2
I Handleiding
TOK TOK handleiding Als deze handleiding leest, ben u de trotse bezitter van een TOK TOK-kippenhok. En omdat een TOK TOK zowel een fijn hok wil zijn voor de kippenhouders, als voor de kippen, geven we u naast een gebruiksaanwijziging voor het in elkaar steken, ook wat extra informatie mee. Enkele aspecten die aan bod komen zijn voeding, inrichting van het ren, gewoontes van de kip en tips over het houden van kippen. Op deze manier willen we samenvatten hoe u het leven van uw kip zo aangenaam mogelijk maakt. Enkel gezonde kippen voelen zich goed in hun pluimen en hun hok. Hierdoor kan u ten volle genieten van uw nieuwe huisdieren als legkip en afvalverwerker.
Handleiding
I3
over kippen De kip (Gallus gallus domesticus) stamt af uit de familie van de fazantachtige. Op aarde leven er ruim 52 miljard kippen (zeven maal het aantal mensen), Hiermee is de kip de meest voorkomende vogelsoort.
SOORTEN KIPPEN Twee types Er zijn legkippen en mesthaantjes. Legkippen kiest u wanneer u de kip wil houden voor zijn eitjes en als afvalverwerkers. Mesthaantjes voert u gedurende enkele weken vet waarna u ze kan slachten. Verschillende rassen Kippenrassen kan u in twee grote categorieën onderverdelen. Enerzijds zijn er raskippen en anderzijds de hybriden. Hybridekippen worden doelgericht gekruist zodat deze bepaalde eigenschappen hebben van verschillende rassen. Raskippen leggen nooit zoveel eieren als een
Zwarte legkip 4
I Handleiding
Langshan
hybridekip. Daarom zijn dit eerder industriële kippen. Raskippen zijn wel veel sterker en ook op vlak van schoonheid hebben ze meer te bieden.
GEWOONTES Kippen zijn constant in beweging Alleen op een hete zomerdag en ‘s avonds durven ze eens te gaan zitten. Het is dus belangrijk dat de ren leuk wordt ingericht zodat ze kunnen scharrelen. Keuken- en tuinresten zijn een goed begin. Maar ook bladeren en houtsnippers zorgen dat de kippen steeds blijven scharrelen, zeker als u er dagelijks een handvol graan tussen gooit.
Plymouth Rock
Rhode Island Red
Eén keer per jaar ruien kippen Aan het einde van de zomer of in het begin van de winter vindt de rui plaats. Het verenkleed wordt vernieuwd en dit neemt enkele weken tijd in beslag. Tijdens (en eventueel na) de rui legt de kip geen eieren omdat dit zoveel energie in beslag neemt. Voorzie op deze momenten steeds voldoende voedsel. Het kan ook zijn dat ze later op het jaar ruien en de hele winter geen eieren leggen. Pikorde Net als hanen bepalen kippen ook een rangorde. Een kip mag enkel andere kippen pikken die lager als haar in de rangorde staan. Indien het ren te klein is, ziet de kip met de laagste rang hier van af. De pikorde wordt bepaald wanneer kippen zich in een nieuw hok vestigen of wanneer er kippen worden toevoegd. Dit bepalen duurt enkele uren of dagen. Tip: voeg nieuwkomer ‘s avonds toe, want s’morgen worden ze beter aanvaard. Een dagelijks stofbad Wanneer kippen voldoende plaats hebben, nemen ze dagelijks een stofbad om hun pluimen proper te houden en luizen, vlooien en mijten te verwijderen. Dit doen ze door een kuiltje te maken in de grond en het zand en stof over hun veren te verspreiden. Nadien schudden ze zich uit.
Araucana
Legham
Elke dag één ei Een ei is een vrouwelijke geslachtscel en de bijhorende voeding, die niet bevrucht werd door een manelijke eicel. (Anders zou er een kuiken ontstaan). Omdat het leggen van een ei gemiddeld anderhalf tot twee uur duurt, is het belangrijk dat de kip zich op zijn gemak voelt. Daarom zal ze steeds opzoek gaan naar een ruime, rustige, donkere en veilige plek. Voorzie op deze plek steeds van wat stro, hout- of papiersnippers zodat de eierschalen zo proper mogelijk blijven en de kippen er zacht kunnen zitten. Het is belangrijk dat u dagelijks eieren gaat rapen. Anders bestaat de kans dat een kip proeft van haar eigen ei en dit zelf opeet. Kippen communiceren met elkaar De taal bestaat uit zo’n dertig tot veertig verschillende woorden en ze leren deze voor ze geboren worden. Kippen en kuikens kunnen door de eierschil heen, communiceren. Hun taal bevat onder andere waarschuwingen. Zo maken ze een soort piepend en krakend geluid als er een roofvogel in de lucht vliegt...’een luchtalarm’ en maken ze het typische ‘tok tok-geluid’ wanneer ze voedsel vinden, vergelijkbaar met ‘Hoera!’..
