενη άνοδος και κάθοδος βασιλέων, λόρδων, δουκών, μετατρέπεται σε μια γοργή, γκροτέσκα, κωμική παρέλαση. Πεδίο σκηνικής δράσης αποτελούν δύο χώροι που με τη διάταξή τους δίνουν την αίσθηση μιας ανοιχτής σελίδας βιβλίου: ο πρώην χώρος των θεατών και το πρώην παρασκήνιο. Η αρχιτεκτονική χρησιμοποιείται ατόφια και δίνει νοήματα. (π.χ., οι κερκίδες αποτυπώνουν την ιεραρχία, μια πυραμίδα που στην κορυφή της βρίσκεται ο πολυπόθητος θρόνος.) Η παράσταση σκηνοθετείται σε τρεις τόνους ιδίου χρώματος (αρχικά έντονα στατική, ύστερα ανατρεπτική, παι-

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος μαζί με τους σταθερούς συνεργάτες του παρουσίασε στο θέατρο Αλίκη την παράσταση Ό,τι προτιμάτε, υπότιτλος στη δωδέκατη νύχτα του Σαίξπηρ. Η σαιξπηρική κωμωδία και το Τί είδε ο Μπάτλερ του Όρτον στήνονται αντικριστά ως ολοκληρωμένες παραστάσεις, σε ενιαίο σκηνικό. Η μία επηρεάζει την άλλη, στα κοστούμια, στη μουσική, στους φωτισμούς. Η δηλωμένη ομοφυλοφιλία του Όρτον, η αμφισβητούμενη του Σαίξπηρ, τα παιχνίδια ερωτισμού, μεταμφίεσης, παρένδυσης, η θεματική της τρέλας ―προσφιλής και στους δυο συγγραφείς― συνιστούν έναν κοινό τόπο και τρόπο αντικατοπτρισμών. Ένα ευφυέστατο, πρωτότυπο παιχνίδι στήνεται τόσο ανάμεσα στα δύο έργα, όσο και ανάμεσα στην παράσταση και στους θεατές, ενώ κάτω από αυτό το διάλογο, λες και σιγοψιθυρίζεται η σχέση εμπορικού και ποιοτικού θεάτρου και η σύζευξη των θεατών τους. Ο σκηνοθέτης μετατρέπει τις παραστάσεις σε events, καθώς το κοινό καλείται να ανιχνεύσει τη σχέση ανάμεσα στις δύο, και να επιλέξει αυτή του γούστου του. Στην ίδια λογική του δρώμενου εντάσσονται και άλλα στοιχεία όπως η μπάντα των ηθοποιών-μπητλς που ξεκινά την παράσταση καθώς και οι ψυχίατροι που θέτουν ερωτήσεις στο κοινό. Το έργο του Σαίξπηρ φαίνεται να δανείστηκε περισσότερα στοιχεία από την ανανεωτική πνοή που έφερε η συνάντησή του με «κακό παιδί» του βρετανικού θεάτρου της δεκαετίας του ’60. Η Δωδέκατη νύχτα τόσο ωραία ειπωμένη στο στόμα των ηθοποιών, έφερε έντονο το καθαρά βρετανικό στυλ, έναν σύγχρονο αέρα. Μαζί με το μεταβαλλόμενο αφαιρετικό σκηνικό, τα στοιχεία παραμυθιού, με φόντο το νερό της θάλασσας με τα στοιχεία κλοουνερί και τη διάχυτη μελαγχολία, δημιούργησε μια παράσταση πολυεπίπεδη, ντυμένη με όμορφες εικόνες. Ο Όρτον με τη σειρά του στήθηκε με μαεστρία, και εύστοχη ταχύτητα αλλά ίσως θα περίμενε κανείς με σκηνοθέτη τον Θωμά Μοσχόπουλο, ο εκπρόσωπος της queer

