Punjabi Magazine March 2018

Page 1

n?Zw-J/-;h-

ISSN 2455 1112

fe;kBK dh fjsekoh, d/P Go ’u gj[zu ;kvh /krishijagran

@krishijagran

9891405403

www.krishijagran.com

Scan this QR code for Krishi Jagran Mobile app

PUNJABI VOLUME 20 ISSUE 03 MARCH 2018 `35

KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

gokr L wX{wZyh pe; s'A g"PfNe njko s/ n"PXh


sk:' dk b'r' wkofeN ’u d[nkJ/rk n;bh T[sgkd dh gSkD

ਤਾਕਤ

sk:' ikgkB B/ 40 ch;dh wkofeN P/no d/ Bkb ;cbskg{ote nkgD/ 60 ;kb g{o/ eo bJ/. jkbhA se 2000 sohfenK d/ pb/v wkofeN ftu jB. sk:' fJzvhnk fgSb/ 4 ;kbK s'A Gkosh fe;kBK Bz{ nkgDhnK ;/tktK d/ ojh j?. jo ;kb fJj ezgBh 1 bZy Bt/A rkje nkgD/ Bkb i'V ojh j?. NhnkJh pb/v L eZu/ wkb d/ s"o ’s/ n?;:{gh 6 dk fJ;s/wkb eodh j?, idfe j'o ezgBhnK p'okB dk fJ;s/wkb eodhnK jB. j'o pb/vK d/ w[ekpb/ sk:' pb/v 40 ch;dh se fInkdk ubD. fJ; Bkb fe;kBK dk ;wK s/ g?;k d't/A pud/ jB. em'osk L j'o pb/vK dh s[bBk ’u tkjh ;w/A w[V ikD dh e'Jh ;wZf;nk BjhA. n;bh x[wkt

More Information : 9855524955



sseok

n?Zw.J/.;h. feqPh ikroD Gkos dh gqw[~y gfotkoe wkf;e g~fsqek

Mac Krishi Jagran - Punjabi Year 20

Issue 3

March 2018 Rs. 35/-

;zgkde

n?wH;hH v'wfBe

fBd/Pe

PkfJBh v'wfBe n?wHihH tk;B vkH e/HNhH uzvh

ekoiekoh ;zgkde

nfiE thHnkoH uzdo w'jB

thgh (n?;HnkJhH)

osBk wzioh PoB ;hBhno w?B/io (n?;HnkJhH)

joP eg{o

seBheh ;zgkde

vkH phH;hH fp;tk; wfjzdo gkb (t?N ;kfJz;)

wkoehfNzr w[yh

;zi/ e[wko

iBob w?B/io iB;zgoe

cojk ykB

;jkfJe ;zgkde

ekofsek

;'Pb whvhnk w[yh

;who fstkoh

y/sh ;wkuko

8

n?;';hJ/N ;zgkde (;'Pb whvhnk) Pqhik BkfJo w'fBek wzvb ;zrhsk ;'Jh ;hBhno gZsoeko (;'Pb whvhnk) fofse oziB thvhU ;zgkde

foPt ftPtk

;hBhno gZsoeko

fJwokB ykB

gZsoeko

ftG{sh BkokfJD

;hBhno w?B/io

e/Hi/H ;oB:k

eµgBh ;wkuko

17

;kok ykB w/xk Powk uz[eh G{Nhnk

wkoehfNzr ;jkfJe

g{Bw ftPteowk

fJzNoftT{

18

fozeh g[zvho j/wk Powk gq;ko w[yh

fBPKs Nk~e

ਸੀਨੀਅਰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਮੈਨੇਜਰ

okj[b f;zx

;jkfJe gqpzXe

gqPKs Powk

fJzNoftT{

c[oekB e[o?Ph so[D f;zx

20

;[ihs g~g{ okJ/ gtB e[wko

2018

irdhP gKv/ so[D f;zrb nkoHn?BH u"p/ fdB/P dwkEhnk nekT{AN?AN

npd[; ;wd

ekƒBh ;bkjeko

i/wI Ekw;

23

y/sh piN

n?uHn?;H n;w[dhB :'r/P e[wko

fvIkJhfBzr

KRISHI JAGRAN KISAN CLUB

ns[b pkEw B;hw d|soh ;jkfJe

d/t/Ado f;zx

9891405403

irdhP ikBk oftzdo ikBk wB'i e[wko Printed and Published by: M. C. Dominic 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi 110016. Tel: 011-26511845, 26517923 Mobile: +91-9313301029, +91-9654193353 Web: www.krishijagran.com Printed at : HT Media Press, House No. B 2, Sector-63, Noida-201301, Distt: Gautam Budh Nagar, U.P.

dqy ist 68 , 45503170

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

KRISHI JAGRAN MAGAZINE Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese, Odia, Tamil, Malayalam & English

Nishant Taak 9953756433, 9891339440 4

www.krishijagran.com


nksw fBoGo fe;kB dh nkB, tXd/ Gkos dh gfjukD

b[ph fJz;v;Nqhi n?bHn?bHghH efbnkD fwb d/ B/V/, Bo'vk o'v, nfjwdkpkd^380025 c'B L 079 30610 128, 129, 197 Jh^w/b L


;zgkdeh

wX{wZyh gkbB dk y/sh ’u T[g:'rh wjZsta w

ehwsK ’s/ ngv/N ehsk iKdk j?, i' fe T[BQK Bz{ pVktk d/Adk j?.

X{wZyh gkbB dh T[g:'rsk fJe tgko ns/ c;bK dh g?dktko tXkT[D d/ wjZstg{oB ;kXB Bz{ wkB:'r gqXkB wzsoh ih B/ th ;thekfonk j?. wkB:'r gqXkB wzsoh ih B/ okPNogsh d/ GkPD d/ XzBtkd gq;skt ’s/ fJ; piN ;?PB dh P[o{nks ftu th nkgDh ;oeko d/ fe;kB efbnkD J/izfvnK Bz{ pky{ph dZ; fdZsk.

wX{wZyh gkbB Bz{ id'A n;hA fJe tgko d/ o{g ftu ngDkT[Ad/ jK sK fJj ;[Gkte j' iKdk j? fe n;hA T[;ƒ uzr/ sohe/ Bkb ;wM bJhJ/. wX{wZyh fJe nfij/ gZXo dk gqkDh j?, i' nkgDh ihtB gqDkbh feqnktK ns/ ;[Gkn d/ nB[;ko jh ezw eodh j?. nkdwh dh ;cbsk bJh wX{wZyh dh ihtB feqnktK ns/ ;[Gkn Bz{ ;wMDk Io{oh j?.

gqXkB wzsoh ih dk ;z;d ’u ;zp'XB^ “n;hA wX{wZyh gkbB ’s/ I'o d/Dk ukj[zd/ jK. s[jkƒ j?okBh j't/rh fe wX{wZyh gkbB ’u seohpB 40 ch;dh tkXk j'fJnk. nZi d[BhnK j'bh;fNe, j?bE e/no, Jh; nkc fbftzr fJ; s/ I'o d/ fojk j? ns/ fJ;bJh T[; ftu e?wheb t?e; s'A pu e/ e/HphH t?e; bJh nZi g{oh d[BhnK ftu ph t?e; dh pj[s tZvh wkoehN j? ns/ ;kvk fe;kB y/sh d/ Bkb Bkb wX{wZyh dk gkbB th eo/rk sK ph t?e; d/ ekoB T[;Bz{ T[[sw fe;w dk ns/ nkwdB ftu pdbkt th j't/rk. n;hA fJj th ikDd/ jK fe wX{wZyh c;b ƒ T[rkT[D ftu th fJe BthA skes d/Adh j?.”

wX{ :kBh fe Pfjd, i' fe fwZmk j[zdk j? go T[;Bz{ fJeZmk eoB ftu i' fwjBs brdh j? T[jh fJe tgko dh gqfefonk j?. “wX{ t? d/tkBkw- gowkXw-” Pfjd d/tfsnK dk gqw[Zy G'iB j?, :i[ot/d ftu fejk frnk j? fe wX{wZyh fiZE/ e[dos dh d';s j? T[E/ wBZ[y bJh Pfjd ;?ezvoh T[sgkd j?. fco th wX{wZyh ns/ e[dos dk g[okDk foPsk j?. T[;/ soQK fit/A Xosh Bz{ ;ikT[D tkb/ oZ[y^p{N/ ns/ d/t^G'iB d/ T[sgkde wX{wZyh gkbe ph e/no dk nkgDk wjZst j?. fJ;/ Bz{ fXnkB ftu oy e/ ‘feqPh ikroD’ B/ fJj nze wX{wZyh gkbeK Bz{ ;wofgs ehsk j?.

;kBz{ fiT[Adk ofjD bJh G'iB ukjhdk j?, ;kBz{ nkgDh G[Zy s/ fgnk; Bz{ ;zs[PN eoB bJh y/sh dh b'V j?. fJ; rqfj T[s/ b'e i' y/sh iK y/sh s'A nkgDh o'Ih^o'Nh ewkT[Ad/ jB T[j ;kv/ d/P bJh pj[s wjZstg{oB jB. fJe d/P d/ nkofEe ftek; dh gqfefonk ’u y/sh y/so fJe oDBhse G{fwek fBGkT[Adk j?.

fJ; ftP/P nze d/ wfjwkB ;zgkde vkH phHn?bH ;ko;ts ih d/ n;hA XzBtkdh jK, fiBQK nkgDh fJikIs d/ e/ feqPh ikroD Bkb i[V/ fe;kBK, i' fe wX{wZyh gkbB Bz{ fJe tgko d/ o{g ftu d/y oj/ jB, s/ ngBkT[Dk ukj[zd/ jB. fJ; nze d/ IohJ/ T[j ;wZroh T[BQK Bz{ fJe' EK fwb ;e/rh, fi; Bkb T[j y/sh s'A fJbktk tkX{ nkwdB gqkgsh bJh fJ; Bz{ ngDkn ;eDr/.

ftZs wzsoh no[D i/Nbh B/ y/sh y/so Bz{ pVktk d/D bJh e/Adoh piN 2018 ’u eJh T[gktK dk n?bkB ehsk. f;zukJh gfo:'iBktK bJh T[u y/sh doI/, c;b phwk :'iBk bJh fInkdk nbkNw?AN ns/ y/s s/ sbkpK Bz{ g[ZND bJh nbkNw?AN ftu tkXk, 1 cotoh Bz{ n?bkB/ T[gktK ftu'A fJe ;h. go eh fJj 2022 se fe;kB dh nkwdB Bz{ d[ZrD eoB d/ Nhu/ Bz{ jk;b eoB ftu wdd eo/rk, i' fe gqXkB wzsoh BNfozdo w'dh dk fgSb/ ;kb dk ;[Mkn ;h < fgSb/ fJe ;kb ’u Gog{o T[sgkdB d/ pkti{d y/sh ;zeN B/ g{o/ Gkos ftu fe;kBK d/ fto'X gqdoPB P[o{ ehs/ ;h.

fJ; ftP/P nze d/ ;fj:'rh ‘e/iohtkb rqkw ftek; gqfsPmkB’ ns/ ph e/no d/ th XzBtkdh jK. nk; j? ;kvk fJj isB wX{wZyh gkbB dk wjZst, y/sh ’u T[g:'rsk ns/ gqDkbh d/ o{g ftu fJe ;KGD:'r nze pD ikJ/rk.

nkgD/ GkPD ftu, i/Nbh B/ Gkosh iBsk gkoNh d/ 2022 se fe;kBK dh nkwdB Bz{ d[ZrD eoB dk tkndk d[jokfJnk fe ;oeko B/ fe;kBK Bz{ T[sgkdB dh nkgDh bkrs Bz{ eto eoB bJh tkndk ehsk j?, y/sh wzvhnK Bz{ i'VB bJh fvIhNb o{g Bkb fe;kBK Bz{ G{r'fbe y/soK ’u

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

n?~wH;hH v'wfBe Email : dominic@krishijagran.com

Bt/A ;kb dhnK w[pkoeK 6

hindi.krishijagran.com



y/sh ;wkuko

j[D g"fdnK dk fJbki j't/rk j;gskb ’u

d'A s[;hA fpwko j[zd/ j' sK fBPu/ jh j;gskb i iK Bof;zr j'w ik e/ fJbki eotKd/ j'.

fJB;kBK s/ ikBtoK d/ fJbki bJh sK j;gskb w"i{d jB go eh s[;hA ed/ ;[fDnk j? fe e'Jh g"dk fpwko j't/ sK T[; dk fJbki th j[D j;gskbK ftu j' ;e/rk < ih jK, d/P ftu fJe j;gskb nfijk th j? fiE/ o[ZyK^p{fNnK dk fJbki pVh jh fPZds Bkb ehsk iKdk j?. fJ;d/ bJh s[;hA j;gskb ik e/ iK fco Jh^w/b, tZN;n?g iK j?bg bkJhB BzpoK s'A th nkgD/ o[ZyK^p{fNnK dk fJbki eotk ;ed/ j'. s[jkBz{ dZ; d/JhJ/ fe fJj fJbki fpbe[b w[cs ehsk se p{Nk^j;gskb y[fbQnk ofjzdk j?. iKdk j?. fJj j;gskb fes/ j'o BjhA pbfe gzikp tZN;n?g, Jh^w/b ’s/ ;wZf;nk G/i' ns/ xo ;{p/ d/ b[fXnkDk Pfjo ftu j?. p?m/ jZb gqkgs eo' uko ftfrnkBeK dh Nhw eodh j? p{fNnK dk vkH fEzd B/ dZf;nk fe i' fe;kB iK b'e p{Nk fJbki j;gskb se BjhA nk ;ed/ T[j Jh^w/b, tZN;n?g, b[fXnkD/ ftu ghHJ/H:{H d/ r/N Bzpo fJe d/ j?bg bkJhB Bzpo d/ IohJ/ g"fdnK dh fpwkoh dk nzdo dkyb j[zd/ jh fe;kB ;/tk e/Ado (xzNkxo) ’u jZb gqkgs eo ;ed/ jB. Jh^w/b d/ sfjs ;Ekgs ehs/ rJ/ gzikp d/ gfjb/ p{Nk j;gskb ftu plantclinic@pau.edu ns/ thindsk@pau.edu T[s/ uko wkfjo ftfrnkBeK dh Nhw p{fNnK dk fJbki fpwkoh ghVs p{fNnK dh s;tho G/ih ik ;edh j?. eodh j?. fJBQK ftu'A j;gskb d/ fJzukoi s/ fJ; s'A fJbktk T[BQK d/ w'pkfJb Bzpo p{Nk^o'r wkfjo vkH ;[fozdo e[wko fEzd, ehfVnK dh 9463048181 ns/ vkH ox[pho T[~gb d/ w'pkfJb BzH o'eEkw d/ wkfjo vkH ;[GkP f;zx, c;b ftfrnkBe vkH ox[pho f;zx T[~gb s/ IwhB wkfjo vkH n?;HghH 9417353711, vkH ;sgkb ;?Bh d/ BzH 9465168676 s/ vkH ;[GkP f;zx Bkb 9876450766 ’s/ ;zgoe eo ;?Bh Pkwb jB. ;ed/ j'. fJjh BjhA fe;kB tho ftfrnkBeK Bz{ vkH fEzd d;d/ jB fe fJ; j;gskb ftu e'Jh fpwkoh Bkb gqGkts p{fNnK dh s;tho G/i e/ jZb th fe;kB iK nkw Pfjoh y/sK, prhfunK, feuB gqkgs eo ;ed/ jB. rkovB, rkovB s/ j'oBK EktK s/ T[rkJhnK rJhnK fJ; s'A fJbktk ghJ/:{ dh j?bg bkJhB Bzpo ;pIhnK, c;bK, c[ZbK, cbK nkfd d/ p{fNnK Bz{ fpwkoh brD s/ fJbki bJh nk ;ed/ jB. S[ZNh tkb/ 0161^401960 dh wdd Bkb ftfrnkBeK Bkb fdBK Bz{ SZv e/ pkeh fdBK ftu ;t/o/ 9 s'A Pkw 5 ti/ ;zgoe eoe/ c;bK ftu brD tkbhnK fpwkohnK s/ fJbki d/ pko/ ’u ikfDnk ik ;edk j?. fijV/ b'e p{Nk j;gskb se ik ;ed/ jB T[[j fpwkoh rq;s p{N/ ƒ iVQ'A g[ZN e/ b? e/ ikD. vkH fEzd B/ df;nk fe ghJ/:{ tb'A fe;kBK dh ;j{bs bJh j[D eJh j'o fIfbQnK ftu th j;gskb y'bQ/ rJ/ jB. ;qh w[es;o ;kfjp, B{o wfjb, cfsjrVQ ;kfjp, eg{oEbk, ;wokbk, cohde'N s/ gfNnkb/ d/ feqPh ftfrnkB e/AdoK ns/ np'jo, pfmzvk s/ r[odk;g[o d/ y/soh y'i e/AdoK ftu p{Nk j;gskb P[o{ j' u[Ze/ jB. n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

8

www.krishijagran.com


Good for inter cropping Earn more money with less investment


y/sh seBhe

S'N/ fe;kB w[zrcbh dh BthA fe;w Bkb eo ;eDr/ uzrh ewkJh ehws gqkgs eo ;eDr/. fJ; fe;w Bz{ j/dokpkd ;fEs nzso okPNoh c;b nB[;zXkB e/Ado d/ ftfrnkBeK s/ d/P d/ eJh j'o ;z;EkBK d/ ftfrnkBeK B/ fo;ou okjhA ftef;s ehsk frnk j?. fiBQK ftu i{BkrVQ w[zrcbh nB[;zXkB e/Ado i{BkrVQ, y/sh :{Bhtof;Nh (nkfJB ;hvI nB[;zXkB e/Ado), gkb/w fo;ou ;N/PB s/bzrkBk oki y/sh :{Bhtof;Nh, nkfJb ;hvI ftGkr (sfwbBkv{ y/sh :{Bhtof;Nh), nkukohnk n?BHihH ozrk y/sh :{Bhtof;Nh d/ nDEZe :sBK Bkb ftef;s hesk frnk j?. Gkosh fe;kBK Bz{ j[D se eBc?ePBoh bJh uzrh fe;w BjhA ;h fwb ;eh go fJ; fe;w okjhA ftPt gZXo s/ eBc?ePBoh fpiB; Bz{ bkG fwb ;e/rk. eBc?ePBoh bJh fJj fJe T[~u s/b tkbh fe;w j?.

osh ftfrnkBeK B/ w[zrcbh dh fJe BthA fe;w Gk ftef;s ehsh j?, fi; ftu s/b dh wksok fInkdk j?.

ftfrnkBeK dk wzBDk j? fe ni'e/ d"o ftu fInkdk w[Bkck ewkT[D d/ BIohJ/ s'A fJj fe;w ekch ckfJd/wzd ;kps j' ;edh j?. fJj fe;w d/P d/ S'N/ fe;kBK bJh ekch bkGekoh wzBh ik ojh j?. fJ; dk T[sgkdB eoe/ fJj eBc?ePBoh bJh T[~u t;k :[es w[zrcbh dh piko ftu tXdh wzr d/ cb;o{g uzrh

fJ; Bz{ Gkosh ibtk:{ d/ nB[e{b jh ftef;s ehsk frnk j?. fJ; dh GzvkoB ;woZEk th uzrh j? Bkb jh Uw/rk^9 t;k:[es j'D ekoB fJj f;js d/ fbjkI Bkb uzrh wzBh ik ojh j?. fJ; fe;w Bkb fe;kBK Bz{ uzrh g?dktko fwb/rh.

fe;kBK ’s/ gJ/rh wkB;{B dh wko, xN/rh nkwdB fe ;kBK dh nkwdB Bz{ tXkT[D bJh ;oeko d/ :sBK

fJBew T[s/ 20 s'A 25 ch;dh dk n;o g? ;edk j?.

T[~s/ ibtk:{ gkDh c/o ;edh j?. fJe gk;/ sK ;oeko fe;kBK dh nkwdB Bz{ pVktk d/D dk :sB eo ojh j?, d{;o/ gk;/ ;ot/yD B/ nkgDk nB[wkB ikoh eod/ j'J/ fejk j? fe fJ; tko fe;kBK T[~s/ w";w dh p[oh wko g?D tkbh j?. nofEe ;ot/yD 2017^18 d/ nB[wkB ’u fejk frnk j? fe ibtk:{ pdbkt d/ ekoB wX^ntXh ftu ckowo fJBew 20 s'A 25 ch;dh se xZN ofj ;edh j?.

fJ; tko gP{nK s'A j'D tkbh nkwdB ftu th 15 s'A 18 ch;dh dh ewh j' ;edh j?. nkofEe ;ot/yD ftu fejk frnk j? fe w";wh jkbks ns/ xNd/ gkDh b/tb Bz{ t/yd/ j'J/ fJj pj[s Io{oh j' frnk j? fe f;zukJh dh ;j{bs dk ft;sko ehsk ikJ/. jkbhA 45 s'A 50 ch;dh y/sK ftu f;zukJh dh ;j{bs j?, pkeh wkB;{B d/ Go';/ jh y/sh j' ojh j?.

;ot/n ’u fJ; rZb Bz{ pj[s I'o d/ e/ fejk frnk j? fe ;fEsh Bz{ ekp{ ’u oZyD bJh f;zukJh dhnK ;j{bsK ftu tkXk ehsk ikDk ukjhdk j?. ;oeko B/ th fe;kBK dh nkwdB Bz{ d[ZrDk eoB bJh edwK Bz{ wip{sh Bkb u[ZeD ns/ T[BQK dh ;cbsk dk b/yk^i'yk eoB T[s/ I'o fdZsk j?. T[E/ ;ot/yD ’u ihHn?;HNhH e"A;b dk fIeo eod/ j'J/ fejk frnk fe fe;kBK dh nkwdB tXkT[D ns/ y/sh y/so ’u ;[Xko bJh ihn?;Nh e"A;b tork fJe szsq pDkfJnk ikJ/.

f;zukJh dh uzrh ;j{bs Bk j'D ekoB eoBkNe, wjkokPNo, wZX gqd/P, oki;EkB, SZsh;rVQ s/ Mkoyzv d/ eJh fJbke/ w";w dh wko j/m ;G s'A fInkdk B[e;kB ’u ofjDr/. fJ;bJh fJBQK fJbkfenK ftu f;zukJh d/ sohfenK ftu ;[Xko eoBk pj[s jh Io{oh j' frnk j?. ;oeko tb'A fJ; T[s/ fXnkB d/Dk Io{oh j? fe feBQK sohfenK Bkb f;zukJh d/ fJ; ;zeN s'A T[Gfonk ik ;edk j?.

fog'oN d/ w[skpe, w";w dh wko dk n;o Gkosh y/sh T[s/ fd; fojk j?. fJ; ekoB fwZv Now ’u ckow

fJ;d/ bJh ;oeko Bz{ gfjbK s'A jh :'iBk pDkT[D ukjhdh j?.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

10

malayalam.krishijagran.com


\[Pjkbh dh Xkok

50 ;kbK s'A t~X y/sK ’u \[Pjkbh dk gqshe

bkJh|bkJhB HHH B'N i;N gkJhgbkJhB Uoh^gbk;N, gkJhg ;wkXkB ’u w'Yh ezgBh, y/sh bJh g{oh soQK Bkb ;wogs yk; T[sgkdK dh o/Ai oydh j?. ;kv/ ;ko/ T[sgkd ;\s r[Dt~sk fB:zsqD gqDkbh Bkb iKu/ j'J/, x~N oy^oykt ns/ fe|kfJsh j?, ;kvk ftPtk; j? fe y/sh d/P dk nXko j? ns/ fJ; ftu uzr/ T[sgkdK dh b'V j?.

p'ot?Zb n?uvhghJh ek~bw gkJhg ;fgqzebo; n?;vpfbT{nko j?Avgzg

N'b coh Bzpo %


y/sh seBhe

fJ; g'oNb ’s/ n;kBh Bkb nkgD/ T[sgkd t/u ;eDr/ fe;kB fJ ; ;w/A y/sh d/ y/so ’u fJzNoB?N fJe nfjw G{fwek fBGk fojk j?, fJ; d/ okjhA nZiebQ fe;kB y/sh ;zpzXh T[sgkd nkBbkJhB n;kBh Bkb yohd s/ t/u oj/ jB. fe;kBK d/ y/sh T[sgkdK dh fJzNoB?N okjhA fteoh s/ yohd eoB bJh t/no jkT{f;zr ezgBh B?PBb ekb/Nob w?B/iw?AN ;oftf;I fbwfNv B/ fJe g'Nob dh P[o{nks dh j?. ezgBh B/ nkBbkJhB g'oNb wkoehN :kov s/ fe;kB n;kBh Bkb nkgD/ y/sh T[sgkdK dh fteoh eo ;eDr/. fJ; g'oNb okjhA fe;kBK Bz{ ftu'fbnK dh ;wZf;nk s'A S[Nekok fwb/rk. fJ; d/ okjhA T[sgkd Bz{ Jh^wkoehN fbze okjhA b'e/PB d/ Bkb ekb/Nob t/no jkT{f;zr d/ Bkb i'fVnk ik ;e/rk.

