Krishi Jagran Orida Magazine August 2016 final

Kéhò RûMeY ISSN 2455-1074

www.krishijagran.com

www.krishijagran.com

21 vad cì 5f ebZý:2016 #i;s 35 ahð 1 @u 2 @MÁ o"kZ2016 35Uuû

+91 9891 405 403

IWògûùe @ûkê Pûh Gaõ baòhýZ ]û^ `ifùe KúU _âa§^ aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh

www.krishijagran.com

Hkk"kk mfM+;k

Kéhò RûMeY

bûeZe @MâYú cûiòK _ZâòKû

o’kZ 1 vad 8 vxLr 2016 :i;s 35

iµû\K iõPûkK Kû~ðýKûeú iµû\K

aò_Y^þ cêLý cjûaýaiÚû_K ijûdK iµû\K aeòÂ _ZâKûe _ZâKûe

aýaiÚû_K aò_Y^ ijûdK

aòZeK _âcêL ijûdK aýaiÚû_K ijûdK _âa§K

ùfLû_ûk WòRûA^òõ

Kû~ðýûkd ijûdK

Gcþ.iò. ùWûcò^òKþ gûA^ú Acû^êafþ Gcþ.Rú. aûi^ Wû. ùK.Uú. PûõWú eaú¦â ùZaZòdû ifcþ eiêf Lû^þ iõRd Kêcûe `ejû Lû^þ eêaò ùR÷^ Aceû^þ Lû^þ \ú_gòLû icúe ZòIßûeú ùRýûZò gcðû ùiû^f jûŠû ùK.ùR ie^ý iûeû Lû^þ ùcNû gcðû @`iû^û cfòK PêõKú bêUò@û _ê^cþ aògßKcðû eòKú _êŠúe ùiû^ò@û cjûR^ ùg`ûkú cjûR^ flàú _ûùŠ ùePf ùSûaòde ùjcû gcðû _âòZú ùPøjßû^ ùR÷ù^Uþ R^i^þ eR^ú Kêcûeú Keògàû ùfjeú cú^û _ûùŠ _òâdû Zâò_ûVú @ûdgû Lû^þ aòKûg ZýûMú a^òZû ^ògû« UûKþ eûjêf iòõj @aþ\êiþ ic\ _âgû« gcðû @u ~û\a ùcûjòZ __ê eûd `êeKû^þ Kêùegú iûjùRaþ @jc\þ _a^ @ûRþùM ^ùe¦â ùgeZûùU @ûe.G^þ. ùPøùa Ké¾û aòjûeú gòaKû« C_û¤ûd @Rd Kêcûe ùK.aò. A¦òeû @kKû Mê¯û ù~ûùMg Kêcûe KòeY ùMûeùf ù\ùa¦â iòõj

iµû\K, _âKûgK, cê\âK Gaõ Êûcú Gcþ.iú. ùWûcò^òKþ GcþGiú, Kéhú RûMeY : 60/9 ZéZúd cjfû, dêiê`þ ieûd cûùKðU, Mâú^þ _ûKð ùcùUâû ùÁi^ Raf, ^ì@û\òfäú-110016 \ßûeû GPþ.Uú. còWò@û ù_âiþ aò.2, ùiKÖe-63, ù^ûGWÿû-201301 Ròfäû-ùMøZcaê¡ ^Me (dê._ú.) ‘iaðû]ôK iêelòZ ^ýûd ùlZâ \òfäú û Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ ùfLûMêWÿòK aògòÁ aòPûe ù~ûMý ùjùf _âKûgòZ ùjûA[ûG û _âKûgK/iµû\K Zýûfû Raûa\ûe ^ûjòZ.

Total Page 70 , 45503170

iµû\Kúd............8

aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh......42

Kéhò icûPûe.......10

ù\gùe eûÁâúd Kéhò Kµû^ú ùjaû CPòZþ Kò ?.........45

A`þùKû KéhK...............16

]û^ `ifùe KúU _âa§^.............48

A`þùKû KéhK...............17

‘if aé¡òùe @Yêiûee bìcòKû..............54

G ù\ge KéhK gúhð iÚû^ùe ejòùa : eû]ûùcûj^ iòõj iûlûZþKûe..........28

_â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û: GK \éhÖò_ûZ.......57

@]ôKeê @]ôK ù\gaûiúuê ùKøgk _âgòlY _â\û^ Keòaû @ûce flý: Rd« Ké¾û

iûlûZþKûe..........30

_âWKÖ fõP.........60

KéhKcû^uê cêLý ]ûeûùe ù~ûWÿòa WúWú KéhK: Wû. _ùUeòdû iûlûZþKûe..........32

ùU⊠@ûŠ ÁûAfòiþ.............62

iað^òcÜ ijûdK cìfýe iê_ûeòg Keò[ûG : iúGiú_ú iûlûZþKûe............34

iòù^cû..............64

IWògûùe @ûkê Pûh Gaõ baòhýZ...............40

ùLk.................66

Subscribe

Krishi Jagran Magazine Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak

9953756433, 9891889588

06

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

To Join Krishi Jagran Kisan Club

9891405403 Kerala Office Ramachandra Towers, Behind GHSS,Pattom, Thiruvananthapuram - 4

iµû\Kúd

www.krishijagran.com

`if aé¡ò I Rcòe CaðeZû

iµû\Kúd

~

\ò @û_Y ZúlàY \éÁòùe ù\Lôùa Z _âKéZòùe jó @û_Y iaê K ò Q ò ù\Lô _ ûeò ù a û ùKCñ V ò cìhk]ûeûe ahðû ahðêQò Z _êYò ùKCñVò cûUò gêLôfû _Wÿò `ûUò @ûñ KeòQò û Gjòiaê bòZùe `if aé¡ò G[ôijòZ Gjûe elYûùalYe iciýû ejòaû Z Gjû iû]ûeY K[û û @ûRò ù\gùe Lû\ýgiý Kcòe KûeY ~\ò aòùgæhY Keû~ûG, ùZùa G[ôeê RYû_Wÿòa Kò `ifùe aòbò^Ü KúU^ûgK I @^ý KûeYMêWÿòK ùjCQò ahðûe Kcò û cûUòe CaðeZû @bûaeê @ûce Rcòùe _ûYò c¤ @aùgûhòZ Keò ù^A[ûG û ù~Cñ KûeYeê Kcþ iòõP^e @ûagýKZû ejò[ôùf ùjñ, KéhK bûAcû^uê @]ôK _ûYò ù\aûKê _Wÿò[ûG, G[ô_ûAñ icd @^êiûùe RcòKê Caðe Keòaû ^òjûZò @ûagýK û Leò` `ifMêWÿòKe bûeZúd Kéhò I ù\ge @[ð aýaiÚûKê iê\éXÿ Keòaûùe cj ß_ì‰ð ù~ûM\û^ ejòQò û Leò` `ifMêWÿòKe C_ôû\^ 1458 Kò.Mâû/ùjKÖe @ùU, ~ûjûKò ù\gùe eaò `ifMêWÿòKe C_ôû\^Kê Lêaþ _Qùe _KûA ù\A[ûG û Leò` `ifMêWÿòK c¤ùe aòùgh bûùa ]û^, cKÑû, aûReû, cêM`kú, Zòk, jeW, ùiûdûaò^þ AZýû\ò ejòQò û Gjò `ifùe ]û^ ùjCQò cêLý `if ~ûjûKò, icMâ ù\gùe Pûh Keû~ûA[ûG I iûeû aògßùe Gjûe bìcòKû @MâYú aû cêLý @ùU û Gjò EZêùe iòõP^ Kcò Z[û ùaùk ùaùk _ûYòe @]ôKZû ùjZê `if C_ùe Leû_ _âbûa _Wÿò[ûG û GjûaýZúZ @]ôK gêÃZû Z[û Zû_cû^ ùjZê _ûYò_ûMùe @]ôK gêÃZû Z[û Zû_cû^ fMûZe aXÿòaû -Kcòaû fûMò `ifùe ùeûMRúaûYê ù\Lûù\A[ûG û G[ô_ûAñ ajêZ

aWÿ \ûdòZß aj^ KeòaûKê _Wÿò[ûG PûhúKê û Caðe `ifeê _âû¯ ùjC[ôaû 47 _âZògZ ^ûAùUâûR^þ, 42 _âZògZ `iþ`eiþ, 50 _âZògZ ù_ûUûg, 39 _âZògZ Kýûfþiòdcþ I 24 _âZògZ cýûùMÜiòdcþ _~ðý« C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û G[ôijòZ Rcòe CaðeZû Kcþ ù~ûMêñ Rcòùe lZòKûeK ùeûM I KúUûYê c¤ @ûgâd ù^aû ùjZê `ifùe c¤ lZò _jñPò[ûG û GjûaýZúZ KòQò aòhûYê ~êq KúU^ûgK eûiûd^òK iûe _âùdûM Z[û MûRe Nûi, \ê\êeû, @eL Z[û KõUû~êq aél @û\ò ùKak `ûcð C_ôû\e MêYa ûKê ^Á Keò[ûG Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ _gêcû^u ÊûiÚý _âZò lZò _jñPûA[ûG û `ifMêWÿòKùe ùKøYiò c¤ @aiÚûùe Rcòe CaðeZûKê ^òdªY Keòaû icû^ eì_ùe @û[ðòK \éÁòùe fûbKeò ùjûA ^[ûG û KéhKcûù^ Rcòe CaðeZûKê ^òR `ifùe aòbò^Ü _âYûkúùe ù~_eò, KhðY, ~ûªòK, eiûd^òK Z[û aûùdûfRòKûfþ _âYûkú @û\òùe _âùdûM Keòaûùe ^òdªY Keò_ûeòùa G[ô_ûAñ eûiûd^òK _âùdûM \ßûeû Rcòe CaðeZû Lêaþ gúNâ _âbûgûkú Xwùe ^òdªòZ Keû~ûA_ûeòa û Gjò _âYûkú jó @û[ðòK \éÁòùe fûb_â\ ùja û ùiø] @^êi§û^ \ßûeû _âcûYòZ ùjûAQò Kò KòQò ^òcÜfòLôZ igý _âKâòdû c¤ Rcòe CaðeZûKê aé¡ò Keòaû ijòZ KéhK bûAu _ûAñ fûb\ûdK ùNûhòZ Keû~ûAQò, ù~_eò, cé òðKû ùiøeúKeY, Rúùeû UòùfR ùKøgk I eiûd^òK Lû\ ^òdªY Keò[ûG û

- Giþ.iò. ùWûcò^òKþ Email : dominic@krishijagran.com

12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

08

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Kéhò icûPûe

Wûfò \e ^ì@û ùeKWð iéÁò Keòa

I

eKûeu \ßûeû aûe´ûe ùPÁû Keòaû _ùe c¤ Wûfò \eþ C_ùe ^òdªY Keû~ûA_ûeê ^ûjó aeõ \ûcþ \ò^Kê \ò^ aé¡ò ùjaûùe fûMòQòö Lûiþ bûaùe @jej Wûfòe \ûcþ aXÿê[ôaû ^ReKê @ûiòQò û G[e ^ì@û ùeKWð iéÁò Keòa Wûfò \eû û a ðcû^ Gjûe \ûcþ 180 Uuû _âZòKòùfû ejòQò Kò«ê ù\g-aòù\gùe aRûee ù~Cñ iÚòZò ejòQò Gjûe @^êiûùe LêaþgúNâ Gjûe \ûcþ 250 Uuû Kòùfû _âZò _jñQò ~òa û ùKak GZòKò ^êùjñ, ~\ò icd _ìaðeê RcûKûeúu C_ùe \éÁò \ò@û ^~ûG ùZùa Wûfò aRûeKê @ûiòaû aòk´ ùjaû ijòZ Gjûe \e 300Uuû ÉeKê c¤ QêAñ ~òa û ù\gùe jeW Wûfòe Pûjò\û 1.80 ùKûUò U^þ I Gjûe C_ôû\ _âûd 1.02 ùKûUò U^þ @ùU, ~ûjûKò @ûagýKZûVûeê Lêaþ Kcþ @ùU û @]ôK \ûaò I C_ôû\^ Kcþ ùjaû KûeYeê Gjûe \e aXÿòaû ÊûbûaòK ejòQò û

www.krishijagran.com

ahð iûeû @wêe Pûh Keò_ûeòùa KéhK

_â

Zò KéhK @]ôK `if C_ôû\^ ijòZ @]ôK fûb KeòaûKê Pûjó[û«òû Kò«ê iciýû ejòQò Kò ahðùe [ùe cûZâ C_ôû\^ còkê[ôaû ùjZê c^cêZûaKþ fûb KéhKbûAcûù^ _ûA_ûeê ^ûjû«ò û ~ûjûKò Gùa Gjò Pò«û @ûC ejòa ^ûjó û iûeû ahð `ifKê C_ôû\^ Keòaû ijòZ Gjûe fûbûõg _ûAaûKê ilc ùjùa ö Lûiþ bûaùe @wêe ùlZ Keê[ôaû Pûhúcû^u _ûAñ Gjû Lêaþ bf Lae @ùU û ù~Cñ KéhKcûù^ ahðKê [ùe @wêee C_ôû\^ Keê[ôùf ùicûù^ Gùa _ìeû ahð Gjûe C_ôû\^ fûb Keò_ûeòùa ö AReûAfþ ùam÷û^Kòcûù^ @weêe GK G_eò Kiòc aûjûe KeQê«,ò ~ûjûKò iûeû ahð _~ýð« `k `kaòûùe ilc ùja ö Gjû c¬ò ejZò û Gjò Kiòce ^ûc @fòð ÊUòþ ~ûjûKò i`kZû_aìKð aKògZò KeaòûKê _ùâPÁû PûfQòò û GjûC_ùe ajê \^ò ]eò ùlZúâd _É â Zêò ùPÁû Rûeò ejQòò û Gjò _RâûZeò @weêe Lûiþ ùjCQò Kò Gjûe 12 cûi `kaòûe ilc ejQòò û ~\ò Gjò Kiòc bûeZùe i`k ùja ùZùa LaêgþúNâ ù\gùe @weê ùlZ Keaòû `kùe KhéKcû^u @ûd Laêþ a¡ é ò NUaòûû K«òê @weêe Gjò Kiòc ùKùZ \^ò c¤ùe ù\gKê @ûiaò Zûjû Kjaòû c¤ Laêþ KÁKe û

@ûkêe iað^òcÜ \e ^ò‰ðd

I

eKûeu @ûkêe ^ìý^Zc cìfý 360 Wfûe _âZò U^ ^ò‰ðd Keû~ûAQò û @ûkêe NùeûA C_f²Zû aXÿòaû Z[û Gjûe \ûcþ C_ùe @uêg fMûAaû _ûAñ Gùa _\ùl_ ^ò@û~ûAQò û aòbò^Ü eûRýMêWÿòKùe @ûkêe KòQò bûM aXÿòKeò 15.25 Uuû _âZò KòùfûMâûc ejòa û GK ahð _ìaðeê Gjûe \ûc 7 Uuû Kòùfû [ôfû û eûÁâúd eûR]û^úùe LêPêeû aRûeùe @ûkê MZahð 30eê 35 Uuûùe Kòùfû _âZò aòâKò ùjûAQò û còkò[ôaû Z[ý @^êiûùe aòù\g aýû_ûe cjû^òùŸðgûkd GK @]ôiìP^ûùe KjòQ«ò Kò @ûkêe \e 360 Wfûe _âZò U^þ 10

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

^êý^Zc \e cìfý (GcþA_ò) C_ùe Keû~òaûKê PkòZahð ^ò‰ðd ^ò@û~ûAQò û

Mjúe

\ûcþ Kcþ, iêaò]û @ù^K

@Zýû]ê^òK ùUùKÜûùfûRò Cy c KßûfòUò~êq WòRf Kcþ Lyð

iêaò]ûùe elYùalY \úNð\ò^ _~ðý« Pûfò_ûùe

Mjúe jûùað Á e UâûKÖe PûkòZ K´ûA^þ jûùaðÁe 4 PK Z[û 2 PK aògòÁ PkûAaû _ûAñ C_f² û

Mjúe ùÆâ Rò _µ 580

Mjúe ùf¬e ùfaf~êq

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

bûeZùe aXÿò PûfòQò Uòiê KfþPe aRûe

I

\ûiað\û bûeZùe Rkaûdê _eòa ð^ ùjC[ôaû KûeYeê

aò_eúZ EZêMêWÿòKùe c¤ `ifMêWÿòKeê @]ôKeê @]ôK C_ôû\^ ùjC[ôaû ùjZê KéhKcû^u @ûMâjKê ù\Lô ù\gùe Gùa Uòiê KfþPe~êq aél Cù\ýûM 15 _âZògZ Éeùe aXÿòaûKê fûMòQò ö @ûùceòKû, @ùÁâfòdû, aòâùU^þ , ùafþRòdcþ, iòwû_êe, ùKûeò@û, Rû_û^þ, ^êýRòfûŠþ, Kû^Wÿû I cûùfiòdûùe bûeZe Uòiê KfPe~êq iûRi{û aél aXÿòaûùe fûMòQòû Gjò icdùe ù\gùe K\kú, ^ûi_Zò, @ûLê, @ûkê, jk\ú, @\û, @ùPkA, Nò-Kê@ûñeú, Mêfþ^ûe, G^Úëeòdcþ, KAñ, iòùMÜû^òdcþ, iòaâòWòdcþ, gûMê@û^þ, aûCñg, dêKûfò_Uûi, _û_êfþi, ùR÷ùUâû_û I ù_ùwûcòdû @û\ò aél C_ùe bûeZùe Uòiê KfþPe aýajûe R^òZ ùlZ Keû~ûCQò û

ù\gùe Gjò icdùe Uòiê KfPe ùlZùe 96 cû^ýZû _âû¯ Kµû^úMêWÿòK I _ûõP cû^ýZû _âû¯ _âùdûMgûkû ejòQò û Gùa _~ðý« Uòiê KfþPe Reò@ûùe iûZ ùKûUòeê @]ôK aél fûMò[ôaû _âcûYòZ Keû~ûAQò û ieKûe Gjò _¡Zòùe C_ôû\^

12

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Keû~ûC[ôaû aéle MêYa û iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ ù^g^ûfþ iûUó`òùKg^þ iòÁc `e Uòiê KfPþe ùeWþ _äû<þi (G^þiòGiþUúiú_ú) @ûe¸ KeòQ«ò, ~ûjû\ßûeû Kò ùR÷a _âûù\ýûMòK aòbûM Kµû^úMêWÿòK I _âùdûMgûkûMêWÿòKe cû^ýZû aé¡ò ùjaûùe fûMòQò û a ðcû^ G^þiòGiþ-Uúiú_úe cû^ýZû ù^aû @ûagýK ^ûjó Kò«ê Gjò ùlZâùe Kûc Keê[ôaû 90 _âZògZeê @]ôK Kµû^úMêWÿòKe cû^ýZû _âû¯ KeòiûeòQò û Gjò Uòiê KfþPe MêYa û iê^ò½òZ Keòaû _ûAñ Gjû bûeZe _â[c _âYûkú ùja û

ùlZ iûcMâú, Gùa còkòaû ijR

iûe

aòj^

ùeû_Y iûcMâú

jûAùUKþ ùlZ

Kéhò C_KeY

`if iêelû

iòõP^

@]ôK iìP^û _ûAñ jßUþi @_þ Ke«ê

\òò’ GMâòjaþùe ùeRòùÁâi^þ Keò i_äûde jê@«ê I fl fl KéhKcû^u ^òKUùe _jñP«ê

~ª_ûZò

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

Pò^ò \e _eòa ð^ ùja ^ûjó Wûfò C_ôû\^ùe 4 _âZògZ KcòQò

@

Pò

^ò \eKê ù^A @ûAiò@ûeG(AKâû) ^òRe GK eòù_ûUð _âKûg KeòQò û Gjò eòù_ûUðùe AKâûùe C_ôû\^ Keû~ûC[ôaû iûeû ahð _ûAñ Pò^ò \eùe ùKøYiò _eòa ð^ Keû~òa ^ûjó, _ìaðeê ù~Cñ cR\êZ @aiÚûùe Pò^ò \e ejò[ôfû ùijòbkò ejòa ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û AKâûùe @ûMûcú \ò^ùe 2016-17ùe Pò^ò C_ôû\^ùe Kcþ ùjaû ùja ùaûfò \gðûAQò û iìP^û ù~, _âZò Kéhò cªYûkd \ßûeû Rûeò Keû~ûA[ôaû iõLýû^ @^êiûùe MZ ahð Zêk^ûùe Gjò ahð @ûLê C_ôû\^ùe Lêaþ Kcò ~ûAQò û AKâûe iò^òde bûAi ù_âiòùWõU iaýiûPú cRêc\ûeu @^êiûùe 2016-17ùe Pò^òe _âûd C_ôû\^ 230-240fl U^þ ejò_ûùe ù~ùZùaùk MZahð Gjû C_ôû\^ 252 fl U^þ ejò[ôfû û iìP^ûù~ûMý Kò aòMZ cûiùe Pò^òe \e 1 Uuû Kcò [ôfû ù~ùZùaùk Kò ieKûe NùeûA \ûcþKê Kûaê Keòaû _ûAñ 20 _âZògZ _eòaj^ ùlZâùe fMûA[ôùf û AKâû @^êiûùe AùµûUð WêýUò (_eòaj^) R^òZ Lyð Pò^ò \e C_ùe fMû~ûC[ôaûeê Pò^ò \e Kcòaûe _âgÜ CVê ^ûjó ùaûfò Kêjû~ûAQò û

Pû’\e aXÿòa

a

hðe aòbò^Ü iòRò^þKê ù^A Pû’ Pûjò\û \ò^Kê \ò^ Lêaþ aXÿòaûùe fûMòQò û Kò«ê Pû’ C_ôû\^ùe 43 _âZògZ Kcþ ùjaûe ù\Lôaû còkòQò û @ûRòe aRûe Pûjò\û _âûd 8 _âZògZ aXÿò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û @^ý_lùe ùMûUòG ahð c¤ùe Pû’ _âûd Zò^ò iòRò^þ Pûh Keû~ûA[ûG û _â[c iòRò^þ Pû’ _ZâMêWÿòK cûyðùe ùZûkû ~ûA[ûG û @^ý iòRò^þùe Pû’Kê C c Kòic ùaûfò cû^ò [û«ò I GjûKê @]ôK _eòcûYùe Pûh Keû~òa ijòZ Rê^þ -RêfûA cûiùe ùZûk ùjûA[ûG û

14

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

ù^K eûRýùe _ûYò_ûMùe ùKøYiò _eòa ð^ NUò^ûjó ö Rcò gêLôfû _WÿòQò û _ûYò @bûa ùjZê ceêWò @aiÚû ù\LôaûKê còkòQò û 2015-16ùe ù\Lû~ûAQò ù~, 4 _âZògZ Kcò 1.647 ùKûUò U^þ ùjûA~ûAQò, ù~ùZùaùk Kò Mcj aµe `if Pûfòaû ijòZ ù\ge cêLý RúaòKû Lû\ý\âaý C_ôû\^ Lêaþ Kc aXÿòQò û Gjû 25.222 ùKûUò U^þùe _jñPòQò û 2015-16 ahð _ûAñ Lû\ý\âaý C_ôû\^ ijòZ @Mâòc @^êêcû^ Rûeò Keû~ûAQò û 2014-15 `ifahð bûeZ Lû\ýû^Ü C_ôû\^ 25.202 ùKûUò U^þ [ôfû û MZahð Zêk^ûùe `if ahð 2015-16 ù~CñVûùe Lû\ýgiý eì_ùe ]û^ I Mjc Gaõ Wûfòe C_ôû\^ùe Kcò[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û Kò«ê Wûfò C_ôû\^ Kcò[ôaû ùaùk PûCk C_ôû\^ùe aé¡ò _ûA[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û

Pò^ò còfþ C_ùe ùKûUû fûMê ùja ^ûjó : _ûgIßû^

Pò

^ò còfþùe Pò^ò aòKâò Keòaû _ûAñ ùK¦â ieKûe ùKûUû iòÁcKê \ßòZúd[e fûMê Keòùa ^ûjó û ùK¦âúd Lû\ý cªú eûcaòkûi _ûgIßû^ KjòQ«ò ù~, ùK¦â ieKûe ùKûUû iòÁcKê \ßòZúd [e fûMê Keòùa ^ûjó GcòZòùe ùi ùKøYiò bêfþ _\ùl_ MâjY Keòùa ^ûjó û ùi @ûjêeò KjòQ«ò ù~, ieKûe @^ý \_ùl_ MâjY Keò Pò^ò \eKê Kûaê Keòùa, Kò«ê ùKûUû iòÁcþ fûMê Keòùa ^ûjòñ û RYû~ûAQò Kò ùK¦â ieKûe 2012 ciòjûùe Pò^ò còfò MêWòKùe ùKûUû iòÁcKê icû¯ Keòù\A[ôùf û Gjû_ìaðeê Pò^ò còfòþMêWÿòK _âûd C_ôû\^e 10_âZògZ Pò^ò C_ôû\ gêKþk eì_ùe ù\aûKê aû¤ ùjC[ôfû û

Kéhò icûPûe

www.krishijagran.com

bf ahðûùe KéhK Lêiþ

P

kòZ ahð IWÿògûùe bf ahðû ùjC[ôaû ùjZê KéhKu IVùe ji `êUò CVòQò û @ûagýK @^ê~ûdú ahðû ùjCQò,

eûR]û^ú ùfûKuê còkòa @^þfûA^þ _eòaû

bê

aù^gßeaûiúu _ûAñ GK bf Lae ejòQò û Gùa _~ðý« ZûRû _eòaû _ûAñ ùfûK Lêaþ jAeûY ùjC[ôùf Kò«ê ZûRû

_eòaû LûAaû eûR]û^úaûiúu _ûAñ iûZ Ê_Ü _ûfUò [ôfû û Kò«ê Gùa Gcû^ue Gjò iciýû Kéhò aòbûMe @]ôKûeúcûù^ icû]û^ KeòaûKê @<û bòWÿòQ«ò û ^òKUùe Kéhò aòbûMe iPòa cù^ûR @ûjêRû bêaù^gße aûiò¦ûu _ûAñ @^þfûA^þ aýaiÚûùe _eòaû Nùe Nùe _jñPûAaûe aýaiÚû KeòQ«ò û ùbRòKûUð @^þfûA^þ ^ûcùe Gjû @ûe¸ ùja û Gjò ùiaû ùfûKcû^u Ne _~ðý« ~ûA _eòaû _jñPûAa û @û_Y GiþGcþGiþ Reò@ûùe _eòaûKê c¤ @Wðe Keò_ûeòùa û _âûe¸òK Éeùe Gjò ùiaû IWÿògûe @^êùMûk Ròfäûùe @ûe¸ ùjûAQò û

ùi[ô_ûAñ KéhKcûù^ ]û^ aêYòaûùe ù~ûe\ûe bûùa fûMò _WÿòQ«ò û IWÿògûe cêLý `if ]û^ I KéhK C_ôû\^ @]ôK ùjaûe @ûgû ejòQò û eûRý ieKûe c¤ KéhKcû^u Kéhò ùlZâùe iûjû~ý KeêQ«ò ù~Cñ KûeYeê C_ôû\^ @]ôK ùjaûùe fûMòQò û eûÁâúd PûCk @^êi§û^ iõiÚû^ @^êiûùe G[e ùcøiêcú `if @^êKìk ejòa ~ûjû\ßûeû ]û^ C_ôû\^ @]ôKeê ùja I KéhKcû^uê @û[ðòK eì_ùe ijûdZû _â\û^ Keòa û Gjò ùiaûKê aé¡ò Keòaû _ûAñ eûR]û^úe Q@Uò iÚû^ùe ùbRòKûUð @^þjßòfþ ùiaû C_f² ùja û ùbRòKûUð cûùKðUòõ _âûAùbUþ fòcòùUW iÚû_^û Keòaû _ûAñ ùK.iò. cògâ KjòQ«ò Kò C_ùbûqûcûù^ CPòZþ cìfýùe ZûRû _^ò_eòaû C_f² Keòaû ijòZ KéhKcû^uê ùicû^u C_ôû\e iVòKþ cìfý _â\û^ Keòaû @ûce _âcêL flý ejòQò û

aòbò^Ü ù_Y×iÚkùe ùLûfòa A-aRûe _äûUþ`cð: eû]ûùcûj^

ùi KjòQ«ò ù~, WòRòUûfþ _äûUþ`cðùe KéhKcûù^ Aaò_Y^ Reò@ûùe ^òRe C_ôû\ aòKâò Keò_ûeòùa û KéhKcû^u gòlû_âZò ]ýû^ eLô Gjò ù~ûR^ûMêWÿòK iõPûkòZ Keû~ûAQò û ù~Cñ[ôeê fûMêQò Kcþ _eògâcùe @]ôK C_ôû\^ Keòùa û G[ôijòZ ùi KjòQ«ò ù~, eûRýMêWÿòKùe _~ðû¯ ]^ hKcû^uê gòlòZ Keòaû _ûAñ ieKûe iûeûù\gùe \ò@û~ûCQò ~ûjûKê C_ù~ûM Keò KéhKcû^u aòKûg gúNâ 585 A-còWÿò@û _äûUþ`cð ùLûfòùa û Gjò K[û NUòa û Kéhò eûRýe cêLý aòhd @ùU û ùZYê eûRý ieKûe ^ì@û ù~ûR^ûMêWÿòK Zò@ûeò Keò Kéhòe aòKûg ùlZâùe _ì‰ð Kéhò cªú eû]ûùcûj^ iòõj GK ù_âiþ aòaé ò ijù~ûM Keòùa û @aieùe KjòQ«ò û

Ké

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

15

A`þùKû KéhK

www.krishijagran.com

G`ùKû KéhKu \ßûeû _Šê@û KéhK C_ôû\K iõMV^ (G`þ_úI) e gêbûe¸

A

`þ ù Kû Ké h Kcû^u \ß û eû iúAI gâ ú i¦ú_ cûfùjûZâûu \ßûeû _Šê@û KéhK _âWêýie Kµû^úe gêb C\þNûU^ ^òKUùe ùjûA~ûAQò ö Gjò @aieùe Wû. e^ôû ù\, ùc´e @`þ _ûfðûùcõU, A`þùKûe cûùKðUòõ WûAùeKÖe, @eaò¦ eûd I A`þùKûe @^ý @]ôKûeú C_iÚòZ [ôùf û Gjû aýZúZ ^ûaûWð, Giþ.G`þ, G. iú., A`þùKû ùUûKòI Gaõ jêMfú Ròfäû @ûWþcò^òùÁâg^ I Kéhò aòbûM, Kéhò aòmû^ ùK¦â, GdeùUf, `ûùÄUþ Kµû^ú, Kéhò RûMeY @]ôKûeú iûcòf ùjûA[ôùf û Gjò Kû~ðýKâc _½òc awkû Ròfäûe jêMêkò ù_ûÁ _Šê@ûùe @ûùdûRòZ Keû~ûA[ôfû û Gjò @aieùe _âûd 600 KéhK C_iÚòZ ejò[ôùf û _Šê@û A`þùKû KéhK _âWêýie Kµû^ú 3 Rê^þ 2016ùe ùeRòÁe ùjûA[ôfû û Gjò Kµû^úe cêLý CùŸgý ùjCQò Kò C\ýce aòKûg Keòaû I Gjûe @û[ðòK Gaõ iûcûRòK iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaû û

KéhK C_ôû\K iõMV^ùe KéhKcûù^ ^òR ^òR c¤ùe i¹òkòZ ùjûA ùKøYiò c¤ aýaiûdKê ^òR c¤ùe ijbûMòZû Keò[ôùf û ù~_eò cûQ _ûk^, KêKêWÿû _ûk^, cjêcûQò _ûk^, WûGeú AZýû\òKê Pd^ Keò @ûagýK @^êeì_ aýaiûd Keòaû ö A`þùKû KéhKcû^u \ßûeû MZ aò údahð 2015-16ùe _âûd 643 KéhK Käa Zò@ûeò Keû~ûA[ôfû ö ù~Cñ[ôùe G`þùKû KéhK 15 KéhK C_ôû\K iõMV^ iÚû_òZ Keòaûe aòPûe Keò[ôùf ö a ðcû^ ahðùe A`þùKû KéhKcûù^ 4Uò KéhK C_ôû\K iõMV^ Zò@ûeò KeòaûKê iõKÌ ù^AQ«ò û Gjò 4 KéhK iõMV^MêWÿòKùe 3Uò iMõV^ ù~Cñcûù^ MêReûUùe ùeRòùÁâi^ Kû~ðýe _âMZò C_ùe Z[û _½òc awkûe Kéhò C_ôû\K iõMV^ (G`þ._ú.I.)e bûeZ ieKûeu \ßûeû _¬úKéZ KeòQ«ò û ùeRòùÁâi^ Kû~ðý _âMZò C_ùe Z[û _½òc awkûe KéhK C_ôû\K iõMV^ (G`þ._ú.I.)Kê bûeZ ieKûeu \ßûeû _¬úKéZ Keû~ûAQò û

16

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

_Šê@û KéhK C_ôû\K iõMV^ _½òc awkû Ròfäûe jêMêkòùe 20 MâûcKê i¹òkòZ Keò Zò@ûeò Keû~ûAQò û Gjò KéhK C_ôû\K iõMV^ icìj _â[c ahðùe UcûUe I @ûkêe ùlZe cìfý i´§ð^ KeòaûKê ^ò¿ ò ù^AQ«ò û Gjû aýZúZ A`þùKû KéhKcûù^ @ûagýK ùKøgk ^òcðûY I @^ý ijûdZû ù\aûKê c^ akûAQ«ò û A`þùKû iõMV^ ijòZ RWòZ KéhKcû^uê C^ÜZ Kéhòe CPòZþ cûMð\g^ \ò@û~ûCQò , KûjóKò ^û KéhKcû^u @ûd aé¡ò _ûAa û jêMkò Ròfäûe cûUòZk _ûYòeê @ûùiðòõ^òKþ cûZâû _âÉêZ Keòaûe iúcûKê Lêaþ @]ôK còkòQò û Gjû\ßûeû ù\LôaûKê còkòQò Kò A`þùKû KéhK Gjò iõMV^Kê @ûe.I. aûUþfòõ _äûõUþ fMûAaûùe @û[ðòK ijûdZû ù\aûe `Aifû KeòQ«ò û MêReûUùe ^ûaûWð ijûdZûùe A`þùKû KéhKcû^u C_ôû\K iõMV^ iÚû_òZ Keû~ûAQò MêReûUùe 2 KéhK C_ôû\K iõMV^ Ròfäû Mû§ò^Me (ù\jMûc) ù~ùZùaùk Kò ZéZúd KéhK C_ôû\K iõMV^ iûaeKûõVû (aûaû)uVûùe 10Uò Mâûce KéhKuê ù^A Gjò i¹òk^ú ùjûA[ôfû û