literature, να αποδοθεί με μια πιο καυστική διασκευή. ΙΔΟΥ ΕΓΩ, (BLACK BOX ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ) Ο Τάκης Τζαμαργιάς, (ομάδα Δυτικά της Πόλης) υιοθετεί μια άλλη μορφή σκηνικής σύνθεσης. Στην παράσταση Ιδού εγώ, φτιάχνει ένα παλίμψηστο ποίησης, αυτοβιογραφίας, θεατρικών κειμένων του Μαγιακόβσκι μαζί με στίχους της Γώγου και της Αχμάτοβα και κεντρικό άξονα το ποίημα που συνέθεσε ο Ρώσος ποιητής «εικοσιδύο χρονών λεβέντης»: «το σύννεφο με παντελόνια». Τα κείμενα αυτά «χύνονται» το ένα μέσα στο άλλο ―μικρές παύσεις οριοθετούν τα μέρη― χωρίς αναλυτική χρονολογική σύνδεση, ως στιγμιότυπα που πέφτουν καταιγιστικά. O σκηνοθέτης επιλέγει σκόπιμα την α-συνέχεια και θα λέγαμε τη «φουτουριστική λογική» της οποίας ο επαναστατημένος ποιητής υπήρξε εκπρόσωπος και υπερασπιστής. Έτσι η παράσταση, δεν στοχεύει να είναι άμεσα κατανοητή, αλλά να μεταδώσει μια ισχυρή συγκίνηση. Το έργο ξεκινά τη στιγμή της αυτοκτονίας. Ο ηθοποιός Μαγιακόβσκι είναι ανεβασμένος σε μια σκάλα, αχνοφωτισμένος από τις βιντεοπροβολές που πέφτουν πάνω του. Σαν να παρατηρεί άνωθεν τα επί γης τεκταινόμενα. Από τον πάλαι ποτέ παθιασμένο ποιητή απομένει ένα φως που φέρει συμβολικά στο μέτωπο ο ηθοποιός : η δύναμη των στίχων του που ακόμα φέγγει. Όταν κατέβει στη μικρή παραλληλόγραμμη σκηνή ―σκηνή της ζωής― στιγμιότυπα από το βίο του, τους θερμούς μα ανικανοποίητους έρωτές του, την αντίδρασή του στην ισοπεδωτική, σοβιετική λογική παρατίθενται και εναλλάσσονται με στίχους από το σύννεφο με παντελόνια. Το έργο επιστρέφει πάλι κυκλικά ως τελετή στη σκηνή της αυτοκτονίας. Ο ηθοποιός Μαγιακόβσκι στέκεται ξανά στην ίδια σκάλα σαν άγαλμα. Τον συναντά η Γώγου συνομιλούν κι ύστερα ο ποιητής εκτινάσσεται ως περιφερόμενο φάντασμα στη «σκηνή της ζωής», στις πολύβουες, σύγχρονες πόλεις και προειδοποιεί ως «δέκατος τρίτος απόστολος»: «προσοχή στο κενό», (mind the gap), μεταδίδοντάς μας όλη την ενοχή για το βόλεμά μας. Τη σκέψη σας … με την καρδιά κουρέλι θα ερεθίσω. Χλευαστικός ξεδιάντροπος και καυστικός όσο δεν παίρνει.

κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0 | 43

ΒΛΕΜΜΑ _Λ ο γοτεχ ν ία

ΑΥΤΟΣΑΡΚΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΪΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ _Γιάννης Θωμάς

