πολιτική / πολιτισμός / τέχνες Ιούλιος - Αύγουστος 2010
Αντί_editorial
Διά βίου ζωή _Δημήτρης Δαλδάκης
Τώρα που έχω ανάγκη από διακοπές, θυμάμαι. Θυμάμαι ότι έμαθα να σκύβω για να καλύπτω το κενό του φόβου, να σιωπώ για να μην ακούγονται τα κλάματα. Θυμάμαι ότι, επειδή δεν είχα τη δύναμη να τα πετάξω όλα στον αέρα, έσκισα, μεμιάς, όλα μου τα όνειρα και έφτιαξα όμορφα, μεγάλα ερωτηματικά που κρέμασα στην ντουλάπα μου. Θυμάμαι ότι τα πρωινά που ετοιμάζομαι για τη δουλειά, προτού ανέβω το άστοχο μαρτύριο, φωνές πολλές μου φωνάζουν να φύγω. Θυμάμαι ότι στις χαρούμενες στιγμές μου δεν ήθελα διαλείμματα. Θυμάμαι ότι στις δύσκολες στιγμές μου δεν είχα ανάγκη από διακοπές· ήθελα, μια για πάντα, να πάψει ο πόνος. * Η μόνη δουλειά είναι αυτή που προσφέρει τη ζωή συμπαγή, μονοκόμματη. Είναι αυτή που δεν σε κάνει να θέλεις να φεύγεις. Είναι αυτή που σου παρέχει και την τροφή και την ξεκούραση. Σήμερα, αυτό που καταφέρνει το σύστημα εργασίας, το σύστημα εξόντωσης από την εργασία, είναι τόσο άρρωστο και αδύνατο, όσο το να αλυσοδένεις τον ήλιο, μεσούρανα, απαγορεύοντάς του να δύει. Από αυτό το χυδαίο κέρδος φωτός έρχονται η διαστροφή και η διαφθορά, η ασθένεια και η αναπηρία· η ρυπαρότητα και οι τερατογενέσεις. Η κοινωνία της παχύσαρκης τσέπης πουλάει θάνατο σε περιτύλιγμα επιβίωσης. Οι πολιτικοί, μπουκωμένοι, στον αιώνιο δείπνο τους, είναι καταδικασμένοι σε σήψη. Εμείς, νέοι και ευέλικτοι, έχουμε τους τρόπους για να τραγουδήσουμε με τους φυσικούς ρυθμούς του ήλιου. * Φέτος δεν θα πάω διακοπές. Θα δουλέψω περισσότερο, για να φτάσω εκεί που είμαι ολόκληρος. Εκεί που δεν υπάρχει υποταγή, εκεί που δεν υπάρχει βούρδουλας. Θα δώσω άδεια στον εαυτό μου για να φτιάξει μια ζωή που να αντέχω και να χαίρομαι. Στο, μικρό ή μεγάλο, εφικτό ποσοστό της. Από φέτος, θα ζω ολόκληρα. Χωρίς να πρέπει να φεύγω για να ξεχνώ, να επιστρέφω για να θυμάμαι. Δεν θέλω να φεύγω από τη ζωή μου. Θέλω ζωή συνέχεια. Διά βίου ζωή. Ακμαίος, μέχρι να μπω στο χώμα. Τόσο ακμαίος, που δεν θα προλαβαίνω να σκέφτομαι πού τελειώνω. Τόσο καινούργιος, μέχρι την τελευταία ανάσα.
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 3
N
av
i t a ig
on
Μουσικό Θέατρο
Εικαστικά
Unknown dialects: 8 μουσικές διαλέξεις Γιώργος Κουμεντάκης & DissonArt Ensemble
5 & 6 Ιουλίου Ώρα έναρξης: 21:00 Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, Ταύρος
Με αφετηρία τη νέα μουσική δημιουργία του Γιώργου Κουμεντάκη, μια ομάδα νέων καλλιτεχνών παρουσιάζει, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, μια παράσταση μουσικού θεάτρου στην οποία οι μουσικοί του DissonArt Ensemble γίνονται ηθοποιοί, υπερβαίνοντας τα όρια που τους επιβάλλει η τέχνη τους. Ένα νέο ιδίωμα ανάμεσα στην μουσική και το θέατρο, όπου η θεατρική πράξη, ερμηνευμένη από τους μουσικούς, επιχειρεί την αφήγηση και εξερεύνηση της ιστορίας που κρύβεται πίσω από κάθε μουσικό έργο. Μουσική σύνθεση και διεύθυνση: Γιώργος Κουμεντάκης Σκηνοθεσία Αλέξανδρος Ευκλείδης Σκηνικά-Κοστούμια Πέτρος Τουλούδης Δραματουργική συνεργασία Γιάννης Σβώλος
www.greekfestival.gr
Chagallesque
Χορός
LEXICON
Hydra School Projects
2-5 Ιουλίου Χανιά, Κρήτη
25 Ιουνίου – 26 Σεπτεμβρίου 2010 Εγκαίνια Παρασκευή 25 Ιουνίου 2010 στις 20:30 Ώρες Λειτουργίας Τρίτη – Κυριακή 11:30 – 13:30 και 19:30 – 22:00 Ύδρα
Η ομάδα χορού YELP danceco. σε συνεργασία με το στούντιο ΣΥΝ-ΚΙΝΗΣΗ οργανώνει το σεμινάριο της Μαριέλας Νέστορα ‘Συγγένειες και αντιθέσεις’ βασισμένο στο έργο LEXICON. Στα πλαίσια του σεμιναρίου θα παρουσιαστεί το έργο LEXICON.
O Δημήτρης Αντωνίτσης παρουσιάζει για ενδέκατη συνεχή χρονιά την καθιερωμένη πλέον ομαδική έκθεση στο πλαίσιο του εορτασμού των Μιαουλείων 2010, στο χώρο του παλιού γυμνασίου της Ύδρας, του ιστορικού Σαχτουρείου. Στην έκθεση συμμετέχουν οι: Blind Adam, Στυλιανός Κοντομάρης, Edward Morgan, Ιωάννα Πανταζοπούλου, Kristine Roepsdorf, Theo A. Rosenblum, Ελένη Σαρρή, Chelsea Seltzer και TJ Wilcox.
Έκθεση με δρώμενα
AMP
23 Ιουνίου – 31 Ιουλίου / 7 Σεπτεμβρίου – 23 Σεπτεμβρίου 2010 Εγκαίνια Τετάρτη 23 Ιουνίου στις 20:00 Επικούρου 23 και Κορίνης 4, Πλατεία Κουμουνδούρου
Η πρώτη ατομική έκθεση της καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα με τον τίτλο Heavy Make Up. Στην έκθεση παρουσιάζονται μια σειρά γλυπτών με αναφορές στη σχέση του μοντερνισμού με τη ποπ κουλτούρα.
Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος: 20 ευρώ, Φοιτητικό: 10 ευρώ
Εικαστικά
Ραλλού Παναγιώτου
Το Lexicon επιστρέφει το χορό στο κέντρο του, στις βασικές του συνιστώσες: Το κινούμενο σώμα, το χώρο και το χρόνο. Δημιουργεί ένα κινητικό λεξικό ποιοτήτων με συγγραφείς τη χορογράφο Μαριέλα Νέστορα και τη χορεύτρια Μαριλένα Πετρίδου. Πληροφορίες/κρατήσεις 6945793984 Σοφία Φαλιέρου www.yelpdanceco.gr
Εικαστικά
DOROTA JURCZAK SYNOGARLICA
Loraini Alimantiri Gazon Rouge 24 Ιουνίου – 24 Ιουλίου 2010 Εγκαίνια Πέμπτη 24 Ιουνίου στις 20:00 Κυκλάδων 8, Κυψέλη
Η πρώτη ατομική έκθεση της Πολωνής καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα με τον τίτλο Synogarlica (η πολωνική ονομασία ενός είδους περιστεριού – γνωστού ώς the laughing dove- που είναι κοινό στο ξηρό κλίμα της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής). Στην έκθεση τα έργα που παρουσιάζονται, συνθέτουν έναν πολύχρωμο εικονόγριφο, μια σχεδόν σουρεαλιστική αφήγηση όπου οι ήρωες εμφανίζονται πάντοτε αποσπασματικά, σε παράξενες μεταμορφώσεις, αποπνέοντας μια μελαγχολική αύρα.
Locus Solus
Αίθριο Μουσείου Μπενάκη 22 Σεπτεμβρίου Πειραιώς 138
Η Έκθεση με δρώμενα Locus Solus (Μόνος–μοναχικός ή μοναδικός–Τόπος) είναι εμπνευσμένη από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρέιμοντ Ρουσέλ (1914), στο οποίο ένας επιστήμονας εξοπλίζει τα πολυτελή εργαστήρια του σε μια βίλα κοντά στο Παρίσι. Σε κάθε δωμάτιο εκθέτει μία από τις ιδιοφυείς εφευρέσεις του εγκυκλοπαιδικού του πνεύματος. Οι χώροι του Locus Solus παραλληλίζονται και αναπαριστούν τους χώρους και τα εκθέματα ενός μουσείου εφευρέσεων. Η σκηνοθετική επιμέλεια βασίζεται σε αυτή τη δομή για να αποτυπώσει τις διασταυρώσεις των παραστατικών, των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής. Ο περίπατος των θεατών στο Locus Solus έχει ως επίκεντρο τις διαδραστικές σχέσεις που επηρεάζουν την αρχιτεκτονική και την λειτουργία του δομημένου περιβάλλοντος στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη. Ένα πανευρωπαϊκό πρότζεκτ με τη συμμετοχή πάνω από 70 εικαστικών, μουσικών, χορευτών, αρχιτεκτόνων, ηθοποιών. Σύλληψη – Σκηνοθετική Επιμέλεια: Σωζήτα Γκουντούνα. www.outoftheboxintermedia.org
4 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Μ ινερά λια
ΟΤΑΝ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΤΡΙΑ _Δημήτρης Νόλλας
Η σύγκρουση για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της Ελλάδας έχει αρχίσει. Από τη στεριά μεταφέρθηκε στα βαθιά νερά, καθώς οι επαναστατημένοι ναύτες της Κρονστάνδης κανονιοβολούν τον Πειραιά και τα άλλα λιμάνια της χώρας. Όπως τα τρωκτικά και το σαράκι που κατατρώνε τη στέγη, έτσι και σ’ αυτή την περίπτωση στόχος είναι οι πολίτες που έχουν καταλάβει το μέγεθος της κρίσης και την ανάγκη εξόδου απ’ αυτήν, προστατεύοντας εκ παραλλήλου το Σύνταγμα και τους νόμους. Αυτοί που κάνουν υπομονή και βάζουν πλάτη. Αυτοί που δεν θέλουν να γίνουν όλα ρημαδιό. Όλοι αυτοί πρέπει να οδηγηθούν στην απόγνωση. Ακούς, να θέλουν να μετακινηθούν με τα καράβια. Προφανώς θέλουν να πάρουν τα παιδιά τους και να πάνε διακοπές στον τόπο της καταγωγής τους. Τι να κάνουν, λέει; Σήμερα που το καζάνι βράζει να πάνε διακοπές; Κι η εξέγερση; Ο σοσιαλισμός που περιμένει να υλοποιηθεί βάσει σχεδίου; Ο στόχος είναι εφικτός. Πραγματοποιήσιμος. Ο θίασος Παπανδρέου αποτελείται από τους ίδιους καραγκιόζηδες, οι οποίοι, ενώ μέχρι τις 4 Οκτωβρίου είχαν και τους πόρους και τον τρόπο, ξαφνικά την επομένη διαπίστωσαν πως τους τα είχε πάρει όλα ο Καραμανλής φεύγοντας! Άντε να τους εμπιστευτείς. Δεν είναι μόνο με το Κουκουέ που πρέπει κανείς να κάνει υπομονή, είναι που πρέπει να ανεχθεί και τους Πασόκους. Τους κυρίως υπεύθυνους. Όχι γιατί είπαν ψέματα, υφαρπάζοντας τις ψήφους των πολιτών (το ΠΑΣΟΚ από γεννησιμιού του αυτή τη δουλειά κάνει), αλλά γιατί είναι ο τέταρτος παίχτης της λεγόμενης τρόικας. Όσο και τα τηλεοπτικά παπαγαλάκια να ψάλλουν ολημερίς «η τρόικα της τρόικας, ώ τρόικα», η αλήθεια είναι πως το μόρφωμα είναι κουαρτέτο. Όλοι εμείς που βγάλαμε το Δημοτικό και γνωρίζουμε αριθμητική, ξέρουμε πως ΔΝΤ, ΕΚΤ και ΕΕ, μαζί με το ΠΑΣΟΚ κάνουν τέσσερα.
Φωτογραφία Εξωφύλλου Near mint scream, Δημήτρης Εμμανουήλ,work in progress, 2010, www.paranormale23.blogspot.com
info@konteiner. gr Τ: 211 402 92 77 ΕΚΔΟΤΗΣ: Στέφανος Νόλλας ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Ευγενία Μπόζου e.bozou@konteiner.gr ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Διβάνης g.divanis@konteiner.gr
Η νέα κραυγή. Σε μια πόλη που βράζει, σε μια χώρα που άλλοτε κοιμάται όρθια και άλλοτε μοιάζει έτοιμη να εκραγεί, κάποιοι δεν σταματούν να αγωνίζονται και κάποιοι πάνε διακοπές. Κι όμως, καμιά φορά, μέσα στη νύχτα, παρά το βουητό της πόλης, την ακούμε καθαρά: μια κραυγή φτάνει μέχρι τον ουρανό. Κραυγή οργής, πόνου, απελπισίας, χαράς, τρόμου, πανικού, αφύπνισης, εσωτερικής αγωνίας; Ο καθένας ορίζει τι θέλει να ακούσει, αλλά και αν θα κλείσει τα αυτιά του. Αν είχαμε να επιλέξουμε μόνο ένα λόγο για να φωνάξουμε, αν είχαμε μόνο μία τελευταία κραυγή να βγάλουμε πριν ξεψυχήσουμε, γιατί θα φωνάζαμε; Για την αγάπη; Εμπρός, ας φωνάξουμε! Ας ξυπνήσουμε τους γείτονες. Χωρίς λόγο. Μήπως και μείνει κάτι πίσω. (όπως τραγούδησαν κάποτε οι Walkabouts: and long after we're gone a light will stay on)
Περιεχόμενα
ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ: Ηλίας Μαρμαράς Σεραφείμ Κεντεποζίδης
ΣΤΗΛΕΣ
CREATIVE DIRECTION: Γιώργος Κωνσταντινίδης g.konstantinidis@konteiner.gr
04 Navigation
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ: Θανάσης Αλευράς, Γιώργος Βαλαής, Λευτέρης Βασιλόπουλος, Βένια Βέργου, Αλέξανδρος Βούλγαρης, Ελευθέριος Γείτονας, Κάτια Γκιουλιώνη, Δημήτρης Δαλδάκης, Άντζελα Δημητρακάκη, Δάφνη Δραγώνα, Δημήτρης Εμμανουήλ, Γιάννης Θωμάς, Δημήτρης Ιμπραήμ, Χρήστος Καρράς, Θωμάς Κιάος, Λένα Κιτσοπούλου, Γιώργος Κοκκινάκος, Θάνος Κουτσιανάς, Δημήτρης Νόλλας, Πάνος Παπαδημητρόπουλος, Μαρία-Λουΐζα Παπαδοπούλου, Κλειώ Παπαπαντολέων, Μάνος Σιφονιός, Μελίνα Σπαθάρη, Γιάννης Υφαντής, Άννα-Μαρία Φίλλιπα, Άγγελος Φραντζής, Αντωνάκης Χριστοδούλου, Michael Hardt, Tijana Prodanovic, Raoul Vaneigem
08 Άτακτες Σκέψεις
ΑΤΕΛΙΕ: Ελένη Σγόντζου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Ηρώ Μακρή, Τίνα Χάρη, Λευτέρης Βασιλόπουλος ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιώργος Πολυκράτης ΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ: Γιάννης Μπάστας ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Ε&Α Τ: 211 402 92 77 konteinersales@gmail.com
03 Αντί_editorial 05 Μινεράλια 10 Το ένα και το άλλο 11 Ό,τι είναι σταθερό κλονίζεται 12 Λαβύρινθος της Λογικής 12
Ραβασάκι
14 Δικηγόροι με γυαλιά 16 Πάντα Εδώ 18
Δωμάτιο Φιλοξενίας
20 Παρέμβαση 21
Θεωρία της γαίας
ΑΦΙΕΡΩΜΑ 22-33 Πρώτο μέρος: Έρωτας πέρα απ’ το ζευγάρι 35-49 Δεύτερο μέρος: Λίγα λόγια αγάπης
Ειδικό αφιέρωμα 50-52 Φωτοβολταϊκά στις στέγες
ΒΛΕΜΜΑ
ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Κώστας Καλόγερος T: 210 92 96 114
54
Κινηματογράφος
55
Κριτική Κινηματογράφου
ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α. Ε.
56
Εικαστικά
57
Θέατρο
59
Μουσική
59
Media
61
Λογοτεχνία
63
Κριτική Βιβλίου
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: Διάδραση Α. Μ. Κ. Ε. Ευριπίδου 57-59-61 105 54, Αθήνα
Μια προσφορά από την
Διανέμεται με την Ελευθεροτυπία κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα
6 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Οι φωτογράφοι του προηγούμενου τεύχους: Charlie Makkos (η υπαίθρια Milonga) Λεωνίδας Δημακόπουλος (το πορτρέτο του Στέλιου Ράμφου)
Η Info-Quest προτείνει γνήσια Windows® 7 Home Premium.
Θέλεις και PC και TV και super τιμή; βρες τα νέα Quest PC στο you.gr 18 ,5 ’’
Πρ
Microsoft® Office 2010 TV Tuner MPEG-4* Οθόνη 18,5”
ολ άβ ετε
!
QUEST XPAND INGENIOUS VALUE Ε5400
QUEST XPAND INGENIOUS VALUE i3-530
- Επεξεργαστής Intel® Pentium® Dual CoreΤΜ E5400 (2.70GHz Clock Speed, 2MB Cache) - Λειτουργικό Σύστημα Windows® 7 Home Premium - Μνήμη 2GB - Σκληρός Δίσκος 500GB - Σουίτες εφαρμογών Windows® Live Essentials & Microsoft® Security Essentials - 2 χρόνια πλήρη εγγύηση (Quest Easy1)
- Επεξεργαστής Intel® CoreTM i3-530 (2.93GHz Clock Speed, 4MB Cache) - Λειτουργικό Σύστημα Windows® 7 Home Premium - Μνήμη 2GB - Σκληρός Δίσκος 500GB - Σουίτες εφαρμογών Windows® Live Essentials & Microsoft® Security Essentials - 2 χρόνια πλήρη εγγύηση (Quest Easy1)
- USB TV Tuner µε ψηφιακό αποκωδικοποιητή MPEG-4* - Οθόνη BenQ LCD Wide 18.5’’
459 € 48 δόσεις x 11,98€
ΚΩΔ.: 192626
- USB TV Tuner µε ψηφιακό αποκωδικοποιητή MPEG-4* - Οθόνη BenQ LCD Wide 18.5’’
569 € 48 δόσεις x 14,85€
ΚΩΔ.: 192627
Microsoft® Office 2010 Οι παραπάνω Η/Υ συνοδεύονται από προεγκατεστημένες εκδόσεις περιορισμένης λειτουργικότητας των Microsoft® Office 2010 Word και Excel στην Αγγλική γλώσσα, οι οποίες περιλαμβάνουν διαφημίσεις. Επίσης, διαθέτουν προεγκατεστημένο και το πλήρως λειτουργικό λογισμικό του Office 2010, το οποίο για να ενεργοποιήσετε, απλά αγοράστε μια κάρτα αριθμού-κλειδιού προϊόντος ή ένα DVD.
www.you.gr εδώ η τεχνολογία σου κάνει κλικ!
75 ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ | Τηλ. παραγγελιών 801-801-9000 Όλες οι τιμές περιλαμβάνουν Φ.Π.Α. Ετήσιο επιτόκιο δόσεων 12,9%. Οι δόσεις αφορούν σε πληρωμή με πιστωτική κάρτα και ισχύουν για VISA, MASTERCARD και DINERS. Οι τιμές ή/και τα χαρακτηριστικά δύνανται να αλλάξουν χωρίς προειδοποίηση. Για περισσότερες πληροφορίες και όρους σχετικά με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες επισκεφτείτε το www.you.gr. Οι φωτογραφίες των προϊόντων είναι ενδεικτικές. Η εταιρεία δεν ευθύνεται για τυχόν τυπογραφικά λάθη του εντύπου αυτού. Η προσφορά ισχύει για περιορισμένη ποσότητα. Το παρόν έντυπο αναιρεί κάθε προηγούμενο. Microsoft product images reprinted with permission from Microsoft Corporation. *Ο ψηφιακός αποκωδικοποιητής MPEG-4 λειτουργεί μόνο στις περιοχές που έχουν ψηφιακό τηλεοπτικό σήμα.
Ά τ α κ τ ε ς Σ κ έψει ς Ραν
_Η συντακτική ομάδα του κοντέινερ στο twitter
ού
τον
Οκτ Κον ασαν 9 ώβρ τ μ έ ι ήνε η! φίλ νερ ς ους . π 9 τε ου , εχ χ ύ ώ θ χ ιδέε ρ η ρού ς ς, σ εσε συ . Ψιτ , κα , αντιθ υνο ν ε ργά έ δ λοκ λίγο τες αίρ σεις, σ οιπόρ . Κρ , ατή ιασε! Σ υνθέσ ους, σ ε α τ ι λ ε ς επι πάρ . τον στ ουμ Ασύ ρέφου χώρο ε γ ια ελε με σ λλη ύθ πτα ύ ως ερω ντομα ερο, την απο τευμέ ! ν σύν θεσ οι, η. Ένα
www.twitter.com/konteinergr
Πέρ
τεβ
Graveyard songs _Γιώργος Βαλαής
Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο γι’ αυτήν την αρρώστια (τη μελαγχολία) από μια αλλαγή αέρα, από το να περιφέρεσαι πέραδώθε, σαν εκείνους τους Τατάρους που ζουν σε ορδές, και αρπάζουν την ευκαιρία των χρόνων, των τόπων, των εποχών. Ο Ρόμπερτ Μπάρτον, αντίθετα, στην Ανατομία της Μελαγχολίας προτείνει να βάλουμε τα μαύρα μας γυαλιά και να πάμε μια βόλτα. Καλοκαίρι είναι, ρε!
www.flickr.com/photos/raid71/
Βλέπουμε ένα ζευγάρι ερωτευμένων ή νέους που ζουν το καλοκαίρι, με κορμιά γεμάτα σφρίγος, κι όμως αν τους ζήσουμε από κοντά, θα δούμε πόσες ψευδαισθήσεις τρέφουμε, πόσο επιφανειακά ποθούμε τα πράγματα... όταν ζω μακριά καλοκαίρια, σκέφτομαι το τέλος τους, που είναι και η πιο σπαρακτική στιγμή τους... το καλοκαίρι είναι μια εποχή διαψεύσεων. Ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου μιλά για το σκοτάδι που θα αναγκαστούν να ζήσουν όλα τα εύθραυστα ζευγάρια φέτος το καλοκαίρι.
Σαν αντίδραση σ' αυτό που αποκαλέστηκε ως «η χειρότερη περιβαλλοντολογική κρίση στην ιστορία του Αμερικανικού έθνους», δηλαδή η καταστροφική πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο του Μεξικού, μια καλλιτεχνική κολεκτίβα που εστιάζεται σε οικολογικά θέματα η Transnational Temps και ένα κέντρο Νέων Μέσων με έδρα τη Νέα Υόρκη το MediaNoche, ανακοίνωσαν μια ομαδική έκθεση καλώντας καλλιτέχνες, ακτιβιστές, κτλ να υποβάλουν τα έργα τους μέχρι 20 Ιουλίου. Στο σκεπτικό της έκθεσης στην ιστοσελίδα του πρότζεκτ, λένε μεταξύ άλλων: «Ακολουθώντας “κατά πόδας” τους
αποτυχημένους κύκλους συζητήσεων στην Κοπεγχάγη, η κάλυψη τους τελευταίους μήνες από τα ΜΜΕ του συμβάντος της ανάβλυσης του πετρελαίου στον Κόλπο, προκάλεσε διάχυτη ανησυχία στον απλό κόσμο αλλά και μπίζνες για κάποιους όπως συνήθως. Καθώς η BP προσπαθεί απελπισμένα να μαζέψει την πετρελαιοκηλίδα, αλλά και να ξαναμαζέψει τη δημόσια εικόνα της, καλλιτέχνες και σχεδιαστές από όλο τον κόσμο παλεύουν με το θέμα της αειφορίας, με φόντο τα μεθεόρτια ενός τέτοιου σοκαριστικού γεγονότος.»... «Η πράσινη εικόνα με την οποία μας βομβάρδιζε το τμήμα μάρκετινγκ της
8 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
BP τα χρόνια πριν την κηλίδα, χρησιμεύει επίσης τώρα σαν σημείο εκκίνησης για έργα που εξετάζουν την απόσταση ανάμεσα στη ρητορική των δημοσίων σχέσεων και τη βιομηχανική πραγματικότητα.» Όσοι θέλουν να συμμετάσχουν στην έκθεση που θα κρατήσει όλο το καλοκαίρι στο χώρο του MediaNoche στην Park Avenue, αλλά και στην online εκδοχή της, ας επισκεφτούν για περισσότερες πληροφορίες τη διεύθυνση: http://artcontext.org/act/10/ spillForward/docs/ ή την ιστοσελίδα των Transnational Temps: http://transnationaltemps.net/
Πρέπει να μπορείς να σηκώνεσαι και να φεύγεις από κάθε ανάξια συντροφιά, αφήνοντας πίσω σου όλα εκείνα τα ασήμαντα πρόσωπα, όλα εκείνα τα τόσο ηλίθια μυαλά και να βγαίνεις έξω στον καθαρό αέρα, εγκαταλείποντας ό,τι σχετίζεται μ’ αυτήν την τιποτένια κοινωνία, να έχεις τη δύναμη και το θάρρος και τη σκληρότητα απέναντι στον εαυτό σου, για να εγκαταλείψεις όλους εκείνους τους γελοίους, άχρηστους, μικρονοϊκούς ανθρώπους και αφού βγάλεις από τα πνευμόνια σου όλα όσα εγκαταλείπεις, να εισπνεύσεις κάτι καινούργιο. Πρέπει να φύγεις όσο πιο γρήγορα μπορείς απ’ όλες τις άχρηστες αγέλες, που τις συνδέει η βλακεία και τίποτε άλλο, για να μη γίνεις και εσύ συνδετικός κρίκος μιας αποβλακωμένης κοινωνίας, να εγκαταλείψεις όλες τις παρέες και να επιστρέψεις στον εαυτό σου, όπου θα βρεις γαλήνη και διαύγεια. Ο Τόμας Μπέρνχαρντ δίνει στη παροδική φυγή μας την αληθινή της διάσταση.
Το έ ν α και το ά λλο
ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ _Λένα Κιτσοπούλου
Achilleas Tilegrafos, PhotoBiennale 2010
Αυτές τις αποδείξεις, τελικά, γιατί τις μαζεύουμε; Έχουν πάρει οι άνθρωποι τις ταμειακές παραμάσχαλα και κόβουν αβέρτα αποδείξεις. Στα βενζινάδικα, στα ψιλικατζίδικα, πρώτη φορά στην Ελλάδα ακούμε τον ήχο της ταμειακής. Φοβερή εμπειρία. Και όποιον ρωτάς γιατί, σου λέει δεν ξέρουμε. Μάζευέ τες, όμως, καλού κακού. Αυτό το πράγμα στην Ελλάδα, που ποτέ δεν ξέρεις αν θα έχει αποτέλεσμα αυτό που κάνεις, αλλά εσύ καλού κακού το κάνεις; Μάζευε κι ας είν’ και ρόγες. Μάθε τέχνη κι άστηνα. Αυτές οι εκφράσεις ανήκουν στη χώρα της καβάτζας. Στη χώρα που δεν έχεις ποτέ σιγουριά για τίποτα, οπότε πρέπει να κάνεις και την καβάτζα σου για τη δύσκολη ώρα. Και ανοίγω την τσάντα μου να βγάλω τα τσιγάρα μου και είναι μέσα, στοιβαγμένα χαρτάκια, χαρτάκια, αποδείξεις από καφέδες, από βενζίνες, από ρούχα, από ξενοδοχεία, από τυρόπιτες, κάτι μικρές, ασήμαντες, 2,80 ευρώ, 4, 20, ευρώ, 21, 30 ευρώ κι είναι και κάποια βρεγμένη από το νεροπότηρο που είχες ακουμπήσει πάνω της, πριν από λίγο στην καφετέρια και τη φυσάς την απόδειξη, να στεγνώσει, μην πάει χαμέ-
νη, παρόλο που γράφει μόνο 4,50 ευρώ, τη φυσάς με μανία, με αγωνία, δεν πειράζει, λίγα από δω, λίγα από κει, κάτι μαζεύεται στο τέλος, μάζευε, μάζευε, φύσα, φύσα, τα 4,50 ευρώ. Κι εκεί που φυσάς, μένεις κάγκελο. Μα 4,50 ευρώ, ο εσπρέσο που ήπια πριν από λίγο; Ε, αυτό το φυσάς και δεν κρυώνει, που λέμε. 4, 50 ευρώ ένας εσπρέσο; Γιατί, ρε πούστη; Γιατί, ρε καριόλη; Μα κυρία μου, τον ήπιατε στην καλντέρα της Σαντορίνης. Και μου χρεώνεις, ρε μαλάκα, και την καλντέρα; Γιατί, ρε ηλίθιε μαλάκα; Σου ανήκει η καλντέρα, την αγόρασες; Και ποιος νόμος κοστολογεί την καλντέρα 4 ευρώ; Ποιος γαμημένος νόμος; Κι αυτός ο ταλαίπωρος μαυριδερός, ο ξυπόλητος, που μάζεψε αυτόν τον κόκκο καφέ, εκεί κάτω στη Βραζιλία, αυτός γιατί δεν πληρώθηκε μεγαλύτερο μεροκάματο για τον κόκκο που προοριζότανε για την καλντέρα; Γιατί αυτός πήρε τα ίδια σκατολεφτά; Φύσα, φύσα την απόδειξη τώρα και μη μιλάς καθόλου. Και φύλαξέ την, μην την χάσεις, χάθηκες. Ναι, σωστά. Φου φου φου. Φυσάω. Τον εσπρέσο που δεν ήταν κάν εσπρέσο από μηχανή. Που ήταν από φακελάκι.
Απ’ αυτούς τους στιγμιαίους που πουλάνε στα σούπερ μάρκετ. Φυσάω την κοροϊδία, γιατί την έχω ανάγκη. Έχω όμως αποδείξεις ότι ο καφές αυτός δεν ήτανε φρέσκος. Έχω ως απόδειξη τη γεύση μου, τη νοημοσύνη μου, έχω μάρτυρα τον εαυτό μου. Επίσης έχω αποδείξεις, ότι και τα ντολμαδάκια που μου σερβίρανε χτες το βράδυ σε μια ταβέρνα, για σπιτικά, ήτανε κονσέρβα. Έχω αποδείξεις ότι όλοι αυτοί που έχουν χτίσει τις κακόγουστες καφετέριές τους πάνω στις παραλίες είναι παράνομοι, και έχω αποδείξεις ότι αυτές οι τηλεοράσεις που παίζουν στη διαπασών, σε συνδυασμό με τις μουσικές από τα ηχεία, είναι εγκληματικές για τα ανθρώπινα αυτιά. Έχω αποδείξεις. Έχω ως απόδειξη το γούστο μου και τη νοημοσύνη μου. Και θέλω να ρωτήσω. Αυτές τις αποδείξεις να τις μαζέψω; Να τις φυλάξω κάπου, καλού κακού; Ή, όπως και τις άλλες, τις χάρτινες, να τις κάνω ένα σφιχτό μασουράκι και να τις βάλω εκεί που ξέρω;
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΟΛΛΑΣ
Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΕΝΟΣ
Μια συγκλονιστική ιστορία για τους πολέμιους αλλά και τους εραστές της εξουσίας, πιο επίκαιρη από ποτέ. w w w . k a s t a n i o t i s . c o m 10 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
Ό,τι είν αι σταθερό κλονίζεται
Οι διακοπές τον εικοστό πρώτο αιώνα: the drugs don’t work _Άντζελα Δημητρακάκη
Panayiotis Lamprou, PhotoBiennale 2010
Στοιχεία φωτογραφίας
Ναι, λοιπόν, υπήρχε μια μεγάλη, ρευστή εποχή που μπορούσα ακόμη να κάνω αυτό το ηδονιστικό πράγμα: διακοπές. Με το απαραίτητο πλην γελοίο άγχος για το πώς δείχνω στο μαγιό μου, με μυριάδες διακανονισμούς με φίλους για το πού, πότε αλλά όχι πώς – τι πώς; Με γέλιο, βουτιές, αλκοόλ, σεξ, βιβλία, μουσική, φεγγάρι τραγικής ωραιότητας, και κυρίως ξενοιασιά. Να πώς. Με την ιστορία να πατιέται, από μαυρισμένα πόδια με σανδάλια, σαν περιτύλιγμα παγωτού σε βόλτα σε νησιώτικο σοκάκι. Το γνωστό φευγαλέο βλέμμα σε εφημερίδες κρεμασμένες σε περίπτερα. Τα καλοκαίρια πριν και μετά το τείχος του Βερολίνου, οι βαλκανικοί πόλεμοι της δεκαετίας του ’90, η Μέση Ανατολή, η αφρικανική φτώχεια, η επίγνωση ότι έπρεπε να ενταχθώ «στην παραγωγή», και πολλά άλλα δυσάρεστα και ανελέητα που εκτυλίσσονταν την πρώτη δεκαετία της ενήλικης ζωής μου, δεν μπορούσαν παρ’ όλα αυτά να διακόψουν την ετήσια πτώση μου στον πλανήτη «Ξεχνάω» για είκοσι (οκέι, μάλλον τριάντα) ζεστές μέρες το χρόνο. Μπορούσα να βασίζομαι στην εφήμερη αποστασιοποίηση. Η συναισθηματική μου ισορροπία, η πνευματική μου υγεία, η ικανότητά μου να τρέχω όλη την υπόλοιπη χρονιά, όπως ο Βέγγος στις ταινίες του, ήταν εξαρτημένα από αυτό. Πλέον μπορώ μόνο να αναρωτιέμαι: Γιατί αυτό δεν είναι πια εφικτό; Και τι σημαίνει το ότι δεν είναι πια εφικτό; Γιατί φέτος δεν θα μπορέσω «να ξεχαστώ»; Φυσικά, υπάρχει μια εύκολη εξήγηση: η μαθηματική σχέση με την ιστορία, η αριθ-
μητική σχέση με τα γεγονότα. Στην αρχή της τρίτης ενήλικης δεκαετίας της ζωής μου, τα γεγονότα έχουν συσσωρευτεί. Η ιστορία δεν μοιάζει πια με περιτύλιγμα παγωτού, που άγεται και φέρεται πάνω στο κύμα με το μελτέμι (βρομίζοντας το περιβάλλον), αλλά με ευφυή ελέφαντα που με πατάει το πόδι του, έχοντας συνείδηση ότι το κάνει. Η «επιτυχής» ένταξη στην παραγωγή κατέληξε να σημαίνει ότι αν, παρά το στρες, φτάσω τα εβδομήντα, η παραγωγή θα δηλώσει την ευγνωμοσύνη της επιτρέποντάς μου να πεθάνω απένταρη και ανασφάλιστη. Αναπόφευκτη σκέψη κάθε φορά που ψάχνω internet cafe στις «διακοπές» για να απαντήσω στα email της δουλειάς. Συνδράμουν οι φίλοι που ρωτάνε όλο και συχνότερα: πώς έγιναν όλα τόσο δύσκολα; Πώς ή πότε; Η διαφορά είναι λεπτή, πλην σημαντική. Το πότε υπονοεί ότι υπήρξε ίσως μια καμπή στη ροή των πραγμάτων ή στην πορεία ζωής ενός ανθρώπου ή μιας κοινότητας. Το πώς υπονοεί μια ποιοτική αλλαγή, ίσως αρχικά ανεπαίσθητη αλλά τελικά σημαίνουσα. Μια ποιοτική αλλαγή στη σύσταση της ιστορίας ως τέτοιας, το οποίο εγείρει το ερώτημα: έχει μεταβληθεί η σχέση ατόμου και ιστορίας; Τι ακριβώς σημαίνει το ότι δεν μπορώ να αποσυρθώ, για ελάχιστο έστω χρόνο, από το μόνιμο σοκ στο οποίο συνίσταται η καθημερινότητα του 21ου αιώνα ως διακριτή ιστορική στιγμή;
Embodied Capitalism”), οι Δημήτρης Παπαδόπουλος και Βασίλης Τσιάνος επιστρέφουν στην έννοια του καθημερινού (εργασία, σεξουαλικότητα κ.λπ.) ως αγωνιστικό πεδίο, επιστρατεύοντας την έννοια του «σωματοποιημένου καπιταλισμού». Πρόκειται για μια έννοια χρήσιμη για την περιγραφή της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με την ιστορική του στιγμή, ικανή ενδεχομένως να φωτίσει το μυστήριο της χαμένης αθωότητας των διακοπών (μου). Αν μπορούσα να διακόψω σχέσεις με κάτι που προσλάμβανα ως εξωτερικό (ο καπιταλισμός ως ορίζοντας), δεν μπορώ ωστόσο να διακόψω τις σχέσεις με κάτι που έχει οικειοποιηθεί την ίδια μου την ύπαρξη (ο καπιταλισμός ως σχέση με τον εαυτό μου). Μια τέτοια παραδοχή μπορεί να μη με κάνει αισιόδοξη για τις διακοπές, με κάνει ωστόσο αισιόδοξη ως προς τη δυνατότητα κατανόησης του προβλήματος. Έχοντας επεκταθεί από το έξω στο μέσα, το πρόβλημα με έχει καταστήσει έδαφος άρθρωσής του, δηλαδή πεδίο πάλης. Το τέλος της αθωότητας συνιστά παράλληλα την κατάρριψη της ηλίθιας πεποίθησης ότι η ιστορική στιγμή συνίσταται σε ένα εξωτερικό δράμα απέναντι στο οποίο μπορώ να κλείσω τα μάτια. Ηθικό, και δυνάμει πολιτικό, δίδαγμα: ο αγώνας συνεχίζεται, διεξαγόμενος όπου τον πάω. Η αυλαία δεν κατεβαίνει. Τα φρένα δεν πιάνουν. Η ψευδαίσθηση δεν θα είμαι εγώ. Ή, κατά το λαϊκό άσμα της δεκαετίας του ’90, the drugs don’t work. Anymore.