Wû.ü ^ùM¦â gcðû, Wú. Rú. Gcþ.1, A`þùKû KéhK iõPûe fòcòùUWþ ^ì@û\òfäú-17

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

Gcþ@ûeþG`þe gqò fûA`þ _äiþ Uûdûe

iúcû« KéhKcû^u fûbû^ßòZ Keòaû Mâúbþi KUð^e CùŸgý

Mâ

úbiþ KUð^ fòcòùUWþ Kµû^úe @ûe¸ 1859 ciòjûùe ùjûA[ôfû, ~ûjûKò 150 ahðe _êeêYû I _âZòÂòZ Kµû^ú @ùU û Mâúiþ KUð^ KéhKcû^u _ûAñ Kéhò C_KeY Zò@ûeò Keê[ôaû iõiÚû^ @ùU, ~ûjûKò U^ðIbe _òQû jûeûjûeò \êA gj ùKûUò Uuû ùja û ù~ùZùaùk Kò Mâúbþi KUð^ Kµû^ú _âûd U^ðIbe \êA jRûe ùKûUò û Gjûe cêLý CùŸgý lê\â Gaõ iúcû« KéhKcû^uê ùlZ Keòaû _ûAñ iVòKþ C_û\û^ _â\û^ I Kéhò ùlZâe icû]û^ I Kéhò C_KeY _â\û^ Keòaû û Kµû^ú ùKûd´ûUêeùe ùKûùWiòdû GMâú A^þùUKè ùckûùe ajê ^ì@û Kéhò C_KeY KéhKcû^u _ûAñ Zò@ûeò Keò @ûiêQò û 14 GPþ_ò _~ðý« ùe¬e _ûIßûeKê aýajûe Uòfòõ, aòWòõ, eòPòõ `ûùcðg^ @û\ò _ûAñ Gjû aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjò iaê C_KeYe \ûc Gjûe C_ù~ûMòZû I C_ôû\^ @û]ûe C_ùe ^ò¡ðûeòZ ùjûA[ûG û

bû

RûfKê cRaêZ Keò[ûG U`ùfKè

^òcðûY ùlZâùe Kû~ðýgúk @Q«ò, Kò«ê RûfMêWÿòK ù~ûùWÿA VòKþ bûaùe ^[ôaûeê Gjû iVòKþ bûaùe Kûc Keò^[ûG û Kò«ê RûfKê cRaêZþ _â\û^ Keòaûùe U`ùfKè _â[c iÚû^ MâjY KeòQò û Rûfùe @ûagýKZûKê ù\Lô U`ùfKè bûeZ ahðùe 1985ùe MêReûUe bêeêP Ròfäûùe ^òRe _û\ eLô[ôfû û ^òRe iÚû_^ûe icdeê Gjò Kµû^ú ùlZ, C\ýû^ bò òK Kµû^ú I cgûu \ûCeê aõPûAaû ùjZê _äûÁòKþ RûfMêWÿòKê ^òcðûY Keû~ûAQò û ~ûjûKê _âùdûM Keò KéhK ^òRe `ifMêWÿòKê iVòKþ iêelû Keò_ûeêQ«ò û Gjò i¦bðùe Kµû^úe aeòÂ _âa§K ^òLôk ùR÷^ KjòQ«ò ù~, @ûùc _âZò iÚû^ùe _â~êq ùjC[ôaû _äûÁòKþ RûfMêWÿòK ^òcðûY KeêQê , ~ûjûKê _âùdûM Keò KéhK ^òR @^êiûùe aýajûe Keò[û«ò û KéhK bûAcûù^ ùlZ c¤ùe Rûf aòQûA _lúu Kakeê `ifKê iêelû ù\aû ijòZ cgû \ûCeê c¤ ^òRKê iêelòZ eLôaûùe GjûKê C_ù~ûM Keò[û«ò û KéhKu Pûjò\ûKê ù\Lô Kµû^ú Cq Rûf ^òcðûY Keòaûùe ùagþ Z_ôeZû _âKûg KeòQò û

@û

cKê ^òR `ifMêWÿòKe Lûiþ bûaùe `k-`êfKê iêelû ù\aû _ûAñ ajê _âKûe C_ûd @af´^ KeòaûKê _Wÿò[ûG û ù~_eò aòMZ \ò^ùe ùlZùe QòUòKòYò ]eò \ò^ iûeû _lúcû^uê NCWÿûAaû Pûhú ùlZùe RMòaiê[ôfû û Gùa Gjò C_ûd Lêaþ _êeêYû ùjûAMfûYò, KûjòñKò ^û @ûRòKûfò @]ôKûõg KéhK ùlZùe `ifKê iêelòZ elòaû _ûAñ ùicûù^ Rûf C_ùe ^òbðe KeêQ«ò ö GcòZò Z ajê Kµû^ú Rûf

eZe @Mâ Y ú Kµû^ú Gcþ @ ûeþ G `þ e @ûe¸ 1946ùe ùK. Gcþ. ùc÷^^þ ùc÷_òfäA cûWâûiVûùe _â[ùc ùMûUòG Uûde Zò@ûeò Keò ^òcðûY Keò[ôùf û Gcþ@ûeG`þ Kµû^ú bûeZe _â[c Kµû^ú ùjûA[ôfû ~ûjûKò Gjû dê^ûAùUWþ ùÁUþiùe c¤ ^òRe Uûde GKèù_ûUð KeòQò ö Gjò Kµû^ú @ûRò _âûd iûeû eûRýùe _jñPò _ûeòQò û ùKûG´ûUêee ùKûùWgòdûùe @ûùdûRòZ Keû~ûA[ôaû GMâòú AùUõKè ùckûùe Gcþ@ûeþG`þ gqò fûA`þ _äi 13 6-28 Uûdûe ù^A @ûiòQò û Kµû^úe _âZò^ò]ô @aâûjcþ ùRûùi`þ Kéhò RûMeYKê iûlûZþKûe @aieùe KjòQ«ò Kò Gjò Uûdûe cj ß ùjCQò ù~, Gjû ajêk bûaùe _âPkòZ, Z[û @]ôK cûAùfRþ ù\LûA[ûG, ~ûjûe ^òcðûY ^òdcòZ @û]ûe C_ùe Keû~ûCQò G[ôijòZ Gjû \úNðiÚûdú @ùU û KéhKcûù^ KjòQ«ò ùicûù^ Gcþ@ûeþG`þ C_ùe ùKak beiû Ke«ò Zûjû ^êùjñ, aeõ GjûKê ùlZ Kû~ðýùe ^òRe iû[ú ùaûfò cYò [û«ò û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

17

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

ùKGGiþaúe \éXÿ \ûaò Cy ù\gùe _âZò Zò^òRYùe RùY MêYa û~êq C_KeY aýqò @ûce MâûjK

ùK

GGiþaú GùMâû ùiûfêýgõiþe GK Giú Kµû^ú @ùU, ~ûjû C\ýû^bò òK Kéhò i´§òZ icÉ _âKûe C_KeYMêWÿòK GVûùe aòZeY Keû~ûA[ûG û Gjò Kµû^ú cû¤cùe ùQûU-aWÿ I Cy MêYa û~êq C_KeYMêWÿòK i_äûA ù\ge C_ùbûqûcû^u ^òKUùe _jñPûA[ûG û Kµû^úe ùRù^eûfþ cýûù^Re [ðûci cû[êý Kéhò RûMeY UòcþKê KjòQ«ò ù~, @ûRòKûfò C\ýû^ bò òK Kéhò Keòaû _ûAñ ùfûùK Lêaþ @ûMâj _âKûg KeêQ«ò û GcòZòùe Gcû^uê `êf-_ZâMêWÿòKê KûUòaûfMûAaû _ûAñ KQòò ^û KQòò C_KeY @ûagýK _W[òÿûG û ùi @ûjeêò KjQò«ò ù~, Gjò K[ûKê ]ýû^ùe eLô @ûc Kµû^ú Gjû ^¿ò ò ù^AQò Kò C\ýû^ b òKò Khéò C_KeY i´§Zò icÉ _Kâûe _ùâ`g^ûf iûcMúâ, fû^þ KUe, ùWiâe, ù_iâe _µ AZýû\ò Cy MêYa û~êq C_KeYMêWÿòK i_ûäA Keaòû _ûAñ û @ûRò Gjò Kµû^úe ^ûc \lòY b û e Z ù e iùaûðC_ùe ejQòûò ajê ùfûK @ûce C_ôû\MêWÿòKê aýajûe Keò aùògh i«Áê @Q«ò

ù\

gùe _âZò Zò^ò RYùe RùY aýqò ùMû\ùeRþ GùMâûùbUþ C_ôû\Kê C_ù~ûM Keò[û«ò û icûRùe ^òRKê i`û iêZêeû eLôaûe KûeY ùjCQò Kµû^úe ùfûK_âòdZûeê c¤ @]ôKZe bûaùe RYû_Wÿò[ûG û Kµû^úe ^ûc ù\gaòù\gùe c¤ ^ûcCRßk KeòQò, _âûd 117 ahðe Gjò _êeêYû Kµû^ú @ùU û ùMû\ùeRþ GùMâûùbUþ fòcòùUWþ Kµû^ú Kéhò i´§úd C_ôû\ c¤ _âÉêZ KeêQò û icûRùe ù~Cñ _âKûe @^ý C_ôû\MêWÿòK _âZò ùfûK_òâdZû ù\LôaûKê còkêQò ùijò_eò Kéhò C_ôû\MêWÿòK _âZò KéhKbûAcû^u @ûMâj c¤ ùMû\ùeRþ GùMâûùbUþ _ûAñ ejòQò û Kµû^ú C e _âù\ge Geò@û A^þPûRð _ú. Giþ eûùVûe Kj«ò ù~ Kµû^ú icÉ aMðu _ûAñ C_ôû\ _âÉêZ KeêQò û KéhKcû^u jòZKê \éÁòùe eLô Gjò C_ôû\ fõP Keû~ûAQò, ~ûjûKò `ifùe C_ù~ûM Keò KéhKcûù^ _~ðýû¯ fûb _âû¯ Keò_ûeòùa û

aêfþ GùMâû ù_äûe _âùdûMùe A§^ Lyð Kcþ ùja : Gcþ ùcMûeûRþ

bû

eZùe GcòZò ajê Kµû^ú ejòQò ~ûjûKò, Kéhò C_KeY bkò KßûfòUòùbUe, ùeûUûùbUe I Gjûe ùaäW AZýû\òe ^òcðûY Keò[û«ò û Kò«ê bûeZùe ^´e (Ißû^þ) 1ùaäWþ ^òcðûZû Kµû^ú aêfþ GùMâûKê cû^ò [û«ò û Gjò Kµû^ú ùeûUeú KfÖòùbUe, ùeûUeú KfÖòùbUe ùaäW, _ûIße Uúfe ùaäWþ, jûùbðÁe ùaäWþ ijòZ @^ý Kéhò ~ªMêWÿòKê ^òcðûY Keò[ûG û aêfþ GùMâû ^òKUùe ^òRe gqògûkú eòbiòðaf ù_äû _âÉêZ KeòQò û Gjû jûAùWâûfòþ eòbiòðaf ù_äû @ùU, ~ûjûKò gqò ùlZâùe @ùjZêK lcZû iµ^Ü @ùU û

Kµû^úe aòRòù^þi ùWbf_ùcõU cýûù^Re Gcþ. ùcMûeûR KjòQ«ò Kò aêfþ GùMâûKê ù_äû ùc ùjaò WaäëýUò jûAùWâûfòKþ iòùfŠee aýajûe Keû~ûA[ûG û Gjû cûUòKê _Uk Keòaûùe Lêaþ ijRùe ùjûA[ûGö Gjû\ßûeû 10eê 14 AõP _~ðý« Mbúe cûUòKê ùLûkòaû ijòZ C_e Zk Keòaûe ilc c¤ ejò[ûG û Gjûe _âùdûMùe UâûKÖeùe 18

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

A§^ Lyð @]ôK jêG ^ûjó û KûjóKò ^û ùaäWþ ù_^þ I @ûM Gaõ _QKê cûUòKê NìeûA cûUòe ùUkûKê bûwò icZêf Keòù\A[ûG û Gjò KûeYeê cûUò ijRùe IfU _ûfU ùjûA~ûA[ûG ö G[ôijòZ cûUò cêfûdc I ^c^úd Keòaû ijòZ Gjû @ûcðKê Cy MêYa û Z[û cRaêZ _â\û^ Keò[ûG û aêfþ GùMâû @ûRòKûfò MâûjK ùiaû _ûAñ ùagþ fûMò_WÿòQò, Gjûe Pûjò\û c¤_âù\gùe ajêk bûaùe ù\LôaûKê còùk, G[ôijòZ iê\éXÿ aòâùKZû ùU^þIßKð c¤ iÚû_òZ Keû~ûAQò û

“_âZòbû ^òR eûjû ^òùR jó ^ò¡ðûeòZ Keò ù\A[ûG I ^òRe \ú_ ^òùR jó _âRßkòZ Keò[ûG ”

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

@ûce icÉ C_ôû\ @ûAGiþ@ûA ^ûcùe LýûZò fûb KeòQò : jeòùcûj^þ

Ké

hò Kû~ðýùe iòõP^Kê _âcêL eìù_ _eòMYò Keû~ûA[ûG I _ûYòe iêMcZû jó ùlZ _~ðý« _jñPûAaûùe _ûA_þ jó cêLýZü @ûagýK _Wÿò[ûG û iòõP^ Gjò @ûagýKZûKê ¤û^ùe eLô @ù^K Kµû^úMêWÿòK _ûA_þ ^òcðûY Keòaû @ûe¸ Keòù\AQ«ò, Kò«ê Gjò icÉ _ûA_þ c¤ùe gâú @¹û^ _äûfòce _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kµû^ú _òaòiú _ûA_þKê ^òcðûY Keò GK aéjZþ i`k C\ýc eì_ùe ^òRKê iÚû_òZ KeòQò û Gjò Kµû^ú _úaúiú _ûA_þ, Wâ_þ `òUòõ _ûA_þ, afþ ùbfêý AùfKÖâòKûfþ _ûA_þ ijòZ @^ý _âKûee _ûA_þ c¤ ^òcðûY I aòZeY Keû~ûA[ûG û

Kµû^úe WûAùeKÖe jeòùcûj^ Kéhò RûMeY Uòcþuê KjòQ«ò Kò @ûce Kµû^ú Wâò_þ iòõP^ _ûAñ _úaúiú _ûA_þe GK _âcêL ^òcðûZû I @û_ì ðòK ðû @ùU û @ûce C_ôû\ C}éÁ

KõPû cûfþ ^òcðòZ ùjûA[ûG û ~ûjûKò @ûAGiþ@ûA ^ûcK @^êiûùe Keû~ûAQò û @ûcûe C_ôû\ @^ý Kµû^MêWÿòKe C_ôû\ Zêk^ûùe \úNð icd _~ðý« Kûc Keò[ûG û G[ôijò @ûce C_ôû\MêWÿòK Kcþeê Kcþ iÚû^ùe @Zò ijRùe eLû ~ûA_ûeò[ûG û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò C_ùbûqûcûù^ aògßi^údZû, MâûjKcû^u ijòZ C c iµKð eLôaûe _ûe\gðúZû I ù^÷ZòKZû ùjZê MâûjKcû^u c^Kê KòYò ùicû^u ^òKUZe ùjûA aýaiûd Keòaû ijòZ Kµû^úe cêLý ùiâûZùe iûcòf Keòaûùe ùagþ ijù~ûM Keò[û«ò û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

19

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

@û]ê^òK Kéhò ~ªMêWÿòKê _ûAñ aòLýûZ ù^g^ûf GùMâû AŠÁâòRþ

@û

Ròe ~êMKê ùcgò^þ ~êM Kêjû~ûA [ûG û a\kòaû icd ijòZ ^aú^ ùKøgkMêWÿòKùe ùlZMêWÿòKùe c¤ ^òRe Mbúe iÚû^ iéÁò KeòQò û @ûRò bûeZe _âûd _âZò ùlZâùe @û]ê^òK ùKøgk \ßûeû Kéhò Kû~ðý Keû~ûCQò û Gjò KWÿûù^g^ûf GùMâû AŠÁâòRþ Kµû^ú ^òRe iû[ðK ù~ûM\û^ùe ejòQò û Lûiþ bûaùe iúWþ Wâòfþ ^òcðûY _ûAñ Kµû^ú iµì‰ð bûeZùe aòLýûZ û _¬ûae Gjò Kµû^ú ajê _âKûee @û]ê^òK Kéhò C_KeYMêWÿòK bkò `UòðfûARe ùÆâde, ùbRòùUaf iúWe, cfÖú Kâû_þ _äûUõe Ròùeû iúWþ cþfUú _äûõUe AZýû\òe ^òcðûY

Gaõ aòZeY Keò[ûG û Kµû^úe cûùKðUòõ cýûù^Re \c^ ~êq Kjò[ôùf Kò @ûùc @û]ê^òK Kéhò ~ªMêWÿòKê ^òcðûY KeêQê û ~ûjûKò KéhKcû^uê _eògâc Kcþ ùja Kò«ê C_ôû\^ @]ôK ùja û ùi KjòQ«ò Kò Kµû^úe C_ôû\ i_äûA ù^_ûk, `òfò_ûA^þi, aêKðò^û `ûùiû, ^ûAùReò@û, ùK^òdû, dêGiþG, bòGZþ^ûcû, ùcKèòùKû @û\ò ù\gMêWÿòKùe Keû~ûCQò û

@ûce C_ôû\ KéhKcû^u MY_Zò GùMâû AŠÁâòRþe @ûagýK _ìeY Keòaû ùiûfûe ùÆâde _ûAñ C_f² : G. ceûM[cþ

ù~

ùZùaùk gÉû iòõP^ C_KeYMêWÿòKê K[û @ûiò[ûG, ùiùZùaùk ùKGiþG^þGcþ Kµû^úe ^ûc ^ò½d @ûiò[ûG û Gjò Kµû^ú @^ý Kµû^úMêWÿòK @ù_lû gÉûùe C_KeY _âÉêZ Keò aòKâò Keòaûe \éXÿZû ejòQò û Kµû^úe ù`KÖeú cýûù^Re G. ceûM[cþ KjòQ«ò Kò @ûce Kµû^ú iòõP^ i´§òZ icÉ _âKûe C_KeY bkò Wâò_þ ùU_þ, Kù^KÖe, `òfÖe, Wâò_þ KòUþ, ùe^þ ùjûiþ AZýû\òe ^òcðûY Keò[ûG I Gjò icÉ C_ôû\ KéhKcû^uê gÉû \ûcùe C_f² Keò[û«ò ö Gjû\ßûeû @ûùc KéhKcû^u ^òKUùe ijRùe _jñPò _ûeòaû û Gjò Kµû^ú iµì‰ð bûeZùe ^òügêKæ C_ôû\ _jñPòaûe lcZû c¤ ejòQò û

20

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

M

Y_Zò GùMâû AŠÁâòRþùe ùKûùWÿiòdûùe @ûùdûRòZ GùMâû AùUõKè @ûRòKûfò gúhðÉe QêAñaû ijòZ ^òRe ^ì@û C_ôû\MêWÿòK KéhKcû^u ijûdZû _ûAñ fõP KeòQò û Kêjû~ûCQò Kò fõP Keû~ûA[ôaû Gjò ùckûùe Kµû^ú ùiûfûe ùÆde fõP Keòaûùe cêLý @ûKhðYe ùK¦â iûRòa û ^òRe C_ôû\ aòhdùe cûùKðUòõ GKþRòKêýUòbþ @ûe. gâú^òaûi^ KjòQ«ò ù~, @ûùc ùÆdee i´§òZ ajê _âKûe C_ôû\ _âÉêZ KeêQê, ~\ò KéhKcûù^ WòùRf ù_ùUâûfe iciýûKê ]ýû^ùe eLô @ûce ùiûfûe ùÆâdeKê Pd^ `if bf ùja û G[ôijòZ KéhKcûù^ ùiûfûe aò]ôùe Pûfê[ôaû ùÆdeKê aýajûe Keò @]ôK fûb KcûA _ûeòùa û Gjò _¡ZòKê ]ýû^ùe eLô @ûùc GjûKê _âÉêZ KeòQê û

@ûRò Pûhú KY Êû]ú^ @ùU

www.krishijagran.com

@ûRò Pûhú KY Êû]ú^ @ùU

@û

Rò @ûùc ù\ge 70Zc Êû]ú^Zû \òai _ûk^ KeòaûKê ~ûC@Qê û Kò«ê @ûRòc]ý ù\ge @]ôKûõg MâûcúY Geò@ûùe Pûhúcûù^ ùKak Pûh C_ùe ^òbðe Ke«ò û ù\gùe Pûh Gaõ Pûhúcû^ue @ZòZ, aZðcû^ I baòhýZKê ù^A Pò«ûKeòaû_ûAñ Kûjûeò ^òKUùe icd ^ûjó û @ûRò IWògûùe Pûhú, @ûcôjZýû _eò NéYý _^ÚûKê MâjY KeòaûKê _QûC ^ûjó û

1947 ciòjûVûeê 1916 ciòjû _~ðý« aòbò^Ü ieKûeú Pûhú _ýûùKRþ e aýaiÚ û Kû~ð ý Kûeú ùjC[ôùf c]ý @ûRò Pûhúu bûMý A¦âù\au jûZùe I ùK¦âúd @^ê\û^ eûRý ieKûeu jûZùe iòcúZ ùjûA ejò~ûA@Qò û Êû]ô^Zûe 69ahð aòZò~ûA[ôùf c]ý Pûhúe baòhý^ò]ô _ûY×ò fêUþ ùjC[ôaûiÚùk, eûRýe KéhòùlZâ I Pûhúe baòhýZ @§Kûecd ùjûA~ûA@Qò, ~ûjû\ßûeû RùY PûhúUòG EYbûeeê cêqò_ûAaû \ìùe[ûC, ùi Zûe ùQûU iõiûeKê bûZ, Wûfò ù~ûMûAaûe lcZû c]ý jeûA@Qò û Kò«ê PûhúUòKê aû\þþù\ùf, Gjò eûRý Kò´û ù\gùe ùKøYiò ùa_ûeú, PûKòeò@û Kò´û Cù\ýûM_Zò EYbûeùe @ûcôjZýû Keòaûe ^Ròe ù\LôaûKê còùk^ûjó û 2006-2007Vûeê 2014-15 ahð _~ðý« Pûhúcû^u _ûAñ C¡Á ò [a ô û NFSM, RKVY, ATMA, BGREI, ajò^ ù~ûR^û, gúâ _¡Z,ò Khéò ~ûªúKeY, KõKU òâ Lkû, cZéK ò û I Rk iõelY, iûe iaiþWò,ò A^iþýe ê û^,è C\ýû^ Khé,ò _@òûR cg ò ^, @ûkê cg ò ^ _eò ab ò ^ ò Ü ù~ûR^û\ûßeû Pûhúcû^ue @û[K ôð iZòÚe ò i] ê ûe @ûiò Q ò ù aûfò Kê j û~ûC[ô a ûùaùk Gjû aò b ûMúd @]ôKûeúcû^u \ßûeû @iû]ê C_ûdùe _eòPûkòZ ùjûA@ûi@êQòû Pûhúcû^u _ûAñC¡Á ò [a ô û A^_þUê ~[û ajò^, iûe, Jh], ahò I ùah÷dKò mû^ ùKøgk AZýû\ò Pûhú _ûLùe VKòþ icd, cû^ I _ecòûYùe _jTPþò ^_ûeò KûMR K´òû @iû]ê ùa_ûeò _ûLùe icòúZ ùjûA ej~ ò ûC@Qò û @ûùc ùKcòZò Kjòaê Pûhú Êû]ú^ @ùU û ùZYê Pûhúe baòhýZKê @ûLô @ûMùe eLô Gjò

ù~ûR^ûe GK CBI Kò´û CyÉeúd Z\« ùjaû ijòZ Pûhúcû^uê Êû]ú^Zû ù\aû_ûAñ ^òcÜ iêaò]ûcû^e c]ý ^òZû« @ûagýKZû @Qòò û (1) Kéhò ùlZâKê gòÌe cû^ýZû, (2) _âûKéZòK aò_~ðýd lZòe CPòZ beYû, (3) ù~ùKøYiò ieKûeú @^ê\û^ eûgòKê iò]û Pûhúe aýûu LûZûKê _â\û^, (4) Pûhe aýajéZ A^þþ_êUþ , PûhúKê ù~ùKøYiò RûMûeê KòYòaû_ûAñ Êû]ú^Zû ù\aûijòZ Êò K é Z ú _â \ û^ (5) IWò g û ieKûeu @Wð e ^õ.INP/(S)34/13 7398/Ag. Dtd.30.04.13 Kê ~[ûgòNâ fûMê,(6) bûMPûhúKê iò]û ikL @^ê\û^ eûgò _â\û^, (7) Pûhúe C_ôû\òZ \âaý aòKâòe iêaò]û ij CPòZ cìfý _â\û^ I KéhòaòbûMe cûùKðUòõ @`òieu\ßûeû aòKâòaUûe iêPûeê Z\ûeL, (8) KéhòaòbûMe aòbò^Ü KéhòbòZòK ù~ûR^û, C^ÜZcû^e mû^ùKøgke _âPûe I _âiûe û gâú icúe Kêcûe iûjê _ìaðZ^ ibý, eûRý aòj^ iaþ KcòUú, C\ýû^ Kéhò aòbûM, IWÿògû ieKûeö eûRý @ûaûjK, IWÿògû ·hú RûMeY c , IWÿògû eûRý C_ibû_Zò, IWÿògû iòWÿþiþ _âWÿêýieiþ @ûùiûiòGi^

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

21

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

^cð\û aûùdûùKcþ fòcòùUWþ ù_âûcùe KéhK _ûA_ûeòùa C c C_ôû\^

ùR÷

aòK CaðeZû aé¡ò Keê[ôaû Kµû^ú ^cð\û aûùdûùKcþ fòcòùUWþ \ßûeû ^òcðòZ CaðeK ù_âûc (`ùÇUþ eòPþ @ùMð^òKþ ùcù^ýûe) KéhKcû^ue Lêaþ ùfûK_âòd ùjûA ejòQò û Gjû GK ùR÷aòKþ C_ôû\ @ùU ~ûjû, cû¤cùe KéhK C c C_ôû\^ _ûA_ûeòùa ö Kµû^úe _âa§ ^òùŸðgK \òù^g _ùUf Kéhò RûMeYKê KjòQ«ò Kò Gjò C_ôû\ ajê MêYùe _eò_ì‰ð û C_ôû\e WòG_òe Zêk^ûùe C c Kû~ðý Keò[ûG aû @ûùc Kjò _ûeòaû Kò Gjûe WòG_úe GK C c aòKÌ ejòQò û faYúd cûUò ù~CñVûùe WòG_ú iµì‰ð bûùa @ù~ûMý ùiVûùe c¤ Gjûe ù_âûc _âbûaú eì_ùe Kûc Keò[ûG û Kéhò cªûkd c¤ ù_âûcKê aýajûe Keò _ì‰ð eì_ùe ÊúKéZò _ûA_ûeòQò û gâú _ùUf Kjò[ôùf Kò @ûùc MêReûUùe ajê @]ôK cûZâûùe ù_âûcKê KéhKcû^u _~ðý« _jñPûA iûeòQê û GjûKê aýajûe Keê[ôaû KéhKcû^u ijòZ cògò _âZòKâòdûMêWÿòKùe @ûùc Gjò iò¡û«ùe _jñPòQê Kò WòG_úe cêKûaòfû ù_âûc @]ôK _âbûagûkú @ùU û Kµû^ú MêReûU ijòZ @^ý

22

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

eûRýùe c¤ _âùcû cû¤cùe KéhKcû^u c¤ùe GK aòùgh _eòPd iéÁò KeòQò û @ûùc fMûZe @^ý eûRýMêWÿòKùe ù_âûcKê KéhKcû^u _~ðý« _jñPûAaû _ûAñ fMûZe _âdûieZ ö AiKð _ûAñ _¬ûa, c¤_âù\g, cjûeûÁâ I eûRiÚû^ùe ùWùcû c¤ Keû~ûAQò û ù~CñVòKûe KéhK I Wòfiðcû^uVûeê c¤ Lêaþ bf `òWþaýûKþ còkòQò û WúG_úe cêKûaòfû ù_âûc C_ùe @]ôK K_û I PûCk ùlZâùe aýajûe Keòaû `kùe C_ôû\^ eì_ùe C c _eòcûY KéhKcûù^ _âû¯ Keò[û«ò û gâú _ùUfu Kjòaû @^êiûùe ù_âûcKê aýajûe Keòaû `kùe CaðeZû aé¡ò ùjaû I cìk ]^ùe Kcþ Lyð ùjûA[ûG û cûùKðUùe C_f² @^ý `ûùÇeòKþ `UòðfûARe cêKûaòfû ù_âûc Lêaþ Kcþ _âbûa _Wò[ûG û WúG_úe cêKûaòfû Gjûe \ûcþ c¤ Kcþ _Wÿò[ûG û ùi Kjò[ôùf Kò KéhK ù_âûcKê aýajûe Keò ùKak KéhKcû^ue, ^êùjñ aeõ Wúfið I Kµû^ú aòKûgùe `ûA\û còkò[ûG I Gjû eûÁâ I cûZébìcòe aòKûgùe c¤ iûjû~ý _âcûYòZ ùja û @ûgû Keû~ûCQò Kò PkòZahð ùgh _~ðý« KéhK ^òRe ùlZùe @]ôK C_ôû\^ _ûAñ Gjò MêYa û~êq CaðeK aýajûe Keò[ôùa û KéhKcûù^ Gjûe C_ôû\Kê @]ôK Z[ý _â\û^ Keò[ôùf 9727760130(jòcûõgê eûCk, GRòKêýUòb GMâú @ûA.Uú. I cûùKðUòõ) C_ùe ù~ûMûù~ûM Ke«ê û

Kµû^ú icûPûe

ùUUâû _ýûKþ ijòZ Wûaee eòdf Rûcê^þ Rêiþ

Wû

ae AŠò@û fòcòùUWþ ù\gùe @Zò RYûgêYû G`þGcþiòRò Kµû^ú @ùU û Wûae ^òKUùe jó ^òRe ^ì@û C_ôû\ eòdf ùafþù^iþ Rûcê^þ Rêiþ fõP KeòQò û Gjò C_ôû\ ùUUâû _ýûKþùe aRûeùe C_f² ùjûA[ûG û Wûaeùe G[ôùe _ýûKòõe \ûdòZß ùUUâû _ýûKþ AŠò@ûKê ù\A[ûG û eòdf ùafþù^iþ Rûcê^þ RêiþKê fõP Keòaûe cCKû C_ùe Wûae fòcòùUWþe Lû\ý _\û[ð cûùKðUòõ ùjWþ iõRd iòõMf KjòQ«ò ù~, @ûRò ÊûiÚý _âZò ~^ô ù^aûe @ûagýK ejòQò G[ô_ûAñ @]ôK ùfûK iêiÚ I C c Lû\ý LûAaûKê _i¦ Keò[û«ò û Gjò KûeY _ûAñ @ûùc Rûcê^þ eòdfþKê _i¦ Keò[ûC û Gjò KûeYeê @ûùc Rûcê^þ eòdf ùafþù^i Rêiþ cûùKðUKê aRûe _âùag KeòQê û ùi Kjò[ôùf Kò Gjò Rêiþ 100 _âZògZ _âûKéZòK Z ßMêWÿòK I gê¡ Rûcê^þ ù`äbe Zò@ûeò KeòQò û Gjò cCKûùe ^êýUâògòd^þ Wû. _âòduû ùeûjòZMú KjòQ«ò Kò @ûRò aýÉ Rúa^Kûk c¤ùe ùfûKcû^uê ÊûiÚý i´§úd iciýûMêWÿòKe @]ôK ù\Lû ù\A[ûG û G[ô_ûAñ @ûùc ^òRe ÊûiÚýe \éÁò ù^A[ûC ö ùZYê

www.krishijagran.com @ûcKê ùjfþ \ ú `ê W Kê Lû\ý eì _ ùe aýajûe Keòaû @ûagýK ejòQò û GcòZòùe Rûcê bkò `k ÊûiÚý a¡ðK eìù_ _eòMYòZ Keû~ûAQò û Gjû geúe _ûAñ ajê iciýû cû^ \ìe Keò[ûG I _ûP^ KâòdûKê iìPûeê eì_ùe aRûd eLô[ûG û ùUUâû _ýûKþ iûC[þ Giò@ûe cýûù^Ròõ WûAùeKÖe K¦_ð iòõj Kjò[ôùf Kò @ûùc Lêiò @Qê Kò Wûae ijòZ Gjûe ^ì@û C_ôû\ _ûAñ bûMú\ûe Keò_ûeòaû û GVûùe iìP^û ù~ûM Kò Wûae eòdf aâûŠþe Kµû^úKê R^à ù\AQò ùUUâû _ýûKþ AŠò@ûe iùaðû_ùe ejòQò û Lûiþ bûaùe KjòaûKê Mùf Gjûe _ýûKòõ ù\LôKeò ùfûK @ûKhðòZ ùjûA~ûA[û«ò û

^êý Êû^þ ^ì@û ùeûUû ùIßUe aòRd GùMâû Kµû^úe _âÉêZòe _â[c _i¦ ^ìZ^ Kéhò ~ªûõg ^òcðûY

Ké

hò ~ªMêWÿòK ^òcðûY Keòaû ^òcù« ^êý Êû^þ cfþUúKþ Kµû^úe ^ûc ùKøYiò @^ý Kµû^úùe Kc bûaùe @uû ~ûA_ûeòa ^ûjó û _¬ûae Gjò Kµû^ú c¤ @û]ê^òK Kéhò ~ªMêWÿòK ^òcðûY Keò[ûG ö ^òKUùe jó Gjò Kµû^ú ùKûG´ûUêe @ûùdûR^ GMâú AõùUKè ùckû ^ì@û ùeûUûùIßUe fõP KeòQò Kò KéhKcû^u _â[c _i¦ Gjû iéÁò ùjûAQò û Kµû^úe Geò@û cýûù^Re ùPZ^ gcðû KjòQ«ò ù~, Gjò ùeûUûùIßUe @]ôK Mbúe _~ðý« cûUò ùLûkò _ûeòa I Gjû @]ôK Lú_â MZòùe cûUòKê SêeþSêeû Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG û G[ôùe cûUòe CaðeZû gqò aé¡ò _ûAa I C_ôû\^e aé¡ò NUòa û