Εκτός αν πρόκειται για Αμερικάνους, πάντα η αποτυχία είναι το θέμα. Εγώ, μάλλον επειδή δεν είμαι Αμερικάνος, ποτέ δεν κατάλαβα αυτούς που λέγανε ότι ο Nick Cave είναι σκοτεινός καλλιτέχνης. Πάντα αναγνώριζα στη μουσική και στα λόγια του ένα πολύ οικείο είδος χιούμορ ―από την εποχή των birthday party. Και εννοώ άλλο χιούμορ απ’ αυτό του Πόε. Η ανάγνωση του βιβλίου του Ο θάνατος του Μπάνι Μανρό με δικαίωσε πανηγυρικά. Είχα να γελάσω τόσο από τη μέρα που διάβασα, μόνος μου στο κατάστρωμα ενός πλοίου, επιλεγμένα αποσπάσματα από συνεντεύξεις ενός άλλου παρεξηγημένου, του Tom Waits, από τους κορυφαίους μάστορες του αυτοσαρκασμού και αυτός. ( Ίσως καταφέρω κάποια στιγμή να εξηγήσω γιατί δεν με ικανοποίησε η έκδοση του τόμου Αθώος στα όνειρά σου.) Ο θαυμασμός για μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική ιδιότητα του Cave, το τραγούδι, είναι κάπως δεσμευτικός όταν προσπαθείς να καταλάβεις κατά πόσο και πώς σε πείθει σε κάποια άλλη· εν προκειμένω στη λογοτεχνία. Δυσκολεύτηκα να παραμείνω απροκατάληπτος απ’ αυτόν το θαυμασμό και να εκτιμήσω ανεπηρέαστος τη συγγραφική του δύναμη. Προσπαθώντας να κρατήσω κάποια αντικειμενικότητα στην κρίση μου παρέταξα διάφορα αντίβαρα. Το αποτέλεσμα ήταν να μου περάσουν από το μυαλό ένα σωρό βλακείες και κακίες όπως ότι ο γραφιάς-Cave αντλεί αδικαιολόγητα, κομμάτια αυτοπεποίθησης από το περίσσευμα του μουσικού-Cave, αντί να ζητήσει τη βοήθεια για την επιμέλεια του κειμένου του από κάποιον πιο έμπειρο φίλο του. Ευτυχώς το τέμπο, η πανκ μπασογραμμή πάνω στην οποία ρολάρει το κείμενο δεν με άφησε να εκτεθώ άλλο στον εαυτό μου. Σ’ αυτό βοήθησε και ένας ψίθυρος που άκουγα απ’ το υπόγειο. . . • Ο Μπάνι Μανρό είναι ο κλασικός αποτυχημένος, η έμπνευση του κάθε κωμωδιογράφου. Περιφέρεται στις ακτές της νότιας Αγγλίας ως πλασιέ και πουλάει καλλυντικά σε νοικοκυρές, χήρες ή μοναχικές γυναίκες και ονειρεύεται κλει-

44 | κοντέινερ Μάιος 2010

τορίδες διάσημων κορασίδων, με τη μορφή μπιζελιών, να χοροπηδάνε μέσα σε σπιρτόκουτα. Το αιδοίο είναι η αποκλειστική του έγνοια. Ανεπίδεκτος μαθήσεως, την πέφτει σε όλες. Ορισμένες τις ψήνει, από κάποιες άλλες φεύγει μωλωπισμένος και κακοποιημένος, χωρίς ωστόσο να ντρέπεται ιδιαίτερα. Η αξιοπρέπεια δεν είναι του στυλ του. Στις περιοδείες του, σέρνει μαζί του και τον τραγικό εννιάχρονο γιο του, «για να μαθαίνει» τη δουλειά. Ως πατέρας ο Μπάνι είναι εντελώς αναρμόδιος. Η συγκίνηση όμως που προκαλεί αυτός ο χαρακτήρας προκύπτει, όπως θα δούμε, από το ότι είναι «αρχαιολογικός». Ο Cave έχει καταλάβει, διαβάζοντας τον Τσάντλερ, πώς προκαλείται η πειστικότητα της υγρασίας στα δωμάτια φθηνών και βρόμικων ξενοδοχείων. Αλλά πέρα απ’ την ατμόσφαιρα, έχει αφομοιώσει, από τον δάσκαλο, κυρίως τη λεπτότητα που έχει ανάγκη η αντιμετώπιση της ξεφτίλας του ήρωα. Ένας βασικός σκοπός της λογοτεχνίας τσαντλερικού ύφους, εν προκειμένω και του Cave, είναι να διερευνηθούν τα όρια του μόνου αυτοσαρκασμού που έχει νόημα. Ο Μανρό, όπως και ο Μάρλοου, δεν χάνει την ευκαιρία να ρουφήξει κάνα ουισκάκι. Αυτό που παρέλαβε όμως ουσιαστικά ο πρώτος απ’ τον ντετέκτιβ είναι τελικά ένας πιο πειστικός και λιγότερο εύκολος τρόπος από το πιοτό, προκειμένου να ορθοποδήσει μετά από μια δύσκολη κατάσταση. Πρόκειται για την προσοχή που χρειάζεται όταν ο δράστης-ήρωας είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στο να δημιουργεί ο ίδιος τις προϋποθέσεις ή να μαγνητίζεται από τις κατάλληλες συνθήκες που οδηγούν απαρεγκλίτως στην ταπείνωση του ανδρισμού του και την καταρράκωση της μαγκιάς του. Εφόσον η πλοκή απαιτεί κάποια στιγμή την ανάκαμψη του ισοπεδωμένου, η ευστοχία που θα πρέπει να κρατηθεί εδώ, οφείλει να είναι τέτοια, που να ακυρώνει το κιτς του macho και ταυτόχρονα την πιθανότητα για έκκληση προς λύπηση, με μία κίνηση! Αλλιώς ο αυτοσαρκασμός πάει περίπατο. Στο τσαντλερικό μάθημα προστίθεται και το κατακλυσμιαίο χιούμορ του Στιούαρτ Χομ απ’ το περίφημο Blowjob, για να φτάσουμε με αυτά τα εφόδια να παρακολουθήσουμε τη συνεχόμενη βύθιση του Μπάνι στην τρέλα του. Από ένα σημείο και μετά, μέσα στη σπατάλη της ζωής του, τα όρια της φαντασίας του από την πραγματικότητα