N

y/sh T[sgkdK dh fteoh s/ yohd bJh nkBbkJhB wkfXnw Bkb fe;kB f;ZX/^f;ZX/ pIko Bkb i[V ;eDr/. T[BQK B/ fe;/ th soQK dh ftu'brh Bkb i{MDk BjhA gJ/rk. pIko ’u fJ; ;j{bs Bkb fBPfus jh fe;kBK Bz{ bkG d/ Bkb fJe BtK tksktoB fwb/rk. fJ; g'oNb dh bKfuzr d/ w"e/ ezgBh d/ gqpzX fBd/Pe ;zi/ e"b B/ fejk fe;kB ezgBh d/ ofi;Nq/PB e/Ado ’s/ nkgDk ofi;Nq/PB eok e/ fBPfus ;w/A ;hwk d/ d"okB nkgDk T[sgkd t/u ;eDr/. fJ; s'A fJbktk gq'rokw d/ w[Zy wfjwkB y/sh wzsokb/ d/ ;kpek ;eZso f;oki j[;?B B/ fejk fe fe;kB Bz{ T[BQK T[sgkd d/ ;jh ehws d[nkT[D bJh fJj ;j{bs ekch bkGekoh ;kps j't/rh.

nk;Nq/bhnk d/ NwkNo dk ;tkd wkD/rk Gkos f;js bJh ekch bkGekoh j?. ekb/ NwkNo dk phi i?B/fNe fwT{N/PB Bkb fsnko j[zdk j?. fJ; ftu coh o?vhebI Bkb bVB dh ;woZEk fInkdk jz[dh j?. fJB;kB d/ ;oho ftu o?vhebI ;?~b fInkdk feqnkPhb j' e/ f;jswzd ;?~bK Bz{ B[e;kB gj[zuKd/ jB. P{ro Bz{ fB:zfsqs eoB ns/ e?A;o torhnK fpwkohnK dh o'eEkw eoB ftu ekoro ;kps j[zdk j?.

wkNo dk fJ;s/wkb o'IkBk Io{osK ’u Gkos ftu tZv/ g?wkB/ ’s/ jz[dk j?. d/P d/ fe;kB tZv/ g?wkB/ T[s/ fJ;dh y/sh eod/ jB. go j[D Gkos ftu nk;Nq/bhnk d/ NwkNo Bz{ T[rkfJnk ikJ/rk. jkb/ se d/P ftu f;oc bkb NwkNo th ykXk frnk j?. go j[D fpjko d/ uzgkoB ftu nk;Nq/bhnk d/ ekb/ NwkNoK dh y/sh j't/rh. nkX[fBe y/sh Bkb P{ro, e?A;o s/ jkoN nN?e torhnK fpwkohnK s'A b'eK Bz{ pukT[D dh sKx B/ fpjko d/ uzgkoB fBtk;h Pkfjd Bz{ fJzi gq/fos ehsk fe T[j ekb/ NwkNo dh y/sh eoB bJh fsnko j' rJ/. Pkfjd B/ nkgD/ d' J/eV y/s ftu ekb/ NwkNo phiD bJh fJ; dh gBhoh fsnko eo bJh j?. T[BQK dk efjDk j? fe wkou ftu fJ; dk ;[nkd uzgkoB fBtk;hnK Bz{ fdyk d/Dr/. T[BQK Bz{ fJjBK ekb/ NwkNoK dh y/sh bJh gq/fos ehsk frnk. Pkfjd dk efjDk j? fe nkT[D tkb/ e[M ;w/A ftu fJj fJbkek ekb/ NwkNoK dk fJe jZp pD ikJ/rk.

fJ; ftu ftNkfwB ‘J/’ ns/ ‘;h’ s'A fJbktk n?AE';kJhfBB th fwbdk j? i' jkoN nN?e s'A pukT[D ftu ekoro j[zdk j?.

jkbhA se ekb/ NwkNo dh y/sh f;oc fjwkub ftu j[zdh ;h go j[D fJ; dh y/sh d/P d/ j'oBK ;{fpnK ftu th fe;kBK B/ eoBh P[o{ eo fdZsh j?. fJj ekbk NwkNo n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

12

hindi.krishijagran.com


w?ApofPg bU feqPh ikroD s/ n?rqhebuo tobv g~fsqek dh Gkos dh ;G s'A tZX gq;kfos y/sh nXkos gfotkoe gZfsqek, d/P dh ;G s'A b'efgqn s/ T[~xh gZfsqek fbwek p[e nkc foekovI ftu doi Gkos dh fJewkso gZfsqek i' 12 GkPktK ’u gqekfPs, 23 ;z;eoDK d/ wkfXnw Bkb 22 okiK ftu gj[zudh j?. gZfsqek dh e[b gkme frDsh fJe eo'V s'A fInkdk` nZi jh gZfsqek d/ w?Apo pD e/ feqPh ikroD gfotko dk fjZ;k pD' ` nzrq/Ih, fjzdh, gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, skfwb s/ wfbnkbw GkPktK ’u Bkb Bkb gqekPs. n?rohebuo tobv ^ w?ApofPg ch; fJe gqsh w[~b ^ 100 o[gJ/ Year

Copy

Rate

Discount

Ordinary

Assured Delivery Courier/

Year

Copy

Rate

Discount (in Rs)

Ordinary Post

Assured Delivery Courier/ Speed Post Charges

1 2 3

12 24 36

1200 2400 3600

200 500 1100

1000 1900 2500

1450 2850 3900

feqPh ikroD ^ fjzdh w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 50 o[gJ/ Year Year

Copy Copy

Rate Rate

1 2 3

12 24 36

600 1200 1800

Discount Ordinary Assured Delivery Courier/ Discount Ordinary Assured Delivery Courier/ Speed Post Charges (in Rs) Post

100 220 500

950 1900 2700

500 980 1300

feqPh ikroD ^ w?ApofPg ch; fJe ekgh w[~b ^ 35 o[gJ/ gzikph, r[ioksh, wokmh, eZBV, s/br{, pzrkbh, n;wh, T[Vhnk, skfwb s/ wfbnkbw

Year

Copy

Rate

Discount (in Rs)

Ordinary Post

Assured Delivery Courier/ Speed Post Charges

1 2 3

12 24 36

420 840 1260

40 140 260

380 700 1000

850 1650 2400

yks/ dh ikDekoh ^ c/vob p?Ae Jh^48, j"I \k; w/B wkoehN, BthA fdZbh^110016 nkJhn?cn?;;h L FDRL0001980 n?wnkJh;hnko L 110049032 ukb{ yksk Bzpo L 19800200000836 g/Nhn?w Bzpo ^ 9654193353

nkBbkJhB w?ApofPg bJh ftfIN eo'^

w[~y d|so L 60$9, shih wzIb, :{;[| ;okfJ wkofeN, rqhB gkoe w?No' ;N/PB d/ B/V/, BthA fdZbh^110016, |'B L 011^26511845 Jhw/b L circulation@krishijagran.com

h p://subscrip on.krishijagran.com/

For assured delivery of the magazine, we request you to opt for Courier/Speed Post delivery op on. krishijagran

@krishijagran

9891405403

feqgk u?Ze$vhvh$wBh nkovo feqPh ikroD d/ BK ’s/ j/m fd~s/ fe;/ th fJe n?vo?; ’s/ G/i' L e/ob d|so L J/ 5, fJbBew rkovBI, t/~bk:wpbw, ;koEwzrbw g';N nkfc;, fso{tBzsg[ow ^ 695010, |'B L 0471^4059009H w'HL 7356914141 Jhw/b L malayalam@krishijagran.com

gZSwh pzrkb d|so L 265, B/skih ekb'Bh, e'beksk^700090, w'HL 9674853530 Jhw/b L bengali@krishijagran.com

eoBkNe d|so L gfjbh wzIb, 33$3, phn?w w/B;B, r/~vbkfjZbh, ;zi/ Bro w/B o'v, nkon?wth ;?ezv ;N/I, p?Arb[o{^560094H w'HL 7356603960 Jhw/b L kannada@krishijagran.com

s/bzrkBk d|so L wekB BzH 301, sh;oh wzIb, nkoHe/H ngkoNw?AN, poeksg[ok, j?dokpkd^500027 Jhw/b L telangana@krishijagran.com

TAMIL NADU: Sudarasan's Tharanis Orchid 654 - E Trichy Road, Singanallur, Coimbtore - 641005 Mob. +91 9811758683 I Email: tamil@krishijagran.com

fpjko d|so L n?c^29, g[PgKibh ezgb?e;, gfjbh wzIb, n?;He/H g[oh u?eg';N d/ ;kjwD/, p'fozr o'v, gNBk^800001, w'HL 9891667686 Jhw/b L hindi@krishijagran.com


y/sh seBhe

pbkZe u?B seBhe okjhA tX/rh fe;kBK dh nkwdB

fe ;kBK dh nkwdB gqsh Gkos ;oeko ekch :sBPhb

br ojh j?. fJ; d/ bJh ;oeko tZy^tZy sohfenK Bkb edw u[Ze ojh j?. ;oeko fe;kBK dh nkwdB ftu tkXk eoB bJh nkX[fBe y/sh seBheK Bz{ gq's;kjB d/D bJh :sB eo ojh j?, fJ; d/ bJh ;oeko pbkZe u?B N?eB'bkih fJ;s/wkb eoB dh fsnko eo ojh j?. fJ; d/ fJ;s/wkb Bkb fe;kBK Bz{ T[BQK dh g?dktko dh ;jh ehws fwb ;e/rh.

fJ; Bkb y/sh ftu j'D tkb/ b?D^d/D ftu gkodofPsk nkJ/rh. fJ; Bkb ftu'fbnK dhnK joesK ’s/ o'e br/rh. ikDekoh d/ nB[;ko phH;hHNhH Bkb fe;kBK ƒ c;b dh ;jh ehws fwb ;e/rh. Bkb/ g?dktko dh popkdh o'eD ftu th wdd fwb/rh. piN ftu feqPh N?eB'bkih ;NkoNnZg czv ftu ( ) tX/rh. czv dk fJ;s/wkb pbkZe u?B N?eB'bkih bJh j't/rk. fJ; pbkZe u?B seBhe d/ nkT[D Bkb fe;kBK Bz{ ekch bkG fwb/rk.

y/sh bJh pbkZe u?B N?eB'bkih (phHn?;HNhH) dk fJ;s/wkb j't/rk. fJ; Bkb fe;kBK dh nkwdB tXkT[D ftu wdd fwb/rh. pbkZe u?B N?eB'bkih bJh Bhsh nk:'r o'vw?g fsnko eo/rk. phH;hHNhH okjhA ;gbkJh u?B dh ikDekoh oyh ikJ/rh. ;oeko dk wzBDk j? fe

eh s[;hA ikDd/ j' HHH < fJ; fJe nKv/ dh ehws 1000 o[gJ/ j? jB. fJ;d/ fJe nKv/ dh ehws brGr 1000 o[gJ/ j?. fJ; d/ fJe tZv/ nKv/ s'A brGr 10 b'eK bJh nkwb/N fsnko ehsk ik ;edk j?. ;kb ftu 60 s'A 70 nKv/

fe;kB tho' n;hA s[jkBz{ dZ;D ik oj/ jK fJe nfij/ nKv/ d/ pko/ ’u fi;dh ehws ;[De/ s[;hA th j?okB j' ikUr/. nkyo ni/jk eh j? fJ; nKv/ ftu, i' fJ;dh ehws J/Bh fInkdk j? HHH nkU ikDd/ jK fJ;dhnK y{phnK d/ pko/ ’u HHH eh s[jkƒ gsk j? fe fJj nKvk fe; dk j? < PkfJd BjhA.

Jhw{ d/ wk; ftu gq'NhB, nkfJoB, w?rBhPhnw, g'NkPhnw s/ j'o yfDi btD fInkdk wksok ftu fwbd/ jB. Bkb jh fJ; ftu ftNkfwB^;h dh wksok th fInkdk j[zdh j?. T[E/ jh t;k s/ e'b?;Nq'b dh wksok xZN j[zdh j?. fJ; dk wk; 500 o[gJ/ gqsh feb' dh do Bkb ftedk j?, i' fe fjod/ o'rhnK bJh ekch bkGekoh wzfBnk frnk j?. wkdk Jhw{ gzSh ;kb ftu 60 s'A 70 nKv/ d/Adh j?.

fJj nKvk j? Jhw{ dk. ih jK, Mkoyzv ’u e[M fe;kB nk;N/qbhnkJh gzSh Jhw{ d/ gkbD Bz{ ;t?^o[Irko dk fjZ;k pD oj/ jB. fJjh BjhA pbfe brGr g{o/ Mkoyzv ftu jh j[D Jhw{^gkbB I'o cV fojk j?. 1000 o[gJ/ ’u ftedk j? fJe nKvk s[jkƒ dZ; d/JhJ/ fe Jhw{ nk;Nq/bhnk dk gzSh j?. fJ; d/ wk; s/ nKv/ s'A fJbktk fJ; d/ yzG s/ Bjz[ th ekch wjZstg{oB j[zd/ jB i' pIko ftu T[uh ehws ’s/ fted/ n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

14

www.krishijagran.com


n e e e Gr lcom e W

Krishi Jagran Delegation to China Agrochem, Shanghai

19th China International Agrochemical & Crop Protection Exhibition Shanghai New International Expo Center (SNIEC)

7-9 March, 2018 CACE 19th China International Agrochemical and Crop Protection Equipment Exhibition FSHOW 9th China International Fertilizer Show

Concurrent Exhibitions In association with

PRODUCT ZONE

Pesticides & Intermediate Area Overseas Area Agrochemical & Crop Protection Area Fertilizer Area

Benefits from World’s Largest Agrochem Platform  Build brand awareness  Generate new sales leads &

network  Educate buyers, demonstrate      

products Launch or promote new products Conduct market research Meets the buyers Face to Face New agents, distributors, importers or exporters Upgrade awareness of company or existing products Increase sales to currents buyers

Package Highlights Stay at premium hotel Fly with world class airline Airport - hotels - airport transfer Daily buffet breakfast Daily India dinner Daily hotel - Fairground - hotel transfer  Shanghai Sightseeing  China visa Assistance  Services of Yatra’s professional tour manager      

Contact Information

North & West India Chander Mohan, 9891334429, cmohan@krishijagran.com Harsh Kapoor, 9891724466, harsh@krishijagran.com Monika Mandal, 9891755566, monika@krishijagran.com South India Ajith Kumar V.R (Kerala), 9891899064, ajith@krishijagran.com R. Jayakumar (Karnataka), 9632836949, jayakumar@krishijagran.com East India Paritosh Bhattacharyya, 9051915839, paritosh@krishijagran.com


y/sh seBhe

u"b T[sgkd S'N/ fe;kBK Bz{ ‘gq'i?eN ;fj:'r’ s'A fwb/rk bkG Gk

osh y/sh w[Zy s"o s/ S'N/ s/ fe;kBK ’s/ nXkos j? i' gozgokrs y/sh eod/ jB. y/sh dhnK BthnK seBheK d/ pko/ ’u ikDekoh dh xkN s/ ikro{esk dh ewh ekoB fe;kBK dh T[sgkdesk s/ y/sh ’u nkwdB xZN jz[dh j?. pkfJo fJzvhnk tb'A ;zeo M'Bk :kBh jkJhfpqv d/ pko/ ’u ikro[esk c?bkT[D bJh i{B 2017 ftu pkfJo fJzvhnk tb'A gq'i?eN ;fj:'r dk ;zebg ehsk frnk sKfe M'B/ dh g?dktko tXkJh ikJ/ ns/ ykX^;[oZfynk tXkT[D d/ gqsh fJe wjZstg{oB G{fwek fBGkJh ik ;e/. fJ;bJh pkfJo B/ fJ; gq'i?eN ;fj:'r dh P[o{nks ehsh ;h ‘;fj:'r gq'i?eN’ d/ sfjs fJzvhnB rqkwhD ;oft; (nkJhHihHn?;H) d/ Bkb pkfJo dh fJe ;KMh gfjb j?. fi; ftu ;wkb ckowoI n?rqh fpiB; ez;'Nohnw (n?;Hn?cHJ/H;hH) Bkb fwbe/ M'Bk T[sgkde fe;kBK bJh ezw eoBk j?. fJ; gfjb dk w[Zy T[d/P Gkos ftu fe;kBK Bz{ ;zeo M'B/ d/ phi dh T[sgkdB ;woZEk d/ pko/ ’u ikDekoh w[jZJhnk eokT[D, i' ykX^;[oZfynk tXkT[D bJh pj[s Io{oh j?. pkfJo B/ fpjko d/ w'shjkoh d/ bx{ s/ fe;kBK Bkb ‘gq'i?eN ;fj:'r’ dh fJe ;cb gfjb ehsh.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD cotoh wkou 2018 2018

w'shjkoh fIbQk M'Bk T[sgkdB d/ y/so ftu gqw[Zy G{fwek fBGkT[Adk j?. pkfJo dk J/okfJI pqKv fInkdk T[sgkdB d/D tkb/ jkJhfpqv M'B/ dhnK tZy^tZy fe;wK dk ;w{j j?, i' ftfGzB y/soh gq;fEshnK ns/ fe;kBK dhnK nbZr^nbZr Io{osK d/ nB[;ko T[u r[DtZsk tkb/ jkJhfpqv phi gqdkB eodk j?. j[D se fpjko d/ g{oph uzgkoB ftu brGr 100 fgzvK d/ 8000 fe;kBK B/ J/okfJi c;b gqdoPB t/fynk ns/ c;b gqpzXB, p/jso c;b gqfefonk, BdhB fB:zsqD d/ pko/ ’u ikDekoh gqkgs ehsh ns/ nkgDhnK ;wZf;nktK dk jZb gqkgs ehsk. gq'i?eN ;fj:'r B/ e/Ado d/ y/sh s/ fe;kB efbnkD wzsoh okXk w'jB f;zx dk th fXnkB fyZfunk j?. y/sh s/ fe;kB efbnkD wzsoh B/ ftneshrs s"o ’s/ fpjko d/ fggoke'mh e;p/ ftu pkfJo fJzvhnk tb'A nk:'fis w/rk fe;kB ;BwkB ;wko'j ftu Pkwb j'J/. fJ; g'q'rokw ftu 500 s'A fInkdk M'Bk T[sgkde fe;kB, ;oeko ns/ T[d:'r ;w{jK d/ w[Zy nfXekoh Pkwb j'J/. fJ; nk:'iB d/ d"okB dZyDh J/Phnk d/ ;hBhno pkfJo gqshfBXh fouov p?B vo wot/ B/ fejk fe pkfJo Gkosh y/sh T[d:'r ftu fJe nfjw G{fwek fBGkT[Adh j?, fi; dk 120 ;kbK dk fJfsjk;, Gkosh y/sh d/ y/so ftu ns/ Gkosh fe;kBK dhnK b'VK s/ u[D"shnK ƒ g{ok eo fojk j?. pkfJo J/okfJi jkJhfpqv phi okjhA fpjko d/ M'Bk T[sgkde fe;kBK B/ nkgDh g?dktko ’u tkXk ehsk j?. fJ; soQK pkfJo T[BQK dh y/sh dh nkwdB ns/ o'Ih^o'Nh ’u fJikc/ bJh ekch :sB eo ojh j?. ‘gq'i?eN ;fj:'r’ d/ wkfXnw Bkb pkfJo ;zB 2022 se fe;kBK dh nkwdB ƒ d[ZrDk eoB dh e'fPP eo/rk.

16

hindi.krishijagran.com


eµgBh ;wkuko

‘;tkwh okwd/t J/e ;zxoP’ d/ gqhwhno ’s/ gj[zu/ pkpk okwd/t :'

r Bz{ fJe Bt/A w[ekw ’s/ fbikD tkb/ ;tkwh okwd/t Bz{ nZi Bk f;oc Gkos pbfe g{o/ ;z;ko ftu T[BQK dh tZyoh gSkD j?. T[BQK dh ;ys fwjBs d/ ekoB nZi d[Bhnk Go ftu Gkos Bz{ :'r B/ fJe BthA gSkD d[nkJh j?, d[BhnK Go d/ b'e :'r Bz{ ngDkn oj/ jB. i/eo ;tkwh okwd/t d/ ihtB T[s/ fJe BIo wkohJ/ sK T[BQK dk ihtB th ;zxoPwJh fojk j?. ;tkwh okwd/t dh ;zxoPwJh ihtB eEk Bz{ d/P dh iBsk d/ ;kjwD/ fbnkT[D bJh N?bhftIB fJzv;Noh B/ fJe isB ehsk j?. ;tkwh okwd/t d/ ihtB T[s/ nXkos ;hohnb ‘;tkwh okwd/t J/e ;zxoP’ dk gqhwhno ehsk frnk. fJj ;hohnb fv;etoh ihs u?Bb ’s/ N?bhek;N j' fojk j?. fJ; ;hohnb ftu pkpk okwd/t d/ pugB dk o'b pkb ebkeko BwB i?B ns/ w[Zy o'b eqKsh gqekP Mkn fBGk oj/ jB. fJj d't/A ebkeko ‘X'Bh fd nBN'bv ;N'oh’ ftu fJeZm/ ezw u[e/ jB. fJ; ;hohnb dk gqhwhno fdZbh d/ SZso;kb ;N/vhnw ftu ehsk frnk. gq'rokw dh nozGsk :Zr Bkb j'Jh. fJ; gq'rokw ftu ;tkwh okwd/t, nukohnk pkb feqPB, e/Adoh wzsoh oth Pzeo, Gkosh iBsk gkoNh d/ gqXkB nfws Pkj ns/ fv;etoh J/Phnk d/ gqXkB eoD piki Pkwb j'J/. :Zr s'A pknd nukohnk e[bw B/ pZfunK Bz{ fJe PkBdko :'r gq;ssh fdZsh. T[; s'A pknd nukohnk pkb feqPB B/ nkJ/ j'J/ ;ko/ wfjwkBK Bz{ ;zp'XB ehsk. nukohnk B/ Gkosh iBsk gkoNh d/ okPNoh gqXkB nfws Pkj ns/ e/Adoh wzsoh oth Pzeo, vkH joPtoXB dk ;tkrs ehsk. fJzvhnk NhHthH tb'A ois Powk fJ; gq'rokw ftu Pkwb j'J/. n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

fJ; s'A pknd T[BQK B/ ;tkwh okwd/t d/ ihtB^;zxoPK T[s/ o"PBh gkJh. ;tkwh okwd/t B/ th nkJ/ j'J/ wfjwkBK Bz{ ;zp'XB ehsk ns/ fJ; P'n d/ fBowksktK Bz{ tXkJh fdZsh. fv;etoh d/ gqXkB eoB piki B/ ;kfonK dk ;tkrs ehsk, T[BQK B/ fejk fe fJ; ;hohnb d/ wkfXnw Bkb Gkos d/ xo^xo se fJj ;zd/P gj[zukDk j? fe fe;/ dh nkofEe ;fEsh ukj/ fej' fijh th j't/ go T[BQK Bz{ go/PkBhnK dk ;kjwDk eoBk g?Adk j?, nfijhnK gqq/PkBhnK s'A fe;/ Bz{ th xpokT[Dk BjhA ukjhdk. pkpk okwd/t fJ;dk fJe T[dkjoD j?. nfws Pkj B/ ;kfonK Bz{ ;zp'fXs eod/ j'J/ ;tkwh okwd/t d/ :sBK ’s/ o"PBh gkJh. T[BQK B/ fejk fe w?A ;tkwh okwd/t Bz{ XzBtkd d/Dk ukj[zdk jK fiBQK B/ nk:[ot/d B{z fJe f;yo ’s/ gj[zukfJnk. T[BQK B/ fejk fe ;tkwh okwd/t B/ fJe r[o{e[b s'A j[zd/ j'J/ nk:[ot/d Bz{ fJe BthA fdPk fdZsh. fJ; d/ Bkb T[BQK B/ fv;etoh dk th XzBtkd ehsk. ftZs wzsoh no[D i/Nbh B/ nkgD/ ;zp'XB ftu fejk fe ;tkwh okwd/t B/ ;ys fwjBs Bkb nkgD/ nk:[ot/d Bz{ d/P ftd/PK ftu fJe Bt/A w[ekw ’s/ gj[zukfJnk. T[BQK B/ fejk fe ;tkwh okwd/t B/ nZi nk:[ot/d Bz{ fJe nfij/ w[ekw s/ gj[zuk fdZsk j?, i' nZi ftd/Ph ezgBhnK Bz{ th NZeo d/ ojh j?. fJ;d/ Bkb T[BQK B/ ;kfonK ƒ XzBtkd ehsk. nzs ftu ;tkwh okwd/t B/ ;ko/ w[Zy wfjwkBK ;w/s ;kfonK dk XzBtkd ehsk ns/ Gkos wksk ih i? d/ ;zp'XB Bkb fJ; ;hohnb bJh ezw eoB tkbh Nhw d/ ;ko/ w?ApoK Bz{ P[GekwBktK fdZshnK.