Σε ένα άρθρο τους για το βίωμα που παράγει ο σύγχρονος καπιταλισμός (“Precarity: A Savage Journey to the Heart of
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 11
Λαβ ύ ρ ιν θο ς της Λο γ ικ ής
Εγκατέλειψα τη χρονομηχανή _Γιώργος Κοκκινάκος
Ήθελα και να κάτεχα οι χρόνοι που περνούνε αν αποθαίνουνε κι αυτοί ή σ’ άλλους τόπους ζούνε Οδ. Ελύτης
Χρόνια είχα να τον δω. Τελευταία δεν με επισκεπτόταν στο ψυχιατρείο. Έξω στην πόλη τον συνάντησα τυχαία και καθίσαμε να πιούμε έναν καφέ μαζί. Ο Σήφης πάντα λιγομίλητος, εσωστρεφής, σοβαρός. Λέγε του λέω. Χρόνια έχω να σε δω. Πώς περνάς. Πώς ζεις. Σε ένα ορεινό χωριό ζούσε, στο πατρικό του σπίτι. Με τα χωράφια του, τα ζώα του, τους λιγοστούς κατοίκους. Και με τα φάρμακα του... Ψυχικά άρρωστος ήταν. Ή έτσι του λέγαμε εμείς οι ψυχίατροι. «Να σου πω γιατρέ μου, μου λέει. Ένα ρολόι χειρός είχα και παιδευόμουνα. Συνέχεια το κοίταζα, η ώρα δεν πέρναγε, παιδεμός σκέτος. Μέχρι που αποφάσισα και το δώρισα σε ένα χωριανό μου και ησύχασα. Από τότε γιατρέ, περνάω τέλεια!» Ε βέβαια, ρε Σήφη. Διότι έκανες μια σοβαρή προσπάθεια να κατοικήσεις έξω από το χρόνο, του απαντώ, για να συνεχίσει η κουβέντα. Βαθύς, στοχαστικός άνδρας ήταν ο
Σήφης. Παίρνει αμέσως αφορμή και αρχίζει. «Εγκατέλειψα τη χρονομηχανή του χεριού, πάω με την ανατολή και τη δύση του ήλιου και έτσι ο χρόνος μεγάλωσε. Άφησα το χρόνο χαλαρό, ανέλεγκτο, χωρίς να τον παρατηρώ, να τον ενοχλώ, να τον πιέζω. Τον άφησα ήσυχο και έτσι με άφησε και αυτός ήσυχο. Δεν τον κυνηγώ, δεν με κυνηγά. Τραβά το δρόμο του κι εγώ τον εδικό μου. Δεν έχω φύγει ποτέ απ’ το χωριό μου, γιατρέ, αλλά συνέχεια ταξιδεύω. Δεν φοβάμαι μην αργήσω στη δουλειά, μην κάνω κανένα λάθος και μου στοιχίσει. Περνώ χωρίς άγχος». Η αλήθεια είναι ότι ο Σήφης με έβαλε σε μεγάλη περίσκεψη. Να τον βοηθήσω ήθελα, γι’ αυτό του πρότεινα να πιούμε καφέ. Αλλά σε μεγάλους προβληματισμούς έβαλε εμένα. Πώς ο σύγχρονος άνθρωπος της μετανεωτερικότητας, της καταναλωτικής νεύρωσης, της απληστίας, της επιθετικότητας, του ανταγωνισμού και της συναισθηματικής μόνωσης, συναντά το χρόνο. Πώς του συμπεριφέρεται… «Δεν
έχω χρόνο», «δεν με φτάνει ο χρόνος», «άργησα», «δεν θα προλάβω», «μου πέρασε ο χρόνος», «δώσε μου λίγο χρόνο» κ.λπ. «με έστησε και έχασα το χρόνο μου» αυτές είναι οι συνήθεις φράσεις του σύγχρονου ανθρώπου. Κυνηγώντας το χρόνο συστέλλει ή χάνει εντελώς το παρόν, συρρικνώνοντας το χρόνο. Δεν ζει έτσι το παρόν, κυνηγώντας διαρκώς το μέλλον. Ενώ ο Σήφης, δωρίζοντας το ρολόι του, διαστέλλει, εκτείνει το παρόν. Περνά τέλεια! Προχθές, σε ένα τοίχο είδα γραμμένο το σύνθημα –ήρθανε τα αύρια να διώξουνε τα σήμερα– συνεχίζει την κουβέντα ο Σήφης. Αυτά τα αύρια μας παιδεύουν γιατρέ… Σήμερα, το πολύ αύριο. Το μεθαύριο είναι σκέτη μεταφυσική, μας λέει ο Καρούζος από τα ουράνια νεφελώματα. Του απαντώ: Εμείς όμως παρ’ όλα αυτά ως «λογικοί» άνθρωποι θα συνεχίσουμε να ζούμε με την τρέλα της λογικής. Αποθηκεύοντας, τρέχοντας, προγραμματίζοντας, καταναλώνοντας. Μέχρι πότε άραγε;
Ρ Α Β Α Σ Α ΚΙ
Ας πούμε ότι το έλαβες εγκαίρως _Θανάσης Αλευράς
Καιρό τώρα έρχομαι μόνος. Σέρνω μαζί μου μια στάχτη βαλίτσα. Στα χέρια μηδέν. Στα πόδια μπλεγμένα τα σύνορα, στριμωγμένες οι μέρες. Θα προσπαθήσω να σου πω τα βασικά. Μην ανησυχείς. Είμαι καλά. Είμαι η κρίσιμη ώρα σε κανένα ρολόι. Είμαι το χώμα κάτω απ΄ το στρώμα σου. Είμαι η φωνή που ανακαλύπτει το στόμα. Είμαι κλοιός από μύθους κι αδικαίωτους πόθους. Είμαι το άδειο μάτι της νύχτας, ουρανός μολυσμένος από μάταια λόγια. Είμαι το σχήμα της αγκαλιάς σου. Είμαι χαμένος στο πλήθος. Είμαι αβοήθητος. Δεν μπορώ να σου πω το γιατί. Αρκεί να ρίξεις μιά γρήγορη ματιά πίσω απ΄ την πλάτη σου όταν κλειδώνεις την πόρτα. Αρκεί να ψάξεις να βρεις το αστείο, κι όταν το βρεις, να γελάσεις. Αρκεί να χάσεις τα παπούτσια σου στο πιο πολυσύχναστο σημείο της πόλης. Αρκεί να μείνεις μαζί μου μια ολόκληρη νύχτα. Αρκεί να μαθαίνεις τα νέα από κέρινα στόματα που προφέρουν χαλίκια. Αρκεί να ψάχνεις για κέρματα πριν ξημερώσει με τρεμάμενα χέρια. Αρκεί να κάτσεις για λίγο σ’ ένα οποιοδήποτε παγκάκι σ’ ένα οποιοδήποτε πάρκο μιας οποιασδήποτε πόλης και ν' αφήσεις για λίγο τα λεπτά να κυλούν. Αρκεί
12 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
να βάλεις το παντελόνι μου και ν’ αρχίσεις να ψάχνεις κάτω απ' τα σύννεφα τα ιπτάμενα ψάρια. Αρκεί να σκεφτείς τις ατέλειωτες ώρες μπροστά σε κατεβασμένα τηλέφωνα και μέσα σ’ αμίλητα σπίτια. Αρκεί να μπεις σ’ ένα οποιοδήποτε πολυκατάστημα σε ώρες αιχμής. Αρκεί ν' ακούσεις το δημόσιο κήρυκα και τις αμήχανες παύσεις του όσο η βροχή δυναμώνει. Αρκεί να δεις ένα παιδί να κοιτάζει τ’ αστέρια και να μην απλώνει το χέρι. Αρκεί το πρωί να μη με δεις να σηκώνομαι αργά, να πηγαίνω στο μπάνιο και να φτύνω τα όνειρα. Αρκεί να μ’ έβλεπες να κολακεύω το θάνατο αντί απλά να τον γυρίσω ανάποδα σαν άδειο ποτήρι δίχως αιχμάλωτες μύγες. Αρκεί να πάψω να σε ρωτάω και νά ’χω πάντα για σένα ένα παράθυρο ανοιχτό. Όπως ερχόσουν σαν γενναίο γεγονός απ’ το βάθος του ορίζοντα. Κανένα ποίημα δεν σε χώρεσε ποτέ.
Δ ικ η γ ό ρ οι μ ε γυα λ ιά
Τη σκοτωσα γιατι την αγαπουσα _Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρος
Το δίκαιο συναντάει τον έρωτα, συνήθως, στο τέλος του. Στην καθημερινότητα, η δικαστηριακή πρακτική ασχολείται με διαζύγια. Σε πιο εξαιρετικές περιπτώσεις, με τα ονομαζόμενα «εγκλήματα πάθους». Πολλάκις τα δικαστήρια έχουν ασχοληθεί με τέτοια εγκλήματα, κάποια από τα οποία υπήρξαν ιδιαιτέρως ειδεχθή. Για χρόνια, οι έλληνες τακτικοί και λαϊκοί1 δικαστές, έδειχναν επιείκεια στο πάθος, είτε δείχνοντας συγκατάβαση στην τιμώρηση της άπιστης γυναικός είτε αναγνωρίζοντας ως δικαιολογημένη την αιματοβαμμένη προστασία της τιμής της αδελφής ή θυγατρός2. Ευθυγραμμιζόμενη με το αφιέρωμα του τεύχους, παραθέτω αποσπάσματα δικαστικών αποφάσεων για ερωτικά εγκλήματα, εστιάζοντας στην αφήγηση των γεγονότων και όχι στο αποτέλεσμα της δίκης. «…Ο κατηγορούμενος Ν.Ν. άρχισε να πολιορκεί ερωτικώς τη συγχωριανή του Λ. Εξαιτίας της αρνήσεώς της να ενδώσει στις ανήθικες επιθυμίες του του γεννήθηκαν υπόνοιες ότι η απόκρουση των προτάσεών του οφείλονταν στο ότι διατηρούσε αυτή ερωτικό δεσμό με το συγχωριανό και των δύο Ε.Μ. Στις[…], ο Ν.Ν. επέστρεψε οδηγώντας το αυτοκίνητό του στο χωριό του, όπου είχε αγοράσει πλαστικό δοχείο που περιείχε 3,5 λίτρα βενζίνης, είδε τη Λ. να εισέρχεται στο καφεπαντοπωλείο του Ε.Μ. Μετά από τη διαπίστωσή του αυτή, πήγε και ο ίδιος εσπευσμένα στο κατάστημα του Μ. έχοντας μαζί του και το δοχείο με τη βενζίνη. Εκεί ο Ν.Ν. είπε στη Λ., η οποία έπινε όρθια μια λεμονάδα από τη φιάλη της, “σε κερνά γκαζόζα ο καφετζής, τώρα να ιδείς τι θα σου κάνω, θα σε κάψω ζωντανή με τη βενζίνη”. Ταυτοχρόνως, ενώ εκείνη οπισθοχωρού-
σε προς το εσωτερικό του καταστήματος, αυτός την ακολούθησε και αφού την πλησίασε, άδειασε στο σώμα της, από το κεφάλι μέχρι τα πόδια της, το περιεχόμενο του δοχείου με τη βενζίνη. Στη συνέχεια, χωρίς χρονοτριβή, της έβαλε φωτιά με αναπτήρα, με αποτέλεσμα να αναφλεγεί αμέσως όλο της το σώμα και να πέσει φλεγόμενη στο δάπεδο του καταστήματος… συνεπεία δε των εγκαυμάτων επήλθε ο θάνατός της»3. «Η θανούσα άρχισε να εργάζεται ως σερβιτόρα στην καφετέρια που διατηρούσε ο γιος του κατηγορουμένου. Στην ως άνω καφετέρια σύχναζε και ο κατηγορούμενος, ο οποίος και γνωρίσθηκε με τη θανούσα, γνωριμία η οποία γρήγορα μετετράπη σε ερωτική σχέση. Μετά από λίγο διάστημα, η θανούσα θέλησε να διακόψει τις σχέσεις της με τον κατηγορούμενο. […] Εργάσθηκε ως σερβιτόρα σε άλλα μπαρ, στα οποία μετέβαινε και ο κατηγορούμενος μόλις πληροφορούνταν την παρουσία της, κατά τις μεταβάσεις του δε αυτές ενοχλούσε τη θανούσα, την οποία πίεζε για να μη διακόψουν, απειλώντας συγχρόνως αυτή, ότι θα τη σκοτώσει. Η θανούσα άρχισε να εργάζεται στο μπαρ Ψ. Μόλις δε ο κατηγορούμενος πληροφορήθηκε το γεγονός αυτό, άρχισε να συχνάζει στο ως άνω μπαρ, όπου συναντούσε τη θανούσα, με την οποία έδειχνε ερωτευμένος, όπως διαπίστωσε ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης αυτής. Όταν έκλεισε το ως άνω μπαρ, ο κατηγορούμενος ζήτησε από τη θανούσα να φύγουν μαζί. Επειδή αυτή αρνιόταν και αντιστεκόταν, την έπιασε από τη μέση, τη σήκωσε στα χέρια του και με τη βία, βρίζοντάς την, την επιβίβασε στο αυτοκίνητο και αναχώρησαν. Την οδήγησε στη λί-
μνη [....] που σχηματίζεται από το τεχνητό φράγμα. Μόλις έφθασαν εκεί διαπληκτίστηκαν και ήλθαν στα χέρια. Κατά τη διάρκεια δε των διαπληκτισμών αυτών, τηλεφώνησε στο κινητό τηλέφωνο της θανούσας ο συνταξιούχος Ανθυπαστυνόμος [...], τον οποίο είχε γνωρίσει πριν από λίγες ημέρες, στο πλαίσιο σεμιναρίων που διενεργούσε αυτός στην Κρήτη για την προώθηση καλλυντικών, τρεις συνεχείς φορές, στις δύο από τις οποίες του είπε η θανούσα ότι κινδυνεύει και να καλέσει την Αστυνομία, τη δε τρίτη φορά πήρε το τηλέφωνό της ο κατηγορούμενος και είπε στον Ανθυπαστυνόμο ότι δεν συμβαίνει τίποτα. Ακολούθως ο κατηγορούμενος προσπάθησε να στραγγαλίσει τη θανούσα με τα χέρια του και στη συνέχεια, την έσπρωξε με βίαιο τρόπο και την έριξε μέσα στο τεχνητό κανάλι εξόδου των νερών του φράγματος, γνωρίζοντας ότι αυτή δεν γνωρίζει κολύμπι, όπως ο ίδιος ομολόγησε στην αναπαράσταση, με αποτέλεσμα να παρασυρθεί από τα νερά και να επέλθει ο θάνατός της από πνιγμό»4. Αντί άλλων σχολίων, ένα απόσπασμα από την «Πολυξένη» του Ν. Εγγονόπουλου: «…Και όμως την έχασα, μπορώ να πω μεσ’ από τα χέρια μου, ωσάν να μην ήταν ποτές παρά ένα απατηλόν όραμα, παρά ένα κοινότατο σφυρί. Στη θέση της βρέθηκε μονάχα ένας καθρέπτης…». 1 Δηλαδή, οι ένορκοι. 2 Σχετικά με τα εγκλήματα τιμής, πολύ ενδιαφέρον το βιβλίο της Έφης Αβδελά «Δια λόγους τιμής. Βία, Συναισθήματα και Αξίες στη Μετεμφυλιακή Ελλάδα», εκδ. Νεφέλη β’ εκδ. 2006. 3 Άρειος Πάγος 225/1986. 4 Άρειος Πάγος 1537/200.7
Αθώοι παιδεραστές _Άννα Μαρία Φίλλιπα, δικηγόρος
Στο σχολείο, όταν με ρωτούσαν οι φίλες μου, με απορία, τι θα έκανα σαν δικηγόρος όταν θα έπρεπε να υπερασπιστώ κάποιο δολοφόνο, υπέθετα: «εμένα δουλειά μου θα είναι να υπερασπιστώ κάποιον, να τονίσω τα ελαφρυντικά στοιχεία, ο δικαστής θα πάρει την τελική απόφαση, στο κάτω κάτω όλοι δικαιούνται υπεράσπισης». Όμως πριν δύο εβδομάδες πέρασα και εγώ από την υπόθεση στην πραγματικότητα. Στο Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών βρήκα σε εξέλιξη μια υπόθεση με απόντα τον κατηγορούμενο, που τον εκπροσωπούσε δικηγόρος με ύφος ίδιο με αυτό που έχω εγώ όταν δικάζω μισθωτικές διαφορές στο ειρηνοδικείο (στο πιο αλαζονικό του). Από τις καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας (αστυνομικοί της δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος) το ακροατήριο κατάλαβε ότι ο απών κατηγορείτο για συμμετοχή σε δίκτυο διακίνησης παιδικής πορνογραφίας στο ίντερνετ, όπου αναρτούσε φωτογραφίες με μικρά παιδιά εις βάρος των οποίων ασελγούσαν ενήλικοι και ζώα. Οι μάρτυρες απάντησαν αόριστα στις ερωτήσεις της υπεράσπισης και της έδρας (στην πλειονότητά τους άσχετες με την ουσία της υπόθεσης) και δεν βεβαίωσαν κανένα στοιχείο από αυτά που συνιστούσαν την κατηγορία. Ο αστυνομικός –
14 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
εμπειρογνώμονας που είχε έρθει να «φωτίσει» την έδρα για τον τρόπο που λειτουργεί το διαδίκτυο και τη σχετική συμπεριφορά του κατηγορουμένου, η οποία συνιστούσε ποινικό αδίκημα, απάντησε μασώντας τα λόγια του, μπερδεύοντας τους πάντες. Ο συνήγορος υποστήριξε ότι ο πελάτης του όντως διακινούσε πορνογραφία ανηλίκων, ότι ο ίδιος φρίκαρε όταν είδε τις εν λόγω φωτογραφίες και ότι εντάξει, ναι, ο πελάτης του αρέσκεται να κοιτάζει φωτογραφίες «παιδικών κορμιών». Όμως, λόγω τροποποίησης του νόμου που απαιτεί και σκοπό κέρδους, που εν προκειμένω δεν στοιχειοθετείται, ο πελάτης του είναι αθώος. Συνεπώς, το κράτος κράτησε στη φυλακή παντελώς άδικα αυτόν τον αθώο άνθρωπο για 6 ολόκληρους μήνες! Στο σημείο αυτό κάποιος δικηγόρος μου ψιθυρίζει: να μας δώσει ο συνήγορος υπεράσπισης τη διεύθυνση του πελάτη του να του στείλουμε γλυκά ως την ελάχιστη συγνώμη για ό,τι του έκανε το «άθλιο» κράτος. Εγώ αναρωτήθηκα εάν ο συνήγορος υπεράσπισης θα άφηνε τα ανήλικα παιδιά του για δύο λεπτά στο ίδιο δωμάτιο μόνα τους με τον «αθώο» πελάτη του. Τη στιγμή που όλα έδειχναν πως το δικαστήριο έπρεπε ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ να είχε ζητήσει το διορισμό δικού του εμπειρογνώμονα, ώστε να κατανο-
ήσουν οι δικαστές πως λειτουργεί το διαδίκτυο και ποια συμπεριφορά του «αθώου» κατηγορούμενου συνιστούσε το σχετικό ποινικό αδίκημα, σηκώνεται ο εισαγγελέας και ρωτάει τον συνήγορο υπεράσπισης: «κύριε συνάδελφε, επειδή ο κώδικας που έχω είναι παλιός και δεν φαίνεται κάποια τροποποίηση στο νόμο, όπως είπατε, μπορείτε να μου πείτε πώς ακριβώς άλλαξε ο εν λόγω νόμος;» Βασισμένος ο εισαγγελέας στην απάντηση του συνηγόρου υπεράσπισης πρότεινε την απαλλαγή του κατηγορουμένου. Η πρόεδρος με χαμόγελο και ύφος «σας αρέσει το καινούριο μου φόρεμα;» ρώτησε (αυτολεξεί!) εάν ο κατηγορούμενος έχει σταματήσει το χόμπι του. Εδώ η έδρα ανακοίνωσε ότι λόγω ωραρίου δεν θα δικάσει καμία άλλη υπόθεση. Η αίθουσα του δικαστηρίου άδειασε, τον συνήγορο υπεράσπισης τον είδα να βολτάρει έξω από την αίθουσα. Την τελική απόφαση του δικαστηρίου για τον πελάτη του δεν την ακούσαμε ποτέ, ούτε οι δικηγόροι, ούτε το ακροατήριο. Ανακοινώθηκε σε άδεια αίθουσα κατόπιν σύντομης συνεδριάσεως των δικαστών. Τα συμπεράσματα δικά σας... Καλό καλοκαίρι.
νέα βιβλία
ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
ΕΝΡΙΚΕ ΒΙΛΑ-ΜΑΤΑΣ
Δόκτωρ Πασαβέντο
> Όταν συνειδητοποιείς ότι κανείς
ISBN 978-960-03-5027-2, €18,00
ISBN 978-960-03-5028-9, €18,00
ISBN 978-960-03-5038-8, €20,00
w w w . k a s t a n i o t i s . c o m
ΑΡΝΟΝ ΓΚΡΟΥΝΜΠΕΡΓΚ
ΓΙΑΣΜΙΝΑ ΧΑΝΤΡΑ
Τίρζα, η βασίλισσα του ήλιου
Αυτό που η μέρα οφείλει στη νύχτα > Ο ανεκπλήρωτος
> Τι συμβαίνει όταν ό,τι θεωρούμε δεδομένο ανατρέπεται εν μια νυκτί; Ένα ανατρεπτικό μυθιστόρημα από τον σπουδαιότερο Ολλανδό συγγραφέα της νεότερης γενιάς.
δεν σε νοιάζεται, η μόνη διέξοδος είναι να περνάς απαρατήρητος. Aπό τον πολυβραβευμένο Ισπανό συγγραφέα.
έρωτας ενός Αλγερινού και μιας Γαλλίδας, η συγκινητική ιστορία δύο λαών που αγάπησαν την ίδια γη, ένας ύμνος στη ζωή.
ISBN 978-960-03-5105-7, €20,00
ISBN 978-960-03-5034-0, €12,00
ISBN 978-960-03-5033-3, €16,00
συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο
ΜΑΤ ΡΙΣ
Φόνοι στη Βηθλεέμ
> Μέση Ανατολή: όταν γύρω μαίνεται ο πόλεμος, η εξιχνίαση μιας ανθρωποκτονίας φαντάζει χωρίς νόημα.
ΤΖΕΛΙΛ ΟΚΕΡ
Π. ΝΤ. ΤΖΕΪΜΣ
Έγκλημα στο χρηματιστήριο
Θάνατος σε ιδιωτική κλινική
στο «ναό του χρήματος», γίνεται μάρτυρας μιας εν ψυχρώ δολοφονίας και ξεσκεπάζει τις σκευωρίες που στήνονται.
που λειτουργεί σαν κλινική αισθητικών επεμβάσεων, μια ασθενής βρίσκεται νεκρή και κανείς δεν φαντάζεται τι θα επακολουθήσει.
> Ο ντετέκτιβ Ουνάλ εισχωρεί
> Σ’ έναν πύργο του Ντόρσετ,
ΓΡΑΦΕΙΑ: ΖΑΛΟΓΓΟΥ 11, AΘΗΝΑ • ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΟΛΩΝΟΣ 131, ΑΘΗΝΑ • Τ: 210-3301208 • F: 210-3822530
Π ά ν τ α Εδ ώ
Alexandros Avramidis, PhotoBiennale 2010
ΕΦΤΑ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
_Γιάννης Υφαντής, www.yfantis.gr, ah-ach.blogspot.com
1. «Κι αν διυλίζει κώνωπα, κάμηλον καταπίνει». Τους έμμισθους, φθονερούς και κακόβουλους φιλολόγους «μας» μου θυμίζει η παροιμία αυτή. (Κυρίως, κάποιους από εκείνους των Νεοελληνικών Τμημάτων). Κι ακόμη τους κριτικούς. Τα λογοτεχνικά περιοδικά. Τις καλλιτεχνικές τηλεοπτικές εκπομπές. (Κυρίως αυτές για το βιβλίο). Διυλίζουν τον κώνωπα και καταπίνουν την κάμηλον. Μια ζωή. Οι άτιμοι. Αλλά, μην στεκόμαστε μόνο σ’ αυτούς. Να παίξουμε και λίγο. «Τα φάρμακά σου φέρε τέχνη της ποιήσεως»: «Κι αν διυλίζει κώνωπα, κάμηλον καταπίνει / στον άγγελό του μια σταλιά νερό ποτέ δεν δίνει». 2. «Σα δεν θέλει να ζυμώσει, όλη μέρα κοσκινίζει». Κι αυτή τους φιλολόγους «μας» μου θυμίζει. Μα και το Υπουργείο Παιδείας. Κυρίως αυτό, που είναι και Θρησκευμάτων. Κακό ψόφο να ’χει. 3. «Δουλειά δεν είχε ο διάολος, γαμούσε τα παιδιά του». Αυτή η παροιμία μου θυμίζει γενικώς το εκπαιδευτικό «μας» σύστημα. Τους καθηγητές «μας» και τους δασκάλους «μας». Τους βολεμένους στο δημόσιο και στα φροντιστήρια. Μου θυμίζει ακόμη τους γονείς. Που συμμετέχουν κι αυτοί με καμάρι στον (επί πληρωμή) βιασμό των παιδιών τους. Όχι, δεν είναι μόνο οι καθολικοί ιερείς και καρδινάλιοι που γαμούν, βιάζουν παιδιά. Είναι και οι Έλληνες δάσκαλοι, καθηγητές, γονείς… Γαμώ το καντήλι τους. Α, ναι. Και η παραλλαγή της παραπάνω παροιμίας; «Δουλειά δεν είχε ο διάολος, ψείριζε το μουνί του». Κακό ψόφο να ’χει. (Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων). Που θέλει να φορτώσει στους μαθητές πολλές ξένες γλώσσες. Υπηρετώντας, εις βάρος των παιδιών, τ’ αφεντικά του, τους αποικιοκράτες. (Ποια ξένη γλώσσα ήξερε ο Ηράκλειτος; Ποια ξένη γλώσσα ήξερε ο Λόρκα;). Ενώ τα παιδιά χρειάζονται άριστα ελληνικά. Για να επικοινωνούν με τον εαυτό τους και με το σύμπαν. Κι ακόμη χρειάζονται πολύ καλά αγγλικά. (Όπως μας υποχρεώνει η πραγματικότητα της επο-
16 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
χής μας). Για να επικοινωνούν με τους άλλους λαούς. 4. «Ο ξένος και ο ποταμός τον τόπο τους γυρεύουν». Όχι μόνο ο ξένος ξενιτεμένος. Αλλά και ο ξένος που «το έπαιξε δικός σου» για όσο τον βόλευε, μα όντας κατά βάθος ξένος, πήγε εντέλει στον τόπο του, στους δικούς του. Και, όχι μόνο ο κακοποιημένος ποταμός. (Χάθηκαν πανέμορφα χωριά, οικισμοί πανάρχαιοι, κλιμακωτοί κήποι, γέφυρες, αλώνια, σπήλαια, πηγές, παραμυθένιοι, θρυλικοί τόποι, στην πλούσια κοιλάδα του Αχελώου. Μα δεν έγινε καμιά επανάσταση, δεν έπεσε καν μία πιστολιά. Από ποιον να πέσει; Όσοι (ω)φελούσαν σ’ αυτό τον τόπο ήσαν εξόριστοι στην Ανατολική Ευρώπη ή φυλακισμένοι, παράνομοι ή στα καράβια που πήγαιναν Αμερική κι Αυστραλία, στα τραίνα που πήγαιναν Γερμανία). Όχι μόνο ο ποταμός, μα και η γλώσσα, λέω εγώ, τον τόπο της γυρεύει. Κι επειδή τον τόπο της γυρεύει, από μόνη της θα σωθεί, από τη δύναμη της ροής της θα σωθεί. Θ’ αναγκάσει το στόμα να τη λέει σωστά. Γιατί το «σωστό» στη γλώσσα είναι φυσικός νόμος. Θα ξαναπάει στην κοίτη της η γλώσσα. Η ίδια δεν θ’ αντέξει να λένε το επικεφαλής επικεφαλή, το ελέχθη λέχτηκε· να αποφεύγουν τα -έως της γενικής με τόση προσπάθεια κι εμπάθεια· να κάνουν το Πλάτων Πλάτωνας, το Αγαμέμνων Αγαμέμνονας, χωρίς κανένα λόγο, είτε, με μόνους λόγους, την κακαισθησία τους και το φθόνο τους. Κι αν θες φιλό-σοφε να μιλήσεις με σοφία για το τίποτα, πρέπει πρώτα να το κάνεις τίποτε. Πόσες φορές θα σου το πω; «Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις»: Τι-ποτέ. Γιατί δεν λες ουδέποτα, μηδέποτα, οπωσδήποτα, οτιδήποτα. Λες ουδέποτε, μηδέποτε, οπωσδήποτε, οτιδήποτε. Λες τι και ποτέ, δεν λες τι και ποτά. 5. Τ’ άσπρο σκυλί κάνει ζημιά στου μπαμπακιού την αγορά. Αν το άσπρο σκυλί κάνει ζημιά, φαντάσου τη ζημιά που κάνει ο άγγελος. Εγώ βεβαίως δεν ξέρω αν είμαι κά-
τι από τα δυο. Ξέρω μονάχα ότι μ’ έχουν διώξει. Από του μπαμπακιού την αγορά, από σπίτια, από σχολεία, βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, κανάλια… Όλη η γη γεμάτη περιφραγμένα οικόπεδα. Μου έχει μείνει μόνο ο μέσα μου κι ο έξω ουρανός. 6. Για το χατίρι του αητού... Μα δεν το ξέρετε ούτε αυτό; Ήταν κρυμμένος ο λαγός στην τούφα γιατί έφερνε γύρες από πάνω του ο αητός. Και βρήκε την ευκαιρία η χελώνα και προσπαθούσε να γαμήσει το λαγό. Και της είπε τότε ο λαγός: Για το χατίρι του αητού, γάμα κι εσύ χελώνα. Την είπα σε φίλο μου Κύπριο αυτή την παροιμία και μου είπε: «Σκοπιανούς μου θυμίζει αυτή. Σκόπια και Τούρκους στρατοκράτες μου θυμίζει. Αυτοί, αυτοί είναι η χελώνα… κι εμείς, εμείς είμαστε ο λαγός». 7. Κι απ’ τα εφτά χωριά τον διώχνουνε, αυτόν που λέει την αλήθεια. Εφτά πέπλα φορά η Ιστάρ. Σε κάθε πάτωμα που κατεβαίνει, απαλλάσσεται κι από ένα πέπλο. Ώστε στο τελευταίο πάτωμα να είναι γυμνή. Μα δεν μπορείς να κάνεις έρωτα μαζί της. Το τελευταίο πάτωμα, είναι το πάτωμα του Θανάτου. Ο οποίος, είναι, ολίγον τι ευσπλαχνικός, μα και χαιρέκακος… Με καθρέφτες στέλνει το σώμα τής Ιστάρ στον επάνω κόσμο. Με τα είδωλά της πλαγιάζουμε. Κι επειδή ένα είδωλο δεν μπορεί ν’ αδειάσει από μέσα μας του πόθου το αλάτι που μας κεντρίζει διαρκώς, τρέχουμε από είδωλο σε είδωλο… Και μας λένε γυναιμανείς, μουνομανείς και διάφορα τέτοια… οι ανέραστοι…τα μουλάρια… Δεν ξέρουν ότι μας την έφερε ο Θάνατος. Κι ούτε τα είδωλα ξέρουν πως είναι είδωλα. Νομίζουν ότι είναι γυναίκες που τις απατούμε… Α, ναι, η αλήθεια. «Και τι είναι η αλήθεια;» ρώτησε ο Πιλάτος τον Ιησού. «Άντε τώρα να εξηγήσεις σ’ έναν Πόντιο τι είναι η αλήθεια», σκέφτηκε ο Ιησούς. Και σώπασε.
Δ ωμά τ ιο Φ ι λο ξενία ς
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ _Ελευθέριος Γείτονας*
The big terrace archive
Το ελληνικό πανηγύρι για κάθε ελληνικό σχολείο πρέπει να αποτελεί γνήσια έκφραση, ζωντανή εκδήλωση και ανεξίτηλο βίωμα στη διαδικασία μύησης και στην προσπάθεια καλλιέργειας αντισωμάτων του ελληνικού πολιτισμού στα παιδιά μας.
αναγωγική κλίμακα με τη βοήθεια της οποίας «θα αναγάγωμεν εαυτούς εκ της φθοράς» της δυσπιστίας, την παγίδα της απληστίας και την απαίτηση της ευκολίας ή της νοοτροπίας να συντελούνται όλα σύμφωνα με τις δικές μας ανάγκες, τη δική μας βολή.
εδώ και 2.500 χρόνια. Η διαχρονικότητα αυτή αποδεικνύεται τόσο από το κύκλιο χώρο των Νηρηΐδων, όπως αυτός απεικονίζεται στην επιφάνεια ενός μελανόμορφου αττικού κύλικα, όσο και από τους κύκλιους χορούς, που χορεύονται ακόμη και σήμερα από τη Θράκη μέχρι την Κύπρο.
Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, στις συνθήκες κυοφορίας και γένεσής του, έπρεπε, όπως λέει ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ερατοσθένης Καψωμένος, «να καλύψει, πολλαπλές λειτουργίες∙ την ψυχαγωγία, αλλά και τη τελετουργία της λαϊκής εθιμικής ζωής∙ την καλλιτεχνική έκφραση, αλλά και την παιδεία (τη γνώση, την ιστορική μνήμη, την ιδεολογία και τα αξιακά πρότυπα της κοινότητας)».
Οι καθηγητές της Φυσικής Αγωγής έχουν τη μεγάλη τιμή, την εξαιρετική ευθύνη και το μοναδικό χρέος να οδηγήσουν τα παιδιά στην κατάκτηση των πρώτων χορευτικών βημάτων.
Κάθε Λαμπρή και κάθε καλοκαίρι οι πανέλληνες κατακλύζουν την ελληνική επαρχία που την πλημμυρίζουν οι ήχοι των βιολιών και των κλαρίνων, της λίρας και της γκάιντας. «Χιλιάδες δίπλες ο χορός, χιλιάδες τα τραγούδια…»
Η κάλυψη και η ανάδειξη όλων αυτών των θαυμαστών ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών συντελείται με σταδιακή μύηση. Και η μύηση των παιδιών στην αίσθηση, τη χάρη και την αρμονία του κύκλιου χορού, αποτελεί μια διαδικασία ιδιαίτερα απαιτητική, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών δεν μεταλαμβάνει στον ευρύτερο και στενότερο κοινωνικό ιστό που ανατρέφεται «των αχράντων μυστηρίων» της ελληνικής παράδοσης. Αυτή η συνειδητοποίηση του συλλογικού μέτρου, του συλλογικού ρυθμού, της συλλογικής αρμονίας προϋποθέτει υψηλό βαθμό αυτοσυγκέντρωσης, πειθαρχίας και δυναμικής για κατάργηση του «εγώ» και καθιέρωση του «εμείς». Αυτή η κατάργηση του «εγώ» και η καθιέρωση του «εμείς» αποτελεί για τον τόπο μας, με την κρίση που περνά, την
18 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Οι καθηγητές Φυσικής Αγωγής σαν τους παλιούς πρωτοχορευτάδες στις «κοινότητες των Ελλήνων» θα μάθουν στα παιδιά μας τους ελληνικούς ρυθμούς, θα τα λούσουν με τα βότανα της λαϊκής μουσικής παράδοσης και θα τους μεταγγίσουν με μαγικό τρόπο τα ένζυμα μιας τελετουργίας που εμπεριέχει όνειρο, προσδοκία, αγάπη, πόνο, βουνό, θάλασσα… Αυτή η μύηση στη συλλογική αρμονία, είναι το ίδιο σημαντική με τη μύηση στην αρμονία και την αλληλουχία των αριθμών που πίστευαν οι Πυθαγόρειοι, και αποτελεί το πρώτο βήμα για την ανάγνωση της συμπαντικής αρμονίας, για την ένταξη στη λειτουργία της ομάδας και τη συνειδητοποίηση της συνευθύνης που έχει ο καθένας μας, όταν συνυπάρχει μαζί με άλλους και συνεργάζεται για ένα κοινό αποτέλεσμα. Με την καθιέρωση του ελληνικού πανηγυριού το κάθε ελληνικό σχολείο, θα δρομολογήσει μια γραμμή μύησης και βαπτίσματος των παιδιών μας στα νάματα της ελληνικής παράδοσης. Μιας παράδοσης που διατηρείται ζωντανή
«Μες στου Αιγαίου τα νερά αγγέλοι φτερουγίζουν και μέσα στο φτερούγισμα τριαντάφυλλα σκορπάνε.» «Βασίλεψε ο αυγερινός, γλυκοχαράζει η ημέρα, παν τα πουλάκια στη βοσκή όλα ζευγαρωμένα…» Σ’ αυτά τα ατελείωτα χοροστάσια, όπου «Το φεγγάρι κάνει κύκλο…» απλώστε τα χέρια, ανοίξτε τις καρδιές σας και ακολουθήστε τα βήματα του μπάλου, της κρητικής πεντοζάλης, του συρτού στα τρία… Τώρα που, όπως λέει η Ρέα Βιτάλη στο protagon.gr, «Η πατρίδα μου είναι μούσκεμα από τη βροχή της παγκοσμιοποίησης» αξίζει να παραδώσουμε τη σκυτάλη της παράδοσης στα παιδιά μας. Θα τα λυτρώσουμε από το χάος της παγκοσμιοποίησης. Και ποιος ξέρει ίσως λυτρωθούμε και απενοχοποιηθούμε κι εμείς. *
Ο κ. Ελευθέριος Γείτονας είναι ιδρυτής και Γενικός Διευθυντής των «Εκπαιδευτηρίων ΓΕΙΤΟΝΑ».
Π α ρ έμβασ η
15ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ _Συντονιστκό Αντιρατσιστικών και Μεταναστευτικών Οργανώσεων
Συζητήσεις, ομιλίες, συναυλίες, μουσικές, θέατρο, προβολές, workshops, πολυεθνικές κουζίνες σε ένα 3ημερο φεστιβάλ αλληλεγγύης ενάντια στον ρατσισμό και τις διακρίσεις. 9, 10, 11 Ιουλίου στο Άλσος Γουδή. Marin Hock, PhotoBiennale 2010
Για 15 χρόνια το αντιρατσιστικό φεστιβάλ αποτελεί ένα σημαντικό θεσμό του αντιρατσιστικού και μεταναστευτικού κινήματος, μια πολύχρωμη γιορτή των δικαιωμάτων και των διεκδικήσεων. Η διεξαγωγή του συνιστά μια κορύφωση των αντιστάσεων στο ρατσισμό και την ξενοφοβία και συμβάλλει καθοριστικά στη συμπύκνωση των συζητήσεων και των προβληματισμών που προκύπτουν από την καθημερινή εναντίωση στις ρατσιστικές διακρίσεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Παράλληλα, δίνει μια σπουδαία ευκαιρία στους μετανάστες και τις μετανάστριες που συμμετέχουν για μια ουσιαστική συνάντηση και όσμωση με το κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που αντιμάχεται τη ρατσιστική μισαλλοδοξία και τις διακρίσεις.
Γιατί οι επίσημες πολιτικές, που αντιμετωπίζουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, τους καταδικάζουν σε μια οδυνηρή κοινωνική θέση, πρώτα θύματα του μεσαίωνα που προσπαθούν να μας επιβάλουν. Γιατί οι πολιτικές που ρίχνουν ευθύνες για τη κρίση στους μετανάστες και τις μετανάστριες στοχεύουν στον αποπροσανατολισμό των εργαζομένων και βοηθούν το ξεδίπλωμα της ρατσιστικής ακροδεξιάς προπαγάνδας. Γιατί οι ρατσιστικές διακρίσεις και η δαιμονοποίηση των μεταναστών και των προσφύγων δεν θα κάνουν καλύτερη τη ζωή των ντόπιων. Γιατί ντόπιοι και μετανάστες εργαζόμενοι έχουμε κοινά συμφέροντα απέναντι στα συμφέροντα των λίγων και μαζί μπορούμε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά μας, τη ζωή μας, την αξιοπρέπειά μας.
Για 3 μέρες το αίσθημα της αλληλεγγύης και της ισότητας, η λογική του κοινού αγώνα ντόπιων και μεταναστών σε όσα μας καταπιέζουν μπλέκονται με τις εναλλακτικές μουσικές και τις μυρωδιές από τις πολυεθνικές κουζίνες, συνθέτοντας μια μεγάλη αντιρατσιστική γιορτή που «επιθυμεί να περιγράψει» μια εναλλακτική κοινωνική πραγματικότητα, βασισμένη στις ανάγκες των πολλών και στην αρμονική συνύπαρξη πέρα από φυλετικές αλλά και κάθε τύπου διακρίσεις.
Για 3 μέρες, λοιπόν, οργανώσεις για τα δικαιώματα των μεταναστών και των προσφύγων, αντιρατσιστικές συλλογικότητες και δικτυώσεις, εργατικά και φοιτητικά σχήματα, φεμινιστικές και ομοφυλοφιλικές ομάδες, δημοτικές κινήσεις, οργανώσεις της αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου συναντιούνται με τις συλλογικότητες και τις κοινότητες των μεταναστών και κουβεντιάζουν, διασκεδάζουν, οργανώνονται. Με συζητήσεις για τα δικαιώματα των μεταναστών και των προσφύγων, την παγκόσμια κρίση και τη δικτατορία του ΔΝΤ, τα εργασιακά δικαιώματα και την ανάγκη κοινής οργάνωσης ντόπιων και μεταναστών εργαζομένων, το ρατσισμό και την ακροδεξιά βία, το παλαιστινιακό και την αλληλεγγύη των λαών, αλλά και για τα ναρκωτικά, τους πολιτικούς κρατούμενους, τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, το αντιρατσιστικό φεστιβάλ στέλνει το μήνυμα μιας κοινωνίας ανήσυχης, που σκέφτεται, που αντιδρά, που αντιστέκεται.
Το φεστιβάλ όμως δεν περιορίζεται μόνο σε αυτές τις 3 μέρες. Καιρό πριν τη τελική του διεξαγωγή, μετανάστριες και μετανάστες, έλληνες και ελληνίδες, συμβάλλουν εθελοντικά στη διοργάνωσή του, μέσα από διαδικασίες που σέβονται τη συλλογική δουλειά και τη δημοκρατία. Το φεστιβάλ ως πολιτική διαδικασία είναι βασισμένο στη λογική της αυτοοργάνωσης, της ισότιμης συμμετοχής, της συντροφικότητας. Η όλη του προετοιμασία βασίζεται σε ανοιχτές συνελεύσεις όπου ο ριζοσπαστισμός και η μαχητικότητα συναντιούνται με τη σύνθεση διαφορετικών απόψεων και την άμεση δημοκρατία, στέλνοντας το μήνυμα μιας πολιτικής διαδικασίας, που στις σημερινές συνθήκες μπορεί να εμπνέει, μπορεί να δημιουργεί! Το σύνθημα του φετινού φεστιβάλ, «Δεν είναι οι μετανάστες οι εχθροί μας, εχθροί μας είναι αυτοί που κλέβουν τη ζωή μας», έρχεται να υπογραμμίσει την αναγκαιότητα του κοινού αγώνα ντόπιων και μεταναστών, μέσα σε συνθήκες όπου συντελείται η πιο βάρβαρη επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων, αλλά και ξεδιπλώνεται η δυναμική αντίσταση των τελευταίων.
20 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Γιατί οι μετανάστες και οι μετανάστριες δεν είναι οι «άλλοι», είμαστε εμείς!
