Krantje Boord Spring 2014 : Verhalen uit de doofpot

Krantje Kritisch en Onafhankelijk

Verhalen uit de doofpot Deksel van de doofpot

“We moeten in de aanval”

Interview met historicus Dennis Bos over de ‘Vergissing van Troelstra’, geschiedschrijving en collectieve herinnering

Interview met dichteres en schrijfster Joke Kaviaar over haar veroordeelding

Boord

Nr. 20 I lente 2014

Verzetshelden voor Oranje of staatsvijanden?

Niet iedereen stierf als patriot voor ‘het vaderland’

Slavenverzet: de angst van de plantersklasse Ontsnappingen, en de strijd met de plantageeigenaren en het koloniaal bewind

2 Krantje Boord

Hiroshima: Breaking the Silence

T

his is an excerpt of the first chapter of historian Howard Zinn’s last book “The bomb”.

The full version can be found on our website.

Hiroshima and Nagasaki: Dangerous righteousness The bomb dropped on Hiroshima on August 6, 1945, turned into powder and ash, in a few moments, the flesh and bones of 140,000 men, women, and children.

Three days later, a second atomic bomb dropped on Nagasaki killed perhaps 70,000 instantly. In the next five years, another 130,000 inhabitants of those two cities died of radiation poisoning.

The sociologist Kai Erikson wrote on this that “the question is: What kind of mood does a fundamentally decent people have to be in, before it is willing to annihilate as many as a quarter of a million human beings for the sake of making a point.”

This question is enormously important precisely because it does not permit us to dismiss horrors as acts inevitably committed by horrible people. Also, it is a question not just about some past and irretrievable event involving someone else, but about all of us, living today in the midst of outrages different in detail but morally equivalent, to Hiroshima and Nagasaki. It is about the continued accumulation by nations of atomic weapons a thousand times more deadly, ten thousand times more numerous, than those first bombs. It is about the

by Howard Zinn

expenditure each year of a trillion dollars for these and what are soberly called “conventional” weapons.

The climate of World War II was one of unquestioned moral righteousness. The enemy was Fascism. The brutalities of Fascism were undisguised by pretense: the concentration camps, the total control of information, the roving gangs of thugs in the streets, the designation of “inferior” races deserving extermination, the mass hysteria, the glorification of war, the invasion of other countries, the bombing of civilians. There was, indeed, no reason to question that the enemy in World War II was monstrous and had to be stopped before it enveloped more victims.

But it is precisely that situation—where the enemy is un-debatably evil—that produces a righteousness dangerous not only to the enemy but to ourselves, to countless innocent bystanders, and to future generations.

First of all, can we accept the idea that England, France, the United States, with their long history of imperial domination in Asia, in Africa, the Middle East, Latin America, were fighting against international aggression? Against German, Italian, Japanese aggression certainly. But against their own?

Indeed, although the desperate need for support in the war brought forth the idealistic language of the Atlantic Charter with its promise of self-determination, when the war ended, the colonized people of Indochina had to fight against the French,

van de redactie

G

eschiedenis is een politiek instrument. Het kan gebruikt worden als een manier voor een dominante cultuur om ervoor te zorgen dat bepaalde verhalen over minderheden of beschamende gebeurtenissen verdoezeld worden en zo niet overgeleverd worden aan het nageslacht. Er bestaan zoveel verhalen die wij als middelbare scholieren nooit hebben gehoord tijdens onze geschiedenislessen. Verhalen die zo verborgen zijn dat ze wel verboden lijken. Het thema van deze nieuwe Krantje Boord is dan ook ‘Verhalen uit de Doofpot’.

We hebben de doofpot van de Nederlandse geschiedenis geprobeerd open te breken om een aantal verborgen of gemanipuleerde verhalen aan het licht te brengen. We interviewden historicus Dennis Bos over zijn favoriete verhaal uit de doofpot. We doken

the Indonesians against the Dutch, the Malaysians against the British, the Africans against the European powers, and the Filipinos against the United States in order to fulfil that promise.

Racism in the United States Hitler’s racism was brutally clear. The racism of the Allies, with their long history of the subjugation of coloured people around the world, seemed forgotten, except by the people themselves. Many of them, like India’s Gandhi, had difficulty being enthusiastic about a war fought by the white imperial powers they knew so well.

In the United States, despite powerful attempts to mobilize the African American population for the war, there was distinct resistance. Racial segregation was not just a Southern fact, but also a national policy.

A student at a black college told his

“Their side was vicious beyond description.

Therefore, whatever we did was morally right.”

in de Nederlandse verbeelding van de verzetsstrijder Hannie Schaft, wiens communistische overtuigingen effectief ontkend werden door de Nederlandse overheid. We ontdekten de fascinerende koloniale achtergronden van de nog altijd onderdrukte Marron gemeenschappen in Suriname, die diepgeworteld liggen in hun strijd tegen de slavernij. Maar ook nu wordt de geschiedenis nog altijd gemanipuleerd. Een hedendaags verhaal dat ook het gevaar loopt in de doofpot te verdwijnen is het verhaal van Joke Kaviaar, die ondanks ons gevierde recht op vrijheid van meningsuiting een celstraf kreeg opgelegd door het schrijven van ‘opruiende’ teksten.

Graag geven we jullie het volgende mee, als jullie naar het nieuws kijken of in college zitten te luisteren naar wat jullie wordt geleerd: blijf kritisch!

Veel leesplezier! De Krantje Boord redactie

Krantje Boord 3

“What kind of mood does a fundamentally decent people have to be in, before it is willing to annihilate as many as a quarter of a million human beings for the sake of making a point.”

Howard Zinn, historian and activist - 1922-2010 teacher: “The Navy lets us serve only as messmen. The Red Cross refuses our blood. Employers and labour unions shut us out. Lynching continues. What more could Hitler do than that?”

There was another test of the proposition that the war against the Axis powers was in good part a war against racism.

That came in the treatment of Japanese Americans on the West Coast. There was contempt for the Nazis, but with the Japanese there was a special factor, that of race.

After Pearl Harbor, Roosevelt empowered the army, without warrants or indictments or hearings, to arrest every Japanese American on the West Coast, most of them born in the United States—120,000 men, women, and children—to take them from their homes, and transport them to “detention camps,” which were really concentration camps.