@û

Ròe _â\ìhòZ aûZûaeY c^ê h ýVûùe ùKak ^êùjñ, aél-fZû I `if ùeûMMâÉ ùajûKê fûMòùfYò û ùKCñVûùe KúUûcû^u _âùKû_ùe `k-`êf _âbûaòZ ùjûA~ûCQ«ò Z ùKCñ V ûùe eiûd^ò K Jh] _âùdûM Kcþ ùjZê `if jû^ò ùjC[ôaû _eòflòZ ùjûA[ûG û `ifKê iêelû I aélKê iêelû ù\aû ùjZêeê @ûcKê `ifùe KòQò eûiûd^òK Jh] ùia^ Keòaû @ûagýK ejòQò ùaûfò @ûùc @^êcû^ KeêQê û aòRdû GùMâû GùR^èò Gjò @ûagýKKê _ìeY KeòaûKê \éÁò eLôQò û Gjò Kµû^ú ^òRe iÚû_^û icdùe Kéhò Kû~ðýùe _â~êq ùjC[ôaû ùÆâdiðe Zò@ûeò KeòQò û GùR^èòe ù_âû_ûAUe _ò. ceêùMi^þ KjòQ«ò ù~, @ûùc ~ûªòK ZîUòMêWÿòKê iê]ûe @ûYòaû _ûAñ Kéhò ùÆâdeKê aýaiûdòK \éÁòeê jòñ _âû[còKZû ù\AQê û @ûRò @ûùc @MâYú Kµû^úMêWÿòKùe @]ôK aýaiûdòK ùjûA_ûeòQò û @ûùc aòbò^Ü _âKûe aògßûi^úd MêYa û ~êq Kéhò ~ªMêWÿòKêe _âÉêZ KeêQê ~ûjûe fûb KéhKcû^uê còkêQò û

“_âZòbûbû^þ aýqò ~\ò ^Á ùjûA ~û@û«ò ùZùa ^òRe _âZòbû jó ld ùjûA~ûA[ûGö ”

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

23

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

ùa Uòâùwû ù\a KéhKcû^uê Kµû^ú ùiaû

C

c ùlZ I Kéhò C_KeYMêWÿòKê iVòKþ icd còkòaû _ûAñ KéhKcû^uê iêaò]û _jñPûAaû ^òcù« cjò¦âû @ûŠ cjò¦âû Kµû^ú GK C c _¡Zò @af´^ KeòQò û @ûmû jñ, cjò¦âû @ûŠ cjò¦âû ajê _âZòlúZ Uâòùwû ù~ûR^û K‰ðûUKe ùKû®f Ròfäûùe _â[c KÁc jûdeòõ ùK¦âe gêbûe¸ KeòQò û ~ûjûe C\þNûU^ KYððûUK Kéhò cªú Ké¾û aûdùeu Ke Kckùe Keû~ûAQò û Gjò @aieùe @^ý Kµû^úMêWÿòKeê ù~ûMù\A[ôaû @]ôKûeúcûù^ c¤ G[ôKû~ðýKâcùe @Zò[ô eìù_ ù~ûM ù\A[ôùf û Gjò @aieùe Kµû^úe iòAI @eaò¦ Kêcûe KjòQ«ò ù~, ùKû®f Uâòùwûe _â[c KÁcþ jûdeòõ ùK¦âe C\þNûU^ Keòaû _ûAñ Lêaþ C›ûjòZ ejò[ôfû û Uâòùwû MâûcúY icé¡òùe GK ^ò‰ðûdK bìcòKû MâjY Keòa û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf @ûce KÁc jeòdûYû

aú

ùKUú Kµû^úe i`kZû_ìaðK Kéhò I C\ýû^ bò òK Kéhòe @^ê_âùdûM ijòZ- Jù\ýûMòK aûj^MêWÿòK c¤ùe aòùghmcûù^ ùlZâ C_ùe ]ýû^ ùK¦âúZ Keò[û«ò û aúùKUú Uûde Cù\ýûMùe GK aògßÉeúd ùLkûkò eì_ùe i¹êLKê @ûiòQò û ùKûG´ûUêee ùKûùWÿgò@ûùe @ûùdûRòZ GMâò GùUõKè ùckûùe aúùKUú Kµû^ú ^ìZ^ _Wf ùÆûgûf I 2 Uûdûe fõP KeòQò, ~ûjûKò Gjûe C_ù~ûM aòùgh eì_ùe ]û^ ùlZùe iõPûk^ _ûAñ Kû~ðýùe @ûiòa û Kµû^úe

fVªaxks ùK¦âe _â[c ùiUþ iò]ûikL KéhKcû^u ^òKUùe _jñQò û ~ûjûKê KéhKcûù^ ^òR Azû^êiûùe aýajûe Keò_ûeòùa û GjûaýZúZ, G[ôùe MâûcúY ùeûRMûe aXÿòaû ù\LôaûKê còkòa I @ûagýKZû Gaõ C_f±Zû c¤ùe aòbò^Ü _ûU‰ðùe c¤ iûjû~ý còkòa û G[ôijòZ KéhKcû^u ^òKUùe UâûKÖeMêWÿòK ijRùe _jñPò _ûeòa û ùi Kjò[ôùf Kò ^òRe CùŸgýKê _ì‰ð Keòaû _ûAñ K‰ðûUK @ûc _ûAñ cj ß_ì‰ð aRûe @ùU û UòâùwûKê Lêaþ gúNâ MêReûU, cjûeûÁâ, c¤_âù\g I eûRiÚû^ùe c¤ @ûe¸ Keû~òa û GVûùe iìP^ûù~ûMý Kò Uòâùwû, cjò¦âû @ûŠþ cjò¦âû Kµû^úe GK Lûiþ bûaùe Kéhò C_KeY GMâòùMUe ùiaû @ùU ~ûjû Kò KéhKcû^uê ùKøYiò c¤ ^òùag aò^û ùlZe icÉ @ûagýKZûMêWÿòKê _ìeY Keòaû _ûAñ Gjò UâûKÖe I @^ý^ýû ~ª_ûZò~êq Kéhò C_KeY bWÿû iìZâùe C_f² Keû~òa û G[ô^òcù« KéhKcû^uê Kµû^ú _leê Rûeò Keû~ûA[ôaû ùjfþfûA^þ ^´e 18002662668C_ùe ùKak GK Kf KeòaûKê ùja I Uâòùwû _âùZýK KéhKuê ùiaû ù~ûMûA ù\aûùe C_f² ùja û

aúùKUúe ^ì@û ù_Wûf ùigûf @ûe-2 @ûiòÁûõUþ ùRù^eûf cýûù^Re -cûùKðUòõ @c^\ú_ iòõj cùj¦ê KjòQ«ò @Zòeòq Mbúe _âaé ò, aòùgh _ûUð^ WòRûA^þ, C}éÁ KhðY ~ûjûKò Kû\ê@û I ^ec cûUò C_ùe iaêVûeê C c bûaùe Kû~ðý Keò[ûG û ùi @ûjêeò KjòQ«ò ù~, Gjò Uûdûe aòÉéZ ùK¦â iWÿK @^ê_âùag _[MêWÿòK _ûAñ Lêaþ @^êKìk lcZû I @iû]ûeY ùiaû c¤ _â\û^ Keò[ûG û G[ôijòZ ^òRe aògòÁ _âÉêZò KûeY ù~ûMêñ _Wf ùÆgûf ^òRe i`ûKê ^òùR Keò[ûG I @]ôK icd _~ðý« Pûfòaûe Gjûe lcZû ejòQò û

“Leû_ _êÉK _V^ Keòaû aòh _òAaû ijòZ icû^þ @ùU ” 24

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Kµû^ú icûPûe

www.krishijagran.com

@ûKhðYe ùK¦â _ûfUòQò Pûeò cjfû ~êq aUòðKûf `ûcð ùR÷^ AeòùMg^þe Cy ùKøgk~êq AÁ @ûŠ `êWþie i`k _eòù~ûR^û

a

ðcû^ ~êMùe Kéhò _ûAñ bìcòe @bûa ù\gùe _eòflòZ ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û GYê ùlZ _ûAñ ~ù[Á _eòcûYe bìcò còkò_ûeê ^ûjó û Gjò iciýûKê \ìe Keòaû _ûAñ Gùa QûZ C_ùe Pûh Keòaûe ù~ûR^û Keû~ûAQò û Gjò ^ìZ^ ùKøgkKê @aùfûK^ Keò @ûRòKûfò aUòðKûf `ûcðòõ Lêaþ ùfûK_âòdZû @Rð^ KeòQò û Gjò ùKøgk Reò@ûùe aò^û bìcòùe c¤ ùlZ Keû~ûCQò û AÁþ @ûŠ `êWþe @¤l AõfŠe bûeZúd Cù\ýûM_Zò Wûü. ùUû^ú \ú_ ùaûjeû Zûue acðòjcþiÚòZ ^òRe aûiba^e Pûeò cjfû aògòÁ QûZ C_ùe Gjò aUòðKûf `ûcð _âÉêZ KeòQ«ò, ~ûjûKò aògßùe @ûKhðYe ùK¦â aò¦ê _ûfUòQò û Gjò aUòðKûf `ûcðKê Zò@ûeò Keòaûe CùŸgý gûKûjûe ùbûR^ I Kéhòùe ^ì@û ùKøgkKê aXÿûAaû û Cq aUòðKûf Kéhò ùlZâKê RYûgêYû bûeZúd Kµû^ú ùR÷^ AeòùMg^þu Cy ùKøgk ijûdZûùe _âÉêZ Keû~ûAQò û

`ifKê C c eìù_ KûUòaûùe ijûdK ùjûA[ûG‘\iùcg’

\

ùjûA_ûeòQò û \iùcg ùcKû^òKûf IßûKði _âûAùbUþ fòcòùUWþ Kµû^ú Kéhò ùlZâùe GK C c iÚû^ MâjY Keò_ûeòQò û Kµû^ú Kéhò ùlZâùe @Zý« @û]ê^òK KûeLû^û eûdùKûU ùeûW, cùfeùKûUfû, Ròfäû iweêe, _¬ûaùe ejòQò û ~ûjûKò ^ìZ^ ùKøgkKê @û_YûAaû ij ^ì@û ^ì@û C_KeYMêWÿòKê Zò@ûeò Keòaûùe \iùcg Kµû^ú ilc ùjûA_ûeòQò û

iùcg ùcKû^òKûfþ IßûKð _âûAùbUþ fòcòùUWþe @ûe¸ 1970ùe ùjûA[ôfû û Gjò icdùe Kµû^ú c¬ò Wòâfþ, ù[âge, WòKè, jòùeû, Uâûfú I @^ý ùQûU Kéhò C_KeYMêWÿòK ^òcðûY Keò[ôfûö \iùcg Kµû^úe ^òùŸðgK @c^\ú_ iòõj KjòQ«ò Kò aòMZ Pûeò \gKùe Kµû^ú ÊZü `if KûUòaûe ùcgò^, K´ûA^þ cKÑû jûùaðÁe, ùUâKe K´ûA^þ jûùaðÁ, Pûeò PKò@û UâûKþUe K´ûA^þ jùbðÁe, Áâû eò_e, ùeûUeú Uòfe (ùeûUûùIßUe) I @^ý Kéhò C_KeYMêWÿòK ^òcðûY Keò[ôùf û bûeZúd KéhKcû^u _ûAñ Kµû^úe Gjò UâûKÖe Lêaþ fûb_â\ _âcûYòZ

26

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Wû. ùaûjeû KjòQ«ò ù~, _â û d 10 ahð _ì a ð e ê ùi eûRiÚû^ @ûiò[ôùf I bce fûfþ ùR÷ ^ u ijò Z ùbU Keò[ôùf û Zûu ijòZ _â[c iûlûZþKûeùe cùZ ùi ^òRe jûZùe Zò@ûeò Keòaû ^òcù« ^òRe gûgßZ Kéhò ùlZâ Keòaû _ûAñ Gjò ù_âeY RûMâZ Keò[ôùf û Gjò aògßûi ù^A cñê dêùKû ù`eòaû _ùe Kéhò ùlZâ Cy ùKøgkùe ù~ûWÿòaûe ciê]û @ûe¸ Keò[ôfò û ùi @ûjêeò Kjò[ôùf Kò Gjòiaê gâú ùR÷^u cûMð\gð^e _âZò`kòZ `k @ùU û cêñ ùcûe _â[c cjfûùe aél ùeû_Y KeòQò û ù~ùZùaùk Kò @^ý Zò^ò cjfûùe aòbò^Ü ùUâùe _eòaû aél fMûAQò û Gjò @aieùe ùR÷^ AeòùMg^e _âa§ ^òùŸðgK @RòZþ ùR÷^ ^òRe _âZòKâòdû ù\A[ôùf Kò AeòùMg^ C_ùe _½òc KéhKcûù^ @]ôK aògßûiú @U«ò û ùR÷^ AeòùMg^þe 3 ahð _ìaðeê ]û^ Gaõ cifû ù_âûùiiþ Kµû^ú iäò@ûù`ûWð Kµû^úe @]ôMâjY \ûdòZß aj^ KeòQò ö

Kµû^ú icûPûe

ù^_þPêý^þ Zò@ûeò KeòQò KéhKcû^u _ûAñ `Pêð^þ

www.krishijagran.com

`äûAaûWð Aù^ûùbg^þùe iòõP^ _âKâòdûKê Kùe ijR

`äû ù^

_Pêý^þ Kµû^úe ^ûc Kéhò ~ª ^òcðûY ùlZâùe @MYú @ùU ö Gjò Kµû^ú ^òRe C_ôû\ \ßûeû @^ý _âZò\ߦò Kµû^ú MêWÿòK ^òZý ^ì@û flý ù^A @ûùMA PûfòQò û Gjû KéhKcû^ue icÉ cìfbìZ iêaò]ûMêWÿòKê ]ýû^ùe eLôaû ijòZ Kéhò ~ªûõgKê ^òcðûY KeòQò GMêWÿòK ùjCQò- ùÆâdið, ù`ûMið, ~ûAùUKþ ùiâdið, C\ýû^ bò òK Kéhò i´§úd C_KeY AZýû\ò û Kµû^úe cûùKðUòõ ùKû@Wòðù^Ue eûjêf VûKêe KjòQ«ò ù~, @ûce C_ôû\ @^ý Kµû^úMêWÿòK @ù_lû @]ôK \ûcþ I @]ôK IR^Vûeê Lêaþ Kcþ ù~Cñ[ô_ûAñ KéhKcûù^ @ûce C_ôû\MêWÿòK @]ôK _i¦ Keò[ûG û ùi @ûjêeò KjòQ«ò, G@ûce C_ôû\MêWÿòK eLôaû _ûAñ Lêaþ Kcþ iÚû^ @ûagýK _Wÿò[ûG û Gjûe IR^ Lêaþ Kcþ û ~ûjûKò PûhúKê @]ôK KÁ @^êba jêG ^ûjó û ùZYê Gjò ù^_þPê^þe C_ôû\ KéhKcû^u _i¦Kê iêjûAfû bkò ùjûAQò ö

AaWð Aù^ûùbg^ _âûAùbU fòcòùUWþ GK G_eò Kµû^ú ~ûjûe Kû~ðý ùjQCò ^ìZ^ _âYûkúùe iòõP^ ö iòõP^ _âKâòdûùe ^òdªK C_KeYKê aòKgòZ Keò[ûG û iìP^ûù~ûMý Kò iòõP^ùe ^òdªY Keò a û Gaõ G[ô i jò Z ÊPûkò Z iVò K þ iò õ P^ I `UòðfûAùRg^þ _âYûkú @ùU û Gjû _âùdûM Keòaûùe cûUòKê ^c^úd Keòaû, Zû_cû^, @û\âðZû @^êiûùe Keò[ûG û Kµû^úe cûùKðUòõ GKþRòKêýUòbþ A. @RAdû KjòQ«ò ù~, iàûUð iòõP^ ^òdªY _âùdûM Keòaûùe _ûYòKê aõPûA[ûG û KûjóKò ^û afþae @ûagýK jòiûaùe Kcþ [ûG û Gjû\ßûeû ùKak _ûYò Kcþ Lyð ùjûA[ûG Zûjû ^êùjñ @ûjêeò c¤ icd I @[ð c¤ aõPûA[ûG û ùi KjòQ«ò ù~, KéhKcû^u _ûAñ Gjò C_KeY Lêaþ `ûA\û~êq ùjûA[ûG û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

27

iûlûZþKûe

ù\

www.krishijagran.com

G ù\ge KéhK gúhð iÚû^ùe ejòùa : eû]ûùcûj^ iòõj

gùe Kéhòe Êeì_ Lêaþ aXÿò~ûAQò û Kûjó ùKCñ Kûkeê ejò @ûiòQò Kò bûeZ GK Kéhò _â]û^ ù\g û bûeZe Gjò Kò´\«ú _ì‰ð @û¯ aûKý aûÉaùe PeòZû[ð ùjûAQò û bûeZ ahðùe Kéhò _â]û^ ù\g ùjûA ejòQò I @ûMûcú \ò^ùe c¤ bûeZúd Kéhò ^òRe _eòPd iéÁò Keòa G[ôùe iù¦j ^ûjó û ^aú^ ùKøgkKê aýajûe Keò @ûRò bûeZúd KéhòKê ^ì@û i`kZû còkòQò û ajê KéhK Êdõùca G_eò ^ìZ^ ùKøgkKê aýajûe KeêQ«ò, ~ûjû cû¤cùe bûeZúd KéhòKê GK ^ì@û \òM còkò_ûeòQò û ù~CñVûùe Kò Kéhòe Êeì_ aWÿ ùjaû ijòZ _âùZýK eûRýùe @fMû -@fMû _âKûe `if @ck Keû~ûA_ûeêQòö @ûRò bûeZ agòùße Khéò ùlZùâe \Zòßúd iûÚ^ C_ùe ejQòò û MZ KQòò \^ò ùja ù~Cñ _Kâûùe KhéKcûù^ ùlZ I cWò@òûu ijù~ûMùe ^@ìû ùKøgk ijZò RWZò ùjûAejQò«ò û G[eôê ÆÁ Rûjeò @ùU Kò ù\gùe Khéò ùlZùâe ajê C^ZÜò _ef ò lZò ùjCQò û Khéeò Gjò a\kaòû Êe_ì ahòdùe Khéò RûMeYe ùK¦úâd Khéò cªú eû]ûùcûj^ iõòju ijZò GK iûlûZKþûeùe Khéò cªYûkde ieKûeú MZaò]òMôWêKòÿ ahòdùe RûYaòûKê _ûAaû û GVûùe Zûu ijZò iûlûZþ @ûùfûP^ûe cLêý @õg _Kâûg Keû~ûCQò Gjò iõLýûùeKéhò cªYûkdùe @û_Yue \êA ahð Kû~ðýKûk c¤ùe K’Y iaê ù\LôaûKê _ûAQ«ò ? ùcûe Gjò ieKûeùe Kéhò cªú eìù_ @ûi^ MâjY Keòaûe \êA ahð _ìeY ùjaûKê ~ûCQò û Gjò \êA ahð c¤ùe Kéhò ùlZâùe ajê ^ìZ^ _eòa ð^ iéÁò ùjûAQò û @ûùc ajê ^ì@û ù~ûR^û Gjò icdùe KéhKcû^u _ûAñ fûMê KeòQê û Gjò ù~ûR^ûMêWÿòKê \éÁòùe eLô @ûùc ^ì@û Kéhò aòmû^ ùK¦âùe @ûe¸ KeòQê û aêSòaûKê ùja Kò Gjò \êA ahð c¤ùe Kéhò ùlZâùe ajê Kûc @ûe¸ ùjûAQò ~ûjûKò Kéhòùe GK ^ì@û \òM còòkòa û Kéhò aòKûg _ûAñ fûMê ùjaûKê [ôaû KòQò cêLý ù~ûR^ûMêWÿòK aòhdùe KòQò Kêj«ê ?

Kéhò I KéhKcû^u aòKûg _ûAñ ieKûeu Ze`eê ajê cêLý ù~ûR^û fûMê Keû~ûAQò û ù~CñMêWÿòK c¤ùe cêLý eì_ùe ejòQò _â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û, _â]û^cªú Kéhò iòõP^ ù~ûR^û, ^ì@û Kéhò aòmû^ ùK¦âe iõPûk^, A-cŠò _âYûkúe

28

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

iõPkû^, Wûfò C_ôû\^ aé¡ò _ûAñ fMûZe _âdûi @û\ò ù~ûR^û iûcòf ejòQò û Kéhòe aòKûg _ûAñ @ûùc i\ûiað\û Kû~ðý Rûeò eLòQê û Ké h ò C_ô û \ aXÿ û Aaû _ûAñ Ké h ò cªûkde K’Y _â d ûi ejò Q ò ? ù\gùe Kéhò C_ôû\ aXÿûAaû @ûce iaêVûeê aWÿ flý@ùU ö C_ôû\^ aXÿûaû _ûAñ cêLýZü Zò^òUò Rò^òh @ûagýK ejòQò _ûYò, Lû\ý I Cy MêYaû aòj^ û _ûYòKê ùlZùe _jñPûAaû _ûAñ _â]û^cªú Kéhò iòõP^ ù~ûR^ûe ùcgò^ fûMê Keû~ûAQò û GjûKê iµì‰ð eì_ùe i`k Keòaû _ûAñ Zò^ò cªYûkdKê G[ôùe iûcòf Keû~ûAQò û 2015-16 Zêk^ûùe 1550ùKûUò a\kùe 2340 ùKûUò Uuû @ûa<^ Keû~òa ö MZ \êA ahð c¤ùe iòõP^ _âYûkú C_ùe c¤ Kû~ðý Keû~ûAQòö ù~CñVûùe Kò aòj^ I iûe C_ùe _âgÜ ejòQò, MêYaû~êq aòj^ I iûe Kéhò _ûAñ _âcêLý @ûagýKZû ejòQò û

iûlûZþKûe ùlZùe @ûiê[ôaû @]ôK cìk]^Kê Kcþ Keòaû _ûAñ ieKûe ùKCñ _\ùl_ CVûAùa ? ùlZùe @ûMûcú \ò^ùe cììk]^Kê Kcþ Keòaû _ûAñ @ûùc ^ò´ ùKûùUW dêeò@ûKê aé¡ò C_ùe MêeêZß ù\CQê û ~ûjûKò iûe I lZ Kcþ @ûagýK _Wÿòa û G[ôùe _â[ùc [e ù\gùe iûe Kcò ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còkòQò û Gjû aýZúZ iûdf ùjfþ[ KûWð ù~ûR^û c¤ fûMê Keû~ûAQò û Gjû aýZúZ @ûùc _eµeûMZ ùlZKê aXÿûAaûKê ù\CQê ù~Cñ[ô_ûAñ @ûùc iûeû ahð 201516ùe 250 ùKûUò Uuû @ûaõU^ KeêQò û eûRý ieKûe 8000eê @]ôK KäÁe Zò@ûeò KeòiûeòQ«ò û GjûaýZúZ c^ùeMûKê \éÁòùe eLô ùR÷aòK Lû\ C_ôû\^ _ûAñ 10 fl C_ôû\^ MŠe ^òcðûY Keû~ûAQò û Gjû`kùe ùlZùe @ûMûcú \ò^ùe @ûagýK Kcò @ûiòa I KéhKcûù^ c¤ Gjûe `ûA\û CVûAùa û PkòZ ahð WòG_úe 50 Kòùfûe aÉû C_ùe 125 Uuû I GcþI_ú C_ùe 250 Uuû KcûA \ò@û~ûAQò ö ^ò½òZ eì_ùe fûb ùja û ieKûeu @^êiûùe KéhKcû^u @ûdKê \êAMêY Keòaû _ûAñ _\ùl_ ^ò@û~ûAQò? ù~_eò ieKûe KéhKcû^u \éXÿZûe ij KjòQ«ò Kò 2022 _~ðý« KéhKcû^u @ûd \êAMêY ùjûA~òa û G[ô_ûAñ iµì‰ð bûaùe ieKûeú eì_ùe _âdûi Rûeò ejòQò û eY^úZò _âÉêZ Keòaû _ûAñ ieKûe Wû. @ùgûK WfIßûAð, C_e iPòòau @¤lZûùe Kéhò cªYûkdùe GK icòZò MV^ KeòQ«ò û ùKak GZòKò ^êùjñ ^ûaûWð c¤ G[ôùe ijù~ûM Keòaû _ûAñ @ûùc Azû _âKûg KeêQê û G[ôijòZ ieKûe _eµeûMZ Kéhòe aòKûg ù~ûR^û, ^ò´ ùf_òZ dêeò@û ù~ûR^û, idf ùjfþ[ KûWð ù~ûR^û I _â]û^cªú Kéhò iòõP^ ù~ûR^ûKê fûMê Keû~ûAQò û GjûaýZúZ A-cŠò ù~ûR^ûùe KéhKcû^uê iò]û i`kZû còkòa û cûyð 2018 _~ðý« G[ôijòZ 585 cŠòKê A-aRûe ijòZ RWòZ Keû~òa û Gjû aýZúZ KéhKcû^uê _gê_ûk^ _ûAñ c¤ ù_âû›ûjòZ Keû~òa ù~Cñ[ôùe Kò Gjû @Zòeòq @ûc\û^ò ùjûA_ûeòa û @ûce aògßûi ejòQò Kò 2022 ùakKê KéhKcû^u @ûc\û^ú \êAMêY aXÿò~òa û ù\gùe Kéhò gòlû ^úZòùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ cªûkd K’Y KeêQò ?

Gjû iaêVûeê bf _âgÜ û Gùa ^òKUùe @ûùc Kéhò gòlû _ûVýKâc I aòhd aÉêùe aýû_K iê]ûe _ûAñ MVòZ _õPc Wò^þ KcòUò iê_ûeògKê c¬êeò _â\û^ KeòQê û Gjû aýZúZ ÁêùWõUþ ùeWò ù~ûR^û (eêeûf GUe_âò^ýûegò_þ Ibeù^iþ ùWaþfùcõU ù~ûR^û) ahð 2015 ciòjûùe @ûe¸ Keû~ûA[ôfû, ~ûjûKò ahðe 2016-17ùe _âbûaòZ ùja ùaûfò @^êcû^ Keû~ûCQò û Gjò ù~ûR^ûKê \éÁòùe eLô iÜûZùKûee aò\ýû[ðúcû^uê 3000 Uuû _âZòcûi I iÜû^ZK aò\ýû[ðúcû^uê 1000eê aXÿòKeò 2000 Uuû _âZò cûiùe ÁûAù_Š @ûKûeùe \ò@û~ûCQòö

www.krishijagran.com Gjû`kùe QûZâ c û^uê _â Z ò c ûiùe ù_â û ›ûj^ cò k ò a , ~ûjû`kùe Gcû^u baòhýZ CRßk ùja û Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòKùe K’Y aòKûg ùja ? ù~_eò icÉ ù~ûR^û ejòQò Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòKùe Kéhò ùlZâùe aXÿò Keò @jcþ bìcòKû MâjY Keòa û Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòKùe iKâòdZû I Kû~ðýKkû_MêWÿòK _ûAñ Kéhò aòKûgùe Gjû Lêaþ cjeß_ì‰ð bìcòKû ^òbûa û Gjò icdùe ù\gùe 645 Kéhò aòmû^ ùK¦â ejòQò û KéhKcûù^ G[ôùe @]ôKeê @]ôK fûb CVûA _ûeòùa ö G[ô_ûAñ Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòKùe Kcðúcû^u iõLýû 16eê aXÿûA 22 Keò\ò@û~ûAQò û Gjû aýZúZ 183 Kéhò aòmû^ ùK¦âùe fNê Ée C_ùe aòj^ _âiõÄeY I 400 ùKaòùK C_ùe cìeòðKû _eúlY KúUe C_f² Keû~ûCQò û Gjû aýZúZ 299ùKaòùK Wûfò I ùZ÷kRûZ `ifMêWÿòK C_ùe Kû~ðý KeòQê ö PkòZahð Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòKùe c¤ aùRU aXÿòKeò 50 _âZògZ N^ eûgò @]ôK Keò \ò@û~ûAQò û Gjû aýZúZ 49 ^ì@û Kéhò aòmû^ ùK¦âMêWÿòK ùLûfòa ù~Cñ[ôùe 20 RYu _ûAñ ^ò~êq iêù~ûM ù~ûMûA \ò@û~òa û Kéhò aòmû^ ùK¦â C_ùe i¹òk^ú I Kéhò _â\gð^úcû^ @ûùdûR^ Keû~òa , ~ûjû`kùe 34 ùK¦âúd cªYûd I aòbò^Ü eûRýMêWÿòKùe 400eê @]ôK cªú, aò]ûdK, I iûõi\cûù^ bûM ù^ùa û GjûaýZúZ ùKaòùK ù_ûUðf c¤ @ûùc fõP Keò iûeòQê û ~ûjû cû¤cùe ùKaòùK Kû~ðýKkû_MêWÿòK I Gjûe ùiaû @^þfûA^þùe _ûA_ûeòùa û bûeZúd KéhKcû^uê @û_Y K’Y iù¦g ù\aûKê PûjêñQ«ò? bûeZúd KéhKcûù^ ù\ge gúhðiÚû^ùe ejòùa, Gcûù^ ù\ge @^Ü\ûZû @U«ò, G[ô_ûAñ KjòaûKê Pûjóaò Kò @ûce KéhK @]ôKeê @]ôK @û]ê^òK Kéhò _âYûkú ijòZ RWòZ ùjûA ^aú^Zc Kéhò ùKøgkKê @û_YA Kéhò ùlZâùe C_ù~ûM Ke«ê û @ûRò bûeZ aògßùe Kéhò ùlZâùe \ßòZúd iÚû^ùe ejòQò û @ûRò bûeZ aògße ajê \òMeê ^òRe Kéhò C_ôû\Kê C^ÜZò _ûAñ _eûcgð ù\CQò û Gjûe i`k C_ôû\^ ù~ZòKò aXÿòa ùiZòKò @]ôKeê @]ôK Kéhò _âZò RûMéKZû @ûc c^ùe iéÁò ùja û @ûce KéhK aòmû^ ùK¦âMêWÿòK C_ùe aòùghmcûù^ _eûcgð ù^aû I cûUòKê _eúlû Keòaû I @]ôKeê @]ôK ieKûeú Kéhò ù~ûR^ûMêWÿòKê @û_YûA Gjûe fûb CVûAaû CPòZþ û

_âÉêZò-Aceû^þ Lû^þ I iÜòMÛû ùPø]êeú aeò iû´û\òK, iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAfþ-9582957538, 8588998437 A-ùcf-imran@krishijagran.com snigdha@krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

29

iûlûZþKûe

bû

www.krishijagran.com

@]ôKeê @]ôK ù\gaûiúuê ùKøgk _âgòlY _â\û^ Keòaû @ûce flý: Rd« Ké¾û

eZ \ê^ò@ûe G_eò ù\g @ùU, ~ûjûKò ù\gùe _âZò ùlZâùe GK @fMû _eòPd iéÁò KeòQò û _êYò Gjû Pûjóùf ùLke cA\û^ ùjC, @ûAUòe ùlZâ ùjC, ùlZaûWÿò ùlZâùe ùjC Kò´û _êYò ùKøYiò @^ý C_ûdùe ùjC, @ûRò bûeZúd ùlZâ _âZò ùlZâùe ù\gùe ^ûc aòlûZ KeòQò û 122 ùKûUòeê @]ôK R^iõLýû~êq Gjò ù\gùe Gùa c¤ ajêZ ù\gaûiú G_eò jó ejòQ«ò, ~ûjûuê Z mû^ ùKøgk aòhdùe RYû @Qò ^û ^ì@û _eòa ð^ bûeZ aòhd KòQò RûYòQ«ò û @ûùc MâûcúY bûeZ ùlZâùe ejòQê Gjû\ßûeû a\kòaû ù\g aòhdùe _ì‰ð bûaùe RûYò_ûeòaû ^ûjó ö jñ, Gjû GK @fMû K[û @ùU Kò bûeZùe KòQò MâûcúY ùlZâ K[û _ûAñ bûeZe KòQò Êeì_ I Gjû @ûRò ùfûKu ^òKUùe _jñPò _ûeòQò ö Gjû ùKak MâûcúY ùlZâe K[û ^êùjñ, aeõ ijeMêWÿòKùe c¤ @ûRò ~êaKcûù^ ùeûRMûe _ûAñ aûe\ê@ûe gêŠò_ò‹û ùjCQ«ò û Kò«ê cêLý Gjû Kò ~ûjûu ^òKUùe ùKøgk ejòQò ùicû^u _ûLùe ùKøgkMêWÿòK aòhdùe ùKøYiò iìP^û _ûA_ûeê ^ûjû«ò I ~ûjûu _ûLùe ùKøgk ejòQò ùicû^u _ûLùe @[ð ^ûjó û Gjò \êAUò c¤ @ûRò @UKò ejòQò ùaùeûRMûe cYòh ^òKUùe û Gjò \êAUò c¤ùe ieKûe Gjò ùaKûeú ^ûcK g±Kê ù\geê fòbûAaû _ûAñ fMûZe _âdûi Rûeò Keò PûfòQ«ò ö ieKûeuê Gjò _âdûiKê i`k Keòaû ù^A ajê _eògâc KeòaûKê _WÿêQò û

ù~_eò Kò @û_Y _â[ùc jó RûY«ò Kò GùZ aWÿ R^iõLýû ~êq ù\gùe ùeûRMûe ajê @ûagýK ejòQò û ù~ZòKò ~ê a Kcû^u Kûc cò k ò a ùiZò K ò ~êaKcû^uê ùeûRMûelc ùjùa û ùiZòKò @]ôK ù\gùe @û[ðòK iÚòZòùe iê]ûe @ûiòa û ù\gùe Gjò @ûagýKZûKê ù\Lô Keò 2013ùe G^þGiþWúiú cûù^ ^ýûi^ûf Äòfþ ùWbf_þùcõUþ Kù_ðûùeg^þe @ûe¸ ùjûAQò û Gjû G_eò _\ùl_ Kò ~ûjû\ßûeû ù\gùe GK _eòa ð^ @ûe¸ ùja û G^þGiþWúiú GK _aäòKþ _âûAùbUþ _ûUð^egò_þ @ùU, ~ûjû C\ýcòZû Gaõ ùKøgk aòKûg cªûkde @]ú^ùe @ûiò[ûG û Gjûe CùŸgý ù\ge ~êaKcûù^ ùeûRMûeùe ijûdK 30