Το αναλυτικό πρόγραμμα του φεστιβάλ θα το δείτε εδώ: www. antiracistfestival.gr Πρόσβαση στο Άλσος Γουδή από στάση Μετρό Κατεχάκη Ώρα έναρξης: 18:00 Τιμή εισόδου: 6 ευρώ
θεωρία της γαίας
Business as Unusual… «Κοινωνικές Επιχειρήσεις» για ένα ριζικά καλύτερο κόσμο _Θάνος Κουτσιανάς
Marin Hock, PhotoBiennale 2010
O νομπελίστας Ειρήνης από το Μπαγκλαντές Muhammad Yunus (Μοχάμεντ Γιουνούς), ο «τραπεζίτης των φτωχών», είναι ο ιδρυτής της Grameen Bank, της πρώτης τράπεζας με σαφή κοινωνικό προσανατολισμό, η οποία δίνει μικρά ποσά ως δάνεια σε ανθρώπους αποκλεισμένους μέχρι τώρα από το καθιερωμένο τραπεζικό σύστημα. Καινοτομεί παρέχοντας οικονομικές υπηρεσίες, ευκαιρίες και ελπίδα. Ο Yunus υποστηρίζει ότι το σύστημα έχει δημιουργήσει «ένα μονοδιάστατο ανθρώπινο ον που παίζει το ρόλο του επιχειρηματία, τον οποίο απομονώνουμε από όλες τις άλλες διαστάσεις της ζωής, όπως τη θρησκευτική, τη συναισθηματική ή την πολιτική διάσταση. Είναι αφοσιωμένος σε ένα σκοπό, να μεγιστοποιήσει τα κέρδη, υποστηριζόμενος από άλλα μονοδιάστατα ανθρώπινα όντα και τα επενδυτικά τους σχέδια συνηγορούν για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Το παιχνίδι της ελεύθερης αγοράς λειτουργεί υπέροχα με μονοδιάστατους επενδυτές και επιχειρηματίες. Εκεί όμως κάνουμε το λάθος. Αδυνατούμε να συλλάβουμε την έννοια του ανθρώπινου όντος. Οι καθημερινοί άνθρωποι δεν είναι μονοδιάστατες οντότητες, είναι όντα συγκλονιστικά πολυδιάστατα και πολύχρωμα. Τα συναισθήματά τους, οι πεποιθήσεις και οι τρόποι συμπεριφοράς τους μπορούν να περιγραφούν καλύτερα κάνοντας αναγωγή στα βασικά χρώματα και στα εκατομμύρια άλλα χρώματα και αποχρώσεις που δημιουργούνται από αυτά». Οι κοινωνικές επιχειρήσεις (social enterprises) αποτελούν ένα ιδιότυπο μείγμα, αρκετά πολύχρωμο από τη φύση του. Κινούνται στον άξονα μεταξύ παραδοσιακής κερδοσκοπικής επιχείρησης και Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης. Έχουν κοινωνική αποστολή, αλλά εφαρμόζουν επιχειρηματικές τεχνικές και μεθόδους για να επιτύχουν ένα στόχο. Ο κοινωνικός ή περιβαλλοντικός λόγος ύπαρξής τους επηρεάζει συνολικά τη λειτουργία τους, την άσκηση διοίκησης, το μοντέλο ανάπτυξης, τον τρόπο χρηματοδότησης κ.λπ. Κινούνται από επιχειρηματίες, οι οποίοι αντιτίθενται σαφέστατα στο μοντέ-
λο του μονοδιάστατου όντος που αναφέρει ο Yunus. Ο ρόλος των επιχειρήσεων σήμερα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο βάρος. Και αυτό διότι από την πρωτογενή παραγωγή έως την μεταποίηση, το εμπόριο και τις υπηρεσίες, οι επιχειρήσεις καλούνται σήμερα να οικοδομήσουν ένα βιώσιμο μέλλον μαζί με τις κυβερνήσεις, τους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι γέννημα ακριβώς αυτής της ανάγκης, ενός βιώσιμου κοινωνικά και περιβαλλοντικά μέλλοντος. Οι κοινωνικές ή εμπορικές επιχειρήσεις κοινωνικού ενδιαφέροντος δεν δημιουργούνται αποκλειστικά για να αποδώσουν κέρδη στους μετόχους τους. Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν σημαντικά θέματα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, όπως η κλιματική αλλαγή, ή κοινωνικής βιωσιμότητας, όπως η έλλειψη ευκαιριών των κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων κ.ά., δημιουργώντας εμπορικές ευκαιρίες, ώστε να χρηματοδοτήσουν τους σκοπούς τους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αντιμετωπίζουν ως κίνητρο τα σημαντικά προβλήματα, με στόχο την επίλυσή τους. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις διαφέρουν σε αρκετά σημεία από τις άλλες. Συνήθως υιοθετούν μια ολιστική προσέγγιση, διασφαλίζοντας πως η επιχειρηματική τους δραστηριότητα σε όλες τις φάσεις της είναι σύμφωνη με τις αξίες τους. Γι αυτό και αναφέρονται και ως Ethical Pioneers (Ηθικοί Πρωτοπόροι). Η «ηθική προσέγγιση» επιχειρηματικά δεν είναι μια εύκολη επιλογή. Το κόστος λειτουργίας μπορεί να κάνει την επιχείρηση μη ανταγωνιστική. Για να επιβιώσουν τέτοιες επιχειρήσεις πρέπει να υπάρχει καθολική αποδοχή των αρχών της σε επίπεδο συνεργατών, προμηθευτών, πωλητών έως και καταναλωτών. Απαιτείται επίσης και ένα νομικό πλαίσιο ενισχυτικό της ανταγωνιστικότητας των κοινωνικών επιχειρήσεων. Ένας χώρος όπου μπορεί να συναντήσει κάποιος κοινωνι-
κούς επιχειρηματίες και «Ηθικούς Πρωτοπόρους» είναι το The Hub στο Λονδίνο (http://www.the-hub.net), στη Μαδρίτη και σε είκοσι ακόμα πόλεις ανά τον κόσμο. Το Hub, σύμφωνα με όσα πρεσβεύει, είναι «μια κοινωνική επιχείρηση που φιλοδοξεί να εμπνεύσει και να υποστηρίξει καινοτόμες πρωτοβουλίες για ένα καλύτερο κόσμο, από τη σκοπιά μιας παγκόσμιας κοινότητας ανθρώπων διαφόρων επαγγελμάτων, οι οποίοι εργάζονται σε “νέους δρόμους” για να αντιμετωπίσουν τα σημερινά κοινωνικά, πολιτιστικά και περιβαλλοντικά προβλήματα». Σύμφωνα με τον Jonathan Robinson, εμπνευστή του The Hub: «δεν υπάρχει έλλειψη καλών ιδεών στον κόσμο. Το πρόβλημα είναι η δυνατότητα πρόσβασης και το εύρος των πόρων. Έτσι για μας είναι ζωτικό να δημιουργήσουμε χώρους, ώστε να διευκολύνουμε την πρόσβαση σε πόρους, διασυνδέσεις, γνώση, εμπειρία και δυνατότητες επενδύσεων. Το Hub δεν είναι επιχείρηση franchise, αλλά ένας νέου τύπου οργανισμός, που ελπίζουμε ότι θα συνεχίσει να προσελκύει και θα αρχίσει να επιλαμβάνεται ορισμένων από τα μεγαλύτερα παγκόσμια προβλήματα. Ο σκοπός είναι να βρεθούν λύσεις για κοινωνικά, οικολογικά και άλλα θέματα. Να βγαίνουν κέρδη δεν είναι αμάρτημα, αρκεί να διοχετεύονται ξανά σε αγαθούς σκοπούς και να χρησιμοποιούνται για την επέκταση ηθικών εγχειρημάτων». Το Hub δημιουργεί ένα παγκόσμιο δίκτυο το οποίο –αντίθετα από τις πολυεθνικές– με βάση τις αξίες του απευθύνεται στο κοινό των πόλεων όπου λειτουργεί και υποστηρίζεται από αυτό για να αντιμετωπίζει τα τοπικά προβλήματα. Έχει παράλληλα τη δύναμη να κινητοποιεί ειδικούς ανά τον κόσμο που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα τοπικά προβλήματα, προσφέροντας διαφορετικές προοπτικές και πόρους σε ελάχιστο χρόνο. Θα καρποφορήσουν τέτοιες προσπάθειες; Η ανάγκη βιωσιμότητας πλανήτη και ανθρώπων θα υπερισχύσει των συμφερόντων που υπονομεύουν αυτή την ίδια την ύπαρξή μας; Ας είμαστε αισιόδοξοι. κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 21
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
v
ΑΦΙΕΡΩΜΑ_Έρωτας πέρα απ’ το ζευγάρι Ερωτευτήκαμε! Οι σελίδες που ακολουθούν είναι αφιερωμένες στον έρωτα, στα όσα βασανιστήρια τραβάμε εξαιτίας του και στα όσα μας απογειώνουν όταν είμαστε ερωτευμένοι... Παραδινόμαστε άνευ όρων στο κλισέ «καλοκαίρι και έρωτας», ακόμη και αν πρόκειται, για έρωτες χωρίς «λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ' αγόρι μου/κορίτσι μου».
Ένα αφιέρωμα σε δύο μέρη. Στο πρώτο, κείμενα για τον έρωτα «πέρα κι έξω από το ζευγάρι», κείμενα για καταστάσεις που αφορούν παραπάνω από 2 άτομα, για τον έρωτα ως κινητήριο δύναμη μέσα στην κοινωνία, ως πολιτική στάση, ως φιλοσοφική αναζήτηση. Στο δεύτερο μέρος, ακολουθεί ένα λογοτεχνικό αφιέρωμα, όπου 13 πεζογράφοι και ποιητές γράφουν «Λίγα Λόγια Αγάπης» και 15 εικαστικοί εικονογραφούν.
Falling in love at the office
Throbbing Gristle - Hot On The Heels Of Love The Supremes - Baby Love Nancy Sinatra - Bang Bang (My Baby Shot Me Down Screeming Jay Hawkins - I Put Spell On You Alan Vega - Jukebox Babe Αlive She Died - She's Lost Control Aphex Twin - Girl/Boy ep Arvo Pärt - Für Alina 22 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Bobby Darin - Nature Boy Coil - Sex With SunRa Depeche Mode - The Things You Said dEUS - Nothing Really Ends Moral - Slotet i Luften Klaus Nomi - Wasting My Time April Stevens -Teach Me Tiger Suiside - Cherie
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
μέρος Συνεργάτες πρώτου μέρους:
Α
_Άγγελος Φραντζής _Κάτια Γκιουλιώνη _Ευγενία Μπόζου _Λευτέρης Βασιλόπουλος _Μάνος Σιφονιός _Raoul Vaneigem _Michael Hardt _Ηλίας Μαρμαράς _Δάφνη Δραγώνα _Πάνος Παπαδημητρόπουλος _Θωμάς Κιάος Εικονογράφηση πρώτου μέρους: _Δημήτρης Εμμανουήλ, Portraits from a Ghost Town, από εικαστική έκθεση στο Kazu, Μαυρομιχάλη 3. www.paranormale23.blogspot.com
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 23
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
ΑΥΤΗ & ΑΥΤΟΣ
_Άγγελος Φραντζής, Κάτια Γκιουλιώνη
Τα κείμενα που ακολουθούν βασίζονται σε συνεντεύξεις ανδρών και γυναικών που πήραν οι Κάτια Γκουλιώνη και ο Άγγελος Φραντζής, τον Ιούνιο του 2010. Ένα κολάζ από πολλές ιστορίες αγάπης που συνθέτουν μια ιστορία, γραμμένη σε δυο φωνές.
Αυτή: Μόλις τον είδα ήθελα να δραπετεύσω. Τον συνάντησα σ’ ένα γάμο που χτένιζα μια νύφη. « Έχω ένα πουλί στο κλουβί, μου λέει μια φίλη μου, έλα να το δεις. Κι ήταν αυτός.» Α παράτα μας, της λέω. Μετά με πήρε και με πήγε μια βόλτα με τη μηχανή του και μου είπε να τον κρατήσω σφιχτά. Τον κράτησα σφιχτά όσο πιο πολύ μπορούσα. Ψηλός μου είχε φανεί πολύ ψηλός. Μετά δεν μου φαινότανε τόσο ψηλός. Ζήλευε υπερβολικά, δεν μπορούσα να μιλήσω σε άνθρωπο. Έκανε κάτι τέτοια ζόρικα και μου άρεσαν αυτά τα ζοριλίκια εμένα, με κολάκευαν. Εάν δεδομένο είναι ο έστω και ελάχιστος εγωκεντρισμός, εγώ δέχτηκα τον απόλυτο και τον χειροκρότησα. Μια μέρα, γυρίζαμε μαζί από το γραφείο. Κατεβήκαμε Σύνταγμα. Μου είπε πάμε στου Απότσου για ένα ουζάκι; Και μου πήρε ένα ματσάκι γιασεμάκια, τα φύλαξα για χρόνια. Βγάλαμε δυο μήνες σε παγκάκια, γυρίσαμε όλα τα πάρκα. Αργήσαμε να κάνουμε έρωτα κι εγώ τον λαχταρούσα. Μου άρεσε αυτό. Νόμιζα ότι επειδή ήμουν ζωντοχήρα, το πρώτο που θα θέλαν όλοι θα ’ταν να κοιμηθούνε μαζί μου. Με κολάκεψε ότι με έβλεπε αλλιώς. Μετά από καιρό πήγαμε σ’ ένα σινεμά, ένα έργο με ζώα άγρια θυμάμαι, θηρία. Δεν έλεγε πολλά λόγια, μάλλον ντρεπότανε. Έγινε χωρίς να το καταλάβω. Βγαίνοντας περπατάγαμε, δίπλα στο Αττικόν ήταν το φαρμακείο που δούλευε ο θείος μου ο Παντελής, και μπήκαμε να πούμε μια καλησπέρα. Ο θείος μου όπως τον είδε, πήγε κι είπε στη μαμά μου, επέρασεν η κόρη σου μ’ έναν αλήτη, επειδή ήταν αξύριστος. Εγώ τσαντίστηκα και είπα στη μαμά μου, είναι πολύ καλός άνθρωπος και μακρινός συγγενής μας. Πηγαίνετε στον ξάδερφό του τον Νεόκοσμο να πάρετε πληροφορίες. Πήγανε και οι δυο και του είπαν, είναι καλής οικογενείας αλλά είναι γυναι-
24 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0
Αυτός: κάς και δεν πρόκειται να παντρευτεί. Μια μέρα μου είπε, έχω δυο παιδιά, τον ρώτησα, είσαι παντρεμένος; Όχι, λέει, τη μαμά μου και τον μπαμπά μου. Την πρώτη φορά που φιληθήκαμε έβαλα τα χέρια στο πρόσωπο μου, δεν ήθελα ούτε να ακούω, ούτε να βλέπω. Φοβόμουν τους άντρες. Με φίλησε κι ένιωθα ότι δεν υπήρχε τίποτε άλλο γύρω μου. Την πρώτη φορά που κάναμε έρωτα δεν μπορούσα να σταματήσω να κλαίω. Είχε κι ένα μικρό πίνακα πάνω από το κρεβάτι, μια γυναίκα που κρατούσε ένα μήλο. Δεν πλύθηκα στο πρόσωπο 3 μέρες για να μην φύγει η αίσθηση του φιλιού. Μου μιλούσαν και δεν άκουγα. Μύριζε σαν μπισκότο. Η οικογένεια μου ήταν βασιλική. Εκείνος κουμουνιστής, μου τον έκανε σκόνη τον βασιλιά, και δεν φτάνει αυτό σιγά σιγά άρχιζε να μου κάνει σκόνη και τον Θεό. Του λέω, καλά τον βασιλιά, αλλά και τον θεούλη μου θες να ισοπεδώσεις; Μου έδινε Οστρόφσκι και Έρενμπεργκ να διαβάζω. Και γινόμουνα πιο φανατική κι απ’ τους φανατικούς κι ονειρευόμουνα επαναστάσεις μ’ εκείνον δίπλα μου. Δεν είχαμε πάει ποτέ διακοπές, μόνο στο πατρικό μου στην Κρήτη. Έκανα 10 δουλειές για να τα φέρω βόλτα. Στα Susie Q τα αρώματα, στην Tupperware, παντού. Δεν προλάβαινα να τον δω. Ό,τι έκανα, το έκανα στα τυφλά. Θα ένιωθα ένα τεράστιο κενό εάν δεν τον γνώριζα. Ένιωθα ασφάλεια κι έκανα δύο παιδιά. Αυτό που δεν μπορώ είναι ότι μιλάει συνέχεια και ξεχνιέται, αλλά βέβαια όταν αγριεύω, ο λόγος μου είναι συμβόλαιο, σταματάει και μ’ ακούει. Δεν άντεχα επίσης την ατημελησία του. Ήταν απεριποίητος κι εγώ ήθελα να είναι ευπαρουσίαστος. Τέλος πάντων, τώρα καταλάβαμε ο ένας τον άλλο κι έχουμε ησυχία, βέβαια εάν δεν τον είχα γνωρίσει θα είχα το κεφάλι μου ήσυχο.
Δεν ένιωσα τίποτε στην αρχή. Μετά άρχισε να μεγαλώνει κι έγινε σφίξιμο στο στομάχι. Κάτι αδιάφορο κι ασήμαντο που σιγά σιγά μεγάλωνε μέσα μου και ξαφνικά ξύπνησα και ήμουν ερωτευμένος. Ο έρωτας ο πραγματικός είναι πολύ βαθύ πράγμα, είναι αυτό που αισθάνεσαι, που πονάς για κάτι. Εγώ στην αρχή ένιωθα ότι βρισκόμουν σε άγνωστο έδαφος. Είχα μια περίεργη ανασφάλεια αν της αρέσω, αν μπορώ να τη γοητεύσω, αν είμαι αρκετά ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Μπήκα σε μια λογική δικής μου αναθεώρησης και επανεκτίμησης. Ο σκοπός της ζωής είναι αυτός. Να βρεις κάποιον να σε καταλάβει. Εγώ αγαπάω 30 χρόνια τώρα. Ήταν σαν μια θεά. Και είναι. Τα μάτια της ήταν μαύρα, σαν γιαπωνέζα, είχε μακριά μαλλιά. Ήταν μικρή και περίμενα να μεγαλώσει. Είχαμε πάει σε μια λίμνη έξω από την Ρώμη, Castelli Romani, εκεί που παραθέριζε ο πάπας. Της πήγα ένα μάτσο τριαντάφυλλα και εκεί ήταν το πρώτο φιλί. Εκεί έγινε για πρώτη φορά. Μου είπε, είσαι ο άντρας της ζωής μου. Ήταν πολύ ρομαντικά. Τέτοιες στιγμές βλέπεις τη ζωή διαφορετικά. Μια άλλη φορά είχαμε πάει στην Toscana, ήταν φανταστικά. Μέρες αξέχαστες. Ήμασταν πολύ αγαπημένοι. Γυρίσαμε μετά όλο τον κόσμο. Εάν την έβλεπες, δεν θα πίστευες την ομορφιά της. Κάθε φορά, μια ώρα πριν τη δω, γέμιζα με τρομερά συναισθήματα. Ενθουσιαζόμουν. Στο μυαλό μου ήταν ένα όνειρο που έμοιαζε εντελώς άπιαστο. Την άκουγα και ήξερα ότι ήταν εκεί. Όταν ήμουν κοντά της, στις στενές επαφές, συνήθως ένιωθα ανάμεικτα συναισθήματα μεγάλης χαράς, γαλήνης και πληρότητας, μαζί με φόβο για το άγνωστο· αγωνία για την απεραντοσύνη, δεδομένου ότι βρισκόμουν στο έλεος ενός πλάσματος πολύ δυνατότερου από μένα. Εάν πάρω ως δεδομένο το χαρακτή-
ρα και τον ψυχισμό μου των τελευταίων χρόνων, οι πιο επιτυχημένες από αυτές τις επαφές μαζί της, με έκαναν να γίνομαι άλλος άνθρωπος πολύ κοντινότερος στον παλιό μου εαυτό, αλλά δυστυχώς η διάρκεια αυτών των επαφών ήταν σχετικά μικρή ως πολύ μικρή. Όλα άλλαζαν διαδοχικά και πάρα πολύ γρήγορα. Την μια ώρα ήταν καλά, την άλλη δεν μου μίλαγε καθόλου. Υπάρχει ένας δίσκος του Πουλόπουλου που μου είχε πει ότι της θύμιζε έναν παλιό της έρωτα. Πήγαινε με το ποδήλατό της μέχρι τη Σπάρτη με βροχή για να τον δει. Όταν τα διηγιότανε ζήλευα σαν να ήμουν στο παρελθόν, κι αυτός ο δίσκος ήταν σαν να μιλούσε για τα μέρη που ζούσαν τον έρωτα τους. Πήγαινα κι έβλεπα το σπίτι της και φανταζόμουν. Ζήλευα αναδρομικά κι αυτό μ’ έκανε να τη θέλω ακόμη πιο πολύ. Έκανα συνέχεια πίσω. Με τραβούσε ο οργανισμός μου. Δεν ήθελα να την πληγώνω και πλήγωνα τον εαυτό μου. Σκεφτόμουν να κάνω οικογένεια μαζί της. Είχα ένα σκύλο δεκαπέντε χρόνια, τον έπαιρνα παντού, ήταν το παιδί μου. Γέμιζε τη ζωή μου. Εκείνη δεν με ρώτησε ποτέ εάν μου λείπουν τα παιδιά. Δεν έκανε ποτέ αυτήν την κίνηση. Γιατί; Τα παιδιά είναι η ζωή, χωρίς παιδιά δεν υπάρχει ζωή. Το λάθος μου είναι ότι βλέπω πολύ ωραίες τις γυναίκες και την πατάω. Μαγείρευε καλά. Ήταν καλός άνθρωπος. Μετά ήταν με ηρεμιστικά. Ήταν η καταστροφή μου, από την άλλη ήταν άνθρωπος και έπρεπε να την κοιτάξω. Θα ήμουν καλύτερα αν δεν τη γνώριζα. Όμως εάν δεν υπήρχε αυτή θα ήμουν στο κενό. Αυτό που μου λείπει περισσότερο είναι ο τρόπος που ήμουν εγώ δίπλα της. Εγώ μαζί της. Ο τρόπος που συμπεριφερόμουν, που σκεφτόμουν, όλα όσα έκανα γι’ αυτήν όταν ήμασταν μαζί.
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
«Με αυτόν τον πούστη να ξέρεις εγώ θα πεθάνω…» _Άγγελος Φραντζής, Κάτια Γκιουλιώνη
_Απόσπασμα από συνέντευξη του Μιχάλη Γραβάνη στην Κάτια Γκουλιώνη και τον Άγγελο Φραντζή
Έπειτα, πατώντας πάνω στο νυχτερινό χαλί, και διασχίζοντας τον νυχτερινό αέρα, αυτή τη σιωπή που είναι σιωπή των αιωνίων εκτάσεων του σύμπαντος, κατέβηκε, σκαλί - σκαλί, και μας είπε:
«…από 15 χρονών είμαι μόνος μου, ο πατέρας μου ήταν στην Αμερική και δεν είχα επικοινωνία, και η μάνα μου, που μου έκανε όλα τα χατίρια, ξαφνικά πέθανε. Κι έτσι έμεινα μόνος μου. Κι επειδή φοβόμουν να είμαι έρμαιος στον κάθε μαλάκα, συγκρατιόμουνα. Προστάτευα τον εαυτό μου κι ήμουν απόμακρος. Δεν ερωτούμουνα εύκολα. Ένα μεσημέρι βλέπω ένα παιδί στην Ομόνοια που μ’ άρεσε πολύ. Του λέω θες να πάμε για καφέ; Ναι, μου λέει. Θες να πάμε για κρεβάτι; Ναι, μου λέει, αλλά δεν γαμιέμαι. Του λέω άσ’ το τότε. Αυτά τα παιδιά που κάνουν βίζιτες νομίζουν ότι το κάνουν μόνο για τα λεφτά. Όμως το γκεϊλίκι το ’χουν. Αφού καυλώνεις, πώς γίνεται; Καυλώνεις με το όμοιο φύλο, είσαι δηλαδή ομοφυλόφιλος. Μου λένε εγώ δεν είμαι gay, δεν γαμιέμαι. Βρε καυλώνεις με τον πούστη ή όχι; Αυτό έχει σημασία. Τέλος πάντων, τελειώνει αυτό. Δυο μήνες αργότερα είμαι εγώ σ’ ένα μπαρ, έβγαινα τραβεστί τότε, τον βλέπω έρχεται μ’ ένα φίλο μου. Αυτός βέβαια δεν με γνωρίζει γιατί είμαι με φουστάνια. Μου λέει αυτός, που του έκανα εγώ καμάκι δύο μήνες πριν, μου αρέσεις πολύ, μ’ έχεις τρελάνει. Του λέω, τα παιδιά που πάω θέλω να τα κάνουν όλα. Τα κάνεις όλα; Ναι, μου λέει. Εντάξει, λοιπόν, έλα στις 6 που σχολάω να με βρεις έξω από το σπίτι μου. Ήρθε. Μπαίνουμε μέσα, χαϊδευόμαστε, καυλώνουμε, του λέω μετά από λίγο, γύρνα. Τι γύρνα, μου λέει. Γύρνα να σε γαμήσω, δεν σου είπα ότι θέλω να τα κάνεις όλα. Ε, όχι κι έτσι, μου λέει. Πάρε δρόμο τότε του λέω. Στεναχωριέται, φεύγει. Μετά από λίγο καιρό άρχισε πάλι να μου
τηλεφωνάει. Του λέω, δεν τα ’παμε; Όχι, μου λέει, θέλω. Θα έρθω τώρα. Τώρα δεν μπορώ, λέω, γιατί θα έβγαινα πιο αργά για δουλειά κι άμα έχυνα δεν θα μπορούσα να δουλέψω. Έλα του λέω το πρωί στις έξι. Εγώ ξεχάστηκα εν τω μεταξύ και κοιμήθηκα σε μια φίλη μου. Με παίρνει την άλλη μέρα, μου λέει, μ’ έστησες. Του λέω συγνώμη κάτι μου έτυχε. Θες να έρθεις τώρα; Έρχεται. Ανοίγω την πόρτα με βλέπει και δεν με αναγνωρίζει γιατί με είχε συνηθίσει με τα φουστάνια. Του λέω, έλα εγώ είμαι μη φοβάσαι. Τον χαϊδεύω, τον ηρεμώ και κάνουμε ένα κρεβάτι καταπληκτικό, έχυσε τρεις φορές. Αυτός μέχρι τότε είχε πάει έξι φορές με κοπέλες αλλά δεν είχε χύσει ποτέ, δεν μπορούσε, κι έτσι το παιδάκι με καψουρεύτηκε. Από το χύσιμο, κατάλαβες; Μείναμε μαζί 10 χρόνια. Με ζήλευε πολύ. Φοβόμουν μη μου κάνει κακό, γιατί είχε τελειώσει και τις ειδικές δυνάμεις και μου έλεγε θα σου βάλω στη λάμπα δυναμίτη, θα πας να την ανάψεις μια μέρα και θα ανατιναχτεί όλο το σπίτι. Πολύ σωματώδης. Μια μέρα εκείνος μου λέει να σταματήσεις να βγαίνεις στο δρόμο. Εμένα δεν με πείραζε, το έβλεπα σαν δουλεία. Βάζεις μια στολή και βγαίνεις. Δεν το έπαιρνα άσχημα. Μέσα σε 6 μήνες είχα βγάλει 9 εκατομμύρια δραχμές. Το ’86, σκέψου, που πήρα το ρετιρέ με 5,5. Αλλά λεφτά δεν μου έμεναν. Τα ξόδευα. Μου ’χαν μείνει 200 χιλιάδες. Μου λέει, παράτα τα ν’ ανοίξεις μαγαζί, που είχα και παλιά. Του λέω, βρε καλέ μου, δεν έχω λεφτά. Έχω μου λέει κι’ εγώ 200 χιλιάρικα, θα πουλήσω και το μηχανάκι. Του λέω μη λες βλακείες. Σε μερικές μέρες, έρχεται, με τα 200 και τα λεφτά από το μηχανάκι. 19 χρονών παιδί μιλάμε κι εγώ 35. Με 1,5 εκατομμύριο αγόρασα το test
me. Τα υπόλοιπα τα χρώσταγα. Δούλευα μπουρδέλο το πρωί και το βράδυ το μαγαζί. Σε λίγο το ξόφλησα. Το χειμώνα κοιμόμασταν αγκαλιά το βράδυ, το καλοκαίρι χώρια γιατί ζεσταινόμουν και μ’ ενοχλούσαν οι τρίχες του. Μια μέρα μου λέει, θα έρθει η μάνα μου κι ο αδερφός μου από Θεσσαλονίκη να με δούνε. Εγώ δεν ήθελα να τους έχω στο σπίτι, τέλως πάντων έρχονται. Ο αδερφός μου, μου λέει, μήπως είναι κι αυτός αδερφή. Τον βλέπω εγώ. Είναι μια σκέτη, τελειωμένη. Μένουν σπίτι λίγες μέρες κι η μάνα του αρχίζει να του λέει, μήπως βρε συ ο Μιχάλης είναι λίγο πούστης; Λίγο, μισή μερίδα πούστης δηλαδή. Κι αρχίζει να του βάζει λόγια να με διώξει. Τι είναι αυτά τα πράγματα, λέει, να γαμάς τα σκατά τα δικά του. Και πού ξέρεις ότι δεν γαμάει αυτός τα σκατά τα δικά μου, της λέει, και τη διώχνει. Με αυτόν τον πούστη, της λέει, να ξέρεις εγώ θα πεθάνω. Εγώ είχα τύψεις που την έδιωξε και δεν της μίλαγε. Την παίρνω και της λέω, καθίστε να πάει 25 και θα δείτε που θα παντρευτεί. Α, τότε εντάξει, μου λέει. Κατάλαβες; Μόνο για τους άλλους ζούνε. Μόνο αυτό την ένοιαζε. Ε, μετά από χρόνια εγώ γνώρισα έναν άλλο. Ένα Ρουμάνο κι έτσι τελείωσε. Είχε φύγει κι αυτός για Κύπρο. Τώρα έχει τρία παιδιά. Μιλάμε γιορτές, Χριστούγεννα και τέτοια, αλλά με τη μάνα του μιλάω πιο συχνά, γιατί μετά τα πρώτα χρόνια κατάλαβε ότι τον φρόντιζα και ήθελα το καλό του και με αγάπησε πολύ. Έχω ζήσει πολλά. Τελικά δεν ξέρω, μπορεί να ήμουν και τυχερός που δεν είχα γονείς…»
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 25
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
Στη μέση του δρόμου (the leaving kind) _Ευγενία Μπόζου
Με άφησες κάπου στην μέση του δρόμου, μεταξύ Τρίγωνα και Πλαγιάς. Καθώς συνέχισα να περπατάω, ο ήχος της προεκλογικής συγκέντρωσης άρχισε να με ζώνει από παντού. «Η Πλαγιά, o Τρίγωνας, τα χωριά της Μυτιλήνης στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα!: “...”». Μάλιστα. Έβγαλα το lip gloss καρπούζι από την τσέπη, έβαλα λίγο μηχανικά καθώς έφτανα στην πλατεία. Χαμόγελο-καρπούζι. Καλησπέρα, τι κάνετε; Καλησπέρες, καληνύχτες. Με λόγια στον αέρα βγήκε η ανηφόρα μέχρι το σπίτι. Και η γειτόνισσα ξάγρυπνη στο μπαλκόνι. Είχαμε πάει μια μεγάλη βόλτα. Σου είπα: θα κάνουμε τον κλασικό περίπατο, μέχρι το διπλανό χωριό. Τον ίδιο που κάναμε με τον αδερφό μου και την μάνα μου μικρά, σιγοτραγουδώντας συνήθως το χάρτινο το φεγγαράκι, κι ας μην καταλαβαίναμε τι ακριβώς σημαίνει αυτό το «αν με πίστευες λιγάκι» γιατί εμείς πιστεύαμε απεριόριστα. Και τ’ αστέρια και το φεγγάρι ήταν όλα αληθινά. Όπως και σήμερα, όπως και απόψε. Γι’ αυτό και πήραμε το δρόμο και ούτε που το κατάλαβα το πώς ζαλίστηκα από τις πολλές σκέψεις και από το άρωμα των νυχτολούλουδων. Φτάσαμε: στα δεξιά μια εκκλησία και στο βάθος κάτι φανάρια να αχνοφαίνονται. Το νεκροταφείο και τα καντηλάκια από τα μνήματα. Καθίσαμε σε ένα πεζούλι, με τα πόδια να κρέμονται στο κενό πάνω από τους τάφους. Θεϊκή δροσιά, αεράκι του βουνού. Πιάσαμε κουβέντα για φίλους και γνωστούς. Πώς αλλάζουν με τα χρόνια και πόσο πολύ κυνηγάνε τα χρήματα. Και πόσο δήθεν είναι. Και άλλα τέτοια, που μας έδωσαν αυτό το αίσθημα συσπείρωσης: εμείς εναντίον όλων. Και τότε χτύπησε το κινητό σου. Οπότε, χάθηκα στα φαναράκια μου. Μισοέκλεινα τα μάτια ώστε να μικραίνουν και να φαίνονται σαν πυγολαμπίδες. Μου ’ρθε στο μυαλό ένας στίχος, «όλες οι γραμμές μας στραβωθήκαν
26 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
κι αποτύχαν». Λέω στον εαυτό μου, «γι’ αυτό κρύφτηκες στην “ασυνάρτητη επαρχία”; Τι ψάχνεις;» Ευτυχώς φύσηξε. Πήρε τις σκέψεις και τις σκόρπισε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Δεν ζαλιζόμουν πια. Μέρες τώρα η Βαγγελιώ, η γειτόνισσα από πάνω, με περιμένει για να μου μάθει κέντημα και βελονάκι. Οι γριές του χωριού γελάνε μαζί μου, που δεν μπορώ ούτε την κλωστή να περάσω σωστά. Για μια ακόμα φορά δεν πήγα στο «μάθημα». Ξάπλωσα και χάζευα με τις ώρες το βουνό απέναντι, που άλλαζε χρώματα καθώς σουρούπωνε. Αναπόφευκτα εδώ οι σκέψεις γυρίζουν γύρω από έννοιες όπως παιδιά, οικογένεια, σπίτι, γιατί εδώ πολύ απλά, έτσι είναι. Τι ήθελα πάντα; Ένα σπίτι να επιστρέφω; Ένα σπίτι-ένα σπιτικό για να επιστρέφουν οι άλλοι, όσοι αγαπάω; Μία από τις αγαπημένες μου μυθιστορηματικές ηρωίδες*, στο τέλος παράτησε τον μεγάλο της έρωτα, αφού τον κατέκτησε, ακριβώς τη στιγμή που της ζήτησε να είναι μαζί. Προτίμησε να φύγει ταξίδι, για το γύρο του Κόσμου. Ίσως, ξαφνικά, να ένιωσε πως, ναι, ήταν ερωτευμένη, αλλά με την ίδια τη ζωή, με τον ίδιο τον έρωτα. Εγώ τι θα έκανα στη θέση της; Τι έχω κάνει μέχρι τώρα; Ο λόγος, ο λόγος, ο λόγος! Αυτός που κινεί τα πάντα. Αυτός που γεννάει τα ποιήματα, τα τραγούδια, τις χαρές και τα δάκρυα. Χωρίς λόγο, δεν κάνω βήμα. Ένας λόγος να μείνω, ένας λόγος για να επιστρέφω και ένας λόγος να φεύγω. Πες το ανάγκη, ή πάθος ή βαθιά απελπισία ή απόλυτο έρωτα. Για ποιον; Για μένα; Για σένα; Για όλους; Κάτι κινεί τους ανθρώπους. Κάτι κινεί εμένα. Να φτιάξω κάτι καλύτερο από τα υλικά που διαθέτω. Μου είχες πει, αν κάποτε μου βγει και κάτσω και γράψω ένα γράμμα στον εαυτό μου να το στείλω και σε σένα. Αλλά δεν ξέρω πόσα αντέχεις. Και γιατί εσύ και γιατί τώρα.
Σου έγραψα λοιπόν αυτό: Ο κόσμος αλλάζει. Το είπα ένα βράδυ στον Κουεντίν, την ώρα που έβαζε μουσική στο μπαρ Σέβεν Τζόκερς και ακούστηκε αταίριαστο να να πεις κάτι τέτοιο κοιτάζοντας στα μάτια τον ντι τζέι: «Ο κόσμος αλλάζει, Κουεντίν!» (και εμείς χάνουμε τη ζωή μας εδώ μέσα, ήθελα να συνεχίσω, αλλά δεν το έκανα). Ο Κουεντίν όμως κατάλαβε και έτσι κι αλλιώς, όντως, ο κόσμος αλλάζει. Αλλάζουμε κι εμείς. Πέρα από τα ποτά, τις καταχρήσεις, τα ξενύχτια, το δαιδαλώδες δίκτυο των εφήμερων σχέσεων που κάνουν συχνά την Αθήνα να μοιάζει με ένα μεγάλο κρεβάτι, «πέρα από» και «μαζί με» και «μια για πάντα». Τώρα, εδώ, σε αυτή την ακινησία, το βλέπω στα χρώματα του βουνού που αλλάζουν, στον τρόπο που με αφήνεις κάθε φορά στη μέση του δρόμου και στο πόσο ΟΚ είναι αυτό τελικά.(Ο καθένας κάνει αυτό που μπορεί ή αυτό που έχει μάθει). Ποιος έρωτας κρίνεται στη μια στιγμή; Ποιός αφήνει ποιόν; Μέσα στον κόσμο που αλλάζει, στροβιλιζόμενη ανάμεσα σε αυτούς που πάνε κι έρχονται, μένω πιστή μόνο σε μια επανάληψη με μεγάλες, πλατιές περιόδους που δεν αναγνωρίζει πρόσωπα, αλλά συναίσθημα. Εδώ, στη μέση του δρόμου. Μέχρι το «ή τώρα ή ποτέ» να γίνει «τώρα και για πάντα». Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι ολόψυχα δοσμένος σε μια ιδέα, ευγενικιά και δίκαια, να ζει και να ανασαίνει για κείνη και μόνο για κείνη κι ωστόσο να ξεγελάει τον εαυτό του. Κάπου μέσα του, ένας άλλος δεν σταματάει ποτέ να ονειρεύεται και να υπολογίζει, να χαίρεται ή να πονάει, ανεξάρτητα, σχεδόν κρυφά από κείνον τον ιδεολόγο. Αυτά σκεφτόμουνα κοιτάζοντας την μούρη μου στον καθρέφτη. Από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα
*
Πρόκειται για τη Kατερίνα, τη μικρότερη από τις τρεις αδερφές στα Ψάθινα Καπέλα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
MENAGE A TROIS
(9 Ιστορίες Ερωτικών Τριγώνων + 1 Σύντομο Χρονικό) _Λευτέρης Βασιλόπουλος
Ακολουθούν 9 –λογοτεχνικές– ιστορίες (κάποιες βιογραφικές, άλλες ημι-βιογραφικές και ελάχιστες «καθαρές» μυθοπλασίες), που αφορούν, κυρίως, διάσημα τρίο ή «τριγωνικές» καταστάσεις στις οποίες βρέθηκαν οι συγγραφείς τους. Στο τέλος, παρατίθεται ένα μικρό χρονικό, σαν μια κίνηση ματ σε 4 κινήσεις.
1. Jules et Jim του Ανρί Πιερ Ροσέ (Henri Pierre Roche). Προσαρμοσμένο για τη γνωστή ταινία (με πρωταγωνίστρια την Ζαν Μορό) του Φρανσουά Τριφό, το 1961. Το πρωτότυπο μυθιστόρημα βασίζεται στις εμπειρίες του ίδιου του Ροσέ με ένα ζευγάρι Γερμανών. 2. Politics του Άνταμ Θίργουελ (Adam Thirlwell). Ένα εκκεντρικό, σύγχρονο ménage a trois. Διαλογισμοί πάνω στη σεξουαλική ζωή του Αδόλφου Χίτλερ καθώς και του προέδρου Μάο, με περιγραφές του Λονδίνου και ακραίων σεξουαλικών επαφών. 3. Ένα σπίτι στο τέλος του κόσμου του Μάικλ Κάνινγχαμ (Michael Cunningham), συγγραφέα του γνωστού Τhe Hours). Μια συγκινητική και ειλικρινής απεικόνιση ενός ερωτικού τριγώνου μεταξύ ενός γκέι άντρα, μιας αυτοαποκαλούμενης στρίγκλας και του αμφιφυλόφιλου εραστή τους, στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της επιδημίας του AIDS. Ένα βιβλίο γεμάτο αγάπη, πόνο και παρηγορητικό χιούμορ, που γυρίστηκε επίσης ταινία, με τον Κόλιν Φάρελ και την Ρόμπιν Ράιτ Πεν. 4. Three in Love των Barbara Foster, Michael Foster και Letha Hadady. Η μοναδική αυθεντική ιστορία του ménage a trοιs, από τον Μεσαίωνα ως τη δεκαετία του 1990. Γραμμένη σε τρία διαφορετικά στυλ, από τρεις διαφορετικούς συγγραφείς, που προφανώς ζουν σε ένα ménage a trοιs μαζί. Ένα βιβλίο σε κάποιες περιπτώσεις λίγο ασαφές, ωστόσο ανεκτίμητο σαν πηγή για τους περίεργους: ο κατάλογος των ιστορικών «menagers» είναι εκπληκτικός.