Irony No one seemed conscious of the irony— that one of the reasons for general indignation against the Fascist powers was their history of indiscriminate bombing of civilian populations. Franklin D. Roosevelt described these bombings as “inhuman barbarism that has profoundly shocked the conscience of humanity.” But very soon, the United States and Britain were doing the same thing, and on a far larger scale.

The Allied leaders met in Casablanca in January 1943 and agreed on massive air attacks to achieve “the destruction and dis-

location of the German military, industrial and economic system and the undermining of the morale of the German people to the point where their capacity for armed resistance is fatally weakened.”

This euphemism —“undermining of the morale” — was another way of saying that the mass killing of ordinary civilians by carpet-bombing was now an important strategy of the war. Once used in World War II, it would become American policy in Korea, in Vietnam, Iraq, and Afghanistan.

One month after the Dresden bombing, on March 10, 1945, three hundred B-29’s flew over Tokyo at low altitude, with cylinders of napalm and 500-pound clusters of magnesium incendiaries. Fire swept with incredible speed through the flimsy dwellings of the poor. The atmosphere became superheated to 1,800 degrees Fahrenheit.

People jumped into the river for protection and were boiled alive. The estimates were of 85,000 to 100,000 dead.

This was accompanied in the press by continued dehumanization of the enemy.

LIFE magazine showed a picture of a Japanese person burning to death and commented: “This is the only way.”

Their side was vicious beyond description. Therefore, whatever we did was morally right. Hitler, Mussolini and Tojo became indistinguishable from German civilians, or Japanese school children. The U.S. Air Force General Curtis LeMay asserted: “There is no such thing as an inno-

cent civilian.”

There has been endless discussion about how many American lives would be lost in an invasion of Japan. A pointless discussion, based on the premise that there would have to be an American invasion of Japan in order to end the war. But the evidence is clear that the Japanese were on the verge of surrender, that a simple declaration on keeping the position of the Emperor would have brought the war to an end, and no invasion was necessary.

Indeed, much of the argument defending the atomic bombings has been based on a mood of retaliation, as if the children of Hiroshima had bombed Pearl Harbor, as if the civilian refugees crowding into Dresden had been in charge of the gas chambers. Did American children deserve to die because of the massacre of Vietnamese children at My Lai? Down to the present day, the massive bombing of civilians is justified, by intellectuals putting into respectable words the crude and brutish argument: “Sure we committed mass murder. But they started it. Our conscience is clear.”

That argument aims the slogan “Never Again” only at them, never at ourselves. It is a prescription for the endless cycle of violence and counter violence, terrorism and counterterrorism, that has plagued our times, for which the only response is: “No more wars or bombings, of retaliation.

Someone, no, we, must stop that cycle, now.”

4 Krantje Boord

Slavenverzet de angst van de plantersklasse D

e geschiedenis van de transAtlantische slavenhandel is vol van actief verzet van de tot slaaf gemaakten*.

Hun voorouders ontsnapten van de plantages, stichtten onafhankelijke gemeenschappen in het binnenland en gingen de strijd aan met de plantageeigenaren en het koloniaal bewind.

Tussen 1500 en 1850 werden elf tot dertien miljoen mensen tot slaaf gemaakt door Europeanen. Zij werden van Afrika naar Amerika verscheept. Vooral de Caraïben, toentertijd aangeduid als West-Indië, stond bekend om haar gruwelijke en onderdrukkende regime.

‘At the sight of this land of bondage, a fresh horror ran through all my frame, and chilled me to the heart’ was de beginzin waarmee voormalig slaaf en abolitionist Olaudah Equiano in 1789 West-Indië beschreef. Van alle plantagekoloniën in deze regio waren de suikerplantages van Suriname het meest berucht.

De genegeerde stem

door Joska Ottjes Er is veel aandacht besteed aan de abolitionistische beweging en haar anti-slavernijcampagnes, maar niet vanuit het perspectief van de tot slaaf gemaakten of vrouwen. De geschiedenis wordt gecreëerd en gedomineerd door de West-Europese witte man. Zo krijgt de eerste nationale boycot ooit in de Britse geschiedenis geen aandacht. Deze boycot werd vooral gedragen door vrouwengroepen die vrouwen met grootse (flyer) acties wisten te overtuigen om geen West-Indische suiker te kopen.

Om de vergeten en achtergehouden gebeurtenissen in de trans-Atlantische geschiedenis echt boven tafel te brengen, moeten we kijken naar het verhaal van de tot slaaf gemaakten zelf. Hun verzet tegen hun onderdrukking heeft een belangrijke rol gespeeld in het afschaffen van de slavernij. Historici lijken zich hier nu pas voor te interesseren.

Dagelijks verzet Verzet van de tot slaaf gemaakten tegen de systematische onderdrukking en vernedering is altijd onderdeel geweest van het slavernijsysteem. Vanaf het moment van ontvoering in Afrika probeerden veel tot slaaf gemaakten te ontsnappen. Ook

op de schepen, waar 16 procent van de tot slaaf gemaakten stierf door de erbarmelijke omstandigheden, kwamen zij in opstand, weigerden voedsel en pleegden regelmatig zelfmoord.

Degenen die het transport overleefden pleegden verzet op de plantages. In de piekjaren (1789 -1815) in de Caraïben vonden gemiddeld twee grote plantageopstanden per jaar plaats. Dit veroorzaakte veel angst bij de plantersklasse en de koloniale regering. Zij vreesden voor de verwoesting van plantages, de vele doden en de misgelopen winst die veroorzaakt werden door de opstanden.

Minstens net zo belangrijk was het alledaagse kleine verzet. De tot slaaf gemaakten vertraagden continue de productie door middel van ziekteverzuim en sabotage: ze vernielden materiaal, stichtten branden en vergiftigden planters.

Over het algemeen werden vrouwen gekocht om nieuwe werkkrachten te baren en zo transportkosten te besparen.

Het verzet van tot slaa onderdrukking heeft een in het afschaffen

Krantje Boord 5 Ook hier organiseerden zij zich tegen. Via sterke vrouwennetwerken onderwezen en ondersteunden zij elkaar in het voorkomen van zwangerschappen en het opwekken van abortussen.