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

G^þ.Giþ.Wú.iú. ^ýûg^ûf Äòfþ ùWbf_þù_õU Kù_ðûùeg^þ û G^þ.Giþ.Wò.iú.ùe bûeZùe ùeûRMûee @aie aXÿòaûKê fûMòQò I ù\gaûiúcûù^ ùeûRMûe @aieKê aXÿûAaû I ù\gaûiúu ùKøgk gòlû _â\û^ Keòaû _ûAñ aWÿ @bò~û^e @ûe¸ Keû~ûAQò û Kéhò RûMeY G^þGiþWúiúe GKþRòKêýUòbþ WûAùeKÖe I Pò`þ @_ùeUòõ @`òie Rd« Ké¾ûu ijòZ RûY«ê G^þGiþWúiú ù\gùe ùKøgk aòKûg I ùeûRMûee @aieeKê aXÿûAaû _ûAñ ùKCñ bkò bûaùe Kû~ðý KeêQò û G^þGiþWúiúe C_ùe Rd« Ké¾ûu cêLýeê @ûi«ê gêYòaû....û

ùKøgk gòlû _â\û^ Keòaû ~ûjûKò ~êa Äòfþ Reò@ûùe @]ôKeê @]ôK ùeûRMûe _âû¯ ùja ö G^þGiþWúiú \êAUò eì_ùe Kû~ðý Keò[ûG û _â[c ùjCQò ù\ge ~êaKcûù^ Äòfþ ùUâ^òõ ù\aû Kû~ðý Keòaû ~ûjû Kò ùicû^uê ùeRMûe ù\aûùe ijûdK bìcòKû MâjY Keòa û _âgòlY _ì‰ð ùjaû _ùe @bý[ðKê _ûZâZû _âcûYòZ c¤ \ò@û~ûA[ûG ö GjûaýZúZ ~\ò ùKøYiò ùU^âòõ ùiõUe iÚû_^û KeòaûKê PûjêñQ«ò ùZùa Gjûe EY c¤ C_f² Keò_ûeòùa, ~ûjû\ßûeû @]ôKeê @]ôK ~êaK ^òRe ùKøgk aòKûge gòlû MâjY Keò_ûeòùa I ^òR _eµeû C_ùe QòWÿû ùjûA_ûeòùa, KûjóKò ^û @]ôKeê @]ôK ù\gaûiúuê ùKøgk _âgòlY _â\û^

KeòaûKê ùja, G^þGiþWúiúe cêLý flý û cêñ @û_Yuê GVûùe KjòaûKê PûjêñQò Kò G^þGiþWúiúe Gjò cjòcûKê MêeêZß ù\A ahð 2015ùe 1 ùKûUòeê @]ôK ~êaKcûù^ ùKøgk aòKûg ù~ûR^û Êeì_ _âgòlY \ò@û~ûAQò û ù~Cñ[ôùe icÉ ùlZâ ù~_eòKò @ùUûùcûaûAfþ, Kéhò ùlZâ, aêýUò ù[eû_ú, KêKòõ, AùfKþùUâû^òKþ, ùcûaûAfþ, ùeûùaûUòKè, ùIßaþ, `ýûg^ ùUùKÜûùfûRú, ùIßfþWòõ `òUe I @^ý ùlZâMêWÿòKùe ùKøgk gòlû _â\û^ Keû~ûAQò û G^þGiþWúiúe Kêk 24 ùlZâMêWÿòKùe @ûùc ùKøgk _âgòlY _â\û^ KeêQê û G[ôùe ~\ò MâûcúY ùlZâ Äòfþ K[û Kjòaû Z Kéhò ùlZâ bkò `ûcð `ýûKÖ ò i þ , Kâ û _þ Kfþ U úùbg^,

iûlûZþKûe KúU_ûk^, c›ý_ûk^, KêKêWÿû _ûk^, `êWþ _ýûKòõ I GõUeù_âùMÜûgò_þ C_ùe c¤ ùKøgk _âgòlY _â\û^ Keû~ûAQò ö ~\ò MZ ahð _eòiõLýû^ K[û Kjòaû Z 2,00,000e @]ôK @býûiû[ðúuê Kéhò ùlZâùe _âgòlY _â\û^ Keû~ûAQò û ù~_eò Kò icùÉ RûY«ò Kò bûeZùe @û[ðòK aòKûgùe 15 _âZògZ ù~ûM\û^ Kéhòe ejòQò û G[ô_ûAñ KéhKcûù^ I MâûcúY bûeZe aòKûg ajêZ @ûagýK @ùU û aeõ Kéhò ùlZâùe PûKòòeò @aieùe Kcþ ejòQò Kò«ê Gjò ùlZâùe ÊùeûRMûee @aie ajêZ @]ôK ejòQò û ù\gùe 50 _âZògZ R^ iõLýû MâûcúY bûeZùe ^òaûi Keò[û«ò ~ûjûu RúaòKû Ké h ò I jÉgò Ì bkò Kû~ð ý C_ùe ^ò b ð e gúk û Gjò KûeY @ùU Kò KéhKcûù^ I MâûcúY bûeZùe ^òaûi Keê[ôaû ùfûKcû^u aòKûg @ûagýK ejòQò, G[ô_ûAñ Lûiþ bûaùe MâûcúY bûeZùe ùeûRMûee @aie C_ô^Ü Keòaû ijòZ _â]û^cªú ùKøgk aòKûg

www.krishijagran.com ù~ûR^ûe @ûe¸ Keû~ûAQò û GVûùe @û_Yuê Kjêù\aûKê PûjêñKò _â ] û^cªú ùKøgk aò K ûg ù~ûR^û ieKûeu ajêZ aWÿ ù~ûR^û @ùU û G[ôùe @ûùc GK `äûMþgò_þ ù~ûR^û Kjò_ûeòaû û Gjò ù~ûR^û \éÁòeê _â]û^cªú ùKøgk ùK¦â iÚû_òZ Keòaû c¤ GK @^ý ù~ûR^û Gùa @ûe¸ Keû~ûAQò ~ûjûe Mê e ê Z ß Rò f ä û Ée C_ùe _â ] û^cªú ùKøgk ùK¦â ùLûfòa û G[ôùe @ûùc 6 _âZògZeê iûcû^ý EY \e C_ùe ùK¦âKê iÚû_òZ Keòaû _ûAñ 70 fl _~ðý« ùfû^þ ù^A_ûeòaû ö ahðK @ûùa\Kuê 2022 _~ðý« 20,000eê @]ôK ùfûKcû^uê @fMû ùlZâùe _âgòlY _â\û^ Keòaûe \éXÿ \ûaò KeòQ«ò û bûeZ ieKûe Gjò ù~ûR^û C_ùe MêeêZß ù\A 2020 _~ðý« 1 ùKûUòeê @]ôK bûeZúdu _âgòlòZ Keòaûe flý eLôQ«ò û GjûKê ùKak G^GiþWúiú I ieKûe @ûYò_ûeòùa ^ûjó û G[ô_ûAñ

iûeûù\gaûiúu ijù~ûM ùfûWÿû ejòQò û KûjóKò ^û @ûcKê Gjò ù\gKê @ûMKê aXÿûAaûKê _Wÿòa û G[ô_ûAñ @ûùc icùÉ còkòcògò _û\ ijòZ _û\ còkûA PûfòaûKê _Wÿòa û Kéhò RûMeYe cû¤cùe cêñ ù\gaûiúcû^uê Kjò a ûKê Pûjê ñ Q ò Kò G^þGiþWúiúe Gjò cjòcû Reò@ûùe @]ô K eê @]ô K bûeZúd _â g ò l Y _ûA_ûeòùa û @]ôK bûeZúd _âgòlY _ûA @ûMKê aXÿò_ûeòùa I ^òRe baòhýZKê C{ßk Keò MXÿòùZûkòùa û @ûùc ~\ò Gjò ùKøgk aò K ûgKê @]ô K eê @]ô K ù\gaûiúcû^u ^òKUùe _jñPûAaê Zû’ùjùf ù\g @ûMKê aXÿò _ûeòa û @ûc ù\ge ~êaKcûù^ CRßk baòhýZe Kûc^û Keò_ûeòùa û _âÉêZòAceû^þ Lû^þ aeò iû´û\òK, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAfþ-9582957538 A-ùcf-imran@krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

31

iûlûZþKûe

www.krishijagran.com

KéhKcû^uê cêLý ]ûeûùe ù~ûWÿòa WúWú KéhK: Wû. _ùUeòdû

ùc’

26,2015ùe WúWú KéhK Pýûù^fe @ûe¸ Gjò CùŸgý ijòZ ùjûA[ôfû Kò KéhKcû^u _~ðý« ieKûeú ù~ûR^ûMêWÿòK C c Xwùe _jñPò _ûeòa ö Gjû\ßûeû @]ôKeê @]ôK KéhK fûbû^ßòZ ùjûA_ûeòùa û WúWú KéhK Pýûù^f fõP Keòaû ieKûeu C c _\ùl_ [ôfû û _â]û^cªú ^ùe¦â ùcû\ò Pýûù^fKê fõP KeòQ«ò û Kò«ê Gjò Pýûù^f @ûe¸ ùjaû @ûRKê _âûd 1ahð Zò^ò cûi _ìeY ùjûAQò û KéhKcûù^ Gjò Pýûù^f _ûAñ Lêaþ Lêiò @Q«ò û ùZùa K’Y KéhK aòKûg Pýûù^f ù~ûMêñ KéhKcû^ue iciýûe icû]^ ùjCQò Kò ? K’Y @ûRò cŠò iVòKþ bûaùe ^òRe Lû\ý^Ü aýaiûd ùjûAKeò_ûeêQò ? K’Y aýûuùe _fòiú aû aýûue icÉ Kéhò i´§úd Z[ý I iìP^û KéhKcû^u _ûAñ còkò_ûeòa ? K’Y bûeZe KéhK jûAùUKþ ùjûA ~ûAQ«ò ? ù~Cñ ù\gùe Mâûcùe Gùa c¤ aòRêkú _jñPò _ûeò ^ûjó ùijò ù\gùe Pýûù^f ùLûfòaû _ûAñ KéhKcû^uê ùKùZ `ûA\û ùjCQò Zûjû Z icd jó Kjòa û Gjòiaê aòhd C_ùe Kéhò RûMeY WúWú KéhK Pýû^ùfe @ûWòg^ûf WûAùeKÖe ùRù^eûf, Pýûù^f jýûŠ Wû. cù^ûR Kêcûe _ùUeò@ûu ijòZ GK aòÉéZ iûlûZþ @ûùfûP^û C_ùe RûY«ê KéhòRûMeY Pýûù^f Kòbkò bûaùe ^òRe ùiaû KéhKcû^uê ù~ûMûCQò û WúWú Kòiû^ Pýûù^f ùLûfòaûe CùŸgý K’Y ejòQò ?

Gjò Pýûù^f Lûiþ bûaùe KéhKcû^u _ûAñ MâûcúY icê\ûd _ûAñ _ì‰ð bûaùe ic_òðZ û KéhKcû^uê Kéhò i´§úd ^ìZ^ Z[ý C_ùe iìP^û _â\û^ Keòaûe CùŸgý Gjûe ejòQò û Lûiþ bûaùe Kéhò ùa÷mû^òK aòhd C_ùe RûYòaû ijòZ Gjû cŠòùe @bûa @û\ò aòhdMêWÿòK C_ùe i\ýZc iìP^û _â\û^ Keò[ûG û @ûce Pýûù^f ùicû^uê ùKak Kéhò C_ùe @û]ûeòZ Z[ý _â\û^ Keò[ûG Zûjû ^êùjñ, aeõ gòlû, KêUúe Cù\ýûM, aýûKòõ I 32

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

iõÄéZò ijòZ RWÿòZ ejò Z[ý _â\û^ Keòaû icd -icdùe _âiûeòZ Keû~ûA[ûG û Gjò Pýûù^f cû¤cùe ùKùZK KéhK fûbû^ßòZ ùjûA[û«ò ?

WúWú KéhK Pýûù^f \ìe\gð^e GK ijù~ûM cìkK _\ùl_ û Gjò Pýûù^f Reò@ûùe ajê \ìe \ìeû« @õPk _~ðý« Gjûe _âPûe ejòQò ö ùMûUòG icd C_ùe Pýûù^fe \gðK iõLýû \êA ùKûUò aû @]ôK iõLýû ùjûA_ûeòQò û fl fl

iûlûZþKûe \gðKcû^u iõLýû GK ùKûUò _~ðý« ejòQò û Pýûù^fe ajê ù_âûMâûc c¤ Lêaþ ùfûK_âòdZû jûif KeòQò, ~ûjû ùlZ-Lû\^, `êf-KéhK, _~ðûaeY I ùfûK ew @û\ò Kû~ðýKâcùe \gðKcû^u \ßûeû Lêaþ ijRùe _âiûeòZ ùjûA[ûG û KéhK Pýûù^fe UûeùMUþ @Wÿò@û^è KòG -ùKak KéhKcûù^ ^û Zûue _eòaûe c¤ ?

KéhK Pýûù^f ùKak ùfûKcû^uê Kéhò aòhdùe iìP^û _â\û^ Keòa Zûjû ^êùjñ, @ûjêeò c¤ KéhKcû^u _eòaûKê c¤ _ìeû ]ýû^ eLôa û Gjò Pýûù^fe cû¤cùe iìP^û I cù^ûe¬^ Kû~ðýKâc ùfûKcû^u ^òKUùe _jñPò _ûeêQò û Gjû _â[c [e ù~ùZùaùk Pýûù^f C_ùe Kéhò Kaò ùMûÂúu @ûùdûR^ Keû~ûAQò û ~ûjû\ßûeû Kò Kaòcû^u cû¤cùe Kéhò aòmû^ aòhdùe RûYòaûe Z[ý KéhKcû^uê iìP^û \ò@û~ûCQò û Pýûù^f C_ùe `òKþg^ I ^þ^ -`òKèg iòeòdf c¤ KéhK I ùicû^u _eòaûeKê ]ýû^ùe eLô iûeòZ Keû~ûCQò û ajê icdùe Kû~ðýKâcMêWÿòK cû¤cùe c¤ KéhKcû^uê ùa÷mû^òK Z[ý _â\û^e C_f² Keû~ûAQò û Pýûù^f KéhKcû^u iciýû icû]û^e Kò _âKûe iûjû~ý KeêQò ?

Cq Pýûù^fKê _âZò\ò^ ù`û^þ Keòaû ùjCQò Gjò Kû~ðýKâc cêLý Kû~ðý û Gjû cû¤cùe KéhKcû^u iciýûe icû]û^ Keû~ûA[ûG û G[ôùe KéhK ùKøYiò c¤ icdùe ù`û^ Keò ^òRe _âgÜKê ùeKWð Keò_ûeòùa û Kéhò ùa÷mû^òKcûù^ Gjò icÉ _âgÜe Raûa iVòKþ icdùe ù\A[û«ò û Pýûù^fùe ajê aûe Ké h K I ùa÷ m û^ò K cûù^ c¤ cûWùeUeKê aýajûe Keò_ûeòùa, ~ûjû`kùe ^òbðêf I iVòKþ iìP^û ùicû^u _ûLùe _jñPò_ûeòa û cûWùeUe KéhKcû^u iciýûMêWÿòKê C c bûùa gêYò ùicû^ue iciýû aêSòaû ijòZ Gjûe icû]û^ _ûAñ KéhKcû^uê _ì‰ð ijù~ûM Keò[û«ò û Pýûù^f bûhûe iciýûKê icû]û^ Kòbkò bûaùe Keò[ûG? _â[c PeYùe Pýûù^fe _âdûi [ôfû Kò Gjû jò¦ú Pýûù^f eì_ùe iÚû_òZ Keû~ûA[ôfû û G[ôùe _ì‰ð bûaùe i`kZû còkò Mùf _êYò @ûùc @^ý PeY aòhdùe RûYòaûKê _âdûi Keòaêö @^ý PeYùe ùlZâúd bûhûMêWÿòK I Kjòaûe i¹òkZ Keû~òa û ùlZâúd ùK¦â G[ôùe @ûcKê iûjû~ý Keò_ûeòùa û \ìe\gð^e GK Ißòwþ G[ôùe ejòQò ~ûjûe cû¤cùe ù\gùe _âûd 50eê @]ôK ùK¦â ^òR ^òR ùlZâd bûhûMêWÿòKùe Kû~ðýKâc ù\LûA[ûG û GjûKê ^ýûùeûKûÁòõ IßòõMþ Kêjû~ûA[ûG û

www.krishijagran.com Gjò Pýûù^fùe Kò _âKûe ù_âûMâûc ù\Lû~ûA[ûG ?

Pýûù^f C_ùe ùlZ I Kéhò i´§úd Kû~ðýKâc cû¤cùe @ûùc ^òZý ù\÷^òK Kéhò Kû~ðý aòhdùe KéhK bûAcû^uê Z[ý _â\û^ Keò[ûC ö @ûce Gjò Kû~ðýKâc _âZò iKûùk _âiûeòZ ùjûA[ûG, ~ûjû`kùe KéhKcûù^ mûZaý Z[ý _âû¯ Keò ùlZ I `ifMêWÿòK C_Pûe Keò_ûeòùa û Gjò Pýûù^fKê iKûùk ù~Cñ KéhKcûù^ ù`û^þ Keò[û«ò, ùicûù^ iò]ûikL @ûc ijòZ RWòZ ejò[û«ò û KéhK ù~Cñ ^´e C_ùe ù`û^ KeêQ«ò ùicûù^ GK ùUûf-`âò ^´eùe @[ðûZþ Gjò Kû~ðýKâc C_ùe ù~ùZ c¤ Kf @ûiò[ûG, G[ôùe ùKøYiò gêKþk ^ò@û~ûA ^[ûG û Gjû\ßûeû KéhK cû^ue iciýû iòeòdf cû¤cùe icû]û^ Keû~ûA[ûG ö ùKøYiò iù¦g ~ûjû @û_Y KéhKcû^uê ù\aûKê PûjêñQ«ò Kò ?

KéhKcû^uê Lûiþ bûaùe Gjû KjòaûKê PûjñêQò Kò ùicûù^ icùÉ RûMeY jê@«ê û ù~_eò @ûùc icùÉ RûYòQê Kò a ðcû^ ~êMùe ùjCQò aòmû^e ~êM û KéhKcû^u ^òKUùe Pýû^ùf, _Zâ- _ZâòKûMêWÿòK, ùiûgò@ûfþ còWò@û I ùcûaûAfþ bkò ajê cû¤c ejòQòö ~ûjû\ßûeû Kò KéhKcûù^ @ûc _~ðý« _jñPò _ûeòùa û ^òKUùe ieKûeú bûùa KéhKcû^u K ðaý ùjCQò Kò icdicd C_ùe @ûc _~ðý« ^òRe iciýû _jñPûA_ûeòùa û G_eò Keòaû `kùe ^òùR iêaò]û _ûAaû ijòZ @^ý KéhK bûAcû^uê c¤ iûjû~ý Keòaûùe ijûdK bìcòKû MâjY Keò[û«ò û KéhKcûù^ @ûc ijòZ cògòKeò icûRe cêLý]ûeKê @ûiò_ûeòùa û ~\ò KéhKcû^u ijòZ cògòaû ùZùa ieKûe I KéhKu c¤ùe ejò[ôaû \ìeZûKê ijRùe @ûùc \ìe Keò_ûeòaû û WúWú KéhK Pýûù^fþ ieKûe I KéhKcû^u c¤ùe [ôaû GK ùiZê eì_ùe ejòQò û @ûce ùPÁû ejòQò Kò icd @ûiòa KéhKcû^uê iµì‰ð iìP^û C_f² Keò_ûeòaê û iìP^û cû¤cùe KéhK I @ûùc còkòcògò Kéhò @û]ûeòZ bûeZe @[ð aýaiÚûùe aòKûg @ûWKê @Mâie ùjûA_ûeòaû û

\ú_gòlû iòõj i´û\\ûZûKéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcû-9891443388 A-ùcf : -deepshikha@krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

33

iûlûZþKûe

www.krishijagran.com

iað^òcÜ ijûdK cìfýe iê_ûeòg Keò[ûG : iúGiú_ú

Ké

hKcû^uê ùlZ i´§úd iìP^û ijòZ ùicû^u cìk]^ LyðVûeê ù^AKeò fûb _~ðý« iaêKòQò aòhdùe iìP^û ejòaû RûYòaû ^òjûZò @ûagýK û Gjû\ßûeû KéhKcû^u ^òKUùe Kéhò i´§úd icÉ iìP^û RûYòaû `kùe ùicûù^ ^òRe @û[ðòK iÚòZòKê cRbêZ Keòaûùe ilc ùjûA_ûeòùa û Kéhò ijòZ ^òRKê cù^û^òag Keò[ôaû KéhK ^òRe cìk]^e cìfý @ûùdûM, bûeZ ieKûeu \ßûeû ùKøYiò c¤ `ife iað^òcÜ ijûdK cìfýe ^ò¡ðûeY Keò_ûeòùa, Gjûe Z[ý KéhKcû^u ^òKUùe _jñPûAaû _ûAñ Kéhò RûMeY \k KéhKe cìk]^ C_ùe cìfý @ûùdûMe @¤l aòRd _ûfþ gcðûKê KjòQ«ò I iað^òcÜ ic[ð^ cìfý ^ò¡ðûeY Keòaûe _âKâòdû C_ùe GVûùe iìP^û \ò@û~ûAQò û iað^òcÜ ijûdK cìfý Kò_eò ^ò¡ðûeòZ Keû~ûA[ûG ? ieKûeu \ßûeû iað^òcÜ ijûdK cìfý (GcþGiþ_ú) ^ò¡ðûeòZ Keòaûe cìk KûeY ùjCQò KéhK _ûAñ fûbKûeú cìfý iê^ò½òZ Keû~ûA[ûG, KûjóKò ^û Cy ^òùag Gaõ `ifMêWÿòK C_ôû\^Kê ù_âû›ûjòZ Keû~ûA[ûG û _âùZýK ahð _âcêL Kéhò C_ôû\MêWÿòK _ûAñ GcþGiþ_úe ùNûhYû Keû~ûA[ûG û ~ûjû\ßûeû Kéhò cìk]^ Gaõ cìfý @ûùdûM (iúGcþiú)e iê_ûeògKê ]ýû^ùe eLôaû ijòZ ^ò¡ðûeòZ Keû~ûA[ûG û ^ìý^Zc ic[ð^ cìfýe iê_ûeòg Keòaû icd iúGiú_ú @^ý K[ûMêWÿòK ijòZ Kéhò C_ôû\^, Kéhò iòõP^, cRêeò @û\ò cìfý _eòa ð^, \ûaò Gaõ @û_ì òð, aRûe cìfý _âbéZò Z[û cù^ûù~ûM ]ýû^ _ìaðK MêeêZß ù\A[û«ò û

bûeZúd Lû\ý ^òMc, (G`þiò@ûA), bûeZúd K_ûi ^òMc fòcòùUW (iúiú@ûA), bûeZúd eûÁâúd Kéhò ijKûeòZû aò_Y^ iõN fòcòùUWþ (ù^`Wþ) \ßûeû ^ìý^Zc ic[ð^ cìfý C_ùe Leò\ iê^ò½òZ Keû~ûA[ûG û ù~_eò aòbò^Ü iûaðR^òK Gaõ ijKûeú GùR^èòcû^uê cû¤cùe cìfý ic[ð^ ù~ûR^û (_ò G iþ G cþ ) e eì _ ùe iað ^ ò c Ü ijûdK cì f ý ^ò ¡ ð û eò Z Keû~ûA[ûG û _òGiþGiþe @«MðZ ^ @ûiòaû _ûAñ ieKûe ^òR c¤ùe ijcZò cìfý C_ùe eûRýMêWÿòKê aòùgh @^êùeû] C_ùe aRûe jÉùl_e aýaiÚû Keû~ûA [ûG û ùlZùe @ûMûcú \ò^Kê @û]ûe Keò Gùa _~ðý« ù~Cñ cìfý ùNûhòZ Keû~ûAQò, Gjû\ßûeû ùKøYiò KéhKcû^uê Kcþ fûb còkò[ûG, K’Y KéhK Gjò fûb C_ùe ùlZ Kû~ðý Keò_ûeòùa ?

Gjû bêfþ ]ûeYû @ùU Kò Kcþ fûb còkò[ûG û iû]ûeY bûùa

34

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

ù\LôaûKê Mùf KéhK ùKùa aò ùKøYiò `ifùe @]ôK fûb còkò ^ [ûG û ùZùa ùKùa ùKùa `ifeê @]ôK fûb còkò[ûG Z ùKùa ùKùa Kcþ fûb còòkò[ûG û aòMZ KòQò ahð ùja `ifMêWÿòKe C_ôû\^ @]ôK aXÿò_ûeê ^ûjó û aeõ C_ôû\^ @^êiûùe Lyð KêAõUûf _âZò aXÿò~ûAQò û @ûùc Gjò ùlZâùe Kû~ðý KeêQê Kò ù~ùKøYiò KéhKu c^ ùlZùe fûMò ejòùf @]ôK C_ôû\^ aé¡ò _ûAa û @ûLêe \ûcþ ^ò¡ðûeY @û_Yu \ßûeû KûjóKò ùjûA_ûeê ^ûjó ? @ûLêe CPòZþ I fûbKûeú cìfý ^ò¡ðûeòZ bûeZ ieKûeu \ßûeû Keû~ûA_ûeê ^ûjó û ~\ò eûRý ieKûe Pûjòñùa ùZùa iað^òcÜ ijûdK cìfýe C_eKê ~ûA cìfý _âÉêZ Keò_ûeòùa û Gjò _eò @ûLêe ic[ð^ cìfý iúGiú_ú jó _âÉêZ Keò[ûG û Kò«ê KòQò eûRý ieKûe jó G`þ@ûe_úKê @û]ûe cû^òKeò ùaû^i cìfý KéhKcû^uê ù\A[û«ò û KòQò eûRýùe G_eò c¤ ejòQò ~ûjûKò cìk fûb aûõUòaû _âKòâdû KéhKcûù^ Keò[û«òö ~\ò GVûùe Pò^òe bûa @]ôK ejòa ùZùa KéhKcû^uê @]ôK C_ôû\^ còkòaö ù~Cñ jòiûaùe ùlZ _âZò c^ aXÿòaûùe fûMòQò, ùijò jòiaùe GcþGiþ_ú KûjóKò aXÿò_ûeê ^ûjó ? ùKøYiò c¤ `ife C_ôû\^ ajêZ cj ß_ì‰ð KûeK ùjûA[ûG ö ~ûjû\ßûeû fûb aXÿò[ûG û Gjò _âKûe iað^òcÜ ijûdK cìfý c¤ aXÿò[ûG û Gjû bêfþ ]ûeYû Kò C_ôû\^ùe cù^û ^òùag ejòaû K[û û Kò«ê iað^òcÜ ijûdK cìfý aXÿò_ûeòa ^ûjó ö ùcû jòiûaùe iað^òcÜ ijûdK cìfý aXÿòaû _ûAñ `ûA\û ùjûA ^[ûG aeõ @ûùc ù\Lôaû CPòZþ Kò KéhKcûù^ ùR÷aòK Kéhòùe ùKùZ @[ð C_ûRð^ Keò_ûeêQ«ò û iVòKþ cû^ýZû ejòQò KéhKcûù^ iVòKþ cìfý _ûAaû CPòZþ û

iûlûZþKûe ù~Cñ cìfý @ûùc ^ò¡ðûeòZ Keò[ûC, K’Y KéhK Gjûe iVòKþ cìfýùe cŠòKê aòKâò Keò_ûeêQ«ò ?

KòQò eûRýMêWÿòKùe Mjc I PûCk Leò\ C c eì_ùe ùjCQò ö Kò«ê eûRýMêWÿòKe iÚòZò GjûKê IfUûA ù\CQò û GcòòZòùe @ûùc Gjû ù\Lôaû CPòZþ Kò eûRý Kò_eò @ûMKê ~òa, ù~Cñ[ôeùe Kò `ifMêWÿòK Leò\ Keòaûùe fûb _ûA_ûeòùa û G[ô_ûAñ @ûce KéhKcû^uê cù^û^òùag KeòaûKê _Wÿòa I C_ôû\^þKê aXÿûAaûKê ùja û ~ûjû _â]û^cªú KjòQ«ò Kò KéhKcû^u @ûd \êAMêY ùjûA~òaû CPòZ, AZòjûiùe Gjû _â[c [e ùjûAQò, @ûùc C_ôû\^ I _eògâcKê jUûA G K[û KjêQê û ùi Kjò[ôùf Kò @û_Yu cìfýKê aXÿûA ù\CQ«ò Kò«ê cìfý ijòZ Gjûe _eògâc cìfý c¤ aXÿûAaû CPòZþ û ùZùa Gjû\ßûeû KéhKcû^uê @]ôK `ûA\û ùja ^ûjó û G[ôùe KéhKcûù^ KòQò cêLý ùlZâMêWÿòK C_ùe Kû~ðý Keò_ûeòùa û KéhKcû^u _ûAñ ^ì@û ùKøgkùe _eòPòZ KeûAaû I KéhKcû^u _ûAñ Keû~ûA[ôaû iõiÚû_^MêWÿòK _âbûagûkú ùja ~ûjû`kùe KéhK GVûKê ~ûA ^ì@û KòQò gòLô_ûeòùa û Gjû KòQò G_eò ùlZâ ejòQò ~ûjû ^ ùjaû `kùe KéhKu `ûA\û ùjûA_ûeê ^ûjó û GiþGiú_ò KéhKcû^uê iûjû~ý Kò_eò Keò[ûG ? iúGiò_ú iað^òcÜ ijûdK cìfý iê_ûeòg Keò[ûG û ieKûe @ûce iê_ûeòge @û]ûe C_ùe iað^òcÜ ijûdK cìfý ùNûhòZ Keò[û«ò û aûKò ~ûjû Leò\ Keòaûe _âYûkú Gjû @ùU Kò @fMû @fMû cªûkde @«MðZùe @ûiò[ûGk Kò«ê Gjû KéhK cªûkdùe ùiùZùak _~ðý« ùja ^ûjó, ù~ùZùak _~ðý« G[ôùe eûRý ieKûeu ijù~ûM còkò _ûeò ^ûjó û @ûùc Z eûRý ieKûeuê Gjò ^òùa\^ KeêQò Kò @û_Y Leò\ùe aXÿò-PXÿò bûM ^ò@«ê û iúGiú_ú ùKCñ ùKCñ @iaê]ûcû^ i¹êLú^ ùjCQò ? @ûc \ßûeû iað^òcÜ ijûdK cìfý ^ò¡ðûeòZ Keòaû ùMûUòG K[û @ùU, Kò«ê iaêVûeê aWÿ flý @ûce Gjû Kò ùKøYiò _âKûùe eûRý ieKûeuê ùMûUòG \k ijòZ Kûc KeûAùa û a ðcû^ Gjò iúGiú_ú @]ôKûe ^ûjó û @ûùc ùKak Gjû PûjêñQê Kò eûRý ieKûecû^u Lû\ýû^ÜKê Leò\\ûeú I cŠò @ûejYe lcZû aXÿò~òa û C\ûjûY Êeì_ ~\ò ù\Lû~ûG ùZùa bûeZúd Lû\ýû^Ü ^òMc 25-30 còfòd^ U^þ Lû\ýû^Ü Leò\ Keòa, Gjûe jòiûa Keòaû ùZùa Kû~ðý @Ì KÁ ùjûA~òa û ùijò_eò ~\ò _âùZýK eûRý 2-3 còfòd^ U^þ Lû\ýû^ÜKê bŠûeòKeY KeòaûKê Z ijR ùja û G[ôùe bŠeKeY lcZû Z aXÿòaû ijòZ cìk]^ c¤ Kcþ ùja û ~\ò eûRý ieKûe GKZâ bûùa \k ijòZ Kû~ðý Keòùa ùZùa bŠeY lcZû iê\éXÿ ùjaû ijòZ lZò Kcþ ùja û Wûü Êûcò^û[^þu cZKê @û_Y ùKùZ _eòcûYe ijcZò @U«ò ?