17

www.krishijagran.com


fJzNoftT{

fJe tko gq:'r eo'r/ sK tko^tko nIwkUr/ Nq'gheb n?rq'f;;Nw d/ i?fte T[sgkd L thHe/H Mkto d/ P ftu fe;kBK se r[DtZsk Gog{o ehNBkPe,

d/Ad/ j'J/ toswkB ’u fe;kBK ftueko T[sgkdK dh b'efgqnsk pko/ ft;sko ;fjs uouk ehsh. i?fte ykdK dh T[g:'rsk s/ r[DtZsk dhnK PzektK dk jZb d;d/ j'J/ fejk fe i?fte ykdK Bz{ g"d/ d/ tXD ns/ iVQK dh wip{sh bJh ;jh df;nk.

T[~bhBkPe d/ Bkb^Bkb uzrhnK i?fte ykdK pDk e/ gj[zukD tkbhnK ezgBhnK ftu Nq'gheb n?rq'f;;Nw fJzvhnk gqkJht/N fbwfNv w'Yh j?. ezgBh fgSb/ eJh ;kbK s'A uzrhnK i?fte ykdK pDkT[D bJh gqf;ZX j?. T[j fe;kBK Bz{ i?fte ykdK dk ;jh fJ;s/wkb eoB bJh brksko No/fBzr th d/Adh j?.

ezgBh dkntk eodh j? fe T[; d/ T[sgkd fe;kBK dh jo T[whd T[~s/ yo/ T[soBr/ ns/ Bkb jh uzrk T[sgkdB d[nkT[D ftu wdd eoBr/. ezgBh fe;kBK Bz{ jo/e c;b bJh uzrhnK i?fte ykdK T[gbpX eokT[D dk dkntk eo ojh j? Bkb jh r[DtZsk Bkb ;wM"sk Bk eoB bJh tuBpZX j?. fJ; ftueko ezgBh d/ vkfJo?eNo thHe/H Mkto Bkb feqPh ikroD Nhw B/ ezgBh dh ekoi P?bh s/ ezgBh dh fe;kBK se gj[zu, tor/ jo gfjb{ pko/ ikBD bJh w[bkeks eoe/ uouk ehsh. fi; d"okB T[BQK B/ ezgBh dhnK rshftXhnK pko/ dZf;nk. ;G s'A gfjbK T[BQK B/ ezgBh dhnK i?fte ykdK pko/ ikDekoh

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

fJ; dk ;G s'A tXhnk T[dkjoD d/Ad/ j'J/ T[BQK B/ ikDekoh fdsh fe ezgBh dk fJe T[sgkd i' fe fJe pkfJUb'iheb T[sgkd j?, fJj g"d/ dh iVQ Bz{ wip{s eodk j?. T[BQK B/ df;nk fe nZi wkoehN ftu brGr 200 soQK d/ t?w T[gbpX jB go fe;kBK d[nkok brksko tXdh wzr d/ Bshi/ ti'A fJj ;kc j' iKdk j? fe fe; soQK Nq'gheb n?r'qf;;Nw dk t?w fe;kBK ftueko b'efgqn j' frnk. P[o{nks d"o ftu t?w dh fteoh brGr 20^25 NB gqsh ;kb j'Jh ;h go j[D fJj tX e/ 4000 NB gqsh ;kb j' rJh j?. fJj T[sgkd nZieZbQ ezgBh dk ;G s'A fInkdk fteD tkbk T[sgkd j?. fJ;d/

18

malayalam.krishijagran.com


fJzNoftT{

;edh. fJ; d"okB ezgBh nkJhNh;h, f;zEkJhN s/ J/HphH Ekw; torhnK ezgBhnK Bkb rZb eo oj/ jB. fi;d/ nzsors i?fte T[sgkdK Bz{ pVktk fwb ;e/rk.

T[g:'r ftu gqsh J/eV bkrs ekch xZN j?. t?w dh ;cbsk dh fJe xNBk dk fIeo eod/ j'J/ T[BQK B/ df;nk fe wZX gqd/P ftu fJe whfNzr d"okB fe;kBK tb'A s{ckB d"okB e/b/ dh g"X froB dh ;wZf;nk oyD s/ ezgBh d/ gqshfBXh B/ T[; Bz{ pkfJUb'iheb T[sgkd t?w dk T[g:'r eoB dh ;bkj fdZsh. fJ; ftueko T[; fe;kB dk wzBDk j? fe fJ; T[sgkd dk gq:'r eoB s/ T[;Bz{ e/b/ d/ g"fdnK Bz{ o'eD ftu ekch wdd fwbh. idfe fgzv d/ j'o fe;kBK dh c;b Bz{ ekch B[e;kB j'fJnk. fJ; ftueko fJbke/ ’u c;b ekch wksok ftu popkd j'D Bkb ehwsK ekch tX rJhnK, fi; dk g{ok bkG T[; fe;kB Bz{ fwfbnk.

T[BQK dk wzBDk j? fe nkT[D tkbk ;wK g{oh soQK i?fte y/sh dk j?. nkgDh ezgBh d/ T[sgkd dh r[DtZsk d/ f;bf;b/ ’u T[BQK B/ fejk fe i/eo fe;kB fJe tko T[sgkd dk fJ;s/wkb eod/ jB sK g{oh fIzdrh bJh T[j ezgBh d/ T[sgkdK dk T[g:'r eoBr/. fe;kBK B{z uzr/ doi/ dk T[sgkd T[gbpX eokT[D dk dkntk eod/ j'J/ fejk fe ezgBh nkoHn?AvHvhH ftGkr d/ nzsors ekch ezw eodh j?, Bkb jh e'fJzpN{o ftu fJe nkor?fBe ;?ANo j?.

T[BQK dk efjDk j? fe i?fte ykdK dk fJ;s/wkb fe;kBK B{z fInkdk s'A fInkdk eoBk ukjhdk j? fJ;d/ T[g:'r ’u e'Jh fInkdk bkrs BjhA nkT[Adh. i/eo fe;kB B/ 4 tko o;kfJDe ykdK dk fJ;s/wkb ehsk j? sK T[;dh dh s[bBk ’u fe;kB Bz{ i?fte ykdK d/ fJ;s/wkb Bkb 2 tko ftu jh T[;s'A fInkdk bkG fwb ;edk j?. fJ; s'A fJbktk ezgBh dk fJe T[sgkd Bk;k dk th T[BQK B/ fIeo eod/ j'J/ fejk fe T[j d/P ftu nZiebQ fJe pqKv pD frnk j?.

T[j efjzd/ jB fe o;kfJDe ykdK d/ ;EkB ’s/ i?fte ykdK, T[~bhBkPe s/ ehNBkPeK d/ fJ;s/wkb Bkb fe;kBK dh f;js mhe oj/rh. y/s ftu o;kfJDK d/ gq:'r Bkb T[BQK dh ofjzd^yz{jd Bkb cb T[s/ ekch p[ok n;o g?Adk j?, fi; Bkb T[; dh r[DtZsk yokp j[zdh j?. fJ;bJh fe;kBK Bz{ fInkdk s'A fInkdk i?fte T[sgkdK dk gq:'r eoBk ukjhdk j?, fi; Bkb r[DtZsk d/ Bkb^Bkb T[BQK dh uzrh f;js fBPfus j' ;e/.

ezgBh d/ T[sgkdK dhnK fe;wK s/ T[BQK d/ n;o pko/ uouk eod/ j'J/ T[j d;d/ jB fe ezgBh d/ fInkdkso T[sgkd g"X tkXk fB:kwe jB Bkb jh T[j fJe i?fte ykd dk ezw eod/ jB. fJj jo soQK dh c;b ftu T[g:'rh jB s/ g{ok n;o fdykT[Ad/ jB.

w'fBek wzvb n?;';hJ/N ;zgkde feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9891755566 Jhw/b L monika@krishijagran.com

ftG{sh BkokfJD gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9891828266 Jhw/b L vibhuti@krishijagran.com

fJ; s'A fJbktk T[BQK B/ fejk fe fJe ezgBh d[nkok i?fte ykdK s/ jo soQK d/ T[sgkd T[gbpX eok e/ c;b dh r[DtZsk f;X eoBk w[Peb j?. feT[Afe fJe ezgBh pj[s fInkdk ezw BjhA eo

KISANeSTORE

India's First Agro-estore www.kisanestore.com

Buy Online A to Z Agri Inputs at www.kisanestore.com

All India Free Home Delivery

1800-270-1-271

eCommerce Media Partner

You can buy Seeds, Fertilizers, Pesticides, Certified Organic Inputs, Spray Pumps, Farm Tools, Farm Machinery, Water Pumps, GSM Mobile Starter, Solar Products, LED Rechargeable Torch, fe;kBK dk nkgDk nkBbkJhB ;N'o Veterinary Medicines, Krishi Jagran magazine & many other Agri-Inputs from KISANeSTORE.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

19

www.krishijagran.com


fJzNoftT{

fJj piN fe;kBK Bkb g{oh soQK X'yk j? :'r/Ado :kdt fJ j piN e/Ado ;oeko dk fJ; ;kb nkyoh piN j?. piN nkT[D s/ ;G s'A fInkdk ufjb^gfjb, soe^ftsoe okiBhse y/fwnK ns/ ekog'o/N irs ftu t/yD Bz{ fwbdh j?. nkw nkdwh dk p; fJjh j[zdk j?, T[;Bz{ J/Bk gsk br ikJ/ fe fejVh uhI wfjzrh ns/ fejVh ;;sh j'Jh j?. go e[M b'e nfij/ j[zd/ jB, i' nkw nkdwhnK dh b'VK ns/ go/PkBhnK Bz{ ;wM e/ nkgDh G{fwek s'A fes/ T[go T[m e/ T[BQK bJh e[M eoB dh fjzws oydk j?.

:'r/Ado :kdt fJe nfijk BK j?, i' fgSb/ eJh ;kbK s'A fe;kBK dh ntkI Bz{ ;oeko d/ ;kjwD/ u[e oj/ jB. fJ; ;kb ;oeko d[nkok piN pDkT[D ftu th y/sh ftek; bJh fezBk piN fBoXkos ehsk frnk j?. T[; s'A gfjbK :'r/Ado :kdt d/ ftP/ ’u s[jkv/ wB ftu pj[s e[M ikBD dh fJZSk j't/rh. nZBk jIko/ ns/ b'egkb fpb nzd'bB, s[jkBz{ :kd j't/rk, :'r/Ado :kdt fJ; nzd'bB ns/ nkw nkdwh gkoNh dk fjZ;k oj/ jB. go e[M ;w/A pknd T[BQK dk nkw nkdwh gkoNh s'A T[BQK dk ;kE ysw j' frnk feT[Afe T[j fe;kBK dh ntkI p[bzd eoBk ukj[zd/ ;B. :'r/Ado :kdt jfonkDk d/ o/tkVh Bkb n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

;zpzX oyd/ jB fgzv Bkb i[V/ j'D ekoB T[BQK Bz{ ;dk s'A jh fe;kBK Bkb fgnko fojk j?. fJ;bJh T[BQK Bz{ y/sh ns/ fe;kBK dhnK go/PkBhnK Bz{ ;wMD ftu e'Jh w[Peb BjhA j'Jh, fJ; piN ’s/ :'r/Ado :kdt eh efjzd/ jB, ;[D' T[BQK dh I[pkBh HHH ;G s'A gfjbK w?A s[jkƒ dZ;Dk ukj[zdk jK fe fe;kBK ns/ y/sh Bkb w/ok brkt pj[s gfjbK s'A fojk j?. nZi th w/o/ wksk^fgsk fgzv ftu jh ofjzd/ jB. w?A fgSb/ 30 ;kbK s'A ;wkfie ezwK ftu Gkr b?Adk nkfJnk jK. t'N ebZp ’u wzB/^gqwzB/ fe;kB B/sk u"Xoh wfjzdo f;zx fNe?s tb'A fJe fe;kB o?bh dk nk:'iB ehsk frnk ;h, w?A eJh fe;kB ;zrmBK Bkb th fwb e/ ezw ehsk. fJ; o?bh s'A pknd jh w?A fe;kB nzd'bBK dk fjZ;k fojk jK ns/ nZi th n;hA fe;kBK bJh jh ezw eo oj/ jK. fe;kBK dh ntkI Bz{ p[bzd eoB dh e'fPP eo oj/ jK. Ud'A s'A fe;kBK bJh ftt;fEs Yzr Bkb ;'uDk P[o{ ehsk. fe;kBK bJh e[M eok ns/ T[BQK dh ntkI Bz{ p[bzd eoBk jh w/o/ ihtB dk we;d j?. fe;kBK dh ;wZf;nk fJe e/Adoh w[Zdk j?, fJ;bJh n;hA fe;kBK dh ntkI Bz{ p[bzd eoBk fgnk. i/eo d/fynk ikJ/ sK d/P d/ fe;kB dh jkbs fJ; ;w/A ;G s'A fInkdk yokp j?.

20

hindi.krishijagran.com


fJzNoftT{

fe;kB dh ;fEsh dk ikfJIk bJhJ/ sK fJe fe;kB dh n";s nkwdB 6426 o[gJ/ gqsh wjhBk j?, idfe T[; dk you 6223 o[gJ/ gqsh wjhBk j?. sK fe;kB eh pukJ/ ns/ feE'A nkgD/ pZfunK B{z gVQkJ/rk. nZi th brGr 70 ch;dh fe;kB eZu/^gZe/ xoK ns/ M"AgVhnK ftu nkgDk ihtB r[Ikod/ jB. 27 eo'V fe;kBK dh nkwdB 6426 o[gJ/ gqsh wjhBk j?. idfe you/ th pokpo jB. nfijh ;fEsh ftu ;oeko fe;kBK dh nkwdB Bzz{ d[ZrDk eoB dh rZb eo ojh j?. fJ; ;w/A fe;kB d/ ;kjwD/ fszB w[Zy go/PkBhnK jB, fiBQK Bz{ n;hA ;oeko d/ ;kjwD/ u[e oj/ jK. fJBQK ftu fJeB'wheb, nD^fJeB'wheb ns/ fJe'b'iheb fszB w[Zy w[ P ebK jB. fi; ekoB fe;kBK dk nksw^;BwkB th xZN fojk j?. fi;d/ ekoB fe;kBK Bz{ nksw^jZfsnk torhnK ;wZf;nktK Bkb i{MDk g? fojk j?. i? fe;kB d/ IohJ/ n;hA fJBQK ;wZf;nktK Bz{ fe;kBK ;kjwD/ u[e oj/ jK. i? fe;kB d/ IohJ/ n;hA fe;kBK dhnK d' w[Zy wzrK Bz{ u[e oj/ jK, T[BQK dhnK c;bK dk ;jh w[Zb ns/ fe;kBK Bz{ eoI w[es ehsk ikJ/. fJj d'B'A nfijhnK ;wZf;nktK jB, i' fe;kB bJh nkJh;h:{ ftu Gosh j'D torhnK jB. i/eo ;oeko fe;kBK dhnK fJBQK d' wzrK Bz{ wzB bJ/ sK fJj fe;kBK bJh fJe fJzi?ePB dk ezw eo/rk. go ;oeko B/ fJ; piN fe;kBK dhnK fJBQK ;wZf;nktK bJh e'Jh jb BjhA j?. fe;kBK Bz{ fJ;

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

piN s'A T[whd ;h fe T[BQK Bz{ fJ; piN ftu ekch e[M fwb/rk. go T[BQK Bz{ e[M BjhA fwfbnk, fJ; s'A fe;kB BokI j?. ;oeko B/ fejk ;h fe i/eo S'N/ fe;kBK Bz{ n?BghJ/ dh ;wZf;nk j'Jh sK ;oeko T[;dk jZb eZY/rh, go BjhA j'fJnk. i/Nbh ih B/ nkgD/ GkPD ftu fejk ;h fe n;hA c;b dk n?wHn?;HghH tXktKr/, fi; d/ bJh fgSb/ 11 ;kbK s'A fe;kB ;zxoP eo oj/ jB. fe;kB fJjh wzr eo oj/ jB fe bkrs dk v/Y r[Dk w[Zb fdU. ;oeko B/ fe;kBK Bz{ bkrs dk v/Y r[Dk n?wHn?;HghH d/D dk tkndk sK eo fbnk go fe; bkrs ’s/. i/eo w?A, ;hHJ/H;hHghH dh GkPk ftu rZb eoK sK fJE/ bkrs dk wsbp j? ;zg{oB bkrs. bkrs dk wsbp A2 BjhA pbfe fJ; dk wsbp j? C2 :kBh sc;hbh bkrs. fJ;/ bkrs dh wzr fe;kBK d/ ;tkwhBkEB efwPB ftu th ehsh rJh j?. ;tkwhBkEB ewhPB ftu fejk frnk j? fe C2.50 ch;dh fe;kBK Bz{ fwbDk

ukjhdk j?. fJ;/ dh wzr fe;kB ;zrmB, nkoHn?;Hn?;H ns/ j'o ;zrmB th eo oj/ jB. fi; dk ;oeko B/ tkndk th ehsk ;h. go id'A uko ;kb phs rJ/ ns/ u'DK B/V/ jB sK e/Ado ;oeko Bz{ :kd nkfJnk fe n;hA fe;kBK Bz{ n?wHn?;HghH th tXk e/ d/Dk j?, go fJ; ’s/ ;oeko B/ bkrs dh gfoGkPk jh pdb fdZsh ns/ C2 Bz{ pdb e/ A2+FL eo fdZsk j? ns/ n?bkB eo fdZsk fe n;hA n?wHn?;HghH tXk e/ d/ oj/ jK. fJj g{oh soQK Bkb fJe ykBkg{osh eoB tkbk n?bkB ;h. fJj ;oeko n?wHn?;HghH d/ o{g ftu fe;kBK Bz{ i' d/ ojh j? T[j sK gfjbK jh fwb fojk ;h. fJj g{oh soQK fe;kBK Bkb X'y/pkIh j?. i/ fJ; ;oeko B/ fe;kBK Bz{ A2+FL jh d/Dk ;h sK 2014 ftu

21

malayalam.krishijagran.com


fJzNoftT{ Bfozdo w'dh B/ feT[A gquko ehsk fe eKro; fe;kBK Bz{ 50 ch;dh n?wHn?;HghH BjhA fdzdh pbfe n;hA s[jkBz{ g{ok n?wHn?;HghH fdnKr/. idfe fgSbh ;oeko gfjbK jh n?wHn?;HghH d/ ojh ;h.

nkfte Pkj e'nkovhB/No, i? fe;kB

w"i{dk ;oeko B/ ;kb 2015 ftu nkgD/ n?chv/ftN ftu fejk ;h fe ;tkwhBkEB ewhPB dh foewv/PB Bz{ n;hA BjhA ngDk ;ed/, feT[Afe fJ; Bkb pIko dk fto[gD j' ikJ/rk. Ud'A fJ; dk wsbp C2 ;h. ;oeko B/ j[D fJj n?bkB ehsk j?. fJ; ftu bkrs dk wsbp jh pdb fdZsk frnk. C2 s'A pdb e/ fJ; Bz{ A2 eo fdZsk, fe;kBK dh wzr ns/ ;oeko d[nkok s?n ehs/ rJ/ w[Zb d/ nB[;ko fJe^fJe c;b ftu brGr 500 s'A 2000 gqsh e[fJzNb dk coe nk fojk j?. i/eo e/Ado ;oeko fe;kBK bJh ehs/ nkgD/ tknd/ Bz{ ;jh Yzr Bkb g{ok eoBk ukj[zdh j? sK fJ;d/ bJh e/Ado ;oeko Bz{ 33000 eo'V o[gJ/ you eoB/ g?Dr/. go fJ; piN d/ n?bkB wro'A ;oeko j'o g?;k puk ;edh j?, feT[Afe i' n?wHn?;HghH ;oeko B/ fe;kBK Bz{ d/D dk n?bkB ehsk j? T[j sK T[BQK Bz{ gfjbK jh fwb fojk j?. e/Ado ;oeko fpBK e[M you ehs/ n;kBh Bkb efj ;edh j? fe w?A fe;kBK Bkb ehsk nkgDk tkndk g{ok ehsk. fJ; s'A fJbktk ;oeko 33 jIko eo'V you eoB dh pikJ/ fpBK e[-M ehs/ 9000 eo'V n;kBh Bkb puk ;edh j?.