Ontsnapping en stichting van autonome gemeenschappen De plantersklasse was erg bang voor ‘marronage’: het ontsnappen van Afrikanen van de plantages. De naam ‘marron’ die deze Afrikanen kregen is afkomstig van het Cubaanse woord ‘cimarrón’, wat ‘loslopend vee’ betekent. Marronage werd in Suriname de meest belangrijke vorm van verzet en leidde tot langdurige marronoorlogen in de achttiende eeuw. Ongeveer 10 tot 15 procent van de Afrikanen vluchtten in deze periode van de plantages en stichtten verschillende gemeenschappen in het regenwoud, zoals de Saramacca, Djuka, Matawai, Kwinti en de Boni. Hoewel het leven in het Surinaamse binnenland erg zwaar was, werd er, zoals tot op de dag van vandaag, zelfvoorzienend geleefd.

De marrons voerden regelmatig guerrilla-aanvallen uit op de plantages voor de plundering van goederen, om anderen te bevrijden en om zichzelf te wreken. Als reactie riep de koloniale overheid in 1730 een noodsituatie uit. Tot 1760 werden vijftig militaire expedities uitgevoerd tegen de toentertijd meest gevreesde groepen: de Saramacca en de Djuka. De expedities bleken weinig succesvol door de effectieve hinderlagen van de marrons in het moeilijk begaanbare regenwoud.

De koloniale overheid sloot hierdoor uiteindelijk vredesovereenkomsten met deze groepen in 1760, 1762 en 1768. De marrongemeenschappen waarmee deze verdragen werden gesloten konden vanaf dat moment zonder vervolging in vrijheid leven.

Tussen 1765 en 1795 vonden de oorlogen met de Boni-gemeenschap plaats, de Boni-oorlogen. Deze relatief kleine gemeenschap van 600 mensen hield zich op in het moerasgebied tussen Paramaribo en Frans Guyana. Ze werden door de kolonisten als zeer gevaarlijk beschouwd omdat ze goed georganiseerd waren, zich dichtbij de stad ophielden en ook militaire posten aanvielen. In 1772 werd een ‘Neeger Vrijcorps’ opgericht, later de ‘Zwarte Jagers’ genoemd, bestaande uit

af gemaakten tegen hun n belangrijke rol gespeeld van de slavernij.

Portret van drie Marron mannen en een kind 300 tot slaaf gemaakten. Dit was een privé initiatief van de plantage-eigenaren.

Een jaar later werd dit corps versterkt met 1600 militairen uit Nederland waarop een grote klopjacht volgde tot 1776. De Boni-gemeenschap werd uiteindelijk Frans Guyana ingedreven. Sinds 1789 heeft de Boni gemeenschap zich weer opnieuw in Suriname gevestigd.

Nog steeds strijd om bestaansrecht Van de vele marrongemeenschappen die ontstonden in verschillende kolonieën in de Caraïben hebben enkel de marrons in Suriname het overleefd. In andere landen zijn ze overwonnen door het koloniale leger of zijn ze ondertussen volledig geassimileerd. De positie van de marrons in Suriname is enerzijds te danken aan hun succesvolle strijd tegen het koloniaal bewind, anderzijds aan hun geïsoleerde ligging in het Surinaamse binnenland.

Helaas wordt deze positie sinds de jaren zestig bedreigd.

In strijd met de gesloten vredesovereenkomsten die delen van het gebied rondom de Surinamerivier aan de gemeenschappen toewezen, keurde de Surinaamse Regering in 1958 de bouw goed van een aluminium fabriek en een immense stuwdam voor energie. Na de overstroming van hun leefgebied, moesten 5000 mensen vluchten.

Daar blijft het niet bij. Vanaf 1975 werden stukken land van de Marrons afgepakt. Kort daarna, in 1986, start de Binnenlandse Oorlog gevoerd door legerleider Desi Bouterse, de huidige president van Suriname. Bekend werd het bloedbad van marrondorp Moiwana in 1986, waarbij 39 mensen omkwamen. Hierop vlucht-

ten 5000 marrons naar Frans Guyana.

Degenen die achterbleven maakten weinig kans tegen het nationale leger: honderden vrouwen en kinderen werden vermoord in de dorpen. Aan het einde van de oorlog in 1992 werden de gemeenschappen gedwongen om de landrechten waar hun voorouders voor hadden gestreden, op te geven. Onder druk van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) werden de Surinaamse grenzen daarna opengesteld voor internationale hout- en mijnwinningsbedrijven uit Zuidoost-Azië.

De druk op de marrons om weg te trekken uit de binnenlanden van Suriname neemt steeds meer toe door toedoen van grote goud en houtmultinationals. De marrongemeenschappen worden vooral bedreigd in hun bestaan en leefwijzen door de ‘goldrush’. Deze brengt het Surinaamse regenwoud in groot ecologische gevaar, omdat het door mijnbouwbedrijven gebruikte cyanide en kwik zorgt voor massale vissterfte en verwoesting van de natuur. In 2002 woonde nog maar 65 procent van de Marrons in de binnenlanden, terwijl bijna een kwart zich in Paramaribo heeft gevestigd en 11,5 procent in Nederland.

Maar ondanks dat de marrongemeenschappen uit Suriname een zware geschiedenis met zich meedragen, wordt de cultuur nog altijd levende gehouden. Om tot een vollediger begrip te komen van het koloniale verleden, is het belangrijk om de geschiedenis van dit soort gemeenschappen uitgebreid te belichten. Het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) probeert tegenwicht te bieden aan een regering die het slavenverleden uit het geheugen probeert te wissen en ontkent dat de geschiedenis van kolonisatie nog altijd gevolgen heeft voor de Nederlandse samenleving. Steun NiNsee en teken hun petitie om de stop op subsidie voor het instituut te voorkomen: www. ninsee.nl/petitie/tekenen.php. Voor een indruk van de rijke Saramakaanse cultuur en geschiedenis kun je terecht op de website van het Saamaka Marron Museum: www.saamakamarronmuseum.com. Tot slot, voor meer informatie over initiatieven tegen de goudwinning in Suriname, ga naar insidesurinamefilm.org. * Dit artikel kiest bewust voor het gebruik van ‘tot slaaf gemaakten’ in plaats van het woord slaaf/slaven. Dit om te voorkomen dat de identiteit van deze mensen, waarvan wij hun onderdrukte positie in de toenmalige samenleving willen aanduiden, niet gereduceerd blijft tot enkel het ‘slaaf-zijn’.