Zûu aòPûe [ôfû Kò KéhKcû^uê aRûe @bûa ijòZ GK 36

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

www.krishijagran.com C c @ûd còkòaû CPòZþ û cêñ Zûu aòPûe C_ùe _ì‰ð icjZ @ùUö @^ý_lùe ùi Gjû c¤ Kjò[ôùf Kò iað^òcÜ ijûdK cìfýKê 50 _âZògZ aXÿûA \ò@û~òa, Kò«ê Zûue Gjò aòPûeùe cêñ ijcZ ^êùjñ ? KûjóKò ^ûñ ~\ò @ûùc iað^òcÜ ijûdK cìfý 50 _âZògZ aXÿûAaû ùZùa cìk]^ c¤ 15-20 _âZògZ _~ðý« aXÿò ~ûA[ûG ö iað^òcÜ ijûdK cìfýùe 50 _âZògZ aé¡ò Keò cìk]^ 15-20 _âZògZ aXÿòaû C_ùe iciýûe icû]û^ Keû~ûA_ûeòa ^ûjó û cêñ cû^êQò Kò ùKak iað^òcÜ ijûdK cìfýKê Kcþ Keòaûùe iciýûe icû]û^ ùja ^ûjó û cìk Kc Keòaû I C_ôû\^ aXÿòaû _ûAñ c¤ KòQò ùVûiþ _\ùl_ ù^aûKê ùja û ùKak Gjû ^êùjñ GVûùe c¤ ù\LôaûKê ùja Kò KéhKcû^u lZò ù~_eò ^ ùjC û ~\ò KéhKcû^uê `ûA\û \ò@û~òa ùZùa Z @ûcKê Gjò iaê aò¦ê I aòhdMêWÿòK C_ùe Mbúe bûaùe aòPûe KeòaûKê ùja û K’Y @û_Y Kéhò aò_Y^ _âYûkú ijòZ icjZ @U«ò Kò? iað _â[ùc Z @ûùc ù\Lôaû CPòZþ Kò @ûùc ùKCñVûeê @ûiêQê I ùKCñVûùe _jñPò aê û Gjò ~ûZâûùe @ûùc ù~Cñ flý jûif KeòQê Zûjû jó @ûce _âMZò _[ ùja û Kò«ê @ûRò c¤ @ûùc _ì‰ð eì_ùe i«êÁ ù^ûjêñ û Gjò ùlZâùe ajêZ Kû~ðý Keòaû Gùaaò aûKò ejòQò û @ûce i¹êLKê @ûiòQò ~ûjû iaêVûeê aWÿ iciýû ùjûA ejòQò Kò C_ôû\^MêWÿòK I C_ùbûqcû^u c¤ùe ùKøYiò Zûkùck aiò ~ûAQò û GMâòKfPe _âWêýiþ cûùKðUòõ KcòUò (G_úGcþiú)e Êeì_ Kû~ðýeZ còWò@ûe KcðK ðû I aòùKâZûùe jó iòcòZ ejòQò û GVûùe iaêVûeê aWÿ iciýû [ôfû, ~ûjû`kùe @ûRò c¤ \êA \êA jûZ @ûcKê ùjaûKê _WÿêQò û a ðcû^ ùKøgk ijòZ RWòZ ùjaûe icd @ûiòQò û Gjò cêjì ðe cêLý _êe]û ùjûAQ«ò còWÿò@û iìPûeê eìù_ Kûc KeêQ«ò û KòQò eûRýMêWÿòKùe GjûKê @û_YûA ^ò@û~ûAQò I @ûMûcú \ò^ùe c¤ @]ôK eûRý G[ôùe ^òRe bûMò\ûeú MâjY Keòùa û KéhKcû^u _ûAñ @û_Y Kò iù¦g ù\ùa ? cêñ icÉ KéhKcû^uê Gjû KjòaûKê PûjêñQò Kò Kéhòùe @û]ê^òK ùKøgk ijòZ Kûc Keòaû @ûagýKZû ejòQò, ~ûjûKê @û_YûA @û_Ycûù^ @û[ðòK ùlZâùe Lêaþ Êzk _eòiÚòZò ùjaû ijòZ KéhKcû^ue iaðûwú^ aòKûg \òMùe @Mâie ùjùa û ùlZâúdþ Ée C_ùe ieKûeu \ßûeû @]ôcû^ýZû _âû¯ Kéhò iõiÚû^ MzòZ ejòQò, ù~CñVûùe Kò KéhK ijRùe ùKøYiò c¤ aòhdùe iìP^û _ûA_ûeòùa û _âÉêZò -eêaú ùR÷^, icúe ZòIßûeú’ aeò _ZâKûe, Kéhò RûMeY, ^ì@û\òfäú ùcûaûAf- 9999142633, 9891660044 ruby@krishijagran.com sameer@krishijagran.com

ùa÷mû^òK _¡Zòùe

www.krishijagran.com

ùa÷mû^òK _¡Zòùe aûQêeúe ~^ô

Kûcù\a ùiVú, gêùb¦ê ùgLe _ûXÿú, iZýeõR^ aûeòK, _û[ðiûe[ú ÊûAñ _âûYú _éÁò aòbûM _gê PòKò›û I _gê _ûk^ cjûaò\ýûkd IWÿògû Kéhò I ùa÷hdòK aògßaò\ýûkd, bêaù^gße, IWÿògû-751003 iµKðKûeú ùfLK : babuivri@gmail.com

C

^ÜZ aûQêeú iéÁò ùMû-iµ\ C^ÜZòe GK cêLý \òM ùaûfò Kê j û~ûA_ûùeö Kò « ê R^à ò Z aûQê e úcû^ue ~\ò iê_eòPûk^û Keû^~ûG, ùZùa baòhýZùe ùicû^uVûùe @ûgû^êeì_ C_ôû\^ còkò^[ûGö `kùe ùMû-_ûkK PûhúUò aòùgh lZòe i¹êLú^ ùjaûe i¸ûa^û [ûGö K[ûùe @Qò “C c _eò_ûk^eê C^ÜZ _âûYú iµ\ _âû¯ ùjûA[ûG ùjùf Kâdeê ^êùjñö” RùY Pûhú ^òR MûB Vûeê R^àòZ aûQêeúUòe VòKþ bûùa ~^ô ù^ùf _ea ðú icdùe ùijò aûQêeúUò jó GK C c I @]ôK C_ôû\^lc MûB aû ak\ùe _eòYZ ùjûA[ûGö @ZGa ùa÷mû^òK _¡Zòùe Kò_eò R^àòZ aûQêeúe iê_eòPûk^û Keòùja, ùi[ô_âZò PûhúUò iRûM ùjaû @ûagýKö @ù^K aûQêeú R^à ùjaû _ùe _âû¯ adi ùjaû _ìaðeê aòbò^Ü KûeYeê ceò~û@û«òö ù\Lû~ûG ù~, Gcû^ue Kê_eòPûk^û jó ùKak Gcû^ue céZêýe cêLý KûeYö GZ\þaýZúZ ù~ZòKò iõLýûùe aûQêeú a ô[û«ò, ùicû^u gûeúeòK aòKûg ù~Cñ_eò bûùa ùjaû K[û Zûjû aò ùjûA^[ûGö R^à ùjaû _ùe VòKþ icdùe MecKê @ûiòaû, cû’ ùjaû, adi @^ê_ûZùe geúe IR^ VòKþ ejòaû Gaõ cû’ùjaûKê ilb ùjaû _ùe _êYò VòKþ icdùe Mbð]ûeY Keòaû I \êMÛ C_ôû\^ Keòaû, G icÉ K[û aûQêeúUò R^à ùjaû _ùe _~ðýûdKâùc ^ò@û~ûA[ôaû ~^ô C_ùe jó ^òbðe Keò[ûGö i\ýRûZ aûQêeúe ~^ô : @ûi^Ü _âiaû MûBe aòùgh ]ýû^ ù\aûKê PûhúUò RûYò eLôaû CPòZþö _âiêZò _ââKâòdûùe ù~_eò ùKû÷Yiò @iêaò]û ^jêG, ùi[ô_âZò ]ýû^ ù\aû CPòZþö aûQêeúUò R^à ùjaû _ùe ^òùcÜûq aòhdMêWKê \éÁò ù\aû aòù]dö  aûQêeúUò R^à ùjaû cûùZâ cû’ PûUòaû @ûe¸ Keò[ûGö Gjû cû’ I aûQêeú c]ýùe GK @ZêU a§^ iéÁò ijòZ aòùgh Keò gúZ EZêùe geúee C û_ iõelY Keò[ûGö  cêjñ, ^ûK I _ûUò bòZùe [ôaû akKû ^ûkKê GK gêLôfû I _eòÃûe K^ûùe ù_ûQòù\aû aòù]dö gßûiKâòdûùe KòQ iciýû ù\Lûù\ùf, KéZâòc C_ûdùe ~[û: \êA_U QûZòeê ]úùe ]úùe \êA _û_êfòùe Pû_ ù\aû aû cêjñ ùLûfò ]úùe ]úùe `êuòaû \ßûeû aûQêeúUe gßûiKâòdû c]ý iµû\^ Keû~û_ûùeö  VòKþ bûaùe aûQêeúUòKê ù_ûQò ù\aû _ùe aûQêeúUò ^òùR CVòaûKê ùPÁû Keò[ûGö ùijò icdùe ZûKê UòùK iûjû~ý Keòaû CPòZþ I QòWÿû ùjaû _ùe cû’e Khlúe _òAaû

@ûagýKö Gjû aûQêeúUò R^à ùjaûe 1/2 N ûeê 1 N û c¤ùe ùjaû CPòZþö Khlúee C_ûù\dZû ajêZ ùagú @ùUö KûeY G[ôùe [ôaû C_û\û^ ~[û _âûKéZòK ùeûM ^òùeû]K gqò, Lû\ý _âûY, @ûagýKúd Lû\ý Z ß aûQêeúUòe C c ÊûiÚ ý _eò P ûk^û iKûùg @Zý« _â ù dûR^ö GZ\þaýZúZ Gjûe ùia^ \ßûeû aûQêeúUòe Lû\ý ^kú c¤ _eòÃûe ùjû[ûGö  \ò^Kê 3-4 [e Keò @Zò Kcþùe 7 \ò^ _ûAñ aûQêeúUòKê Khlúe _ò@ûAaû @ûagýKö _âùZýK [e _ò@ûAaû Khlúee _eòcûY aûQêeúe R^à IR^ ij ^òbðe Keò[ûGö ùMûUòG \ò^ùe aûQêeú geúe IR^e GK \gcûõg Khlúe @ûagýK Keò[ûGö ù~còZò ~\ò ùMûUòG aûQêeúe R^à icde IR^ 15-20 KòMâû ùZùa aûQêeúUò ùMûUòG \ò^ùe 1.0 fòUe eê 1.5 fòUe _~ðý« Khlúe _òAaû aòù]dö RYû~ûAQò ù~, VòKþ bûùa Khlúe _òC^[ôaû _âûd 40 bûM aûQêeúue R^à _ea ðú céZêý i¸ûa^û @]ôKö  R^à ùjaûe @Ì icd _ùe ^ûbòVûeê _âûd 2 A QûWò ^ûbò ^ûWKê GK _eòÃûe gq iìZûùe aû§ò ù\A akKû ^ûWÿòKê _eòÃûe ùaäWþùe KûUò \ò@û~ûA[ûGö _ùe _ùe Cq RûMûKê @ûùdûWò^þ UòuþPe fMû \ò@û~ûGö KUû~ûA[ôaû RûMûùe _âûd Zò^ò \ò^ _~ðý« UòuþPe fMûAaû @ûagýKö Gjû\ßûeû aûQêeúUòKê "^ûbò Rße’ ùjaû i¸ûa^û Kcþ [ûGö  ùaùkùaùk \ê]ô@ûkú MûB R^à ùjaû _ùe ùicû^u _jÜû `êfò[ûGö Gjû iûcdòKö Gjû\ßûeû Pòe ùQûU ùjûA[ûG I aûQêeúUò Khlúe _òAaû i¸a ùjûA^[ûGö G[ô_ûAñ Pûhú RYK _jÜûeê Khlúe \êjó ùaûZf I eae Pòe iûjû~ýùe aûQêeúUòKê Khlúe _ò@ûAaû CPòZþ Gaõ ]ýû^ ù\aû K[û ù~, aûQêeúUò @ûagýKZûVûeê @]ôK Khlúe ù~còZò ^_òG, ~ûjû `kùe aûQêeúUò "SûWû ùeûM’ùe _úWZ ùjûA_ûùeö aòùgh @aiÚûùe ~\ò Khlúe ^còùk, ùZùa PûhúUò KéZâòc Khlúe _âÉêZ Keò aûQêeúKê _òAaûKê ù\aû CPòZþö KéZâòc Khlúe Zò@ûeò _ûAñ ^òcÜ C_û\û^MêWòKê ù~ûMûW Keò GK cògâY _âÉêZò Keû~ûA_ûeòaö K û @Šû 1Uò _eòÃûe _ûYò 300 còfò lúe 600 còfò

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

37

ùa÷mû^òK _¡Zòùe RWû ùZf 250 còfò ùcûU 1000 còfò aû 1 fòUe GK i¯ûjeê 12 i¯ûj adi (7 \ò^eê 3 cûi) e aûQêeúe ~^ô aûQêeúUò 1 i¯ûj ùjaû _ùe Gjûe geúe aé¡ò _eòflòZ ùjûA[ûGö Gjò icdùe Gjûe PûfòPk^eê jó Gjûe ÊûiÚýaiÚûe @^êcû^ KeòjêGö aûQêeú R^àe 15 \ò^ _~ðý« C_~êq _eòcûYe lúe _òAaûKê ù\aû CPòZþö ~\ò aûQêeúUòKê cû’Vûeê @fMû Keò _eò_ûk^ Keû~ûG ùZùa aûQêeú IR^e GK \gcûõg lúe GK _eòÃûe Iiûeò@û _ûZâùe _òAaûKê \ò@û~ûGö _âûe¸òK @aiÚûùe aûQêeúUòKê _ûZâeê @ûwêVò iûjû~ýùe lúe _òAaû _ûAñ @býûi Keû~òaû CPòZþö Gjò _âKâòdû aûQêeúUò lúe _òAaû adi _~ðý« Rûeò eLû~ûA[ûGö @agý adi ijòZ lúee _eòcûY ]úùe ]úùe KcûA \ò@û~ûA[ûGö PòjÜUKeY : ~\ò PûhúUò aûQêeúUòKê ùKû÷Yiò _âKûe PòjÜ ù\aûKê Pûjû«ò Zû’ùjùf R^à ùjaûe _â[c i¯ûjùe jó Kû^ ù^ûkò (Ear Tag) _ò§ûA _ûe«ò Kò´û Kû^e bòZe _ûLùe UûUê (Tatoo) Keò_ûe«òö iû]ûeYZü aýaiûdòK bò òùe ùMû-_ûk^ Keê[ôaû Pûhúcûù^ aûQêeúKê PòjÜ ù\A eLôaû ^òZû« @ûagýKö baòhýZùe Gjû \ßûeû aûQêeúUe _eò_ûk^ R^òZ icÉ Z[ýeê iê_eòPûkòZ ùjûA[ûGö gòw ^ CVòaû _ûAñ _\ùl_ gòw Cbd _gê I c^êhý _âZò lZò iéÁò Keò[ûGö _âZòKûe iKûùg aûQêeúUò 10 \ò^e ùjûAMùf, Zû’e gòw MRûUòKê @ûC aXÿòaûKê \ò@û~ûG ^ûjóö G[ôiKûùg `gòw MRû’e C_eòiÚ ùfûcKê PûõQò gòw cìk Pûeò_ûLùe ùbiäò^þ cûeò "KÁòKþ _Uûi’ iûjû~ýùe "gòw MRû’Kê ]úùe ]úùe UòKòG eq aûjûeòaû _~ðý« Niò \ò@û~ûGö _ùe _ùe iéÁò ùjûA[ôaû Nû’UòKê @û aûùdûUòKþ cfc ù\A bf Keò\ò@û~ûGö Gjû aýZúZ ZZfû fêjû ùPu c¤ gòw MRûKê aXÿòaûKê \òG ^ûjóö Kò«ê Gjû @Zý« ~ªYû\ûdKö aûQêeúUòKê 20 \ò^ ùjûAMfû _ùe _â[c cûZâû Kécò^ûgK Jh] _ò@ûaû ^òZû« @ûagýKö iû]ûeYZü 20-30 còfò _ûA_ûeûRò^þ Zek Jh] aûQêeúKê Gjò adiùe \ò@û~ûA[ûGö Gjû aûQêeúUòKê ùMûfþKécò (@ûiKûeòiþ) iõKâcYeê elû Keò[ûGö @]ôK«ê aûQêeúUòe geúe aé¡ò ù~_eò VòKþ eìù_ NUêQò, ùi[ô_âZò ùMû_ûkK bûA \éÁò ù\aû CPòZþö aûQêeúUò 15-20 \ò^e ùjaû _ùe aûQêeú _ûAñ CŸòÁ "_âûe¸òK \û^û’ Lê@ûAaû @ûe¸ Keòaû CPòZþö aûQêeúUòKê 1 cûi ùjaû _~ðý« ù\÷^òK 100 Mâûc Keò Cq \û^û _eòÃûe _ûZâùe aûQêeúKê LûAaûKê ù\aû CPòZþö aûQêeúe adiû^ê_ûZùe Lû\ý iûeYú Kâ.^õ. adi (\ò^ùe) lúe _eòcûY(KòMâû/_âZò\ò^) _âûe¸òK \û^û(aûQêeú \û^ûe _eòcûY) (KòMâû/ _âZò\ò^)

38

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

www.krishijagran.com 1.

2.

0.1 3.

0.3 4.

0.5 5.

0.75 eê 1 6.

1.25 eê 1.50

1-15

geúe IR^e GK \gcûõg

15-29

geúe IR^e GK \gcûõg

30-40

1

41-60

0

.

5

61-90

0

.

5

90-120

-

_âûe¸òK \û^ûe _âÉêòKeY Kâ.^õ.

C_û\û^ 1.

2.

3.

4.

5.

cKû MêŠ aû\ûc _òWÿò@û ùPûKWÿ ùiûdûaò^þ MêŠ ]ûZa faY ùcûU

_eòcûY 50 KòMâû 30 KòMâû 8 KòMâû 10 KòMâû 2 KòMâû 100 KòMâû

C_ùeûq cògâòZ \û^ûKê aûQêeúe _âûe¸òK \û^û jòiûaùe 4 cûi aû 10 i¯ûj _~ðý« C_~êq _eòcûYùe LûAaûKê ù\aû CPòZþö GVûùe cù^ eLôaû CPòZþ ù~, aûQêeúUKê 4 cûi _~ðý« C_~êq _eòcûYe Lû\ý (lúe, \û^û I K û K@ñk Nûi) LûAaûKê ù\aû ^òZû« @ûagýKö aûQêeúUò 3 cûi ZkKê geúe IR^ @Zò Kcþùe 55-60 KòMâû ùjaû aòù]dö UòKûKeY : aûQêeúUò 40-50 \ò^ ùjûAMùf "`ûUê@û’ ùeûMe _â[c UòKû \ò@û~aû CPòZþö 9 \ò^ _ùe Gjûe aêÁe UòKû I _ùe _âZò 6 cûi aýa]û^ùe GK GK cûZâûe `ûUê@û UòKû \ò@û~òaû CPòZþö ùijò_eò "iûjûY’ ùeûMe UòKû aûQêeú R^àe 50-60 \ò^ bòZùe _â[c cûZâû I _ùe _âZò 6 cûi aýa]û^ùe [ùe \ò@û~òaû CPòZþö ùijòbkò "aRaRò@û’ ùeûMe UòKû aûQêeú R^àe 50-60 \ò^ c¤ùe _â[c cûZâû ù\A _ùe _âZò 6 cûi aýa]û^ùe 2 [e Keò 2 eê 3 ahð _~ðý« ù\aû @ûagýKö 3 cûieê 6 cûi aûQêeúUò 3 cûie ùjûAMùf ^òùR ^òRKê Êûaf´ú Keò_ûeò[ûGö @[ðûZþ Gjò adiùe cû’ aû cûfòKe iûjû~ý ùfûWò ^[ûGö 6 cûi ùakKê aûQêeúUòe IR^ 80-100 KòâMû ùjaû aòù]dö 3 cûi _ùe aûQêeúKê cògâòZ iêhc \û^û _êeû cûZâûùe \ò@û~òaû @ûagýKö Gjû ijòZ 5-10 KòMâû iaêR Nûi ijòZ 1 eê 2 KòMâû ^Wÿû c¤ LûAaûKê ù\aû CPòZþö _eòÃûe _ûYò VòKþ cûZâûùe _òAaûKê \ò@û~òaû aòù]dö G[ôijòZ _â[c cûi Vûeê 6 cûi _~ðý« _âùZýK cûiùe ùMûUòG cûZâû Kécò^ûgK Jh] geúe IR^ @^ê_ûZùe iÚû^úd _âûYú

ùa÷mû^òK _¡Zòùe

www.krishijagran.com

PòKò›Ku _eûcgðùe aûQêeúUòKê Lê@ûAaû @ûagýKö @Šòeû aûQêeú ùjûA[ôùf 2 eê 2.25 cûi c¤ùe Lûiê Keaû CPòZþö 7 eê 12 cûi aûQêeúUò 7 cûi adi ùakKê Zû’e geúe IR^ 100 KòMâû eê @]ôK ùjaû @ûagýKö geúe aé¡òe jûe I IR^ aûQêeúUòe baòhýZe C_ôû\^ lcZûKê _âbûaòZ Keò[ûGö 1 ahð ùakKê geúe IR^ 180-200 KMâû _~ðý« ùjûA[ûGö adi I geúe IR^ @^ê_ûZùe aûQêeúe Lû\ý iûeYú Kâ.^õ. adi(cûi) geúe IR^(KòMâû) \û^ûe _eòcûY(KòMâû) iaêR Nûi(KòMâû) ^Wÿû(KòMâû) 1.

7-12 1.25-1.5 10 eê 15

1 0 2.00

0

-

2

0

0

aûQêeúUò 12 cûi ùjaû _ùe Zû’e geúe @«üaòKûg c¤ VòKþ eìù_ NUò[ûGö aûQêeúUò "QWÿû’ùe _eòYZ ùjûA _âû¯ adÄû @aiÚûKê _âùag Keò[ûGö ùaùkùaùk Mec flY c¤ _âKûg _ûA[ûGö geúee @bòaé¡ò I @^ýû^ý flYMêWòKê flý Keò RùY Pûhú C c "QWÿû’ Pd^ Keòaûùe ilc ùjûA_ûeòaö MecKê @ûiòùf VòKþ icdùe KéZâòc _âR^^ Keòaû CPòZþö adi @^ê_ûZùe GK QWÿûe Lû\ý iûeYú (iue Riòð) Kâ.^õ. adi(cûi) \û^ûe _eòcûY(KòMâû) ^Wÿû(KòMâû)

geúe IR^(KòMâû) iaêR Nûi(KòMâû)

1.

10-15 2.

2 3.

2.5

180-200

1.5

200-240 3 250 3.5

1.5-

12 2 18 15 24 15-20

2 -

@^ýû^ý ÊûiÚýMZ _eòPûk^û ijòZ C_ùeûq _eòcûYe Lû\ý aûQêeú aû QWûKê \ò@û~òaû CPòZþö 24 cûi ùakKê @ûgû Keû~ûG ù~ QWÿûUò cû’ ùjûAiûeò[ôa Kò´û _âûd 6-7 cûi MbðaZú @aiÚûùe ejò[ôaö iû]ûeY ÊûiÚý I ~^ô C c Lû\ý I geúe aé¡ò ijòZ _gêUòe iû]ûeY _eòPûk^û @Zý« Reêeúö ùi[ô^òcù« ùKùZK _\ùl_ ùjfû  aûQêeú/QWûUòKê i\û _eòÃûe I gêà aûdê PkûPk RûMûùe eLôaû CPòZþö  geúe ù~_eò _eòÃûe _eòz^Ü eùj, ùi[ô_âZò \éÁò ù\aû aòù]dö  VòKþ icd aýa]û^ùe Kécò^ûgK Jh] ù\aû CPòZþö  aûjý Kécò ^òeûKeY _ûAñ _\ùl_ ù^A _âZýj geúeKê Niòaû CPòZþö  Pk_âPk ijòZ KòQò aýûdûc Keû«êö  aûiiÚû^e Pûeò_ûL _eòÃûe eLôùf ùeûM _âû\êbðûaeê elû

Keòaûùe iûjû~ý Keò[ûGö  \éÁò ù\aû K[û ù~, Mêjûke Zû_cûZâû aû @û\âðZû _ûkòZ _gêcû^uê ù~_eò iêjûCQò I C c eìù_ aûdê PkûPk ùjCQòö  Kcþ RûMûùe @]ôK aûQêeú eLôaû CPòZþ ^êùjñö aûQêeú ùeûM aûQêeú @aiÚûùe aòbò^Ü ùeûMe _âû\êbðûa ùjZê @]ôK _gê céZêýùe _W«ò, ~\ò a ô[û«ò ùZùa VòKþ icdùe MecKê @ûi«ò ^ûjó aû cû’_Yò@û jê@«ò ^ûjó I aûQêeú R^àe aýa]û^ c¤ VòKþ eùj ^ûjóö ^òcÜfòLôZ ùeûM \ßûeû @Ì adÄ _âûYú aû aûQêeú cûù^ @ûKâû« ùjùf G_eò NUò[ûGö aûQêeúe Zek SûWû Gjû iû]ûeYZü 3 i¯ûjeê Kcþ adie aûQêeúuê ùjûA[ûGö RYû~ûG ù~, _âûd 50 eê 70 gZKWÿû aûQêeúue céZêý Cq KûeYeê ùjûA[ûGö @Zý]ôK Lû\ý aû Kê_eòPûk^û Gjûe KûeYö ]kû I _Zkû SûWû G ùeûMe iû]ûeY flYö G ùeûM ù\Lûù\ùf iÚû^úd _gê PòKò›Ku ijûdZûùe VòKþ icdùe aûQêeúUòe PòKò›û Keaû aòù]dö ^ûjò Nû’ aûQêeúUò R^à ùjaû _ùe ^ûWÿòKê VòKþ bûùa iìZû iûjû~ýùe aû§ò _eòÃûe ùaäWþùe KûUò UòuþPe @ûùdûWò^ ù\ùf Gjû _âûd ùjûA^[ûGö Z[û_ò ~\ò aûQêeú ù\jùe ^ûjò Nû’ ù\Lû~ûG, ùZùa Gjûe C_Pûe Keû«êö GjûQWû `êiþ`êiþ _â\ûj ùi_þUòùicò@û _âbéZò ùeûM aûQêeúcû^uê ù\Lû~ûA[ûGö GMêWòKe _âZòKûe _ûAñ C c _eò_ûk^ jó GKcûZâ _^Úûö Kécò ùeûM Kécò ùeûM aûQêeúUòe geúe aé¡òùe aû]û iûRò[ûGö ùZYê Cbd aûjý Kécò ~[û Uòu, CKêYú I @«üKécò ~[û ùMûf Kécò, `òZû Kécò I ùP_Öû Kécò _âbéZò \ûCeê aûQêeú QWûUòKê elû Keòaû ^òZû« @ûagýKö VòKþ icd aýa]û^ùe ck _eúlû Keò _âûYú PòKò›Ku _eûcgð @^ê~ûdú Kécò ^òdªY Keòaû ^òZû« @ûagýKö ùghK[û _eò_ûk^e @û«eòKZû jó R^àòZ aûQêeúcû^u geúeKê _âbûaòZ Keò[ûGö ùeûM I Pû_cêq _eòùag aûQêeúUòe geúe aé¡ò I aòKûg _ûAñ GKû« _âùdûR^ö R^àòZ aûQêeúUòe geúe aé¡òe jûe Zû’e baòhýZe C_ôû\^ lcZû C_ùe _âbûa _KûA[ûGö VòKþ eìù_ _eò_ûkòZ aûQêeúUò baòhýZùe GK C c MûB aû ak\ ùjûA[ûGö ùZYê ùa÷mû^òK _¡Zòùe R^àòZ aûQêeúcû^u _eò_ûk^ jó GK iùPZ^ Pûhú _ûAñ GKû« Kûcýö @^êieY  ^aRûZ aûQêeúe ~^ô (2005) @û\ýû _âKûg^ú, KUK, IWÿògûö  Pûhúe iõiûe (2014) IdêGUò _âKûg^ú, bêaù^gße, IWÿògûö  ùMû_ûk^ (2015) iìP^û, gòlû I iµâiûeY _eòPûk^û icòZò, IWÿògûö

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

39

IWògûùe @ûkê Pûh

I

IWògûùe @ûkê Pûh Gaõ baòhýZ

Wò@ûcû^ue Z[û IWògûùe ù\÷^¦ò^ aý¬^ ZûfòKûùe @ûkê GK _âcêL _eòaû eì_ùe _eòMYòZö iû]ûeY ùfûKu Lû\ý [ûkòe iû[ô @ûkêe LêPêeû \e @ûRò IWògûaûiúu @ûLôùe fêj beò ù\AQòö @ûkêe Kòùfû_âZò aRûe \e iû]ûeY bûaùe 20 eê 22 Uuû ejê[ôaû ùaùk Meòa ùfûKcûù^ ajê @iêaò]ûe i¹êLú^ ùjCQ«òö Gjûe GKcûZâ KûeY ùjfû IWÿògûùe @ûkêe Pûjò\û @^êiûùe C_ôû\^ 80 bûM Kcþ ùjCQòö IWÿògû Zû’e @ûkê Pûjò\ûe ^òRÊ 15-20 _âZògZ ^òRÊ C_ôû\^ cû¤cùe _ìeY Keò[ûGö i\ýZc iùbð @^ê~ûdú IWÿògûùe ahðKê 10.2 fl ùcUòâKþ U^þ @ûkêe @ûagýKZû ejò a û iÚùk C_ôû\^ cûZâ 2-2.5 fl ùcUòâKþ U^þ ùjCQòö ùZYê @ûagýKZû _ì e Y 40

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

_ûAñ IWÿògûKê aòùghKeò _ùWÿûgú eûRý _½òcaw C_ùe ^òbðe KeòaûKê _WêQòö _½òcaw bûeZe \ßòZúd iaðû]ôK @ûkê C_ôû\^Kûeú eûRýö Gjò eûRýùe ahðKê _ûLû_ûLô 1.1 ùKûUò ùcUâòKþ U^þ @ûkê C_ôû\òZ ùjûA[ûGö ùijò_eò C e_âù\g 1.3 ùKûUò ùcUòâKþ U^þ @ûkê C_ôû\^ Keò bûeZùe GK ^´e @ûkê C_ôû\^Kûeú eûRý jòiûaùe _eòMYòZö IWÿògûùe 15 jRûe ùjKÖe Rcòùe @ûkê Pûh Keû~ûC[ôaû ùaùk Gjû ù\ge 14Zc iaðû]ôK @ûkê C_ôû\^Kûeú eûRýö cûZâ IWÿògûe @ûkê C_ôû\^ RûZúd jûe Vûeê Kcþ ejò[ûGö RûZúd jûe ùjKÖe _òQû 22.8 ùcUòâKþ U^þ [ôaû ùaùk IWÿògûùe Zûjû 16.8 ejòQòö _eòZû_e aòhd ù~ 60 \gKùe 30 jRûe ùjKÖe Rcòùe @ûkê Pûh Keû~ûC[ôfû Gaõ icdKâùc Gjû Kcò Kcò 15 jRûe ùjKÖeùe _j ôQòö ùZYê @ûùfûPýe aòhd ùjCQò ù~ IWÿògûùe ùKCñ KûeYeê @ûkê C_ôû\^ Kcò ~ûCQòö @ûkê `if RûMûùe Pûhúcûù^ `ifjû^úe Kcþ @ûguû [ôaû aû\ûc, ùiûeòh Gaõ _^ò_eòaû bkò @[ðKûeú `if Pûh KeêQ«òö @^ý_lùe @ûkê

IWògûùe @ûkê Pûh MQùe ùjC[ôaû ùeûM ù_ûKMêWòK aýû_K `ifjû^ú Ke«òö ùeûMe ^òdªY KÁiû¤ [ôaû ùaùk Gjò ùeûMe i§û^ ijk ^còkòùf Gjûe ^òeûKeY ùjûA_ûeê^ûjóö @ûkê C_ôû\^ Keê[ôaû Pûhúcû^u c¤ùe @ù^Kûõgùe lê\â Gaõ ^ûccûZâ Pûhúu @û[ôðK @aiÚû ùgûP^úd @ùUö ùZYê ùicûù^ Gjò aýd ajêk _âZòùh]K Gaõ ^òeûKeY aýaiÚû MâjY Keòaûùe @lc ùjûA[û«òö ~ûjû`kùe @ûkêe C_ôû\^ @ù^Kûõgùe jâûi _ûA[ûGö @ûkê Pûh _ûAñ ùeûMcêq @ûkê aòj^e @ûagýKZû [ôaû ùaùk Gjû Pûhúcû^uê C_~ê q icdùe cò ù k^ûjó ö ~ûjû`kùe @ù^K Pûhú iÚû^úd @ keê Kcþ cû^e aòj^ KòYò fMûAaûKê aû¤ jê@«òö `kùe C_ôû\^ Kcþ ùjûA[ûGö _ê^½ eûRýùe ajêZ Kcþ _ecûYe _âûcûYòK aòj^ (Certified Seed) còkò[ûGö @ûC ùMûUòG cêLý iciýû ùjfû C_ôû\òZ @ûkêe iõelY aýaiÚûö eûRýùe gúZkbŠûee @bûa @ûkê Pûhúu cù^ûak bûwò ù\CQòö ùZYê @ck ùjC ùjC Pûhúcûù^ @ûkê ajê Kcþ cìfýùe aòKò ù\aûKê aû¤ ùjûA @bûaú aòKâòe gòKûe ùjûA[û«òö IWÿògûùe cûZâ 24Uò gúZkbŠûe Kû~ðýlc [ôaû iÚùk ùicû^ue iõelY lcZû 1.17 fl ùcUòâKþ U^þö ùijòiaê gúZkbŠûeùe @ûkê aýZúZ @^ý _eòaû c¤ MzòZ eLû~ûA[ûGö @ûkêPûh _ûAñ CVûRkùiP^ ajêcûZâûùe ijûdK ùjC[ôaû ùaùk IWÿògûùe @ûkêPûh ùjC[ôaû ajê @ kùe ùi _âKûe iêaò]û ^ûjóö ùZYê _ûYòe @bûaeê `if C_ôû\^ aû]û_âû¯ ùjûA[ûGö @]ôK @ck _ûAñ aRûeùe @ù^K ^ìZ^ mû^ùKøgk (Technical Knowhow) [ôaû ùaùk Zûjû Pûhúcû^u _ûLùe _j ô _ûùe^ûjóö ieKûeue Gjò mû^ùKøgkKê Pûhúcû^u _ûLùe _j ûAaûùe aòùgh bìcòKû ejòQòö ùi_ùU eûRýe C\ýû^ Kéhò aòbûMùe KcðPûeúu iõLýû ÊÌ [ôaûe

www.krishijagran.com

ùicûù^ _âZò aäKùe Pûhúcû^u _ûLùe _j ôaûKê @lc ùjCQ«òö @û]ê^òK _âYûkúùe @ûkê Pûh _ûAñ ùjKÖe _òQû 1 fl Uuûeê @]ôK aò^òù~ûM ùjûA[ûGö ùicû^uê aýûu EY ijRùe còkò ^[ûG, Z[û C_ôû\òZ @ûkê ùicû^ue aò^òù~ûM eûgò beYû Keòaûùe ilc ùjûA^[ûGö ùZYê @]ôKûõg Pûhú @û]ê^òK _âYûkú QûWò _ûeµûeòK _¡Zò @af´^ Ke«ò, ~ûjû`kùe C_ôû\^ @ûgû^êeì_ ùjûA^[ûGö @ûCùMûUòG cêLý KûeY ùjfû @ûagýK cûùKðUþ fòõùKRþ @bûaùe Pûhú C_ôû\òZ @ûkêe CPòZþ cìfý _ûG ^ûjóö Gjò KûeY MêWòK ù~ûMêñ IWògûe Pûhúcûù^ @ûkê Pûh _ûAñ Azû_âKûg Keê^ûjû«òö G_eòiÚùk IWÿògû ieKûe 2014 ciòjûe c¤ bûMùe "eûRý @ûkê còg^þ' MV^ KeòQ«ò Gaõ C_ùeûq @iêaò]ûcû^ \ìeKeò 2017-18 @û[ôðK ahð _ûAñ 11 fl ùcUâòKþ U^þ @ûkê C_ôû\^ _ûAñ flý ]û~ðý KeòQ«òö ùZYê ù\Lôaûe K[û Gjò còg^þ eûRýùe @]ôK @ûkê C_ôû\^ _ûAñ ùKùZ ijûdK ùjCQòö