8. Γράμμα στη Ντ. – Αντρέ Γκορζ. Η ιστορία ενός έρωτα. Εδώ, το τρίτο μέρος δεν είναι ένα πρόσωπο, αλλά έχει πολλά πρόσωπα και είναι πανταχού παρόν. Ο θάνατος, εσύ κι εγώ. Η σύζυγος του σπουδαίου διανοητή Αντρέ Γκορζ, Ντορίν, πρόκειται να πεθάνει, μετά από πολύχρονη αρρώστια λόγω λανθασμένης φαρμακευτικής αγωγής. Ο ίδιος έχει αποφασίσει να την ακολουθήσει, αυτοκτονώντας, αφού, όπως είχαν πει πολλές φορές ο ένας στον άλλο: «στην απίθανη περίπτωση που θα είχαμε μια δεύτερη ζωή, θα θέλαμε να την περάσουμε μαζί». 9. Το βιβλίο της Γένεσης. Στον κήπο της Εδέμ δεν υπήρχαν μόνο 2, αλλά 3. Ο πειρασμός του μήλου ήταν η μοιχεία και δοκίμασαν από αυτήν και η Εύα και ο Αδάμ. Έτσι ξεκίνησε η μονογαμία και μια μακρά ιστορία, κατά την οποία τα ζευγάρια αλληλοκατηγορούνται για την ύπαρξη κάποιας τρίτης «συμμετοχής». Η εξάλειψη του Άλλου – να ποιο ήταν το προπατορικό αμάρτημα! (Εδώ να μην ξεχνάμε τις σχέσεις του Αδάμ με τα άλλα ζώα πριν εμφανιστεί η Εύα, ούτε και, σύμφωνα με το άρθρο του Jacques-Alain Miller, «You Are the Woman of the Other and I Desire You», πως τη θέλησε –κυρίως– λόγω του ότι την έπαιρνε από τον Πατέρα). 10. ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ THREESOMES. 1742: Ο Καζανόβα χάνει την παρθενιά του σε ηλικία 17 χρονών από δύο αδελφές. 1882: Οι Friedrich Nietzsche, Paul Ree, Lou Adreas Salome ζουν μαζί στη Ρώμη.
5. Off the Road, 20 χρόνια με τους Κάσαντι, Κέρουακ, Γκίνσμπεργκ της Κάρολαϊν Κάσαντι. Η σύζυγος του Νιλ και ερωμένη του Τζακ μας δίνει τη δική της εκδοχή για τα γεγονότα πίσω από τα γεγονότα του περίφημου Στο Δρόμο. Ενώ η ερωτική της συμφωνία με τον συγγραφέα (Κέρουακ) και το μοντέλο για τον μπιτ ήρωα Ντιν Μόριαρτι (Κάσαντι) αποκαλύπτεται, η σχέση αγάπης των δύο ανδρών συνίσταται μόνο από υπονοούμενα. 6. Όλα τα άλογα του βασιλιά του Μισέλ Μπέρνσταϊν. Το, υπερεκτιμημένο από κάποιους, καλτ βιβλίο της συζύγου του Γκυ Ντεμπόρ, περιέχει παρ’ όλα αυτά κάποιους αποκαλυπτικούς διαλόγους για την «ευρήτητα» ενός ζευγαριού.
1930: Οι Μπόνι και Κλάιντ «προσλαμβάνουν» τον 17χρονο Γουίλιαμ Τζόουνς για να βοηθήσει στις ληστείες και, υποτίθεται, για τη σεξουαλική εξυπηρέτηση και των 2. Κάποια στιγμή μεταξύ 1960-1963: Το πιο ασυνήθιστο ερωτικό τρίο πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της δημιουργίας ενός πίνακα ζωγραφικής. Ζωγράφος ο Σαλβαδόρ Νταλί, μοντέλο η Ultra Violet, ηθοποιός του Factory του Andy Warhol, και το τρίτο εμπλεκόμενο μέρος ένας αστακός…
7. Αλληλογραφία των Τριών – Τσβετάγιεβα, Ρίλκε, Παστερνάκ. Ένα συγκλονιστικό βιβλίο. Οι τρεις κορυφαίοι ποιητές αρχίζουν μια αλληλογραφία μεταξύ τους, μετά από παρακίνηση του Παστερνάκ, ώσπου φτάνουν, κάποτε, να αποκαλούν ο ένας τον άλλο «Αγαπημένε» και «Αγαπημένη», χωρίς ποτέ να καταφέρνουν να συναντηθούν σωματικά. Η ψυχική συνάντηση, άλλωστε, ενδιέφερε και τους τρεις πολύ πιο βαθιά.
το λεξικό του διάολου _Μάνος Σιφονιός
Τρίο: Ονομασία δύο παραλλαγών πικάντικου κοκτέιλ. Η δοσολογία είναι είτε δύο μεζούρες γιανγκ και μία μεζούρα γιν, είτε μία μεζούρα γιανγκ με δύο μεζούρες γιν. Σερβίρεται μόνο σε ιδιωτικούς χώρους και πίνεται σε φαρδιά - άνετα ποτήρια, συνήθως με την προσθήκη διάφορων μπαχαρικών που επιλέγονται για να γίνει πιο spicy!
«Τρίγωνο»: Φανταστικό γεωμετρικό σχήμα στο οποίο, ναι μεν η μία πλευρά ενώνεται με τις άλλες δύο, οι οποίες όμως κατά κανόνα δεν συναντιούνται ποτέ. Αν τύχει να συναντηθούν ακολουθούν μαλλιοτραβήγματα, ή γρονθοκοπήματα. Στα κοινωνικά δίκτυα αποκαλείται κατ ευφημισμόν: It s complicated!
ΧΧΧ: Τριπλή διαγραφή του αισθησιασμού.
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 27
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
Περί έρωτος
_Συνέντευξη του Raoul Vaneigem στον Ηλία Μαρμαρά
Ο Raoul Vaneigem δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις. Επαναστάτης, ιστορικός των μεσαιωνικών χρόνων και συγγραφέας πολλών βιβλίων μεταξύ των οποίων Η επανάσταση της καθημερινής ζωής (Traité de savoir-vivre à l'usage des jeunes générations), σιτουασιονιστής και συνεργάτης του Guy Debord, ζει σήμερα σε ένα χωριό, είκοσι χιλιόμετρα από τις Βρυξέλλες. Με την ευκαιρία της έκδοσης του πρόσφατου βιβλίου του De l’ amour, του έθεσα μερικές ερωτήσεις για την αγάπη και τη σχέση της με την πολιτική. Όποιες αντιρρήσεις και να είχε κανείς για τις απαντήσεις του, ένα είναι σίγουρο: οι απόψεις του ήταν και παραμένουν «σκληρά τρυφερές» και κυρίως ξεκάθαρες.
Ηλίας Μαρμαράς: Η αγάπη δυσκολεύεται να υπάρξει όταν η ζωή κυριαρχείται από τη διαρκή αναζήτηση της επιβίωσης. Συνεπώς, μπορεί η αγάπη να είναι η βάση για τη δημιουργία μιας συλλογικής κοινωνικής συνείδησης? Είναι τελικά, η αγάπη ένα πολιτικό αίτημα; Raoul Vaneigem: Η αγάπη είναι ένα υπαρξιακό πάθος αδιαχώριστο από τους κοινωνικούς δεσμούς που την περικλείουν. Συνιστά το έδαφος μιας πάλης μεταξύ της ζωής σαν ολότητα και της επιβίωσης, δηλαδή μιας οικονομικίστικης ζωής, περιορισμένης σε μια αγχώδη αναζήτηση της διαβίωσης και του κέρδους. Η πολιτική υπήρξε για πολύ καιρό το προϊόν της ιδεολογίας, αυτού του συστήματος ιδεών που διαχωρισμένο από τη ζωή δικαιολόγησε επανειλημμένα όλες τις μορφές καταπίεσης και της κοροϊδίας περί «χειραφέτησης». Μετά το θρίαμβο του καταναλωτισμού, οι ιδεολογίες έχασαν την ουσία τους και εμφανίζονται πια στα διαφημιστικά φυλλάδια των εκστρατειών προώθησης των σουπερμάρκετ π.χ. Η πολιτική πρακτική δεν είναι τίποτε άλλο από πελατειακές σχέσεις, όπου οι εκλεγμένοι αντλούν ισχύ από την ανόητη συγκατάθεση των εκλογέων. Αλλά αν αποκαταστήσουμε το αρχικό νόημα της λέξης πολιτική – της τέχνης διαχείρισης της πόλης–, λοιπόν, ναι, η εμπειρία του έρωτα, ως διαλεκτικής των επιθυμιών, έχει πολιτικό αντίκτυπο. Η.Μ.: Υπάρχει μια τάση σήμερα να οριστεί ξανά η αγάπη. Να επεκταθεί πέρα από τα όρια του ζευγαριού. Οι σύγχρονοι πολιτικοί σχηματισμοί δεν μπορούν να έχουν σαν προοπτική μόνο την οικονομική αλλαγή και την παραγωγικότητα, αλλά και την επανα-ανακάλυψη της χαράς εντός της πολιτικής ζω-
28 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
ής. Με ποιο τρόπο όμως ο έρωτας μπορεί να ξαναεμφανιστεί στην ξερή και αφυδατωμένη πολιτική σκηνή που ξέρουμε; R.V.: Καμιά πολιτική δεν έχει νόημα αν δεν αποκτήσει συνείδηση της μετάλλαξης του πολιτισμού που διανύουμε. Ποτέ οι πολιτικά υπεύθυνοι δεν ήταν τόσο παράλογοι και κυνικοί, νομοθετώντας χωρίς να υποψιάζονται σε ποιο κοινωνικό και υπαρξιακό μαρασμό βρίσκεται ο πολιτικός λόγος αυτών που υποκρίνονται πως κυβερνούν. Δεν θα υπάρξει πολιτική ανανέωση όσο η προτεραιότητα δεν δίνεται στην υπαρξιακή σύγκρουση, η οποία στην καθημερινή ζωή των ατόμων γίνεται αντιληπτή σαν την αντιπαράθεση από τη μια της ορμής της ζωής, της ανθρώπινης γενναιοδωρίας των επιθυμιών, της φιλοδοξίας για ευτυχία, και από την άλλη των επιταγών μιας οικονομίας που καταστρέφει τη γη, καθιστά απάνθρωπους τους ανθρώπους, οδηγεί στη μοιρολατρία και στις αυτοκτονικές συμπεριφορές και εκχυδαΐζει, μέσα στην αδιαφορία, την καθημερινότητα. Θέλησα στο βιβλίο μου De l’amour* να φωτίσω τη διαδικασία εκείνη που τόσο στους εραστές, όσο και στην κοινωνία μετατρέπει απροσδόκητα την αγάπη σε μίσος. Υπάρχει ένα στοιχειώδες κοινό νήμα μεταξύ του ερωτευμένου ζευγαριού, που ξαφνικά ρίχνεται στην αυτοπεριφρόνηση και στο μίσος για τον άλλο, και του τρόπου που ο γερμανικός λαός πέρασε, μέσα σε μια δεκαετία, από την ελευθερία του διαφωτισμού στη βαρβαρότητα του σκοτεινού ναζισμού. Για να τελειώσει με την υπακοή σαν ανακλαστικό στην εξουσία και τη χρησιμοθηρία που συντηρεί τις ιεραρχίες των στρατιωτικών και των δημαγωγών, η πολιτική έχει κάθε λόγο να στραφεί στην αλληλεγγύη της εμπειρίας του
έρωτα και της φιλίας, η οποία βασίζεται στη συμφιλίωση του ανθρώπου με το σώμα του, με την πραγματικότητα της ζωής του και τις επιθυμίες που αυτή δημιουργεί. Η.Μ.: Στην ιστορία των ανθρώπινων σχέσεων, μαθαίνουμε πως η αγάπη είναι η εμπειρία του άλλου και στη συνέχεια περισσότερο ή λιγότερο απογοητευόμαστε. Ίσως γιατί βυθιζόμαστε σε μια κατάσταση κατασκευής του: Ένα και Ένα ίσον Ένα. Μήπως τελικά η αγάπη δεν είναι μόνο η ανακάλυψη του άλλου αλλά η εμπειρία γνώσης του κόσμου; R.V.: Η αγάπη είναι μια φωτιά που η έντασή της ποικίλλει. Έχει τα πάνω της και τα κάτω της. Έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε τις στιγμές μικρής έντασης του ερωτικού πάθους σαν σημάδι αναπόφευκτης παρακμής. Έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε ότι δεν πρόκειται στο τέλος να μείνει τίποτα άλλο, παρά οι στάχτες της φλόγας του έρωτά μας. Τις στιγμές που παύουμε να υποκύπτουμε στην προοπτική του θανάτου που κυριαρχεί πάνω σε όλες τις πράξεις μας, αντιλαμβανόμαστε πως η αγάπη δεν πεθαίνει ποτέ, αλλάζει μορφή, ξαναγεννιέται χωρίς όρους, γιατί είναι η αγάπη για τη ζωή, ίδια με εκείνη που επανεμφανίζεται ξαφνικά στους ανθρώπους που βρίσκονται στις πλέον άθλιες συνθήκες. Οι αιτίες της απογοήτευσης βρίσκονται συνήθως στους μηχανισμούς που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας. Και πρόκειται για τους μηχανισμούς που τα συστήματα της αγοράς επέβαλλαν στους ανθρώπους, καθιστώντας τους απάνθρωπους: την οικειοποίηση, τον ανταγωνισμό, τη συναλλαγή, την εξουσία, το κέρδος, την ενοχή, το φόβο, τη χειρωνακτική και διανοητική εργασία που αποξενώνει τον άνθρωπο από τον εαυτό του. Το ζευγάρι που αναδιπλώνεται στον εαυτό του μαραζώνει γιατί ξεφεύγει δυ-
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
σκολότερα από τη λαβή αυτών των μηχανισμών. Αντίθετα, μια σχέση –είτε απαρτίζεται από δύο είτε από περισσότερους– αναζωογονείται από την ανάσα του εξωτερικού κόσμου, αρκεί να εξασφαλίζει πως η ευτυχία της αυξάνεται στο βαθμό που δεν αποτελεί πρόβλημα για την ευτυχία των άλλων. Γιατί η αγάπη είναι ασύμβατη με την οικονομία; Γιατί είναι δωρεά και γενναιοδωρία ταυτόχρονα, γιατί δίνεται χωρίς να θυσιάζεται. Γιατί συνεπάγεται τη διύλιση της ζωώδους πλευράς μας και όχι την υποτιθέμενη «εκπλήρωση», που ζητά από «όποιον θέλει να γίνει άγγελος να γίνει ζώο». H.M.: Θα μπορούσε κανείς να πει, πως κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες –που συνοδεύονται από βιωμένες και κατανοημένες εμπειρίες– η αγάπη μπορεί να θεωρηθεί παραγωγή αλήθειας; R.V.: Η αληθινή αγάπη πολλαπλασιάζεται από την αυθεντικότητά της. Το ψέμα και η απόκρυψή της ενσταλάζουν το φόβο, την ενοχή, την επιθετική δυσπιστία και τη σβήνουν. Η πρακτική της αλήθεια περιέχει μια αρχή ειλικρίνειας και αλληλεγγύης, η οποία γίνεται αντιληπτή σε οποιονδήποτε αρνείται την αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, της γης. Η αγάπη, που συχνά αποζητάμε να απορρίψουμε και να θέσουμε στην παρανομία, είναι στην πραγματικότητα ένα όπλο ενάντια στην οικονομική απολυταρχία που τολμά να καταλογίζει στους πολίτες την ευθύνη των κοινωνικών ερειπίων, τα οποία προκάλεσαν οι οικονομικές μαφίες. H.M.: Σ΄αυτόν τον κόσμο που ζούμε –και εφόσον δεχτούμε τη συνθήκη της προηγούμενης ερώτησης– ενδέχεται η αγάπη να συνιστά τον φύλακα της οικουμενικότητας της
αλήθειας. Μπορεί η αγάπη να είναι η πράξη που καθιστά αληθινή τη δυνατότητα της «διαφοράς», που είναι η βάση του οικουμενικού; R.V.: Από τη στιγμή που η αγάπη αξιώνει τον εαυτό της σαν την κατεξοχήν προνομιούχα μορφή της «αγάπης για τη ζωή», ανοίγεται στην πιο ευρεία ποικιλία συμπεριφορών και επιλογών. Η αλήθεια της ανέχεται τα πάντα εκτός από αυτό που τη σκοτώνει. Η μόνη επαγρύπνησή της συνίσταται στο να εμποδίσει τα παιχνίδια της ζωής να γίνουν παιχνίδια του θανάτου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη διαστροφή από αυτή που αλλάζει την αγάπη στο αντίθετο της: σε μίσος, σε περιφρόνηση, σε χρησιμοθηρία, σε αλαζονεία, σε εξουσία, σε δωροδοκία, σε χειραγωγήσεις που υπαγορεύονται από πονηρές συνωμοσίες. Όλα επιτρέπονται, όσο επιβεβαιώνουν τις φιλοδοξίες μας να ζούμε εις βάθος τα πράγματα. Η ευτυχία είναι η καλύτερη αποτροπή των προκλήσεων της βαρβαρότητας. H.M.: Θα λέγατε πως το να αγαπάς σημαίνει το να σκέφτεσαι; R.V.: Ναι, αν μ΄ αυτό εννοείτε την απόκτηση της συνείδησης των παρορμήσεων του σώματος και το ξεπέρασμα του συναισθηματικού χάους. Όχι, αν πρόκειται για τη σκέψη που υποκρίνεται πως κυριαρχεί πάνω στο σώμα, που καταστέλλει το ζωώδες που ενυπάρχει εντός μας αντί να το διυλίζει. Αυτό που απουσιάζει περισσότερο στην εποχή μας είναι η συνείδηση του παλμού της ζωής, που συνδυάζει την ευτυχία του καθενός με την ευτυχία όλων. Και γι’ αυτό, την ίδια στιγμή γίνεται –αδιαχώριστα– η συνείδηση αυτού που καταβροχθίζει τη ζωή, η αντίθεση και η μετατροπή της σε αυτοκτονικό ανακλαστικό.
H.M.: Στο έργο σας, πολύ συχνά έχετε συνδέσει τη δημιουργικότητα, την αγάπη και το παιχνίδι. Έχετε τονίσει πως ο διαχωρισμός αυτών των τριών στοιχείων οδηγεί στην ενίσχυση της εξουσίας. Θα θέλατε να μας πείτε γι’ αυτή τη σύνδεση και ποια αρνητικά αποτελέσματα προκύπτουν από τη ρήξη των συνδέσμων μεταξύ τους; R.V.: Η ζωή που δεν ανανεώνεται μαραζώνει, το ίδιο συμβαίνει και με την αγάπη. Ο παλιός κόσμος μας επέβαλε τους νόμους της οικειοποίησης, της χρησιμοθηρίας και του φόβου. Εξελισσόμαστε σαν πιόνια πάνω σε μια σκακιέρα όπου ο θάνατος είναι το παιχνίδι. Η εργασία μεταμορφώνει τον άνθρωπο και τη γη σε εμπορεύματα. Η δημιουργία συνεπάγεται τη δυνατότητα για τον καθένα να οικοδομήσει το πεπρωμένο του, αναπτύσσοντας τις συνθήκες που ωφελούν τα σχέδια του. Πρόκειται γι’ αυτό που λένε με άλλα λόγια στο Μανιφέστο τους ο Patrick Chamoiseau** και οι Αντιγέζοι φίλοι του: «το σημαντικό δεν είναι το καλάθι της νοικοκυράς, είναι που μας απογύμνωσαν από ποίηση». Η αγάπη, η δημιουργία, το δώρο της ζωής, η απόλαυση, είναι τα στοιχεία αυτής της ποίησης, που στην αυθεντική μορφή της ως «ποιείν», είναι δράση. Όσο η ποίηση της ζωής δεν θριαμβεύει, θα φυτοζωούμε κάτω από το ανακριτικό μάτι της βαρβαρότητας. * Raoul Vaneigem, De l’ amour, Éditions le cherche midi, 2010. ** Patrick Chamoiseau, Γάλλος συγγραφέας από τη Μαρτινίκα, γνωστός για το έργο του πάνω στο Κρεολικό κίνημα.
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 29
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
Σε αγαπω γιατι μεσω τησ σχεσησ μου με σενα μπορω να δρασω ισχυροτερα _Συνέντευξη του Michael Hardt στη συντακτική ομάδα του Κοντέινερ
Ο Michael Hardt είναι Αμερικανός θεωρητικός της λογοτεχνίας και πολιτικός φιλόσοφος που έγινε παγκοσμίως γνωστός τη τελευταία δεκαετία, για τη συνεργασία και συγγραφή από κοινού με τον Ιταλό επίσης πολιτικό φιλόσοφο Αντόνιο Νέγκρι τριών βιβλίων: Της Αυτοκρατορίας, που αποκαλέστηκε το κομουνιστικό μανιφέστο του 21ου αιώνα, το Πλήθος: Πόλεμος και Δημοκρατία την εποχή της Αυτοκρατορίας και το τρίτο μέρος της τριλογίας: Κοινοπολιτεία (Common Wealth). Η σχέση της αγάπης και της πολιτικής διατρέχει σαν έννοια όλο το έργο του Michael Hardt, και τονίζει διαρκώς την ανάγκη να επανα-ανακαλυφθεί η χαρά μέσα στη πολιτική ζωή. Η αγάπη και ο έρωτας για τον Hardt είναι απαραίτητα στοιχεία όχι μόνο για την απελευθέρωση της υποκειμενικότητας αλλά για την πραγμάτωση πολιτικών στόχων. Με την ευκαιρία της πρόσκλησής του σαν ομιλητή στο B-FEST που έγινε πρόσφατα στην Αθήνα, τον συναντήσαμε και συζητήσαμε μαζί του. Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από τη κουβέντα που κάναμε και αφορούν τις βασικές έννοιες της σκέψης του και της σκέψης του Νέγκρι, όπως το πλήθος, η σχέση της αγάπης και της πολιτικής, η κοινοπολιτεία και η Έξοδος.
Κοντέινερ: Μια από τις βασικές έννοιες, που εσείς και ο Τόνι Νέγκρι εισάγετε, είναι η ιδέα του πλήθους. Αρκετοί άνθρωποι συγχέουν αυτή την έννοια με τον «λαό». Μπορείτε να μας την εξηγήσετε; Michael Hardt: Αυτό που κάναμε ήταν να ξανασκεφτούμε ποιος είναι ο πιο επαρκής τρόπος πολιτικής οργάνωσης και αντίστασης σήμερα. Από τη μια το πλήθος είναι διαφορετικό από τον λαό, με την έννοια ότι ο λαός είναι πάντα συγκροτημένος σε μια ενιαία ταυτότητα. Το πλήθος χαρακτηρίζεται από πολλαπλότητα, με διαφορές που μπορούν να είναι φυλετικές, ή να αφορούν κοινωνικά διαφοροποιημένες μορφές εργασίας. Επίσης, πρέπει να δούμε το πλήθος σαν κάτι διαφορετικό από το κόμμα. Από ένα κόμμα που βασίζεται στην ιδέα της κεντρικής ηγεσίας και του ενοποιημένου πολιτικού προγράμματος. Το πλήθος είναι η οριζόντια οργάνωση των διαφορών. Μιλώντας με οικονομικούς όρους, μπορούμε να αντιληφθούμε το πλήθος είτε προχωρώντας πέρα από την έννοια της κοινωνικής τάξης, είτε σαν μια ειδική εκδοχή της εργατικής τάξης που εκπροσωπεί όλο το κοινωνικό φάσμα. Π.χ. οι βιομηχανικοί εργάτες εκπροσωπούν την αγροτική τάξη ή τους ανέργους κ.λπ. Επομένως το πλήθος προσλαμβάνει την έννοια της τάξης με όρους πολλαπλότητας. Κοντέινερ: Το πλήθος ως κοινωνικός σχηματισμός έχει τη δυνατότητα να εκφράζει πολιτικά αιτήματα; Μ.H.: Την τελευταία δεκαετία, σε πολλά μέρη του κόσμου, βλέπουμε συχνά αποτυχημένες προσπάθειες να υπάρξει διάρκεια στη συγκρότηση του πλήθους. Και το βλέπω σαν αποτυχία όταν το πλήθος δημιουργεί θεαματικά γεγονότα αλλά μετά ακολουθεί διασκορπισμός. Νομίζω πως είναι αναγκαία η δημιουργία κοινού εδάφους, ή θεσμών με διάρκεια, δηλαδή μηχανισμών διατήρησης μιας νέας κοινωνικής εναλλακτικής οργάνωσης. Δεν νομίζω πως είναι ανέφικτο. Ο αντίλογος σ΄αυτό θα ήταν ότι μπορούμε να έχουμε μια ισχυρή αντιπαράθεση και να πετύχουμε πραγματική αλλαγή μόνο όταν αρνηθούμε τις διαφορές μας, αποκτήσουμε μια ενιαία ατζέντα και κατ΄ επέκταση μια κεντρική ηγεσία. Αλλά τότε καταλήγουμε στο παραδοσιακό κομμουνιστικό κόμμα, που νομίζω πως όχι μόνο είναι ανεπιθύμητο αλλά και αναποτελεσματικό. Κοντέινερ: Αλλά μήπως αυτή η κατάσταση προσωρινότητας υφίσταται εξαιτίας της απουσίας αναπαράστασης, δη-
30 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
λαδή λόγω έλλειψης εικόνων, συμβόλων κ.λπ. που αφορούν το πλήθος;
Κοντέινερ: Συχνά έχετε αναφέρει πως η αγάπη πρέπει να υπερβεί τα όρια του ζεύγους.
Μ.H.: Σ΄ αυτό το σημείο το ερώτημα είναι ποιες είναι οι πιθανότητες της αγάπης σαν πολιτική έννοια. Είναι ένα δύσκολο θέμα, γιατί πολλοί μπορούν να ισχυριστούν πως η αγάπη δεν έχει καμία θέση στην πολιτική. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που έχει δύο όψεις. Η αγάπη ήταν πολιτική έννοια στο παρελθόν. Τη συναντούμε στις πρώιμες χριστιανικές θεολογικές γραφές: Οι επιστολές του Παύλου μιλούν για την αγάπη σαν το συνδετικό ιστό της κοινότητας. Αλλά νομίζω πως υπάρχει φόβος για τη σχέση της αγάπης με την πολιτική στη νεωτερικότητα. Σκέφτομαι ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Χάνα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση**, όπου ισχυρίζεται ότι η αγάπη δεν είναι μόνο μη-πολιτική, είναι αντί-πολιτική δύναμη, κάτι που είναι αρκετά ευφυές και σωστό, γιατί κατανοεί την αγάπη σαν μια δύναμη συγχώνευσης που οδηγεί σε ενότητα, και κατ’ αυτό τον τρόπο την εκλαμβάνει σαν φασιστικό συναίσθημα. Νομίζω πως έχει δίκιο. Αν η αγάπη έχει τη δυνατότητα να είναι μια πολιτική δύναμη, αυτό δεν θα συμβεί με την έννοια «των δύο που γίνονται ένα», αλλά μάλλον μέσω μιας ανταλλαγής που μπορεί να συντελείται στο δημόσιο χώρο. Δεν πρόκειται γι’ αυτό που συχνά αναπαρίσταται σαν φόβος του ηγέτη ως «πατέρα» –που μπορούμε να ονομάσουμε «κάθετη αγάπη»– αυτή την τρομακτικά ισχυρή μορφή κοινωνικού εγκλωβισμού, αλλά για την «οριζόντια» αγάπη, που βιώνεται μέσω της ανταλλαγής της διαφορετικότητας. Η πολιτική έννοια της αγάπης μπορεί να αποτελέσει το έδαφος της ανταλλαγής των διαφορών μας.
Μ.H.: Ναι, ακριβώς. Νομίζω πως αυτή η αντίληψη είναι ένας από τους τρόπους που καταστράφηκε η πολιτική σημασία της αγάπης. Το να θεωρήσουμε πως η αγάπη υπάρχει μόνο μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας ή του ζευγαριού κατά κάποιον τρόπο μας απαγορεύει να τη διακρίνουμε μέσα στις εμπειρίες που αναφέραμε παραπάνω. Τι συμβαίνει στην ουσία εκεί έξω; Η αγάπη είναι ένας εξαιρετικά ισχυρός δεσμός και μια συνδετική δύναμη η οποία αυξάνει τις δυνατότητες μας.
Κοντέινερ: Από την άλλη, η αγάπη μπορεί να εκληφθεί ως πάθος, δηλαδή ως ανορθολογικό συναίσθημα. Μ.H.: Κατά τη γνώμη μου, η αγάπη δεν χρειάζεται να εκλαμβάνεται ως ανορθολογική. Ο διαχωρισμός μεταξύ ορθολογικής πολιτικής και πάθους μοιάζει ανεπαρκής για την κατανόηση των σύγχρονων έντονων κοινωνικών συμβάντων. Εδώ λοιπόν ξαναμπαίνει το θέμα της διάρκειας. Όταν η αγάπη διασπάται –κάτι που συμβαίνει και στη ρομαντική θεώρησή της– γίνεται αποκρουστική η ιδέα μιας σχέσης που συγχωνεύει τα δύο μέρη σε ένα. Ο Σπινόζα ορίζει την αγάπη ως την αναγνώριση της αύξησης της δύναμής μου μέσω μιας εξωτερικής αιτίας. Σε αγαπώ γιατί μέσω της σχέσης μου με σένα μπορώ να σκεφτώ και να δράσω ισχυρότερα.
Κοντέινερ: Και τι συμβαίνει με την οικογένεια; Μήπως με αυτή την έννοια δεν είναι παρά ένα υπο -παράγωγο του κράτους; Θα μπορούσε κανείς να πει πως η αγάπη ανάμεσα στο ζευγάρι παράγει την οικογένεια σαν ένα μηχανισμό καταπίεσης; Σαν μια μη-απελευθερωτική μορφή σχέσης; Μ.H.: Σε γενικές γραμμές συμφωνώ. Αλλά ας το δούμε πιο προσεκτικά: όταν ασκώ κριτική στην οικογένεια, είναι κριτική πάνω στο συγκεκριμένο μοντέλο οικογένειας που έχουμε κληρονομήσει. Δεν εννοώ πως δεν πρέπει να αγαπάμε τον σύντροφό μας, την μητέρα μας ή τα παιδιά μας, δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι ένα συγκεκριμένο μοντέλο συγγενικών δομών, όπως το γνωρίζουμε. Δηλαδή, σε σχέση με το ρόλο που παίζουν οι οικογένειες στη ροή του οικονομικού πλούτου και στη διατήρηση των ταξικών διαχωρισμών. Έτσι, αυτή η μορφή οικογένειας συμβάλλει στον κοινωνικό αποκλεισμό. Είναι επίσης μια κανονιστική παράμετρος καθορισμού και απαγόρευσης του κοινωνικού φύλλου και της σεξουαλικότητας. Η οικογένεια όπως την ξέρουμε δεν είναι τίποτα χωρίς το διαχωρισμό της εργασίας που αφορά το κοινωνικό φύλλο, χωρίς την αρσενική αυθεντία, χωρίς τις ετερο-καθοριστικές δομές. Αυτά χρειάζεται η οικογένεια για να είναι όπως την ξέρουμε. Αλλά αυτό που εμείς είναι αναγκαίο να κάνουμε είναι να καταστρέψουμε ή να μεταμορφώσουμε την αντίληψη της οικογένειας. Θεωρώ πως η ιδέα ότι η αγάπη υπάρχει μόνο μέσα στο ζευγάρι ή στη φιλία, είναι μάλλον ένα υποπροϊόν του θεσμού της οικογένειας, παρά η γενεσιουργός αιτία της οικογένειας. Γι΄αυτό νομίζω η αντίληψη πως κάποιος δεν πρέπει να αγαπά τον γείτονά του, αλλά πραγματικά να αγαπά μόνο τα παιδιά του, μοιάζει να είναι αποτέλεσμα κοινωνικού διαχωρισμού που με τη σειρά του οδηγεί στη μορφοποίηση της οικογένειας. Βέβαια κάποιος θα μπορούσε να
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
πεί εδώ πως απλά ανταγωνίζομαι την οικογένεια, επιτιθέμενος στην μητέρα μου... (γέλια). Η ιδέα πάντως της αγάπης πέρα από το ζευγάρι δεν αναφέρεται στη μονογαμία. Η ουσία μάλλον βρίσκεται στο να βρούμε τις πιθανότητες να βιωθεί η εμπειρία της αγάπης σταθερά ενσωματωμένη στην κατασκευή των πολιτικών δομών. Κοντέινερ: Ναι φαίνεται πως αυτό το αίτημα: η αγάπη και η κατασκευή πολιτικών δομών θα είναι ένα από τα πιο σημαντικά αιτήματα του 21ου αιώνα, τουλάχιστον για κάποιες κοινωνίες. Μ.H.: Μακάρι να γίνει έτσι! Κοντέινερ: Υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, για παράδειγμα, στον τομέα των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων; Μ.H.: Ναι, θα έλεγα πως μπορεί κανείς να διακρίνει, στο facebook και στα αντίστοιχα κοινωνικά δίκτυα, τις μεγάλες δυνατότητες συμμετοχής που προσφέρονται για κοινωνικές και πολιτικές αποφάσεις. Ωστόσο, η Google και το facebook οικειοποιούνται επίσης τις δυνατότητες του πλήθους. Με ποιο τρόπο παράγουν υπεραξία τα εμπορικά κοινωνικά δίκτυα; Οι άνθρωποι συνεισφέρουν ένα κάποιο είδος παραγωγικότητας χωρίς να το συνειδητοποιούν αλλά και χωρίς να κατανοούν την αξία της. Δεν νομίζω πως το facebook είναι η επανάσταση ή μια μορφή καινούργιας κοινωνίας. Είναι απλά μια ένδειξη των δυνατοτήτων που έχει το πλήθος. Κοντέινερ: Συμφωνείτε δηλαδή με την άποψη του Πάολο Βίρνο* που λέει πως το πλήθος συγκροτείται από θετικές όσο και από αρνητικές τάσεις; Μ.H.: Νομίζω πως απλά έχουμε να κάνουμε με διαφοροποίηση ορολογίας. Για παράδειγμα ο Πάολο θα συνέδεε το πλήθος με μια αυθόρμητη συγκρότηση ή και εξέγερση, όπως αυτή του Δεκέμβρη 2008 στην Ελλάδα, καθιστώντας το ικανό να προκαλέσει αρνητικά γεγονότα, όπως το περιστατικό με την τράπεζα της Marfin, ή αντίθετα δημιουργικές δράσεις, όπως η κατάληψη της Λυρικής σκηνής. Αλλά νομίζω πως το πλήθος ως συγκρότηση δεν είναι ακόμα εδώ. Νομίζω πως θα συμφωνούσαμε πως οι
αυθόρμητες εξεγέρσεις και οι δικτυακές δομές μπορούν να οδηγήσουν εξίσου σε θετικές όσο και σε αποτρόπαιες δράσεις. Είναι αναγκαίο να τονιστεί η ανάγκη οργάνωσης και διαμόρφωσης εκείνων των δομών που θα ευνοήσουν τις θετικές τάσεις του πλήθους. Κοντέινερ: Είναι ικανό το πλήθος να μάθει τρόπους να θεσμοθετήσει και να διαχειριστεί την κοινοπολιτεία (common wealth); Μ.H.: Πιστεύω πως ναι. Μια από τις βασικές μας υποθέσεις είναι πως το δημόσιο θα αποτελέσει το επίκεντρο της πολιτικής πάλης για την επόμενη περίοδο. Και με τον όρο δημόσιο εννοούμε δύο διαφορετικούς τομείς οι οποίοι όμως συνδέονται. Ο ένας είναι ό,τι παραδοσιακά θεωρούμε κοινό, ή εν δυνάμει κοινό, όπως το νερό, τη γη, τα οικοσυστήματα. Ο άλλος τομέας περιλαμβάνει τις ανθρώπινες δημιουργίες, ιδέες, εικόνες, γλώσσες και σχέσεις οι οποίες μπορούν φυσικά να ιδιωτικοποιηθούν, αλλά τότε είναι λιγότερο αποδοτικές. Ένα απλό παράδειγμα είναι η πληροφορία ή η γνώση. Μέρος της επιχειρηματολογίας μας είναι πως η καπιταλιστική παραγωγή προσανατολίζεται όλο και περισσότερο προς το κοινό, όμως αυτός ο κοινός πλούτος που συνεχώς παράγεται αντιστέκεται και αντιδρά στην ιδιωτική συσσώρευση. Επομένως η αντιπαράθεση ανάμεσα στο ιδιωτικό –όπως η διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας– και στο δημόσιο –εννοώντας τον κρατικό έλεγχο– και στους δύο τομείς (τον οικολογικό και το βιοπολιτικό) φαίνεται να είναι ανεπαρκής ή να έχει αποτύχει. Αντιθέτως αυτό που χρειάζεται είναι η αυτοδιαχείριση της κοινοπολιτείας και μια οργάνωση που να εξασφαλίζει ανοιχτή συμμετοχή και μοίρασμα των αξιών. Είναι ολοφάνερο πως υπάρχει μια καθολική αναγνώριση της ανάγκης να αλλάξει η βάση της πολιτικής οργάνωσης. Κοντέινερ: Πώς μπορεί να γίνει σήμερα κάτι τέτοιο; Σχετίζεται με την ανυπακοή, την αποχώρηση, δηλαδή με την ιδέα που εσείς και ο Νέγκρι αποκαλείτε «Έξοδο»;
μήσουν τον Φαραώ, θέλουν απλά να φύγουν. Ο Φαραώ τους επιτίθεται. Φαίνεται λοιπόν ότι η βία –αν και μη επιθυμητή– είναι αναπόφευκτη σ΄ αυτό το είδος της Εξόδου, σε αυτή την αποχώρηση από την τότε μορφή κυριαρχίας. Οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται αν η επανάσταση συνεπάγεται απαραίτητα τη βία. Ε λοιπόν, αν ήταν στο χέρι μας η απάντηση θα ήταν όχι, αλλά δεν θα μας αφήσουν «να φύγουμε». Το παράδειγμα της Εξόδου μου ταιριάζει για δύο λόγους. Ο ένας είναι πως περιλαμβάνει τη διαδικασία αποχώρησης και φυγής. Ο άλλος είναι ο ρόλος της βίας: ετούτη η φυγή απαιτεί κάποια μορφή άμυνας που συχνά συμπεριλαμβάνει βία. Κοντέινερ: Πρακτικά πώς μπορούμε να δούμε την Έξοδο σήμερα; Είναι μια Έξοδος από τους θεσμούς; Μ.H.: Ναι απολύτως. Η Έξοδος θα απαιτούσε να βρούμε τρόπους –όχι απαραίτητα σύγκρουσης ή καταστροφής– εγκατάλειψης των καθορισμένων σχέσεων και θεσμών. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της οικογένειας που αναφέραμε νωρίτερα, θα μπορούσα να δω αρκετές χρήσιμες και εποικοδομητικές πρακτικές για τη διαδικασία εκκένωσης των οικογενειακών δομών, αλλά και πάλι η διαδικασία από μόνη της μπορεί να είναι βίαιη. Ωστόσο η κατασκευή νέων θεσμών είναι κάτι στο οποίο, εγώ τουλάχιστον, θα επέμενα. Η εικόνα της Εξόδου και της αποχώρησης μου φαίνεται πιο χρήσιμη από την ως τώρα κυρίαρχη εικόνα της ανάγκης για επίθεση και καταστροφή των κατεστημένων δομών εξουσίας. Η αποχώρηση που περιλαμβάνει διάφορες πρακτικές είναι προτιμότερη από τη δυναμική τής σύγκρουσης με την αστυνομία, το κράτος και τις καπιταλιστικές δομές. Πολιτικές αλλά και καλλιτεχνικές πρακτικές, που κάποιες φορές ίσως να αντιπαρατίθενται με την εξουσία, χωρίς ωστόσο αυτό να συμβαίνει αναγκαστικά από την πρώτη στιγμή, είναι προτιμότερες. Αυτή είναι η μεταφορική ερμηνεία της Εξόδου. * Πάολο Βίρνο, Η γραμματική του πλήθους, εκδόσεις Οδυσσέας, 2007. ** Χάνα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση, εκδόσεις Γνώση, 2009.