I fJ; piN Bz{ d/fynk ikJ/ sK ;oeko efjzdh e[M j? s/ eodh e[M j?, fi; tes fJj piN nkfJnk g{o/ whvhnk B/ T[; ;w/A j?PN?r ubk fdZsk fe fJj fe;kBK dk piN j?. fe;kBK Bz{ th bfrnk fe jK fJj ;jh noEK ftu fe;kBK dk piN j?. go s[;hA f;oc fszB B[efsnK Bz{ jh b? bU. ;oeko B/ fejk fe wzvhnK dk J/eheoB eoe/ T[BQK Bz{ ftef;s ehsk ikJ/rk ns/ pVktk fdZsk ikJ/rk. go eh j'fJnk, fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ fJ; tko piN Bz{ xNk fdZsk frnk. d{;ok ;oeko B/ fejk fe Bhbh eqKsh Bz{ pVktk fdZsk ikJ/rk. mhe j? fJj fJe uzrh P[o{nks ;h. fJ; d/ sfjs wS[nkfonK d/ ekov th pDkJ/ rJ/ go eh j'fJnk, fiBQK e'';Nb J/ohnk ftu g'oN iK j'o fe;/ ekoB wS[nkfonK bJh gkDh jh BjhA j?. sK nfij/ ’u wS[nko/ eh eoBr/. no[D i/Nbh ih B/ wkofeN fJzNot?APB gqkJhI T[s/ ekch e[M p'fbnk fe oki ;oekoK Bz{ Bhsh nk:'r d/ Bkb rZb eoB Bjh fejk ikJ/rk sKfe fe;kBK Bz{ ;jh n?wHn?;HghH fwb ;e/. go ;oeko B/ fJ; dk piN jh xNk fdZsk, i' gfjbK 750 eo'V ;h, T[;Bz{ j[D 200 eo'V jh SZfvnk j?. fi; ekoB d/P d/ fJe fIbQ/ dk th T[~dko BjhA j't/rk, y/sh ftek; :'iBk fe;kBK bJh ;h, T[; dk piN th xNk e/ xZN eo fdZsk frnk. i' piN fe;kBK bJh ;h T[;dh :'iBktK dk jh piN xZN eo fdZsk frnk. sK fe;kBK Bz{ e[M BjhA fwfbnk. fJ; piN Bkb fe;kBK bJh fJe bVkJh ;kjwD/ nkJh j?. fJ;bJh ;ko/ fe;kB ;zrmBK B/ c?;bk ehsk j? fe T[j fJ; piN Bz{ ;theko BjhA eoBr/ ns/ okPNoh gZXo ’s/ nzd'bB eoBr/.

fJj piN fe;kBK bJh g{oh soQK Bkb X'yk j?, fJ;bJh d/PGo d/ 95 fe;kB ;zrmBK B/ fJ; piN Bz{ g{oh soQK Beko fdZsk j?, i/eo ;oeko ;jh wknfBnK ftu fJBQK fe;kBK bJh e[M eoBk ukj[zdh j? sK fJ; d/ bJh ;oeko Bz{ e[M rzGho w[ZfdnK pko/ ;'uDk j't/rk. fi;dk fJe ;ze/s ;oeko Bz{ fwb th u[fenk j?, fJeB'fwe ;ot/ ’u gfjbK jh ;oeko Bz{ u/fsnk frnk j? fe fJ; ;hIB ftu wkB;{B d/ ekoB fe;kBK dh nkwdB xND dh ;zGktBk j?, sK nfij/ ’u ;oeko Bz{ fJBQK w[ZfdnK pko/ ;'uDk ukjhdk j?. fog'oN ftu fJj th gfjbK jh fejk frnk j? fe fgSb/ uko ;kbK ftu fe;kBK dh nkwdB xNh j?. ;oeko efjzdh j? fe n;hA fe;kBK dh nkwdB tXktKr/, go id'A fe;kBK dh nkwdB xND tkbh j?, nfij/ ’u ;oeko e'b e'Jh jZb BjhA sK fe;kBK dh nkwdB Bz{ fet/A tXkT[Dr/. ;oeko Bz{ e[M w[Zy ;wZf;nktK Bz{ fXnkB ftu oy e/ ezw eoBk ukjhdk j?. fJ; ftu gfjbk sK fJj fe ;oeko fi; sohe/ Bkb n?wHn?;HghH i'V ojh j?, T[;Bz{ pdfbnk ikJ/ ns/ Bhsh nk:'r Bz{ i' ;[Mkn fdZs/ ;B T[; d/ fj;kp Bkb T[BQK Bz{ s?n ehsk ikJ/. gq'H ow/P uzd ew/Nh B/ ;oeko Bz{ ;[Mkn fds/ ;B, fi; ekoB fe;kBK dh nkwdB ftu ;[Xko fbnKd/ ik ;ed/ jB. go ;oeko T[[BQK ;[MktK T[s/ ezw eoB bJh fsnko BjhA j?. id'A ;oeko gq'H ow/P uzd Bz{ Bhsh nk:'r ftu fbnk ;edh j? sK T[BQK d/ ;[MktK Bz{ feT[A BjhA wzB ;edh <

fJwokB ykB ;hBhno gZsoeko feqPh ikroD, BthA fdZbh w'pkfJb L 9582957538 Jhw/b L imran@krishijagran.com

STATEMENT OF OWNERSHIP FORM IV 1. Place of Publication : Address : 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi-110016

d{;ok id'A ;jh t?fbT{ fBeb e/ nkJ/ sK T[; T[s/ ;oeko Bz{ T[; T[go C2+50 n?wHn?;HghH d/Dk ukjhdk j?, sh;ok i' n?wHn?;HghH ;oeko d/t/, T[; d/ bJh ekBz{Bh jZe pDBk ukjhdk j?, fi; Bkb fe;kB Bz{ i/eo n?wHn?;HghH BjhA fwbdk sK T[j e'oN ftu ike/ efj ;e/ fe T[;Bz{ n?wHn?;HghH BjhA fwfbnk. fJ; s'A pknd ;oeko Bz{ ukjhdk j? fe i/eo n?wHn?;HghH xZN j[zdk j? sK fJ; bJh wkoehN fJzNot/APB czN Bz{ tXkfJk ikJ/. fJj xZN'^xZN 10000 eo'V dk j'Dk ukjhdk j?, fJj gfjbK 950 eo'V dk ;h, go ;oeko B/ fJ; Bz{ xNk e/ 200 eo'V eo fdZsk j?.

2. Periodicity : Monthly 3. Printer's Name : M C Dominic Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn. New Delhi-110016 4. Publishers Name : M C Dominic

Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn. New Delhi-110016 5. Editor Name :

gzitK, i/eo fe;kB Bz{ e'Jh c;b n?wHn?;HghH s'A xZN t/uDh g?Adh j? sK T[; s'A j'D tkb/ B[e;kB Bz{ ;oeko tb'A g{ok ehsk ikDk ukjhdk j?.

M C Dominic

Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn. New Delhi-110016

fJ; s'A fJbktk ;oeko Bz{ ukjhdk j? fe fe;kBK bJh nfijh fJzg'oN^n?e;g'oN gkfb;h pD/, fi; Bkb fe;kBK Bz{ B[e;kB Bk j't/. i/eo ;oeko fJBQK S/ w[Zy B[efsnK T[s/ ezw eodh j? sK fJ; Bkb ekch ;[Xko j' ;ed/ jB. fcbjkb n;hA s?n ehsk j? fe ;oeko B/ fJ; piN ftu i' n?wHn?;HghH fe;kBK bJh s?n ehsk j?, fJ;d/ bJh n;hA fJ; c;b yohd d/ ;hIB ’u jo wzvh ftu iktKr/ ns/ d/yKr/ fe fe;kBK Bz{ fJj n?wHn?;HghH g{oh soQK fwb fojk j? iK BjhA. i/eo fe;kBK Bz{ fJj n?wHn?;HghH g{oh soQK BjhA fwb fojk sK T[;d/ bJh n;hA d/PGo ftu nzd'bB eoKr/.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

6. Name & Address of Owner : M C Dominic

Citizen of India : Yes Address : E-20, Green Park Extn. New Delhi-110016 I, M C Dominic, hereby declare that the particulars given above are true of the best of my knowledge and belief Sd/-M C Dominic Signature of Publisher Dated : 1st March 2018

22

www.krishijagran.com


y/sh piN

y/sh piN fog'oN n

Ikdh s'A b? e/ j[D se fe;kBK dh ;fEsh ftu fizB/ ;[Xko j'J/ jB, T[j ;kv/ ;kfonK d/ ;kjwD/ jB. fizBhnK th ;oekoK jkbhA se ;Zsk ftu nkJhnK jB, ;kohnK B/ y/sh d/ piN ftu e[M Bk e[M y/sh ftek; bJh g/P ehsk. jo tko piN nkT[D s/ fi; soQK Bkb p[ZXhihth nkgDh gqfsfeqnktK fJ; iBsk d/ ;kjwD/ oyd/ jB fJ; tko th fe;/ B/ piN Bz{ fe;kBK d/ fjZs ftu df;nk sK fe;/ B/ fJ; tko d/ piN Bz{ fe;kBK dk fto'Xh fejk. go fJe rZb sK s?n j? fe fJ; tko ;oeko d[nkok g/P ehs/ rJ/ piN ftu y/sh ftek; ns/ fe;kB d'jK Bz{ jh fXnkB ftu oy e/ g/P ehsk frnk j?. fJ; ;oeko tb'A y/sh dk piN sK tXkfJnk frnk j? go y/sh ftek; do Io{o xZN j'Jh j?. fi; sohe/ Bkb toswkB ;oeko fe;kBK dh nkwdB Æ’ d[ZrDk eoB dk ;[gBk d/y ojh j?. T[; d/ nB[;ko ezw eoB bJh ;oeko isBPhb j?. fe;kBK dh nkwdB Bz{ d[ZrDk eoB dk w[Zdk nZi d/ ;w/A ftu ;G s'A tZvk j?. fJ; d/ bJh f;oc ;oeko jh BjhA pbfe gqkJht/N ;z;EktK th ezw eo ojhnK jB. fJ; tko ;oeko B/ fi; sohe/ Bkb piN Bz{ g/P ehsk j?. T[; ftu g{ok fXnkB fe;kBK T[s/ jh fdZsk frnk j?.

2018

8H oph c;bK dk fBT{ B sw ;woEB w[ Z b (n?wHn?;HghH) bkrs s'A 1H5 r[DK fInkdk, n?bkB/ fBT{Bsw ;woEB w[Zb dk g{ok bkG fe;kBK Bz{ fwb/rk. 9H fe;kBK Bz{ T[fus ehws d[nkT[D dh e'fPP, nkor/fBe y/sh Bz{ pVktk fdZsk. 10H ;kv/ 86# fe;kB S'N/ ns/ ftuekob/, ;"Gkr: s'A r?; s/ fpibh eB?ePB. 11H y/sh dk pIko wIp{s eoB bJh 2200 eo'V you ehs/ fi; Bkb 22000 J/ghn?w;h Bz{ fe;kBK Bkb i'fVnk ikJ/rk. 12H fgSb/ ;kb c{v gq';?f;zr y/so 8# dh do Bkb tfXnk, c{v gq';?f;zr y/so bJh 1400 eo'V o[gJ/ dk n?bkB. 13H gP{gkbB y/so Bz{ gq's;kjB d/D bJh fJ; dk piN tXkfJnk frnk.

fJ; ;G s'A ;oeko tb'A fe;kBK Bz{ piN d/ o{g ftu fdZsk frnk. go fJE/ fJe gk;/ g{o/ whvhnk ftu fJ; Bz{ fe;kBK dk piN fejk frnk, T[E/ d{;o/ gk;/ y/sh y/so Bkb i[VhnK e[M w[Zy j;shnK, B/sktK, ekog'o/N ns/ fe;kB ;zrmBK B/ fJ; dk ;woEB ehsk sK fe;/ B/ fJ; fJ; tko g/P ehs/ rJ/ piN Bz{ g{oh soQK Bkb fe;kBK dk fto'X ehsk. ns/ rohpK dk piN fejk frnk. jkbKfe fgSb/ piN jkbKfe e/Adoh y/sh s/ ftek; efbnkD wzsoh okXk ;?PB dh s[bBk ftu fJ; ;kb y/sh piN Bz{ tXkfJnk w'jB f;zx B/ g{oh soQK Bkb fJ; piN Bz{ fe;kBK d/ fjZs frnk j?. fgSb/ piN nbkNw?AN ;?PB ftu y/sh piN dh ftu df;nk. T[E/ gqXkB wzsoh B/ th fJ; piN Bz{ fe;kBK okPH 51H576 eo'V ;h, fi;Bz{ fJ; ;kb tXk e/ 58H080 dk piN df;nk. eo'V eo fdZsk frnk, fJ; ;kb tXkJ/ rJ/ y/sh piN ftu fJ; piN ftu ;oeko d[nkok nkgo/PB rqhB fJe ;oeko B/ fe;kBK bJh fJ; piN ftu ;oeko B/ eJh gq;z;k:'r edw j?. fJj y/sh T[sgkdK d/ n?e;g'oN ftu soQK d/ Bt/A n?bkB ehs/ jB. e[M uhIK ftu BtK piN pVktk d/D ftu wdd eo/rk. fJ; ftu fe;kBK bJh tfXnk j? s/ e[M ftu piN xfNnk j?. fJ; piN ftu e[M n?wn?;gh th tXkfJnk frnk j?. fi; Bkb fe;kBK Bz{ yk; rZbK fJ; soQK jBL bkG fwb/rk, n;hA fJ; piN dk ;tkrs eod/ jK.

1H jo y/s Bz{ gkDh, y/sh f;zukJh :'iBk bJh 2600 o k i / P n r o t k b , w ? B / f i z r eo'V o[gJ/ dk n?bkB. vkfJo? e No, fJz ; ? e Nh;kJhv 2H 1200 eo'V pK; y/so d/ ftek; bJh okPNoh fJzvhnk pK; fwPB, pK; Bz{ o[ZyK dh P/qDh s'A nbZr ehsk ikJ/rk. :{BhnB piN 2018 y/sh y/so

3H y/sh bJh 10 bZy eo'V dk eo?fvN ekov ;h fi; bJh pVktk d/D tkbk j?. v/Y r[Dk Bz{ tXk e/ 11 bZy eo'V eo fdZsk frnk. n?wn?;gh tXkT[D Bkb fe;kBK Bz{ bkG fwb/rk. fJ;/ d/ Bkb i/eo 4H nkb{^fgnki^NwkNo bJh nkgo/PB rohB. 5H fe;kBK Bz{ xZN bkrs ftu fInkdk T[gi dh wkofeN t?b:{ xZN j[zdh j? sK Bhsh nk:'r d[nkok n?wn?;gh s/ oki wdd. ;oekoK d/ Bkb rZbpks eoBk th 6H 2022 se fe;kBK dh nkwdB d[ZrDh eoB dk fJe nfjw edw j?. Nhuk. oki{ pkotkb/, w?B/fizr vkfJo?eNo 7H d/P dk y/sh T[sgkdB foekov gZXo s/ ;kb 2017 wfjek ftu 275 fwbnB NB nBki j'fJnk. n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

23

hindi.krishijagran.com


;cbsk dh ejkDh

;cbsk dh ejkDh

iz w{ ePwho ’u 3 bZy wZyh tzP oyD dh ( ) ;woZEk

i' wZyh^gkbe ;EkB gfotosB bJh ;wK BjhA

j? go toswkB ’u 50,000 wZyh tzP jh fJ; eZY gKd/ T[BQK ftu ;fEo wZyh^gkbB jkbhA th pj[s wZyh^nB[e{b oki ftu jB. fInkdk wZyh^gkbe b'efgqn j?. izw{ ePwho d/ fIbQk em{nk ftu S'N/ gZXo d/, Gkt 25^30 wZyh tzPK tkb/ w"Bkb:K d/ 170^180 wZyh^gkbe jB. fJj gzikp ns/ fjwkub gZXo s/ fJj ezw eo oj/ jB. ;ub wZyh^gkbB gqd/P Bkb brdh ;w^Phs'PD gZNh j?. fJj ejkDh f;oc e[M u'Dt/A wZyh^gkbeK tb'A jh ehsk ik fojk fJbke/, em{nk fIbQ/ dh sfj;hb jhokBro d/ fgzv j?. T[j nkgD/ wZyh tzPK Bz{ c[ZbK dh T[gbpXsk d/ bvtkb d/ fJe wZyh^gkbe ;qh oDihs f;zx dh j?. ;qh oDihs f;zx y/sh ftGkr ftu ezw eod/

nB[;ko gzikp, jfonkDk, oki;EkB nkfd j'o EktK s/ b? iKd/ jB.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

;B. ;/tk w[esh s'A pknd T[BQK B/ wZyh^gkbB Bz{ fJe

24

malayalam.krishijagran.com


;cbsk dh ejkDh

;jkfJe^Xzd/ ti'A ngDkfJnk ns/ nkgD/ fgzv ftu

c[Zb o; d/ gqw[Zy ;o's po;hw, Gzr, s'ohnk

jh n?fg; w?bhc/ok Bkb 50 wZyh tzPK dk ( ) nozG

;oQ'A, izrbh oZ[y :[efbgN;, PhPw, s[B, p/o ns/

ehsk. fJ; fIbQ/^em{nk dk fInkdk y/sh y/so

fBzp{ iksh d/ pkr jB. fJ; d/ Bkb oph ns/ yoh|

okth^sth Bfjo ftt;Ek Bkb f;zfink iKdk j?.

dhnK c;bK dhnK ;pIhnK th fe;kB T[rkT[Ad/

fe;kB GkJhuko/ ftu ;kb ’u d' c;b uZeq b'efgqn

jB. wZeh s'A fJe uzrk gokr^;o's fwbdk j?.

jB. ;qh oDihs f;zx e'b 3H50 J/eV y/sh j?. fJBQK

;qh f;zx Bkb ;zgoe eoB s/ T[BQK B/ dZf;nk fe

dk fJe w[orh^gkbB :{fBN th j?, fi; dh d/yGkb

T[j nkgD/ ( ) Bz{ feXo/ fJXo^T[Xo BjhA fbiKd/

y/sh d/ Bkb^Bkb fJBQK dk g[Zso eodk j?.

ns/ nkgD/ fgzv ftu jh nkgD/ tzPK dh d/yGkb

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

25

www.krishijagran.com


;cbsk dh ejkDh

ehws ’s/ fte iKdk j?.

eod/ j'J/ T[BQK dh f;js s/ fdqVQsk Bz{ ekfJw oyd/

wkou^ngq?b ftu 40 wZyh^tzP th tXkJ/ iKd/

jB. o;kfJDK dk gq:'r T[j BjhA eod/ ns/ mhe soQK

jB s/ Bt/A wZyh^gkbeK Bz{ 1000 o[gJ/ dh do Bkb

Bkb d/yGkb ns/ ;ckJh dk yk; fXnkB jh T[BQK d/

t/u fdzd/ jB. fJ; soQK fJj ;EkJh ( ) Bkb ;qh

wZyh^tzPK dh ;cbsk d/ gqw[Zy ekoB jB. w[Zy s"o s/

oDihs f;zx ;kb ftu n";sB 1,72,000 o[gJ/ dk

Pfjd eZYD dk ;wK ngq?b^wJh j?, id'A po;hw dk

T[sgkdB b? b?Ad/ jB. j'o e'Jh wId{oh you BjhA

c[Zb pj[s wksok ftu j[zdk j?. fJj ;w/A tzPK s'A

j[zdk.

16^18 feb' gqsh tzP uzrk Pfjd fwb iKdk j?.

;qh oDihs f;zx g{oh soQK ;hb ehsk Pfjd jh

w"i{dk ;w/A Pfjo dh fteoh dh do 125^130 o[gJ/

eZYd/ jB. e'Jh th fpBK ;hb ehsk SZsk Pfjd

j?. fgzv ftu jh Pfjd jbeh ;ckJh wro'A fInkdk

eZYD bJh BjhA eZfYnk iKdk. fJ; S'N/ fij/ ( ) dk

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

26

hindi.krishijagran.com


;cbsk dh ejkDh Pfjd nfs T[sw ns/ o;kfJDK s/ n?ANh^pkfJUfNe gdkoEK s'A g{oh soQK w[es ns/ ;jh Bwh b/tb dk j[zdk j?. po;hw ftu gqGkth go^gokrD j'D ekoB po;hw dk phi T[sgkdB pj[s tX frnk j?. cbK ns/ ;pIhnK dhnK c;bK ftu th fInkdk T[sgkdB wfj;{; ehsk frnk j?. wZyh^gkbe, ;qh f;zx B/ wZyh^gkbeK bJh ;zd/P ftu p/Bsh eofdnK fejk j? fe, “wZyh^gkbeK Bz{ ed/ th r[DtZsk dh ehws ’s/ S'N/ bkG Bz{ wjZst BjhA d/Dk ukjhdk. fJj S'N/ bkG fgzv d/ B"itkBK Bz{ xo p?m/ o[Irko d/D tkb/, gqd{PDjhD T[d:'r P[o{ eokT[D tkb/ fJ; rqkwhD o'Irko Bz{ Gkoh XZe/ d/Ad/ jB. JhwkBdko s/ egN ofjs ezw dk e'Jh ftebg BjhA j?. fJj S'Nk ( ) Bt/A wZyh^gkbeK bJh fJe tZvh gq/oBk j?.” vhHghH yi{ohnk ;/tk^w[es feqPh fBd/Pe, w?Apo, izw{ ePwho fe;kB ;bkjeko p'ov, izw{

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

27

malayalam.krishijagran.com


;cbsk nkdhtk;h dh fJbke/ ejkDh

nkdhtk;h fJbke/ feB"o (fjwkub gqd/P) ’u wZyh gokrD Bkb ;/p dk T[sgkdB tkXk L fJe ;[uko{ gq'rokw nkoHn?;H uzd/b, nkoHe/H mke[o!, oke/P e[wko s/ johP e[wko Powk fyb Gkosh ;wBfts nB[;zXkB gfo:'iBk n (wZyh s/ gokrD eosk), ns/ vkH tkJhHn?;H gowko

dh nkwdB j'Jh. fJ; fJbke/ ftu w";w ’u pdbkt d/ ;ze/s fwb/ jB ns/ T[; d/ gqGkt Bkb gokrD ;o's g"fdnK d/ gZXo, gqiksh nB[gks ns/ gokrD eoB tkfbnK (Gkosh wkXth Apis cerana)

T[fd:kB s/ tkfDeh ftPtftfdnkbk, B"Bh, ;'bB, fjwkub gqd/P fgZmG{wh

fjwkub gqd/P d/ nkfdtk;h fe;kB GkJhuko/ d/ b/tb Bz{ ;/p dh ekPs B/ g{oh soQK nzd'fbs eo fdsk j?. fJ; ekPs Bkb fJBQK d{o d[okv/ fJbkfenK d/ fe;kBK Bz{ rohph d/ ikb ’u'A eZYD ftu wdd ehsh j?. f;oc ihtB fBopkj bJh Bedh c;b dh ekPs dh fJ; gfotosB :ksok ’u T[sgkdesk ns/ r[DtZsk dh BthA u[D"sh yVh j' rJh j?. fJ; d/ nB/e ekoBK ftu'A ;G s'A wjZstg{oB ekoB b'VhAd/ gokrD^;o's g"fdnK dh ewh ns/ izrbK d/ gZXo ns/ gqfeose tk; (Habitat) s/ IwhBh T[g:'r ftu Gkoh pdbkt, fJefjoh ekPs^pj[ b y/ s h ehNBkPeK d/ fInkdk ns/ p/b'Vh tos'A nkfd ekoBK Bkb gokrD eoB tkfbnK dh frDsh s/ ftthXsk ’u Gkoh ewh nk ikDk j?.

dh u'D ’u th ;[Xko fdykJh fdZsk j?. feB"o fIbQ/ (fjwkub gqd/P) d/ g{j, ekbgk s/ fBuko ftek; pbkeK ftu ehs/ rJ/ nfXn?BK ftu gokrD^;o's g"fdnK dk w[Zy ;/p gqiksh d/ ;kg/y nB[gks 1L14 s'A 1L17 fwfbnk. fJ;bJh ;[fBPfus gokrD bJh gokrD^eosk ehfVnK dh

feB"o fIbQ/ ftu ;kb 2015 ’u ;/p d/ sfjs y/socb tX e/ 10,828 j?eN/no ns/ T[sgkdB 75,201H8 NB j' frnk j?. fJ; Bkb 280H30 eo'V

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

28

www.krishijagran.com


;cbsk nkdhtk;h dh fJbke/ ejkDh

d/ e[b 280 j?eN/no y/so ftu'A 118 j?eN/no pkrtkBh d/ nzsors j?. fJE/ n";s toyk 400 fwHwhH s'A xZN jh j[zdh j? ns/ w[Zy c;bK—;/p, okiwKj, wNo d/ e[N{ (pethjN) j?.