του είναι παντελώς δυσδιάκριτα. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο θα ήταν απλώς και μόνον αξιανάγνωστο εάν δεν φωτιζόταν εντός μιας συγκεκριμένης συγκυρίας, χάρη στην οποία ο Μανρό κατορθώνει να προκαλεί ένα είδος μυστηριώδους συγκίνησης. • Στην κλασική ταινία The Big Lebowski του 1998 και συγκεκριμένα στο εβδομηκοστό έκτο λεπτό και κάτι, ο dude διαμαρτύρεται προφητικά και υπερήφανα, σε κάποιον που του περιγράφει το μέλλον της virtual τσόντας, ότι «εγώ ακόμα την παίζω με το χέρι»! Αμέσως, ο διορατικός dude, δηλώνει εδώ την πίστη του στην παραδοσιακή μέθοδο, απαλλάσσοντας συγχρόνως τον εαυτό του από τη συμμετοχή του στο μελλοντικό απάνθρωπο στέγνωμα της φαντασίας. Σήμερα όμως ξέρουμε, ότι τέτοιες προσπάθειες, να διατηρηθεί το συγκεκριμένο έθιμο με την αυθεντική του τελετουργία, είναι μάταιες. Αυτή είναι και η συγκυρία μέσα από την οποία, λέω, ότι το κείμενο εκπέμπει υποδορίως μία ποιότητα βαθύτατα μελαγχολική, αφού ο Μπάνι, εκτός από πηδηχτούλης και καρπαζοεισπράκτορας, είναι και μέγας αυνανιστής. Αλλά παραδοσιακός. Σε τουαλέτες μπαρ, στο αυτοκίνητο, σε μια κηδεία κι όπου αλλού του ’ρθει. Αν έχει, που έχει!, κάτι ακόμα αυτό το βιβλίο, πέρα απ’ το εξαιρετικό του χιούμορ, αυτό είναι το δεύτερο, εκτός του φανερού (βλέπε: αποτυχία), το κρυφό του θέμα. Είναι η περιρρέουσα αίσθηση, στο γλυκόπικρο κλίμα όπου λαμβάνει χώρα η ανάγνωση, του πένθους για το χαμό ενός σπουδαίου σύμμαχου της ονειροπόλησης: της μαλακίας με κλειστά τα μάτια. Ο Μπάνι Μανρό ήταν ο τελευταίος που έβαζε το μυαλό του λίγο να λειτουργεί, έστω και μόνο γι’ αυτήν την τόσο δυσφημισμένη αλλά και τόσο τιμημένη, στα κρυφά, ενασχόληση. Εγκλωβισμένοι από πάντα στην εποχή του Ίντερνετ, χαιρετάμε –εγώ, ο αναγνώστης κι ο Cave δηλαδή– τον τελευταίο παίκτη που μπορούσε να υπερηφανεύεται ότι όταν χρησιμοποιούσε το ρήμα αυτοϊκανοποιούμαι προσέδιδε στη λέξη το πλήρες νόημά της.