Μ.H.: Ναι η ιδέα της Εξόδου, σαν μεταφορά, που προέρχεται από τη φυγή των Εβραίων από την Αίγυπτο, είναι ένα καλό παράδειγμα για να περιγράψουμε την πολιτική βία. Γιατί ο Μωυσής και οι Εβραίοι δεν θέλουν να πολε-
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 31
Α φιέρ ωμα _Έρ ωτας πέρα απ ’ τ ο ζε υγά ρι
Laborers of Love _Δάφνη Δραγώνα, http://laborersoflove.com/
Δημιούργησε τη φαντασίωσή σου / επεξεργάσου τη φαντασίωσή σου … Η Stephanie Rothenberg σε συνεργασία με τον Jeff Crouse και τον Michael Schieben, τρεις καλλιτέχνες νέων μέσων, αναπτύσσουν τους τελευταίους μήνες μια νέα διαδικτυακή πλατφόρμα, τους «Εργάτες της Αγάπης». Οι χρήστες της πλατφόρμας αυτής θα χρειάζεται μόνο να απαντήσουν μερικά ερωτήματα σχετικά με τις σεξουαλικές φαντασιώσεις τους και μια ομάδα ανώνυμων «εργατών» θα αναλαμβάνει με βάση τα δεδομένα να αναζητήσει στο διαδίκτυο κατάλληλες εικόνες και ταιριαστά βίντεο για να τους ικανοποιήσει. «Το έργο αναφέρεται στην άμεση ικανοποίηση. Μιμείται τις πορνογραφικές ιστοσελίδες που προσφέρουν βίντεο για ιδιωτική χρήση και ευχαρίστηση», αναφέρει η Rothenberg. «Στην εποχή του web 2.0 δεν διαμεσολαβούνται μόνο οι εμπειρίες μας από την τεχνολογία, αλλά και οι πιο βαθιές και σκοτεινές μας επιθυμίες». Αξιοποιώντας το Amazon Mechanical Turk*, οι καλλιτέχνες επιδιώκουν να θίξουν τις μεταμορφώσεις του σεξ, του φύλου και της εργασίας μέσω της διαδικτυακής κουλτούρας και να σχολιάσουν τη νέα διάσταση της πορνογραφίας στην εποχή της ταυτόχρονης παραγωγής και κατανάλωσης. «Το διαδίκτυο και ειδικά τα κοινωνικά μέσα απελευθέρωσαν μια νέα γενιά από sex workers που τώρα μπορούν να έχουν τη δική τους επιχείρηση και να είναι οι ίδιοι αφεντικά του εαυτού τους», εξηγεί η καλλιτέχνις, αναφέροντας πως για την πραγματοποίηση του νέου τους έργου απαραίτητη είναι η συνεργασία με ερευνητές του κοινωνικού φύλου και με sex workers. Ταυτόχρονα όμως το βασικό ζήτημα που θίγεται μέσω του έργου είναι άλλο: Για ποιους «ερ-
γάτες της αγάπης» μιλάμε ακριβώς; «Πελάτης» όπως και «εργάτης» στο διαδίκτυο πλέον μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε στιγμή. Το φαινόμενο του online sex ή των chat rooms δεν είναι νέο – τα δεδομένα όμως εξελίσσονται και αλλάζουν. Οι καλλιτέχνες στο LOL καλούν τους χρήστες σε μια διαδικασία ανώνυμη, γρήγορη και συλλογική που μοιάζει με παιχνίδι. Ταιριάζει καλά στην εποχή του Chatroulette**, της δημοφιλούς video chat πλατφόρμας όπου άγνωστοι μεταξύ τους χρήστες βρίσκονται σε συνεχή εναλλαγή ομιλητών και μπλέκουν σε μια περίεργη ατμόσφαιρα οικειότητας, περιέργειας και παρακολούθησης. Σε ένα περιβάλλον που οι «επιδειξίες» είναι μάλλον η πλειοψηφία των χρηστών, κανείς παύει να αιφνιδιάζεται. Ο άγνωστος συνομιλητής, αν δεν σε ενδιαφέρει ή τον βαριέσαι, αντικαθίσταται απλά από κάποιον άλλο. Υπάρχει κάποια συναισθηματική εμπλοκή στις συναντήσεις ή την επικοινωνία σε αυτά τα περιβάλλοντα; Άσχετα από το σεξ; Η Rothenberg απαντά πως το Laborers of Love δεν αναφέρεται στην αγάπη. «Ούτε σε χώρους όπως η Second Life όπου οι χρήστες μέσω κάποιου άβαταρ διαμορφώνουν τελικά πραγματικές σχέσεις. Κάποιοι μάλιστα παντρεύονται κιόλας ή αποκτούν και εικονικά μωρά. Αυτό είναι κάτι τελείως διαφορετικό». To συγκινησιακό στοιχείο όμως υπάρχει. «Ζούμε σε μια εποχή περιρρέουσας οικειότητας… Οι εργάτες που θα συμμετάσχουν στο έργο μέσω του Mechanical Turk εργάζονται ελεύθερα και εθελοντικά. Αγαπάνε αυτό που κάνουν. Το βρίσκουν διασκεδαστικό και εθιστικό. Δεν είναι για τα ελάχιστα χρήματα που θα λάβουν». Τα πορνογραφικά websites και οι πλατφόρμες τύπου Chat Roulette που εμμέσως σχολιάζει το Laborers of Love μοιάζουν να έχουν κάτι προκλητικά απελευθερωτικό και θελ-
κτικό, σε αντίθεση με τα κοινωνικά μέσα τύπου Facebook που οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την έμφαση στο σεξ. Αλλά με το γεγονός ότι οι νέες καταναγκαστικές σχέσεις και δομές αγάπης που εμείς οι ίδιοι διαμορφώσαμε την τελευταία πενταετία στο κοινωνικό διαδίκτυο και αναπαρήγαμε από την «πραγματική ζωή» μένουν μακριά από τέτοιες πλατφόρμες. «Γιατί δεν έκανες ακόμα φίλη τη γιαγιά σου στο Facebook;», ρωτάει ο μπαμπάς το γιο του, Stan, σε ένα πρόσφατο επεισόδιο περί κοινωνικών μέσων της δημοφιλούς σειρά κινουμένων σχεδίων South Park... Χωρίς συγγενείς, φίλους από το παρελθόν και πρώην συνεργάτες, χωρίς κοινωνικές συμβάσεις και υποχρεώσεις, οι χώροι αυτοί – αν και πιο άχαροι και χωρίς ενδιαφέρον για τους περισσότερους από εμάς– παραμένουν πιο ελεύθεροι. http://laborersoflove.com/ (υπό διαμόρφωση)
*
To Mechanical Turk (mturk.com) είναι μια εφαρμογή της Amazon που δίνει τη δυνατότητα σε κάποιους «εργοδότες» να προσλαμβάνουν «εργάτες» για να πραγματοποιήσουν μικρές εργασίες στο διαδίκτυο, οι οποίες απαιτούν την ανθρώπινη νοημοσύνη και δεν μπορούν να γίνουν από έναν υπολογιστή. Οι εργασίες αυτές μπορεί να είναι από κατηγοριοποιήσεις, συγκρίσεις και επεξηγήσεις εικόνων και λέξεων, μέχρι κριτικές ταινιών και βιβλίων. Οι εργάτες λαμβάνουν μια πολύ μικρή αμοιβή για την εργασία τους. ** To Chatroulette, που δημιουργήθηκε από τον Andrey Ternovskiy από τη Μόσχα, «ταιράζει» τυχαία αγνώστους από όλο τον κόσμο για να μιλήσουν μέσω webcam. Μέσω δύο παραθύρων, όπου ο χρήστης στο ένα βλέπει τον εαυτό του και στο άλλο τον άλλο επισκέπτη, ξεκινά μια συζήτηση με εικόνα, ήχο και κείμενο. Οποιαδήποτε στιγμή ο χρήστης μπορεί να αφήσει τη συζήτηση και να ξεκινήσει μια καινούργια με κάποιον άλλο χρήστη, και πάλι στην τύχη. Η πορνογραφική συμπεριφορά απαγορεύεται τυπικά στο Chatroulette, και ο χρήστης μπλοκάρεται για 10-15 λεπτά αν υπάρξουν τουλάχιστον τρεις κατηγορίες εναντίον του σε μικρό χρονικό διάστημα. Άργότερα μπορεί να επιστρέψει.
Ο Έρωτας ως «Παρόν» _Πάνος Παπαδημητρόπουλος
Τι είναι έρωτας αν όχι στιγμές ελευθερίας; Στιγμές ελευθερίας από τι όμως; Όταν αφήνεσαι στην αφήγηση ενός βιβλίου, σε μια παθιασμένη πολύωρη κουβέντα με φίλους, σε μια εκστατική γιορτή του καλοκαιριού, σε μια νύχτα με την αγαπημένη σου ή ακόμη και στα μοναχικά διαστήματα ενδοσκόπησης, μια αίσθηση μοναδικής πληρότητας σε κατακλύζει. Σαν να είναι ολόκληρο το «πράγμα» εκεί για εσένα, για να σου πει ότι δεν χρειάζεται να κοιτάξεις αλλού για κάποια ανώτερη φιλοσοφική «αλήθεια» ή ιδέα. Το βίωμα της στιγμής είναι παρόν και γι’ αυτό στέκεται έξω από τον καθιερωμένο κοινωνικό χρόνο, αδιαφορώντας για το αύριο και τις καθημερινές υποχρεώσεις που εκείνο επιφέρει. Αδιαφορώντας για τους νόμους, το κράτος, την εφορία ή τον προϊστάμενο που απαιτεί και διατάζει. Το βίωμα της στιγμής είναι έρωτας, είναι άχρονο και άναρχο μαζί, διότι αποτινάσσει την πίεση και την καταπίεση και μεταδίδει ελπίδα, χαρά και ζεστασιά.
32 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Από την άλλη μεριά, ο κοινωνικός χρόνος (ο τρόπος που ένας πολιτισμός προσλαμβάνει και διαιρεί το χρόνο, αλλά και η κυρίαρχη πολιτισμική αντίληψη για τα πράγματα που «πρέπει» να κάνει και τις σχέσεις που «πρέπει» να συνάψει ο άνθρωπος μέσα στη ζωή του, για να αναγνωρίζεται από τον εαυτό του και τους άλλους ως «λειτουργικός») είναι πάντοτε εκεί για να μας υπενθυμίζει ότι ακριβώς επειδή είναι συνώνυμος της ανθρώπινης ζωής, θα πρέπει όχι μόνο να τον «ανεχτούμε» αλλά και να μάθουμε να παίζουμε μαζί του. Τούτο σημαίνει ότι όταν αισθανόμαστε πως μας συνθλίβει και μας κατακερματίζει πρέπει να τον παρακάμπτουμε. Τότε είναι που χρειάζονται οι ρωγμές τις οποίες ο έρωτας δημιουργεί, τότε είναι που οφείλουμε να θυμόμαστε ότι η ζωή είναι απείρως πιο περίπλοκη, αντιφατική, όμορφη και μικρή απ’ ό,τι ο κοινωνικός χρόνος αξιώνει.
Ο ευρύς ορισμός του έρωτα υποδηλώνει μια διαφορετική στάση απέναντι στη ζωή, με έναν τρόπο που όσο δύσκολος κι αν είναι εμπεριέχει την αγάπη, ακόμη κι όταν αυτή εκφράζεται με άρνηση. Μια θεμελιώδης άρνηση είναι εκείνη που προσπαθεί να ανατρέψει τις συνθήκες της ετερονομίας, τόσο του ατόμου όσο και των κοινωνιών. Απελευθέρωση από τον δυνάστη είναι πάντοτε το ζητούμενο, ανεξάρτητα από το αν αυτός ενσαρκώνεται από συγκεκριμένα πρόσωπα, ή υλοποιείται μέσα από συγκεκριμένους θεσμούς. Μπορεί ο έρωτας να νοηματοδοτηθεί με χίλιους δυο τρόπους. Φαντάζει ωστόσο πιο γόνιμη η ματιά που τείνει προς χειραφετικούς σκοπούς και στόχους, είτε πρόκειται για το μετασχηματισμό του πολιτισμού μας, είτε ακόμη και για ένα φιλί από τον σύντροφό μας.
Έρ ωτας πέρα απ’ το ζ ευγ άρι _Αφιέ ρωμα
Λαθραία αιωνιότητα _Θωμάς Κιάος
Έτσι και αλλιώς ο έρωτας ζει πέρα από όρια. Όποια μορφή και αν πάρει, εκείνης δραπετεύει. Πάντα περισσεύει. Νομίσματα που χύνονται από το σεντούκι. Αποστολή δεν έχει να εξηγήσει. Ούτε να εξηγηθεί μπορεί. Δεν απαντά. Ερώτηση είναι. Διαρκής. Ερώτηση που καταφάσκει. Εχθρός του κειμένου για τον έρωτα η λέξη «είναι». Σαν να πληγώνω ένα παιδί γράφοντας « έρωτας είναι αυτό ή το άλλο». Ο έρωτας σαν θεός δεν έχει κατηγόρημα. Δεν είναι κάτι. Είναι απλά. Όντας τα πάντα. Μέσα σε όλους και όλα. Λέγοντας ότι είναι κάτι του στερείς κάτι άλλο. Και ο έρωτας δεν στερείται τίποτα, γιατί σε όλα υπάρχει. Συνθετική δύναμη της ζωής, παρούσα σε κάθε σπιθαμή αυτού του κόσμου, έρωτα συγχώρεσέ με, πάω να σε ορίσω και συνεχίζω να σε πληγώνω. Μα εκείνος αδιαφορεί. Δεν μας ακούει ούτε καταλαβαίνει τα ονόματα που του δίνουμε και τις παρομοιώσεις που επινοούμε για να τον κάνουμε λέξεις. Αναπνέει μέσα στις επιθυμίες και τις πράξεις μας φτιάχνοντας τον κόσμο. Ελεύθερα. Χωρίς ορισμούς και προσδιορισμούς. Ακυρώνει ό,τι τον
εγκλωβίζει, αποθεώνει ό,τι προς στιγμήν τον αρνείται, κυριεύοντάς το στο επόμενό του βήμα. Δεν έχει δυϊσμό. Μέσα ή έξω. Ύλη ή πνεύμα. Είναι όλα μαζί και ταυτοχρόνως. Και κει που λες πως είναι, δεν είναι. Προβάρει το νέο του κοστούμι κάπου αλλού. Ετοιμάζει την επόμενη ανατροπή. Σαν πάλη κατάφασης και αναδημιουργίας. Στον δυτικό κόσμο επικράτησε το στερεότυπο του ζευγαριού. Ο γάμος. Η οικογένεια. Σαν ένα πλαίσιο να τον στεγάσει και να τον οργανώσει κοινωνικά. Η πίστη του ενός στον άλλο σαν υποχρέωση του ενός στον άλλο. Λέω «σε αγαπώ» και εννοώ «θέλω να με αγαπάς». Η απάντηση στην ανασφάλεια της φθοράς. Η απαλλαγή από το φόβο της μοναξιάς. Τούτα όμως δεν είναι ζητούμενα του έρωτα. Η διέγερση, ο οίστρος και η σύνθεση αδιαφορούν για όλα αυτά. Σαν τα ζώα που ζουν στον κόσμο των ανθρώπων έναν δικό τους κόσμο. Ο έρωτας δεν ενδιαφέρεται αν έχουμε κρίση ή όχι. Αν ακμάζουμε ή παρακμάζουμε. Έχει δύναμη να καθορίσει την ιστορία, αλλά δεν νοιάζεται για εκείνη. Δεν τον απασχολεί το δίκαιο. Δεν είναι καλός ούτε και κακός. Δεν έχει ανασφάλεια για τη μοναξιά. Συνθέτει και διαιρεί
ανάλογα με τις ορέξεις του. Δεν χωράει στα λόγια που τον προφέρουν. Πέρα από τη λύτρωση από τη μοναξιά και την επιθυμία της σεξουαλικής τελείωσης έχει ακόμα να ρωτήσει. Κάτι που δεν λέγεται, αλλά είναι σίγουρα αισθητό από όλους. Η δύναμή του είναι η εξάρτηση που επιφέρει. Για τούτο και το μοντέλο του ζευγαριού. Το μοντέλο της απόπειρας εξισορρόπησης της εξάρτησης. Κι όμως ο έρωτας διαλύει πάντα τις βεβαιότητες των ανθρώπων. Η εξάρτηση δεν εξισορροπείται ούτε οργανώνεται ποτέ. Είναι πάλη. Και παίρνει μαζί της τους ανθρώπους πέρα από τις ερμηνείες του κόσμου. Πέρα από την ιστορία. Υπόγεια, λαθραία αιωνιότητα. Και είναι εκείνο που δένει τη συνέχεια της ανθρωπότητας. Προσφέρει την αίσθηση του τώρα. Του γεμάτου τώρα. Και μπορούμε έτσι να αισθανόμαστε σε μια στιγμή το πάντα. Γιατί ο έρωτας ενώνει. Και νοηματοδοτεί, βάζοντάς μας σε κυνήγι ιδανικών, σε αναζήτηση δικαίωσης και εκπλήρωσης. Για όλα αυτά, όμως, ο ίδιος αδιαφορώντας.
Τέλος α ΜΕΡΟΥΣ
30-06-10
14:22
™ÂÏ›‰·1
29 ñ 30 ñ 31 π√À§π√À 2010 Δ∏¡√™ | ÃÒÚ· ñ μˆÏ¿Í ñ ¶‡ÚÁÔ˜
ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ∞Ú·Ì¿Ï [ Fernando Arrabal ] π™¶∞¡π∞ O̤ÚÔ ∞Ú›Ù˙Ș [ Homero Aridjis ] ª∂•π∫√ ¶ÈÂÚ ∞ÛÛÔ˘Ï›Ó [ Pierre Assouline ] °∞§§π∞ £·Ó¿Û˘ μ·ÏÙÈÓfi˜ [ Thanassis Valtinos ] ∂§§∞¢∞ ªÂ¯Ì¤Ù °È·Û›Ó [ Mehmet Yashin ] ∫À¶ƒ√™ ª·Ùı›Ï‰Ë °Ô˘fiÏÙÂÚ ∫Ï·ÚÎ [ Mathilde Walter Clark ] ¢∞¡π∞ OÚÁ¿ÓˆÛË
KÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ (‰Â)οوÓ, Atlantis Productions, π‰ÂfiÁÚ·ÌÌ· ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ πÂÚfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂˘·ÁÁÂÏÈÛÙÚ›·˜ Δ‹ÓÔ˘ ¢‹ÌÔ˜ ∂͈̂ԇÚÁÔ˘, ¢‹ÌÔ˜ Δ‹ÓÔ˘, ÿ‰Ú˘Ì· ΔËÓÈ·ÎÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡
ΔÛ‚ÂÙ¿Óη ∂ϤÓÎÔ‚· [ Tsvetanka Elenkova ] μ√À§°∞ƒπ∞ ÕÓÙ·Ì ∑·ÁηÁȤ‚ÛÎÈ [ Adam Zagajewski ] ¶√§ø¡π∞ ∑˘Ú¿ÓÓ· ∑·Ù¤ÏË [ Zyranna Zateli ] ∂§§∞¢∞ §¤ÓÙÔ ÿ‚Ô [ Ledo Ivo ] μƒ∞∑π§π∞ ∞Ó ∫¿ÚÛÔÓ [ Anne Carson ] ∫∞¡∞¢∞™
∂˘Úˆ·˚Îfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ (2007-2013)
ºÚ¿ÓÎÔ §fiÈ [ Franco Loi ] πΔ∞§π∞ ¡›ÎË ª·Ú·ÁÎÔ‡ [ Niki Marangou ] ∫À¶ƒ√™ ª¿ÚÈÔ˜ ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜ [ Marios Michailidis ] ∫À¶ƒ√™ °ÈÒÚÁÔ˜ ªÔϤÛ΢ [ Yorgos Moleskis ] ∫À¶ƒ√™ °È¿Ó· ªÔ‡ÎÔ‚· [ Iana Bukova ] μ√À§°∞ƒπ∞
¢ÂÚÁ¤Ù˘
ª¤ÚÈ √’ ª¿ÏÂ˚ [ Mary O' Malley ] πƒ§∞¡¢π∞ μ¤Ú· ¶¿‚ÏÔ‚· [ Vera Pavlova ] ƒø™π∞ ŒÏÏË ¶·ÈÔÓ›‰Ô˘ [ Elli Peonidou ] ∫À¶ƒ√™
˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜
Δ›ÙÔ˜ ¶·ÙÚ›ÎÈÔ˜ [ Titos Patrikios ] ∂§§∞¢∞ ªfiÌ· ƒ¿ÓÙÈÙ˜ [ Moma Radic ] ™∂ƒμπ∞ ™·ÓÙÈ¿ÁÔ ƒÔÓηÏÈfiÏÔ [ Santiago Roncagliolo ] ¶∂ƒ√À ΔfiÌ·˜ ™·Ï·ÌÔ‡Ó [ Tomaz Salamun ] ™§√μ∂¡π∞ ^
¯ÔÚËÁÔ› ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜
^
konteiner
°ÈÒÚÁÔ˜ ™Î·Ì·Ú‰ÒÓ˘ [ Yorgos Skabardonis ] ∂§§∞¢∞ ¡Ù¿ÌÈÚ ™fiÓÙ·Ó [ Damir Sodan ] ∫ƒ√∞Δπ∞ ∞Ï›ÛÈ· ™ÙfiÏÈÓÁΘ [ Alicia Stallings ] ∏¶∞ ŒÚÛË ™ˆÙËÚÔÔ‡ÏÔ˘ [ Ersi Sotiropoulos ] ∂§§∞¢∞ §Ô˘¿Ó Δ˙Ô‡ÏȘ [ Louan Xhiulis ] ∞§μ∞¡π∞
¢Â›Ù ÙÔ Û ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÌÂÙ¿‰ÔÛË
www.tinoslitfestival.com
μέρος
Β
Λίγα λόγια αγάπης Λ ο γ ο τ ε χ νικό Αφιέρωμα στον Έρωτα
Τα οικονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν και οι αλλαγές που επιφέρουν στη ζωή μας, όπως το κρύο νερό στην πρώτη βουτιά, περονιάζουν το σώμα. Ανατριχιάζουν τα σώματα, όπως στο πρώτο άγγιγμά τους. Όπως στην πρώτη ματιά που δημιουργεί εκείνο το αρχέγονο αστραφτερό φως, μές στο οποίο «γνώρισε ο νιος τον εαυτό του». Κι όμως είναι αυτό που, μετά τον πόνο, μπορεί να γαληνέψει την ψυχή.
Ένα μεσοκαλόκαιρο αφιέρωμα στον έρωτα, ένας ύμνος στη ρίζα της ζωής, ένας νικητήριος παιάνας. Σήμερα που, περισσότερο από ποτέ, υπάρχει ανάγκη να εκτιναχτεί ψηλά ο πίδακας της ζωής και της δημιουργίας. 13 ποιητές και πεζογράφοι δημοσιεύουν σ’ αυτό το αφιέρωμα ανέκδοτα λόγια μουσικής, που παραμερίζουν το νεκρόφιλο κομμάτι του εαυτού μας και
αναδεικνύουν την «αγαθή μερίδα», το ισόβιο κάτεργο της αγάπης. Από τα κείμενά τους εμπνέονται και εικονογραφούν 15 νέοι εικαστικοί. Επιμέλεια αφιερώματος Δ.Ν.
Evan Gruzis, Silk Shadows, India Ink on Paper, 2010, παραχώρηση AMP Athens
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 35
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
Μιχάλης Γκανάς Επίκληση Εικονογράφηση: Ειρήνη Μίγα Γιώργος Γεωργίου Χωρίς τίτλο Εικονογράφηση: Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος Ελένη Μαρινάκη Ακίνητη Βροχή Εικονογράφηση: Ηλίας Καφούρος Γιώργος Λαμπράκος Eros ΑNikate Mahan Εικονογράφηση: Εύα Μήταλα Σταυρούλα Σκαλίδη Μονόπρακτη Γνωριμία της Αγάπης και του Έρωτα Εικονογράφηση: Ντόρα Οικονόμου Έρση Σωτηροπούλου Στη Σαπφώ όταν τελειώνει ο Ιούλιος Eικονογράφηση: Γεωργία Σαγρή Μαρία Τσολακούδη Ξημέρωμα στο Γκάζι Εικονογράφηση: Δημήτρης Τάταρης Έλσα Κορνέτη Απλή Μεταφορά Εικονογράφηση: Κώστας Σαχπάζης Γιάννης Ευσταθιάδης Νάρκισσος Εικονογράφηση: Αντωνάκης Χριστοδούλου Αγάπη Ηλιάδη Το Α και το Χ του Κόσμου Εικονογράφηση: Ευτύχης Πατσουράκης Χρήστος Οικονόμου Υπέρ Ιακώβου και Αγάπης Εικονογράφηση: Ορέστης Συμβουλίδης Νίκος Ερηνάκης Γνωρίζω ανέμους που σε έχουν μυρίσει Εικονογράφηση: Δημήτρης Φουτρής Γιάννης Υφαντής Η Μεγάλη επιστροφή Εικονογράφηση: Αλίκη Παναγιωτοπούλου Woozy-Βαγγέλης Χούρσογλου, Αυτός και Αυτή, 2010
Άνοιγμα αφιερώματος: Evan Gruzis, Silk Shadows, India Ink on Paper, 2010, παραχώρηση AMP Athens Σ' αυτή τη σελίδα: Woozy-Βαγγέλης Χούρσογλου
36 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Λίγα λογι α αγ άπησ
Επίκληση
Ειρήνη Μίγα, Too Big to Be True, 2009, Παραχώρηση The Breeder
_Μιχάλης Γκανάς
Στην Πόπη, αλλιώς... Ω ριγηλό πουκάμισο αθώο ρούχο με τις πτυχές σου φρίσσοντας στον άνεμο κατέβα εδώ και γίνε μου σημαία κόκκινο μεσοφόρι αερόστατο. Επικαλούμαι τη ρώμη του κορμιού της τα στήθη τα μικρά τη στίλβη του εφηβαίου τη φώκια των γλουτών και τους τερμίτες των μηρών της. Αυτό δεν είναι αγάπη είναι ένα ζώο που γυρεύει την αγάπη δεν θα τη βρει θα την παρεξηγήσει θ’ αφήσει το ’να πόδι του στο δόκανο και θα χαθεί βαθιά στο δάσος. Μάιος 1986
Ο Μιχάλης Γκανάς είναι ποιητής.Το τελευταίο του βιβλίο «Γυναικών», μικρές και πολύ μικρές ιστορίες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι, 2010.
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 37
Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Πολεμιστής
Χωρίς Τίτλο
_Γιώργος Γεωργίου, http://nobeliefin.blogspot.com
Υπάρχουν φορές που οι λέξεις είναι σιχαμένες, όπως υπάρχουν φορές που μπορεί κανείς να είναι βέβαιος γι’ αυτό που αισθάνεται. Όχι με λέξεις. Όχι με τη γνώση ή την εμπειρία. Τότε που μπορεί να είναι σώμα, πέρ’ από τους κυματισμούς της σκέψης, την ταραχή — βράχια που χτυπιούνται με τη θάλασσα, τα τζάμια θολωμένα. Κουνήσου στην καρέκλα σου και μη σε νοιάζει. Ο κόσμος κάθε φορά θα τρώει την ουρά του με πιο μοντέρνο στυλ. Ανάσα στο χιόνι της μνήμης. Ακόμα κι αν. Η νύχτα θα λάμψει τα δόντια της και θα τινάξει κατά πάνω του τη μαύρη μπέρτα της προτού πυροβολήσει με το κρυμμένο πιστόλι του άλλου χεριού. Λίγο πριν να μείνει τίποτα. Ντουπ-ντουπ. Ντουπ-ντουπ. Προσπαθεί να γράψει το βιβλίο που θα εκφράσει έναν εαυτό γυμνό. Εάν γινόταν. Το κρύο να ημερέψει. Δεν ξέρει γραφή, δεν ξέρει ανάγνωση. Επιθυμεί τις σελίδες της ζωής να ιστορήσει με μυς και κόκαλα, μήπως και βρει τον τίτλο της. Θέλει να ξεράσει τον έρωτά του, τα σωθικά του πλέουν, δυο τρεις συσπάσεις, το τζάμι, το τζάκι, το ποτήρι ποτό, αναγούλα η αγάπη. Μυρίζει τη θέλησή του που σιγά σιγά πεθαίνει, σαν δάσος σκεπάζεται από αδυσώπητα χέρια που σκοπεύουν ένα ζευγάρι σκουλαρίκια. Θα σου τα κάνω δώρο κι εσύ θα μου καθίσεις, έλα όμως που δεν το ξέρεις, δεν ξέρεις τίποτα, αυτή η λάμψη. Αιώνιο παραμύθι. Κάτι σαλεύει για λίγο μέσα, μια ουρίτσα σκέψης ανταποκρίνεται στο θάνατο που συνεχώς επιστρέφει. Τα ξύλα θα τελειώσουν νωρίς. Να θέλεις να γίνεις κάτι, κάποιος, νά που σαλεύεις, πως ζεις νομίζεις.
38 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Η φλόγα καίει, το καταλαβαίνεις από την καμινάδα. Όσο χτυπάει η καρδιά. Κανονικά δεν θα υπήρχε σ' αυτό το σπίτι τζάκι, ούτε το κάδρο με τον φρικτό πίνακα από πάνω. Οι σκιές μεγαλώνουν, η θέληση πασχίζει να πάρει γκριμάτσα, τεντώνεται και ξαφνικά λιγοστεύει, γεμίζει το χώρο καπνό. Καπνίζει αλλά δεν είναι το τσιγάρο. Όχι ακόμα. Θα κάνει μια παύση μα δεν μπορεί να την αποφασίσει. Ίσως να πεθάνει. Αδυνατεί να κολλήσει μεταξύ τους δύο λέξεις. Να σκεφτεί. Θα πεθάνει. Απαίσιες λέξεις σαν κορμιά καμένα. Όλοι λέγαν ψέματα πως για να διακρίνεις χρειάζεσαι παιδεία, ανθρωπιά κι ευαισθησία. Κανείς δε σου ’πε για την όσφρηση, ξέχασες να είσαι σάρκινος μαζί με την τελευταία δόση αυτοκινήτου, πτώχευσες σε μια μέρα, κι ακούς θρύλους ψίθυρους, για δυο θαυμαστά ρουθούνια, σε μια γλώσσα που δεν καταλαβαίνεις. Μην ανατρέχεις στη βαβέλ, μπροστά σου κοίτα. Μέσα στη σάρκα του δάσους τίποτα δεν επιτρέπεται πάνω από το ένστικτο. Και σαν λάμψει, ο πάνθηρας θα σου ’χει πάρει τα μούτρα με ξυράφι. Μείνε στη νύχτα και σώπασε κάτω από τούτα τα φύλλα, χώμα το σώμα και στη βροχή πέτρα. Σφύριγμα του ανέμου ή μαρσάρισμα, μια ληστεία, πορεία, προεκλογική εκστρατεία, το τσιτάχ κόβει της αντιλόπης την τραχεία. Έτσι κι αυτός κάνει πολλά για χάρη της. Την αγαπάει, βλέπεις. Δεν αντιλαμβάνεται πως άλλο η ορμή της φύσης και άλλο η αδυναμία του νου. Ο φόβος του. Ο κυνηγός, ο μάγος, ο εραστής, ο ήρωας. Όλοι οι ρόλοι για να είσαι μέσα στον μεγάλο ρόλο, εκείνον του άντρα, να δι-
ατηρείσαι μέσα στη λάσπη με τα αδηφάγα στόματα, συναισθήματα, κουρτίνες πράσινες κι ένας θεός κόκκινος, ήλιος αιματοβαμμένος. Βλέπεις; Να διατηρείσαι και να λιγοστεύεις προς κάτι άλλο, συμπαγές, άκαμπτο, θαρρείς μηχανικό. Η φλόγα σβήνει, έσβησε στην πίεση της παγωνιάς. Είναι μόνος στο δωμάτιο όπως άλλωστε και στη ζωή του. Δίχως λέξεις. Ασχέτως του νου που χορογραφεί όλους τους κόσμους, αρκεί να κρύψει το αληθινό του πρόσωπο. Ένα σύριγμα ή ένα λεπίδι, τη θυμάται, τα μαύρα της μαλλιά, το κρύο μπερδεύει μια καρδιά πληγωμένη. Μουγγός, καταπίνεται εύκολα από το σπίτι. Τα δέντρα τεντώνουν δάχτυλα κι ο άνεμος ελίσσεται. Το χαλάζι σφυροκοπάει, απώλειες μιας άλλης ζωής πιο ποθητής, το νευρικό σύστημα σαν μεταλλόφωνο, θυμάται, κατασκευάζει αντιδρώντας έναν κόσμο, διαρκώς σχηματοποιείται, να την άγγιζε στα στήθη και να λειώναν βόρεια του κορμιού του αυτοί οι πάγοι. Όλοι οι φθόγγοι. Αν ξέρει κάτι είναι ότι δεν μπορεί να πεθάνει. Γιατί δεν μπορεί να ζήσει. Αδύνατον με τέτοιον νου, τέτοια δήθεν καρδιά που τον γεμίζει με όλα τα τεχνάσματα, αρκεί να μην αγαπήσει για να αγαπήσει, αρκεί να μην πεθάνει για να πεθάνει. Όχι απόψε. Ούτε αύριο. Μήτε σε τρεις χιλιάδες χρόνια. Σηκώνεται και ανάβει το καλοριφέρ με ένα κουμπί. Ο Γιώργος Γεωργίου είναι συγγραφέας. Το μυθιστόρημα «Αιώνια Ύλη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, 2009
Λίγα λογι α αγ άπησ
Εκεί που είχαμε λιακάδα άλλαξε ξάφνου ο καιρός στα μάτια σου·
Δεν επιστρέφουν οι χαρές δεν αποκρίνονται οι μέρες κάτι συνέβη και μαράθηκαν τα λόγια κομμένα δροσερά κρινάκια σκορπίσανε στο πρώτο φύσημα μιας ανομβρίας.
Ηλίας Καφούρος
σαν ξένα περιβόλια που δεν περνάς τα σύρματα σαν άγνωστες οπώρες στάζουν ακίνητη βροχή και καθηλώνεται το μεσημέρι τροχός που παύει να γυρίζει.
Έρχονται χάρτινα πουλιά βουλιάζουνε στη θάλασσα απορροφούνε όλο το γαλάζιο της επιθυμίας. Εδώ, μου λες, δεν είναι τόπος να πετάς και χάνεσαι στα κίτρινα σκοτάδια μιας ρωγμής που πέρασε ανάμεσά μας. Απέναντι τώρα στεκόμαστε. Η Ελένη Μαρινάκη είναι ποιήτρια. Έργα της που κυκλοφορούν, «Εδώ στο λίγο», ποιήματα, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2007 και μέσ’στη χρονιά η ποιητική συλλογή «Σε ξένο ουρανό», από τις εκδόσεις Ερατώ.
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 39
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
EROS ANIKATE MAHAN _Γιώργος Λαμπράκος
Εύα Μήταλα
yewa was the most beautiful flower in the garden of god
this flower was prohibited to fall in love~but she did
and then she died~morrir de amor
«Η ζωή μου είναι πια μια εγχείρηση όπου δεν έχει πιάσει η νάρκωση. Όσο περισσότερο τον σκέφτομαι, τόσο λιγότερο θέλω να τον σκέφτομαι. Και παρότι εγώ τον έδιωξα από τη ζωή μου, εκείνος με έδιωξε από την ψυχή του. Και παρότι η ζωή είναι ευρύτερη από την ψυχή, η ψυχή είναι ευρύτερη από τη ζωή. Γιατί ζωή χωρίς ψυχή είναι ανάσα χωρίς οξυγόνο.
όχι μεσοπέλαγα. Βγαίνοντας από τη φυλακή του έρωτα, με χτύπησε κατακέφαλα ο ήλιος της ελευθερίας.
Έλα ruok;
Τελειώσαμε όπως αρχίσαμε. Στο πάτωμα δυο κορμιά γονατισμένα με χέρια ανοιγμένα πασχίζουν μάταια να αγκαλιάσουν έναν έρωτα λυπηρό και λυπημένο και αλύπητο. Το φως σχηματίζει τη σκιά δυο σταυρωτών σταυρών. Ποιος έχει μπήξει τα καρφιά κι από τι είναι φτιαγμένα; Άγνωστα καρφιά μπηγμένα βαθιά σε γνωστούς σταυρωμένους. Εγώ εναντίον όλων. Μόνη εναντίον όλων. Μόνη εναντίον της μοναξιάς. Μόνη εναντίον της ζήλειας. Η ζήλεια μόνη εναντίον όλων πλην της μοναξιάς. Νιώθω σαν παιδί που έχει ρίξει την πετονιά του στο νερό κι έχει τσιμπήσει κάτι πελώριο, κι η καρδιά του σπαρταρά γιατί νομίζει πως έχει πιάσει το μεγαλύτερο λαβράκι του κόσμου και τελικά από το νερό ξεπροβάλλει μια ρόδα που κάποτε γύριζε τρελά και μας ταξίδευε σε κόσμους πρωτόφαντους και τώρα σαπίζει στο βούρκο. Ήθελα ένα βράχο από σφουγγάρι να απορροφά τους κραδασμούς των κυμάτων μου, όμως αγκάλιαζα ένα λιγνό ιστίο έτοιμο να λυγίσει στον πρώτο ισχυρό άνεμο. Κόλλαγα στο σώμα του σαν λειχήνα, γι’ αυτό κι ό,τι περπάταγε μεταξύ μας, γλίστραγε. Στον ήλιο του έρωτα υπάρχει μια κηλίδα σε σχήμα ζήλειας που θέλει να μεγαλώσει και να ταυτιστεί με τον ήλιο, και τότε αυτός εκλείπει και πυρακτώνει για λόγους καθόλου ζηλευτούς. Μακάρι να βασίλευε μεσούρανα και
40 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Η σεξουαλική απελευθέρωση με έκλεισε στη φυλακή των συγκρίσεων και των επιδόσεων, μια υπερσύγχρονη φυλακή γεμάτη όμορφες φαντασιακές κρατούμενες. Η ζήλεια, η ηρωίνη του ερωτικού υπόκοσμου, γεννά ελεεινούς τσακωμούς. Κάποιοι τους λένε αλατοπίπερο. Αλλά με τόσο αλάτι μια σχέση γίνεται υπερτασική και τότε πώς αντέχεται, πώς κατεβαίνει τόση πίεση; Στον έρωτα, όπως στα πάντα, όταν όλα στραβώνουν θέλουμε να είμαστε Στωικοί και όταν όλα ισιώνουν θέλουμε να είμαστε Επικούρειοι. Κατά βάθος είμαστε Πλατωνιστές, για τους οποίους η ιδέα του έρωτα είναι η φαντασίωση της ανέφικτης πραγμάτωσής του. Ασφαλώς οι Κυνικοί περνούν καλύτερα από όλους, όσο για τους Σοφιστές και τους Σκεπτικούς, ξέρουμε ότι έχουν δίκιο, όμως δεν τους αντέχουμε, γιατί παραέχουν. Ένα πράγμα ξέρω: άργησα να καταλάβω ότι χαμογελούσα πλάι σε πήλινο ανδριάντα αντί σε ατσάλινο άνδρα. Οι φωτογραφίες με μάραναν. Ακαριαίος ο μέγας έρως και αργός ο μέγας πόνος. Ήθελα να τον τιμωρήσω για όσα δεν μου πρόσφερε, μα κυρίως για όσα μου πρόσφερε. Για τη ζήλεια που πεθαίνει αφού πρώτα σε πεθαίνει. Για την αγάπη και το μίσος που δεν βρίσκουν τον δίκαιο στόχο τους. Για το προσδόκιμο θλίψης που αυξάνεται ανελέητα και αντιστρόφως ανάλογα με την οργή. Για τον έρωτα που σημαδεύει την καρδιά, μα δυστυχώς πετυχαίνει το μυαλό. Στην καρδιά του. Κι όμως άξιζε! Τα άξιζε! Τα άξιζε όλα! Άξιζε κι άλλα! Έρωτας είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση. Ας είναι.»
Διάβασα στο blog μιας τύπισσας κάτι σημειώσεις της. Φιλοσοφημένες και καλά. Σπούδασε μαθηματικά αλλά λατρεύει λέει την ποίηση. Τίποτα δεν τη βοήθησε προφανώς. Χτες έπαιξα έτσι για φάση τον χωρισμό της στο Second Life. Τα avatars τρελάθηκαν! Με ξέσκισαν στο griefing. Μπες να γελάσεις! Omg τι τραβάνε οι άνθρωποι! Ακόμα ερωτεύονται και πενθούν! Η πραγματική ζωή έχει ακριβύνει τόσο πολύ btw που δεν βγάζει τα έξοδά της. Έχεις δίκιο. Irl δεν υπάρχει σωτηρία. Κάποτε κινδύνευσα να ερωτευτώ μα έκοψα αμέσως αυτή την κακή συνήθεια. Και το κάπνισμα. Δεν υπάρχει τσακιστό ευρώ. Tespa. Η άλλη το άρχισε. Δεν φαντάζομαι να βγάζεις τον καρκίνο online! Ωχ cul με καλούν σε άλλο chat. Να βρούμε asap λίγο χρόνο για το καινούριο MMO. Όχι σήμερα. Πρέπει να μετακομίσω τώρα που χώρισα. Όχι εγώ ρε συ! Η άλλη! Με ξέρεις εμένα. Θα πεθάνω μόνη. Gr8! Bfn Φλκ Ο Γιώργος Λαμπράκος είναι συγγραφέας. Το βιβλίο του «Αναμνήσεις από το ρετιρέ», πεζογράφημα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2009
Λίγα λογι α αγ άπησ
Ντόρα Οικονόμου, The flowers are in the vase, 2010
Μονόπρακτη γνωριμία της Αγάπης και του Έρωτα _Σταυρούλα Σκαλίδη
σε σένα Μυρίζουν φράουλες δαιμονισμένα, από τις στοιβαγμένες σε ντάνες αιμάτινες καρδιές στους πάγκους στο Μοναστηράκι. Ζεστή βραδιά. Με κούφια υγρασία που τη στεγνώνει ένα ελαφρύ αεράκι. Ανάσα. Σφυρίζει ανάμεσα στις διαφημιστικές πινακίδες και τις φωτισμένες ρεκλάμες, ανάμεσα στα μπουκλωτά μαλλιά της Αγάπης που τα φυσάει ανεπαισθήτως. Ο Απρίλης. Ντάλα άνοιξη. Η Αγάπη κάπου εκεί στα σαράντα κάτι της. Την έχουν εκδιώξει άρον άρον από το σπίτι που ζούσε, ύστερα από σφοδρό καβγά. Διαλύσανε τα πάντα. Το δεσμό τους, κομματιάσανε τα χρόνια μαζί· και την ψυχή τους. Και η Αγάπη βγήκε όπως όπως έξω. Εννέα και κάτι, έχουν κλείσει τα μαγαζιά. Στέκεται σε μια βιτρίνα στην Αιόλου. Αφηρημένη. Χαζεύει. Ένα φούξια φουστάνι. Ηττημένη από την ομορφιά του. Ένας μεταλλικός γδούπος, ένα ωστικό κύμα νομίζει, τη χτυπάει με δύναμη στην άθραυστη βιτρίνα. Είναι δυο αντρικά χέρια και το κορμί του που τη σπρώχνει. Της ψελλίζει συγγνώμη. Μόλις την έχει σώσει. Από το σκουπιδιάρικο που πήρε άγαρμπα την τυφλή στροφή και παραλίγο σβάρνα εκείνη. Και θα τη σκότωνε. Μόνο φύλακες τραπεζών γύρω και σπουπιδιάρικα αλλόφρονα στην Αιόλου. Σε παραδίπλα στενό, μια υδροφόρα του δήμου πλένει τη δυσοσμία του άστεως. Τέτοια ώρα. Παίρνει έξαφνα τα χέρια του από πάνω της, κάνοντας την ενστικτώδικη κίνηση του αθώου στα γουέστερν, σηκώνεται επάνω εκείνος, ξεσκονίζει το σακάκι του, σιάζει τη γραβάτα, ισιώνει την τσάκιση στο παντελόνι του και στη συνέχεια της τείνει την παλάμη να τη βοηθήσει να σηκωθεί, με μια θεατρικά ιπποτική κίνηση. Οι άντρες με τις φόρμες από το σκουπιδιάρικο τους βλαστημάνε «άντε γαμηθείτε» και συνεχίζουν την ξέφρενη πορεία τους. Με σοκαρισμένα μάτια η Αγάπη του δίνει το χέρι της. Και την παρασύρει στο διπλανό καφέ. Δίωρο ή Διώροφο. Δεν συγκρατεί το όνομα. Της προσφέρει ένα ζεστό
τσάι κι εκείνος ζητάει ένα παγωμένο μοχίτο. Φρέσκος. Με άστατο χαμόγελο και ακόμη πιο αναστατωμένο βλέμμα. Στα είκοσι πέντε του, με βία. E: Με λένε Eros. Ιταλίδα, η μαμά. Α: Αγάπη. Εros: Α, γιορτάζεις το Σεπτέμβριο. Μου επιτρέπεις ενικό, έτσι; Αγάπη: Γιορτάζω πάντα. Σου επιτρέπω, άμα επιτρέπεις κι εσύ. Eros: Εγώ μόνο επιτρέπω. Δεν αποτρέπω. Αγάπη: Κι έχεις βγει παγανιά στο δρόμο. Eros: Κι όποιον πάρει ο Έρως. Δεν είμαι για χόρταση. Αγάπη: Εγώ είμαι για πάντα. Eros: Ψευδαίσθηση. Αγάπη: Πιο πολύ από σένα; Eros: Σε ψάχνω. Αγάπη: Σε έχω βρει τόσες φορές. Μα, δεν μου φτάνεις. Πάντα λίγος. Πάντα ανεπαρκής. Πάντα κατώτερος των περιστάσεων. Φεύγεις. Το βάζεις στα πόδια. Δεν κρατάς. Eros: Δεν με κρατάνε. Οι ωραίοι έχουν χρέη. Μου χρωστάει, βέβαια, η ζωή, μια σιγουριά, μιαν Αγάπη. Αγάπη: Σε γελάσανε. Άμα ψάχνεις σιγουράντζες, νέο παιδί, τράβα ένα λαχείο, παίξε στον ιππόδρομο, μπες στην πολιτική... Eros: Α, και ειρωνεία. Αγάπη: Αυτή με κρατάει ζωντανή. Το άλας. Κι εσύ, όποτε δεήσεις να έρχεσαι. Eros: Εδώ είμαι. Αγάπη: Δεν θα το πεις εσύ. Έχω την τελευταία λέξη. Eros: Κι εγώ την πρώτη. Μ' εμένα αρχίζουν όλα. Αγάπη: Με μένα τελειώνουν. Eros: Άμα με πιάσεις αγκαζέ, τότε κάτι γίνεται. Τότε. Και περνάει η ζωή νεράκι. Αγάπη: Χα! Ρούφα το μοχίτο σου. Eros: Κι εσύ φύσα το τσαγάκι σου. Αγάπη: Ε, μην τσακωθούμε κιόλας. Είσαι ο φύλακάς μου. Eros: Κι εσύ κάποτε η σωτηρία μου.