;[oZfynk s/ wZyhnK s'A ;[uko{ gokrD dh fInkdk b'V wfj;{; ehsh rJh. ekoi y/so L ‘o/e'Ar g/U’ Bkb brGr 2 feb'whNo gZSwh tZb ‘s/bKrh’ gzukfJs dk ekoi y/so ;fEs j?. fJ; gzukfJs dh npkdh 184 gfotkoK ftu'A 760 jB. uko gfotkoK Bz{ SZv e/ ;kfonK e'b ;/p d/ g"d/ jB. ;sb[i Bdh d/ ;Zi/ ezY/ ’s/ 2100 s'A 2700 whNo T[ukJh s/ ;fEs brGr 110 j?eN/no dk fJj y/socb brGr 10 tor feb'whNo ’u c?fbnk j'fJnk j?. gzukfJs dk e[b y/socb 923 j?eN/no j? fi; ftu i's dk n";s 0H4 j?eN/no j?. gzukfJs

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

w[Zy T[sgkdB^o[ektN L gokrD ;o's g"fdnK dh xkN fJbke/ ftu gokrD ns/ Pfjd T[sgkdB dk w[Zy ;kXB Gkosh wZyh (Apis Cerana) ;h. w";w d/ gfotosB ns/ mzv/^o/fr;skBh fJbke/ se ;/po d/ prhfunK d/ gq;ko d/ Bkb ‘gokrD’ dh xkN jh ;/p dh T[sgkdesk ftu w[Zy o[ektN t/yh rJh. jo ;kb

29

hindi.krishijagran.com


;cbsk nkdhtk;h dh fJbke/ ejkDh 5 s'A 8 fe;kB nkgD/ ;/p d/ prhfunK ftu gorkD eokT[D bJh wZyh^tzP feokJ/ ’s/ fbnkT[Ad/ ;B, gozs{ gokrD ftt;Ek dh ns/ xZN wZyh^tzPK Bkb gzukfJs Bz{ g{ok bkG BjhA fwb fojk ;h.

fe;kBK Bz{ 50# w[Zb d/ :'rdkB bJh gq/fos eoe/ tkX{ 60 wZyh^tzP fJe fBih wZyh^gkbe s'A feokJ/ s/ bJ/ rJ/. fJj 120 wZyh^tzP GPS dh wdd Bkb u[DhnK EktK ’s/ c[Zb nkT[D s/ oy/ rJ/.

ekoi^gqDkbh L

nB[;oD L

gzukfJs d/ fgzvK ftu ikro[esk gq'rokw d/ sfjs gfjbK fe;kBK Bz{ go^gokrD ’s/ vke{w?ANoh (documentary) fcbw fdykJh rJh ns/ fJe fdB dh No/fBzr fdZsh rJh. fJ; gq'rokw Bz{ nfyb Gkosh ;wBfts nB[;zXkB gfo:'iBk (wZyh ns/ gokrD eosk) (AICRP) s'A NqkJhpb^;p gbkB d/ sfjs nkofEe ;fj:'r fwbD Bkb pb fwfbnk. fJ; ;jkfJsk d/ sfjs 30 fe;kBK Bz{ B"Bh :{Bhtof;Nh ’u 5 fdBK dh eko'pkoh No/fBzr ns/ 60 gqfg; w?bhc/ok wZyh^tzP T[gbpX eokJ/ rJ/.

‘rqkw ibtk:{ nkgdk gqpzXB ;fwsh’ d/ 13 fe;kB w?ApoK d/ ;w{j ns/ wZyh^gkbB No/fBzr gqkgs fe;kBK ƒ wZyh^tzPK dh ftt;Ek ns/ ‘feqPh ftfrnkB e/Ado feB"o’ d/ ftfrnkBeK d/ wkor doPB ftu ehNBkPe gq:'r nkfd d/ fBod/P ns/ ftt;Ek ’u brkfJnk frnk. ;fwsh B/ gokrD^;w/A s'A pknd wZyhnK dh d/yGkb bJh fgzv d/ fJe p/o[Irko B"itkB, ;qh ;zi/ e[wko B/rh Bz{ 6000 o[gJ/ wjhB/ dh sBykj s/ brkfJnk. T[; dh sBykj dk G[rskB fJBQK tzPK s'A fwb/ Pfjd Bkb ehsk ik fojk j?. pknd ftu wZyh^tzPK Bz{ ewh d/ w";w ftu T[E'A d/ c[Zb ;o'sK dk bkG b?D bJh ‘bkj"b ;ghsh’ fIbQ/ dh ;ghsh^xkNh ftu fbikfJnk frnk.

;[uko{ go^gokrD dh ftt;Ek d/ nzsors fgzv d/ 110 j?eN/no ;/p d/ y/socb dk ‘ihghn?w’ Bkb fJe wkBfuZso pDkfJnk frnk sKfe tX s'A tX gokrD^bkG bJh wZyh^tzPK Bz{ mhe Yzr Bkb ofynk ik ;e/.

Bshi/ L

fJj fBu'V eZfYnk fe fJ; d/ bJh brGr 120 wZyh^tzPK dh b'V j't/rh. tZy^tZy gq'rokwK d/ sfjs

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

! ;KM/ gZXo s/ 110 j?eN/no y/socb ’u c?b/ ;/p d/ prhfunK ftu ftfrnkBe gokrD ftt;Ek

30

malayalam.krishijagran.com


;cbsk nkdhtk;h dh fJbke/ ejkDh

d/ cb;o{g ;/p dh T[gi n";sB 19H44# tXh ns/ T[; s'A gqsh gfotko n";sB 17,496$^ dh tkX{ nkwdB j'Jh. ! j[D gzukfJs e'b ;/p d/ prhfunK ftu ;[fBPfus go^gokrD bJh nkgDk w"Bkb: j' frnk j?. ! iBtoh 2016 se brGr gzukfJs B/ w"Bkb: s'A brGr 300 feb' Pfjd dk T[sgkdB ;ub^wZyh gkbB d/ cb;o{g j'fJnk ns/ 12,000$^dh tkX{ nkwdB j'Jh. fJj Pfjd ‘s/bKrh Pfjd’ d/ BK Bkb 600$^ gqsh feb' t/funk ik fojk j?. n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

;wofEs ;fj:'r dh u[D"sh L gzukfJs fJbke/ ’u t;'A ( ) j?. wZyh^tzP fojkfJPh fJbkfenK s'A d{o oy/ rJ/ fi; d/ ekoB Gkb{nK B/ 19 wZyh^tzPK Bz{ oks t/b/ B[e;kB gj[zukfJnk. fe;kBK Bz{ fJe' ;w/A ’u ehNBkPe fSVekU bJh gq/fos eoB ftu pj[s w[Peb nkJh. Gkth^gq/oBk pb B/VbhnK T[ukJhnK s/ ;fEs gzukfJsK Bz{ T[E/ d/ wZyh^tzPK Bz{ 800 o[gJ/ gqsh wZyh^tzP ’s/ feokJ/ T[s/ d/D dh ;zGktBk dk gsk brkfJnk ikJ/rk. fiE/ c[Zb pknd ’u nkT[Adk j?. fJ; Bkb w"Bkb: Bz{ tkX{ nkwdB j't/rh.

31

www.krishijagran.com


w?bhc/ok wX{wZyh gqpzXB

w?bhc/ok wX{wZyh gqpzXB L Pfjd fo;kt dk ;d^T[g:'r nkoH;hH fwPok (;/tk^w[es gfo:'iBk e'nkovhB/No, nfyb Gkosh ;wBfts P'X gfo:'iBk, wX{wZyh s/ gokrDeosk) n?;He/H Powk (gq'H n?AN'w'bkih, u"Xoh uoB f;zx y/sh :{Bhtof;Nh, fj;ko, jfonkDk)

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

32

hindi.krishijagran.com


w?bhc/ok wX{wZyh gqpzXB

Pfjd fo;kt s'A gfjbK Gkt wX{wZyh tzP tkX/ w"e/ T[sw wX{wZyh gqpzXe dk ;ko wX{wZyhnK Bz{ w[Zy Pfjd fo;kt ekb (Pfjd T[sgkdB bJh c[Zb dh ntXh) nozG j'D se wX{wZyh tzP dk g{oh soQK Bkb (Gkt ;[go ’u ezw eoB dh ;woZEk se) ftef;s j'D ftu wdd eoBk j?. fJ; ntXh Gkt fo;kt s'A gfjbK ;woZEk^ftek;^ekb ftu wX{wZyh gkbe Bz{ bkIwh s"o s/ o'r s/ d[PwDK s'A ;[oZfynk d/ gqGkth T[gkn, ezw tXkT[D bJh g{oe G'iB (chfvzr) d/D, ;ckJh ns/ ;kc SZs d/D, ewI'o tzPK Bz{ fwbk e/ wIp{s eoB ns/ BthnK okDhnK d/D ns/ pkeh wZyhnK s/ fB:zsqD oyD dh b'V g?Adh j?.

T[so Gkos d/ w?dkBh fJbkfenK ftu rowh ns/ fco po;ksK d"okB wX{wZyh tzP pj[s ewI'o j' iKd/ jB, go ;szpo d/ d{;o/ nZX s'A w";w ftu ;[Xko d/ Bkb jh e[M c[Zb ;o's fwbD brd/ jB. (j[D gZSwh T[so gqd/P ns/ oki;EkB d/ fJbkfenK ftu fJ; ;w/A ftu pkiok s/ nojo dk bkG fwb iKdk j?^phe/no). ;oQ'A dhnK nr/sh fe;wK nes{po d/ nozG ftu w"bD brdhnK jB, e[M fJbkfenK ftu fJj fe;wK Btzpo se fwbdhnK jB. wX{wZyh tzPK ftu brksko tkXk j[zdk j?, jK ed/^ed/ e[M fJbkfenK ftu s/I ;odh d/ ekoB fJe d' jcfsnK bJh gqiBB gqGkts j' iKdk j?.

i/eo wX{wZyh tzPK e'b b'VhAdk G'iB BjhA j? sK fJj gqpzXB n;b ftu tXD^ekb ns/ Pfjd fo;kt ekb dh fwnkd d/ nB[;ko jh eoB/ j[zd/ jB. (;szpo d/ P[o{ ’u) ;oQ'A (c[Zb) d/ 2^3 jcs/ gfjbK

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

33

malayalam.krishijagran.com


Gkos dh wBg;zd ;tkoh `


seBhe s/ y{p;{osh dk p/i'V ;zrw^:kwkjk ;?b:{N' nkon?e; ftu tZy^tZy fgZmG{wh ns/ Gk os ftgohs e[dosh jkbksK d/ pkti{d :kwkjk ;?b:{N' nkon?e; B/ S'Nh s/ bzwh :ksok ’u nkgDh ekpbhns dk b'jk wBtkfJnk j?. fJ; d/ jbe/, pfbT{ e'o seBhe fJziB d/ Bkb Bkb T[g:'r ftu n;kB j'D ekoB fJj rkje dh g;zd pD u[eh j?.

;?b:{N' nkon?e; d/ wkbe fJ; d/ jbe/gB s/ wIp{sh Bz{ g;zd eod/ jB ns/ ikDd/ jB fe fJj fe; soQK w[Peb s'A w[Peb okjK Bz{ gb ftu n;kB pDk d/Adh j?. fJ; dh bzwh ;hN j'D ekoB Bk f;oc ubkT[D tkbk pbfe fgS/ p?mD tkb/ bJh th fJj nokwdkfJe ;tkoh j?. fJ; dk nfs^nkX[fBe pfbT{ e'o fJziB brsko 82 Km/L dk wkJhb/I fdzd/ j'J/ fJ; d/ Go';/ ns/ wip{sh ftu j'o fInkdk tkXk eod/ jB. Gkos ftu jo EK N[ZNh^GZihnK ;VeK Bz{ BIo nzdkI eod/ j'J/ nZr/ tXdh j'Jh

:kwkjk ;?b:{N' nkon?e; fJe fIzdk fw;kb j?.

NwkNo dh y/sh s'A 6 wjhB/ ftu bZyK ewk oj/ o/tkBzd gqd/P d/ fSzdtkVk fIbQ/ d/ fe;kB o/tkBzd fBeki{ brksko pkrtkBh tkbh wZ Xc;b T[rk e/ uzrk bkG ewk oj/ jB. fJ; ftueko fJBQK dk efjDk j? fe

fJBQK Bz{ NwkNo dh c;b s'A uzrk T[sgkdB s/ bkG gqkgs ehsk fi; d/ cb;o{g T[j fgSb/ gzi ;kb s'A brksko NwkNo dh c;b b? oj/ jB. fJj dZ;d/ j'J/ fe T[BQK ƒ ftfrnkBeK dh wdd Bkb i' th ikDekoh gqkgs j[zdh j? T[; ƒ T[j y/sh d/ d"okB ngDkT[Ad/ jB. fi; dk Bshik fJj j? fe T[j NwkNo dh uzrh y/sh eod/ j'J/ d' J/eV s'A, f;oc 6 wjhfBnK ftu fszB bZy, shj jIko o[gJ/ dh P[ZX nkwdB gqkgs eo oj/ jB. o/tkBzd dk efjDk j? fe uzr/ gqpzXB d[nkok xZN oewp/ s/ xZN ;w/A ftu uzrh nkwdB gqkgs ehsh ik ;edh j?. o/tkBzd dk y/sh gqpzXB s/ seBhe dk fJ;s/wkb d/y e/ j'o fe;kB th fJBQK s'A f;y e/ uzrh y/sh eo oj/ jB. NwkNo dh y/sh T[j d' J/eV ftu No/n ’u g"dk o'g e/ gqkgs eod/ jB. fi; Bkb ekch xZN ;w/A ftu s/ xZN bkrs ftu cb gqkgs eod/ jB. d' J/eV ftu fJ; soQK 105 ;[okyK tkbh xZN'^xZN 200 No/nK ftu o'gkJh eod/ jB. sK T[E/ jh IwhB dh fsnkoh T[s/ ekch fXnkB fdzd/ jB. T[BQK d/ w[skpe y/s dh vz{xh tkjh eoB wro'A 5 NokbhnK r'po dh ykd o'Nkt/No Bkb fwe; eod/ jB. fJ; soQK T[j IwhB Bz{ c;b bJh nB[e{b pDke/ uzrk T[sgkdB gqkgs eod/ jB.


w?bhc/ok wX{wZyh gqpzXB

Peo dh chfvzr fdZsh ikDh ukjhdh j?. d;zpo^iBtoh se wX{wZyh tzP T[sgkde ;woZEk se ftef;s j' iKd/ jB ns/ iBtoh d/ nzs iK cotoh d/ nozG se 1^2 tko (;[go s'A) Pfjd fBek; j' iKdk j?. fJ; ;w/A E'VQh fijh ewh wro'A wX{wZyh tzPK Bz{ :[efbgN; ns/ j'o o[ZyK ns/ e[M fJbkfenK ftu po;hw nkfd s'A c[Zb fwbD brd/ jB.(fJ; s'A pknd bhuh$;{oiw[yh nkfd bJh fsnkoh j[zdh j?.) gjkVh fJbkfenK ftu wX{wZyh tzP mzv ekoB ewI'o j[zd/ jB ns/ cotoh fut T[BQK ’u tkX/ dk w"ek nkT[Adk j?. fJZE/ T[; ;w/A T[s/ie (ezw P[o{ eoB d/ ;jko/ d/ o{g ’u) chfvzr (ns/ ;ckJh nkfd) eoBh ukjhdh j?.

gfjbK jh) fsnko oy'. Gkos ftu J/fg; f;okBk (Gkosh wX{wZyh) bJh iK sK w'wh SZskXko brkT[Ad/ jh BjhA ;h iK fJe S'Nh gZNh brkT[Ad/ jB. J/fg; w?bhc?ok (fJNkbhnB wX{wZyh) bJh th ne;o nZXh w'wh SZskXko dh PhN iK f;oc fJe gZNh brkT[Ad/ jB. fJj ;jh ns/ T[sgkde sohek BjhA. wX{wZyhnK dh T{oik dh pus (Gkt T[BQK dh wdd eoBk), uzr/ ftt;fEs SZs/ pDtkT[D ns/ Bo^e'PK Bz{ xZN oyD ftu wdd bJh fJj bkGekoh j? fe co/w ftu g{oh w'wh PhN brkJh ikJ/. ;jh soQK T[Go/ nXkoK tkbh P[ZX w'w dh pDh w'wh PhN wX{wZyhnK tb'A s[ozs ep{b bJh iKdh j? (Gkt wX{wZyh T[BQK ’s/ s/Ih Bkb ezw eodh j?).

Szs/ s/ w'wh SZskXko—wX{wZyh tzP Bz{ (Pfjd fo;kt s'A gfjbK ns/ Pfjd fo;kt w"e/) gqiBB ns/ Pfjd ;zrqfj bJh b'VhAdk ;EkB (SZs/) T[gbpX eokJ/ ikD/ ukjhd/ jB. okDh g[okD/ SZfsnK ftu nzv/ d/ ’u BKj^B[Zeo eodh j?. brksko gqiBB fefonk Bkb e'P szr j' iKd/ jB, g[okD/ SZfsnK ftu g?dk j'D tkbh wX{wZyh nkeko ftu (s/ ;woZEk ftu th) S'N/ j' iKd/ jB. g[okD/ SZfsnK ftu fJeZmk ehsk Pfjd th s[bBkswe o{g Bkb r{VQ/ ozr dk j' iKdk j? (Gkt Pfjd dh r[DtZsk yokp j' iKdh j?) j[zdh j?. nfXn?B s'A gsk brdk j? fe 3^4 ;kb g[okD/ SZs/ jNk d/D/ ukjhd/ jB.

wX{wZyh tzPK dk gqpzXB fJ; ;w/A peS[N fB:zsqD ns/ Bt/A SZs/ pDtkT[D bJh ehsk ikDk ukjhdk j?. nkws"o ’s/ fJj wzfBnk iKdk j? fe fJj wX{wZyhnK SZfsnK dk fBowkD Pfjd$c[ZbK dk o; you eoe/ eodhnK jB. go w?bhc?ok wX{wZyh tzP gokr ns/ weozd dh gqkgsh ;w/A tzP tkX/ d/ Bkb Bkb w'wh PhN T[s/ uzrh soQK SZs/ pDkT[Ad/ jB. T[soh Gkos d/ w?dkBh fJbkfenK ftu ;oQ'A d/ c[ZbK d/ fo;kt dk gq:'r eoe/ ns/ gjkVh fJbkfenK ftu p;zs o[Zs ftu Bt/A SZs/ pDtkJ/ ikD/ ukjhd/ jB.

wX{wZyh gkbe Bz{ ukjhdk j? fe (fJ; ;w/A d"okB) ykbh (gfjbK pD/ j'J/) ;kc SZs/, w'wh SZskXko br/ co/w ns/ ;[go (Pfjd fo;kt s'A n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

Pfjd fo;kt—fJj T[j ;wK j? id'A w"Buo uzrh wksok ftu T[gbpX j[zdk j? ns/ wX{wZyhnK tb'A Pfjd fJeZmk ehsk iKdk j?. fInkdk Pfjd T[sgkdB bJh EK (ykbh SZfsnK) dh gqkgsh gZeh

36

www.krishijagran.com


w?bhc/ok wX{wZyh gqpzXB

ehsh ikDh ukjhdh j?. wX{wZyh tzPK dh fdqVQsk (wX{wZyhnK d/ ;zxD/gB) d/ nB[;ko wX{wZyh tzP Bz{ wX{yzv fdZsk ikDk ukjhdk j?. fJj T[g:[es j[zdk j? fe wX{yzv ftu (10 dh EK s/) 9 co/w jh fdZs/ ikD. fJ; Bkb wX{wZyhnK Bz{ e'P T[go se tXk e/ Pfjd iwQK eoB dk w"ek fwbdk j? ns/ Pfjd fBek;h ;w/A Pfjd Go/ SZfsnK dhnK N'ghnK y'bQD (nBg?fezr eoB) ftu ;"y ofjzdh j?. ed/^ed/ okDh wX{yzv ’u nk e/ nzv/ d/D brdh j?. (fJj ne;o Ud'A j[zdk j? id'A fPP{yzv ftu wX{wZyhnK fInkdk SZfsnK ’u Pfjd iwQK eo d/D, iK fPP{yzv ftu g[okD/ ekb/ SZs/ j'D s/ okDh bJh nzv/ ;/jD bJh b'VhAdh EK T[gbpX Bk j't/). wX{yzv ’u fJ; soQK nzvk o'gD s'A pukT[D bJh

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

fPP{yzv ftu uzr/ ;kc SZs/ oyDk ns/ ;kJhvK ftu d' s'A fInkdk g{o/ Go/ j'J/ SZfsnK Bz{ T[go ;[go ’u wX{yzv s/ fPP{yzv d/ ftueko o[ektN bJh fJe ikbh brk d/Dh ukjhdh j?. fJj fBPfus eoBk ukjhdk j? fe fPP{yzv dk Pfjd ;zrqfj wX{wZyhnK bJh jh oj/. (fPP{yzv dhnK ;kJhvK ftu f;oc Pfjd Bkb d't/A gk;/ Go/ d' s'A fInkdk co/w j'D/ s/ jh b'VhAdk Pfjd Go/ SZfsnK Bz{ fPP{yzv ’u ;EkB pDkT[D bJh wX{yzv ftu fbnkDk T[g:'r jz[dk j?). Pfjd f;oc wX{yzv s'A eZfYnk ikJ/. Pfjd dh fBek;h f;oc T[BQK SZfsnK u'A ehsh ikJ/ i' xZN'^xZN d' fsjkJh se ;hb eo fdZs/ rJ/ j'D. fJ; Bkb Pfjd dh Bwh 20# iK xZN gZXo s/ oj/rh ns/ Pfjd dh r[DtZsk pDh oj/rh.