6 Krantje Boord

Deksel van de doofpot

Interview met historicus Dennis Bos over de ‘Vergissing van Troelstra’, geschiedschrijving en collectieve herinnering

K

rantje Boord interviewde Dennis Bos op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam, over de vroege socialistische beweging in Nederland en haar mislukte poging tot revolutie in 1918.

KB: Welk verhaal uit de doofpot zou jij graag vertellen?

DB: De meeste van dit soort verhalen kennen we niet. Ik ken ze ook niet, omdat ze zo effectief in die doofpot zijn beland.

Daar zijn geschiedschrijvers erg goed in. Er zit natuurlijk ontzettend veel verstopt in onze koloniale geschiedenis, waar nog veel onderzoek naar valt te doen. Deze geschiedenis zit vol met verborgen schanddaden van de Nederlandse staat. Niet alleen van de ‘Politionele acties’ van 1945 tot 1949 in Indonesië, maar ook zeker in de periode daarvoor, zoals de Atjeh-oorlog (1873-1914) en de Java-oorlog (1825-1830). We hebben nog steeds geen idee hoe deze zich voltrokken hebben en wat voor slachtofferaantallen ze hebben opgeleverd. Maar ook in het begin van de 20e eeuw zijn er grote stukken ongeschreven geschiedenis, zoals in de jaren twintig en dertig in Indonesië; de strijd van de Nederlandse overheid tegen het verzet van de lokale bevolking. Dit zijn zwarte bladzijdes met doodsvonnissen, ophangingen en een compleet concentratiekamp op Nieuw-Guinea voor lastige types.

door Jeremy Crowlesmith steun van de arbeiders zouden krijgen. Hij besloot het heft in eigen handen te nemen en verklaarde op 12 november in de Tweede Kamer de Revolutie in Nederland.

De uren durende rede van Troelstra maakte grote indruk. Die week waren er in Amsterdam, Den Haag, Enschede en Zaandam massale bijeenkomsten waarbij de rechterflank van de SDAP het volk in toom probeerde te houden. De linkerflank – gesteund door het Revolutionair Socialistisch Comité, een samenwerkingsverband van onder andere anarchisten en communisten – poogde ondertussen de strijdlust te verhogen en de revolutie te ontketenen.

De volgende dag, op 13 november, organiseerden revolutionaire arbeiders en soldaten in Amsterdam een demonstratie met als doel een voorman van een revolutionaire soldatenraad te bevrijden uit de kazerne op de Sarphatistraat. Meer dan 3000 mensen namen deel aan de demonstratie, die uit elkaar werd

De ‘Vergissing van Troelstra’ KB: En verhalen van dichter bij huis?

DB: We zitten nu hier in het IISG. Een kilometer verderop staat de Cavaleriekazerne aan de Sarphatistraat. Daar vond op 13 november 1918 een belangrijke gebeurtenis plaats in de laatste poging tot revolutie in Nederland.

Toen de Eerste Wereldoorlog ten einde werd gebracht in november 1918 kwam een internationale revolutionaire golf op gang. Revoluties werden verklaard in het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en in tientallen steden in Duitsland. In heel Europa vonden stakingen, protesten en opstanden plaats. Ook in Nederland heerste onrust, waardoor een echo van de gebeurtenissen in de rest van Europa leek te dreigen. Er was grote voedselschaarste en ontevredenheid over de regering. Een jaar eerder in juni 1917, had nog het Aardappeloproer plaatsgevonden, waar Amsterdamse huisvrouwen tijdens een hongersnood massaal aardappels stalen. Deze werden neergeslagen door het leger, waarbij 9 doden en 114 gewonden vielen. De woede hierover zat bij velen nog vers in het geheugen. In november 1918 zou deze woede tot uiting komen.

Pieter Jelles Troelstra, de leider van de sociaaldemocratische SDAP (voorloper van de PvdA), voelde deze woede en zelfs het revolutionaire streven bij veel van de arbeiders en soldaten aan.

Ook was hij bang dat de linkse socialisten – communisten en anarchisten – hem links zouden inhalen, en daardoor nog meer

“SDAP leider Troelstra besloot het heft in eigen handen te nemen en verklaarde op 12 nov. 1918 in de Tweede Kamer de Revolutie in Nederland.”

Krantje Boord 7

Dennis Bos is historicus aan de Universiteit van Leiden. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van Nederlandse sociale bewegingen van de 19e en begin 20e eeuw. In zijn nieuwe boek “Bloed en barricaden, de Parijse commune herdacht” schrijft hij over de herdenkingscultuur rond de Commune van Parijs in 1871. Dennis adviseert geïnteresseerden om het boek te stelen bij Boekhandel Polare, of om het bij uw linkse boekhandel te kopen.

geschoten door soldaten met minstens vier doden tot gevolg. De SDAP nam snel afstand van de acties van de revolutionairen en floot hun overenthousiaste leider Troelstra terug. De revolutionairen waren gedemoraliseerd en waren hun beoogde sociaaldemocratische bondgenoten kwijt.

De laatste poging tot revolutie in Nederland was mislukt. Troelstra sprak nogmaals de Tweede Kamer toe. Hij zei zich te hebben vergist.

Ondanks deze mislukking werd een deel van de nagestreefde doelen van de revolutionairen behaald. De geschrokken regering voerde met grote spoed progressief beleid door om het vlammende protest te sussen. Er kwam de achturige werkdag, algemeen vrouwenkiesrecht. Ook werd er sociaal beleid als de ouderdomsvoorziening ingevoerd.

Collectieve herinnering KB: Deze versie van dit verhaal is niet blijven hangen in de collectieve herinnering. Hoe komt dat?

DB: De geschiedenis is vaak een onwelkome boodschap omdat het vaak niet strookt met het soort gedrag dat de authoriteiten verwachten van de bevolking: dat ze vooral hun bek houden en netjes moet doen wat de regering zegt.