Αγάπη: Δεν χρειάζεσαι σωτηρία. Διάρκεια χρειάζεσαι. Eros: Τι δουλειά κάνεις; Αγάπη: Φιλόλογος. Eros: Εγώ ελεύθερος επαγγελματίας. Δεν πήγα πανεπιστήμιο, φιλολό και μυστήρια... Πρακτικός νους. Αγάπη: Ελεύθερος σκοπευτής. Eros: Ελεύθερος κι ωραίος. Εσένα σε περιμένουν; Αγάπη: Όλο και κάποιος με περιμένει. Όποτε. Μην σου πω πολλοί με περιμένουν. Eros: Εγώ πάω ακάλεστος. Είμαι του αυθόρμητου. Λίγο χύμα. Αγάπη: Εγώ θέλω μια προετοιμασία. Πρέπει να με θες, αλλιώς δεν έρχομαι. Θέλω κόπο, χρόνο και συνθήκες. Eros: Εγώ είμαι παντός καιρού. Βαράω στο δόξα πατρί. Και φεύγω. Αγάπη: Να πηγαίνουμε; Eros: Από τώρα; Σε ονειρεύομαι μια ζωή. Αγάπη: Σ' έχω δει κάπου, κάπου σε ξέρω. Κερνάω εγώ, με έσωσες. Eros: Έχω και τα τυχερά μου. Μήπως είσαι εσύ το τυχερό μου; Αγάπη: Άμα δεν παίρνεις μαζί το δήμιό σου... Eros: Πάμε, λοιπόν, έχω έτοιμη την αγχόνη μου, Μεγαλειοτάτη. Αγάπη: Μετά από σένα, παρακαλώ. Το ζευγάρι χωρίστηκε. Ο ένας τράβηξε από δω κι ο άλλος από κει. Ο Eros με το φανταχτερό του χαμόγελο αποχαιρέτησε την Αγάπη μ’ ένα τρυφερό κι απρόσμενο χειροφίλημα. Εκείνη με αμήχανη έξαψη του έστρεψε την πλάτη. Κι άρχισε να βρέχει μια βροχούλα ο ουρανός. Να σβήνει με δροσιά το τσιμέντο. Η Σταυρούλα Σκαλίδη είναι συγγραφέας. Το βιβλίο της «Κρέας από σταφύλι-Μια ιστορία ωμοφαγίας», μυθιστόρημα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, 2010
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 41
Γεωργία Σαγρή, Στη Σαπφώ όταν τελειώνει ο Ιούλιος, 2010
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
Στη Σαπφώ όταν τελειώνει ο Ιούλιος _Έρση Σωτηροπούλου
καταχνιά βρέχει (λαμπερό κόκκινο σταρόχωμα) κοντά στο ηλιακό ρολόι με χρυσές ριπές σώμα στη σκιά του μαύρου οβελίσκου μέσα στον άντρα Τζ. Μπ. σώμα σώμα (θολοί ζουληγμένοι νεροπίδακες)
Η Έρση Σωτηροπούλου είναι συγγραφέας. Το τελευταίο μυθιστόρημά της, «Έυα», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, 2009
42 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Λίγα λογι α αγ άπησ
Δημήτρης Τάταρης, Ερωτοχτυπημένη Αγαθοδαίμων- ανωθρώσκων, 2010
Ξημέρωμα στο γκάζι
_Μαρία Τσολακούδη
Δεν ήθελα να γυρίσω σπίτι μου. Ο Παναγιώτης μέρα νύχτα ξαπλωμένος στο κρεβάτι να βλέπει ποδόσφαιρο στο Νόβα. Στο πάτωμα κουτιά από πίτσες και άδεια μπουκάλια μπύρας. Να με γαμάει στο ημίχρονο όταν παίζουν διαφημίσεις. Αυτή δεν ήταν ακριβώς η ζωή που ονειρευόμουν όταν ο Παναγιώτης ήρθε να μείνει στην Αθήνα μαζί μου, αφού άφησε τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τη μπουλντόζα του. Δεν ήθελα να γυρίσω σπίτι μου, αλλά δεν είχα πού αλλού να πάω. Κόντευε να ξημερώσει, μόλις είχα σχολάσει απ’ το μπαρ κι ανέβαινα ανόρεχτα προς την Πειραιώς να βρω ταξί, όταν είδα τον Βαγγέλη με το ποδήλατό του να έρχεται προς το μέρος μου. «Πώς πήγε απόψε», τον ρώτησα σταματώντας μπροστά του. «Καλά», απάντησε και συνέχισε το δρόμο του. Έκανα στροφή κι άρχισα να περπατάω μαζί του. «Αν με καλέσεις στο σπίτι σου θα έρθω», του είπα μετά από λίγο. Είμαι ωραία γυναίκα, εντυπωσιακή. Έτσι λένε όλοι. Το βλέπω κι εγώ στον καθρέφτη μου, το βλέπω και στα βλέμματα των αντρών. Το τελευταίο λοιπόν που περίμενα ήταν η αδιαφορία με την οποία δέχτηκε ο Βαγγέλης την πρότασή μου. «Και δεν έρχεσαι;» είπε, ανασηκώνοντας τους ώμους του. Ο Βαγγέλης πήγαινε μπροστά σέρνοντας το ποδήλατό του όπου είχε φορτώσει ένα καπάκι χύτρας ταχύτητας, ένα καρεκλοπόδαρο, μια πόρτα ντουλαπιού κι ένα πληκτρολόγιο υπολογιστή, και πίσω εγώ. Ήταν περίπου πενηντάρης, μετρίου αναστήματος, μυώδης, και φορούσε χειμώνα καλο-
καίρι ένα μακό χωρίς μανίκια, ένα μαύρο κολάν και σαγιονάρες. Κυκλοφορούσε πάντα με ποδήλατο. Ερχόταν στο μπαρ με μια κιθάρα, κοπανούσε μια χορδή της κι τραγουδούσε εντελώς παράφωνα ένα δυο στιχάκια. Μετά περνούσε απ’ τα τραπέζια με ένα δίσκο και περίμενε να του δώσουν κάτι οι πελάτες. Τα βράδια, την ώρα που πήγαινα να πιάσω δουλειά, τον έβλεπα σκυμμένο, σχεδόν χαμένο μέσα στους κάδους, να σκαλίζει τα σκουπίδια και να ξεχωρίζει διάφορα αντικείμενα. Μια μέρα που ήρθε απ’ το μαγαζί και δεν είχαμε κόσμο πιάσαμε κουβέντα. Έκτοτε ανταλλάσσαμε μια δυο λέξεις.
πράγματά μου στο τρίκυκλο, έτσι ό,τι και να συμβεί θα το βάλω μπρος και θα φύγω γρήγορα χωρίς καθυστέρηση», μου είπε ενώ έστρωνε το σλίπιγκ μπαγκ σε μία γωνιά του δωματίου. «Τι να συμβεί;» «Οτιδήποτε. Σεισμός, πόλεμος, καταστροφή». Πόσο μακριά θα μπορούσε να πάει με ένα τρίκυκλο με σκασμένα λάστιχα που είχε να κινηθεί χρόνια; Έχω μάθει ότι όταν οι άνθρωποι αρνούνται να δουν το προφανές, να τους το τρίψεις στη μούρη και να τους αναγκάσεις να το δουν είναι ο ασφαλέστερος τρόπος να σε μισήσουν. Έτσι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν φέρνω αντίρρηση. «Καλά κάνεις», του είπα.
Περιπλανηθήκαμε σε διάφορα στενά ώσπου σταμάτησε μπροστά σ’ ένα τρίκυκλο βαμμένο με γαλάζια λαδομπογιά. Η σκεπαστή καρότσα ήταν κλεισμένη με λουκέτο, την ξεκλείδωσε κι έβγαλε από μέσα ένα σλίπιγκ μπαγκ. Πρόσεξα ότι όλα τα λάστιχα του τρίκυκλου ήταν σκασμένα. Μετά άνοιξε μια σιδερένια καγκελόπορτα και χωρίς να μου πει να περάσω ή να κοιτάξει αν τον ακολουθούσα, μπήκε σε μια σκοτεινή αυλή γεμάτη παλιατσαρίες. Ξεφόρτωσε το ποδήλατό του και προχώρησε σ’ ένα μικρό οίκημα στο βάθος της αυλής. Το φως που άναψε φώτισε ένα χώρο εντελώς άδειο. Υπήρχε μόνο μία καρέκλα με μία τηλεόραση πάνω της. Και τρία ζώα, ένας σκύλος, μία γάτα και μία χελώνα που τον υποδέχτηκαν σιωπηλά. Έσκυψα και χάιδεψα τον καφετί σκύλο. «Πώς τον λένε;» τον ρώτησα. «Σκύλο», μου απάντησε. Ήταν τα πρώτα λόγια που ανταλλάξαμε μετά από κείνο το «και δεν έρχεσαι;», που μου είπε στην πλατεία. «Έχω όλα τα
Έστρωσε τον υπνόσακο και χώθηκε μέσα με τα ρούχα βγάζοντας μόνο τις σαγιονάρες του. Στράφηκε προς τον τοίχο με την πλάτη γυρισμένη προς το μέρος μου. Στάθηκα για λίγο όρθια να τον κοιτάζω και μετά κάθισα στο από μωσαϊκό πάτωμα. Τα πόδια μου πονούσαν μετά από μια νύχτα ορθοστασίας, φτιάχνοντας ποτά πίσω απ’ την μπάρα. Τα ζώα είχαν σκορπίσει στο δωμάτιο. Η γάτα με παραμόνευε ανεβασμένη πάνω στην τηλεόραση, η χελώνα ήταν πίσω απ’ την κλειστή πόρτα αδιαφορώντας για την παρουσία μου και το σκυλί μπροστά μου με κοίταζε με τα τρυφερά καστανά μάτια του. «Καημένο μου κι εσύ που δεν έχεις όνομα …», του είπα, καλώντας το με το χέρι να έλθει πιο κοντά μου.
Η Μαρία Τσολακούδη είναι συγγραφέας. Το βιβλίο της «Γραμματική», διηγήματα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, 2010
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 43
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
Απλή μεταφορά _Έλσα Κορνέτη
Η συγκίνηση αιφνιδιάζει όταν εμφανίζεται και όταν εξαφανίζεται όταν τόσο απότομα αρχίζει όταν τόσο απότομα τελειώνει Κι εγώ τι περίεργο ονειρεύτηκα ότι φιλούσαμε ένα κρεμμύδι χρώματος μπλε στα στόματα μοιράζαμε καυτά τα δαχτυλίδια εγώ από τη μια πλευρά εσύ από την άλλη βιαστικά το ξεντύναμε κι αυτό λαίμαργα φαγώθηκε ώσπου τα χείλη ενωθήκαν Ξεπροβάλλω όπως ψηλώνω τα πρόσωπα λεπταίνουν Ξεπροβάλεις όπως ψηλώνεις οι λαιμοί μακραίνουν Οι χορδές των τόξων τεντώνονται τα βέλη τους σκοπεύουν οι κύκνοι είναι τόσο παράφωνα πουλιά Πλησίασε σπάσε τον καθρέφτη μην τρομάζεις υπόσχομαι να μη σου τραγουδήσω μόνο θα σε ακουμπήσω ίσως σε ανακουφίσω Κάποτε ένα βέλος σε λάβωσε ύπουλα στην πλάτη Σήμερα στη θέση του ένα άγριο μανιτάρι μεγαλώνει Κάθε πρωί γίνεται φανταχτερή ομπρέλα θαλάσσης και κάθε βράδυ χρυσή πινέζα που καρφώνεις με φόρα στο τρυφερό κρέας της νύχτας Τι περιμένεις λοιπόν; Φέρε άλλον έναν κλόουν στην παρέα μας και ποιος δεν θέλει να χορέψει τα όνειρα στο πανηγύρι της αστειότητας λίγο πριν μια ηλιαχτίδα τρυπώσει κάτω από δυο βλέφαρα κουρτίνες λίγο πριν ο τρομερός γλύπτης σμιλέψει ξανά το δαιμονικό σου κορμί λίγο πριν πετάξεις στο φως με τα ζωύφια λίγο πριν το μπλε κρεμμύδι ανατείλει
Κώστας Σαχπάζης, Αδικία
Εμπρός πιστέ μου Έρωτα ξημερώνει κρύψου βαθιά μες το καβούκι σου κανένα κέλυφος δεν θα σε σώσει από το βάρος μιας πατούσας Τη λιλιπούτεια γυναίκα δεν την αγγίζεις δεν μπορείς ούτε να τη δεις Μόλις σφήνωσε το γοβάκι της στην κλειδαρότρυπα Έλα τώρα, μην κλαις Γέλα!
Η Έλσα Κορνέτη είναι ποιήτρια. Η συλλογή «Ένα μπουκέτο ψαροκόκαλα», ποιήματα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2009
44 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Λίγα λογι α αγ άπησ
Νάρκισσος
Αντωνάκης Χριστοδούλου, Leech captures muscle man
_Γιάννης Ευσταθιάδης
Ξημέρωμα. Σε υποκύανη πλαγιά –χρωματισμένη από άνθη της άνοιξης χωρίς όνομα– πορεύτηκε. Βήματα αργά, συντονισμένα σε τραγούδι ράθυμου ωδικού, θα έλεγες. Σε δέντρο παλιό ακούμπησε να ανασάνει, σε νέα πηγή έσκυψε να δροσιστεί. Και έμεινε εκεί, με το βλέμμα να συναντά το άλλο του βλέμμα ολόιδιο – ελάχιστα πιο σκοτεινό. Απόρησε. Σήκωσε το κεφάλι, με τα μάτια διεσταλμένα και οι κόρες τους με το γαλάζιο τ’ ουρανού ενώθηκαν. «Νάρκισσεεε...» ακούστηκε απ’ το δάσος η Ηχώ που τον καλούσε με φωνή μισή από ξεκίνημα κορυδαλλού και μισή από τελείωμα άρπας. Ούτε που άκουσε, για να θαυμάσει πάλι το βλέμμα, στο νερό ξανάσκυψε. Έμεινε εκεί ώρα, καθώς τα «Νάρκισσε, Νάρκισσε» έφθαναν στην πηγή, κάνοντας στην επιφάνεια του νερού μικρές ανατριχίλες, σαν να φυσούσε αύρα πρωινή. Έπαιρνε να προχωρά η μέρα κι όσο ο ήλιος ανέβαινε, τόσο έσβηνε η φωνή, ξεψυχούσε ο τόνος μ’ ένα λίγωμα χανόταν η λέξη, έμεναν μόνο ήχοι, συλλαβές, ήχοι, γράμματα κι αναπνοές μυστικές. «Νάρκισσε ...κισσε ...σε» Κοιτούσε στου νερού τον καθρέφτη το πρόσωπο ολόκληρο, με λεπτόλιγνη ακρίβεια σχεδιασμένο, τα μάτια μεγάλα, τα φρύδια καλλίγραμμα, μύτη ανάγλυφη, το στόμα ερωτικό.
Και η ερωτευμένη Ηχώ, μόνη στους ερωτικούς κελαηδισμούς της τους πένθιμους. «Αχέροντα... αχ, έρωτα... ρώτα...» Τι να ρωτήσει, δεν ήξερε... ποιον να ρωτήσει, δεν έβλεπε. Σηκώθηκε όρθιος. Σηκώθηκε με κίνηση αργή, έτσι που κάθε μυς του γυμνού σώματος να λαμβάνει τον ισόποσο αντικατοπτρισμό, να καταγράφεται στου νερού το αδηφάγο βλέμμα. Ώρες... ώρες πολλές... μέρες έμεινε, τα μυστικά του δέρματός του να αποκρυπτογραφεί συνέχισε και να θαυμάζει. Και η Ηχώ καθώς πετούμενο ανάμεσα στα δέντρα φτερούγισε. «Χελιδόνι... ηδονή... δονεί...» το μουσικό της τρέμολο –το χωρίς αντίκρισμα– συνέχισε. Και κείνος άλλαξε στάση, γωνία άλλαξε, μα ο θαυμασμός του ίδιος. «Ααα» έκανε. Και η Ηχώ σφαδάζοντας: «Αυτό το “Ααα” με κατατρώγει» ψιθύρισε. «Φωνήεν... ήεν... ύαινα...» Και πέρασαν μέρες, μήνες και αυτός ακίνητος μαράθηκε και ήρθε κι έγειρε, και τελευταία φορά αντίκρισε την υδάτινη ομορφιά του, κι έφυγε, κύλησε η ομορφιά με το νερό που πλήθαινε απ’ τα δικά του δάκρυα. Κι έμεινε να κοιτά του χρόνου τους ιριδισμούς, τους υπο-
φωτισμένους, καθώς σκοτείνιασε ένα γύρο, τα δέντρα χάσαν τα φυλλώματα κι έμειναν μαύροι κορμοί σαν από λάβα που κατάκαιγε. Αέρας έφερνε το θειάφι που ανέβλυζε ανάμεσα στα ψόφια πετεινά, καθώς πετρέλαιο πηχτό τη θέση του νερού έπαιρνε – και κύλαγε παντού. Κι έτσι ακίνητος, το τελευταίο βλέμμα επιχείρησε κι ήταν μαύρο στο μαύρο και δεν είδε πια χαρακτηριστικά – μόνο το κοίταγμα της λύπης του. «Κοίταγμα... κοίτασμα... άσμα...» Ξεψυχισμένα έφερε η Ηχώ το ύστερο ερωτικό τραγούδι της, καθώς το δέρμα του χαράχτηκε σαν άνυδρη έρημος κι άρχισε να τεμαχίζεται συμμετρικά και να μαδάει, αποκαλύπτοντας, σε τεφρή ξηρασία, τα οστά. «Νεκροκεφαλή... κεφαλή... φαλλοί...» ούρλιαξε σε παροξυσμό η Ηχώ και, αγγίζοντας το σκοτεινό πετρέλαιο, το έκανε μαύρο καθρέφτη, εκεί όπου παράφωνα μόνο ο θάνατος κοιτάζεται, σμικρύνοντας κάθε αντικατοπτρισμό. «Κάτοπτρον... τρων... ον...»
Ο Γιάννης Ευσταθιάδης είναι συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο, «Πορσελάνη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ/βιβλία, 2008
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 45
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
Το Α και το Χ του κόσμου _Αγάπη Ηλιάδη
Είχε τον αέρα της ζήσης και του καλού κατευόδιου η ψυχή της στ’ απάτητα κάστρα, φιγούρα φύσει αλόγου μες στην ιχνηλασία από κρύσταλλο διαβιούσε. Πονούσε πάνω στο Α και στο Χ του κόσμου, δεν την είχε δει κανείς πώς μπήκε με τις μύτες των ποδιών, πώς ξαναπέρασε με τα χρυσά σιγκούνια. Οιωνοσκοπικές αντιλήψεις ελάνθαναν, όμως επρόκειτο για τη φερεγγυότητα της πηγής, αλλά το βασικό στοιχείο της ειμαρμένης ποτέ δεν ήταν επιπρόσθετο, μάλλον διαλογικό δεν έμοιαζε, έκτρωση εξαερώνεται σε κάποια ποιητική σύλληψη ή λέξη που αλλάζει αιφνιδίως ή μετακινείται ολόκληρο το σκηνικό. Δεν έκανε παιδιά Λαιστρυγόνες ή Κύκλωπες, προσπερνούσε με την ελαφρότητα μιας τούφας μαλλιού που τη φυσάς και εισέρχεται στη μύτη κοριτσίστικη σαν οφθαλμαπάτη εν ερήμω. Διήγε δε τον οίστρο της Αγάπης, πράγμα που πυρσοκροτούσε αιφνιδίως, νόμιζε δε ότι γι’ αυτό φόβιζε, στιγμές στιγμές δεν της φαινόταν παρά σαν αλλοπαρμένο, απίστευτο, σαν πλοίο που δεν βρίσκει λιμάνι εξαιτίας άνωθεν εντολής αδιαπραγμάτευτης. Και εσεμνύνετο στην πομπή προς το Ηραίο άνυδρο, ποτέ της δεν ήταν καλλιεργημένη μουσικά, δεν άκουγε, μάλλον έβλεπε όμως σε αποστασιοποίηση από ό,τι δεν ήταν ευκρινές, τα βορεινά αλόγατα, τις κόρες καλλίπυγες σαν Καρυάτιδες ή μίσεψε πολύ, όμως η καρδιά της χτυπούσε κανονικά σαν λουίζα και υφάσματα σκούρα, μυροβόλα και των θανάτων ο καημός και η μαύρη απορία έμεινε σημάδι όπως ακριβώς στη Μνήμη του René Magritte το γεγονός. Σκούρο αίμα στον κρόταφο σκέφτηκε, όμως ο καιρός ανοίγει σαν εντολή που πρέπει να εκτελεστεί αδιαμαρτύρητα και έριξε bois-charbons στη φωτιά της, η αρμύρα οργίαζε άδικα, αιφνίδια, τυχαία για κάποιον πεθαμένο που είχε συναντήσει νάμα αόριστης αιθρίας, σαν ένδυμα λευκό που κάλπαζε, σαν δόρατου να βρίσκει στόχο η Ελένη. Και ιππήλατοι εφάνταζαν οι μύστες, με τρομαχτική θεατρική σύνοδο. Εκείνη σκεφτόταν ότι δεν πρόλαβε να κάνει και ούτε έκανε το αδύνατο πράγμα απολύτως ευαγές και χοηφόρο. Μυστήρια νύξη ή απουσία ή παρουσία του Έρωτος, ρωμαλέα θα ’λεγα σαν το βορεινό κάταγμα της Αριάδνης, μυστήρια πνοή με Γαία μνήμη.
Ευτύχης Πατσουράκης, Curtain 10, 2009
Η Αγάπη Ηλιάδη είναι ποιήτρια. Η συλλογή της «Ανέκδοτες αμυχές», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2010
46 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0
Λίγα λογι α αγ άπησ
Υπέρ Ιακώβου και αγάπης Ορέστης Συμβουλίδης, Πτώση, 2010
_Χρήστος Οικονόμου
Αφού το ’κανες για τα λεφτά θα το κάνεις και για την αγάπη.
Τον πατέρα του Ιάκωβου τον φωνάζαμε Τσιφ γιατί ήταν φτυστός εκείνος ο Ινδιάνος που έπαιζε στη Φωλιά του Κούκου – δυο μέτρα άντρακλας, βαρύς κι ασήκωτος, με μαύρα γυαλιστερά μαλλιά που κατέβαιναν μέχρι την πλάτη. Τον είχαμε για θεό. Ψοφάγαμε να βρεθούμε κοντά του, να τον μυρίσουμε, να ξεπατικώσουμε το περπάτημά του, τη ματιά του, πώς μίλαγε, πώς έπινε, πώς άναβε και κάπνιζε το τσιγάρο. Θεό τον είχαμε. Και ζηλεύαμε τον Ιάκωβο επειδή οι δικοί μας πατεράδες δεν πιάνανε μπάζα μπροστά στον Τσιφ – ανθρωπάκια μια σταλιά, κίτρινα και σκεβρωμένα, με γυαλιστερές καράφλες. Κι αργότερα όμως, όταν η μάνα του Ιάκωβου την κοπάνησε μ’ ένα φορτηγατζή απ’ τη Δραπετσώνα κι ο Τσιφ πήρε την κάτω βόλτα κι άρχισε να πίνει μέρα-νύχτα και γέμισε άσπρες τρίχες, εμείς πάλι για θεό τον είχαμε.
δυο τρεις ταράτσες στη σειρά. Οι φίλοι του γελάνε. Ποιος είσαι ρε Πετράν; Ο Σπάιντερμα; Μας φλόμωσες στο παραμύθι μωραδερφέ μου. Με τα πολλά, βάζουνε στοίχημα ένα πεντακοσάρικο, ξερωγώ, ότι ο Τσιφ όχι πέντε αλλά ούτε ένα μέτρο δεν μπορεί να πηδήξει. Ο Ιάκωβος κάτι πάει να πει αλλά ο Τσιφ του κάνει νόημα να κάτσει στ’ αβγά του. Σηκώνεται και πάει στη μέση της ταράτσας και φτύνει τα χέρια του και τινάζει τα μακριά σταχτιά μαλλιά του και φωνάζει έι-ο έι-ο και παίρνει φόρα και πηδάει στον αέρα πάνω απ’ το σοκάκι και φτάνει με λυγισμένα γόνατα στη διπλανή ταράτσα. Ύστερα ξαναπαίρνει φόρα, πηδάει, και προσγειώνεται ξανά με τα γόνατα λυγισμένα. Οι άλλοι μένουν με το στόμα ανοιχτό. Ο Τσιφ χαλαρός ανοίγει μια μπίρα με τον αναπτήρα, πίνει, κι ύστερα παίρνει τα λεφτά και γυρνάει στον Ιάκωβο.
Καλύτερα έτσι, είπαμε. Οι θεοί μονάχα με θεές πρέπει να πηγαίνουν. Με θεές ή με παρθένες.
Έλα δω παιδί μου. Πες φχαριστώ στους κυρίους και τράβα βάλτα στο χρηματοκιβώτιο.
***
***
Είναι καλοκαίρι του ’87, Ιούλιος νομίζω. Αλλά μπορεί και να ’ναι φέτος το καλοκαίρι ή του χρόνου.
Δυο μέρες μετά ο Ιάκωβος μας φωνάζει σπίτι του. Θέλει να μας δείξει κάτι λέει. Μαζευόμαστε ο Λατέρνας, ο Μπάμπης ο Φτου, ο Χούλι που δυο χρόνια μετά θα μαχαιρώσει μια γκόμενα πάνω στη Μέμου, ο Τάκης ο Σκούπας, εγώ. Στο δρόμο σηκώνεται αέρας και μυρίζουμε τα γιασεμιά στις αυλές και φουσκώνει η καρδιά μας.
Ο Ιάκωβος μας κάνει νόημα. Εντάξει ’ναι, λέει. Άντε κοπανάτε την. Εντάξει ’ναι.
Όταν φτάνουμε στα Μανιάτικα, ο Ιάκωβος μας λέει τι έκανε προχτές ο Τσιφ κι ύστερα ανεβαίνουμε στην ταράτσα. Ο Τσιφ κρατάει μια Άμστελ και κοιτάει τον ουρανό. Μπροστά του καμιά δεκαριά μπουκάλια άδεια. Πάει κοντά ο Ιάκωβος και του λέει να ξανακάνει το κόλπο με το πήδημα. Ο Τσιφ τον κοιτάει με βλέμμα θολωμένο. Α παράτα με ρε, λέει. Ύστερα γυρνάει σ’ εμάς. Τι το περάσατε δω ρε τσογλάνια; Τσίρκο Μεντράνο;
Ο Ιάκωβος χαϊδεύει το μάγουλο του Τσιφ κι όλο κάτι του λέει.
Ο Ιάκωβος όμως επιμένει. Αφού το ’κανες για τα λεφτά θα το κάνεις και για μένα, λέει στον Τσιφ.
Ο Χρήστος Οικονόμου είναι συγγραφέας. Το βιβλίο του «Κάτι θα γίνει, θα δεις», διηγήματα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις
Ο Τσιφ πίνει μπίρες στην ταράτσα με τους φίλους του. Μια φάρα όλοι – χτίστες, σιδεράδες, σοβατζήδες. Ο Ιάκωβος έχει αράξει σε μια γωνιά και τους ακούει που μιλάνε για κυβικά και μεροκάματα και κλέφτες εργολάβους. Βαριέται αλλά φοβάται να φύγει γιατί τώρα τελευταία ο Τσιφ χάνει τη ρέγουλα κι είναι ικανός να κατεβάσει ένα καφάσι Άμστελ στην καθισιά του. Μπίρα στην μπίρα, κουβέντα στην κουβέντα, ο Τσιφ θυμάται τα παλιά, τότε που τραβιότανε με μια ζωντοχήρα γειτόνισσά του πέρα στ’ Άσπρα Χώματα. Τις νύχτες πήγαινε σπίτι της πηδώντας από ταράτσα σε ταράτσα για να μην τον πάρουνε είδηση στη γειτονιά. Θα ’τανε λέει ίσαμε πέντε μέτρα μακριά η μια ταράτσα απ’ την άλλη, όμως αυτός δεν καταλάβαινε Χριστό, έπαιρνε φόρα και πήδαγε – μια
*** Ο Τσιφ σηκώνεται παραπατώντας και στέκεται στη μέση της ταράτσας. Κοιτάει τον ουρανό, τον Ιάκωβο, εμάς. Ύστερα παίρνει φόρα, τρέχει, αλλά με το που φτάνει στην άκρη της ταράτσας κωλώνει, σταματάει απότομα, κουνάει τα χέρια σα ναυαγός που πνίγεται και φεύγει με το κεφάλι στο κενό. Ώσπου να φτάσουμε εμείς στις σκάλες, ο Ιάκωβος έχει κατεβεί κιόλας στο δρόμο. Ο Τσιφ είναι σωριασμένος πάνω σε κάτι σακιά τσιμέντο κι από πάνω του ο Ιάκωβος τον κρατάει αγκαλιά και κάτι του λέει. Ο Τσιφ τρέμει ολόκληρος. Τα μαλλιά του απλώνονται σα σταχτί χταπόδι πάνω στα χέρια του Ιάκωβου. Τι έγινε ρε, φωνάζει ο Λατέρνας. Να φωνάξουμε ασθενοφόρο.
Αλλά εμείς δεν πάμε πουθενά. Στεκόμαστε στο έμπα του σοκακιού και κοιτάμε πατέρα και γιο που ’χουνε γίνει κουβάρι.
Α ρε Τσιφ. Έπεσες υπέρ Ιάκωβου κι αγάπης, λέει ο Χούλι – και o αέρας δε μυρίζει τίποτα τώρα. Το σοκάκι σκοτεινιάζει. Νυχτώνει.
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 47
Δημήτρης Φουτρής, Δίπλα σε ηφαίστεια, 2010
Λίγα λ ο γ ια αγά πησ
Γνωρίζω ανέμους που σε έχουν μυρίσει _Νίκος Ερηνάκης
γνωρίζω ανέμους που σε έχουν μυρίσει έχουν χαράξει κοινές γραμμές μοίρας στα χέρια μας κι είναι τόσο νωρίς ακόμη μα χορεύω από ελιά σε ελιά σου παραφυλάμε κρότους δίπλα σε ηφαίστεια πεταμένοι στο πέλαγος λες κι είμαστε ερωτευμένοι είναι το κάθε τι πάνω σου που ψάχνει τη μιλιά του τα μαλλιά σου που χαϊδεύουν τον αιώνα μας το βλέμμα σου που με εθίζει σε αυτές τις εκτάσεις γης που μας φωνάζουν και πάντα ένα κομμάτι θάλασσα να μας σώζει μπαίνω στα βαθιά μα είναι μονάχα για να πάρω ανάσα μη φοβάσαι δεν μπορεί να υπάρξει τρικυμία όταν χορεύουμε σηκωμένοι στα μάτια κι αν όλο λάθη κάνω είναι που τα ’χω βάλει με τον ήλιο γιατί μου πες πως τον αγαπάς πιο πολύ από μένα
48 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
πόσα χαθήκαν για εμάς κλαίω την ανεμώνα που νίκησε το χειμώνα είσαι το κορίτσι που έκλεψε τα ποιήματά μου μιλάμε λίγο μα κοιταζόμαστε πολύ είναι η κοινή μας θλίψη στα χαλάσματα της ηδονής οι βουκαμβίλιες που μας πρόδωσαν μετρημένες κι οι ανάσες ρισκάρουνε σε κάθε μας χάδι μα εδώ που είμαστε δεν έχει θάνατο κι όσο κι αν ψάξει δεν θα μας βρει η πραγματικότητα θα σε σφίγγω στην αγκαλιά μου μέχρι να σπάσεις και ερωτικά θα μαζέψω τα κομμάτια σου να ’χω να τα μοιράζω κάθε τόσο στους ανθρώπους
Ο Νίκος Ερηνάκης γεννήθηκε το 1988, είναι ποιητής. Η πρώτη του ποιητική συλλογή «Σύντομα όλα θα καίγονται και θα φωτίζουν τα μάτια σου», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές, 2009.
Λίγα λογι α αγ άπησ
Η Μεγάλη Επιστροφή _Γιάννης Υφαντής, www.yfantis.gr
που νυμφεύεται θεά), ακολουθώντας τη ριζωμένη στην άγνοια, ρομαντική και λαθεμένη άποψη, που θέλει τον μισό Κόσμο καλόν και τον άλλο μισό κακόν, αγνοώντας την ουροβόρο φύση του Κόσμου, όπου το «καλό» τρέφει το «κακό» κι όπου το «κακό» τρέφει το «καλό».
Αλίκη Παναγιωτοπούλου, Lightning
Αυτός που απορρίπτει τον μισό Κόσμο, αγνοώντας την ενιαία φύση του Κόσμου δεν εννοεί ότι η απόρριψη του μισού Κόσμου, σημαίνει απόρριψη ολόκληρου του Κόσμου, και συνάμα δεν εννοεί πως η αποδοχή του μισού Κόσμου σημαίνει αποδοχή ολόκληρου του Κόσμου.
Ο Έρωτας δεν κήρυξε ποτέ δόγματα, δεν αναζήτησε μαθητές και οπαδούς, δεν προσπάθησε να προσηλυτίσει κανέναν, δεν ίδρυσε θρησκεία για να λατρεύεται, δεν έκανε ποτέ προπαγάνδα, δεν συνεργάστηκε με καμμιά εξουσία για να επιβληθεί και να επικρατήσει, δεν έγινε ποτέ ιδιοκτησία κανενός ατόμου, καμμιάς ομάδας, κανενός έθνους, καμμιάς αυτοκρατορίας. Κι όμως, όλα τα όντα, από τους ανθρώπους μέχρι τα δέντρα και τα ζώα, από τις κάμπιες μέχρι τους ήλιους και τους γαλαξίες, είναι οπαδοί του, τον λατρεύουν, τον υπηρετούν, με χαρά. Δεν είναι λοιπόν αυτός ο πιο μεγάλος θεός; * Ο ποιητής, όντας ένας ερωτευμένος με τη Ζωή, ένας (ευρισκόμενος) πριν από την πτώση (Αδάμ, Άνθρωπος), ένας που έχει νικήσει τον ιστορικό χρόνο (τον ΧρόνοΚρόνο), φανερώνει τα πράγματα στον ερωτικό τους χρόνο, στην Αγάπη, που είναι η διαρκής Αστραπή. Αλλά οι άνθρωποι δεν αντέχουν τον παράδεισο, κανένα κλουβί δεν μπορεί να κρατήσει την αστραπή. Γι’ αυτό οι ανθρώπινες κοινωνίες στάθηκαν πάντοτε αμυντικές και κάποτε επιθετικές, μπροστά στον κίνδυνο που αποτελούν γι’ αυτές τόσο ο έρωτας όσο κι ο ποιητής. Οι ερωτευμένοι, μέσα στον ενθουσιασμό τους (ένθεοι), βιώνοντας την απόλυτη ικανοποίηση, ζώντας στην συνουσία, βλέπουν τα πράγματα στο αληθινό τους μέγεθος, γνωρίζουν την πραγματική τους αξία, γίνονται αθώοι κι αδίσταχτοι σαν τα παιδιά και υπακούοντας μόνο στον κεραυνό του έρωτα που οιακίζει (κυβερνά) τα πάντα, δεν
υποτάσσονται σε καμμιά ανθρώπινη εξουσία. Αυτό δεν συμφέρει τις κοινωνίες που θέλουν ανθρώπους γεμάτους άγνοια κι αισθήματα ενοχής, εύκολα υποτασσόμενους κι εύκολα ελεγχόμενους, έτοιμους να τραφούν με ψεύδη και υποκατάστατα. Εξάλλου, οι ερωτευμένοι, ζώντας στο παραδείσιο, θεϊκό επίπεδο, θυμίζουν στους ανθρώπους το επίπεδο εκείνο στο οποίο θα έπρεπε να βρίσκονται οι άνθρωποι και δεν μπορούν να βρίσκονται, εξ αιτίας του συνειδησιακού τους ύπνου και της πνευματικής τους οκνηρίας. Το επίπεδο αυτό φανερώνει στους ανθρώπους τη λειψότητά τους, γι’ αυτό και πρέπει να το εξαφανίσουν, όπως πρέπει να εξαφανίσουν κι εκείνους που υπενθυμίζουν την ύπαρξη του επιπέδου αυτού. Έτσι, τον μεν έρωτα, όταν δεν τον εξοντώνουν άμεσα, τον εξοντώνουν έμμεσα, υποβιβάζοντάς τον σε κάτι πλήρως ελεγχόμενο κι εναρμονισμένο με το επίπεδό τους: τον γάμο και την πορνεία. Όσο για τον ποιητή-νυμφίο-εραστή, αυτόν, όταν δεν τον σκοτώνουν, τον εξορίζουν ή τον φιμώνουν με χίλιους δυο τρόπους. * Αλλά τι γίνεται με την περίφημη προσπάθεια του ανθρώπου να φτάσει στη θέωση; Ιδού τι θα μπορούσε να μας αποκαλύψει ένας αρχαίος ελληνικός μύθος: Στους γάμους του Πηλέως και της Θέτιδος, προσκαλούνται όλοι οι θεοί, αλλά δεν προσκαλείται η θεά Έρις. Σ’ ένα γεγονός όπου πρωταγωνιστεί ο Έρως αποκλείεται η Έρις. Εδώ ο άνθρωπος θέλει να ενωθεί με το θεϊκό (θνητός
Στον γάμο του Πηλέως και της Θέτιδος, μέσω της Έριδος απορρίπτεται και ο Έρως, μέσω του Έρωτος προσκαλείται και η Έρις. Και πράγματι η Έρις είναι παρούσα στον γάμο αυτόν, και διά του Έρωτος, δημιουργεί τον πιο φημισμένο πόλεμο που γνώρισε ποτέ το ελληνικό σύμπαν. Όσο για τον Έρωτα, είναι παρών, σ’ όλη αυτή τη μακρόχρονη έριδα, μέχρι να σκοτωθεί και ο τελευταίος μνηστήρας, πολύ μακριά από την Ιωλκό, τη Σπάρτη, την Τροία ή το Άργος, στη βαθύκολπη, πατρίδα του ποιητή, στην Ιθάκη. * Αλλά ο έρωτας δύο ανθρώπων, στο ανώτερο επίπεδό του, μπορεί να γίνει, αυτό που στην Ορθοδοξία ονομάζεται Πλήρωμα, αυτό που στον Ταοϊσμό και στον Βουδισμό αποτελεί την τελείωση, τη θέωση, και συμβολίζεται με την ένωση του Λωτού και του Κεραυνού. Ιδού πώς η ποίηση καταγράφει το φτάσιμο αυτό:
H MEΓAΛH EΠIΣTPOΦH (απόσπασμα): «…Φτερά πιο δυνατά από τα πόδια σου δεν ένοιωσα ποτέ πάνω στους ώμους μου. Nά ’μαι που τερματίζω εδώ μες στο κορμί σου εκστατικός όλους τους δρόμους μου». Ή ακόμη: ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΤΡΕΛΟΥ (απόσπασμα): «…Στον Mπεντελγκέζε ορκίζομαι τον Mέγα ομώνω στον Ωρίωνα και στον Bέγα είμαστε οι πρώτοι άνθρωποι και οι στερνοί θεοί εγώ το Άλφα είμαι και τ’ Ωμέγα εσύ. Aπ’ της Γυναίκας και του Άντρα τη λατρεία είναι που ανθίζουν τα κλαδιά του Γαλαξία. Mέσα στο χέρι της το χέρι μου κρατεί και περπατάμε στην απέραντη τη γη. Ποιον θα μπορούσε η γύμνια μας τάχατες να πειράξει όταν τη λάμψη μας ουδείς αντέχει να κοιτάξει;
Ο Γιάννης Υαφαντής είναι ποιητής. «Οι μεταμορφώσεις του μηδενός», ποιήματα, συγκεντρωτική έκδοση 7 ποιητικών συλλογών, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΧ, 2009
Τέλος αφιερώματος
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 49
Ειδι κ ό αφιέ ρωμα _φω τοβολτα ϊ κα στι σ στεγεσ
Let the sunshine in… your rooftop! _Tijana Prodanovic
Σε ένα ξενοδοχείο στην Κοπεγχάγη οι επισκέπτες γυμνάζονται παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια. Όσοι είναι πρόθυμοι να κάνουν ποδήλατο συνδεδεμένο με γεννήτρια, κερδίζουν δωρεάν γεύμα. Στο Λονδίνο σε ορισμένα club οι θαμώνες ενθαρρύνονται να χορέψουν, καθώς το dancefloor είναι ειδικά φτιαγμένο να παράγει ρεύμα. Σε οίκους ανοχής του Βερολίνου, οι πελάτες που χρησιμοποιούν ποδήλατο, κερδίζουν εκπτωτικό κουπόνι. Στο εξωτερικό φαίνεται να έχουν προχωρήσει αρκετά όσον αφορά τα κίνητρα που δίδονται στους πολίτες προκειμένου να προσέξουν το περιβάλλον. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι ακόμα σε πολύ αρχικό, ωστόσο σημαντικό στάδιο. Και καθώς ο ήλιος αποτελεί ένα από τα βασικά brands της χώρας μας, η εκμετάλλευσή του για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι το λιγότερο το οποίο ένας ιδιώτης μπορεί να κάνει για να συνεισφέρει στην προστασία του περιβάλλοντος. Με την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών συστημάτων στις στέγες, ο καθένας βοηθάει το περιβάλλον, το ηλεκτρικό δίκτυο, την ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια της χώρας και την τοπική ανάπτυξη. Και πέρα από το γενικό όφελος, έχει και προσωπικό – οικονομικό. Στην προσπάθεια του κάθε ιδιώτη που επιθυμεί να συμβάλλει στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος –και συγκεκριμένα με την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών συστη-
μάτων στις στέγες- βοηθούν πολλές μικρές εταιρείες που προμηθεύουν τον ιδιώτη με νέες τεχνολογίες και προϊόντα εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ για εκείνους που δεν έχουν τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους, υπάρχουν προγράμματα χρηματοδότησης και δάνεια με δόσεις χαμηλότερες από αυτές των συνηθισμένων προσωπικών δανείων.