37

hindi.krishijagran.com


POEM

fJB;kBhns Ife;/ dk j? b'VhIdkBjhI w[oFdfwfbnkw'VQhdkBjhI fJB;kB j?, Gkt/I e[ZS b'eK B/ G'frnk j? dZ; ;kJhI ~ fJB;kBhnstZXe”VhsKBjhI< fiZE/ oZp B/ fwbDkukj/ T[j uZbhJ/ fJjg”VksK T[; gT[VhdkBjhI ;kJhIfeZE/ j? sz{ feZE/ bZGdkfcodk j? s/o/ frnkBtkb/ rhM/ d/ ftZuw'ohsKBjhI t;sogk e/ ;'u s'IBzrkfcodk j? w[Zbgk e/ XhnzBQ/ d/ Bkbs'ohsKBjhI i' fe;/ dk j? b'VhIdkBjhI w[oFdfwfbnkw'VQhdkBjh

}who pkM' w?IfgnkdkjKfJ; wkfJnkikbdk w?~ ;{ok Bke'JhjfEnko ;wM' yVQ p[oi #u Sksh G/d d/tK w?~ shoBke'JhewkB ;wM' T[jBK ;kt/I p[bzdnktk} eoK w?I rod jKBkrodr[pko ;wM' ru Go nkT[Idk J/; BkwodkBrh s/ }who pki'IihT[Dk y[nko ;wM'

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

38

malayalam.krishijagran.com


T[sw Pfjd

T[sw Pfjd ^ fInkdk nkwdB Io{oh fdPk^fBod/P ;k o/ Xow rzqEK ftu Pfjd Bz{ nzfwqs iK nzfwqs

nfs^T[sw eko'pko Bz{ ;wM e/ E'VQh fijh ;wMdkoh ;wkB ykX^gdkoE fejk frnk j?. ;gZPN j? fe Bkb ezw bt/ sK fJj fB;u/ jh nzfwqs g?dk eoB s/ nzfwqs ;wkB gdkoE d/ T[sgkde ihtB th d/tfsnK d/P ftd/P ftu gq;z;k d/ Bkb fInkdk g?;k th tor/ jB. wX{wZyh Bz{ ‘wB[Zy dk S'Nk go gZek d';s’ ewkT[D. fejk frnk j?. fJ; fdqPNh s'A wX{wZyh gkbe fJe wX{wZyh gkbe eh eoB nfs^wjZstg{oB ezw eodk j?. fJe gk;/ T[j (T) fXnkB d/D^ wX{wZyh Bz{ gkb e/ nzfwqs ;wkB Pfjd dk T[sgkdB 1H Pfjd fJe gftZso ykX^gdkoE j? ns/ T[j eodk j? s/ d{;o/ gk;/ fe;kB dhnK c;bK dk (wX{ w Zyh gkbe) fJ;dk T[sgkde j?. go^gokrD eokT[Adk j?, fi; Bkb fe;kB dhnK c;bK dh g?dktko tXdh j? s/ fe;kB dh nkwdB d/ 2H wX{wZyh fe;kB dh fwZso j? T[;dh c;b dh Bkb^Bkb T[j okPNoh T[sgkdB ftu th :'rdkB g?dktko tXkT[Adh j?. eodk j?. 3H fit/A n;hA f;oc dtkJhnK yk e/ szdo[;s GkostoP dk Pfjd tB;gshnK d/ nXko s/ BjhA ofj ;ed/ s/ ;kBz{ b'VhAdk g"PfNe G'iB ykDk d[BhnK ftu ;bkfjnk iKdk j?, go fJj pV/ d[Zy s/ g?Adk j? T[Ai jh wX{wZyhnK Bz{ th dtkJhnK BjhA, wzdGkrh rZb j? fe S'NhnK^S'NhnK nBikD/ ’u b'VhAdh G'iB ukjhdk j?. ehshnK rbshnK s/ G[ZbK ekoB GkostoP dk Pfjd 4H fit/A uzrk rT{^gkbe rT{ dk fJe ED rT{ d/ ftd/PK s'A w'V fdZsk iKdk j? ns/ fJ; dk B[e;kB ;kv/ tZS/$tZSh bJh SZvdk j? T[t/A jh ‘fPP{ yzv’ ftu fJeZmk fwjBsh wX{wZyh gkbeK Bz{ jh ;fjDk g?Adk j?. Pfjd wX{wZyhnK bJh SZv'. Gkt fPP{^yzv ftu T[BQK i/eo Gkos dk wX{wZyh gkbe nkgD/ fJ; bJh b'VhAdk G'iB oj/.

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

39

hindi.krishijagran.com


T[sw Pfjd 5H uzrk wX{wZyh gkbe nkgDh fIzw/tkoh wX{wZyh Bz{ T[;d/ ezw ftu wdd eoBk ;wM/ ns/fJ; rZb Bz{ jw/Pk :kd oy/.

ftt;Ek wX{wZyh dhnK b'VK d/ nB[;ko pDkU s/ pef;nK Bz{ fJ; soQK oy' fe wX{wZyh fInkdk uzrk eo eo ;e/.

(n) ikDekoh oy'

5H Pfjd nzfwqs j? ns/ T[;Bz{ SZfsnK s'A ;jh ;w/A eZY e/, SkD e/ ;kc pkbNhnK ftu Go' s/ ;jh soQK d/ GKfvnK ftu oyD s/ nktkikJhnK dh b'VK Bz{ ;wM'.

1H wX{wZyh fJe gqkDh j? T[j nkgD/ fBPfus ihtB uZeq d/ nB[;ko ezw eodh j?. wX{wZyh gkbe T[;dk ihtB uZeq ;wM/ s/ T[; d/ nB[;ko T[;dh wdd eoB.

(J) ;wMdkoh Bkb ezw eo'^

2H wX{wZyh T[go nbZr^nbZr w";w dk n;o

1H ;jh pBktN dk g{ok pe;k fi; ftu YbkB

tkbk, tZyok fBeb ;eD tkbk sbk j't/.

g?Adk j? sK jo o[Zs ftu T[;dhnK b'VK Bz{ ;wM' s/ T[;d/ nB[;ko Io{oh fJzsIkw eo'.

2H ;jh Bkg d/ co/wK tkbk fJe fPP{^yzv ne/vwh d/ Bkb j't/.

3H wX{wZyh pe;/ wX{wZyh d/ ;[Gkn, ezw eoB dh nkds ns/ T[;dhnK b'VK d/ nB[;ko pDkfJnk frnk j?. fJ;bJh wX{wZyh gkbe pe;/ Bz{ mhe soQK ;wMD s/ ;jh pe;/ dk gq;'r eoB sKfe wX{wZyh fInkdk s/ uzrk ezw eo ;e/.

3H ;jh Bkg d/ co/wK d/ Bkb fJe (iK nZXh rfjokJh tkb/ d') wX{^yzv j'D. 4H bZeVh dk ;jh Bkg tkbk nzdobk eto j't/. 5H ;jh Bkg s/ fvIkfJB dk ikbhdko T[gobk YeD j't/.

4H wX{wZyh gkbe w"Bkb: (n?gh:oh) dh n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD cotoh wkou 2018 2018

40

www.krishijagran.com


T[sw Pfjd

6H rowh, toyk, gkbk, Pfjd fo;kt w";w d/ nB[;ko wX{wZyh dh d/yGkb eo', u[D/ j'J/ pef;nK s'A okDh ns/ Bo (nbZr^nbZr g?dk eoe/) T[sw s/ szdo[;s wX{wZyh tzP pDkU. mhe gSkD eoe/ f;oc rowh s/ po;ksh w";w ftu id'A fInkdk fpwkoh brdh j? T[BQK d/ fB:zsqD d/ T[gkn eo' ns/ wkJhrq/PB s/ Pfjd T[sgkdB bJh f;oc szdo[;s wX{wZyh tzP jh b? ikU. 7H Pfjd fo;kt d/ d"okB fe;/ th jkbs ftu dtkJhnK, n?ANhpkfJUfNe Bk y[nkU. i/eo fe;/ wX{wZyh tzP ftu fpwkoh$o'r fdykJh d/t/ sK T[; Bz{ xZN'^xZN 5^6 feHwhH d{o fbik e/ oy' s/ fJbki eokU. 8H ;w/A f;o g[okD/ SZs/ pdb' s/ wX{wZyhnK Bz{

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

ezw eoB bJh b'VhAd/ SZs/ T[-gbpX eokU s/ f;oc wX{^yzv s'A brgr 70# ;hb j' ikD wro'A jh Pfjd eY'. 9 fJ; Pfjd Bz{ eZYd/ ;w/A uzrh ;kc SkBDh ftu'A SkD e/ jh ;oeko d[nkok fBoXkos c{v^rq/v gbk;fNe dhnK pkbNhnK ftu jh Go'. fe;/ th jkbs ftu s/b$tB;gsh$fwZNh s/b nkfd d/ ykbh vZfpnK ftu Pfjd fJeZmk Bk eo'. fJj nzfwqs j? fJ;Bz{ gftZso pDkJh oyDk wX{wZyh gkbe dh fIzw/tkoh j?. pkbNhnK Bz{ God/ ;w/A xZN'^xZN d' T[Arb ykbh ofjD fdU. fJ; soQK g?dk eo' nzfwqs, gqkgs eo' fInkdk T[sgkdB, fInkdk ehws s/ d[BhnK ftu o"PB eo' nkgDk s/ d/P dk BK.

41

hindi.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

au~dmI ikswnw leI vrdwn sUr pwlx dw ik~qw

wl, v I l w sMG D o Aqy i l w Iqp MG iFl j A : fw Iq is MG brwV m r u g fw: iqMdr is , biTMfw fw: j Awn kyNdr ivig I s R k i

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

42

www.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

Bw rq iek KyqI pRDwn dys hY[ swfI ijAwdwqr

vso KyqIbwVI aupr inrBr hY[ Ajoby smyN dI sB muSikl g~l jo ik au~Br ik swhmxy Aw rhI hY ik rozwnw dy Krcy Aqy l~k qoVvI mihMgweI ny ikrswnI ny ies gl nUM socx qy mjbUr kr idqw hY ik koeI Aijhw vsIlw kIqw jwvy qW jo ik swfI rojmrW dI ijMdgI dw Krcw pUrw kIqw jw sky[ Aijhw hI ie~k auprwlw hY ik shwiek DMdy Aqy Kws qor qy sUr pwlx bwry kwPI ivcwrW swhmxy AweIAw[ A~j dw lyK dI idSw ivc ie~k pRqIkrm hY[

KyqIbwVI dy shwiek DMidAw ivcoN A~jklH sUr pwlx dw DMdw mohrI bxdw jw irhw hY[ idn pRqI idn ikswn Brwvw dI rucI ies DMdy v~l vD rhI hY[ purwxy smyN ivc iesnUM grIbW dw ik~qw smiJAw jWdw sI qy sUr dy mIt nUM psMd nhI kIqw jWdw sI ikauNik dysI sUr glIAw-nwlIAw ivc mUMh mwr ky AwpxI Kurwk dI pUrqI krdy sn[ A~jklH sUr pwlx dw DMdw nvIAw lIhW 'qy cldw hY, ivdySI nslW dy sUr pwly jWdy hn, rihx-sihx qy KurwkI pRbMD vI su~cjy FMg nwl kIqw jWdw hY[ sUr pwlx dw DMdw G~t KrC nwl clwieAw jw skdw hY[ sUr Pwrm ssqI Aqy Ap~DrI zmIn 'qy vI bxwey jw skdy hn[ sUrW nUM ishq sm~isAwvW vI dUsry pSUAw dy mukwbly G~t AwauNdIAw hn qy mosm ivc AweI qbdIlI dy Asr qoN vI mukq hn[ ieh dUsry

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

pSUAw dy mukwbly izAwdw pRjxSIl hn qy iek sUey ivc 10-12 b~cy isrP 112-114 idnW dy g~Bx smyN dorwn pYdw kr skdy hn[ sUr qyzI nwl Bwr vDwauNdy hn qy 6-8 mhIny ivc 70-90 iklogRwm 'qy vycxxXog ho jWdy hn[ mnu~KI Bojn dy auqpwdn qy Kpq qoN pYdw hoey vwDU Aqy bcy-Kucy Bojn nUM smytx leI sUr vDyry kwrgr hn[ rsoeI, SbjI mMfI rihMd-KUMhd, rystorYNtW,mYirj pYils dy bcy Bojn, SbJIAw dy p~qy, hrw cwrw Awid iehnW dI psMdI Kurwk hY[ g~l kI, sUr ssqI Kurwk Kw ky coKw Bwr vDwauNdy hn qy sUr pwlk dI jyb grm krdy hn[ sUr pwlx sbMDI kuJ g~lW v~l iDAwn dyx nwl ies DMdy nUM hor vI lwBkwrI bxwieAw jw skdw hY[ vDIAW j~d dy sUr / sUrIAW:swfy ikqy leI sB qoN pRBwvswlI nsl hY ieh sUr ic~ty rMg dy, lMbI sMun qy KVHy kMnw vwly huMdy hn[ sUrI izAwdw b~cy idMdI hY[ dysI nsl dy sUr Bwr G~t vDwauNdy hn qy sUrI b~cy vI G~t pYdw krdI hY[ iesqoN ielwvw imfl vweIt XwrksweIr nsl dy dy sUr vI pMjwb dy pyNfU hwlqW ivc cMgI qrHW pwly jw skdy hn[ ieh lwrj XwrksweIr sUrW qoN m~Dry k~d dy, ic~ty rMg qy muVvIN suMn vwly huMdy hn[ ieh jldI jvwn ho jWdy hn qy sKq jwn vwly huMdy hn[ sUr KrIdx leI pMjwb dy sUr PwrmW ijvyN m~lvwl (iPro z pu r ) nwBw, jlM D r, m~qy v wlw, KrV,

43

malayalam.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

gurdwspur Awid nwl sMprk kIqw jw skdw hY[ A~jklH bhuq swry ikswn vI sUrW dy b~cy vycx dy DMdy ivc l~gy hoey hn[ swfy d~Kx-p~CmI ijilAw leI m~lvwl qoN b~cy pRwpq kIqy jw skdy hn[ nvy du~D krvwauxw :sUrI Cy mhIny dI aumr ivc hyhy ivc Aw jWdI hY prMqU iesnUM 8-9 mhIny dI aumr qy jdoN iesdw vjn 80-90 iklo ho jwvy, g~Bx krwauxw cwhIdw hY[ sUrI hyhy ivc 2-3 idn hI rihMdI hY qy grmwieS dy dusry idn hI g~Bx krwauxw au~icq rihMdw hY[ hyhy dy dUsry idn hyhy vwlI sUrI nUM do vwr, iek vwr suBw dy iPr Swm nUM, g~Bx krwau[ sUrI dw grB dw smW 112116 idn huMdw hY qy iek sUey ivc l~gBg 10-12 b~cy idMdI hY[ imlwp vwly idnW ivc sUrI nUM dugxI Kurwk dyxI cwhIdI hY[ grmIAw dy mosm dy dorwn gBx krwaux qoN bwAd sUrI nUM nhwauxw cwhIdw hY[ cMgy Aqy qMdrusq b~cy pYdw krn leI mW dI Kurwk sB qoN jrUrI hY[ g~Bx sUrI dI sWB-sMBwl Aqy KurwkI pRbMD:g~Bx sUrI nUM swDI qy sMqulq Kurwk dyvo[ sUx qoN 3

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

44

www.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

hPqy pihlW du~gxI Kurwk dyvo[ sUx qoN 2 hPqy pihlQ ml~Hp rihq kro qy hPqw pihlw bwkI sUrIAw qoN v~K krn qoN pihlW lwl dvweI nUM kosy pwxI ivc imlw ky, sUrI nUM nhwaux[ sUx qoN pihlw sUrI Gbrwht mihsUs krdI hY, sU Awkwr ivc ho jWdI hY QxW ivc du~D Aw jWdw hY qy qwrW vI krdI hY[ sUrI Awpxy mMUh ivc ivCoxw lY ky b~icAw leI Gurnw bxwaux dI koiSS krdI hY[ sUx qoN pihlw sUrI Q~ly su~k vgYrw pw dyvo[ sUx ipCo ig~lI su~k bdl dyvo[ sUrI sUx leI 2-5 GMty lY skdI hY qy do b~icAw dy jMmx dw ivclw smW 15-20 imMt ho skdw hY[ sUx qoN 2 GMty ivc zyr pY jWdI hY[ sUx qoN bwAd sUrI nUM cMgI qrHW swP kr dyvo[ nv-jMmy b~icAw dI dyKBwl :nv-jMmy b~cy dy mUMh Aqy nwsW qoN jwly vgYrw swP kro[ nwVUAw srIr qoN 4-5 sYNtImItr C~f ky Dwgy nwl bMnH dyvo Aqy itMcr AwaufIn lgwau[ srdIAw ivc b~icAw dy Gurny dw qwpmwn 35 ifgrI sYNtIgryf kuJ idnW leI qy iPr 25-30 ifgrI sYNtIgryf r~Ko[ jnm qoN iek do idn bwAd A~T Bury rMg dy iq~Ky dMd k~t idau qW ik sUrI dy lyvy ,qy jKm nw krn[ iqMn idnW bwAd

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

sUrIAw dy b~cy Awps ivc rlw idau qW ik swry b~icAw nUM pUrw du~D iml sky qy pUrw vwDw ho sky[ ies kMm leI jy KuSbU vwly ipAwj dw rs b~icAw qy cMgI qrHW ml dyvo qW ik sUrIAw Awpxy b~icAw nUM pCwx nw skx[ ieh rlwaux vwlw kMm qW hI krnw hY jy sUrIAw dy b~icAw dI igxqI ivc kwPI Prk hovy, jwxI ik iek dy izAwdw hox qy dusrI dy G~t [ iqMn hPqy dI aumr jW ies qoN pihlw nr b~icAw nUM K~sI kr idau[ 6 hPqy dI aumr qy m~lHp rihq kro[ b~icAw nUM 7-9 hPqy dI aumr qy sUr dy buKwr qoN bcwau dw tIkw lgvwa[ lohy dI Gwt qoN bcwau leI 1-2 pRqISq PYirs slPyt dw Gol sUrI dy hvwny qy iCVko jW lyp kro[ k~cI jgHW qy mUMh mwrn vwly b~icAw ivc lohy dI Gwt G~t AwauNdI hY[ jdoN b~cy 10 iklogRwm dy ho jwx qW sUrI nUM A~f kro Aqy b~icAw nUM pihlI jgHw qy hI rihx idau[ ieko ijhy Bwr qy aumr dy 15-20 b~cy iek Kwny ivc r~KO[ brIifMg leI sUrW dI sMBwl :swnH sUr nUM nslksI leI 8 mhIny dI aumr qoN pihlw nw vrqoN[ 10-15 sUrIAw leI iek swnH sUr cwhIdw hY[ swnH sUr nUM nslksI leI,

45

hindi.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

KurwkI pRbMD :-

skdIAw hn qy rwSn ivc pRotin 16-18 pRqISq Aqy ku~l qwkq l~gB~g 3500 iklo kYlorI hoxI cwhIdI hY[

sUrW dI Kurwk svwdlI, jldI pcwx vwlI qy sMqulq hoxI cwhIdI hY[ ies ivc loqINdI qwkq qy pRotIn dI mojUdgI bhuq zrUrI hY[ jdoN b~cy 2-3 hPqy dy ho jwx qW auhnw nUM Tos Kurwk id~qI jw skdI hY[ b~icAw dI Kurwk ivc DwqW, ivtwimn Aqy AYNtIbwieaitk loVINdI mwqrw ivc hoxy cwhIdy hn[ vD rhy sUrW dI Kurwk ivc KlW pweIAw jw

jdoN sUr 45-50 iklo dw ho jwvy qW ies smyN G~t Anwj jW bgYr Anwj qoN KyqI s~nAqW dy bhuq swry pdwrQ rsoeI, GrW dI jUT dI vrqoN izAwdw kIqI jw skdI hY[ rwSn dI bxqr KurwkI vsqW dI auplBqw,kImq Aqy KurwkI loVW muqwibk bdlI jw skdI hY[ Anwj qoN ielwvW sUrW dI Kurwk hry nrm cwry vI idqy jw skdy hn[

sMjn nw vrqo qy hyhy ivc AweI sUrI nyVy ilAw ky, sUr dI huiSAwrI prKdy rho[

aumr

( mhIny )

Kurwk pRqI idn (iklogRwm)

2-3

0.5

3-4

1.0

4-5

1.5

5-6

2.0

6-7

2.5

nslksI vwlI sUrI

2.5

sUeI hoeI sUrI

2.5-4.0

sUr

1.5-2.0

sUrW leI Fwry :sUrW dy rihx vwly sYf swP suQry qy hvwdwr hoxy cwhIdy hn, ijQy SYf bnwauxw hovy, auh jgHw bwkI jgHW qoN au~cI hoxI cwhIdI hY qW ik brswq vgYrw dw pwxI iek jgHw iek~Tw nw ho jwvy[ ibjqI pwxI dw auicq pRbMD bhuq jrUrI hY[ sUr sKq grmI qy srdI ivc TMFIAw hvwvW qoN bcy ruhxy cwhIdy hn[ SYf ivc dovyN, C~qI qy Ax-C~qI jgHw hoxI cwhIdI hY[

cwhIdIAw hn qW ik nv-jMmy b~cy sUrI dy Q~ly Aw ky, nw mr jwx[

C~qI jgHw qy KVvIN ie~t dw PrS hoxw cwhIdw hY[ibhqr hovygw jy v~K-v~K sRyxI dy sUrW leI v~Kry-v~Kry Gr hox ijvy :-

ies jgHw b~icAw leI Gurnw vI hoxw cwhIdw jo srdIAw leI grm r~ikAw jw sky[ Gurny dw gyt Cotw hoxw cwhIdw hY qW ik isrP b~cy hI AMdr bwhr Aw-jw skx, nw ik sUrI[ sUrW dy SYf Arwmdwiek qy kMDW vgYrw mjbUq hoxIAw cwhIdIw hn[ PrS qy Fwl hoxI cwhIdI hY[ drvwjt 2.5 qoN 3 Pu~t coVy, mjbUq qy PrS dy nwl l~gvy hoxy cwhIdy hn[ KurlIAW/ cub~cy PrSI sqHw qoN lgB~g 6 ieMc au~cy Aqy 15 ieMc cOVy hoxy cwhIdy hn[

sUx leI Gr, vD rhy sUrW leI Gr aqy swnH sUr leI Gr Awid[ sUx Gr dI C~qI jgHw ivc 1025 sYNtImItr PrS qoN au~cw qy ieMnwhI kMDw qy htvIAw lohy dIAw gwrf rylz ggwauxIaw

sUrW dI shI kwrgujwrI Aqy cMgI ishq leI loVINdI C~qI QW qy Ax-C~qI jgHw bhuq jrUrI hY[ sUrW nUM rihx leI jgHw hyT ilKy Anuswr dyxI cwhIdI hY :-

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

46

malayalam.krishijagran.com


au~dmI ikswnw leI vrdwn

So mojUdw smyN Anuswr, KyqIbwVI dy shwiek DMidAw ivcoN sUr pwlx dw DMdw SurU ivc QoVI pUMjI lgw ky clwieAw jw skdw hY[ ies DMdy ivc izAwdw Krcw Kurwk dw hY[

ies DMdy qoN hor lwB ilAw jw skdw hY[ so aumId hY ik auprokq nukqy sUr pwlkW leI lwhyvMd swbq hoxgy Aqy swfy audmI sUr pwlk ienw dw BrpUr Pwiedw auTwauxgy[

so sbjI mMfI dI rihMd-KUMhd, rsoeI, rYstorYNtW, mYirj pYilsw dI jUT, hry cwry Awid dI Kurwk ivc SmUlIAq krky Kurwk ssqI kIqI jw skdI hY, qy

ikrswnI Awmdn dI bFoqrI leI ieh iek nvI pihl kdmI hY jo ik fwvwfol ikswn vIrW / BYxW leI shweI is~D ho skdI hY[

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

47

www.krishijagran.com


gokr

gokr L wX{wZyh pe; s'A g"PfNe njko s/ n"PXh :'r/Pto f;zx e/iohtkb rqkw ftek; gqfsPmkB

fJ ;bkfwe

;g/B ftu jkbKfe gokr T[; ;w/A bJh wkBskgqkgs ftP/PsktK Bkb ;zgzB BjhA j[zdk.

fJeZmk BjhA ehsk iKdk j't/rk, nop ns/ :j{dh soe d/ nXko s/ fBPeoP fJj j? fe fJe d/P iK

fues;eK d[nkok fbyhnK g[;seK ftu gokr d/ gfonktoD y/so s'A gqkgs j'D tkbk gokr d{;o/ s'A fues;eh T[g:'r d/ ;zdoG fwbd/ jB. toswkB fpbe[b fGzB j't/rk. fiBQK b'eK Bz{ gokr s'Anboih ’u d{;o/ ftPt :[ZX s'A pknd gokr^No?g ftef;s j[zdh j? T[j nkgDh :ksoktK d"okB fJ; dk ne;o j' ikD Bkb wX{wZyhnK d[nkok fJeZmk ehs/ gokr nB[Gt eod/ jB. gokrD feqnk L

dk T[g:'r wBZ[yh^njko bJh ehsk ikD brk j?.