www.toposbooks.gr

CONTAINER (24X32) ULYSSES-TEXNH-KORITSI:Layout 1

4/28/10

2:32 PM

Page 1

Δύο απαραίτητα βιβλία/Οδηγοί στην τέχνη της μυθοπλασίας

... και ένα βιβλίο υπόδειγμα για τη μυθοπλασία του σήμερα

Πλαπούτα 2 & Καλλιδρομίου, Αθήνα, τηλ.: 210 8222835 Βιβλιοπωλείο-Κεντρική διάθεση: Γενναδίου 6, Αθήνα, τηλ.: 210 3221580

κ ρ ι τ ικ ή_ ΒΙΒΛΊΟ

χάρτινο βασίλειο _Λευτέρης Βασιλόπουλος

Scott A. Sandage BORN LOOSERS: a history of failure in America (HARVARD UNIVERSITY PRESS)

Χρήστος Οικονόμου – Κάτι θα γίνει, θα δεις (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ)

Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για την επινόηση της Αποτυχίας στην Αμερική (και κατ’ επέκταση, συμπληρώνω, στις υποτελείς της χώρες). Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η έννοια της Αποτυχίας ως καθοριστική για την ταυτότητα ενός ανθρώπου είναι μια σχετικά πρόσφατη επινόηση που έχει τις ρίζες της στην καπιταλιστική Αμερική του 19ου αιώνα. Το βιβλίο εστιάζει στους απλούς ανθρώπους (ακόμα και ο όρος «μέσος άνθρωπος», μας πληροφορεί, προήλθε από έναν χαρακτηρισμό των οίκων αξιολόγησης), αλλά και σε «διασημότητες», όπως ο Ροκφέλερ (που δέχτηκε πάνω από 5.000 γράμματα από χρεωκοπημένους πολίτες, που του ζητούσαν δουλειά, χρήματα και συμβουλές), ή ο αποικιοκράτης, με κεντρικό ρόλο στο περίφημο Άμισταντ, Λιούις Τάπαν, που έστησε τον πρώτο οίκο αξιολόγησης, δηλαδή έναν νέο τρόπο να κοστολογεί την ανθρώπινη ζωή και εργασία.

Η συλλογή διηγημάτων Κάτι θα γίνει, θα δεις του Χρήστου Οικονόμου (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ) αποτελείται από δεκαέξι λαϊκά τραγούδια. Από εκείνα που δεν χρειάζεται να τα ακούσεις στη διαπασών για να χορέψεις, από εκείνα που σαν κόμποι σού κλείνουν το λαιμό για λίγο, πριν ξεσπάσεις σε λυγμούς ή κραυγές, ανάλογα με τις αντοχές σου. «Δεκαέξι ιστορίες από τα Καμίνια, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα». Βαριές, συναισθηματικές, αληθινές ιστορίες για τους ανθρώπους που «γεννιούνται και ζουν και πεθαίνουν για λίγα λεφτά». Χωρίς καμία διάθεση αγιοποίησης, ο Οικονόμου φτιάχνει τα πορτρέτα των ηρώων του και δεν αφήνει κανέναν απέξω―και τον εξεγερμένο και τον αδερφό του κύριο «τάδε» και την ερωτευμένη γυναίκα και τον άντρα που την παράτησε―, και τους 5 (χωρίς όνομα αλλά με αριθμό) συνταξιούχους. Όποιος δεν σκύψει ευλαβικά ν’ ακούσει, δεν θα καταλάβει τίποτα. Το βιβλίο αυτό είναι μια μαρτυρία από τις λίγες – οι ιστορίες που λέγονται εδώ είναι η ζωντανή ιστορία του λαού, στην Ελλάδα, αλλά και οπουδήποτε αλλού καταπιέζεται, εκμεταλλευόμενη η εργατική τάξη. Όλες οι ιστορίες εξελίσσονται, κατά κανόνα, τη νύχτα –σ’ ένα χρεωμένο σπίτι, σ’ ένα τσιπουράδικο, σ’ έναν δρόμο, έξω απ’ το ΙΚΑ– όταν οι καρδιές δεν αντέχουν άλλο πια και ρίχνουν όλο το αίμα τους μπροστά στα πόδια του διπλανού. Ο λυρισμός δεν τους λείπει ―ούτε η ωμότητα του ρεαλισμού.

Gerard Delanty ΕΠΙΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ιδέα – ταυτότητα – πραγματικότητα (εκδόσεις ΑΣΙΝΗ).