Όλες αυτές τις νέες επιχειρήσεις από τις πολύ μικρές εώς και τις πολύ μεγάλες αγκάλιασε ένας νέος Σύνδεσμος που ιδρύθηκε το 2009, ο Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά (ΣΠΕΦ), ο οποίος αποτελεί πλέον τον επίσημο φορέα εκπροσώπησης των παραγωγών ενέργειας από Φ/Β συστήματα στην Ελλάδα.
Εδώ και ένα χρόνο είναι σε ισχύ το πρόγραμμα για την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών συστημάτων στον οικιακό τομέα. Κάθε ιδιώτης, ο οποίος έχει στην κυριότητά του τον χώρο στο οποίο επιθυμεί να εγκαταστήσει το φωτοβολταϊκό σύστημα, δικαιούται να το κάνει. Με αυτήν την πράξη αποτρέπει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς κάθε κιλοβατώρα που παράγεται από φωτοβολταϊκά, συνεπάγεται λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και άλλων επικίνδυνων ρύπων. Πέρα από την συμβολή στην προστασία του περιβάλλοντος, η εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών συστημάτων στις στέγες φέρνει και οικονομικό όφελος. Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται με αυτόν τον τρόπο, διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ, για το οποίο ο ιδιώτης πληρώνεται με σταθερή τιμή, εγγυημένη για 25 χρόνια.
Σύμφωνα με τον Μιχάλη Δερπανόπουλο, μέλος του διοικητικού συμβουλίου, ο ΣΠΕΦ σήμερα αριθμεί περί τα 100 μέλη με διασυνδεδεμένη ισχύ 16 MW. Στα δύο χρόνια λειτουργίας του ο Σύνδεσμος έχει συμβάλει σημαντικά με τη δυναμική του παρουσία στη διαμόρφωση του νέου νομοθετικού και οικονομικού πλαισίου που διέπουν πλέον το χώρο των Φωτοβολταϊκών και των ΑΠΕ γενικότερα.
Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, τα φωτοβολταϊκά αφορούν τις λεγόμενες «δημοκρατικές» ΑΠΕ καθώς μπορεί να τις υλοποιήσει όχι μόνο ο μεγάλος επενδυτής, αλλά και ο μικρομεσαίος. Αυτή η επιχειρηματικότητα αφορά χιλιάδες νέες επιχειρήσεις αποκεντρωμένων επενδύσεων που κινούν ένα πολύ μεγάλο φάσμα επαγγελμάτων.
Η εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών στη στέγη είναι εξαιρετικά εύκολη υπόθεση. Ο ενδιαφερόμενος πολίτης χρειάζεται να έρθει σε επαφή με εταιρεία που προμηθεύει απαραίτητο εξοπλισμό, να κάνει αίτηση στη ΔΕΗ για προσφορά σύνδεσης και να πάρει έγκριση από πολεοδομία. Στη συνέχεια υπογράφει και μια σύμβαση με τη ΔΕΗ και γίνεται και επισήμως προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας και «διαπιστευμένος» προστάτης του περιβάλλοντος. *
Ευχαριστούμε τον Μιχάλη Δερπανόπουλο, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΣΠΕΦ, για τις πληροφορίες που μας παρείχε σχετικά με τα φωτοβολταϊκά συστήματα..
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Σχεδίαση, ανάλυση & ανάπτυξη εφαρµογών ηλιακής & αιολικής ενέργειας
Αδειοδότηση έργων
Προµήθεια & εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθµών µικρής κλίµακας
Μεσογείων 321, Τ.Κ. 152 31, Χαλάνδρι, Αθήνα - Τηλ: 210 67 49 189 - Fax: 210 67 49 184 50 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
www.endergy.gr
ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ
Δ. Μαλαμούλης & ΣΙΑ ΟΕ
Μελέτη \ Προμήθεια \ Εγκατάσταση Τηλ. 24210-24531 | Fax. 24210-36363 | Κ. Μπορέλ 14, Βόλος | www.malamoulis.com
Ειδι κ ό αφιέ ρωμα _φω τοβολτα ϊ κα στι σ στεγεσ
Δεν είναι όλα μαύρα... _Δημήτρης Ιμπραήμ*
Για δεκαετίες ο ήλιος στην Ελλάδα άξιζε σχεδόν αποκλειστικά ως τουριστικό προϊόν προς εκμετάλλευση από τον ΕΟΤ. Για δεκαετίες αγνοούσαμε επιδεικτικά τις τεράστιες δυνατότητες που μας προσφέρει στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και άρα τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (εισαγόμενα και μη) και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Νομοτελειακά, η χώρα παραμένει ουραγός που παρακολουθεί ακόμα και χώρες που μέχρι πρότινος βρίσκονταν στην ίδια περίπου κατάσταση (Ιταλία, Τσεχία) να την αφήνουν έτη φωτός πίσω. Από την 1η Ιουλίου 2009 όμως φαίνεται λίγο φως από τη χαραμάδα, ιδίως για τους οικιακούς καταναλωτές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Το Πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στις Στέγες προσφέρει κίνητρα με τη μορφή ενίσχυσης της παραγόμενης ηλιακής κιλοβατώρας (ϐ 0,55 / κιλοβατώρα), ώστε να υπάρχει ένα λογικό οικονομικό κέρδος για τις ενεργειακές και περιβαλλοντικές υπηρεσίες που προσφέρει ένα μικρό (έως 10 κιλοβάτ) φωτοβολταϊκό σύστημα. Το κέρδος αυτό μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική οικονομική ανάσα τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που ασφυκτιούν. Αν υποθέσουμε επομένως ότι 1 κιλοβάτ παράγει σε κανονικές συνθήκες περίπου 1.350 κιλοβατώρες ετησίως και κοστίζει περίπου ϐ 5.000, τότε το ετήσιο έσοδο ανέρχεται σε περίπου ϐ 700-750. Αυτό σημαίνει ότι η επένδυ-
ση αποσβένεται στα 7-8 χρόνια και για τα υπόλοιπα χρόνια της 25ετούς σύμβασης υπάρχει ένα εγγυημένο έσοδο της τάξης των ϐ 11.000-12.000. Εκτός όμως από το καθαρό οικονομικό όφελος, η επένδυση στην ηλιακή ενέργεια έχει τεράστια περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Πρώτον, αν και δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστό, η ελληνική αγορά φωτοβολταϊκών σήμερα απασχολεί περίπου 1.000 εργαζομένους, ενώ ήδη λειτουργούν σε Κιλκίς, Πάτρα και Τρίπολη πέντε παραγωγικές μονάδες φωτοβολταϊκών. Υπολογίζεται ότι με φιλόδοξες πολιτικές και μέτρα στήριξης της ηλιακής ενέργειας, μπορούν να δημιουργηθούν στην Ελλάδα έως και 13.800 νέες θέσεις εργασίας έως το 2020. Δεύτερον, ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθούν τα μπλακάουτ είναι η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των φωτοβολταϊκών, τα οποία ακολουθούν την εποχική ζήτηση (μεγιστοποιούν την απόδοσή τους κατά τους θερινούς μήνες) και καλύπτουν τις μεσημεριανές ώρες αιχμής της κατανάλωσης λόγω των κλιματιστικών. Τρίτον, κάθε κιλοβάτ φωτοβολταϊκών που εγκαθίσταται στη χώρα αποσοβεί την έκλυση περίπου 1.300 κιλών διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, ή περίπου 30 τόνους διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε μία εικοσιπενταετία. Αντίστοιχα, η μαζική ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών μπορεί
να αποτρέψει την έκλυση εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Από τα παραπάνω συνάγεται η αναγκαιότητα επένδυσης στην ηλιακή ενέργεια, όπως και στις υπόλοιπες ΑΠΕ. Οι επιλογές αυτές άλλωστε φαντάζουν σήμερα από τις ελάχιστες που ικανοποιούν ένα όραμα βιωσιμότητας με έντονα αναπτυξιακό χαρακτήρα. Στα θετικά σημεία επίσης θα πρέπει να καταγραφεί η εξαιρετικά απλοποιημένη διαδικασία για όλους τους καταναλωτές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που θέλουν να κάνουν χρήση του Προγράμματος. Ένα από τα ελάχιστα αρνητικά είναι το γεγονός ότι προς το παρόν το Πρόγραμμα απευθύνεται μόνο σε κτίρια στο διασυνδεδεμένο σύστημα (ηπειρωτική Ελλάδα, Εύβοια, Σποράδες, νησιά Ιονίου και Αργοσαρωνικού). Σε μια εποχή και μια κοινωνία που διακρίνεται από την αγωνιώδη αναζήτηση αισιόδοξων μηνυμάτων, πειστικών απαντήσεων και ουσιαστικών λύσεων η ηλιακή ενέργεια είναι –υπό αυτό το πρίσμα– πιο επίκαιρη από ποτέ. (Αναλυτικές πληροφορίες για το πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στις Στέγες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα http://www.greenpeace.org/greece/ press/118523/solar-roofs)
*
O Δημήτρης Ιμπραήμ είναι Συντονιστής Εκστρατειών στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace
Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά
52 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0
24X32-EYRODIDAKTIKH
6/25/10
3:33 PM
™ÂÏ›‰·1
ºAPMAKEYTIKH ™XO§H ¶ANE¶I™THMIOY Ù˘ FERRARA
¶ANE¶I™THMIO Ù˘ MACERATA ™¯ÔϤ˜: º·Ú̷΢ÙÈ΋, ¡ÔÌÈ΋, ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ªª∂, Î.Ï.
∂Àƒø¢π¢∞∫∆π∫∏ ™ÙÔ˘ÚÓ¿Ú· 25 ñ 1Ô˜ fiÚÔÊÔ˜ ñ 10682 ∞ı‹Ó· ∆ËÏ. 210/3307038, 210/3838794 ñ Fax 210/3838794 e-mail: eurdidat@otenet.gr ¶ÏËÚÔÊÔڛ˜/ÂÁÁڷʤ˜:
¢Â˘Ù¤Ú·-¶·Ú·Û΢‹ 9.30-18.00
ΒΛΕ Μ Μ Α _Κ ινηματ ο γρ άφ ος
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ _Αλέξανδρος Βούλγαρης
Sarah Van Marcke, PhotoBiennale 2010
και τα έβαψε μαύρα. Ο Μανώλης καύλωσε γιατί έμοιαζε με τη Siouxsie. Ο Αντώνης μοιάζει με τον Αλ Πατσίνο της περιόδου Σημαδεμένος. Φοράει χαβανέζικα πουκάμισα. Έχει πάντα δίπλα του ψηλές ανορεκτικές ξανθές γκόμενες. Δεν θέλει όμως να πεθάνει όπως πέθανε ο Αλ στο Σημαδεμένο... Θα δούμε. «Θέλω να γίνω καστανάς.» «Γεννήθηκα την ίδια ημερομηνία με τον Πελέ. Ο Λογοθετίδης πέθανε την ημερομηνία που γεννήθηκα.» «8 χρονών ντύθηκα στις απόκριες Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Έβαλα απλά ένα μπλε κουστούμι.» «20 χρονών ντύθηκα στις απόκριες βετεράνος του Βιετνάμ. Έβαλα απλά ένα καπελάκι με την αμερικάνικη σημαία.» «Έχω μια φωτογραφία από την εφηβεία που είμαι εγώ δίπλα σε μια αφίσα του Μόρισον. Στην φωτογραφία τα μάτια του Μόρισον βγήκανε κόκκινα. Προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μου;» «Ο Τομ Γουέιτς φοράει πάντα πουκάμισα τρία νούμερα μεγαλύτερα. Πήρα κι εγώ.» «Ο Νικ Κέιβ γεννήθηκε με ουρά. Έχω και γω λίγη.» Ο Αντώνης μοιάζει με τον Αλ Πατσίνο της περιόδου Σημαδεμένος. Τον ρώτησα πώς το χειρίζεται αυτό στην καθημερινή του ζωή. Μου απάντησε: «Όταν φέρνω γκόμενα σπίτι, τον πετάω έξω και της λέω με ψευδολάτιν προφορά “Say hello to my little friend”». Gummo. 1997. Σκηνοθετημένο από τον 20χρονο Χάρμονι Κορίν. O Gummo είναι ο 5ος αδελφός από τους αδελφούς Μαρξ. Εκείνος που δεν έμαθε ποτέ κανείς για αυτόν. Εκείνος που δεν έκανε τον κόσμο να γελάει. Οι χαρακτήρες του Gummo εγκλωβισμένοι στην κατεστραμμένη Ζήνια, στο Οχάιο, είναι αυτοί που θα έρθουν και θα φύγουν σιωπηλά σαν τον 5ο αδελφό. Όλοι θέλουν να συντονίζονται με το κέντρο του κόσμου. Όλοι θα θέλαμε να ήμασταν στα Εξάρχεια τη μέρα της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου. Εγώ μένω δύο στενά από εκεί κι όμως εκείνο το βράδυ ήμουνα στην Κρήτη. Τι ατυχία, Θεέ μου. Όταν ήμουνα μικρός και έλεγα «με λένε Αλέξανδρο», όλοι συμπληρώνανε με σκέρτσο «ο Μέγας». «Η εικόνα ενός σταρ δεν γερνά και δεν πεθαίνει ποτέ. Σταρ σημαίνει αυτός που τον αγαπάνε». Το 2006 ο Χάρ-
54 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
μονι Κορίν παρουσίασε το Mr Lonely. Μια ταινία για ανθρώπους που υποδύονται στις ζωές τους μεγάλους σταρ. Πήγα στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και είδα στο δρόμο τον Κλούνι, τον Νόρτον, τον Σπάικ Λι, τον Ντένις Χόπερ. Φεύγοντας ένιωσα λίγο πιο κοντά στην επιτυχία και την αποδοχή. Όταν γύρισα στην Ελλάδα αγόρασα καινούργιο πουκάμισο. Το σινεμά είναι role playing, μου λες. Φτιάχνεις κουκούλια-χαρακτήρες για να μπαίνουμε μέσα. Ποιος είναι ο χαρακτήρας που προτιμάτε να ταυτίζεστε και γιατί; Εγώ ταυτίζομαι με τον Χαλ, τον υπολογιστή από το 2001. Νιώθω διαρκώς ότι έχω κάνει κάποια μαλακία και οι φίλοι μου θα με σβήσουν ενώ θα τραγουδάω το «Daisy» και η φωνή μου θα πεθαίνει σαν χαλασμένη κασέτα. Ο Μανώλης και η Φωτεινή μοιάζουν με τον Σέιλορ και την Λούλα. Δηλαδή τον Νίκολας Κέιτζ και τη Λόρα Ντέρν στην Ατίθαση Καρδιά. Βγαίνουν τα σαββατόβραδα στη Rebound και χορεύουν Sisters of Mercy με μανία. Ο Μανώλης ρίχνει κουνγκ φου κλωτσιές στον αέρα και η Φωτεινή τινάζει τα πανέμορφα ξανθά μαλλιά της στο πρόσωπό του, ενώ τσιτώνουν οι ρώγες της κάτω από το δαντελένιο τοπάκι της. Η Φωτεινή χθες έκοψε τα μαλλιά της κοντά
«Ο Άσιμος έμενε στην Καλλιδρομίου. Εγώ στη Θεμιστοκλέους. Κοντά είναι.» «Περνάω κάθε μέρα μπροστά από το Πολυτεχνείο. Εκεί που άλλαξε η σύγχρονη ιστορία.» «Είμαι καλυμμένος με ιστορικό πύον. Όπου και να περπατήσω νιώθω ότι μπλέκομαι με το κέντρο του κόσμου. Δεν κάθομαι ποτέ στο γρασίδι γιατί κάποτε μπορεί να κατούρησε εκεί κάποιος αρχαίος φιλόσοφος. Δεν πιστεύω στην καθαριότητα. Σίγουρα όχι στην καθαριότητα του μυαλού. Γιατί πραγματικά να θες να γίνεις σημαντικός; Γιατί να θες να στοιχειώνεις τα μυαλά των ανθρώπων;» «Θέλω να γίνω σαν τον Μάικλ Τζάκσον… στην post-surgery περίοδο.»
κρ ιτι κ ή_κ ινη ματ ογρ άφοΣ
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ 2010
To be (in love) or not to be? _Βένια Βέργου
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗ ΦΕΣΤΙΒΑΛ Συναυλία με τον Μπάμπη Τσέρτο
ΠΕΜΠΤΗ 8/7
ΕΙΣΟΔΟΣ Δωρεάν
«Ιππείς» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία του Βασίλη Νικολαϊδη Πρωταγωνιστούν: Παύλος Χαϊκάλης & Γιώργος Αρμένης
15 €
ΤΕΤΑΡΤΗ 14/7
«Το γάλα» του Βασίλη Κατσικονούρη Σκηνοθετεί & πρωταγωνιστεί η Αννα Βαγενά
15 €
ΠΕΜΠΤΗ 15/7
Συναυλία των C-RΕAL
10 €
«Για μια φούχτα μπάμιες» του Ευγένιου Τριβιζά σε σκηνοθεσία Κώστα Ν. Φαρμασώνη
8€
Συναυλία του Μανώλη Μητσιά
15 €
ΔΕΥΤΕΡΑ 12/7
ΤΡΙΤΗ 20/7 ΤΕΤΑΡΤΗ 21/7
«Λοκαντιέρα» του Κάρλο Γκολντόνι σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη ΠΕΜΠΤΗ 22/7 Πρωταγωνιστούν: Ρένια Λουιζίδου, Κώστας Κόκλας, Αλέξανδρος Μπουρδούμης «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» του Αλέκου Σακελλάριου σε σκηνοθεσία Μιχάλη Ρέππα & Θανάση Παπαθανασίου ΔΕΥΤΕΡΑ 30/8 Πρωταγωνιστούν: Γιάννης Τσιμιτσέλης, Βασιλική Ανδρίτσου & Σοφία Βογιατζάκη
15 €
15 €
«Τα μαγικά μαξιλάρια» του Ευγένιου Τριβιζά, από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα
8€
«Ορέστεια» του Αισχύλου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας σε σκηνοθεσία Θάνου Λουκά Πρωταγωνιστούν: Γιάννης Βόγλης & Μαρία Κατσανδρή
15 €
ΤΕΤΑΡΤΗ 1/9
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3/9 ΤΡΙΤΗ 7/9
Συναυλία με το Τρίφωνο
10 €
ΠΕΜΠΤΗ 9/9
Συναυλία με τον Lolek
10 €
ΔΕΥΤΕΡΑ 13/9
«Τρωάδες» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου Πρωταγωνιστεί η Λυδία Κονιόρδου
15 €
«Ομήρου Οδύσσεια Το παραμύθι των παραμυθιών» σε σκηνοθεσία Κάρμεν Ρουγγέρη
8€
ΤΡΙΤΗ 14/9
«Ο Αρχοντοχωριάτης» του Μολιέρου από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης ΤΕΤΑΡΤΗ 15/9 σε σκηνοθεσία Γιάννη Καλατζόπουλου Πρωταγωνιστούν: Δημήτρης Πιατάς & Τάσος Παλαντζίδης Συναυλία με τον Γιάννη Αγγελάκα & τον Νίκο Βελιώτη «Οι ανάσες των λύκων»
ΠΕΜΠΤΗ 16/9
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου Πρωταγωνιστούν: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης & Καριοφυλλιά Καραμπέτη
17/9
Σύντομη συνάντηση, του Ντέιβιντ Λιν (Μ. Βρετανία, 1945, AM, 87΄)
15 €
10 €
15 €
‘Ολες οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στο Δημοτικό Θέατρο του ‘Αλσους «Δ. Κιντής», εκτός από τη συναυλία του Μπάμπη Τσέρτου, που θα πραγματοποιηθεί στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης (Κεντρική Πλατεία Ηλιούπολης). ‘Ωρα έναρξης εκδηλώσεων: 21:00 Προπώληση εισιτηρίων: Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Ηλιούπολης, Δημοτικός Κινηματογράφος Ηλιούπολης «Μελίνα Μερκούρη», Δημοτικό Θέατρο ‘Αλσους «Δ. Κιντής» χορηγοί επικοινωνίας
Ταινία μυθικού status του εμβληματικού Ντέιβιντ Λιν, από την πρώτη σκηνοθετική περίοδό του, με ταινίες βασισμένες σε έργα του απόλυτου Βρετανού συγγραφέα Νόελ Κάουαρντ (In Which We Serve, This Happy Breed, Blithe Spirit, Brief Encounter). Διασκευή του μονόπρακτου Still Life από τον κύκλο Tonight at 8.30, η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ σκηνοθεσίας, σεναρίου και α΄ γυναικείου ρόλου, και απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο Επιτροπής στο Φεστιβάλ Κανών, καθώς και το βραβείο καλύτερης ηθοποιού της Ένωσης Κριτικών Νέας Υόρκης. Πιστή στις βρετανικές αξίες του ανθρωπισμού, της κοινωνικής αναστολής και διακριτικότητας που επέβαλε το πνεύμα της εποχής, η ιστορία της Λόρα Τζόνσον (Σίλια Τζόνσον) έχει αντέξει εντυπωσιακά μέσα στο χρόνο. Για πρώτη φορά, τη βλέπουμε να πίνει τσάι μ’ έναν κύριο στο καφέ του επαρχιακού σιδηροδρομικού σταθμού του Μίλφορντ, πριν εισβάλει αυθάδικα στο τραπέζι τους μια υπερβολικά φλύαρη και ξινή γνωστή της. Είναι εντυπωσιακό πώς, από τον Ντέιβιντ Λιν μέχρι τον Μάικ Λι, τα πάντα στη Βρετανία αρχίζουν και τελειώνουν μ’ ένα φλιτζάνι τσάι. Ύστερα, η ταινία παίρνει το δρόμο της μέσα από φλας μπακ, συνοδεία ενός μετρημένου και ταυτόχρονα αποκαλυπτικού voice over – από τα ωραιότερα των ’40s. Τρυπώνουμε στη ζωή της Λόρα, μιας αστής συζύγου και μητέρας δυο παιδιών που χαρίζει στον εαυτό της ξένοιαστες βόλτες στα μαγαζιά και στον κινηματογράφο, συστηματικά, κάθε Πέμπτη. Στο πλαίσιο αυτού του εβδομαδιαίου τελετουργικού, η Λόρα θα γνωρίσει τον γιατρό Άλεκ Χάρβεϊ (Τέρενς Χάουαρντ) σε μια σεκάνς που εμπεριέχει όλη την αδιόρατη έλξη μιας καθοριστικής συνάντησης. Η αθώα αρχικά γνωριμία θα μετατραπεί σε κρίσιμο ραντεβού της εβδομάδας στη ζωή μιας γυναίκας, η οποία, πίσω από την επίφαση της γυναικείας της ελευθερίας κάθε Πέμπτη, κρύβει μια βαθιά μοναξιά. Το καφέ του σταθμού, η σφιχτή, μετρημένη και λοξοβλεπούσα ιδιοκτήτριά του, που δήθεν απαρνιέται το φλερτ του σταθμάρχη (ενώ το έχει κι εκείνη εξίσου ανάγκη), τα γεύματα σε κοντινό μπιστρό, το σινεμά και ο αποχαιρετισμός με το γιατρό στις αντικριστές πλατφόρμες διαφορετικών κατευθύνσεων, γίνονται σταδιακά ένας κόσμος απόδρασης για τη Λόρα. Χωρίς να μπορούν εντέλει ν’ αντισταθούν στα συναισθήματά τους, η Λόρα κι ο Άλεκ θα τα ομολογήσουν ο ένας στον άλλο, όχι όμως για να μετατρέψουν το εβδομαδιαίο ραντεβού τους σε σαρκική απόλαυση. Η συστολή πάντα κυριαρχεί. Η ηθική παραμονεύει. Δεν είναι σωστό. Όσο αυξάνουν τα ψέματα στο σύζυγο, τόσο πιο συχνά σπάει ο διάολος το ποδάρι του και οι παράνομες συναντήσεις γίνονται κοινό θέαμα σε γνωστούς του συντηρητικού κοινωνικού περιβάλλοντος. Τόσο πιο συχνά οι τύψεις, οι ενοχές και η ντροπή έρχονται να ελέγξουν τη συνείδηση της Λόρα. Τα κοινωνικά πρότυπα θα επιτρέψουν στην καρδιά να νικήσει; Ο εαυτός μπορεί να αψηφήσει την κατακραυγή και τους πισώπλατους ψιθύρους υπέρ του έρωτα; Το μακρύ ταξίδι που κάνει η Λόρα έχει επιστροφή; Αν και η φεμινιστική θεωρία εύκολα θα έκανε σκόνη το συντηρητισμό του Κάουαρντ απέναντι στη θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, είναι αξιομνημόνευτη η διάθεση του Λιν να καταγράψει το βαρόμετρο των εσωτερικών αντιφάσεων στη ζωής μιας ερωτευμένης συζύγου σε απόγνωση. Να κατανοήσει (και όχι να ερμηνεύσει) τις εκούσιες αποφάσεις της κόντρα στα ακούσια συναισθήματα, τις αντιδράσεις της στα ηθικά διλήμματα, σαν να είναι μια «άλλη» και, τέλος, την απόλυτη ταύτισή της με το ρόλο που επιβάλλει η κοινωνία στο φύλο της. Εξαίσια η Σίλια Τζόνσον σ’ αυτή τη σύνθετη αποστολή.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ Πλατεία 25ης Μαρτίου 7, Τ.Κ. 16346 Τηλ: 210 9940699 Φαξ: 210 9940105 info@poli�smos-ilioupoli.gr www.poli�smos-ilioupoli.gr
κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010 | 55 ÖÅÓÔÉÂÁË ÇËÉÏÕÐÏËÇÓ athens voice.indd 1
28/6/2010 9:19:52 ðì
ΒΛΕ Μ Μ Α _ε ικαστ ι κα
rodeo drive _Μελίνα Σπαθάρη
Mέχρι τα τέλη Αυγούστου, οι πόρτες της Tate Modern θα είναι ανοιχτές για την γκαλερί Rodeo της Σύλβιας Κούβαλη, αφού θα φιλοξενεί την ατομική έκθεση της Χάριτος Επαμεινώνδα με τίτλο «Vol IV». Και το Λονδίνο είναι μόνο ένας από τους πολλούς σταθμούς της γκαλερί για φέτος το καλοκαίρι. Angelosays.com, the silver couch series
Όπως εσύ κι εγώ παίρνουμε το μετρό για να διασχίσουμε την Αθήνα, έτσι κάποιοι άλλοι άνθρωποι διασχίζουν τον πλανήτη ορίζοντας με τις τεθλασμένες των μετακινήσεών τους μια νέα χωροταξία καθημερινότητας. Τα περιοδικά του lifestyle τους ονόμαζαν «νεονομάδες», αλλά αυτό πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, όταν ακόμη είχε νόημα να βάζεις στα πράγματα «εξωτικές» ταμπέλες. Η 29χρονη Σύλβια Κούβαλη της γκαλερί Rodeo είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Με έδρα –αν μπορείς να την πεις έτσι– στην Κωνσταντινούπολη, βρέθηκε σε ελάχιστο διάστημα σε Ασία, Ευρώπη και Αμερική, περνώντας από τη Βηρυτό στη Νέα Υόρκη, και από το Μαϊάμι στο Λονδίνο και τη Βασιλεία. Με καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσµο στο roster της, κατόρθωσε σε τρία μόλις χρόνια να αποσπάσει το βραβείο καλύτερης γκαλερί, πέρυσι στο Βερολίνο, να εισχωρήσει στο άδυτο των κονεσέρ της τέχνης και να προτείνει το δικό της, ολόφρεσκο work ethic σε ένα χώρο αυστηρά οροθετηµένο από το γερασµένο art establishment. Τη συναντήσαμε στην Αrt Fair 2010 της Αθήνας και καταγράψαμε σκόρπιες σκέψεις της για τη ζωή «εδώ», τη ζωή «εκεί» και την περιπέτεια της δημιουργίας στα χρόνια της μεγάλης ύφεσης. – Η Rodeo είναι πλάνητας, ταξιδεύει ανά τον κόσμο, οπουδήποτε γίνονται σημαντικές εκθέσεις, events, συναντήσεις, συζητήσεις. Γνωρίζω καλλιτέχνες, μιλώ µε κόσμο, επιχειρώ να εισχωρήσω σε μια νέα περιοχή. Κάποιες άλλες γκαλερί επιλέγουν να πληρώσουν διαφήμιση σε περιοδικά, για να τους δει περισσότερος κόσμος. Δεν πιστεύω σ’ αυτό, δεν µε ενδιαφέρει. –Μπορεί να έφυγα από την Ελλάδα για να δουλέψω σε άλλη χώρα, ωστόσο αυτό δεν µε κάνει μετανάστρια. Η λέ-
56 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0
ξη «μετανάστης» είναι ένας ολόκληρος κόσμος, δεν νομίζω πως είμαι μέρος αυτού. –Αν και ακούω να λένε πως η Rodeo είναι κάτι σπουδαίο, κάτι ανατρεπτικό, ίσως και γιατί έχει σαν βάση την Τουρκία, δεν είχα ποτέ την πρόθεση να φτιάξω κάτι το «διαφορετικό». Θέλησα απλά να κινηθώ μέσα σε μια παράδοση, φτιαγμένη από ανθρώπους της τέχνης που θαυμάζω, όπως ο Γιαν Μοτ, ο Βέλγος γκαλερίστας και φίλος. –Όταν τρέχεις μια γκαλερί, προσπαθείς για τους καλλιτέχνες σου ώστε να δείξουν τη δουλειά τους στους καλύτερους χώρους σε όλο τον κόσμο. Το κριτήριό µου για την επιλογή των καλλιτεχνών της Rodeo είναι πολύ προσωπικό, αλλά ακούω πάντα συμβουλές φίλων. –Θα προτιμούσα τα μίντια να έχουν όσο το δυνατόν λιγότερη εμπλοκή στη δουλειά µας. –Δεν περιμένω να µου κάνει ένας καλλιτέχνης «κλικ» µε το έργο του. Αυτό που λένε «κλικ» δεν γίνεται πάντα. Η τέχνη για µένα είναι κάτι το οποίο δεν καταλαβαίνω απαραίτητα από την αρχή. Πηγαίνοντας στο στούντιο ανοίγει κάθε φορά μια καινούργια πόρτα. –Κάθε φορά που βλέπω κάτι όμορφο από έναν καλλιτέχνη, νιώθω πως η ζωή, η τέχνη προχωράει. Κάθε τέτοιο έργο είναι σαν να λύνει τον κόμπο του προηγουμένου. Είναι για τα επόμενα ένα «πρόβλημα» που είναι εκεί για να λυθεί. –Υπάρχουν πάρα πολλοί καλοί καλλιτέχνες εκεί έξω και ανήκουν σε όλες τις γενιές.
–Η Ελλάδα είναι µια κοινωνία που παράγει πολύ λίγα πράγματα, δυστυχώς τα περισσότερα καταναλώνονται, έτσι και η τέχνη. Η ψυχολογία μιας παλιότερης γενιάς είναι η εισαγωγή, η αγορά, η προώθηση καλλιτεχνών που ζουν και δουλεύουν έξω παρά ένας ισότιμος διάλογος. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες και από γκαλερί στην Αθήνα αλλά και από κάποιους επιμελητές να συνδυάσουν καλλιτέχνες, που λίγες φορές πετυχαίνει. –∆εν υπάρχει ένα δυνατό εκπαιδευτικό σύστημα από την αρχή, που να επιτρέψει να δημιουργηθούν συγκεκριμένα εντόπια ύφη και ρεύµατα. Και έτσι γίνονται πολλά πράγματα copy paste. –Ίσως η σημερινή εποχή να είναι πιο ενδιαφέρουσα από την άποψη ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται λίγο παραπάνω γιατί γίνονται όλα αυτά στη χώρα. Και ίσως έτσι κάτι να αρχίσει να αλλάζει. –Αν συγκρίνουμε τις δύο χώρες, Ελλάδα – Τουρκία, θα το κάνουμε µόνο και µόνο χάριν της κουβέντας. Γιατί εκτός της γεωγραφίας και κάποιων πολιτικών ζητημάτων, δεν υπάρχουν και πολλά να συγκρίνουμε. Συγκρινόµαστε µε την Τουρκία µόνο και µόνο επειδή είναι γείτονας. Κατά τα άλλα δεν υπάρχουν πολλά κοινά στις δύο κοινωνίες. H Πόλη είναι το μέρος που φέρει όλα τα κοινά χαρακτηριστικά αυτής της περιοχής και τα περιέχει µε ένα µοναδικό τρόπο, και το ίδιο βγάζει και στους ανθρώπους που ζουν εκεί. Έξω από την Πόλη η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Όμως η ανάπτυξη και η εγχώρια παραγωγή είναι καλπάζουσα, µε πολύ copy paste κι εκεί, αλλά µε δυνατή παραγωγή. Και αυτό αλλάζει το mentality των πάντων και φαίνεται και στην τέχνη.
θέατρο _ΒΛΕ ΜΜΑ
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣΝΕΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ _Μαρία-Λουΐζα Παπαδοπούλου
Ιστανμπούλ 2010: Πολιτιστική πρωτεύουσα μιας ευρύτερης Ευρώπης. «Πόλη παλίμψηστο», γεμάτη ακόμα, ευτυχώς, από εικόνες της Ανατολής. Πόλη αντιφατική, όπου η χρήση της μουσουλμανικής μαντίλας εξαπλώνεται όχι μόνο στο Εγιουπ, ή το Φατίχ, αλλά και στο Γαλατά, την κατεξοχήν ευρωπαϊκή συνοικία. Υποχώρηση του κοσμικού κεμαλισμού; Ανάγκη σηματοδότησης μιας διαφοροποιημένης ταυτότητας; Οικονομικά κίνητρα; Λίγα γνωρίζουμε για τους Τούρκους νέους καλλιτέχνες στο θέατρο και το χορό, καθώς το βλέμμα μας είναι πάντα στραμμένο στη δύση Δύση;;;, με ό,τι σημαίνει αυτό. Μιας και το τελευταίο αφιέρωμα του Κοντέινερ είναι στον έρωτα, αντίδοτο στη σκοτεινιά των καιρών, κι η λέξη έρωτας έχει τη ρίζα της στη ροή, στην κίνηση και τελικά στην επικοινωνία, μια γνωριμία με κάποιους ενδιαφέροντες Τούρκους καλλιτέχνες θα μπορούσε να υποσχεθεί μια μελλοντική συνεργασία... 17η BIENNALE ΘΕΑΤΡΟΥ ΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ Η biennale θεάτρου πριν την τούρκικη οικονομική κρίση του 2001 ήταν ενιαύσιος θεσμός. Δημιούργημα ανεξάρτητης πρωτοβουλίας, του Istanbul Foundation for Culture and Arts, στηρίζεται σε ιδιώτες σπόνσορες και σε πολύ μικρότερο βαθμό στο κράτος. Εξάλλου φαίνεται πως η κυβερνητική πολιτισμική πολιτική δίνει προτεραιότητα στην παραδοσιακή και όχι στη σύγχρονη τέχνη. Ο περιορισμένος, κατά συνέπεια, προϋπολογισμός αποζημιώνεται όμως από μια –απαραίτητη για τα δεδομένα– καλλιτεχνική και οργανωτική ανεξαρτησία. Έτσι μόνο δύο συμμετοχές είναι κρατικών θεάτρων. Το φεστιβάλ δεν διαθέτει δικούς του χώρους και φιλοξενείται σε θέατρα της πόλης. Υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Dikmen Gürün το φετινό πρόγραμμα, με τις 30 τούρκικες παραγωγές και τις 9 μετακλήσεις από το εξωτερικό, επαναδιατυπώνει τον σταθερό πια προσανατολισμό του. Καταρχήν είναι Φεστιβάλ κατά βάση ευρωπαϊκής κατεύθυνσης1, παρόλο που φέτος παρουσίασε, λόγω του έτους Ιαπωνία, παραστάσεις από τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Ανάμεσά τους η ιστορική πια παράσταση του Tadashi Suzuki, Ηλέκτρα, όπως επίσης ο χορός butoh του Ko
Murobushi, με ένα πολύ δυνατό σόλο με τον τίτλο Νεκρός. ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Κυριότερο γνώρισμα του φεστιβάλ, όμως, είναι η παρουσία ανεξάρτητων τούρκικων ομάδων ποικίλου καλλιτεχνικού ύφους, με αρκετές δυναμικές ερευνητικές προτάσεις, που συχνά κάνουν φανερή την τούρκικη προέλευσή τους, είτε από τη θεματική είτε από τα εκφραστικά μέσα. Από εικαστικής πλευράς, οι παραστάσεις συχνά δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ίσως η ανεικονική παράδοση της ισλαμικής τέχνης να παίζει κάποιο ρόλο, αλλά κυρίως οι λόγοι είναι οικονομικοί. Το φεστιβάλ στηρίζει αλλά δεν μπορεί να καλύψει πλήρως τις παραγωγές. Στο χώρο του θεάτρου. αισθητή κάνει την παρουσία του η νεανική ομάδα DOT με σκηνοθέτη τον Murat Daltaban. Με ενεργό δράση από το 2005, ο στόχος της ομάδας είναι η εύστοχη επικαιροποίηση και οι διασκευές σύγχρονων και κλασικών έργων, έτσι ώστε να κεντρίζουν άμεσα το αυτί του Τούρκου θεατή. Αυτό δείχνει να επιτυγχάνεται, και το DOT έχει ήδη κερδίσει το κοινό του, φτιάχνοντας το δικό του in yer face theatre. Το Μαlafa του Hakan Günday είναι μια πολύ έξυπνη, απρόσμενη σάτιρα γύρω από την αγοραπωλησία και με φόντο ένα κέντρο πώλησης κοσμημάτων στην Αντάλεια, με το όνομα Topaz (ομώνυμο θρίλερ του Χίτσκοκ). Σκηνοθετημένο με νεύρο, πιάνει πολύ εύστοχα το θέμα του παζαριού, των χιλιάδων τεχνασμάτων που εφευρίσκει ο πωλητής για να εξαπατήσει τους τουρίστες που καταφτάνουν μαζικά με τα πούλμαν. Αγώνας πώλησης μέχρι τελικής ψυχικής και σωματικής πτώσεως με άγνωστο τελικά τον νικητή. Η ομάδα Krek του συγγραφέα-σκηνοθέτη Berkun Oya παρουσίασε Hoop Gitti Kafa (Συλλυπητήρια). Ο Οya συχνά γράφει και σκηνοθετεί κείμενα μικρής έκτασης, κάτι σαν στιγμιότυπα, ανάλαφρα μα στοχαστικά, αφοπλιστικής απλότητας. Το δεκαπεντάλεπτο βόμβα, που παρουσιάστηκε στην saison turque στο Παρίσι, συντίθεται από τις σκέψεις πέντε ανθρώπων σε ένα καφέ πριν εκραγεί μια βόμβα. Αυτή τη φορά ο φακός του συγγραφέα εστιάζει σε έναν νέο που δεν θέλει να αποδεχτεί την πραγματικότητα του θανάτου του πατέρα του, που διαρκώς υπεκφεύγει, σαν να μην τρέχει τίποτα.