In de beeldvorming en geschiedschrijving over 1918 gaat alle aandacht naar schijnbewegingen van de sociaaldemocratie, Troelstra en zijn ‘vergissing’. Het etiket ‘de vergissing van Troelstra’ klopt

dan ook wel, maar is tegelijk de deksel op de doofpot. Het maakt het revolutionaire streven van die tijd meteen ook tot iets belachelijks. Het is een vergissing van één politiek leider, Troelstra. Meer is er, zo moeten wij geloven, ook niet aan de hand. Compleet vergeten wordt de massabeweging van linkse socialisten in

“De geschiedenis is vaak een onwelkome boodschap” Amsterdam en elders. Hoe het leger schiet op arbeiders en soldaten – een historisch moment voor Nederlandse begrippen – wordt hierdoor vergeten.

Zo wordt het beeld gecreëerd dat Nederland een rustig en mak polderlandje is waar iedereen tevreden is. Dit is niet alléén een verdraaiing van de historische werkelijkheid, maar ook bewuste public relations politiek. Als een gebeurtenis niet in dit frame past, dan hebben we het er niet meer over.

Ook de kranten van die tijd deden er aan mee. Zo wordt één van de doodgeschoten arbeiders, Dik Schrikker, neergezet alsof hij toevallig langsliep met zijn verloofde. Dit terwijl deze man al jarenlang een toonaangevende activist was in de revolutionaire beweging. Door

zijn dood als een ongeluk af te schilderen wordt de politieke angel uit zo’n gebeurtenis gehaald.

KB: De collectieve herinnering lijkt een terugkerend thema in je werk. Kun je uitleggen waarom dit voor jou belangrijk is?

DB: Ik heb het privilege dat ik mijn brood kan verdienen als historicus, maar ik voel me ook betrokken bij de beweging. Collectieve herinnering, de manier waarop sociale bewegingen omgaan met hun eigen geschiedenis, is voor mij heel interessant.

Ik koester de illusie dat wat ik schrijf kan helpen een beter beeld te vormen van het verleden. Ik wil mensen op ideeën brengen. Mensen inspireren met verhalen van vroeger.

KB: Heb je nog tips voor studenten en toekomstige sociaal betrokken historici?

DB: Je moet je niet conformeren aan wat de eisen van het vak en de academie lijken te zijn. Word een heel erg goede historicus. Maar blijf vooral ook trouw aan jezelf. Er is nog altijd ruimte voor dissidente meningen, omdat er waarde wordt gehecht aan een diversiteit aan interpretaties. Houd dus vast aan je avontuurlijke geest, en beperk je niet tot het herkauwen van andermans ideeën. En als het niet lukt binnen de academie? Geschiedschrijving gebeurt ook veel daarbuiten. Schrijf dus die verhalen; vertel het na; zet ze online; maak er een brochure over en trek die deksel van de doofpot.

8 Krantje Boord

Verzetshelden voor Oranje of staatsvijanden?

door Joanna

“Het is griezelig om te weten dat je je leven hebt gelaten voor zoveel andere mensen en dat je plotseling een vijand bent.” 1 ‘Het Verzet’ als collectieve herinnering In het gros van de nationale geschiedschrijving wordt ‘Het Verzet’ tijdens de Tweede Wereldoorlog als een romantisch en volledig gedepolitiseerd, zogenaamd neutraal, fenomeen afgeschilderd.

Middelbare schoolboeken staan vol van spannende verhalen over ‘onze helden’, die elk jaar worden geëerd tijdens de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag en als beschermers van de natiestaat worden geportretteerd. Echter, wanneer men dieper graaft in het verleden en de daadwerkelijke gebeurtenissen van die tijd onderzoekt, blijkt dat veel mensen die actief waren in het verzet zich óók verzetten tegen de Nederlandse autoriteiten. Naast hun afkeer van de nazi’s, wilden zij ook niets met het koningshuis en de klassenmaatschappij te maken hebben.

In de valse constructie van het collectieve geheugen wordt slechts onderscheid tussen de twee zogenaamde ‘botsende nationaliteiten’ gemaakt, waarbij een vals idee van eensgezindheid van het ‘Pro-Oranje’ verzet wordt gepropageerd*. Als we rekening zouden houden met diverse politieke oriëntaties binnen het anti-fascistische verzet en met visies op klassestrijd, krijgt de geschiedenis ineens een andere draai.

Hannie Schaft: verzetsheld én communiste “Je moet je voorstellen hoe ze daar heeft gestaan, daar in de duinen in de opkomende lente. Je hoort de meeuwen, de aanrollende zee en dan sta je daar helemaal alleen tussen je beulen. Niet samen met je kameraden, wat gebruikelijk was bij de executie van verzetsmensen. Elkaar steunen, elkaars hand grijpen.

De één zette het Wilhelmus, de Internationale of een psalm in als ze de dood in de ogen keken. Nee, zij stond daar helemaal alleen.”2

Het meisje met het rode haar, oftewel Jannetje Johanna Schaft (1920-1945), is bekend geworden om haar activiteiten voor het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Minder bekend is echter dat Hannie Schaft behoorde tot een communistische verzetsgroep, die tijdens de bezettingsjaren zeer actief was. Slechts drie weken voor de bevrijding werd ze doodgeschoten. Ze was pas 24 jaar. Ze was betrokken bij de moord op verschillende fascisten, collaborateurs en verraders. Een half jaar na de bevrijding werd ze met de Nederlandse vlag over haar kist en in het bijzijn van koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Bernhard herbegraven op de erebegraafplaats van Bloemendaal.

Duizenden sympathisanten stroomden

Niet iedereen stierf als patriot voor ‘het vaderland’. toe om Hannie de laatste eer te bewijzen.

Maar voor sommige voormalige verzetsstrijders was het officiële karakter van de ceremonie een onwennige ervaring. Het leek wel een politieke begrafenis, waar hoogwaardigheidsbekleders en generaals

de voornaamste posities innamen. Vrienden, familie en kameraden moesten hun plek in de ceremonie actief opeisen.

Een ‘neutraal’ verzet De communistische banden van het Nederlandse verzet is een onbesproken facet van de Nederlandse geschiedschrijving. Al snel na de machtsovername van de nazi’s ontstond een groot communistisch verzetsnetwerk tot wie Hannie Schaft behoorde en dat ook ondergronds te werk ging. Tijdens de bezettingsjaren was het linkse verzet sterk en actief, terwijl het Koningshuis in Londen verbleef.