ùiøMZ cjû«ò aeòÂ iû´û\òK Kéhò RûMeY @MÁ 2016

41

aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh

ùMû

aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh fû_ `êfKê `êfcû^ue eûYú ùaûfò @ûLýû

\ò@û~ûAQò ö Gjûe ew I aûiÜû icÉuê @ûKéÁ Keò[ûGö Gjò `êfe Pûjò\û @ûc eûRýùe aòbò^Ü ijeùe aXÿòPûfòQò û @ûc eûRýe icÉ @*kùe aýaiûdòK bò òùe ùMûfû_ Pûh Keû~òaûe C\ýc Keû~ûCQò û

Rkaûdê I cûUò: ùMûfû_ aMòPûùe iKûke iì~ðýKòeY 6N<ûeê @]ôK C_f² ùjaû @ûagýK û ùMûfû_ aMòPû QûA ~ûMû Kò´û Gaõ aWÿMQVûeê \ìeùe ejòaû \eKûe û Gjò MQ ^òMòWû ù\ûeiû cûUòùe bf aXÿò[ûG û Kò«ê _ûYò Rcò ejê[ôaû ~ûMûùe aXÿò_ûùe ^ûjòñ Gaõ MQ ceò~ûG û cûUòe @cæZû 6- 7.5 c¤ùe ejòaû @ûagý û Kòic: @ûc ù\gùe 500eê D¡ßð aòek ewe ùMûfû_ ù\Lû~ûG û iû]ûeYZü jûAaâòWþ-aò aýaiûdòK bò òùe Pûh

42

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Keû~ûA[ûG û KUû `êf _ûAñ ùW¶ f´û ùjaû ijòZ `êfe _ûLêWÿû ùcûUû ùjaû \eKûe û `êfMêWÿòK @ûù_ @ûù_ ùLûfòaû @ûagýK û cò^ê_ûfð, cù<Rêcû,MäûWòGUe, iê_eÁûe, iò_fð, @Rêð^, KêA^þ, GfòRûùa[þ _âbéZò Kòic @^ýZc û PûeûMQ ^òeì_Y: iû]ûeYZü ùMûfû_e @ûLô Kfcú \ßûeû aõgaòÉûe Keò[ûG ö Kfcò Keòaû _ûAñ Rwfò ùMûfû_ cìk_òŠ bûaùe aýajéZ ùjûA[ûG û @ûc eûRýùe gúZ\ò^ùe ùMûfû_ Kfcò Keû~ûA[ûG ö Kfcò MQMêWÿòK 3 cûieê D¡ßð ùjaû ijòZ cìk, iak, ùeûMcêq ùjaû \eKûe Gaõ Kfcòe ù~ûùWÿA c¤ bf bûaùe cògê[ôaû @ûagýK û þRcò _âÉêZ I fUûAaû _âYûkú : ùMûfû_MêWÿòK iû]ûeYZü @ûdZûKûe g~ýûùe fMûAùf elYûùalY bf ùjûA[ûG ö g~ýûMêWÿòK 6còUe f´û 1.2còUe Iiûe ùjaû @ûagýK ö \êAUò g~ýû c¤ùe 1 còUe PCWûe eûÉû eLûMùf iûe _âùdûM @«üPûh, Gaõ `êf

aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh

@ûc\û^ú ijRùe ùjûA[ûG ö RcòKê 2-3 [e PûhKeò cûUòKê jûfþKû Keòù\aû CPòZ û c¬ò fMûAaûe 15.20 \ò^ _ìaðeê 60ùicò. aýûi aògòÁ ùMûfûKûe MûZ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û MQ fMûAaû _ìaðeê _âùZýK MZûùe 8-10 ùKRò _Pû ùMûaeLZ, 200Mâûc iê_e `iþù`Uþ Gaõ 100 Mâûc jûWÿMêŠ cûUòùe bf bûaùe cògûAaû @ûagýK û MQ fMûAaû icdùe Kfcòe ù~ûùWA @õg cûUòùe 6-8 ùicò C_eKê ejòaû @ûagýK û MQ fMûAaû _ùe _ùe _ûYò ù\aû @ûagýK û Kfcò Zkê Rwfò Wûk aûjûeòùf KûUòù\aû bf û MQe \ìeZû 60 ùicò.eê 1 còUe ùjaû \eKûe û @]ôK `êf @ck _ûAñ 60 ùWiò x 30 ùicò \ìeZûùe MQ fMû~ûA_ûeòa, Kò«ê Gjûe _eòPûk^û _ûAñ @]ôK ~^ô ù^aû @ûagýK û K<ûQû<: ùMûfû_ MQùe @]ôK `êf @ûiòaû _ûAñ _âùZýK ahð fb bûaùe Kû<Qû< Keòaû \eKûe û @ùKÖûae cûiùe \ßòZúd i¯ûjeê ^ùb´e _â[c i¯ûj c¤ùe ùMûfû_ MQeê Kû<Qû< Keû~ûA[ûG û Kû<Qû< 6.7 i¯ûj _ùe `êf @ûiò[ûG û ahðòKò@û MQeê cfûWÿûk cûUòù\aû ijòZ @MâbûaKê iûcû^ý KûUòaû \eKûe û _êeêYû MQe WûkKê cûZâ 4-6Uò @ûLô aû MY×ò QûWÿ GK @ûLô C_eKê Zú~ðK bûaùe fMûA\ò@û~ûA[ûG û Gjò @ûLôUò aûjûe _UKê ejòaû \eKûe û KUû Wûk @Mùe ùaûWð còK½e _âùdûM Keòaû ijòZ MQMêWÿòK bf bûaùe iòõP^ Keòaû CPòZþ ûLZ I iûe _âùdûM : cûUòe Kòic I CaðeZûKê flý Keò Kû<Qû< Keòaû _ùe _âZò MQ _âZò 8.10 ùKRò iXÿû ùMûMae lZ ijòZ 50-100 Mâûcþ Keò ^ò´_òWò@û _âùdûM Keòaû @ûagýK û LZ I iûe _âùdûM

www.krishijagran.com _ìaðeê MQe cìkKê LêiûA Nûi aûQòaû @ûaûgýKö _âùZýK ùMûfû_ MQ _ûAñ ^òcÜfòLôZ cògâY iûeeê 100Mâûc _âùdûM Keû~òaû @ûagýK- jûWMêŠ 5 ùKRò. ùiûeòh aû aû\ûc _Wÿò@û -5 ùKRò, @ûùcû`iþ (11:48) -2KòMâû. ö iòwf iê_e, `iþù_Uþ -2Kò.Mâûcþ, cêýùeUþ @`þ _Uûi -2 Kò.Mâû. û iûeKê c¤ MQe \ìe\û Gaõ adi @^ê i ûùe 3.4[e _âùdûM Keòaû \eKûe û @^ûa^û Nûi aûQòaû _ùe _ùe iûe _âùdûM Keò _ûYòù\aû @ûagýK û ùMûfû_ MQùe @bòaé¡ò _ûAñ @Yêiûee c¤ @ûagýK ejòQò û cûwû^òRþ ifù`Uþ 15 Mâûcþ, cûùMÜiòdcþ ifþù`Uþ 20 Mâûcþ ù`eò^þ if`ùWþ 10 Mâûc, ùaûeûKiþ, 5 Mâûcþ û MâûcKê 25 fòUe _ûYòùe cògûA iòõP^ Kùf @]ôK `êf @ûiò[ûG û Gjû aýZúZ c¤ ù_ûPû aû Zek Lû\ý _âÉêZ Keò MQùe 7.8\ò^ aýa]û^ùe \ò@û~òaû \eKûe û 1 KòMâû KõPû iXÿû ùMûaeKê 10 fòUe _ûYòùe cògûA ùMûUòG RûMûùe eLû~ûG û Gjû ijòZ 500 Mâûcþ _òWÿò@û c¤ còògû~ûG û GK i¯ûj _ùe Gjò Zke LZKê ù^A _ûYòùe cògûA MQ cìkeê 20 ùicò \ìeZûùe _âùdûM Keòaû @ûagýK û GK ùjKÖe ùMûfû_ Pûh _ûAñ ùjKÖe _âZò 500 ùKRò. ~alûeRû^, 80 ùKRò iê_e Gaõ 700 ùKRò ù_ûUûi iûe @ûagýK û Gjû ijòZ 10 ùKRò. M§K, 50 ùKRò cûùMÜiòdcþ ifù`Uþ Gaõ 50 ùKRò Pì^ _âùdûM Kùf @]ôK `êf @ck còkò[ûG û RkùiP^ : ùMûfû_ MQe 7-10 aýa]û^ùe RkùiP^ Keòaû @ûagýK û cûUòeê VòKþ bûaùe Rk ^òÃûi^ ùajû \eKûe û @«üPûh: cûUòKê bf bûaùe LêiûLêiò Keòaû \eKûe û @^ûa^û Nûi ^òdcòZ bûaùe aûQòaû @ûagýK û MQ cìkùe cûUòe @û\âðZû _ûAñ Qû\òKeY Kùf @^ûa^û NûZ \aò~ûA[ûG û @ô]K `êf _ûAñ WûkKê @Meê KûUòù\aû `kùe @]ôK `êf @ûiò[ûG û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

43

aýaiûdòK ùMûfû_ Pûh

www.krishijagran.com @ûKâcòZ WûkKê KûUò ùaûWðKi ù_Á Kò´û aäûAUKè -50 Jh] _âùf_ Ke«ê û [ê_âdê- Gcûù^ iû]ûeYZüû _Zâe Zkù_Uùe ejò _Zâ ùgûh«ò û Gcûù^ ùMûf_e MQKê c\þd ^Á Keò ù\A[û«ò û GjûKê \c^ Keò a û _ûAñ ù_â û ù`^þ ` iþ 0.05% bûM _âùdûM Keòaû \eKûe û

`êf @ck : MQe adi Gaõ Kòic @^êiûùe `êf @ûc\û^ú ùjûA[ûG û _âZò MQeê ahðKê 40eê 50Uò `êf còkò_ûeòa û KUû ùMûfû_ _ûAñ KXÿ @aiÚûùe `êf Keòaû \eKûe û `êfMêWÿòK iKûk Kò´û i§ýû icdùe KûUò GjûKê _ûYòùe aêWÿûA eLôaû @ûagýK û `êfMêWÿòK 4õ, 7õ ùi<òùMâWþ Zû_cûZûâùe eLôùf `êf @]ôK \ò^ ejò[ûG ö gZKWÿû 3 bûM iêùKâûR \âaY Gaõ -2% iûAUâòK GiòWþ \âaYùe aêWÿûA eLôùf `êfMêWÿòK bf ejòaû iùw iùw iùZR c¤ ejò[ûG û `êfMêWÿòKê eae aýûŠùe aû§ò Uòiê ù__eùe MêWÿûA eLôaû @ûagýK û

ùeûMù_ûK ^òdªY : _ûCñgò@û ùeûM: _Zâ ùcûWÿò ùjaû ijòZ _ZâMêWÿòK ]kû _ûCWÿe _eò GK @ûÉûeY iéÁò ùjûA[ûG û 10fòUe _ûYòùe 5 còfò aûeû[^þ Kò´û 30Mâûc ifù`Kþi cògûA 7\ò^ @«eùe 2-3 [e _âùdûM Keòaû @ûagýK û KfaûMû: _Zâ C_ùe Kkû \ûM iÁéò ùjaû ij _Zâ SWòÿ ~ûG û 10fUòe _ûYùòe -10Mûâcþ aûbÁò^òþ K´òû 30 Mûâcþ AùŠû`fþ Gc.þ78 7-8 \^ò @«eùe ùÆâ Keaòû \eKûe û _½ò´fò aû ZûkgêLû ùeûM : WûkMêWÿòK @ûM@ûWê gêLò~ûG Gaõ MQ @ûùÉ @ûùÉ ceò~ûG û 44

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

@Á_\û-_Zâe Zk @õgùe ejò _Zâe ei ùgûhò Lû@û«ò û Gcû^uê \c^ Keòaû _ûAñ 30Mâûcþ ifù`fiþKê 10fòUe _ûYòùe cògûA iòõP^ Keòaû \eKûe û RCù_ûK-^ì@û ùjûA ejA[ôaû _Zâùe Gjò ù_ûK ejò[û«ò û ^ì@û_Zâ Gaõ KXÿKê ùgûhò ei LûA[û«ò û GK fòUe _ûYòùe 2Mâûc jòiûaùe ùMûae cògûA ùÆâ Keòaû \eKûe û fûfRûZò ù_ûK: MQe Wûke cìk @õgùe fûLô ejò[û«ò û Wûk @ùÉ @ûùÉ gêLô~ûG ö GK fòUe _ûYòùe 2cò.fòUe jòiûaùe ùMûae Kò´û WûAcòù[Uþ _âùdûM Keòaû \eKûe û CA: iû]ûeYZüþ fûfþ Kò´û ùMeê@û cûUòùe CAe _âû\êbðûaùe MQ ceò~ûA[ûG û GKfòUe _ûYòùe 3 còfò ùKäûA_ýeò`iþ cògûA cûUòùe iòõP^Kùf bf Kakeê elû còkò[ûG û @ûdaýd- ùMûfû_ Pûh @ûe¸ Kùf 8-10ahð _~ðý« MQe C_~êq ~^ô ù^ùf @]ôK @ûd ùjûA[ûG û GK GKe ùMûfû_ Pûh _ûAñ _â[c ahð 50,000 Uuû, aòZâûdahð 12. 000 I ZéZúdahð U 13,000 Gaõ _eahð icdùe U 15,000 còkò[ûG û \ßòZúd ahðVûeê `êf @ck Keò ahðeê jûeûjûeú 40,000 -50,000 Uuû _~ðý« @ûd còkò_ûeòa û

WKÖe ~Zú¦â ^û[ \ûi

-IWÿògû, Kéhò I ùa÷hdòK, aògßaò\ýûkd, bêaù^gße

eûÁâúd Kéhò Kµû^ú

ù\gùe eûÁâúd Kéhò Kµû^ú ùjaû CPòZþ Kò ?

ù\

gùe @ûRò aXÿê[ôaû R^iõLýû, ~ûjûe _âbûa iò]û Kéhò ùlZâ C_ùe _Wê[ôaûe @ûc i¹êLKê @ûiòQò û @ûc ^òKUùe Gjò icû]û^e iõiû]^ ejòQò û aXÿê[ôaû R^iõLýû _âûd _âZòahð 2eê 3 ùKûUò Éeùe aé¡ò _ûAaûùe fûMòQò û Kò«ê ù\gùe iòõP^ _¡Zò~êq ùlZ Lêaþ Kcþ ejòQò û ù~Cñ KûeYeê C_ôû\^ùe aé¡ò @ûagýK ejòQò, ~ûjûKò aXÿê[ôaû R^iõLýû _ûAñ _~ðû¯ Lû\ý C_f² Keòaûe flý @ûc i¹êLùe @ûRò @ûiò QòWÿû ùjûAQò û ù\gùe Kéhòe aòKûg 1eê 2 _âZògZ C_ùe @UKò ejòQò û Kéhòe RòWú_òùe ù~ûM\û^ fMûZûe Kcòaûùe fûMòQò, Gùa 14 _âZògZ _ûLû_ûLô Gjû ejòQò û @ûc\û^ò I e¯û^òe c¤ @i«êk^ ejòQò û Gjò _eòiõLýû^ @ûRò Pò«ûe aòhd ùjûAQò, KûjóKò ^û Kéhò, ù\gùe ùKak ùlZâùe C_ôû\^ Keòaû I ùeûRMûe Keòaû cûZâ GK Reò@û ^êùjñ û GjûKê C_eKê Kò_eò CVûA _ûeòaû Zûjû jó GK cûZâ @ûce flý ejòQò û Kéhò ùlZâùe ù\gKê ilc Keòaû _ûAñ ^òZòMZò Ée C_ùe KòQò ùVûiþ Kû~ðý Keòaû @ûagýK ejòQò, GjûKê ù^A ^òcÜfòLôZ ùKùZK Uú®Yú ^òcÜùe _â\û^ Keû~ûAQò1. ùK¦âKê eûÁâúd Kéhò Kµû^ú @ûYòaû CPòZþ, ~ûjû ùK¦â ieKûeu \ßûeû ÊZª iõiÚû^ ejòa, ~ûjûe \ûdòZß bûeZúd ùÁUþ aýûu ù^aö Gjò Kéhò aòÉûe, C\ýcZû aòKûg, aRûeùe I KéhKcû^u _ûAñ ùK¦âe ù~ûR^ûMêWÿòK Z[û Kéhò A`âû I iìP^û

www.krishijagran.com

@û\ò ùlZâùe Kû~ðý Keò[ûG û 2. Kéhò ùlZâùe C\ýc _âÉêZ KeòaûKê ùja ~ûjû @]û @]êeû C_ù~ûMùe @ûiò_ûeòa û ùlZ I iõiû]^MêWÿòKê C_ù~ûMùe @ûYò ^òR ùlZ-Mâûcùe C_ôû\^ I ùeûRMûe aXÿûAaû ijòZ ^ì@û ùKøgkKê aòÉûeòZ Kû~ðýùe fMûA CPòZþ û @ûLê, ùiûeòh, Mjc @û\ò ùlZùe C c aò]ôùe c¬ò aêYòaû ijòZ Kcþ @a]ôe _eòaû `k C_ôû\^ Keò_ûeòùa û 3. Kéhò ùlZâ _ûAñ EY QûWÿ aû Zò^ò ahð _~ðý« 3 _âZògZ EYùe `if Keòaû CPòZþ û EY, @û\û^, _â\û^, A¶âû, ùcgò^úKeY @û\ò C_ùe ^Re \ò@û~òaû CPòZþ, ~ûjûKò ùKak aòaûj, aâZ Kû~ðýKâcùe \ò@û~ûCQò ö 4.ieKûeú iõiÚû^ùe Kéhò ùa÷mû^òKuê CPòZþ Raûaþ ù\aû CPòZþö iVòKþ mû^ùKøgkKê @û_YA iVòKþ icdùe aòKgòZ I C_ù~ûM Keòaûùe flýiÚkùe GK icd iúcûùe @ûùc _jñPò _ûeòaû û c¬ò C_ùe aòùgh ]ýû^ \ò@û~òaû CPòZþ û 5. _ûYò aõPûAaû _ûAñ aòùgh _\ùl_ ^ò@û~òa CPòZþ, _âZò 5 Kòcò C_ùe GK aWÿ ù_ûLeú _âÉêZ Keòaû CPòZ, ~ûjû`kùe ahðû _ûYò Rcû ùjûA ejò_ûeòa û fMûZe _âgòlY G aòhd \ò@û~òaû CPòZ û 6. Kéhò ùcgò^ûeú aòKûgòZ I aûRûeùe ùa÷\êýZòK aòbò^Ü ~õªûg aéajûe Keòaû `kùe Lyð Kc ùjûA[ûG û giý bŠûeY, _ýûKòõ, Kéhò iûcMâúe CPòZþ elYûùalY iêaò]û Keòaû û 7. Kéhò iìP^ûùe Kâû«ò Gùa c¤ \ìeùe ejòQò, aRûe I iìP^û C_ùe ùRûe \ò@û~òaû CPòZ, ~ûjûKò KéhK I

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

45

eûÁâúd Kéhò Kµû^ú

C_ùbûqûcû^uê CPòZþ cìfý còkò_ûeòa û Gjòiaê iciýûe icû]û^ _ûAñ iað_â[ùc ieKûeú _âYûkúKê @û_YûA Gjû C_ùe MêeêZßù\aû CPòZþ û @^ý_lùe Kéhò C_ùe ^òbðegúk eûRýMêWÿòK aòhdùe @ûùfûP^û Keòaû _ìaðeê Gjò Kû~ðýMêWÿòK ùiVûùe ùjaû CPòZþ ù~CñVûùe Kò Kéhò ùiaûùe ^òRKê ^òùdûRòZ Keò `if jû^ò ù~ûMê ccðûjZ ùjûA EY ùaûSùe @ûcôjZýû KeêQ«ò KéhKcûù^ û Kéhò aòÉûe ùiaûMêWÿòKe iìP^û i´§úd mû^ KéhKcû^u ^òKUùe _jñPûAaû CPòZþ û G[ôijòZ KéhKcûù^ G icÉ ^òdcKê @û_YûAaû ^òjûZò @ûagýK û Kû~ðý ajêZ ejòQò Kò«ê ùKCñVûeê @ûe¸ Keû~òa û cêñ cû^êQò Kò iað _â[c Gjò \òMKê ~òaû _ûAñ GK eûÁâúd Kéhò Kµû^úe @ûagýK ejòQò ö ùZùa @ûi«ê Gjû aòhdùe @ûùfûP^û Keòaû ijòZ G[ôù^A Kûc Keòaû û eûÁâúd Kéhò Kµû^ú : Kµû^úe CùŸgý : eûÁâúd Kéhò Kµû^úe cêLý CùŸgý ù\gùe Kéhòe @bûa \òMKê iê]ûe Keò Kéhò ùlZâKê aòKûg _[ C_ùe @ûYòaûKê ùja û KòG Zò@ûeò Keòùa ? KòG Gjûe _eòPk^ Keòùa : ù\gùe eûRý ieKûeuê Kéhò aòbûM \ßûeû Kéhòe @ûagýKZû @^êeì_ Kû~ðý Keû~ûC ^ûjó û Gjûe ijûdZû ù^aû @ûagýK û G[ô_ûAñ ùK¦â ieKûe ^òR @ûWÿê _â[c Keò GK ÊgûgòZ iõiÚû^ aRûd eLôaû CPòZþ û ~ûjûKò ^òR \ßûeû PûkòZ ùjaû I ieKûeuVûeê ÊZª ùjûA Kû~ðý Keòaû CPòZþ û ù~_eò ùÁUþ aýûu Kû~ðý Keò[ûG û ~ûjûe _âZò KcðPûeú ^òRe Kûc _ûAñ Raûa ù\A[û«ò û ùKCñ Kû~ðý Keòùa Kéhò Kµû^ú ?

Kµû^ú ^òRe C_ôû\ I ùiaûMêWÿòKùe ^òRKê _âÉêZ Keò _ûeòùa, Kò«ê Gjû aýZúZ ùK¦â I eûRýMêWÿòK ~ûjû ejòQò Kéhò ù~ûR^ûMêWÿòK ]^ I Gjû\ßûeû iõPûkòZ Keê[ôaû, Kéhò iìP^û, Kéhòùe mû^ ùKøgke C_ù~ûM, XûõPûMZ iêaò]ûMêWÿòKe aòKûg, Kéhò cìfýûu^, WòRòUûf Kâû«òe Kû~ðý^ßd^, Kéhò ie¬ûc Leò\ I aòKâò, Gjûe bŠeKeY, aòZeY, KéhòKê C\ýcú a^ûAaû Gaõ ù^UùIßKð iéÁò Keòaû, Kéhò C_ôû\^e iÚû^ 46

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

www.krishijagran.com ùbøùMûkòK UýûMþ Keòaû C_ùbûqcû^u _ûAñ aâûŠòõ I _ýûùKRòõ Keòaû, KéhKcû^uê Kéhò aòÉûe ùiaûMêWÿòK _â\û^ Keòaû, _i¦úd KäÁið _ûAñ MêYa ûe _äûUòõ ùcùUeò@ûf I c¬ò @û\ò _âÉêZ Keòaû @û\ò Lûiþ Kû~ðý Kµû^ú Keò_ûeòa û Gjû aýZúZ Kµû^ú Cù\ýûM RMZe Kù_ðûùeU ùiûgò@ûfþ ùeiþ_^ùiaòfòUú KŠe iûcûRòK Kû~ðý Kéhò I KéhKcû^u _ûAñ iõPûkòZ Keò_ûeòa û Kµû^úe XûõPû aû Êeì_ Kò_eò ùja ?

Kéhò Kµû^úe iað _â[c ù\ge 200 _Qê@û Ròfäûùe iÚû_òZ Keòaû CPòZþ û ùÁUþ dê^òUþ ùjC ~ûjû bòZùe Ròfäûe iõiÚû^ I Ròfäûe _âZò aäKe GK dê^òUþ ùj. ~ûjûKò Gjû 10 ùfÁiðùe aòbûRòZ ùja û Gjò_eò aäK Éeùe _âûd 20RY ùfûKu dê^òUþ ùjûA_ûeòùa û aäq Éeùe ùMûUòG Ròfäû _ûAñ 10 dê^òUþ cògòKeò ùMûUòG Ròfäû dê^òUþ jê@«ê, ~ûjû`kùe 210 Áû`þ Uòcþ ùjûA_ûeòùa ö Uòcþ cêLý Kû~ðýKûeú @]ôKûeú I Ròfäû Ée C_ùe Kù<âûfòõ I c^òUeòõ Áû_þu \ßûeû iõPûkòZ ùja, ~ûjûe Êeì_ iûcû^ý Kµû^ú _eò ùlZâúd Kû~ðýûkd \ßûeû iõPûkòZ Keû~òaû @ûaûgýK û cêLýûkde @]ôKûe ùlZâùe ejòa û cêLý eì_ùe Kµû^ú Êeì_ Kù_ðûùeUþ AŠÁâú jûCiþ bkò ùjaû CPòZþ û ùKùZ ùeûRMûe Keòaû ùja ? ~\ò @ûùc ùeûMRMûe K[û Keòaû ùZùa 200 Ròfäûùe Kµû^ú Kû~ðý iÚû_òZ Keòaûùe iò]û bûaùe 45, 000 ùfûKuê Ròfäû, ùlZâúd I cêLý Kû~ðýûkdùe ùeûRMûe còkò _ûeòa û ùKùZ @[ð eûgò @ûagýK ùja ?

Kµû^úe iÚû_òZ Keòaûùe _âûd 2eê 3 ahð icd fûMòa û ~\ò aûhðòK aùRUþ K[û Kjòaû ùZùa Z GK iõiÚû _ûAñ Lyð _âûd 50 fl Keû~òa û _âZò Ròfäûùe _âûd 5 ùKûUò ahðKê aùRU Áû_þ cû^u _ûAñ Lyð ùja, Kêk aûhòðK _âûd 1000 ùKûUò Kµû^ú Áû_þu _ûAñ Lyð ùja û @^ý Lyð I iÚû_^ Lyð cògûA Keò Kjòaû Z _âûd 500 ùKûUò @^ý @fMû Lyð 1500 ùKûUò Uuû aûhòðK @Zòeòq aùRUþùe ù\ge Kéhò ùK¦â ^òR jûZùe eLô Keò @ûce R^iõLýûKê ùbûK I Meòaeê iêelû ù\aûùe aWÿ _\ùl_ ù^A_ûeòa û Gjò aùRUþ ijûdZû ]úùe ]úùe Kcþ ùjûA~òa KûjóKò ^û Kµû^ú Kéhò ùiaû ijòZ ^òRe _âù`i^ûfþ ùiaûMêWÿòK ^òRe Lyð ijR bûaùe bûjûeò _ûeòa û eòÄ K’Y ejòQò ? eûRý ieKûe ùK¦âe Kµû^úKê Kûc ^ KeòaûKê ù\aû ùK¦âúd ù~ûRû^ûMê^òKùe eûRý ^òRe jòiûaùe Lyð Keòaû û @^ý ùK¦â \ßûeû Kµû^ú ÊZª bûùa Kû~ðý KeòaûKê ù\aû û

ùa\ _âKûg gcðû, aeòÂ _ZâKûe Gaõ Kéhò i´§úd Z[ý\ûZû A-ùcfþ :ved.agri@gmil.com Mob.: 9810414800

KúU _âa§^

bû

]û^ `ifùe KúU _âa§^

eZe \lòY-_ìað iÚòZ QZògMWÿ eûRýe _âûKéZòK ùiø¦~ðý, ù^÷iMðòK iµ\ @ùU Gaõ iûõÄéZòK _eµeûe N^Zß _ì‰ð beò ejòQò û Gjû ]û^ GVûKûe giýe ùKûVeò ^ûcùe aòLýûZ fûb KeòQò û Gjò eûRýùe iaðû]ôK ùlZâùe ]û^ Pûh Keû~ûA[ûG û GVûùe ùbøùMûkòK @^êKìkZû KûeYeê Leò` Gaõ eaò EZêùe iòõPòZ Gaõ @iòPòõZ iÚòZòùe i`kZû_ìaðK ]û^ ùlZ ejòQò Kò«ê CPòZþ `if _âa§^e @bûa ùjZê ]û^e C_ôû\KûZ eûÁâúd C_ôû\KZû Vûeê Kcþ @ùU û ]û^ `ifùe C_ôû\KZû _âZýl eì_ùe iòõP^, Rcòe CaðeZû, KúU-aýû]ô Gaõ ùeûM _âa§^ C_ùe ^òbðe Keò[ûG û `ifùe KúU, ùeûM Gaõ Rcòe CaðeZûùe Kcþ ùjZê _âZòahð 30 _âZògZ _~ðý« jû^ò ùjûA[ûG, ù~Cñ[ô_ûAñ 35 _âZògZ Rcòe lZ iciýû `kùe ùjûA[ûG, 26 _âZògZ ùeûM \ßûeû, 20 _âZògZ KúU \ßûeû, 7 _âZògZ bŠûeY \ßûeû Gaõ 15 _âZògZ

48

www.krishijagran.com

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

@^ý KûeY i¹òkòZ ù~ûMêñ ùjûA[ûGö Cq aòhdMêWÿòKe ÆÁZû ejòQò Kò cì òðKûe CaðeZû Kcþ ùjaû ù~ûMêñ iaêVûeê @]ôK lZò ùeûM Gaõ KúUcû^u \ß û eû ùjûA[ûG û KúUcû^uê Gaõ ùacûeúe _âùKû_ ù~ûMñê cjûcûeúe eì_ c¤ ù^A~ûA[ûG `if û Gjûe _âùKû_ùe `ifùe gZ_â Z ò g Z _~ð ý « ^Á ùjûA~ûA[ûG û Leò ` ùcøiê c ùe aûZûaeYe @Kê K ì k _eò i Ú ò Z ò ù e KúUMê W ÿ ò K I ùeûMù_ûK @ûKâ c Y aXÿò~ûA[ûG û ~ûjû\ßûeû C_ôû\^ùe Lêaþ Kcò ùjûA~ûA[ûG, ~ûjûKò CPò Z þ icdùe _âa§^ Keû~òaû @Zò @ûagýK ùjûA~ûA[ûG û ]û^e _âcêL KúU Gaõ ^òdªY 1. Z^û ùQ\K (yellow Stem Borer)- Gjò KúU Afäú `ife icÉ @aiÚûKê lZò _jñPûA[ûG û Afäú MQe KõPû~êq @aiÚûùe cêLý `k ( ùK¦âúd _Zâ-PKâ) C_ùe @ûKâcY Keò[ûG ~ûjû`kùe Z^û ùLûfò _ûùe ^ûjó I

]ìie _Wÿòaû ijòZ Gjû Kâùc a\kò gêLô (Dead herart) ~ûA[ûG û MQ aXÿòaû _ùe c¤ Gjò Afäú~êq KúU MQe ^òy bûMKê KûUòKeò gêLôfû aûfò@û (White ears) Keòù\A[ûG û ~ûjû\ßûeû MQ ^Á ùjûA[ûG, Gjò @aiÚûùe MQKê UûYòaû `kùe ijRùe Gjû aûjûeKê aûjûeò @ûiò[ûG ö adÄ cû¦û KúUMêWÿòKe ùWYû

jk\ò@û ùjaû ijòZ c¤ bûMùe Mbúe Kkû PòjÜ ejò[ûG, ù~ùZùaùk Kò ^e KúU ùQûU ]ìie ewe ùjûA[û«ò ~ûjû 31-40 \ò^ c¤ùe ^òRe Rúa^ PKâ _ì‰ð ùjûA~ûA[ûG Gaõ ahðùe 4-5 _úXÿò RúaòZ ejò[û«ò û

KúU _âa§^

www.krishijagran.com lZò ùjûA[ôaû @ûKk^ Keû~ûAQò û Gjò

eûiûd^òK ^òdªY 1. @Šû icìj _âZòaMð còUe aû 10- _âZògZ gêLôfû _Zâ aû 1 _âRû_Zòò aMð còUe KúU _âùKû_ ùjaû C_ùe \ûù^\ûe Jh] `ò_ùeû^òfþ 0.3 Rò 20 Kòùfû _âZòùjKÖe aû ùKäûùeùUâ^òfúù_âûfþ 4 Rú 10 Kòùfû _âZò ùjùKÖûe \eùe Lû\ aû aûfòùe cògûA Keò ]û^e ^iðeú KõPû/ Mù¸ûU @aiÚûùe iòõP^ Ke«ê aû ùKäûùeùUâ^ò_úù_âûf 18. 5 Giþ.iúKê 150 cò.fò aû `äëùaŠûcûAWþ 480 Gi.iúKê 250 cò.fú.ùe `ò_ùeû^òfþ 5% Giþ.iú.Kê 1000 cò.fú. _âZò ùjùKÖe _âZò 500 fòUe _ûYòùe cògûA

iòõP^ Ke«ê û 2. ]ìie cûùjûñ (Brown plant hopper )]ìie cûùjû c¤ _âcêL KúU eì_ùe QZògMWÿùe aýû_K Ée C_ùe ù\Lû ~ûA[û«ò û aò_eúZ _eòiÚòZòMêWÿòKùe Gjò KúUùe 20-40 _âZògZ _~ðý« `if

50

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

KúUe _âùKû_ KõPû @aiÚû aûfò aûjûe _~ðý« KúU gògê Z[û adÄþ MQMêWÿòKe Zk Éee eiKê ùgûhò lZò _jñPûA[ûG û KúUe _âùKû_ ZúaâZû ùjaû `kùe `if ùMûfûAùe @ûc\û^ú Kcþ ùjûA[ûG û eûiûd^òK ^òdªY 10-20 ]ìie cûùjûñ _âZò MQ Mêzû KúU _âùKû_ ùjaû C_ùe AcòWûùKäû_âúW 17.8 Giþ.Gfþ.Kê 250 cò.fú. _âZò ùjKÖe aû aêýù_âûù`Rò^þ 25% Giþ.iú.Kê 1000 cò . fò . _â Z ò ùjKÖ e aû WûAù^ùUû`êýeû^þ 20% Giþ._ú. _âZò ùjKÖee \eùe 400-500 fòUe _ûYòùe cògâY Ke«ê, ù^ûRf ZkKê Keòaû ijòZ iò]û KúU (iµKð aòh) C_ùe i§ýû icdùe iòõP^ Ke«ê û