Ιδιαίτερα συγκινητικό ήταν το λυρικό σόλο κομμάτι Seagreen story, μια μουσική περφόρμανς σε σύλληψη/ ερμηνεία της Hazal Selçuk και σκηνοθεσία της Else Marie Laukvik, με αποσπάσματα ποιημάτων, τουρκικής μουσικής και πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία της περφόρμερ. H Zeynep δεν μπορεί πια να ανοίξει την καρδιά της, δεν εμπιστεύεται κανέναν και ζητά βοήθεια από τη γιαγιά της και την γυναίκα των λουλουδιών, ψάχνοντας το νόημα της ζωής και την ευτυχία.... Εγγονή και κόρη δύο πολύ γνωστών μουσικών, του Münir Nurettin Selçuk και του Timur Selçuk, η Hazal Selçuk φέρει ένα εξαιρετικά εύπλαστο φωνητικό εργαλείο, αγγίζοντας το συναίσθημα του θεατή μέσα από καθαρά μουσικούς δρόμους. Το ντουέτο hava της χορεύτριας AyŞe Orhon και του μουσικοσυνθέτη Ahmet Altinel δημιουργεί με πολύ λιτά μέσα ένα ιδιαίτερα ποιητικό κλίμα. Αφορμή της παράστασης ένα αυτοσχέδιο τουρκικό τραγούδι gazel της Safiye Ayla και στόχος η σχέση μουσικής/χορού: πώς ο ήχος δίνει σχήμα στο σώμα και το αντίστροφο. Οι δύο περφόρμερ γίνονται ένα, αφουγκραζόμενοι ο ένας τον άλλον, χωρίς ποτέ να μπαίνουν σε διάδραση. Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ εν τάχει στην ομάδα laboratuar του Safak Uysal (γνωστός από το Monday in the sun, μια χορογραφία πάνω στη φιλία δύο ανδρών με φόντο το Βόσπορο). Πρόκειται για μια πολύ σκοτεινή, αργή, υβριδική παράσταση που αναμειγνύει χορό, λόγο, sound design και έχει θέμα της τη γενιά του ’80 στην Άγκυρα. Επίσης ενδιαφέρουσα, και κοινωνικά ενδεδειγμένη, είναι η κινησιολογική δουλειά του Hareket Atolyesi, μόνο με γυναίκες περφόρμερ κάθε ηλικίας και background, καθώς επίσης και η δυναμική, ζωντανή και με πλούσια χορευτική γλώσσα ομάδα Ciplak Ayaklar kumpanyasi, με έργο εμπνευσμένο από τα κείμενα αναζήτησης ταυτότητας του νομπελίστα Ορχάν Παμούκ. 1 Rene pollesh, Sidi labi cerkaoui, Kriegenburg
κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 | 57
ΒΛΕ Μ Μ Α _Μ ου σικ ή
Έρωτά μου τοκογλύφε _Χρήστος Καρράς
Στις εκδηλώσεις αυτοθαυμασμού περί εκφραστικού πλούτου της ελληνικής γλώσσας, ένα από τα πιο συνήθη επιχειρήματα που πέφτουν στο τραπέζι της εθνικοϋπερασπιστικής καυχησιολογίας είναι ότι «σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου δεν υπάρχει διαφορετική λέξη για τον έρωτα και διαφορετική για την αγάπη». Αν όντως αυτό ισχύει, τότε πώς διάολο τα σκατώσαμε έτσι με το ερωτικό τραγούδι; Το λαϊκό μας τραγούδι πάντως, εκείνο δηλαδή που υποτίθεται ότι πηγάζει μέσα από τη λαϊκή μας κουλτούρα και, άρα, εκφράζει την ίδια την κοινωνία, δεν σκαμπάζει και πολλά από το μεγαλείο της αγάπης ή έστω από τις αληθινές διαστάσεις εκείνου του μεταφυσικού παράδοξου που λέγεται έρωτας. Γεγονός είναι ότι την περίοδο της μεταπολίτευσης το ελληνικό τραγούδι κουβαλούσε ήδη στις πλάτες του ένα βαρύ ποιητικό κληροδότημα καθώς κι ένα έντονο πολιτικό φορτίο. Αναπόφευκτο ήταν να αναζητηθούν διέξοδοι ελεφράδας κι αισιοδοξίας για το λαϊκό τραγούδι. Και στη δεκαετία του ’80 η υποχώρηση των πολιτικών ιδεολογιών και η άνοδος του ατομικισμού έκαναν την αρχή για μια τέχνη απαλλαγμένη από το χρέος της γόνιμης ψυχαγωγίας. Τη θέση της ψυχαγωγίας πήρε η διασκέδαση, η οποία στη συνέχεια απενοχοποιήθηκε πλήρως από το lifestyle που
ήρθε για να μας πείσει ότι δεν χρειάζεται να παίρνουμε τα πράγματα στα σοβαρά και να ψάχνουμε για βαθιά νοήματα στο βαθμό που περνάμε καλά και καταναλώνουμε αλόγιστα (...με τα γνωστά και ορατά πλέον σε όλους αποτελέσματα). Κάπως έτσι το ερωτικό τραγούδι άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο ελαφρύ, ταλαντευόμενο θεματικά κάπου ανάμεσα στην καψούρα, στο ντέρτι, στον καημό και φυσικά στο χαβαλέ. «Γλείφε το κορμί μου γλείφε, έρωτά μου τοκογλύφε», ή «Τα μάτια σου με καίνε γιατί είσαι μανεκένε», λένε για παράδειγμα τα ρεφρέν τραγουδιών που ερμήνευσαν τραγουδιστές – ανθυποcelebrities του όψιμου λαϊκοποπ τραγουδιού.
κε και εξακολουθεί να φτιάχνεται η πλειοψηφία των ερωτικών τραγουδιών εδώ και τριαντα-βάλε χρόνια.
Σε παράλληλη τροχιά το έντεχνο τραγούδι έκανε μεγάλη – και ενδεχομένως ειλικρινή– προσπάθεια να σώσει τα προσχήματα, έπεσε όμως θύμα της ίδιας του της ποιητικής μανιέρας και της στιχουργικής σοβαροφάνειας, με τους στιχουργούς (διότι εδώ σπάνια έχουμε ολοκληρωμένους δημιουργούς: άλλος γράφει, άλλος συνθέτει, άλλος ερμηνεύει) να κατακλύζουν το τραγούδι με βαριεστημένα κλισέ περί δειλινών, φεγγαριών και άλλων λυρικών και χλιαρών.
Πένες, ερμηνευτές και έμπνευση έχουμε. Εκείνο που λείπει είναι η βούληση να ξαναγράψουμε τραγούδια που θα αποδώσουν στις έννοιες που πραγματεύονται (και ο έρωτας είναι μια κατεξοχήν τέτοια έννοια) το ουσιαστικό τους περιεχόμενο. Ίσως τελικά η κρίση της δισκογραφίας να απαλλάξει τους δημιουργούς από το άγχος του να «τα φέρουν πίσω» στις δισκογραφικές εταιρείες, αφού σύντομα μπορεί να μην υπάρχουν δισκογραφικές για να «τα πάρουν». Και ίσως η γενικότερη κρίση και η αναπόφευκτη κατάρρευση του τρέχοντος lifestyle να επαναπροσδιορίσουν την έννοια της λαϊκότητας μέσα από ένα τραγούδι που θα είναι πλέον στα μέτρα της αληθινής ζωής.
Εξαιρέσεις ασφαλώς υπάρχουν. Και είναι πολλές και καλές. Όχι όμως τόσο ισχυρές, ώστε να διαλύσουν το συμπαγές υλικό ανοησίας και ευκολίας με το οποίο φτιάχτη-
Κι αν θεωρήσουμε ότι το λαϊκό, το ποπ και το λαϊκοπόπ τραγούδι καθρεφτίζουν τον τρέχοντα πολιτισμό, τότε η εικόνα που αντικρίζουμε κάθε άλλο παρά εκείνη ενός υγιούς και προηγμένου πολιτισμού είναι. Στην υπηρεσία του ελάχιστου κοινού παρονομαστή, φτιαγμένο έτσι ώστε να γίνεται αντιληπτό και από τον λιγότερο νοήμονα άνθρωπο του κόσμου –αλλά μόνο από εκείνον– το ερωτικό τραγούδι δεν φαίνεται πια να εκφράζει τον τρόπο με τον οποίο ο περισσότερος κόσμος αντιλαμβάνεται το μυστήριο του έρωτα.
ΒΛΕ Μ Μ Α _m edia
tv ctionary _Αντωνάκης Χριστοδούλου
H τέχνη του spin-off Πολύ συχνά, στο φανταστικό κόσμο της τηλεόρασης, νέες εκπομπές μπορούν να προκύψουν από ήδη υπάρχουσες, οι εκπομπές αυτές ονομάζονται spin-offs. Για την ιστορία, η διαδικασία αυτή ήταν ήδη καθιερωμένη στο χώρο του ραδιοφώνου και μία από τις πιο παλιές περιπτώσεις ήταν το δημοφιλές The Jack Benny Program (1932-1955), όπου δύο βασικοί συντελεστές του, ο Phil Harris και ο Dennis Day έστησαν τις δικές τους αντίστοιχες εκπομπές, ωθούμενοι από τη τεράστια επιτυχία του προγράμματος. Η μεγάλη επιτυχία μιας εκπομπής είναι ίσως και ο μοναδικός λόγος να προκύψουν spin-offs αλλά οι τρόποι είναι παραπάνω από ένας. Πολλά spin-offs προκύπτουν από crossovers* ηρώων μιας γνωστής σειράς στη νέα, με σκοπό να τη «συστήσουν» στο τηλεοπτικό κοινό, με πιο ενδιαφέροντα και ασφαλή τρόπο. Συχνά, o ήρωας μπορεί να μεταγραφεί και μόνιμα στο καινούριο show για νέες περιπέτειες ή αντίστροφα. Άλλος τρόπος είναι η guest εμφάνιση ενός καινούριου ήρωα σε μια καθιερωμένη σειρά ώστε να στηθεί ο πιλότος μιας νέας, όπου και θα πρωταγωνιστεί. Ένα αρκετά κλασικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Fallon από την επική Δυναστεία. Η πρωτότοκη κόρη του Carrington εξαφανίζεται και κηρύσσεται νεκρή. Λίγο καιρό μετά εμφανίζεται με αμνησία στη νέα σειρά του Aaron Spelling The Colbys και δίνει το έναυσμα για αμέ-
58 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
τρητα μπερδέματα μεταξύ των δύο φανταχτερών κόσμων. Ο Spelling θα ξαναεπιχειρήσει τη συνταγή με το Melrose Place (γνωστό στην Ελλάδα ως Στη Λεωφόρο του Μέλροουζ), το οποίο προκύπτει όταν ο καυτός πρωταγωνιστής του, Jake Hanson, πρωτοεμφανίζεται στη σειρά Beverly Hills 90210 (Χτυποκάρδια στο Μπέβερλυ Χιλς) ως φλερτ της Kelly Taylor και μαραγκός της μητέρας της. Αμέσως μετά τη σύσταση του νέου ήρωα και του περιβάλλοντός του, η Kelly θα αρχίσει τις βόλτες στη λεωφόρο του Melrose μαζί με τους φίλους της για αρκετά επεισόδια. Θα αποδείξει στους φαν της πως και τα κακομαθημένα πλουσιοκόριτσα μπορούν να αγαπήσουν, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα στους παραγωγούς υψηλή τηλεθέαση ήδη από την αρχή. Όπως πολύ φυσικά συμβαίνει σε όλη την πλάση, διαδοχικά, το επιτυχημένο Melrose Place θα «γεννήσει» μια άλλη σειρά, το Models Inc. όταν η περιβόητη διαφημίστρια Amanda Woodward θα συναντήσει τη χαμένη της μητέρα ως πελάτισσα/ιδιοκτήτρια πρακτορείου μοντέλων σε ένα επεισόδιο του δεύτερου κύκλου. To Models Inc. δεν τα καταφέρνει και μέσα σε ένα χρόνο «σβήνει» με ένα παραπλανητικό «Τo be Continued…». Όμως τέτοια ατυχή περιστατικά ξεχνιούνται γρήγορα και έτσι μόλις πέρυσι το τηλεοπτικό δίκτυο CW αποφασίζει να το «τραβήξει από τα μαλλιά» και να ξαναστήσει το Melrose Place με νέους ήρωες/ένοικους, αλλά και πληθώρα εμφανίσεων από αρκετούς βετεράνους χαρακτήρες (σε γερασμένη εκδοχή). Απ’ ό,τι φαίνεται μόνον ο πα-
ράγοντας νοσταλγία δεν ήταν αρκετός και έτσι μετά από μερικούς μήνες η σειρά ακυρώθηκε. Η κύρια αδυναμία των spin-off σειρών είναι πως πρέπει πάντα να συναγωνιστούν τις εξαιρετικά επιτυχημένες προκατόχους τους (άλλωστε αν δεν ήταν πολύ επιτυχημένες, δεν θα υπήρχε λόγος να εξελιχθούν και παρακλάδια τους). Πόσες πιθανότητες είχε να επιβιώσει λοιπόν ο Joey Tribbiani, μόνος του, μετά από το δεκαετή πανικό των Friends; Γιατί ένας φανατικός του Grey’s Anatomy να θέλει να ακολουθήσει την όχι και τόσο δημοφιλή ηρωίδα της σειράς, Addison, ως κεντρική ηρωίδα του παρόμοιου Private Practice; Προσωπικά, όταν το παρατηρώ από τη μυθοπλαστική του πλευρά, βρίσκω αρκετά ενδιαφέρον το φαινόμενο και με γοητεύει, με τον ίδιο τρόπο που με γοητεύουν αντίστοιχα «τεχνάσματα» στο αρχαίο ελληνικό δράμα! Ίσως γιατί ένα spin off προϋποθέτει πως μια ιστορία δεν τελείωσε, πως θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε κι άλλο… όσο κουραστικό και τραβηγμένο και αν μας φαίνεται.
*
Crossover: Το «πήγαινε έλα» της δικής μας καθομιλουμένης, που σαν τηλεοπτικός όρος δεν έχει την ίδια βαρύτητα. Πρόκειται για τη guest εμφάνιση ενός χαρακτήρα μιας σειράς σε μιαν άλλη, συνήθως του ίδιου τηλεοπτικού δικτύου και παραγωγού. Σύνηθες παράδειγμα ένας νεκρός της μιας σειράς ξαναζωντανεύει στην άλλη, εφόσον έχει αποδειχθεί δημοφιλής και ικανός να φέρει νούμερα.
ΒΛΕ Μ Μ Α _Λ ο γοτε χνία
ΠΕΡΙΕΡΓΟΙ ΤΙΤΛΟΙ (1)
ΤΙΤΛΟΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ’ΧΟΥΝ ΠΛΑΚΑ (ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ) _Γιάννης Θωμάς
Νιώθω υγιής που ανακάλυψα πρώτα τον Ντάριαν Λίντερ και μετά τον Ζίζεκ. Τρόπος του λέγειν, βέβαια, τα «περί υγείας», αλλά πώς αλλιώς να το πω; το ότι τον πρωτοδιάβαζα ήδη πριν από δέκα χρόνια, που ακόμα πάλευα να ξεσκαλώσω από τα αγελαία μου ντουζένια, και δεν γνώριζα ακόμα την ύπαρξη του άλλου (του Ζίζεκ), δεν το αποδίδω σε έλλειψη ενημέρωσης, αλλά σε γνήσια και ειλικρινή διάθεση φυγής. Από πού ήθελα να διαφύγω; Από την μαστούρα της ιδεολογίας, απλά. Της τότε «δικής μου» ιδεολογίας και όχι αυτής στην οποία αναφέρεται ο Σλοβένος στο βιβλίο του. Διότι, όπως όλοι εδώ στα πέριξ γνωρίζουμε, το ουσιαστικότερο συστατικό στοιχείο της ιδεολογίας, σε συμφωνία με τα υπόλοιπα υποκατάστατα –όλα τα υποκατάστατα, είναι ο μοιραίος εθισμός. Και θέλω να τους αποφεύγω τους εθισμούς γιατί είμαι επιρρεπής. Τον Ζίζεκ τον αναφέρω γιατί ανήκουν στην ίδια, κατά κάποιον τρόπο, «σχολή» με τον Λίντερ. Προσπαθούν, και ως έναν βαθμό τα ’χουν καταφέρει, να εκλαϊκεύσουν τη θεωρία του ασυνειδήτου και τον προσήκοντα τρόπο σκέψης, χωρίς, αν αυτό είναι δυνατόν, να την αλλοιώσουν υπερβολικά. Τις λεπτομέρειες επ’ αυτού τις αφήνω στους επαΐοντες. Εγώ προσεγγίζω το θέμα ερασιτεχνικά. Αυτό που βασικά τους συνδέει είναι το αποφασιστικό κατέβασμα των τρομακτικών δανείων από τη μυθολογία, τα οποία καθιέρωσε η θεωρία στα πρώιμα παραδείγματά της, στο προσιτό επίπεδο της μαζικής κουλτούρας του κινηματογράφου και της λογοτεχνίας. Πολλές φορές το κατορθώνουν με αρκετά διασκεδαστικό τρόπο και, μάλιστα, με τέτοια ευστοχία στην απλότητά τους, που είναι σαν να σου προσφέρουν ανεμιστήρα μέσα σε ιδεολογικό καύσωνα. Κάποιες προσπάθειες, ωστόσο, είναι λίγο τσαπατσούλικες και κυρίως του Ζίζεκ, ο οποίος είναι άκρως εξωστρεφής και κινείται από δυνάμεις φυγόκεντρες, θυμίζοντας λιγάκι τον ήρωα κινουμένων σχεδίων ΤΑΖ. Ανάποδη, και με μιαν έννοια συμπληρωματική, είναι η πορεία που διαγράφει και η δύναμη που κινεί τον Λίντερ, για να εντοπίσει τα θέματά του. Παρόλο που συμπαθώ και τους δύο, για διαφορετικούς φυσικά λόγους τον καθένα, εάν έπρεπε να δώσω προτεραιότητα, χωρίς κανέναν δισταγμό, θα έλεγα ότι η επικράτεια απ’ όπου ο Λίντερ ξεδιαλέγει και προκρίνει τους προβληματισμούς του, λογικά, προηγείται. Επίσης, προηγείται από άποψη γούστου και προσωπικής στράτευσης. Τέλος εισαγωγής.
60 | κοντέινερ Ιούλιος-Αύγουστος 2010
Σε αντίθεση με τα κορίτσια, που το ξέρουν από τη φύση τους αλλά δεν το λένε ούτε στον εαυτό τους, για να μην πω ούτε καν στις φίλες τους, τα αγόρια καλλιεργούν συχνότερα το έδαφος για την υποδοχή του ερωτήματος, του σχετικού με τη διαφορετικότητα των φύλων. Τα κορίτσια, προκειμένου να πειστούν για την ουδετερότητα της σχετικής απορίας ενός αγοριού, πόσο μάλλον για το ότι αυτή δεν είναι ανταγωνιστική αλλά διερευνητική και ότι σκοπό έχει απλώς την κατανόηση της βλακείας που μας βαράει κατακέφαλα, απαιτούν να αφιερωθεί, από τον «εθελοντή-επαίτη», ικανός χρόνος. Αυτό μάλλον συμβαίνει επειδή το μυστηριώδες «άλλο φύλο» είναι πάντοτε η γυναίκα, είτε αυτός που αναρωτιέται είναι κορίτσι είτε αγόρι. Σε περίπτωση που κάποιος κατακλύζεται από τέτοιες απορίες και τον ερεθίζουν αυτού του είδους τα μυστήρια, τα κείμενα του Λίντερ θα τον βοηθήσουν να συνεχίσει να απασχολείται απ’ αυτά. Το πρώτο βιβλίο του Λίντερ που κυκλοφόρησε στα ελληνικά έχει τίτλο Γιατί οι γυναίκες γράφουν περισσότερα γράμματα απ’ όσα στέλνουν;. Δεν κάνω πλάκα (το αδερφάκι του, που εκδόθηκε κάποια χρόνια αργότερα, πάνω στην ίδια θεματική γκάμα και που μπορεί να διαβαστεί σαν συνέχεια του ίδιου ατελέσφορου αλλά τόσο γοητευτικού προβληματισμού που έχει και το πρώτο, φέρει τον εξίσου απροσδόκητο/ενδιαφέροντα τίτλο Υποσχέσεις που δίνουν οι εραστές όταν είναι πια αργά!). Νιώθει κανείς κάπως περίεργα κρατώντας στα χέρια του ένα βιβλίο με τέτοιον τίτλο. Σακατεύεται ελαφρώς η διανοουμενίστικη ιδέα για τον εαυτό του, πράγμα καθόλου δυσάρεστο. Είναι, θα λέγαμε, σαν να περνάει κάποιος γνωστός από λογοτεχνικές συναντήσεις και να σε βλέπει στο καφενείο να πίνεις μπίρες, παρακολουθώντας μπάλα. Ή μάλλον, ανάποδα, σαν να σε πετυχαίνει ο ίδιος κουλτουριάρης να διαβάζεις τα ζώδια. Ή μήπως αυτό δεν είναι ανάποδο; Εν πάση περιπτώσει, ο τίτλος είναι απλώς μια ευθεία παραπομπή σε ένα κλασικό ερώτημα που έθεσε κάποτε η θεωρία και το οποίο είχε και μια σαφή απάντηση. Τώρα, για να αποφύγουμε κάποιους σκοπέλους που αφορούν προβλήματα ορολογίας, αλλά και για να δώσουμε μια γεύση αυτής της απάντησης, ας αναφέρουμε μόνο μια προέκταση αυτής που δόθηκε εκ των υστέρων και κρατάει μαγιά από το ύφος του πρωτοτύπου: «[...] θα μπορούσε κανείς να πει ότι το μόνο γράμμα που φτάνει απόλυτα στον προορισμό του είναι αυτό που δεν έχει σταλεί». Εννοείται ότι δεν πρόκειται για τα γράμματα που έχουν σκιστεί και πεταχτεί, αλλά για αυτά που έχουν κάπου φυλαχτεί, μακριά
από τον παραλήπτη που αρχικά προϋπέθεταν. Η αξία της ιδέας τους κρίθηκε υπερβολικά πολύτιμη για να ξοδευτεί στο βλέμμα κάποιου που μπορεί και να «μην την καταλάβει». Αυτές τις επιστολές (δεν) τις στέλνουμε σε έναν φανταστικό άλλο αποδέκτη, ο οποίος κατά τη γνώμη μας θα τις εκτιμήσει δεόντως. Πρόκειται γι’ αυτόν στον οποίο απευθυνόμαστε όταν μιλάμε μόνοι μας. Τέτοιου είδους παράδοξα της υποκειμενικότητας είναι ενδεικτικά της λιντεριανής προβληματικής, η οποία εκτείνεται από τη διαφορετικότητα των φύλων και τη σεξουαλικότητα, ως τις διαπροσωπικές σχέσεις γενικώς. Εναλλάσσει δε συνεχώς μέσα στο κείμενό της αυτούς τους τομείς ως πηγές των γρίφων της ανθρωπινότητας, εξετάζοντάς τους εντός της λεκτικής συνδιαλλαγής των υποκειμένων. Για συγγραφείς όπως ο Λίντερ η γλώσσα είναι η κατανόηση του πώς αυτή επηρεάζει την ανθρώπινη δραστηριότητα και παίζει σημαντικότατο ρόλο, πράγμα που περιέργως ορισμένους τους ξενίζει. Το ότι τα περισσότερα περιστατικά που αναλύονται αφορούν σε προβλήματα κατανόησης της γυναικείας θέσης και ιδιαίτερα της σεξουαλικότητάς της, πόσο μάλλον η υπόθεση ότι «οι γυναίκες δεν υπόκεινται σε γενίκευση», δεν μπορεί νομίζω να προκαλέσει εκνευρισμό σε φεμινίστριες, ειδικά όταν οι άντρες παρουσιάζονται συνήθως από απλοϊκοί έως αφελείς. Αν και τα παραδείγματά του ανθολογούνται σε μεγάλο βαθμό απ’ τον κινηματογράφο, αυτά που τσιμπάει από τη λογοτεχνία είναι τα πιο πρόσφορα, ακριβώς επειδή είναι αμιγώς γλωσσικά. Αυτό ενισχύει την πεποίθηση ότι μια ορισμένη ανάγνωση της λογοτεχνίας δεν είναι επιζήμια για τη θεωρία, και τανάπαλιν. Παρατηρήσεις, όπως ότι «η σχέση των φύλων διαταράσσεται ακριβώς επειδή διαμεσολαβείται από τη γλώσσα». Η διαφορετική χρήση της οποίας από άντρες και γυναίκες είναι, ως εκ τούτου, αποφασιστική. Όταν μιλάμε υπονοούμε πάντα περισσότερα απ’ αυτά που θέλουμε να πούμε. Αυτό το χαρακτηριστικό της ομιλίας δημιουργεί προβλήματα, σνομπάροντας, ως τετριμμένη, αυτή την επιτακτική βιασύνη της ιδεολογίας, η οποία αγνοεί επιδεικτικά την κρισιμότητά τους. Δυστυχώς δεν έχει πάρει ακόμα την απόφαση –η ιδεολογία– αν είναι απλά χάσιμο χρόνου η ενασχόληση με αυτά τα ζητήματα ή αν πρόκειται για πολυτέλεια. Πολύ κακό πράγμα η πολυτέλεια, ειδικά όταν την προσφέρεις στον εαυτό σου! (Συνεχίζεται)
KTX 24 x32 Container Epidaurus_Layout 1 6/30/10 12:48 PM Page 1
www.greekfestival.gr
2 ιουλίου - 14 αυγούστου
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 2 & 3/7
Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 30 & 31/7
ΘΕΑτΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡοΜΗ ΒΑςΙΛΗς νΙΚοΛΑΪΔΗς
ΕΘνΙΚο ΘΕΑτΡο ΓΙΑννΗς ΧοΥΒΑΡΔΑς
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
ΕΥΡΙΠΙΔΗ
Ιππής
σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου
9 & 10/7 ΑΜΦΙ-ΘΕΑτΡο ςΠΥΡοΥ Α. ΕΥΑΓΓΕΛΑτοΥ
9 & 10/7 Η ΛΕνΑ ΠΛΑτωνος μελοποιεί Κωνσταντίνο Καβάφη
Ορέστης
16 & 17/7
6 & 7/8
ABSOLUTE ENSEMBLE – ΚΡΙςτΙΑν ΓΙΑΡΒΙ ΑΛΚΙνοος ΙωΑννΙΔΗς & ΜΙΛτΙΑΔΗς ΠΑΠΑςτΑΜοΥ
SCHAUBÜHNE BERLIN τοΜΑς οςτΕΡΜΑΪΕΡ ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΑΙΞΠΗΡ
Absolute Heaven and Hellenic
Οθέλλος
23 & 24/7
Οιδίπους τύραννος
13 & 14/8
ΚΡΙςτΙνΑ ΜΠΡΑνΚο Αφιέρωμα στην Αμάλια Ροντρίγκες
16 & 17/7
ΘΕΑτΡο τΕΧνΗς «ΚΑΡοΛος ΚοΥν» ΔΙΑΓοΡΑς ΧΡονοΠοΥΛος
ΣΟΦΟΚΛΗ
ΕΘνΙΚο ΘΕΑτΡο ΓΙΑννΗς ΚΑΚΛΕΑς
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
Πλούτος
Λυσιστράτη
συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Βόλου
23 & 24/7
CHOCOLATE QUINTET ΜΑΡΙΑ ΖοΑο & ΜΑΡΙο ΛΑΓΚΙνΙΑ
30/7 ΕτΑΙΡΕΙΑ ΘΕΑτΡοΥ ΧωΡος ςΙΜος ΚΑΚΑΛΑς
Ερωφίλη – Άσκηση 2
ΚΡΑτΙΚο ΘΕΑτΡο ΒοΡΕΙοΥ ΕΛΛΑΔος ςωτΗΡΗς ΧΑτΖΑΚΗς
31/7
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ
Aχαρνής
Ερωφίλη – Άσκηση 2 & Γλέντι «Ερωτόκριτος»
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ – ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ ΘΕΣΕΩΝ 210 3272 000, (27530) 22026, 22096
Αγορά εισιτηρίων on line www.greekfestival.gr
ΜΕΓΑς ΧοΡΗΓος
ΕτΑΙΡΕΙΑ ΘΕΑτΡοΥ ΧωΡος ςΙΜος ΚΑΚΑΛΑς
ΧοΡΗΓος
ΧοΡΗΓοΙ ΕΠΙΚοΙνωνΙΑς
ΜΕ τΗν ΥΠοςτΗΡΙΞΗ
κ ρ ι τ ικ ή_ ΒΙΒΛΊΟ
χάρτινο βασίλειο _Λευτέρης Βασιλόπουλος
ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ – ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ (Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ) Το βιβλίο Μαρξισμός και επιστήμες – Ιστοριογραφικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις (Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, Μετάφραση / Επιμέλεια / Επίμετρο: Δημήτρης Διαλέτης), αποτελείται από κείμενα του Boris Hessen, του Κώστα Γαβρόγλου και του Αριστείδη Μπαλτά. Το έργο του Boris Hessen «Οι κοινωνικές και οικονομικές ρίζες των Αρχών της Φυσικής Φιλοσοφίας του Νεύτωνα» (μια «ανάγνωση» του μνημειώδους έργου που δημοσίευσε ο Νεύτων το 1687, Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, ή, όπως έχει καθιερωθεί και στην ελληνική βιβλιογραφία, Principia) κατέχει στην ιστοριογραφία της ιστορίας των επιστημών μια εντελώς ξεχωριστή, μοναδική ίσως, θέση: για πρώτη φορά επιχειρείται η μελέτη ενός επιστημονικού έργου με τη χρήση της μαρξιστικής θεωρίας για την ιστορία και τη φύση. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο συγγραφέας στέκεται κριτικά απέναντι στις βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις του Νεύτωνα, ανιχνεύοντας τη ρηξικέλευθη σημασία των ερευνών του, οι ρωσικές εκδόσεις του, μετά το 1936, «εξαφανίστηκαν από προσώπου γης». Η παρουσία του αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγκρότηση και τη δημόσια παρέμβαση στο χώρο της ιστορίας και της φιλοσοφίας της επιστήμης ενός περιορισμένου αλλά εξαιρετικά παραγωγικού κύκλου Βρετανών μαρξιστών επιστημόνων και ιστορικών (...), που κατόρθωσαν να νομιμοποιήσουν ένα νέο είδος μαρξιστικής «ιστορικής γραφής» που, εκτός από τα νέα ερμηνευτικά της στοιχεία, έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου, και βέβαια της ευθύνης, της επιστήμης.
Ανν Σέξτον ΕΡΩΤΙΚΑ ποιήματα (εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ) Μετάφραση / Εισαγωγή / Επίμετρο: Ευτυχία Παναγιώτου Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται επιλεγμένα αποσπάσματα από κείμενα και συνεντεύξεις της Ανν Σέξτον, καθώς και μια ενδεδειγμένη βιβλιογραφία. Η –βραβευμένη με Πούλιτζερ, αλλά και μοντέλο για κάποιο διάστημα– ποιήτρια, «ανάμεσα σε απόπειρες αυτοκτονίας, ψυχωσικά επεισόδια και εγκλεισμούς σε ιδρύματα νοσηλείας», γράφει και εκδίδει τους λυτρωτικούς της στίχους. Τιμώντας τη μήτρα μου Καθένας μέσα μου είναι ένα πουλί. / Χτυπώ όλα τα φτερά μου. / Θέλησαν να σε αποκόψουν / αλλά δεν θα το κάνουν. / Είπαν πως ήσουν απύθμενα κενή / αλλά δεν είσαι. / Είπαν πως ήσουν άρρωστη μέχρι θανάτου / αλλά λάθος κάναν. / Τραγουδάς σαν ένα κοριτσόπουλο. / Σκισμένη δεν είσαι. // Γλυκό φορτίο, / τιμώντας τη γυναίκα που είμαι / και την ψυχή της γυναίκας που είμαι / και την πρωταρχική ύπαρξη και την τέρψη της / για σένα τραγουδώ. Τολμώ και ζω. / Χαίρε πνεύμα. Χαίρε ποτήριον. / Ασφαλίσου, προστατεύσου. Προστάτευσε ό,τι στ’ αλήθεια νόημα έχει. // …
Τα δύο εκτενή επίμετρα που γράφτηκαν ειδικά για την έκδοση αυτή: «Μαρξισμός και ιστορία των επιστημών» (Κώστας Γαβρόγλου) και «Μαρξισμός και φιλοσοφία της επιστήμης: Επιστημονική αντικειμενικότητα έναντι κοινωνικού σχετικισμού» (Αριστείδης Μπαλτάς), όχι μόνο αποτελούν ουσιαστικά βοηθήματα για την κατανόηση του κειμένου του Hessen αλλά, κυρίως, μας παρουσιάζουν με ολοκληρωμένο και κριτικό τρόπο ουσιαστικές πλευρές και σύγχρονα ζητήματα της μαρξιστικής θεωρίας και φιλοσοφίας της επιστήμης όπως τα κατανοούν και τα βιώνουν σήμερα οι ίδιοι.
Δημήτρης Μπελαντής – Η ΟΥΡΛΙΚΕ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΜΑΪΝΧΟΦ (εκδόσεις SCRIPTA) Το βιβλίο Η Ούρλικε μετά το θάνατο της Μάινχοφ, βιβλίο τρίτο: histoire alternative (εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΕΛΑΓΟΣ) είναι ο τρίτος (και καταληκτικός) τόμος της τριλογίας του Δημήτρη Μπελαντή, με θέμα τις ένοπλες επαναστατικές οργανώσεις και το ρόλο που έπαιξαν όλοι οι εμπλεκόμενοι σ’ αυτές. Ο συγγραφέας, ως έμπειρος γνώστης (συνήγορος υπεράσπισης στη δίκη του ΕΛΑ, αλλά και υποψήφιος βουλευτής επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ), ξεκινάει από ένα μυθιστορηματικό εύρημα (η Ούρλικε Μάινχοφ δεν δολοφονείται στα λευκά κελιά του Σταμχάιμ, αλλά δραπετεύει με τη βοήθεια, φαινομενικά, της αριστερής πτέρυγας του σοσιαλδημοκρατικού, κυβερνώντος κόμματος) και καταφέρνει να συντάξει ένα –εντυπωσιακό στο βάθος του – εγχειρίδιο γεωπολιτικής, επαναστατικής ηθικής και κοινοβουλευτικής παρασιτολογίας. Και αυτό όχι μόνο για τη Γερμανία ή την Ευρώπη, αλλά και για το σύνολο του δυτικού κόσμου, για την Αφρική και για οπουδήποτε αλλού οι συνθήκες θεωρήθηκαν από κάποιους έτοιμες για μιαν ένοπλη εξέγερση.
ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΚΡΙΤΙΚΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΩΝ (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ) Επιμέλεια / Εισαγωγές: Λαμπρόπουλος Απόστολος – Μπαλασόπουλος Αντώνης. Οι Χώρες της Θεωρίας περιλαμβάνουν 17 πρωτότυπα κείμενα που, από διαφορετική σκοπιά το καθένα, απαντούν στο ερώτημα: «ποια Θεωρία, σήμερα;». Ο τόμος αυτός, αντί να αναπολεί και να αρχειοθετεί τα παλιά επιτεύγματα της Θεωρίας, αποπειράται να πιάσει το σφυγμό της στον ελληνόφωνο χώρο και στον παρόντα χρόνο. Επιδιώκει έτσι να δώσει συνέχεια στην εργασία της Θεωρίας, να την εξιστορήσει και μαζί να γίνει στιγμιότυπό της, να εντοπίσει μερικά από τα τυφλά σημεία της, χωρίς να σημάνει λήξη εργασιών, και, ενδεχομένως, να υποδείξει νέες κατευθύνσεις, αποφεύγοντας τον πειρασμό του θεωρητικού μεσσιανισμού.
Η γραφή του, πέρα από τις άλλες αρετές της (αμεσότητα αστυνομικής λογοτεχνίας, εύστοχη ανάλυση των ιστορικών δεδομένων κ.ά.), έχει, κρυμμένη, και την ποιητικότητα με τις προφητείες της: «Δεν πρέπει όμως να τρέφουμε ψευδαισθήσεις. Η οικονομική κρίση θα απαιτήσει σκληρά μέτρα για την έξοδο από αυτήν. Η ανεργία, η φτώχεια θα αυξηθούν στο δυτικό κόσμο. Αν η ύλη του 1968 συναντηθεί με τα υλικά της νέας εποχής και τις αντιθέσεις της, το μείγμα θα αποβεί εκρηκτικό για το σύστημα.» Το έργο του Μπελαντή, καλοδουλεμένο και καθηλωτικό, παρά τον όγκο του, είναι σαν ένα τραπέζι χαρτοπαικτικής λέσχης, όπου οι παίκτες έχουν ανοίξει όλα τα χαρτιά τους: να ο Μπίλι Μπραντ, μεγαλοεργολάβος της γερμανικής εθνικής συμφιλίωσης, συνομιλητής των Μόρο-Παπανδρέου, προσπαθώντας να συγκαλύψει το φασισμό του γερμανικού κράτους, του Κράτους εν γένει· ο Κάρλος «το τσακάλι», σε μια φανταστική (;) συνομιλία του με τους Σομαλούς, για να επιτεθούν στα γερμανικά κομάντος πριν σκοτώσουν τους Παλαιστίνιους αντάρτες και τον Μπάαντερ· να και ο ίδιος ο Μπάαντερ, που μέσα του ο καθεστωτικός ψυχολόγος διακρίνει ένα «ηθικό μεγαλείο»· και ο αρχιμπάτσος Χέρολντ, που κατηύθυνε το πολιτικό σώμα στις «πανοπτικές» πολιτικές ελέγχου και συνεργασίας κατά της μοριακής παραβατικότητας· κι ο σκελετωμένος Μπόμπι Μπάουμαν την τελευταία νύχτα του στο Κρόιτσμπεργκ· κι ο αποσυρμένος επαναστάτης Πέτερ Πάουλ Τσαλ στην Τζαμάικα μ’ έναν μπάφο στο χέρι· να και η Ούρλικε, σε πείσμα όλων, να διακηρύσσει βαθιές επαναστατικές αλήθειες, να λοιδορείται, να τη χειρίζονται σαν πιόνι, να θέλει ν’ ακούει όλη την μέρα μουσική και να ταξιδεύει, σε μια δεύτερη ζωή που της στέρησαν. Το προδιαγεγραμμένο τέλος δεν στερεί οτιδήποτε από τη δραματική αφήγηση – χαρίζει μόνο ένα πικρό χαμόγελο στον αναγνώστη, απ’ την αρχή μέχρι το τέλος της αποκαλυπτικής αυτής κατάθεσης: «Ο ήλιος του χειμώνα δεν διαρκεί πολύ. Αργά ή γρήγορα θα έρθει η άνοιξη ή ο χιονιάς. Το γυναικείο ένστικτό της, η γη, μύριζε την ήττα, την παρακμή». 62 | κ ο ν τ έ ι ν ε ρ Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0
Μάρκος Καραγιάννος ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΑΓΚΥΛΩΜΕΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (εκδόσεις ΟΚΤΩ) «Κάτι, όμως, πάντα μένει. Έστω κι αν θεωρείς ότι αν σφίξεις τα δόντια και το υπομείνεις θα περάσει. Κάτι μένει, σαν μικρόβιο που σε μολύνει κι εξαπλώνεται, σαν εμπειρία, σαν τρόπος ζωής. Κάθε φορά που κάνεις το κορόιδο. Κάθε φορά που δεν φυλάγεσαι. Κάθε φορά που το ψέμα που βλέπεις δεν το μαρτυράς. Κάθε αδικία πάνω σου, που μεγαλόψυχα χαρίζεις, σε τρώει. Σε κάνει άδικο.» Ένα ιδιότυπο χρονικό της γενιάς που έκανε τις καταλήψεις των σχολείων κατά τη δεκαετία του 1990. Θυμάσαι, My Bloody Valentine, την εξίσωση – Sometimes + Bottle of red wine = Nostalgia;
58 εκθέσεις—exhibitions 32 χώροι—venues 188 δηµιουργοί—artists 25 χώρες—countries
15.4—01.9 2010 www.photobiennale.gr
YΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ SUPPORTERS
ΧΟΡΗΓΟI SPONSORS
ΧΟΡΗΓΟΣ PORTFOLIO REVIEWS PORTFOLIO REVIEWS SPONSOR
ΧΟΡΗΓΟΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ HOTEL SPONSOR
XΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ MEDIA SPONSORS