Όποιος δεν σκύψει ευλαβικά ν’ ακούσει δεν θα καταλάβει τίποτα. «…κι οι ρυτίδες στις γωνίες των ματιών του μοιάζουνε με τις πατημασιές που αφήνουνε μικρά πουλιά πάνω στο νοτισμένο χώμα, πολλές μικρές ρυτίδες, χαρακιές, πατημασιές από πουλιά που κάτι τα τρόμαξε και τρομαγμένα σηκώθηκαν στον αέρα».

Εισαγωγικό σημείωμα: Σάκης Γκέκας. Μετάφραση: Γιάννης Μπαχάρας. Ιστορική Επιμέλεια: Μιχάλης Σωτηρόπουλος, Κωστής Καρπόζηλος. «Η ιδέα της Ευρώπης είναι ένα σημαντικό ζήτημα της σύγχρονης πολιτικής κουλτούρας και παραδόξως δεν έχει επαρκώς μελετηθεί. Οι περισσότερες συζητήσεις σχετικά με την ιδέα της Ευρώπης έχουν επιφανειακό χαρακτήρα, χωρίς να δίνεται καμία σημασία στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και στο ιδιαίτερο πολιτικό ενδιαφέρον του ζητήματος. Μπορεί να υπάρχουν αρκετές μελέτες γύρω από την ιδέα του Ανατολικού Κόσμου ως ευρωπαϊκό κατασκεύασμα, όμως η ιδέα της Ευρώπης ως επινόηση δεν έχει ποτέ εξεταστεί ενδελεχώς. Επίσης, ενώ ο μυστικισμός που περιβάλλει το έθνος έχει υποστεί σοβαρή κριτική από τους διανοούμενους, τίποτα δεν έχει γραφτεί για να διαλύσει το μύθο της Ευρώπης ως οικουμενικό και ενοποιητικό σχέδιο».

Κοστάντσο Πρέβε – Κριτική Ιστορία του Μαρξισμού (εκδόσεις ΚΨΜ) Το βιβλίο του Κοστάντσο Πρέβε Κριτική Ιστορία του Μαρξισμού (εκδόσεις ΚΨΜ), σε μια προβληματική, κατά σημεία, μετάφραση του Διονύση Κουνάδη, είναι ένα απαραίτητο ανάγνωσμα, όχι μόνο για όποιον θέλει να εντρυφήσει στο μαρξισμό, αλλά και για όσους θέλουν να συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς έγινε τον 20ό αιώνα, σχετικά με την πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα του μεγαλύτερου μέρους του πλανήτη (Ευρώπη, Κίνα και αλλού). Το βιβλίο αυτό, μας το ξεκαθαρίζει ο συγγραφέας από την αρχή, έχει γραφτεί «κόντρα στο ρεύμα» και είναι φυσικό ότι θα ενοχλήσει όλους τους λειτουργικούς διανοούμενους – και τους αριστερούς και τους δεξιούς. Ο Μαρξ, για τον Πρέβε, δεν ήταν ένας ξερός οικονομιστής, χωρίς αυτό να μπορεί να καταστήσει τις οικονομικές θεωρίες του ξεπερασμένες – μάλλον το αντίθετο: το ζητούμενο είναι να αντιληφθούμε την πραγματική σημασία των λόγων του μεγάλου στοχαστή, με τις αντιφάσεις και τα λάθη του, για να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε έναν νέο μαρξισμό, ή να τον εγκαταλείψουμε «στο αρχείο». Άλλωστε, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας (και σπουδαίος διανοητής ο ίδιος), στην Κριτική του προγράμματος της Γκότα το 1875, πραγματική θεωρητική διαθήκη που γράφτηκε από τον Μαρξ, αυτός εφιστά την προσοχή στις οικονομικιστικές και εργατιστικές ερμηνείες της σκέψης του, οι οποίες είχαν με μανιακό τρόπο επικεντρωθεί στη θεωρία της αξίας, αλλά φαίνεται ότι δεν πιστεύει ούτε ο ίδιος στο καλό αποτέλεσμα αυτής της προειδοποίησης, διότι αποχαιρετά για πάντα τον αναγνώστη του με ένα λατινικό ρητό, δηλαδή Dixi et servavi animam meam [Είπα και έσωσα (τουλάχιστον) την ψυχή μου].