Monarchistische en meer conservatieve verzetsgroepen zoals de Binnenlandse Strijdkrachten en de Orde Dienst kwamen laat tijdens de bezetting tot stand.

Maar de communistische identiteit van door autoriteiten uitgeroepen ‘verzetshelden’ werd niet erkend en zelfs actief onderdrukt. Zes jaar na de officiële begrafenis van Hannie werd de jaarlijkse herdenkingstocht van Haarlem naar de begraafplaats in Bloemendaal door de burgemeester verboden. Men was bang voor de voornamelijk linkse groepen en communisten die de herdenking zouden willen bijwonen. Volgens de burgemeester gold het verbod ‘ter voorkoming dat het eregraf, dit symbool van nationaal verzet, het toneel wordt van een politieke demonstratie’3. Omdat de kans bestond dat de oude mede-verzetsstrijders van Hannie en haar sympathisanten hier geen gehoor aan zouden geven, werden ter bekrachtiging vier pantserwagens, 150 politieagenten, ruim honderd marechaussees, en 75 zwaarbewapende soldaten ingezet4.

De Nederlandse Staat, die eerder nog Hannie Schaft koninklijk eerde, probeerde slechts zes jaar later haar populariteit de kop in te drukken - desnoods door haar kameraden met geweld tegen te houden.

Krantje Boord 9 Lees meer over deze lijn van denken in bijvoorbeeld het boek “An unpatriotic history of Second World War”

Hannie Schaft - het meisje met het rode haar Zij wilden dat de herdenking ‘neutraal’ zou blijven en niet politiek getint. Maar in wezen is het verbod op de herdenkingstocht uit angst voor een links georiënteerde demonstratie uiteindelijk een zeer politieke keuze, maar dan in het voordeel van de patriottistische Staat.

Het rode gevaar Toen aan het einde van de oorlog duidelijk werd dat nazi-Duitsland zou verliezen, heerste er angst voor een machtsvacuüm.

Er moest rekening gehouden worden met een mogelijk gebrek aan vertrouwen in de autoriteiten van de vooroorlogse tijd en de gestegen populariteit van de linkse en communistische verzetsgroepen. Door de revolutionaire ideeën van deze groepen vormden ze een bedreiging voor de staat en het Koningshuis5.

Deze angst kwam al tijdens de bezettingsjaren naar voren in diverse zaken, zoals de situatie die later onder de naam Velser-affaire bekend werd. Er werd gespeculeerd over een mogelijke stille samenwerking tussen Nederlandse anti-revolutionaire verzetsstrijders onder de naam Velser en de Sicherheitsdienst. Hun doel was om hun gezamenlijke vijand, namelijk de communistische en linkse beweging

in Nederland, uit te schakelen. Binnen samenwerkingsverbanden in het verzet deden zich diverse gevallen voor waarin linkse verzetsstrijders werden verraden6.

Dergelijke speculaties speelden ook een rol in het onderzoek naar de aanleiding van de dood van Schaft, waarbij mogelijk verraad door politie-illegalen van het Velser verzet heeft plaatsgevonden. Tot dusver is er echter niets onherroepelijk bewezen7.

De staat en geschiedschrijving Het zou de geschiedenis eer aan doen wanneer jonge kinderen die in Nederland onderwijs genieten een eerlijk beeld kunnen vormen van bestaande machtsstructuren die vaak een belangrijke rol vervullen in het creëren van onrechtvaardige en ongelijke processen in onze samenleving. Laten we spreken over de verschillende politieke oriëntaties, in plaats van enkel nationaliteiten.

Uit het voorbeeld van de herdenking van Hannie Schaft blijkt duidelijk dat de Staat haar herinnering slechts in stand houdt wanneer en hoe het de Staat uitkomt. Haar sympathisanten mochten Hannie Schaft alleen herinneren volgens normen die opgelegd werden door auto-

“Sixty million people died in the Second World War, and still they tell us it was the Peoples War. James Heartfield demolishes myths about World War II. The official history of the Second World War is Victors History. This is the history of the Second World War without the patriotic whitewash. The Second World War was not fought to stop fascism, or to liberate Europe. It was a war between imperialist powers to decide which among them would rule over the world, a division of the spoils of empire, and an iron cage for working people, enslaved to the war production drive. The unpatriotic history of the Second World War explains why the Great Powers fought most of their war not in their own countries, but in colonies in North Africa, in the Far East and in Germanys hoped-for Empire in the East. Find out how wildcat strikes, partisans in Europe and Asia, and soldiers mutinies came close to ending the war. And find out how the Allies invaded Europe and the Far East to save capitalism from being overthrown.” www.libcom.org/library/unpatriotic-history-second-world-war

riteiten die haar herinnering gebruikten voor hun eigen doeleinden, als nationale trots. Ter ere van de slachtoffers van het fascisme én het kapitalisme is het van groot belang te weten dat niet iedereen stierf als patriot voor ‘het vaderland’.

Er waren ook diegenen die streden voor een eind aan het fascisme en de Jodenvervolgingen, en voor een wereld zonder nationalisme, kolonialisme, klasse en uitbuiting. Net zoals we dat vandaag de dag nog steeds doen.

10 Krantje Boord

“We moeten in de aanval” D

ichteres en schrijfster Joke Kaviaar werd veroordeeld voor haar geschreven teksten en kreeg vier maanden cel opgelegd. De Nederlandse media doen er niets mee.

Onverwacht stond de Nationale Recherche bij haar op de stoep. Ze werd direct gearresteerd en haar hele huis werd doorzocht.

Ze werd verdacht van “opruiing met terroristisch oogmerk.” Het ging om een aantal teksten die ze de afgelopen jaren op haar website had geschreven, die door justitie als “opruiend” werden bestempeld.

De inval, in september 2011, kwam als een complete verrassing voor schrijfster en activiste Joke Kaviaar. Ze werd drie dagen lang met alle beperkingen vastgehouden.

Zo mocht haar advocaat niemand in haar omgeving waarschuwen dat ze vast zat.

Meer dan een jaar later, in januari 2013, werd ze veroordeeld tot vier maanden onvoorwaardelijk wegens opruiing. Het stukje “met terroristisch oogmerk” was al vrij snel uit de aanklacht verdwenen.