gokr rD ’u tZy^tZy g'Pe sZs ns/ fJe

gokr^eD c[ZbK tkb/ g"fdnK d/ g[zroB Bkb

g?dk j'D tkbh Bo^gqiBe fJekJhnK jB. fJj fBT{ebhn; (noEks P[eq^e'P) j[zd/ jB ns/ gokr^eD gokrD dh gqfeqnk d/ nzsors c[Zb d/ fJ;sqh e/;o ’s/ gj[zu e/ fJ; ftu e'P^ftGkiB fJ;soh e/;o s/ jtk, gkDh iK ihtXkohnK, fiBQK ns/ bzwh Bbh pDB brdh j? i' fJ;sqh e/;o dh ftu wX{wZyhnK ;G s'A gqw[Zy jB, d/ d[nkok gj[zudk g{oh bzpkJh se iKdh j?. fJj Bbh fJ;sqh e/;o d/ j/mb/ f;o/ s/ phiXkBh (Utoh) se gj[zu e/ Go{D

j?.

g{oe njko iK n"PXh d/ ;zdoG ftu gokr dh se gj[zudh j? fiE/ Go{D d/ ‘nzve'P’ Bkb gokr dk fJj ftP/Psk ikDBk Io{oh j? fe ;kohnK fe;wK d/ ‘P[eq^e'P’ fwb e/ ;/uB feqnk g{oh eodk j?. fJ; g""fdnK s'A gqkgs j'D tkbk gokr nkws"o s/ gokr gqfeqnk dh Io{os ns/ fJe c[Zb s'A d{;o/ c[Zb se

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

48

hindi.krishijagran.com


gokr gj[zuD d/ ;kXB—jtk, ib, ehV/ nkfd dh b'V d/

fJeZmk ehsk weozd ns/ Pfjd T[bZd e/ T[;Bz{

nB[;ko gokr eDK dk ;o{g ftef;s j'fJnk j?.

frZbk eodh j?.

fJ; soQK fInkdkso g"dk^gqikshnK d/ gokreD

wX{wZyh d/ SZs/ ftu fJeZmk fJj gokr fJ;/

nkgDh pkjoh pBktN ns/ nzdo{Bh ;zouBk iK

ekoB ne;o e[M fwZmk j[zdk j?. e[M gokr eDK

g'PD d/ nXko s/ fGzBsk Bkb gSkD/ ik ;ed/ jB.

ftu gqkfeqse t;k fInkdk j[zdh j? ns/ T[BQK Bz{

fJ; frnkB dh ‘G{r'fbe tZyosk’ dk nfXn?B

weozd iK Pfjd fwbkJ/ fpK jh g?e eo fdZsk iKdk

‘g/ b hUg/ f bB' b kih’ ftfrnkB iK ‘tB;gsh

j?. gokr fJeZmk eoB d/ nkgD/ d"o/ ftu wX{wZyh

tZyosk’ dk nfXn?B ‘w?bh;'g/fbB'bkih’ ftfrnkB

fJe' ftP/P iksh d/ g"fdnK s'A gokr iK weozd

d/ nzsors j[zdk j?.

fJeZmk eodh j?. fJ; soQK T[; okjhA fJeZmk ehsk

wX{wZyhnK d[nkok gokr^;zrqfj L

gokr th eJh g"fdnK^iksh dk j[zdk j?. fJ; soQK

wX{wZyh gkbeK d[nkok fJeZmk ehsk ns/

fJeZmhnK ehshnK gokr^r'bhnK fJe' ozr dh,

ftfGzB njkoK s/ n"PXh T[g:'rK ftu nkT[D tkbk

ne;o ghbhnK iK ed/^ed/ bkb, p?ArDh, joh,

gokr c[ZbK s'A fwbD tkb/ wjhB^eDK tkbk gokr

Bkozrh nkfd ozrK dhnK j[zdhnK jB.

e[ M nbZ r j[ z d k j? . wX{ w Z y hnK c[ Z b K s' A

gokr dh G"fse ftP/Psk s/ ;zouBk L

‘jIkoK^bZyK’ gokr^eDK Bz{ fJeZmk eoe/ nkgD/

nB/e ozr, Peb s/ ;sjh pBktN d/ Bkb

g?oK s/ ;oho s/ pD/ o'wK dh wdd Bkb nkgD/ fgS/

(ftfGzB g"fdnK d/) gokr eDK dk neko 6 s'A 200

g?oK ftu T[gbpX (ftP/P ouBk) ‘gokr N'eoh’

wkJheq'B se j[zdk j?. tZy^tZy g"fdnK d/

ftu eoe/ fbnkT[Adh j?.

gokr^eDK dh gSkD ftu fJj tZyosk$ftfGzBsk yk; j[zdh j?.

fgSb/ g?oK dh N'eoh ;zouBk ftu r'bh (g?b/N) d/ o{g ftu g?e eoB bJh wX{wZyhnK c[ZbK

jkbKfe gokr eDK dh ;zouBk tZy^tZy

s'A fJeZm/ ehs/ fJ; gokr d/ Bkb nkgD/ wz{j Bkb

g"fdnK ’u nbZr j[zdh j? fJ; bJh ftfGzB gdkoEK

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

49

malayalam.krishijagran.com


gokr

s/ xNeK dhnK wksoktK ftu th Gkoh tZyosk jz[dh

gokr d/ w[Zy xNe gq'NhB s/ nwhB'^nwb,

j?. jkbKfe 40# s'A th fInkdk gq'NhB e[M

fueBkJh (t;k, s/b nkfd ns/ PZeo j?).

gqikshnK d/ gokr ftu t/yh rJh j?, go nkws"o

r"D^xNe fInkdk ftnkge s/

s/ gq'NhB dh wksok tZy^tZy gqikshnK d/ gokr

‘skfbek^2’ ftu g/P ehs/ rJ/ jB. wB[Zy bJh

eDK ftu 7H5 s'A 35# se j[zdh j?l Peo nkws"o

Io{oh nwhB' nwb (fcBkJh b?bkBhB, fbT{;BhB,

s/ 15 s'A 50# e[M tk:{^gokrD gqikshnK d/

t?bhB, nkJh;'fbT{;hB, nkoiBhB, fj;NhvhB,

gokr ftu ;Nkou 18# se j[zdk j?. n;b ’u

bkJh;hB, fwfEUBhB, fgqUBhB s/ fNqgN'c/B)

‘gokr’ s/ ‘wX{ w Z y h^;z r q f js gokr’ dh

gokr ftu T[gbpX j[zdh j?.

tZy tZy jB i'

‘gq'bhB’ dh fInkdk wksoktK d/ Bkb j'o

xNe^fGzBsk ;wMDh j't/rh. wX{wZyh ;zrqfjs (ns/ jZE Bkb ;zrqfjs)

nwhB' nwb th nB/e gqiksh d/ gokr^eDK ftu

gokr d/ ftfGzB xNeK dh n";s wksoktK

T[gbpX j[zdh j?. nB/e n?AikJhw th T[gbpX jz[d/

‘skfbek^1’ ftu fdZsh rJh j?.

jB go ‘r[b{e'i^nke;hv/B’ wX{wZyhnK d[nkok

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

50

www.krishijagran.com


gokr

skfbek^1

y[Pe gokr dk n";s ;zxNB

;zxNe

wX{wZyh d[nkok ;zrqfjs gokr (#)

jZEhA ;zrqfjs gokr (#)

1H ib (jtk ’u ;[ekfJnk gokr)

7 s'A 11

10

2H eZuh gq'NhB HHH

20 s'A 21

20

3H fwBob HHH

3

4

4H JhEo^n?e;Nq?eN (t;k)

5

5

5H ekop'jkJhvq/N ^ ;ob PZeo

36 s'A 26

3

^Gkoh PZeo

1 s'A 3

8

^;Nkou (wKv)

s'A 3

8

6H j'o (nD^fBoXkos)

28 s'A 29

43

gokr ftu fwbkfJnk iKdk j?.

gokr d/ i?t^;ohoe gqGkt ng[PN gq;fEsh gqwkD L gokr T[g:'r d/ gqGkt s/ bkG ne;o T[gbpX nftfrnkBe ;kfjs ftu pj[s fInkdk jB. nB/e b'eK B/ ;w/A^;w/A s/ dhoxekbhB

;wZf;nktK ftu ;[Xko dh ikDekoh fdZsh j?. skfbek^3 ftu nfijhnK nB/ e gq w [ Z y fpwkohnK ftu ;[Xko dh ikDekoh fdZsh rJh j?. n;b ’u fJj ;kohnK ikDekohnK ftneshrs nB[Gt ’s/ nXkos jB, fe;/ ftfrnkBe gohyD nfXn?B ’s/ nXkos BjhA.

skfbek^2

wX{wZyh d[nkok ;zrqfjs gokr d/ r"D ;zxNe ! gb/t'B'fJv; ftP/P j[zdk j?.

xZN'^xZN 8 (cb/t'B'fJv g?NoB gokr gqeko tko

! e?o'fNB'fJv

xZN'^xZN 11

! ftNkfwB

;h,Jh,ph, ezgb?e; (fBgk;hB, pkfJUNhB, g?AN'E?fBe n?f;v, okJhp'cb/ftB (ph^2) s/ gkJhNhv'e;hB (ph0)

! NoghB; ^w[es n?whB' n?f;v

;ko/

^fBT{efbe n?f;v s/ fBT{ebhU;kJhv

vhn?BJ/, nko n?B J/ ns/ j'o

n?AikJhB;

100 s'A fInkdk

tkXk fB:zsqe (rq'E o?r{b/NoI)

nkrfiB;, pqkf;z;, fipo?bhB;, feBhB; ns/ rq'E^fJBjhfpNoI<

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

51

hindi.krishijagran.com


gokr

skfbek^3 wX{wZyh d[nkok ;zrqfjs gokr d/ T[g:'r s'A bkG d/ n^ftfrnkBe dknt/ ;[Xko fJbki d/ bkG ^ ;ohoe^e;os gqsh:'rsk

gP{nK ’u e?A;o

^ gkuB feqnk^o/uB

i[ekw

^ g[Bosko[D: (foi{ftB/PB)

w[zjK;k

^ ;XkoB^g[PNsk (tkJhN/fbNh)

Bo^pzX/isk1

^ uwVh^;[zdosk

y{B dh xkN2

^ G[Zy2

jkJh pbZv gq?Po2

^ fjT{w'rb'fpB b/tb2

BkVh s/ fo;kt^fteko2

^ fbzre Pesh

c'V/ (pqi)

^ fBPgkdB ;woZEk (o/; d/ x'V/) fovh nkfd 1960

Powk s/ f;zx 1980

s'A fGzB j[zdk j?. fJj (ph pq?v) T[j G'iB j? i' bkotk s/ okfJb i?bh pDkT[D tkbhnK i[nkB^wX{wZyhnK Bz{ gokr d/ n"PXh gqGkt s/ dhoxekbhB fBohyD wksq Bo^rqzEh (gq';N/N) ;wZf;nktK ns/ nboIh d/ y[nkfJnk iKdk j?. gokr wX{wZyhnK dk g{oB^G'iB j? feT[Afe ;pzX ftu j?. gZSwh :{ogh d/PK ftu eJh djkfenK se g'q;N/N ftu ;XkoB fJzc?ePB ns/ ;'i Bkb Pfjd s'A fJbktk f;oc fJjh T[BQK dk G'iB j? fi; e?A;o se dhnK ;wZf;nktK s/ gokr d/ gqGkth Bkb T[BQK Bz{ ;zg{oB g'PD fwbdk j?. wX{wZyh gkbe fJbki d/ fBohyD s/ fues;eh gohyD gfoDkw gqkfeqse gokr ;o'sK dh ewh ekoB nkgDhnK jB. ;{o d/ pZfunK, tSfVnK, w[orh d/ u{fInK s/ wX{ w Z y hnK Bz { P[ Z X gokr, gokr g{ o e iK ehfVnK d/ gq:'rPkbk ebuoK d/ gP{^njkoK ftu gokr^;EkBkgzB y[nkT[Ad/ jB. gokr Bkb tIB tXkT[D d/ ns/ j'o bkGekoh gqGkt r?o^ftfrnkBe gqekPBK d/ nB[;ko nkws"o s/ fwb/ jB. gokr d/ E'VQh wksok ftu g'PfNe bkG ;theko ehs/ ftfrnkBe gqwkD L

n"PXh d/ o{g ftu L nboIh o'rh dh fues;k bJh gSkD ns/ P[Xsk fBPfus eoB bJh f;ZXk g"fdnK s'A gokr fJeZmk eoe/ T[;dk fBu'V (n?e;Nq?eN), j/mbh uwVh (;p e{N/Bhn;) fJzi?ePB brkfJnk iKdk j?. gokr y[nk e/ th nboIh mhe eoB dk dkntk ehsk iKdk j?, go ftfrnkBe s"o s/ fJ;dh g[PNh BjhA j?. gq';N/N ;wZf;nktK bJh wX{wZyh d[nkok ;zrqfjs gokr dhnK ;[ZehnK r'bhnK y[nkT[Dk Bh:s ehsk iKdk j?. fJe f;jswzd ;ztoXe feqnkPhb G'iB d/ o{g ftu gokr ftu gqGkth ‘nke;hiB^o'Xh’ r[D jB. g"PfNe G'iB d/ o{g ftu bkG L

iKd/ jB. fJ; Bkb fJe ;fj:'rh (f;Boi;fNe) gqGkt ;wfMnk ikDk ukjhdk j?. pj[s ;ko/ nfij/ T[g:'rh gdkoE jB i' ;XkoB njko d/ Bkb ;fj:'r eoe/ T[;dk gokr th fJ;/ soQK e[M e[ ewhnK iK n;zs[fbs ng{oshnK, P'PD iK T[g:'r Bz{ ;zs[fbs eo d/Adk j?.

nZiebQ gokr dk w[Zy T[g:'r fJe ‘njko’ iK fJe ‘njko g[{oe’ d/ o{g ftu j[zdk j?. ftfGzB gqikshnK d/ gokr dk fJe T[sw fwPoD jh gokr d/ ;zxNB dh skfbek d/ nB[o{g n";s wkBe d/ ;edk j?. gokr dh tZyosk dk ;jh wkBe fwPoD ftu fJ; d/ g'Pe sZsK d/ ;zs[bB ns/ T[;d/ ftfGzBsk d/ gq's;kje (f;Bofie) gqGkt ’u gqdofPs j[zdk j?.

wX{wZyh SZfsnK ftu fJeZmk nzfPe o{g Bkb eD o{gh gokr fi;Bz{ ‘ph pq?v’ fejk iKdk j?, fJbke/ s'A fPzrko ;wZrohnK ’u L uwVh s/ so[Dsk s/ g'Pe n;oK d/ dknftnK d/ ;zrqfjs gokr^r'bhnK s/ ;zxNB ns/ g"PfNe sZsK n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

52

malayalam.krishijagran.com


gokr

Bkb gokr Bz{ jkb ’u jh ;z[dosk^;wZroh ftu Pkwb ehsk frnk j?. fJ; d/ n?bofie n;oK dhnK th pVhnK ;zGktBktK jB. sd th, nbe'jfbe iK ib:[es gokr^fBu'V d/ fJ; soQK d/ nboih n;o dh ( ) e'Jh ;zGktBk BjhA j?. fJ; soQK d/ fBu'VK d/ n;o^;woZEk dh pj[sh ikDekoh T[gbpX BjhA j?. gqd{PD^fBrokBh bJh T[g:'r L 1980 s'A j' oj/ gohyDK s'A ikDekoh fwbdh j? fe wX{wZyhnK d[nkok ;zrqfjs gokr d/ gohyD Bkb

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

tksktoD ;pzXh gqd{PD dk nfj;k; fwbdk j?, yk;s"o s/ id'A fJBQK dk gohyD Xks{, Gkoh Xks{ ns/ fpibh ukbesk bJh ehsk iKdk j?. gqd{PDK dk r[Dh^eoD ns/ tksktoD Bkb Bw{fBnK dk ;zrqfj nkws"o s/ T[gbpX gZXshnK dh s[bBk ’u pj[s ;;sk j' ;edk j?. gokr ;zrqkje wX{wZyhnK dk T[g:'r ;zGkth ydkB s/ ft;c'Ne fJbkfenK dh gSkD bJh eoB d/ :sB ehs/ rJ/ jB. gokr ;zrqfjD L gokr r' b hnK (g? b / N ;) wX{ w Z y hnK d/

53

www.krishijagran.com


êôÈgokr ÁÅÔÅð w"B^pef;nK ftu gqt/P eod/ ;w/A jh ‘gokr o'Xe’ brke/ fJeZm/ eob bJ/ iKd/ jB. gokr ;zrqfjD dh ;woZEk w[Peb Bkb 50# s'A fInkdk j[zdh j?. Gkt gokr b? e/ xo w[VB tkbhnK wX{wZyhnK s'A 50# jh gokr o'Xe ftu o[e gKdk j?. wX{wZyh nkgD/ gokr^Gkr pukT[D bJh pVh ubke j[zdhnK jB. T[j fe;/ ;[oky iK ikbh ftu n;wkBsk dk gsk brk b?Adh j/ iK w"ek fwbd/ jh gokr No/n ftu'A b[ZN th b?AdhnK jB. e[M e[ gq;fEshnK ftu gokr^;zrqfj d/ sohe/ iK ftt;Ek wX{wZyh tzP d/ ftek ; s/ T[;d/ Pfjd T[sgkdB ekoi ftu o[ektN

S/sh j't/ 10# Bwh b/tb, iK ;zGtsk 5# s'A 8# se ;[ekT[Dk ukjhdk j?. fJe ;"yh ftXh j? fe fJe 20 tkN d/ pbp Bz{ gokr No/n d/ T[go J/Bh T[ukJh ’s/ bNek fdU fe gokr dh ;sj T[s/ 40 s'A 45 fvroh ;?b;hn; s'A fInkdk skgwkB Bk tX/. XZ[g ftu ;[ekT[D bJh gokr YeDk Io{oh j? sKfe f;ZXh X[Zg iK rowh Bk br/. gokr Bz{ UtB ftu fi; ’u Bwh brksko fBebD dh ftt;Ek j't/, ;[ekT[Dk ;G s'A uzrk j?. \gokr ;[ekT[D bJh ;G s'A tXhnk skgwkB 30 fvroh ;?b;hn; j?. ;[ekT[D dk ;wK fiE'A se j' ;e/ xZN j'Dk ukjhdk j? sKfe ftNkfwBK

pD ;ed/ jB. fJ;bJh gokr ;zrqfj d/ ;w/A ns/ sohe/ ngDkT[D ftu b'VhAdh ;ktXkBh tosh ikDh ukjhdh j?.

dk B[e;kB Bk j't/. yokp j'D s'A pukT[D ns/ r[DtZsk pDkJh oyD bJh fJeZmk ehs/ gokr Bz{ o'IkBk eZY e/ s[ozs fJe cohIo ftu oyDk ukjhdk j?.

gokr ;zrqfj ’u yk; ;ktXkBh fJj tosDh ukjhdh j? fe wX{wZyhnK ehNBkPeK Bkb gqd{fPs c[ZbK s'A gokr fJeZmk Bk eoB. gokr nkws"o s/ Bw ibtk:{ y/soK ’u gqshfdB ns/ y[Pe ibtk:{ y/soK dh s[bBk ’u xZN ;zrqfj eoBk ukjhdk j?. PekD{, T[~bh iK goihth ehfVnK d/ ;zeqwD Bkb ;[oZfyns oyD bJh gokr Bz{ ibdh ;[ekfJnk ikDk ukjhdk j? . ehVhnK th gokr^No/ n s' A gokr^r'bhnK Bz{ fbik ;edhnK jB fJ; d/ bJh ;ktXkBh tosh ikDh ukjhdh j?. ;zrqfjs gokr B{z ;[ekT[Dk L gokr o'Xe No/n ftu fJeZmk j'D wro'A fizBk n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

;[ekT[D wro'A gokr Bz{ pkjob/ gdkoEK, wX{wZyhnK d/ ;ohoe nzrK, wX{wZyh pef;nK dh rzdrh nkfd s'A ;kc eoBk j[zdk j?. sko dh ikbh Bkb pDkJ/ rJ/ fJe f;bzvo Bkb fJe gZyk i'V e/ fJj fJzsIkw j' ;edk j?. ;kXkoB U;kJh ftXh iK fJe phi ;kc eoB tkbh S'Nh wPhB th fJ; ezw bJh fJ;s/wkb ehsh ik ;edh j?. skIk cohI^;[Zek gokr L skI/ gokr Bz{ ;[oZfyns eoB dh fJe seBhe coK; d/ ;qh g?fNq; go;h v{:{ ;oN B/ 1994 ftu bZGh ns/ g/N/AN eokJh j?. fJ; ftu gokr fJeZmk

54

hindi.krishijagran.com


gokr eod/ jh cohI eo fdZsk iKdk j? ns/ ;VB o'eD bJh nke;hiB Bz{ eZY e/ BkJhNq'iB Go/ g?eNK ftu g?e eo fdZsk iKdk j?. fJ; Bkb gokr PZ[X s/ skIk nt;Ek ftu ofjzdk j?. ;kc ehsk frnk skIk gokr mzv ekoB izwe/ BkJhN'qiB Bkb g?e eoB Bkb T[gG'r se i?fte s/ g"PfNe b/tb s/ ;[oZfyns pfDnk ofjzdk j?.

ikJ/ sK xZN'^xZN fJe ;kb se ns/ ^5 fvroh ;?b;hn; s/ eJh ;kbK se fpBK r[DtZsk xNkJ/ ofynk ik ;edk j?. jkbKfe ;{oi dh o"PBh Gkt nbNok tkJhbN feoBK Bkb gokr dh g"PfNesk BPN j' iKdh j?. fJ;bJh ekb/ eZu d/ GKfvnK ftu iK mzv/ jB/o/ ;EkB s/ gokr dk GzvkoB eoBk pj[s Io{oh j?.

GzvkoB L

wkBe s/ r[DtZsk fB:zsqD l

;ftZNIob?Av s'A gqkgs nB[Gt d/ nB[;ko ;{ywihthnK s/ u/sBk d/ nXko ’s/ gokr ;XkoB skgwkB s/ v/Y ;kb se ngqhtofss ofjzdk j?. i/eo mzvh, y[Pe s/ jB/oh EK ’s/ ofynk ikJ/ sK fJBQK T[g:[es jkbsK ftu gokr d' ;kb se th ofj ;edk j?. nkgDh nk;eheoB^o'Xe feqnkPhbsk Bz{ gokr fJe ;kb ftu ne;o 59# se r[nk d/Adk j?. fJj B[e;kB ne;o fcB'fbe^xNeK d/ xZN j'D Bkb j[zdk j?. rbs sohfenK Bkb ;N'o eoB s/ gokr nkgDh g"PfNe ;woZEk Bz{ d{i/ gq'NhB :[es ykX^gdkoEK tKr s/Ih Bkb r[nk p?mdk j?. 45 fvroh ;?b;hn; s/ 10# s'A xZN (T[sw i/eo 5#) Bwh se ;[ek e/ ;{oi dh o"PBh s'A d{o oye/ gokr Bz{ ;XkoB skgwkB s/ eJh wjhfBnK se ofynk ik ;edk j?. wX{wZyhnK Bz{ y[nkT[D ns/ cb;o{g gqiBB T[s/ ehs/ rJ/ nfXn?B d/ nB[;ko fJj gokr i/eo 5 fvroh ;?b;hn; s/ cohI eoe/ ofynk

f;oc ;ftZNIob?Av s/ noiBNhBk tor/ e[M d/P jh gokr Bz{ njko ;z:'ie gdkoEK d/ o{g ftu ftXkBe wkBsk fdzd/ jB s/ T[; nB[;ko r[DtZsk wkBe s/ ;hwk fBoXkoD ehs/ jB. jkbKfe nB/e njko^fteq/sk GzvkoK s/ gokr fteoh bJh T[gbpX jz[dk j? go nwohek d/ n?cHvhHJ/H (c{v n?Av vqk n?vwfB;Nq/PB) B/ fJ; Bz{ wkBsk BjhA fdZsh j? s/ e'Jh wkBe th fBoXkos BjhA ehsk j?. n;b ’u fJj T[sgkde d/ nkgD/ fjZs ftu j? fe T[sgkdK dh r[DtZsk pDkJh oyh ikJ/. fPzrko ;wZroh ’u gq:'r bJh th ykX^gdkoEK d/ nB[;ko r[DtZsk pDkJh oyDk Io{oh j?. i?fte ;tZSsk (jkJhihB) d/ fdqPNhe'N Bkb ;{ywihth ;[oZfynk ;G s'A gqw[Zy r[DtZsk wkgdzv j?. iK Io{oh j? fe gokr dh ;{yw i?fte r[DtZsk fB:zfsqs oyh ikJ/, yk;eo ;zeqkwe ;{yw ihth ns/ T[~bh s'A ;[oZfynk e[M ftPb/PD s/ r[DtZsk wkgdzv j/mK fdZs/ rJ/ jB L

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

55

malayalam.krishijagran.com


gokr

ftPb/PD

r[DtZsk wkgdzv

! ;zt/dB^gohfynk

^ ftP/P ;[tk; s/ ;tkd e'Jh th fdqPNhrs gqd{PD Bk j't/.