3 _Zâ ùcûWÿ û / Pò Z eú ( Leaf Folder )- G[ôùe Afäòdû _Zâe \êA KWÿ K ê Cbd_UKê ùcûWò ù\A[ûG _Zâ M ê W ÿ ò K ùe iaê R Zû jeY Keò LûA~ûA[û«ò û cêWÿò I SûCñkû _Zâ iaê ù\Lû~ûA[ûG û adÄ KúU ^ûewú ]ìie ùjûA[ûG I Gcû^ue ùWYûùe ajêZ Qò\â Gaõ fûA^ PKâiaê ù\LôaûKê

còkò[ûG I ùWYû ]ûeMêWÿòKùe Mbúe ]ûe ùjûA[ûG û KúUe _ìeû Rúa^ -PKâ 27-32 \ò^ c¤ùe ùjûA[ûG I Gjûe Zúaâ _âùKû_ \gû `ifKê ùbûM KeòaûKê _Wÿò[ûG û MQùe Gjû [ùe ùjaû `kùe ùi MQKê cûeòù\A[ûG û ~ûjû`kùe 10 _â Z ò g Z `if C_ô û \^ Kcò ~ûA[ûG ö eûiûd^òK ^òdªY 2. _ìYðZü lZò MâÉ _Zâ ijòZ Afäú _Zâ MQùe MêQû KúU _âùKû_ ùjaû `kùe ùKäûùeùUâ_úù_âûf 18.5 Giþ.iú.Kê 150 cò.fú. aû `òeùeû^òf 5% Giþiú.Kê 800 cò.fò `äëùaùŠûcûAWþ 480 Gi.iúKê 250 còò.fò _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Ke«ê û 4. aõKú (Case Worm )Gjò KúU ]û^ KõPû @aiÚûùe ùjûA[ûG Gjû MQe Zk bûMùe ùlZùe @^ý iÚû^ùe ùlZùe _ûYò aêjûAKeò GKûVò Keòù\A[ûG, GVûùe Gjò KúUe _âùKû_ @]ôK ùjûA[ûG û Gjò KúUùe Afäú _ZâMêWÿòKê C_ùe KûUò Keò GjûKê ùLûk bkò Keò ù\A[ûG I Gjû bòZùe ejò[ôaû _ZâMêWÿòKe iaêR _\û[ð LûA ù\A[ûG `kùe _ZâMêWÿòK C_ùe KúU ùjaû ijòZ Gjû ]kû I ]ìie _Wÿò~ûA[ûG ö KúU _âùKû_ ZúaâZû ùjaû _ùe ùlZùe ùQûU-ùQûU ]û^ùe _ûA_^êcû / ^û@û _eò iõeP^û ^ReKê @ûiò[ûG, ~ûjû `kùe MQùe

KúU _âa§^ Afäò ùjûA~ûA[ûG û eûiûd^òK ^òdªY : 1-2 ùLûk _âZò MQ KúUe _âùKû_ ùjaû _ùe `ò_ùeû^òfþ 5%Giþ .iò. aû Kßò^ûf`ûiþ 25 A.iú.Kê 8001000 cò.fú. _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Keòaû CPòZ û 5. MwA (Gall maidge )Gjò KúU _âcêL eì_ùe ]û^ KõPû @aiÚûùe `ifùe jû^ò _jñPûA[ûG û Gjò KúUe Afäú (ùcøMU) aél _âùeûj aò¦ê (aòKiúZ ùjûA[ôaû aò¦ê ) ~ûjûKê LûAKeò ^Á Keò ù\A[ûG, ~ûjû`kùe MQùe aé¡ò a¦ ùjûA~ûA[ûG I MûZ ^òcòðZ ùjûA~ûA[ûG ö ]úùe ]úùe Gjûe f´ûùe aXÿòaûKê @ûe¸ Keò[ûG ö KûeY ùMûUò G f´û, `µû, jfþ K û jk\ò@û, Pû¦ò icû^ ]û^ aél c¤ bûMùe fMò[ûG, ~ûjû`kùe Gjû iòfbe iêUþ Kêjû~ûA[ûG û _Zâ iÚû^Kê ù_ûfû _ûA_þ bkò Zò@ûeò Keòù\A[ûG, ~ûjû`kùe aûfò @ûiò _ûùe ^ûjó û ù~CñKûeYeê 8-50 _âZògZ _~ðý« `ifùe jû^ò ùjûA[ûG û Gjò KúUùe Kò â d ûgúkZû Rkaûdê C_ùe ^ò b ð e

Keò[ûG I @]ôKZe bûaùe @MÁeê ^ùb´e cûi _~ðý« @]ôKZe bûaùe Gjò ù_ûK Kâòdûgúk ejò[û«ò û Gjò adÄcûQòe f´û ùMûWÿ, ^ûewú ù_U~êq cûQò bkò geúe ùjûA[ûG û eûiûd^òK ^òdªY 1. ù_ûwû _âZò aMð còUeùe Gjò KúUe @ûKâ c Y Keò [ ô a û ù\Lô a ûKê còkò[ûG û \û^û\ûe Jh] `ò_ùeû^òf

www.krishijagran.com 0.3 Rú’ Kê 25 Kòùfû _âZò ùjKÖe aû Kû_U jûAùWâûùKäûeûAWþ 4 Rú Kê 1825 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe aûfòùe GK icû^ cògûA Keò iòõP^ Ke«ê û 6. KUþ Ißûcð (Cut worm )ùi÷^úK KúU aû ù`øR KúUe c¤ GjûKê Kêjû~ûA[ûG û Gjò KúUùe Afäú ùeû_Y Keû~ûA[ôaû `ifùe _ZâMêWÿòK c¤ bûMe gúeûKê QûWÿò Keò ùjûA[ôaû _Zâ M ê W ÿ ò K ê _ê e û bûaùe LûA ^Á Keò ù \A[ûGö ]û^ `if _ûPò a û icdùe Afäú ]û^ùe aûfòdûMêWÿòK KûUòKe ùlZùe ù\A[û«ò û Zúaâ _âùKû_ ùjaûe \gûùe _ìeû `if ^Á ùjûA~ûA[ûG û eûZâòPe KúU ùjûA[ôaû KûeYeê \ò^ùe ù\Lû \ò@«ò ^ûjó, Gaõ iì~ðý @É ùjaû _ùe Gjò ù_ûKMêWÿòK iKâòd ùjûA~ûA[û«ò û G[ô_ûAñ iKûkê ùlZ C_ùe cûZâ KúUe ùjûA ]û^ùe aûfò _eò ù\Lû ù\A[ûG û ~\ò ùlZùe ]û^ MQMêWÿòKùe Uòfei c¤ bûMKê ùLûfò Keò ù\Lû~ûG ùZùa 10-12 Afäú _~ðý« ]û^e ùMûUòG jó Mêzûùe ù\LôaûKê còkò[û«ò û ]û^ `ifùe Gjò KúUe _âùKû_ ùiù_Ö´eeê @ûe¸ ùjûA @ùKÖûae _â[c \ßòZúd i¯ûj _~ðý« `ifKê Pec iúcûùe _jñPûA ù\A[û«ò û adÄ KúU c¤c @ûKûee ZûMþWÿû, ùiäUú, ]ìie ewe @ûM ùWYû C_ùe Kkû PUKû I _Q ùWYû ]kû I ]ìie ù\Lû~ûA[ûG û Gjò KúU 30-40 \ò^

c¤ùe ^ò R e Rúa^ PKâ _ì e Y Keòù\A[û«ò û eûiûd^òK ^òdªY 1 Afäú _âZò MQ KúUe _âùKû_

ùjaû C_ùe ùKä û e_ûeú`ûKè 20 A.iú.Kê 2500 còfò aû WûAùKäûùeûaûiþ 80% A.iú. 600 còfò aû ùf´ûWûiûAùjûfû[âú^þKê 800-1000 còfò _âZò ùjKÖe \eùe i§ýû icdùe iòõP^ Ke«ê û 7. M§ú KúU (Gandhi Bug )_Zkû, Kjeû I f´û ùMûWÿ~êq M§ú KúU ùlZùe Rê^þ cûiùe ù\Lû~û@û«ò Gaõ ùcøiêcú ahðû @ûe¸ ùjaû ùakKê jó @ûL_ûL Nûiùe @Šû ù\aû @ûe¸ Keòù\A[û«ò I ]û^ MQùe aXÿòaû lYò Gjò KúU gògê I ù_âûXÿ @aiÚû \êA @aiÚ û ùe _Zâ e ùKûck @õge aûjûeê[ôaû _ZâKê LûAaû ijòZ ]û^ MQùe igý ]eòaûe \ê]ô@û @aiÚûùe ]û^e aûfò I eiKê ùgûhò ù\aû KûeYeê ]û^ aûfò \û^ `µû ùjûA jûfþKû ùjûA~ûA[ûG ûû ]û^e `ifùe \ê]@aiÚû (ùiù_Ö´e-@ùKÖûae) ùe

iað û ]ô K 20-25 _â Z ò g Z lZò _jñPû[ûG û Gjò KúUe @ûKâcY ùjaû `kùe ùlZeê @aûõQòZ M§ aûjûeò[ûG, ù~Cñ KûeY GjûKê M§ KúU ùaûfò ^ûc \ò@û~ûAQò û eûiûd^òdK ^òdªY 15-20 aMð aû KúU _âZò aMð cò U e KúU _â ù Kû_ ùjaû `kùe GaûùcðKÖò^þ 500 còfò aû Kûùaðûeòf Pì‰ð 30 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe iòõP^ Ke«ê û ]û^ùe GKúKéZ KúU _âa§^ 1. ùc’ cûiùe ùlZùe Mbúe bûaùe jk Keò ù\aû `kùe @]ôKûõg KúU aû Zû_cû^e IR^eê Gjò KúU~êq Rúa/_lúcû^ue Lû\ý _ûfUò icû¯ ùjûA~û@û«ò û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

51

KúU _âa§^

www.krishijagran.com

2. C c C_ôû\^ lcZû I KúU ^òùeû]/ ij^gúk Kòic-ù~_eò @ûA @ûe-36, cjûcûdû, \ù«gaeú ,iêelû (MõMA ^òùeû]ú), iiýgâú, aòKûg (Z^û ùQ\^ ij^gúk), ZâòMêYû, aò]ô (ùcûùjû ^òùeû]ú)e Pd^ `iùfû_ôû\^ _ûAñ Ke«ê û 3. ù~ùZ i¸a ùja 15Rê^þ _~ðý« aêYòaû I 15 RêfûA _~ðý« ùeû_Y Keòaû Kû~ðý _ì‰ð Ke«ê û MQ c¤ùe \ìeZû 15-20 ùicò eL«êö _âùZýK 3 còUe _ùe 30 ùi.cò.e iÚû^Kê Lûfò QûWÿò \ò@«ê ~ûjûe C_ù~ûM ^òeúlY _[ _ûAñ ijûdZû ùjûA[ûG û 4. Z^û ùQ\^Kê ^òdªY Keòaû _ûAñ ^iðeúùe aòj^e _ZâMêWÿòK C_ùe \ò@û~ûA[ôaû @Šû icìjKê GKûVò Keò ^Á Keò \ò@«ê û 5. ùeû_Y Keòaû _ìaðeê ]û^ùe I[eû I RWKê ùKäûe_ûeò`ûiþ 20A.iú.

Jh]Kê 1 còfò _âZò fòUe _ûYò Z[û 2

Kòùfû dêeò@û cògâY Keò 3-4 NõUû bòRûA ùeû_Y Ke«ê I ^iðeú ùlZùe Kûùaðû`êýeû^þ 33 Kòùfû _âZò ùjKÖe \eùe PûeûKê aûjûe Keò 4 \ò^ _ùe GjûKê aýajûe Ke«ê û 6. ^ûAùUâûR^ùe KúUMêWÿòKe @ûKâcY aXÿò~ûA[ûG ö GYê i«êkòZ cûZâûùe eûiûd^òK CaðeZûe C_ù~ûM Ke«ê û 7. ùlZ bòZùe I ùcûWÿ iÚû^ùe CVò[ôaû MQùe CaðeZû lZ ^òdcòZ eì_ùe C¹êk^ Keòaû @ûagýK û 8. `if ùlZâ ù e @ûùfûK _jñPûAaû _ûAñ fMûZe KúUe cû^u C_iÚòZò I iõLýû \éÁòeê ^Re eLòaû ijòZ adÄ KúUKê cûeò ^Á Keòù\aû CPòZþ û 9. _âKûg _âPõ^ùe \ê]ô@û ew aäaþ fMû«ê I i§ýû 7-10 aûRòaû _ùe GjûKê fMûA \ò@«ê û

Kéhò RûMeY

KéhK KûWð

10. Z^û ùQ\^ ùjZê 20 `òùeûùcû^ ùUâ_þ _âZò ùjKÖe \eùe fMû«ê û 11. jû^òKûeK KúUcû^u _ûAñ _âûKéZòK gZîcûù^ (còZâ KúUMêWÿòK)e iõelY Gaõ i´§ð^ @ûagýK ùjûA[ûG û 12. Gjò ùjZê `ifùe gZ_âZògZ ^òeúlY Keòaû ijòZ Gjò còZâ KúU Gaõ jû^òKûeK KúUMêWÿòKe iõLýûùe @^ê_ûZ 2.1 ùjûA~ûA[ûG ~ûjûKê Jh]e @ûagýKZû ^[ûG Kò«ê iÚòZò aò_eúZ ùjaû @[ð û Zþ 1: 2 ùjûA[ô ù f ùZùa KúU^ûgKMêWÿòKê C_ù~ûM Keòaû CPòZ û 13. jû^òKûeK KúUMêWÿòKê _âûKéZòK gZîe C_iÚòZò iéÁò Keò[û«ò Gjò ùjZê @û[ðòK lZò \éÁòeê Gjû C_ùe aòùgh ]ýû^ ù\aû CPòZþ û

iaòZû Wjeò@û Kéhò aòmû^ ùK¦â eûdMWÿ (Q.M.)

úd @ûKhjðYûe C_

Kéhò RûMeY ‘KéhK KûWÿð’ùe _û@û«ê GK fle \êNðUYû aúcû I @Zý]ôK EY bûeeê cêqò ijòZ @^ý^ýû ajê iêaò]ûKê C_f² Ke«ê eòjûZò _i¦ Ke«ê ^òR KûWð

Very Very Important Farmer Card

Zêe« @ûiê@Q NAME ADD ID ISSUE

: : : :

Important Kisan Card Important Farmer Card Very Important Kisan Card Very Important Farmer Card Very Very Important Kisan Card Very Very Important Farmer Card

(IKC) (IFC) (VIKC) (VIFC) (VVIKC) (VVIFC)

1fle \êNðUYû aúcû Kéhò C_ôû\ C_ùe eòjûZò Kéhò C_KeY C_ùe eòjûZò Kéhò aòbûMùe _âMZògúk KéhKu ^ûc I `ùUû PòZâ 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

52

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

‘if aé¡òùe @Yêiûee bìcòKû

‘if aé¡òùe @Yêiûee bìcòKû

www.krishijagran.com

ijûdK @¤û_K, _âù`ie, iaðbûeZúd @Yêiûe _âKÌ, ùW_êUò WûAùeKÖe iõ_âiûeY (1)

(2)

(3)

_âû

Yú RMZ ù~_eò a ôaû _ûAñ aòbò^Ü C_ôû\^ @ûagýK Keò[ûG, Cnò\ RMZ c¤ Zûjûe a ôaû _ûAñ aòbò^Ü Lû\ý C_û\û^ @ûagýK Keò[ûG û _âûYúRMZ Zûjûe a ôaû _ûAñ CnòZ RMZ C_ùe ^òbðe Kùe û ùZYê Dnò\ùe D_~êq cûZâûùe Gjò C_û\û^ [ôùf _âûYú RMZùe Gjûe @bûa _eòflòZ ùjûA^[ûG û C\ûjeY Êeì_ Kêù_ûhòZ _òfûuVûùe Lû\ýe @bûa ù\Lû~ûG û MkMŠùeûM @ûùdûWÿò^ @bûa ù~ûMê ùjûA[ûG û _û^údRkùe ù`äûeò^þ @Zý]ôK [ôaû ùjZê ù`äûùeûiòiþ ùeûM C_ô^Ü KeûG û cé òKû-aél-_gê-c^êhý iµKð ajêZ iõùa\^gúk û cé òKûe @cæúdZû _ecû_K (pH) Gjò @Yêiûe C_û\û^ MêWÿòK aélKê _f²òZ Keò[ûG û @cæZû 6-8 c¤ùe aélùe Lû\ýe @bûa _eòflòZ jêG û @cæúd cé òKûùe Pì^ _âùdûM Kùf ‘ifùe @Yêiûee @bûa _eòflòZ jêG û ‘ife Lû\ý iûeYú -1 @Yê C_û\û^ ùføj (Fe) \Éû (Zn) Z´û (Cu) cûwû^òRþ (Mn)

ùaûe^ (B)

cfòaòùWÿ^cþ (Mo)

ùKäûeò^ (Cl)

54

C_û\û^MêWÿòK @ûagýKúd _eòcûY jòiûaùe cêLý, ùMøY I @Yê C_û\û^ùe aòbq Keû~ûA[ûG û @ûcù\ge KéhKcûù^ cêLý Kéhò C_û\û^MêWÿòK _ûAñ iûe _âùdûM C_ùe aòùgh ]ýû^ \ò@«ò û cûZâ ùMøY I @Yêiûe _âùdûM C_ùe aòùgh ]ýû^ \ò@«ò^ûjó û cûZâ ‘if @ck aé¡ò _ûAñ Gjûe bìcòKû @^ÊòKû~ðý û ùZYê Gjûe _âùdûM C_ùe iùPZ^Zû @ûagýK û @ûi«ê aêSòaû @YêC_û\û^ MêWÿòK K'Y Gaõ Gjû Kò_eò ‘if aé¡òùe ijûdK ùjûA[ûGö ‘if @ûagýK Keê[ôaû 17Uò C_û\û^ c¤eê ùføj, \Éû, Z´û, cûwû^òR, ùaûe^þ, cfòaòùWÿ^cþ I ùKäûeò^þKê @YêC_û\û^ Kêjû~ûG û Gjò @Yê C_û\û^MêWÿòKe Cnò\ geúe Z ßùe Kò Kò Kû~ðý Gaõ ùKCñ ùKCñ cêLý C_û\û^ MâjYùe iûjû~ý Kùe Zûjû ^òcÜ iûeYúùe _\ ùjfû û

Cnò\ùe Kû~ðý iaêRKYû _âÉêZò, ùKùZK G^þRûAce @õg, Aùfp^ _eòaj^ùe iûjû~ýKeò gßi^ I @ûùfûK iõùgæhY _âKòâdûùe bûMù^A[ûG û ajêZ MêWÿòG G^þRûAce @õg Gaõ Kû~ðýaûjK, RNA Gaõ ù_âûUò^þ Zò@ûeò Gaõ @Kþiò^þ jeùcû^þ Zò@ûeòùe iõ_éq û _êÁòiûe Zò@ûeò, gßi^ I @ûùfûK iõùgæhY Gaõ ùKùZK G^þRûAcþe @õg ajêZ MêWÿòG G^þRûAce @õg Gaõ ùicû^uê Kû~ðýlc KeûG û Gjû @ûùfûK iõùghYùe Rk @YêKê bûùw Gaõ @wûeKûcæKê @wúbêZ KeûG û RúaùKûhKê f´û KeûG û ‘k ‘êf aé¡ò, Rk I Lû\ý iõPûk^ KeûG û _eûMùeYê iõLýû aé¡ò Gaõ ùicû^ue Rúa^úgqò aé¡ò KeûG û Lû\ý _eòaj^, ùKûhe Kû^ÚZò@ûeò Kùe û ~alûeRû^ aòa§^ùe ijûdK, ^ûAùUâUKê MQùe aýajûe KeûG, @ûÄeaòKþ GiòWÿ Zò@ûeò KeûG û Z´û, cûwû^òR I Ròue aòhKâòdûeê MQKê elûKùe û @ûùfûK iõùgæhY, Gaõ G^þRûAcþ Kû~ðýlcK, @^ý C_û\û^e ù_ûUûiòdc, Kýûfiòdc _eòaj^ Rke _eòaj^, _ZâùQ\û ùLûfòaû I a¦ùjaû, ^ûAUâòùKi^ KcûAaû, ùeûMKê \aûAKeò eLòaû

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

cêLý C_û\û^ MâjYùe iûjû~ý Kùe ~alûeRû^, M§K @û\òe aò^òù~ûM aXûG û ~alûeRû^, ù_ûUûiò@c Gaõ ‘iþ'eiþ

~alûeRû^

~alûeRû^ Gaõ ù_ûUûiò@c û

~alûeRû^

Gaõ cýûùMÜiòdc

‘if aé¡òùe @Yêiûee bìcòKû

www.krishijagran.com

~\òI icÉ MQ aû ‘if _ûAñ iaê @Yêiûe @ûagýK cûZâ KòQò ‘if KòQò KòQò @YêiûeKê @]ôK MâjY Keò[û«ò Gaõ Gjò ‘ifKê Responsive crop Kêjû~ûG û ùKCñ ‘if ùKCñ @YêiûeKê @]ôK MâjY Kùe Zûjûe GK aòaòeYú ^òcÜùe \ò@ûMfû iûeYú -2 ‘if ‘k, gûM AZýû\ò _^ò_eòaû giýRûZúd cKû, ]û^ AZýû\ò ùf´ê RûZúd ‘k ‘k, _^ò_eòaû _^ò_eòaû, ‘k, ^Wÿò@û, cKû WÿûfòRûZúd ‘if

Cnò\ùe _eòcûY 50-100 còMâû/KòMâû 18-20 còMâû/KòMâû 4-5 còMâû/KòMâû 4-5 còMâû/KòMâû 20 còMâû/KòMâû 1-2 còMâû/KòMâû

@Yê C_û\û^ ùføj \Éû Z´û cûwû^òRþ ùaûùeû^þ cfòaòùWÿ^c

cûZâû]ôK @Yêiûee _âùdûM ‘if _ûAñ jû^òKûeK ùjC[ôaûeê cé òKû _eúlûKeò cûUòùe Gcû^ue _âùdûM Keòaû CPòZþ ^ùPZþ _Zâiò ^ _¡Zòùe _âùdûM Keòaû CPòZþ û ùKCñ @Yêiûe ùKùZ cûZâûùe _âùdûM @ûagýK Zûjûe aòaeYú ^òcÜ iûeYúùe _â\ KeûMfû û iûeYú-3 @bûa ùjC[ôaû _ûYò C_û\û^ ùaûùeû^ Z´û cûwû^òRþ \Éû ùføj cfòaòùWÿ^cþ

@YêC_û\û^ MêWÿòKe _âùdûM û @Yêiûe

cûUòùe _âùdûM _ûAñ

_Zâiò ^ (GKe _âZò

_â Z ò 10 fò .

ùaûeûKè(10.5 %) K_eifù`Uþ (24 %) cûwû^òRþ ifù`U (30.5 %) Ròwifù`Uþ (21 %) ù`eiþ ifù`U (20%) @ûùcû^òdc cfòaòùWÿUþ (52%) aû ùiûWÿòdc cfòaòùWÿUþ(39 %)

GKe_âZò KòMâû _eòcûY 2-4 4-10 5-10 5-10 5-10 200 Mâû aû c¬ò ijòZ ùMûkûAaû _ûAñ 15-25 Mâû

200 fòUe Rk) 400 Mâû 500 Mâû ZêZò@û + 500 Mâû Pì^ 1 KòMâû ij 1 KòMâû Pì^ 1 KòMâû ij 1 KòMâû Pì^ 1 KòMâû ij 1 KòMâû Pì^

ijòZ cògòa 20 Mâû 25 Mâû (Cbd) 50 Mâû (Cbd) 50 Mâû (Cbd) 50 Mâû (Cbd)

100 Mâû

5Mâû

@Yêiûe MùahYû _âKÌ \ßûeû IWÿògû cé òKûe _eúlû Keû~ûA cûUòùe @Yêiûee iÚòZò @^ê¤û^ _ûeêQò û cé òKû Gaõ Cnò\ _eúlûeê RYû~ûAQò IWÿògû cûUòùe cêLýZü \Éû, ùaûe^þ, cfòaþùWÿ^cþe @bûa ejòQò û ]úùe ]úùe Z´û, ùføj, cûwû^òRe @bûa _eòflòZ ùjfûYò û Gjòiaê cé òKûùe @ûagýK iÚùk _Zâiò ^ fûb\ûdK IWÿògû cûUòùe @Yê C_û\û^e iõKUKûkò^ iÚòZò ^òcÜ iûeYúùe _â\û^ KeûMfû û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

55

‘if aé¡òùe @Yêiûee bìcòKû Kâ.^õ 1 2.

3.

4.

5.

6.

www.krishijagran.com

iûeYú-4 IWÿògû cûUòùe @YêC_û\û^ cû^ue iõKU iúcû @Yê C_û\û^ iõKU iúcû (còMâû/KòMâû) ùføj 4.5-10 \Éû 0.6-1.2 Z´û 0.3-0.4 cûwû^òR 3.5-7.0 ùaûe^þ 0.5-0.75 cfòaòùWÿ^c 0.2-0.2 ‘ifùe @Yêiûee @bûa R^òZ flY 3 _âKûûee ùjûA[ûG

1. cUfòw (PòZâòZ)-aòbò^Ü ewe Gaõ aòbò^Ü @ûKéZòe \ûMiaê _Zâùe ù\Lû~ûG û 2. ù^ùKâûiòiþ (_Zâù_ûWÿû): bò^Üew Gaõ Rk jú^Zû ù~ûMê MQe @wiaê ceò~òaûö 3. ùKæûùeûiòiþ : jeòZKYû iaê Zò@ûeò ùjûA_ûùe^ûjó, _Zâ `òKû iaêReê jk\ò@û aû ]kû ùjûA~ûG û Gjò flY ~alûeRû^, cýûùMÜiòdc Kò´û ùføj @bûa ù~ûMê c¤ ùjûA[ûG û cûZâ ^ì@û _Zâùe ùKäûùeûiòiþ ]ûZê @]ôKý ù~ûMê ùjûA[ûG û @Yêiûe _âùdûM _ìaðeê cé òKû _eúlûMûeùe ^òRe cé òKûKê _eúlû KeûA @^êùcû\òZ _eòcûYe _âùdûM aûõQ^úd û ~\òI @Yêiûee @bûa @ûMeê GùZcûZâûùe _eòflòZ ùjûA^[ôfû cûZâ a ðcû^e iN^ Pûh (Intensive Cultivation), iõue RûZúd aòj^ aýajûe @]ôK @ck _ûAñ, @Zý]ôK cêLýiûe _âùdûM AZýû\ò Keòaû `kùe cé òKû Gaõ ‘ifùe @Yêiûe @bûa \égýcû^ ùjaûùe fûMòQò û ùZYê cé òKû _eúlû Keò Gaõ ‘ifùe @bûa R^úZ flY ù\Lû~òaû _ùe _ùe @Yêiûe iVòK cûZâûùe cé òKû _âùdûM, _Zâiò ^, aòj^ cògâY, ùPe (Root dip) AZýû\ò _¡Zòùe _âùdûMKeò ‘if @ck aé¡ò Keû~ûA Lû\ýigý @bûa Gaõ _êÁòiûee @bûa _âZòjZ Keû~ûA _ûeòa û

25ahð _ì òð @aieùe ùjaûKê [ôaû 25ahðùe 25 fl i\iý ù~ûR^û

Kéhò RûMeY _eòaûe ijòZ iõù~ûM ùjaûe iêL\ cêjì ð bûeZe KéhK ^òR K[û C_ùe @û]ûeòZ ‘Kéhò RûMeY’ cûiòK _ZòâKûe 25 ahð _ì ðò @aieùe _ûVKcû^u _ûAñ @ûYòQò Cc @aie û KòQò C c _âgÜe C e ù\A Kéhò RûMeY ijòZ iûcòf ùjûA~û@û«ê û @ûi«ê Gjò @aie aòhdùe RûYòaû ö

_âgÜ :AWú KéhK Pýûù^fe @ûe¸ ùKùa ùjûA[ôfû ?

15 RêfûA 2015

26 ùc’ 2016

10Rû^êdûeú 2016

K’Y _Xÿòaû- Kéhò RûMeY GK MâûcúY _ûeòaûeòK _ZâòKû @ùU ~ûjû Kò @û_Yuê Kéhò icûPûe, Kµû^ú icûPûe, ^ì@û C^ÜZ aòj^e _eòPd ù\A[ûG, KúU^ûgK, `ifMêWòK iûcdòK Z[ý C\ýû^òK, cjê cûQò _ûk^, _gê_ûk^, aýûaiûdòK Z[ý, iûlû}ûe, _âMZògúk KéhKcû^u I igq cjòkûcû^ue C_f²ú, ÊûiÚý, ^ì@û C_ôû\, `òfà mû^, eûR^úZò, Lû\ý-iµ\ @û\ò ijòZ ^ìZ^ PûKòeò i´§úd Z[ý c¤ G[ôeê còkò[ûG û Kò_eò RWòZ ùjùa - Gjò _ZòâKûùe _âZò cûiùe Kéhò i´§úd aòhd C_ùe @û]ûeòZ 1 _âgÜ _âKûgòZ Keû~òa û Cq _âgÜe Raûa Gjò @uùe Keû~òa ~ûjûKê ù\LôKeò @û_Y @ûcKê cýûùiRþ _VûA_ûeòùa û _â[c 100 RYu iVòKþ C e ù\A[ôaû _ûVKcû^uê GK ahðe i\iýZû, @fMû 100-200 _ûVKcû^uê 6 cûieê 3 cûie i\iýZû ^òügêKæ \ò@û~òa ö G[ôijòZ 10,000_ûVKcû^uê GK cûi _~ðý« _ZâòKûKê aò^û cìfýùe \ò@û~òa û Gùa ù`û^þ CVû«ê Gaõ ùMûUòG ijR _âgÜe C e \ò@«ê Gaõ Kéhò RûMeYe i\iýZû jê@«ê û

Kéhò RûMeY ijòZ RWÿòZ jê@«ê I i\iýZû ù^aû _ûAñ ù~ûMûù~ûM Ke«ê- @aþ\êiþ ic\ 9891889588, _âgû« gcðû 9891263263 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portals - 10 Million combined readership കൃഷി ജാഗര

56

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

GK \éhÖò_ûZ

www.krishijagran.com

_â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û: GK \éhÖò_ûZ Wû. e¬^ Kêcûe cjû« I W. aògß^û[ hWwú

Ké

hKcûù^ @ûce Lû\ý iêelû _ûAñ GK @Zý« MêeêZß_ì‰ð bìcòKû MâjY Keò[û«ò û _âûKéZòK aò_~ðýd KéhKcû^ue `ifKê aòbò^Ü icdùe ajêZ lZò Keò[ûG û Gjû\ßûeû Pûhú bûA bCYúcûù^ @û[ðôK ldlZòe iûcþ^û Keò[û«ò û `if aúcû Kùf KéhKcûù^ i¹êLú^ ùjC[ôaû @ûKiàòK aò_\ Kò´û Leû_ _ûYò_ûM R^òZ `if jû^òe lZò_ìeY _ûA[û«ò û a ðcû^ @ûc ù\gùe RûZúd Kéhò aúcû ù~ûR^û (NAIS), iõùgû]ôZ Kéhò aúcû ù~ûR^û (MNAIS), EZêbò òK `if aúcû ù~ûR^û (WBCIS) Gaõ ^ûeòùKk _ûcþ aúcû ù~ûR^û (CPIS) Pûfê ejòQò û RûZúd Kéhò aúcû ù~ûR^û I iõùgû]ôZ Kéhò aúcû ù~ûR^ûùe KéhKcû^uê @]ôK _âòcòdcþ ù\aû iù ß lZòe ~[û[ð lZò_ìeY còkò_ûeê ^ [ôfû û GjûQWû ù~ûR^ûMêWòK KéhKcû^u _ûAñ @]ôK ijûdK I fûb\ûdK ^ [ôfû û ùi[ô_ûAñ RûZúd Kéhò aúcû ù~ûR^û I iõùgû]ôZ Kéhò aúcû ù~ûR^ûKê eaò 2015-16 _ùe a¦ Keò KéhKuê @]ôK iêelû _â\û^ Keòaû _ûAñ 2016 ciòjû Rû^êdûeú cûi 13 ZûeòLùe bûeZe _â]û^cªú cû^^úd gâú ^ùe¦â ùcû\òu ù^ZéZßùe GK @û\gð _â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û (PMFBY)e gêbûe¸ Keû~ûAQò û Kéhò ijòZ RWòZ @ù^K iciýûe icû]û^ Keò PûhúbûA I bCYúcû^ue \êüL \ìe Keòaû Gjûe cìk flý û Gjò ù~ûR^ûùe 17,600 ùKûUò Uuûe aùRUþ aýaiÚû eLû ~ûAQò û Gjû 2016 ciòjû Leò` EZêeê fûMê ùja û Gjò ù~ûR^ûùe icÉ eûRý I ùK¦âgûiòZ

@õPk iûcòf ùjûA _ûeòùa û ù~ûR^ûe flý  aòm¯ò Rûeò ùjûA[ôaû `ifùe ùjC[ôaû _âûKéZòK aò_~ðýd Z[û ùeûM I ù_ûK R^òZ lZòe beYû _ûAñ PûhúbûA I bCYúcû^uê aúcûe @«bðêq Keò @û[ðôK iûjû~ý _â\û^ Keòaû û  Ké h Kcû^ue @ûdùe iÚ ò e Zû @ûYò , Ké h ò K û~ð ý ùe ùicû^ue ^òeazò^Ü ù~ûM\û^ _ûAñ ùPÁû Keòaû û  ^ìZ^ I @û]ê^òK Kéhò _¡Zòe aýajûe _ûAñ Pûhúcû^uê C›ûjòZ Keòaû û  Kéhò aòbûMKê @]ôK EY ù~_eò @ûùi ZûKê iê^ò½òZ Keòaû û ùKCñ ùKCñ `ife aúcû ùjûA_ûeòa eûRý ieKûe /ùK¦âgûiòZ @õPk \ßûeû iÚòe Keû~ûA[ôaû @õPkùe ^ò¡ðûeòZ `ife aúcû ùjûA_ûeòa û PkòZ ahð cKû, Pò^ûaû\ûc, ]û^, ùSûU AZýû\ò Q@Uò `ife aúcû ùjûA_ûeòa û _ùe ^òcÜfòLôZ `ifMêWòKe c]ý Gjûe @«bðêq ùja û  giýRûZúd (]û^, Mjc, cKû, aûReû, ~@ AZýû\ò)  Wûfò RûZúd `if (aòeò, cêM, ùKûk[, jeW AZýû\ò)  ùZ÷kaúR RûZúd (ùiûeòh, Pò^ûaû\ûc, eûgò, Liû, iì~ðýcìLú, ùiûdûaò^þ AZýû\ò)  aûhðòK aýaiûdòK Gaõ C\ýû^ Kéhò `if (`êfùKûaò, aûAMY, aòfûZò, K\kú, @céZbŠû AZýû\ò )