Volgens de Steungroep 13 September, die opgericht was na de arrestatie, “doet dat het vermoeden rijzen dat deze verzwaring van de aanklacht ten tijde van de arrestatie, de huiszoeking, en gedurende het hele onderzoek louter en alleen is toegevoegd als intimidatie, en om gebruik te maken van de vergaande opsporingsbevoegdheden uit de terrorismewetgeving.”

Krantje Boord sprak met Joke Kaviaar over haar veroordeling: “Het lijkt zwaar onderschat te worden wat van deze zaak de gevolgen kunnen zijn”, zegt Joke Kaviaar, “namelijk het oprekken van het begrip opruiing. De oorspronkelijke definitie van opruiing is als ik bijvoorbeeld zeg: “steek de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) in de fik”.

Maar in mijn teksten stelde ik retorische vragen, zoals: “Wie gaat er mee om de kantoren van de IND te bestormen en leeg te trekken, de archieven en computers te overgieten met benzine en door vuur te vernietigen?” De rechtbank is meegegaan in de redenering van justitie. Het gevaar hiervan is dat het begrip steeds ruimer wordt en je steeds minder kunt zeggen.

door Qatra

Dat heeft mij nu getroffen, maar dat kan anderen en ook mij nog een keer treffen.

Het OM heeft gezegd mijn schrijven in de gaten te houden en ook de AIVD heeft vorig jaar in een rapport gemeld dat ik ben doorgegaan met het schrijven van opruiende en dreigende teksten. Als ik nu opnieuw door het Hof wordt veroordeeld, in het hoger beroep, dan zit de kans er in dat ze me weer arresteren voor nieuwe teksten. Maar ik ben niet de enige die dat risico loopt. Ik ben zowel het voorbeeld dat ze willen stellen, als hun testcase.”

Joke’s verboden tekst Er is veel repressie gaande tegen jou: je bent veroordeeld voor het schrijven van teksten. Jouw zaak heeft alles in zich om veel landelijke aandacht te krijgen, maar het blijft bijna volledig stil. Hoe komt dat, denk je?

“Voor zover er persaandacht is geweest, bestond dat eigenlijk alleen maar uit het overnemen van de persberichten van het OM en van de rechtbank, uitzonderingen daar gelaten zoals nrc.next, Vrij Nederland en een programma op Radio 1 die mij hebben geïnterviewd. Journalisten rapporteren over het algemeen: ‘ze is veroordeeld, want het is opruiing en opruiing is strafbaar. Dat heeft niets te maken met de vrijheid van meningsuiting, en dus is het geen verhaal.’ De pers is ook nog eens hartstikke gezagsgetrouw, dat

zie je aan het overnemen van die persberichten. Er werd niks gedaan met al onze persberichten. Dit staat in schril contrast met de reactie op de arrestatie van de rechtse tekenaar Gregorius Nekschot. Er was meteen ophef. Maar hij heeft de tijd mee. Mensen horen en lezen graag dingen die tegen andere bevolkingsgroepen gaan, zoals moslims. Ik ageer daarentegen tegen de staat. In Nederland is er geen traditie om kritische dingen te schrijven, wat er in andere landen wel is. Ook in literaire kringen is er nauwelijks aandacht, laat staan steun, voor mijn zaak. In 2004 schreef ik de tekst ‘Stop Deportaties, een statement tegen de stilte’. Ik mocht het niet voorlezen, een optreden werd om die reden geannuleerd en toen ik toch kwam om de tekst uit te delen werd ik de tent uitgegooid door de literaire stichting.

Letterlijk! In Nederland willen mensen dit niet horen, het hoort niet in de poëzie, zeggen ze dan, of het ís geen poëzie. Dat zie je dus in de hele samenleving, en dus, kortom, hoeft justitie maar te beweren dat ik een extremist ben die gestraft moet worden, en niemand wil zijn vingers eraan branden.”

Er is geen sprake van iemand die op de knop drukt waardoor jouw verhaal wordt verzwegen. Maar door de houding van de media is het effect wel hetzelfde: jouw verhaal wordt verzwegen.

“Ja, de censuur in Nederland is er niet een van een duidelijke dictatuur, maar een van zelf opgelegd zwijgen, van zelfcensuur. Het past bij de hele Nederlandse mentaliteit, het polderen. Het doen alsof dingen zijn toegestaan om ze vervolgens in strakke banen te leiden. Het is net als die demonstratie de je moet aanmelden, waarna je moet gaan overleggen met de politie hoe de demonstratie gaat verlopen.

Het zit overal in, ook in de journalisten.

Die zullen zich nooit keihard ergens voor inzetten, houden liever de politiek en hun adverteerders te vriend. Alles moet vooral vriendelijk blijven, of althans zo lijken.

Het venijn van de repressie zit onderhuids, is op het eerste gezicht niet zichtbaar, net als het racisme in dit land. Nu valt wel iedereen over die ene uitspraak van Wilders, maar intussen is het racisme veel geniepiger en wordt het ontkend. Het

Krantje Boord 11

Agenda Elke dinsdag met KSU borrelen of vergaderen, zie voor data: kritischestudenten.nl Open KSU Borrel. 21.00 in Cafe de Bastaard, Jansveld 17 Open KSU Vergadering. 19.30 in Boekhandel de Rooie Rat, Oudegracht 65

‘TV and chain’, tekening door Joke Kaviaar institutionele racisme dat tot uiting komt in het etnisch profileren, in de vreemdelingenwet, in Zwarte Piet.”

dat we ons niet laten intimideren, de staat provoceren, meedoen aan de strijd, en niet alleen om de vrijheid van meningsuiting maar ook en vooral om de vrijheid van

“De censuur in Nederland is er niet een van een duidelijke dictatuur, maar een van zelf opgelegd zwijgen, van zelfcensuur.”

Wat voor pogingen onderneem je om toch die aandacht los te wrikken?