! ;{ywdoPh gohfynk

^ w{b dh gohfynk (tB;gsh, G{r'fbe)

! ;{yw i?fte gohfynk

^ PekD{ b/tb t?XkfBe i?t ;tZSsk ;hwktK u j?.

! o;kfJDe gohfynk

^ Bwh dk b/tb^tX s'A tX 6 rqkw$100 rqkw gokrl ^ w[Zy xNe^ekop'jkJhvq/N, t;k, gq'NhB dk ;so^b/tb nB[;ko.

! gqd{PD

^ehNBkPe, Gkoh Xks{

ns/ ib, gqd{Pe T[d:'r.

gokr fJe wX{ w Z y h T[ s gkde j? i' wX{wZyh^gkbB Bkb j'D tkb/ gqd{PDK s'A xZN'^xZN gqGkts jz[dk j?. n;b ’u fJj tk:{^gqd{PD fit/A^Gkoh Xks{ ns/ ehNBkPeK Bkb gqd{fPs j' ;edk j?.

fgSb/ e[M ;kbK ftu iBB^e"Pb tkXk g"fdnK ns/ gokr dk gqubB tfXnk j?. fJBQK d/ wkBt^g'PD T[s/ gqGkt dk e'Jh nfXn?B jkbhA gqekfPs BjhA j?. T[gG'rsk Bz{ fJ; dh ikDekoh j'Dh ukjhdh j?.

fJ;bJh T[g:[es r[DtZsk bJh gokr nfij/ y/soK s'A fJeZmk ehsk ikJ/ fiE/ xZN s'A xZN 3 feb'whNo se e'Jh gqd{PD Bk j't/ fit/A Gkoh nktkikJh, ehNBkPe gq:'r bJh y/sh y/so, tk:{

:{ogh :{BhnB ’u “iBB^e"Pb ;ztqfXs^iht” (ihHn?wHUH) dk b/tb 10# s'A fInkdk j'D s/ ;ze/s d/D Io{oh j?.

www.marketmirchi.com

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

56

www.krishijagran.com


feqFh ikroD Zut/I y f fdb ko T[gj

feqFh ikroD

@fe;kB ekov#

VVIF

KRISHI JAGRAN

CHAMKOUR SINGH KJ/01/2017

fJe bZy dk d[oxNBk phwk feqFh T[sgkdK s/ S{N feqFh T[geoDK s/ S{N feqFh ftGkr ftu gqrshFhb fe;kBK d/ BK ns/ s;tho

s'I gkU fJe bZy dk d[oxNBk phwk ns/ Gkoh S{N Bkb eJh j'o fJBkw u[D' nkgDk ekov Important Kisan Card Important Farmer Card

(IKC) (IFC)

Very Important Kisan Card

(VIKC)

Very Important Farmer Card

(VIFC)

Very Very Important Kisan Card

(VVIKC)

Very Very Important Farmer Card

(VVIFC)

23 Years. 12 Languages. 22 States. 23 Editions. 3 Portals & 10 Million combined readership

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com, malayalam.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Facebook Followers - 5 lakh Plus, WhatsApp Members - 5 Thousand Plus


Krishi Jagran 23 Years, 12 Languages, 22 States, 23 Editions, 3 Portals, 10 Millions Readers & Social Media

https://www.facebook.com/krishi.jagran/ 1) Count on Krishi Jagran Facebook Page is 5,73,135 2) 22 Krishi Jagran Kisan Clubs on Facebook - 22 state wise & 1 main Krishi Jagran Kisan Club 3) 5,00,000 plus farmers are directly connected through Krishi Jagran Kisan Clubs 4) Facebook post reach is around 1 Crore per day 5) Separate Facebook page for Upcoming Events, Exhibitions & Seminars ( http://www.facebook.com/krishijagran.agrimedia/ )

Page - Krishi Jagran - Agriculture World - krishi Jagran Hind i - Krishi Jagran-

Companies Products

- Krishi Jagran-

Likes

& Promotions

Conference, Exibitio ns Seminars & Works hop

Kerala

Followers Max. Po st Reach 5,75,688 2,00,56,563 9,785 2,36,073 11,771 1,65,994 2,352 92,400

4,20,445 9,600 11,376 2,305 7,211

7,287

1,23,843

4,151

4225

1,00.282

WhatsApp Groups's Details +91 9891405403 State wise and district wise ( Selected ) krishi Jagran whatsApp groups (635)

States

District groups States

State Wise Jammu and Kasmir Himchal Pradesh Madhya Pradesh Chha sgarh Haryana U ar Pradesh Rajasthan U arakhand Jharkhand Bihar Gujarat Maharashtra

23 22 12 51 27 21 72 33 13 24 38 33 36

Punjab Oisha Assam Sikkim Goa Manipur Meghalaya Tripura Arunachal Pradesh Tamil Nadu Telangana Kerala Andhra Pradesh

District groups 20 30 33 4 2 16 11 8 16 32 31 14 13

Data relevant to that particular state will be shared on whatApp groups ACCORDING TO IRS 2018, TOTAL READERSHIP OF MAGAZINES HAS


Social Media PLATFORM us

us

us

us

us

Krishi Jagran Mobile App Krishi Jagran perfectly fits in the world of Internet, with its newly launched “krishi jagran app”. All the latest news, corporate information, commodity updates, weather dynamics, Job availability, university releases and much more renders what farmers and the agri-stakeholders seek at a single tap.

You Tube Channel h ps://www.youtube.com/channel/UCy5uIHLkQrHYd6Dj8CsqHrw You are welcome to share any Interviews Advertisement

Success Stories Documentary

videos on our YouTube channel

Linkedin https://www.linkedin.com/in/krishi-jagran-41120680/ Twitter https://twitter.com/krishijagran

Instagram https://www.instagram.com/krishijagran/

GROWN TO 78 MILLION IN IRS 2014, WHICH IS A WHOPPING

95%

INCREASE.


Gft~y

wkou

wkf;e Gft~y

2018

w/P

foPG

fwE[B

wjhB/ d/ P[o{ ftu Bt/A ezw dk P[G nozG eoB bJh s[;hA T[s;kfjs oj'r/. ;oho ns/ wB dh f;js th s[jkv/ fJ; T[s;kj Bz{ d[ZrDk eo d/t/rh. fwZsoK ns/ foPs/dkoK Bkb w/b^fwbkg tkb/ gq'rokwK ftu ikDk g? ;edk j?.

xo d/ w?ApoK Bkb s[;hA Io{oh ftuko^tNKdok eo'r/. xo dhnK ;iktN s/ j'o ftfPnK ftu pdbkt eoB bJh s[jkvh o[uh tX/rh. wK Bkb skbw/b uzrk oj/rk.

gfotko s/ eko'pko bJh fJj wjhBk s[jkv/ bJh uzrk phs/rk. d'jK fgVK ftu Io{oh ftfPnK d/ ;pz X ftu uouk s' A pknd fBoDkfJe ;fEsh pD ;edh j?.

eoe

f;zx

ezfBnk

s[ j kvk tshok fBnKg{ o B oj/rk. fBoXkos ehs/ rJ/ ezwK Bz{ eoB dh gq/oBk fwb/rh. jkbKfe fBokPk j' ;edh j? go fJ; Bz{ nkgD/ T[s/ jkth Bk j'D fdU. f;js dk fXnkB oy'.

wjhB/ d/ nozG ftu ;ohoe s/ wkBf;e fpwkoh s/ p/u?Bh wfj;{; j' ;edh j?. r[Z;k fInkdk ofjD ekoB fe;/ Bkb r[Z;/^frb/ ;zGktBk j?.

Bt/A ezw ns/ :ksok bJh ;wK ;jh BjhA j?. r[Z;/ dh GktBk Bz{ SZv e/ fgnko s/ nkgD/gB dk ftT[jko eo'. f;js dh yokph s/ p/u?Bh wfj;{; eo'r/.

s[bk

ftqPue

XB[

wjhB/ dh P[ o { n ks nBz d wJh oj/rh. ftukoK ftu ekjbg[D/ s/ nfXeko dh GktBktK wB ftu ofjDrhnK. nkofEe bkG s/ :ksok dh ;zGktBk j?. wjhB/ d/ nZX ’u fe;/ Bkb pfj; j'D dh ;zGktBk j? fJ;bJh p'bukb s/ ekp{ oy'.

fdwkrh ezwK Bz{ eoB bJh s/ iB^;zgoe pDkJh oyD bJUh fJj wjhB/ mhe oj/rk. S'Nh :ksok dh ;zGktBk j?. XB ;pzXh nk:'iB eob bJh ;wK P[G j?.

;ohoe s/ wkBf;e f;js gqsh ;zGb e/ oj'. fInkdk fwjBs wro'A ezw ftu ;cbsk fwb/ sK fBokP Bk j'Dk. :ksok Bz{ Nkb'. B[e;kB dh ;zGktBk j?.

weo

e[zG

whB

fJ; wjhB/ s[;hA e[M finkdk ;zt/dBPhb oj'r/. s[jkvh GktBk Bz{ th m/; gj[zu ;edh j?. rZvh ubkT[D ;w/ A fXnkB oy' . fttkd tkb/ ftukoK, ftT[jko ns/ nk:'iBK s'A d{o oj'.

Io{oh ezwK bJh c?;bk Bk bU, ;wK mhe BjhA j?. Bt/A ezw dh P[o{nks bJh ;wK nB [e{b j?. jkbKfe s[jkvh wkBf;e p/u?Bh ftu tkXk ;zGt j?.

fJ; wjhB/ nkgD/ ;[nkoEh ;[Gkn Bz{ SZv e/ j'o ftfPnK pko/ ftuko eo' . xo^gfotko ns/ eko'pko ftu ;ekokswe ftT[jko ngBkT[D Bkb wkj"b s[jkv/ gZy ftu ofj ;edk j?.

feqPh ikroD

;p;eqkJhp eo' d[BhnK dh ;G s'A fInkdk gVQh ikD tkbh g~fsqek feqPh ikroD d/ gzikph nze ’u gVQ' y/sh^pkVh, pkrtkBh, w~Sh gkbB, gP{ gkbB, w[orh gkbB, g'bNoh, ;N~v ckofwzr, wPo{w T[sgkdB, c[~b T[sgkdB, fJzNo eqk~fgzr, f;zukJh :'iBk s/ j'o ;oekoh :'iBktK ;fjs ezgBh ;wkuko nkfd Bkb i[VhnK \poK bJh ngv/N ofjD bJh gVQd/ oj' feqPh ikroD

nrbk nze ;p;eqkJhp eokT[D, fJPfsjko s/ y/sh ;wkuko gqekPs eokT[D bJh feqgk ;zgoe eo' Rahul :9891339440

n?ZwHJ/H;hH feqPh ikroD wkou 2018

60

Hema : + 91 9891311155

hindi.krishijagran.com



FOR THE BENEFIT OF FARMERS, KRISHI JAGRAN GLOBAL M.C. Dominic

+91-9654 193 353

Shiny Dominic

+91-7838 776 057

dominic@krishijagran.com shiny@krishijagran.com

M.G. Vasan

+91-9313 301 029

sanjay@krishijagran.com

D.D. Nair

+91-7903 729 9830

ddnair@krishijagran.com

Gavrilova Maria

+91-7927 305 8626

maria@krishijagran.com

Chander Mohan

+91-9891 334 429

cmohan@krishijagran.com

Ratna M. Sharan

+91-9891 956 956

ratna@krishijagran.com

Harsh Kapoor

+91-9891 724 466

harsh@krishijagran.com

KRISHI JAGRAN in Limca Book of Records

ALL INDIA EDITORIAL - editor@krishijagran.com K.T. Chandy

+91-8543 005 209

Ajith Kumar V.R.

+91-9891 899 064

ktchandy@krishijagran.com ajith@krishijagran.com

Dr. B.C. Biswas

+91-9891 729 991

bcbiswas@krishijagran.com

Dr. Mahendra Pal

+91-9426 085 328

mahendra@krishijagran.com

Suresh Muthukulam

+91-7356 914 141

suresh@krishijagran.com

Dr. P. Bhattacharyya

+91-9051 915 839

paritosh@krishijagran.com

Jayakumar

+91-9632 836 949

jayakumar@krishijagran.com

Shanmugam

+91-9313 301 029

shanmugam@krishijagran.com

Balaswamy

+91-9182 674 010

balaswamy@krishijagran.com

Karthika

+91-7356 603 963

karthika@krishijagran.com

Imran Khan

+91-9582 957 538

imran@krishijagran.com

Vibhuti Narayan

+91-9891 828 266

vibhuti@krishijagran.com

Sandip Kumar

+91-9931 838 846

sandip@krishijagran.com

Dr. Sangeeta Soi

+91-9891 123 722

sangeeta@krishijagran.com

Monika Mandal

+91-9891 755 566

monika@krishijagran.com

Sameer Tiwari

+91-9891 660 044

sameer@krishijagran.com

Sreeja S. Nair

+91-7356 603 963

sreeja@krishijagran.com

Rishav

+91-9891 614 614

rishav@krishijagran.com

Ritik Ranjan

+91-9891 729 800

ritik@krishijagran.com

MARKETING - advt@krishijagran.com Sanjay kumar +91-9313 301 029

sanjay@krishijagran.com

RINKI PUNDIR 9999147833 rinki@krishijagran.com

SOCIAL MEDIA-

Farha Khan

+91-9891 724 495

farha@krishijagran.com

K.J. Saranya

+91-9811 758 683

saranya@krishijagran.com

PRE-PRESS- prepress@krishijagran.com Yogesh Kumar +91-9891 668 636

yogesh@krishijagran.com

Atul Batham

+91-9891 006 635

atul@krishijagran.com

Nasim Ansari

+91-9891 886 622

nasim@krishijagran.com

LEGAL OFFICERS James P. Thomas

+011-2651 1848

info@krishijagran.com

H. ASUMUDDIN +011-2651 7923 ACCOUNTS- accounts@krishijagran.com

info@krishijagran.com

Abdus Samad

+91-9891 889 588

samad@krishijagran.com

CIRCULATION- circulation@krishijagran.com Nishant Taak +91-9953 756 433 +91-9891 339 440

rahul@krishijagran.com

Prashant Sharma

+91-9891 263 263

prashant@krishijagran.com

Furkan Qureshi

+91-9891 223 340

furkan@krishijagran.com

Pappu Ray

+91-8447 527 367

pappu@krishijagran.com

Pawan Kumar

+91-9891 311 166

pawan@krishijagran.com

Tarun Thakur

+91-9891 883 231

tarun@krishijagran.com

Sujit Pal

+91-9891 899 197

sujit@krishijagran.com

Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170

Mohd. Owais 9891443388 owais@krishijagran.com

MEGHA SHARMA 9891668292 megha@krishijagran.com

nishant@krishijagran.com

Rahul Singh

23 Years. 12 Languages.

SARA KHAN 9953720233 sara@krishijagran.com

22 States. 23 Editions. 3 Portals & 10 Million combined readership

Email : info@krishijagran.com

Web: www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com, malayalam.krishijagran.com

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com, circulation@krishijagran.com

Facebook Followers - 5 lakh Plus, WhatsApp Members - 5 Thousand Plus

info@krishijagran.com, editor@krishijagran.com, advt@krishijagran.com

HEAD OFFICE: 60/9, 3rd Floor, Yusuf Sarai Market Near Green Park, Metro Station, New Delhi-110016 Mob. 9313301029 I Email: info@krishijagran.com www.krishijagran.com

KERALA: A5, Elankom , Gardens, Vellayambalam, Sasthamangalam. P.O., Thiruvanathapuram-695010 Phone O417-4059009 I Mob. 7356914141 I mail: malayalam@krishijagran.com KARNATAKA: 1st Floor,33/3, B M Mansion, Geddalahalli, Sanjay Nagar, Main Road, RMV second stage, Bangalore -560094 Mob. 7356603960 I Email: Kannada@krishijagran.com


REACHING WORLDWIDE To Reach Rural India-Advertise in

KRISHI JAGRAN and Global through

AGRICULTURE WORLD & www.krishijagran.com, hindi.krishijagran.com, malayalam.krishijagran.com

CHUNKI BHUTIA 9891655888 chunki@krishijagran.com

HEMA SHARMA 9891311155 hema@krishijagran.com SANDIP KUMAR 9931838846 sandip@krishijagran.com

Mohd. Owais 9891443388 owais@krishijagran.com

POONAM BISWAKARMA 8447527318 poonam@krishijagran.com DR. P. BHATTACHARAYYA 9051915839 paritosh@krishijagran.com

KAVALI SHIVAPRASAD 9866624025

shiva@krishijagran.com

KJ READER PROFILE

JAYAKUMAR 9632836949 jayakumar@krishijagran.com

Supporting

KJ SARANYA 9811758683 saranya@krishijagran.com

ASLAM RASOOL KHAN 8075839811 aslam@krishijagran.com

Rabindra Jana

+91-9891 334 425

rabindra@krishijagran.com

Devendra Singh

+91-9891 339 310

devendra@krishijagran.com

Jagdish Jana

+91-9999 141 933

jagdish@krishijagran.com

S.Gopakumar

+91-9387 931 495

sgopa@krishijagran.com

Manoj Kumar

+91-8588 998 437

manoj@krishijagran.com

Pulak Kar

+91- 9007 457 638

pulak@krishijagran.com

circulation@krishijagran.com, jobs@krishijagran.com TAMIL NADU: Sudarasan's Tharanis Orchid 654 - E Trichy Road, Singanallur, Coimbtore - 641005 Mob. +91 9811758683 I Email: tamil@krishijagran.com

BIHAR: F-29, Pushpanjali Complex, 1st Floor, Opposite S K Puri Check Post, Boring Road, Patna -800001 Email: hindi@krishijagran.com I Mob. 9891667686

WEST BENGAL: 265, Netaji Colony, Near Baranagar thana, BT Road, Opposite to High School and Beenapani Club, Kolkatta- 700090 Mob. 9674853530 I Email: bengali@krishijagran.com

TELANGANA: H.No. 301, 3rd Floor, R.K Apartments Barkatpura, Hyderabad -500027 Email: telugu@krishijagran.com I Mob. 7356333241


S EQ TA U FF IR ED

STAFF REQUIRED R

KRISHI JAGRAN

the pulse of rural india

Krishi Jagran, World's Largest Circulated Multilingual Agri Rural Family Magazine with 12 Languages (11 Indian & 1 Global), 23 States, 3 Portals – 10 Million combined readership (Krishi Jagran Hindi, Punjabi, Gujarati, Marathi, Kannada, Telugu, Bengali, Assamese, English (Agriculture World), Tamil, Odia and Malayalam)  

Trainee Executives (120) Marketing Executives (60)

KRISHI JAGRAN GROUP OF PUBLICATIONS Staff Required for all State Capitals Marketing Team

 

Marketing Managers (21) General Managers (4)

The person should be graduate, smart, well mannered with excellent communication skills in respective vernacular languages and English. For 2nd and 3rd positions experience in the same field is must. Trainee need not be graduate but must have keen interest for a career in marketing. If you think you are the right person.

 

Journalists (21) Reporters (42)

Editorial Staff ...... ...... ............ ...... ............ ..... ...... ...... ..... .....

 

Translators (12) Editorial Staff (12)

To strengthen our editorial team we are looking for fresh talents. The candidate should be graduate from a renowned university and should have flare to write. Knowledge of different Indian Languages will be an added advantage.

Freelance Journalists: We welcome journalists who want to contribute to our publication as well as portal. The remuneration will be attractive.

Io{os j? fIbQk gZXo bJh w?B/io, n?rIhfeT{fNt dh Io{os j?

fIbQk wkoehfNzr ekoiekoh L (f;Zfynk :'rsk$nB[Gt 3^5 ;kb) T[whdtko xZN'^xZN phHJ/H gk; j't/ ns/ y/sh ftu yk;eo phi, ehNBkPe, ykd s/ y/sh wPhBoh nkfd dh wkoehfNzr ’u xN'^xN 3 s'A 5 ;kb dk nB[Gt oyd/ j'D. T[whdtko dk gqrshPhb fe;kBK Bkb w/b^i'b ns/ ikDekoh j'Dk bkIwh j?. sBykj ns/ j'o g?e/I brGr fJe bZy o[gJ/ ;kbkBk j'Dr/. ;EkBe wkoehfNzr ekoiekoh L (f;Zfynk :'rsk s/ nB[Gt) T[whdtko ;EkBe fe;kBK Bkb rZbpks eoB ftu ;woZE j't/. b'eK se nkgD/ ftuko gj[zukT[D dh ebk ’u wkfjo j't/. xZN'^xZN 10thA ebk; gk; j't/. nB[Gt xZN j'D s/ th i/eo s[jkv/ ’u ezw eoB dh fdqVQ fJZSk Pesh j? sK s[;hA th ngbkJh eo ;ed/ j'.

To Apply -

Email: jobs@krishijagran.com

KRISHI JAGRAN 60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 110016 Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: info@krishijagran.com, www.krishijagran.com


ne e e m

Krishi Jagran Gr elco W Delegation to Agritech Israel, Tel- Aviv

In association with

Package Highlights

The Agritech Advantage     

 

Learn about solutions for agricultural challenges Find partners for projects and business ventures Discover the technologies that will address your most pressing problems Raise your public profile and build your brand image Meet colleagues, solution providers, potential customers, and other decisionmakers – on a global level Advance your career through networking and education Leverage your time in a single, cost effective forum for professionals in the industry

Stay at finest hotel

Fly the best of airlines : Ex Delhi & Ex Mumbai

Daily buffet breakfast

All transfers in luxury coaches

Daily dinner at Indian restaurant

Must see sightseeing

Israel visa assistance

Service of Yatra professional tour manager

North & West India Chander Mohan, 9891334429, cmohan@krishijagran.com Ratna Manjari Sharan, 9891956956, ratna@krishijagran.com Dr. Sangeeta Soi, 9891123722, sangeeta@krishijagran.com South India Ajith Kumar V.R (Kerala), 9891899064, ajith@krishijagran.com R. Jayakumar (Karnataka), 9632836949, jayakumar@krishijagran.com East India Paritosh Bhattacharyya, 9051915839, paritosh@krishijagran.com

Contact Information




Published on 24th & Posted on 26-27 at NDPSO in Advance Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.