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

57

GK \éhÖò_ûZ _â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^ûe aòùghZû ÊZª ùa÷gòÁý (MNAIS) _âûe¸ ahð _âòcòdcþ \e GK EZê - GK _âòcòdcþ aúcû eûgòe iúcû ]û~ðý @Qò Kò? aýûu LûZûùe aúcû eûgò Rcû Keòaûe aýaiÚû iÚû^úd i¸ûaòZ lZòeê iêelû @«bðêq Kò? `if KUû~òaû _ùe eLû ~ûA[ôaû `ife i¸ûaòZ lZò _ûAñ iêelû

www.krishijagran.com RûZúd Kéhò aúcû ù~ûR^û (NAIS) iõùgû]ôZ RûZúd Kéhò aúcû ù~ûR^û _â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û (PMFBY) 1999 2010 2016 Kcþ @]ôK @Zò Kcþ jñ ^û jñ ^û jñ ^û ^û jñ jñ ^û Kê@û_[e aéÁòbìÅk^ Kê@û_[e aéÁòbìÅk^, _ûYò Rcòaû ^û

C_Kìka ðú @õPkùe Nì‰ðòaûZýû R^òZ

iûeû bûeZùe Nì‰ðòaûZýû I @icd ahðû R^òZ lZò

aêYû aû ùeû_Y ^ Keò _ûeòaû R^òZ lZòe beYû aýaiÚû ^ìZ^ ùKû÷gk aýajûe Keò ldlZò R^òZ \ûaò ù_÷V gúNâ Keòaû _ûAñ _\ùl_

^û

jñ

jñ

^û

AzûKéZ

iùPZ^Zû iéÁò Keòaû _ûAñ _\ùl_

^û

^û

aû]ýZûcìkK(eòùcûU ùi^þiòõ, ùWâû^þ, iàûUðù`û^þe C_ù~ûM ) jñ (`if aúcûùe 50% Pûhúuê @«bðìq Keòaû flý)

ùKCñ ùKCñ KéhK aúcû Keò_ûeòùa eûRý ieKûe /ùK¦âgûiòZ @õPk \ßûeû iÚòe Keû~ûA[ôaû @õPkùe ^ò¡ðûeòZ `ife Pûh Keê[ôaû KéhKcûù^ aúcû Keò_ûeòùa û aýûu Kòhû^ ùKâWòU KûWð ]ûeú KéhKcûù^ (EYú KéhK) Reêeú _âòcòdcþ aúcû Kµû^úKê aýûu LûZû cû]ýcùe ^òùR ^òùR ù\A[û«ò I Zûu _ûAñ Gjû aû]ýZûcìkK û @^ý icÉ KéhK ^òKUiÚ aýûu gûLû, Kéhò icaûd icòZò @[aû ^ò¡ðûeZ aúcû Kµû^úe iÚû^úd GùR uê _âòcòdcþ ù\A `if aúcû Keò_ûeòùa û ùKCñ ùKCñ aò_\ aúcûùe @«bðêq 1) iõelY aêYû @û]ûe ~\ò aúcûbêq KéhK aêYû/ ùeû_Y _ûAñ Lyð Keòaû iù ß Leû_ _ûYò_ûM KûeYeê aêYû/ ùeû_Y Keò ^ _ûe«ò, ùZùa aúcûKéZ eûgòe 25 _âZògZ _~ðý« lZò_ìeY \ûaò Keò_ûeòùa û 2) `if lZò @û]ûe  _âûKéZòK @MÜòKûŠ _â]û^cªú `if aúcû ù~ûR^û (PMFBY)ùe _âòcòdcþ \e `if

 aRâ_ûZ  aûZýû  Kê@û_[e aéÁò  Né‰òðaûZýû  SW  RkRcòaû  bìÅk^  ceêWò  Leû_ _ûYò_ûM  KúU I ùeûM

3) `if KUû~òaû _ùe eLû~ûA[ôaû `ifKê Nì‰òðaûZýû, @icd ahðû Gaõ iÚû^úd aò_\ ù~_eò Kê@û_[e, bìÅk^ I RkRcòaû KûeYeê ùjûA[ôaû lZòe @ûKk^ _âbûaú PûhRcò bò òùe Keû~òa Gaõ Zû @^ê~ûdú KéhKu lZòe @ûKk^ Keû~ûA \ûaò iÚòe Keû~òa û

\e

EZê

Pûhúu _ûAñ iaðû]ôK _âòcòdcþ (% iê^ò½òZ eûgò)

giý, Lû\ýû^Ü, ùZ÷÷kaúR I Wûfò RûZúd `if (]û^, Mjc, cKû, aûReû, ~@, aòeò, cêM, ùKûk[, jeW AZýû\ò)

58

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

Leò`

2

GK \éhÖò_ûZ

www.krishijagran.com

aûhðòK aýaiûdòK Gaõ C\ýû^ Kéhò `if (`êfùKûaò, aûAMY, aòfûZò, fûC, K\kú, @céZbŠû AZýû\ò )

aúcûe GKK Gjò ù~ûR^û ùlZâúd \éÁòùKûY @û]ûeùe Kû~ðýKûeú Keû~òa û cêLý `if _ûAñ aúcû GKK Mâûc/ Mâûc_õPûdZ Éeùe ùja û @^ý `if _ûAñ aúcû GKK eûRý ieKûeu \ßûeû iÚòe Keû~òa, Gjû Mâûc/ Mâûc_õPûdZVûeê aW Éeùe c]ý ùjûA_ûùe û iÚû^úd aò_\ ù~_eò Kê@û_[e aéÁò, bìÅk^ I RkRcòaû KûeYeê ùjûA[ôaû lZòe @ûKk^ _âbûaú PûhRcò bò òùe Keû~òa û ùijò_eò `if KUûùjaûe 14 \ò^ c]ýùe Nì‰òðaûZýû Gaõ @icd ahðû KûeYeê ùjûA[ôaû lZòe @ûKk^ PûhRcò bò òùe Keû~òa û aúcûKéZ eûgò Gjò ù~ûR^û @]ú^ùe aúcûKéZ eûgò RòfäûÉeúd ùa÷÷hdòK icòZò (DLTC) \ßûeû ùijò `if _ûAñ iÚòe @û[ðòK _eòcûY ij icû^ ùja û aòMZ 10 ahðe `if @ckKê @ûLô @ûMùe eLô Gjû iÚòe Keû~òa û lZò_ìeY aýaiÚû iàûUðù`û^þ @[aû Kýûùceûùe `if @ck @ûKk^e `ùUû CVûA ibðeùe @_ùfûWþ Keû~òa û GjûKê ~ûõPKeò aúcû Kµû^ú `if @cke _eòiõLýû^ ~[ûgúNâ Keò_ûeòa û ùZYê Pûhú _ûAaûKê [ôaû aúcûeûgò ajêZ Kcþ icdùe _ûA_ûeòa û ^ìZ^ ùKû÷gk ~[û eòùcûU ùi^þiòõ, ùWâû^þ, iàûUðù`û^þe C_ù~ûM aýajûe Keò ldlZò R^òZ \ûaò ù_÷V gúNâ Keòaû _ûAñ _\ùl_ aû]ýZûcìkK ùjûA[ôaûeê `if @ck _âùdûM iõLýû Kcþ Keû~ûA _ûeòa Z[û ldlZòe @ûKk^ gúNâ ùjûA_ûeòa û aêYû/ ùeû_Y _ûAñ Lyð Keòaû iù ß Leû_ _ûYò_ûM KûeYeê aêYû/ ùeû_Y Keò ^ _ûeòùf, aúcûKéZ eûgòe 25 _âZògZ _~ðý« lZò_ìeY còkò_ûeòa û Kû~ðýKûeú @^êÂû^/ Kû~ðýûkd Kéhò I KéhK KfýûY cªYûkd, bûeZ ieKûeue Kéhò, ijù~ûM I KéhK KfýûY aòbûM Gjûe _[ _â\gð^ I ^òù±ðg^ Keòùa û eûRý ieKûe, aò úd @^êÂû^ (aûYòRòýK aýûuþ, icaûd aýûuþ, @ûõPkòK Mâûcý aýûuþ I Zûue ^òdªYKûeú iõiÚû) I ieKûeú aòbûM (Kéhò, icaûd, C\ýû^ aòbûM, _eòiõLýû^, eûRÊ, _õPûdZò eûR, aòmû^ I _â~êqò aò\ýû AZýû\ò) ue còkòZ ijù~ûMùe Gjû Kû~ðýKûeú Keû~òa û PkòZ ahð _ûAñ aúcûe bûe ^òcÜ Kµû^úcû^uê \ò@û~ûAQò û Agriculture Insurance Company of India ICICI-Lombard General Insurance Company Ltd.  HDFC-ERGO General Insurance Company  

eaò

1.5

Leò` eaò

5 5

Ltd.  IFFCO-Tokio General Insurance Company Ltd.  Cholamandalam MS General Insurance Company Ltd.  Bajaj Allianz General Insurance Company Ltd.  Reliance General Insurance Company Ltd.  Future Generali India Insurance Company Ltd.  Tata-AIG General Insurance Company Ltd.  SBI General Insurance Company Ltd.  Universal Sompo General Insurance Company Ltd.

@]ôK RûYòaû _ûAñ www.agri-insurance.gov.in VòKYûùe fMþ A^þ Ke«ê @[aû Kéhò I KéhK KfýûY cªYûkd, bûeZ ieKûeue Kéhò I _gê_ûk^ aòbûM, ^òKUiÚ aýûu Kû~ðýûkd, aúcû Kµû^úe GùRYÖ Kò´û ^òKUiÚ Kéhò aòmû^ ùK¦â ij ù~ûMûù~ûM Ke«ê û *aòhdaÉê aòùghm (_âûYú aòmû^), Kéhò aòmû^ ùK¦â KUK; **cêLý, icûR aòmû^ aòbûM, bûZé@^ê_-RûZúd ]û^ MùahYû @^êÂû^, KUK, ù`û^þ: 8763671060; Email:mohanta.ranjan@gmail.com

_âgÜ @ûce C e @û_Yue, @ûYòù\a ùXe C_jûe

Kéhò RûMeY

ùiûcû^ú iòWþi _âùgÜû eú iûcû^ý mû^ I Kéhò RûMeY C_ùe @û]ûeòZ _âgÜ _âgÜ : 1. ùKCñ `if _ìaðeê iòõP^ Keû~ûA[ûG?

ùiûeòh

eûMú

Mjc

cKÑû

_âgÜ : 2. aäûK jòùeû ùKCñ `ife Kòic @ùU? ùaù\^û ZebêR K¦cìk fòPê

_âgÜ : 3. Kâû«ò ùKCñ Kòic @ùU? fûC

ùbŠò

KLûeê

ùKûaò

iìP^û-_ûVK ^òRe C e 15 RêfûA _~ðý« E-mail: manish@krishijagran.com C_ùe _VûA ùja, 7898070732 whatsapp aû GiþGcþGiþ Ke«ê, iVòKþ C e _VûC[ôaû _â[c Zò^òRY a§êcû^uê Kâcgü 3,2 Gaõ 1 jRûe _~ðý« jûAaâòWþ c¬ò _êeÄûe eì_ùe ùiûcû^ú iòWþi _leê còkòa ö G[ôijòZ @ûMûcú @u Gjûu ^ûcùe _âKûgòZ Keû~òa ö KéhKbûA C e ijòZ ^òRe ^ûc, C e Gaõ ùcûaûAf ^´e @agý ù_âeY Ke«ê û C e _VûA[ôaû Kéhò aò\ýû[ðú cjòkû KéhKcûù^ c¤ iûcòf ùjûA_ûeòùa û

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

59

_âWKÖ fõP

www.krishijagran.com

Aù<Kè @ûYòQò GKßûeòõ _û^ûùiû^òKþ AŠò@ûe ^ì@û ù`aùfUþ GfêMû ù^ûUþ iàûUðù`û^þ

A

_û

^ûùiû^òKþ AŠò@û ^òRe ^ì@û ù`aùfUþ GfêMû ù^ûUþ fõP KeòQò û 5.5 AõPe `êf GPWò Wòiþù_ä ~êq Gjò iàûUðù`û^þùe 16 ùcMû_òKèfþe eòde I 5 ùcMû_òKèfe `â<þ Kýûùceû ejòQò û GfMêû ù^ûUùþe ùR½e ùahWþ ùif` þ ú ^@òû~ûA_ûeaò, ~ûjûKò @û_Y GjûKê aýajûe Keò ^Ròe K[û aû Iûß@ûRþ ijZò ùif` þ ú CVûA_ûeùòa û Gjò jýûŠùþiUùþe 3000 cf ò ò Gµd ò e aýûùUeú \@òû~ûAQò û G[ùôe @ûKûÖùKûe ù_ûâùiie ijZò 3 Rúaúe eûcþ ejQòöò Kµû^ú Gjò iûàUùð`û^eþ \ûcþ 13, 290 Uuûe eLQôò ö GfMêû ù^ûUþ GŠûâGWþ 6.0 cûgùðcùfû @_ùeUõò iÁòcþ C_ùe Pûf[òûG û ù_^ûùiû^Kòþ ùcûaf ò Uòú Wb ò Rò^þ \XéZÿûe ijZò KjQòò Kò @ûMûcú 3 cûi c¤ùe _û^ûùiû^Kòþ _Zâò ùe¬ùe 12-15 ^@ìû jýûŠùiUþ fõP Keaò û

^þùUKè GŠâûdWþ 6.0 cûgðùcùfû C_ùe Kûc Keò[ôaû ^òRe ^ì@û aùRU iàûUðù`û^þ GKßû eòõ fõP KeòQò û Kµû^ú Gjûe \ûcþ cûZâ 3999 Uuû eLôQò û iàûUðù`û^Kê @^þfûA^þ i_òõ ùIßaþiûAUþ @ûùcR^ AŠò@ûVûeê jó Leò\ Keû~ûAQò û AõùUKè GKßû eòõùe 5 AõPe Wòiþù_ä \ò@û~ûAQò, ~ûjûKò 1280 X 720 _òKäie eòùRûfêg^þ ù\A[ûG û ù`û^þùe 1.3 MòMûjURðe KßûWùKûe còWòdûùUKþ ù_âûùiie, 1 Rúaú eûcþ I 8 Rúaúe AõUe^ûf ùÁûùeRþ \ò@û~ûAQò û Kýûùceû K[û Kjòaû Z ù`ûùUûMâû`ò _ûAñ G[ôùe Wê@ûfþ GfþAWú `äûKè, @ùUûù`ûKiþ, _ýûù^ûecû ùcûWÿ, ù`iþ aêýUú I ùRPþið ùfiþ 5 ùcMû_òKèfe eòde ejòQò, 5 ùcMû_òKèf Gjûe `âõUþ Kýûùceû \ò@û~ûAQò û ù`û^þùe 2480 GcþGGPþe aýûùUeú _ûIßûe \ò@û~ûAQò û @ûKûe K[û Kjòaû Z ù`û^ 9.25 GcþGcþ _Pkû @ùU û @^ý iàûUðù`û^ Zêk^ûùe Gjû c¤ 21 bûeZúd bûhûKê iù_ðûU Keò[ûG û C c Kù^KÖòbòUò _ûAñ G[ôùe 3Rú iù_ûUð, aäëUê[þ 4.0, IßûA-`ûA 802.11 aú/Rú/G^þ I Rú_úGiþ bkò `òPið \ò@û~ûAQò û aäûKþ Kfe C_f² Gjò ù`û^þ 1 ahð _ûAñ MýûùeõUò ù\A[ûG û

eòùdûcò fõP Kfû _â[c fû_þU_þ

Pú

^e iàûUðù`û^þ _âÉêZ Keê[ôaû Kµû^ú gòùdûcúe ajê\ò^e _eògâc Gùa i`k ùjûAQò û gòùdûcúe @ù^ßhY ùgh ùjaû ijòZ Kµû^ú _â[c fû_þU_þ fõP KeòQò û gòùdûcúe _â[c fû_þU_þ Gcþ@ûA ù^ûUþaêKþ G@e fõPþ KeòQò, ~ûjû _ì‰ð bûaùe ùcUûf aWòùe Zò@ûeò ùjûAQò û Kµû^ú GjûKê @ûù_fþ fû_þU_þ ùcKþaêKþ G@e UKÑeùe aRûe _âùag KeûAQò û Xiaomi e Gcþ@ûA ù^ûUþaêKþ Gdûe IßòùŠûRþ 10 C_ùe Kûc Keò[ûG û Gjûe \êAUò iûARþ C_f² ùjûA[ûG 13.3 AõP I 12.5 AõP û `òPið K[û Keòaû Z \êAUò jó fû_þU_þùe iäòcþ aWÿò, 1080 _òKèf Wò_þù_ä, 1 ùcMû_òKèf Kýûùceû, ùaKäòUþ KúùaûWð, dêGiþaò UûA_þ -iú PûRòõ ù_ûUð \ò@û~ûAQò û Gjû ùMäûWþ I iòfbe \êAUò Kfeùe C_f² ùjûA[ûG û aýûUâú aýûKþ@_þe cûcfûùe c¤ Kµû^úe \éXÿZû ejòQò Kò 9.5NõUû _~ðý« Pûfò[ûG I ùKak @] NõUûùe Gjûe aýûùUeúKê 50 _âZògZ PûRð Keû~ûA[ûG û Gcþ@ûA ù^ûUaêKþ Gdûee f´û 309.6 còcò. PCWÿû 210.9 I ùcûUûA 14.8 còcò ejòQò û fû_þU_þe IR^ 1.28 KòùfûMâûcþ @ùU û

60

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

ùU⊠@ûŠ ÁûAfòiþ

www.krishijagran.com

GcòZò ùPÁû eK«ê ù^fþ @ûUð

@û

Rò K ûfò ùKøYiò c¤ ~ê a Zú ^ò R Kê iê ¦ e ù\Lû~òaûKê Lûfò ù~, ùicû^ue ùPùjeûe ^êùjñ, @ûjêeò c¤ ùicû^u ^LKê iê¦e Keòaû _ûAñ Pûjó[û«ò ö ùZYê @ûRòKûfò Sò@cûù^ ^òRe ZßPû C_ùe ù~ZòKò MêeêZß ù\A[û«ò ùijò_eò ^òRe ùKg, @ûLô, IV, ji G_eò Kò ^L _âZò c¤ ~^ô ù^A[û«ò û G K[û VòKþ Kò ùPùjeû @jcþ bìcòKû ù^A[ûG, Kò«ê @ûùc ~ûjû C_ùe aòùgh bûaùe ]ýû^ ù\A[ûC Zûjû ùjCQò ^L û Cbd jûZ I ùMûWÿe ^LMêWÿòK i\ûiað\û iê¦e ù\Lû~òaûKê ùPÁû Keò[ûC û G[ô_ûAñ @ûRòKûfò Sò@cûù^ ^Lùe ù~, ùKak ù^fþ_fòiþ aýajûe KeêQ«ò Zûjû ^êùjñ, ^LKê iê¦e Keòaû _ûAñ ù^fþ @ûUð c¤ KeêQ«ò û @û_Y ^òùR c¤ ù^fþ @ûUð WòRûA^þ Keò_ûeòùa û

@û

RòKûfò UâûAafþ RêGfeúe Lêaþ WòcûŠ aXÿò~ûAQò û cWð^ fêKþ ù\aû _ûAñ UâûAaf RêGfeú ùMûUòG _òiþ jó Lêaþ ùjûA[ûG û @ûùc @û_Yuê KjêQê Kò Gjûe ùKøYiò _âKûee RêGfeú @û_Y _eò]û^ Keò ^òRKê _ûeµeòK fêKþùe iRûA _ûeòùa û

~ûjûKò Gjû c¤ @û_Yu fêKþKê ùiKèò Keòaû ijòZ K^þ`òùW< fêKþ ù\a ö ù^f @ûUðe aòùghZû Gjû Kò @û_Yuê G[ôùe ajê GKèù_eòùcõUþ KeòaûKê _Wÿò[ûG, [âúgWú ù^fþ @ûUð G[ôùe GKâòfòKþe aýajûe Keò[ûG û Gjò @ûUðùe `ûA\û còkò[ûG û Gjû @ûUòð`ògò@ûf ^LMêWÿòK _eò ù\Lû~ûA[ûG û @^ý KòQò _eòiÚòZòùe c¤ GjûKê jUû ~ûA_ûeòa û Gjû GK _ûfòce _ûCWe bkò iêM§òZ fòKßëýWþKê aýajûe Keò @^ý ijòZ ajê _âKûe WòRûA^þ Zò@ûeò KeòùjûA[ûG û G[ôùe ajê _âKûee WòRûA^þ C_f² ùjûA[ûG, ~ûjûKò `êf, ]^ê, fú`þ, [âú-Wú ajê _ûUð^ ù\LôaûKê còkò[ûG û

ÁûAfògþ fêKþ _ûAñ _eò]û^ Ke«ê UâûAafþ RêGfeú fw ù`iþ :

Gjò ùPùjeû C_ùe UâûGwf I jêaè Adeòõiþ Lêaþ cû^ò[ûG û

fwþ ù`iþ C_ùe ùfdWð I f´û ù^Kþ_úiþ UâûG Ke«ê û G[ôùe @û_Yu fêKþ @ûKhðòZ ù\Lû~òa û

Äßûdûe ù`iþ :

Iafþ ùg_þ :

Gjò _âKûe ù`iþ C_ùe Kbð ù^Kþ_òiþ I _âòõùiRþ ÁûAfþ ù^Kþ_úiþ _eò ] û^ Ke«ê û Gjû ùPùjeûKê ùQûU ù\Lû~ûA[ûG û

Gjò ùPùjeû Lûiþ ùjCQò @û_Y Gjû C_ùe ùKøYiò c¤ _â K ûe Rê G feú Uâ û G Keò_ûeòùa û eûCŠòõ UâûAafþ Adeòõiþ Gjò ùPùjeû _ûAñ _eù`KÖ ùja û

jûUð ùg_þ ù`iþ

62

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

STAFF REQUIRED KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS Krishi Jagran, World's Largest Circulated Multilingual Agri Rural Family Magazine with 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 21 States, 2 Portal – 10 Million combined readership ( Krishi Jagran Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Telugu, Bengali, Assamese, Tamil, Odia Agriculture World) and Launching Malayalam (Sep. 2016).

Staff Required for all State Capitals

Marketing Team  

Trainee Executives (120) Marketing Executives (60)



Marketing Managers (21)



General Manager (4)

The person should be graduate, smart, well mannered with excellent communication skills in respective vernacular languages and English. For 2nd and 3rd positions experience in the same field is must.

Trainee need not be graduate but must have keen interest for a career in marketing. resume to : response@krishijagran.com

Editorial Staff  

Journalist (21) Reporters (42)

 

Translator (12) Editorial Staff (12)

To strengthen our editorial team we are looking for fresh talents. The candidate should be graduate from a renowned university and should have flare to write. Knowledge of different Languages will be an added advantage.

Freelance Journalist: We welcome journalists who want to contribute to our publication as well as portal. The remuneration will be attractive. resume to : editor@krishijagran.com

vko’;drk gS ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk] ?kj&?kj esa i<+h tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd if=dk fgUnh] iatkch] xqtjkrh] ejkBh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh Hkk’kkvksa esa miyC/k gS vkSj bl o’kZ rfey] mfM+;k ,oa ey;kye esa Hkh cktkj esa miyC/k gks tk,xhA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus 8 yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½ vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½ vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA vkd’kZd osru viuk vkosnu bZ&esy djsaA resume to : circulation@krishijagran.com

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com

iòù^cû

www.krishijagran.com

_e\ûùe ^òR bìcòKûùe @bò^d Keòùa ùaaò Wfþ

a

fòCWe ùaaò Wfþ ùaûfûC[ôaû @bòù^Zâú i^ú fòùdû^þu aûùdûMâû`ò _âÉêZò PûfòQò û ù_û^ð Áûeþ bûùa afòCWþùe _û\ [û_ò[ôaû i^ú fòùdû^þu Rúa^e ajê eûRþ ejòQò ~ûjûKê ùfûùK RûYò^ûjû«ò û Pyðûe aòhd GjûKò Gùa i^úu aûùdû_òKþ Zò@ûeò PûfòQò û i^ú ^òùR jó ^òR `òfàùe Kûc Keê[ôaû ^ReKê @ûiò _ûe«ò û Zûue Rúa^ Lêaþ CVYú MWÿûYú ù\A MZò KeòQò û Gùa GK `òfà eì_ùe i^úu Rúa^Kê Zûu `ýû^ècûù^ ù\LôaûKê _ûAùa û i^úu fûA`þ GùZ ùaûfØ ejòQò Kò ùKjò aò G-fòÁþùe ejò[ôaû `òfà ^òcðûZûcûù^ Zûu aûùdû_òKþ Zò@ûeò Keòaû _ûAñ iûji Keò_ûeò ^[ôùf û Kò«ê _â[c Keò @bòùhK gcðû ù~Kò ‘ùZùeaò^û fûù\^þ’ I ‘ \ gûKò^è’ Gjû KeòaûKê Lêaþ _i¦ KeòQ«ò û Gjò aûùdû_òKþùe Lêaþ Aùcûi^þ, Wâûcû, KùcWÿò iaêKòQò ejòa ö Gjû i^úu WKêýùcõUûeúVûeê Lêaþ @fMû ùja û G[ôùe i^úu _Zò ùW^òdfþ ùaae c¤ ^ReKê @ûiòùa û iìP^ûù~ûMý Kò i^ú I ùW^òdfþ Gjò `òfàKê _âWêýiþ Keòùa û

Waf ùeûfþùe ^ReKê @ûiòùa @Rêð^ K_êe

~ê

a _òXÿòe @ûKÖecû^u c¤ùe @Rêð^ K_êe G_eò _â[c jòùeû ù~Kò \êAUò `òfàùe Waf ùeûfþ KeòiûeòùfYò û Lae còkòQò Kò @Rêð^uê ]^ýaû\ KûeY ùi _êYò GK Waf ùeûfþùe ^ReKê @ûiòùa û @û_Yuê Kjòù\aKê Pûjêñ Kò @Rêð^ K_êe Zûu \û\û @^òf K_êeu ijòZ Gjò `òfàùe _â[c Kûc Keòùa û Gjò `òfàùe c¤ @Rêð^u ùMûUòG bìcòKû Keòa ~òGKò @^òf K_êeue _êZêeû PeòZâùe ^ReKê @ûiòùa û @^ý GK bìcòKû Zûue iµì‰ð @fMû ejòa û WûAùeKÖe @iú^þ aRþcú Gjûe ^òùŸðg^û ù\ùa û a ðcû^ @Rêð^ ùPZ^ bMZu ù^ûaf jû_þ Mûfðù`âŠþ C_ùe @û]ûeòZ `òfàe iêUòõ _ûAñ aýÉ @Q«ò û @Rêð^u MZ `òfàùe `ûAUòõ, ùKøZêK, ùeûcû^è @û\ò ejò[ôfû Kò«ê Mûfðù`⊠aKè@`òiþùe ùKøYiò i`kZû @Rð^ Keò_ûeò ^[ôfû û Gùa jû_ Mûfðù`⊠I cêaûeK `òfàVûeê @ûjêeò jòUþ `òfà Zfûiùe @Rð^ ejòQ«ò û

aûMú -2 _ûAñ KéZú I RýûKþfò^þ c¤ùe UKeûUKeò

Lò

ae còkòQò Kò `òfà aûMúe iòKêGfþKê ù^A _êYò [ùe UûAMe gâ` fúWþ ùeûfùe ^ReKê @ûiòùa û Kò«ê gêYòaûKê còkòQò ù~, Gjò `òfàùe RýûKþfò^þ `‰ðûŠòRþ I KéZò ùi^^uê ^ò@û~ûA_ûùe û ùZùa iìP^û ù~ûMý Kò RýûKþfò^þuê iûRò\þu aýû^e _ûAñ jûCiþ`êfþ I KòKþ `òfàùe Kûc KeòQ«ò û @^ý_lùe KéZò ùi^^ c¤ afòCWþùe iûRò\þu `òfà jòùeû_^Úúùe Kûc Keò[ôùf û `òfàùe _â[ùc gaúe Lû^ ^òùŸðg^û ù\C[ôùf û Kò«ê cRûe K[û Gjû Kò `òfàe ùKûeòùdûMâû`e @jc\þ Lû^þ Gjûe ^òùŸðg^û ù\ùa û ù\LôaûKê cRû\ûe ùja Kò UûAMeu jòùeûA^þ KòG iûRòùa RýûKþfò^þ ^û KéZò ? ^òKUùe aûMú `òfàùe _â[c bûMùe gâ¡û K_êe I UûAMe gâ`u ù~ûWòKê \gðK ùagþ _i¦ Keò[ôùf û ùZùa G[e ù\Lû~ûC KòG ùjCQ«ò UûAMeu ^ûdòKû aûaò-2 _ûAñ ! Zûjû icd Kjòa û

64

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

ùLk

www.krishijagran.com

iò§ê, iûlú, \ú_û I RòZêuê ùLke^ô

2

016 _ûAñ bûeZe iaùðgÂâ ùLk _eêÄûe eûRúa Mû§ò ùLke^ô ùNûhYû Keû~ûAQò û ù~Cñ ùLkûkcòûù^ Kò eIòVûùe Pûf[òaôû 2016 @fµKòùþe bûM ù^A aRòd fûb Keò bûeZKê ùMøea _\âû^ Ke_òûeQò«ò ùijò ùLkûkcòû^u c¤ùe 4RY bûeZúd cjkòû ùLkûku ò ejQò«ò û Gcûù^ ùjùf i§ò,ê iûlú, \ú_û I RZòê û Gcûù^ @fµKòþ KWòâûÿùe _\K jûif Keaòû ijZò bûeZKê aRòd @ûYùò\aûùe i`kZû jûif KeQò«ò û Gjò Pûeò RY cjkòû ùLkûku ò ê PkZò ahð eûRúa Mû§ò ùLke^ô i¹û^ùe i¹û^Zò Keû~aò ùaûfò ùNûhYû Keû~ûAQò û G[iôjZò @^ý 15RY ùLkûku ò ê c¤ @R^ðê i¹û^ c¤ _\âû^ Keû~aò û Gjû bûeZ ùLke ùMøea K[û Kò aýûWcþõòU^ ùLkûkò _aòò i§ò,ê iûlú cfKò eIò @fµKòùe ùKak C c _\âg^ð KeQò«ò Zûjû ^ùêj,ñ aeõ bûeZ _ûAñ _\K c¤ RZòQò«ò û ùij_òeò ZúePûk^ûùe RZòê eûd I RcòûÜÁKòùþe \ú_û KcKðûe ùKøYiò _\K jûif MjâY Ke_òûeò ^[ùôf ùj,ñ ùicû^ue _\âg^ð KQòò aò Kcþ ^[f ô û û i§òê eIò @fµòKòùþe eRZ _\K RZòQò«ò ù~ùZùaùk Kò iûlú cfKòä KÉ ê úùe Kûõiý _\K jûif ò KeQò«ò û

@gßò^þ bûwòùf iPò^þu ùeKWð

^ò

KUùe bûeZ I ùIßÁþAŠòRþe aò_lùe @^êÂòZ ùjûA[ôaû KâòùKUþ cýûPe @«òc ùUÁþ cýûP @ûe. @gßò^þu _ûAñ Lêaþ cj ß_ì‰ð ejò[ôfû ö @gßò^þu aýûUòõ Gaõ ùaûfòõùe Lêaþ C c _â\gð^ ù\LûAQ«ò û ùi cûÁe aä û Áeu ùeKWð K ê bw Keò Q «ò û @gß ò ^ u aýûUò õ ùe ù~ùZùaùk 234 e^þ Keò[ôùf @^ý_Uùe ùaûfòõ Keò 17 IßòùKUþ jûif Keò_ûeòQ«ò û 29 ahðúd @fþeûCŠe ùLkûkò \êA gZK Keòaû ijòZ \ßòZúd _ûkòùe 5 IßòùKUþ ù^A[ôùf û

@gßò^þu C c _â\gð^ _ûAñ Zûuê cýû^þ @`þ \ò iòeòRþ _ûAñ ù~ûMý aòùaPòZ Keû~ûA[ôfû û Zûue 36ùUÁþe Kýûeòde c¤ùe Gjû h [e [ôfû û G_eò Keòaû ijòZ ùi bûeZ _ûAñ AZòjûi ePò [ôùf I Gùa @gßò^ú iaêVûeê @]ôK cýû^ @`þ \ò iòeòR jûiòf Keò[ôaû bûeZúd ùLkûkò ùjûA~ûAQ«ò û iPò^þ ùZ¦êfKe I aòùe¦â ùijßûMu bkò ]êe§e ùLkûkuê _Qùe _KûA ùi @ûMKê U_ò ~ûAQ«ò û Gjû_ìaðeê bûeZ _ûAñ ùUÁþùe iaêVûeê @]ôK cýû^þ @`þ \ò iòeòRþe ùeKWð iéÁò Keòaûùe iPò^þ ùZ¦êfKe I aòùe¦â ùijßûMu ^ûc ejò[ôfû û \êA ùLkûkò KâòùKUùe C c ùLk _â\gð^ Keò 5 [e cýû^þ @`þ \ò iòeòR jûif Keòaû ij _êeÄéZ ùjûA[ôùf û G[ôijòZ 200 ùUÁþ 66

Kéhò RûMeY @MÁ 2016

ùLkò[ôaû iPò^þ 104Uò ùUÁþùe 5 [e cýû^þ @`þ \ò iòeòR ùMøea jûif Keò[ôaû ùijßûM _eÆe _âZò _âZò\ߦßòZû Keò[ôaû ùaùk @gßò^ú ùicû^uê _Qùe _KûA GK ^ì@û AZòji Peòaûùe ilc ùjûA_ûeòQ«ò û