“Er is een steungroep opgericht na mijn arrestatie. Die heeft in de aanloop naar de rechtszaak geprobeerd om mensen er op te wijzen wat hier aan de hand is, door artikelen te schrijven. En in november zijn we met een postercampagne gestart. Alle vier de teksten waar ik voor veroordeeld ben, zijn op muurkranten uitgebracht. Met de expliciete oproep aan mensen om ze aan je raam of in een café op te hangen. Het idee daarachter was dat mensen dan voelen wat het is om iets te publiceren wat niet mag, waarvan je weet dat je ervoor opgepakt en aangeklaagd kunt worden. Bij de lancering van de tweede poster werd een poetry jam georganiseerd, waar we mensen opriepen om radicale poëzie voor te dragen.”

Wat kunnen mensen doen om jou te steunen?

“Allereerst: het verhaal verspreiden, op alle mogelijke manieren bekend maken.

De posters verspreiden en plakken. Zelf teksten gaan schrijven om te laten zien

beweging, want daar is het om begonnen.

We moeten in de aanval, ons niet in de verdediging laten drukken. Tijdens de zitting van de rechtbank heb ik een laatste woord gesproken van bijna een uur: een grote aanklacht tegen de staat. Dat moeten we met veel meer mensen gaan doen. Én in actie komen. Op 15 mei is het hoger beroep, daar maken we ook een actiemoment van.

De laatste muurkrant komt dan uit. Kom om 12 uur naar de Dam in Amsterdam met lijm en plakborstels en help mee de posters plakken op de weg naar het Hof. En let op: dit is dus opruiing, he?”

Meer info: www.jokekaviaar.nl / www.13-september.nl De muurkranten met de verboden teksten kun je vinden in onder meer de Rooie Rat, Oudegracht 65

7 mei – 18 juni Reading group: On Revolution

by Hannah Arendt 19.30, Rooie Rat, Oudegracht 65. Sign up now at kritischestudenten.nl 28 mei The Solidarity Economy Alternative 16:00 - 18:00, Transnational Institute, TNI, De Wittenstraat 25, Amsterdam 29 mei Critical Collective /ReInform: Iraq War 11 Years On: What’s the Real Story? 19:00 Joe’s Garage, Pretoriusstraat 43, Amsterdam 05 juni Basta! Debat: Climate Games, why are they playing with our future? 19.30, Kargadoor, Oudegracht 36 14 juni Climate Games 2014 - Levend stratego tegen kolencentrale Amsterdam Hele dag, Hemwegcentrale Amsterdam wijstoppensteenkool.nl

Krantje Boord 12

De Dodo: Portret van een pechvogel I n september 1598 landden vijf Nederlandse schepen ten oosten van Madagascar op een tropisch eiland dat Mauritius genoemd zou worden. Een paar jaar later werd het eiland door de Verenigde Oost-Indische Compagnie in bezit genomen, om vanuit daar schepen te kunnen bevoorraden. Met het paradijs dat de Nederlanders in 1598 aantroffen is het daarna nooit meer goed gekomen.

De Indiëvaarders importeerden allerlei vreemde dieren (vee, kippen, honden en katten), met grote gevolgen voor het ecosysteem. Voor het merkwaardigste dier van het eiland – een vogel met een fors achterwerk en een grote kop en snavel – zouden deze veranderingen fataal zijn.

Omdat er op het eiland geen roofdieren waren en er voedsel in overvloed was, had de dodo het vliegvermogen verloren en zich ontwikkeld tot een zware loopvogel.

Maar met de komst van de Indiëvaarders werden de palmen en ebbenbomen die de dodo’s altijd rijkelijk van voedsel hadden voorzien steeds zeldzamer door buitensporige houtkap. Herten en geiten vernielden

Dodo v.s. V.O.C. 0-1

Kritische Studenten Utrecht (KSU) is een open collectief van jongeren dat zich met woord en daad inzet voor een maatschappij gebaseerd op vrijheid, solidariteit en samenwerking. In tegenstelling tot de huidige klassenmaatschappij streven we naar een samenleving waar sociale en economische gelijkheid heerst, zonder uitbuiting, en waar behoefte in plaats van winst centraal staat. Binnen dit kader doelen we op democratisch georganiseerd onderwijs dat voor iedereen toegankelijk is. Vanuit die visie verdiepen we ons in politieke en maatschappelijke kwesties, organiseren verzet en dragen alternatieven aan. Hiermee stimuleren we de sociale en politieke betrokkenheid van medestudenten om vanuit hun eigen omgeving veranderingen teweeg te brengen.

Meer weten, met ons in contact komen of een open vergadering bijwonen? Kijk op: www.kritischestudenten.nl of stuur ons een mailtje.

Krantje Boord wil je geld Krantje Boord is gratis voor de lezer, maar helaas niet voor ons! Steun Krantje Boord en doneer aan Stichting Vrienden Van KSU, Triodos Bank, NL59 TRIO 0254 6486 14 onder vermelding van ‘Krantje Boord’

de struiken waarin de dodo’s zich schuilhielden en vertrapten hun nesten. Als eieren niet door apen werden geraapt, dan werden ze wel opgeslobberd door varkens.

Kuikens die desondanks toch nog uit het ei kropen, werden geroofd door honden en katten. Daar kwam nog eens bij dat een dodo wanneer deze eenmaal gegrepen was het op een krijsen zette, waarop zijn soortgenoten uit het struikgewas kwamen aangerend om zich vervolgens te laten doodknuppelen. Voor de zeelieden was dit ongetwijfeld een leuk spelletje.

Het aantal dodo’s liep door de komst van de Nederlanders schrikbarend terug.

Bij de dramatische vernieling van hun leefklimaat die werd aangericht door de VOC buitenpost hadden ze geen schijn van kans. Negentig jaar en twaalf dagen nadat de Nederlanders voor het eerst voet aan wal hadden gezet was het dan ook gedaan met de dodo.

Lees voor meer over de geschiedenis van de dodo het boek van Jan den Hengst: “De dodo, portret van een pechvogel.”

Krantje Boord?

NL: Krantje Boord is een kwartaalkrant gemaakt door jongeren die zich zorgen maken over de huidige maatschappij. In deze krant wordt er met een kritische blik gekeken naar onze samenleving met als doel mensen te informeren, maar vooral ook dialoog en actie te stimuleren.

EN: Krantje Boord is a quarterly newspaper made by young people who are concerned about the state of society. In this newspaper we take a critical perspective on this state of affairs with the goal of informing people, and especially to stimulate dialog and action.