46 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Μ ά ι ο ς 2 0 1 0

Κάρολ Ανν Ντάφυ ΣΑΓΗΝΗ (εκδόσεις ΗΡΙΔΑΝΟΣ). Δίγλωσση έκδοση. Εισαγωγή – μετάφραση Θάλεια Μελή-Χωλλ. Η Κάρολ Αν Ντάφυ, φεμινίστρια με αριστερές και αντισυμβατικές πεποιθήσεις (ανοιχτά δηλωμένη ομοφυλόφιλη, ανύπαντρη μητέρα), προτιμά να προσδιορίζεται ως «ποιήτρια και μητέρα και τίποτε άλλο». ANSWER If you were made of stone, / your kiss a fossil sealed up in your lips, / your eyes a sightless marble to my touch, / your grey hands pooling raindrops for the birds, / your long legs cold as rivers locked in ice, / if you were stone, if you were made of stone, yes, yes. ……………….

Το διατροφικό Κουίζ της Βρώμης από τον Κωνσταντίνο Ξένο Είναι σίγουρο πως όλοι λίγο πολύ γνωρίζετε, ότι η βρώμη αποτελεί δημητριακό υψηλής θρεπτικής αξίας. Που όμως αλήθεια οφείλεται αυτή η μοναδική «φήμη» των νιφάδων βρώμης; Το πιο κάτω κουίζ θα σας βοηθήσει να γνωρίσετε καλύτερα, ένα φίλο της υγείας και της ευεξίας σας.

1. Η βρώμη εμπεριέχει μια μοναδική κατηγορία αντιοξειδωτικών που ονομάζονται: Α. ανθοκυανιδίνες Β. τοκοφερόλες Γ. αβενανθραμίδες 2. Οι β-γλυκάνες που εμπεριέχονται στη βρώμη και σε καθημερινά ενδεδειγμένες ποσότητες και στο πλαίσιο πάντα μιας ισορροπημένης διατροφής, συμβάλλουν στην διατήρηση των τιμών της χοληστερόλης εντός των επιθυμητών πλαισίων είναι: Α. βιταμίνες Β. φυτικές ίνες Γ. πρωτεΐνες 3. Οι νεώτερες επιστημονικές συστάσεις επιβάλλουν για την υγεία μας τη δραστική μείωση αλατιού, δεδομένου ότι η δυτικού τύπου διατροφή που δυστυχώς οι περισσότεροι εφαρμόζουμε, συνεπάγεται πολύ αλάτι. Οι νιφάδες βρώμης εμπεριέχουν ανά μερίδα: Α. 0,3 γρ. αλάτι Β. 0,5 γρ. αλάτι Γ. ίχνη 4. Τα δημητριακά, όπως η βρώμη, βρίσκονται στη βάση της Μεσογειακής Διατροφής και σε γενικές γραμμές συστήνεται η κατανάλωση: Α. 8 μικρομερίδων καθημερινά Β. 4 μικρομερίδων καθημερινά Γ. 16 μικρομερίδων καθημερινά

(1 μικρομερίδα είναι για παράδειγμα ½ κούπα βρασμένες νιφάδες βρώμης)

5. Σε πρωτοποριακή μελέτη Αυστραλών ερευνητών σχετικά με τα τρόφιμα και την ικανότητα κορεσμού που έχουν, φάνηκε ότι τον υψηλότερο βαθμό κορεσμού είχαν: Α. το κρουασάν βουτύρου Β. νιφάδες βρώμης με πλήρες γάλα Γ. νιφάδες καλαμποκιού με πλήρες γάλα

(Οι ποσότητες στην μελέτη αντιστοιχούσαν σε ίσες θερμίδες)

Απαντήσεις: 1γ, 2β, 3γ, 4α, 5β

58 εκθέσεις—exhibitions 32 χώροι—venues 188 δηµιουργοί—artists 25 χώρες—countries

15.4—01.9 2010 www.photobiennale.gr

YΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ SUPPORTERS

ΧΟΡΗΓΟI SPONSORS

ΧΟΡΗΓΟΣ PORTFOLIO REVIEWS PORTFOLIO REVIEWS SPONSOR

ΧΟΡΗΓΟΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ HOTEL SPONSOR

XΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ MEDIA SPONSORS