Wyandotte
Silkie Handleiding
I5
waarom kippen houden? ENKELE VOORDELEN VAN HET HOUDEN VAN KIPPEN Kippen zijn goede afvalverwerkers. Kippen zijn alleseters. Naast het basisvoedsel bestaande uit granen eten ze alle keukenresten en groenvoer zoals gemaaid gras en onkruid. Hierdoor hebt u geen GFT-container meer nodig Elke dag verse eieren Verse kippeneieren zijn gezonder dan eieren uit de winkel, die chemische stoffen van krachtvoer kunnen bevatten. Kippenmest voor uw tuin te onderhouden Kippenmest (dat verschillende voedende bestandsdelen bevat zoals stikstof), kan u verwerken tot compost. Uitstekend voor uw tuinplanten! Leven in de tuin Kippen houden van scharrelen, een hele dag door. Hierdoor kan u ze inzetten om uw tuin onkruid- en slakkenvrij te houden. Een band met de natuur Wanneer u uw kippen elke dag bezoekt, zullen ze ook afhankelijk van u worden. Van u of van uw kinderen. Kippen houden leert kinderen om hun verantwoordelijkheid te nemen, respect te tonen voor de natuur en er zorg voor te dragen.
6
I Handleiding
ENKELE AANDACHTSPUNTEN Voorzie voldoende ruimte Een te kleine ren kan leiden tot geuroverlast. Reken zo’n 2m2 per kip voor de ren. Hou minstens twee kippen Kippen zijn sociale dieren en hebben nood aan gezelschap. Zorg voor beschutting tegen weer en wind Naast voldoende buitenruimte hebben ze ook bescherming nodig tegen slecht en goed weer. Voorzie ook een binnenhok of afdak, waar al uw kippen in passen. Kippen kunnen soms vliegen Wanneer kippen niet geleewiekt of gekortwiekt zijn, kunnen ze meestal vliegen. Wanneer ze ontsnappen kunnen ze voor heel wat schade zorgen in uw (moes)tuin. Kippen houden vraagt tijd Kippen hebben aandacht en verzorging nodig. Zo moet u elke dag eieren rapen, hen eten en drinken geven en van tijd tot tijd het hok uitmesten en de kippen controleren op parasieten. Kippen houden mag niet overal Ga na bij uw gemeentebestuur of het houden van kippen toegestaan is in uw wijk/straat.
de haaN Wanneer u kippen neemt kan u ook kiezen voor een haan. Maar dit is geen must. Kippen leggen ook eieren zonder een haan. Een haan heeft enkele nadelen. Zo kan zijn gekraai erg luid en storend zijn en zijn sommige hanen erg agressief (opgelet dus met kleine kinderen!). Als u natuurlijk kippen wil kweken is hij wel onmisbaar. Reken dan één haan per vier kippen, bij minder kippen kan een driftige haan een kwelling zijn voor de kippen. Meerdere hanen samen in één hok leidt onvermijdelijk tot vechtpartijen.
Handleiding
I7
wat eten kippen? Kippen hebben nood aan energierijk voedsel. Ze hebben nood aan mineralen, vitaminen en eiwitten. De eiwitten zijn vooral belangrijk voor de legkippen. Eiwitten zijn terug te vinden in legmeel en bodemorganismen. Calcium is noodzakelijk voor de aanmaak van eieren.
KEUKENAFVAL EN KIPPENVOER Dagelijks keukenafval bevat veel verschillende voedingstoffen en is daarom ideaal. Vul dit aan met zo’n 65 g kippenvoer, dat u bij de dierenzaak vindt, per kip per dag. Geef wel niet meer keukenafval dan wat tegen de avond opgegeten wordt en verwijder de overschot uit het hok, want dit trekt ongedierte
8
I Handleiding
aan. U kan kiezen of u dit in één portie per dag geeft of in kleinere porties doorheen de dag.
INSECTEN EN GROEN Kippen hebben ook behoefte aan levend groen en insecten die ze tijdens het scharrelen vinden. Besef wel goed dat u onrechtstreeks het voedsel ook binnenkrijgt via de eieren. Daarom is het extra belangrijk dat u oppast voor giftige producten en ziektekiemen.
WEL
Schillen en bladeren van groenten en fruit, oudbakken brood, rauwe aardappelschillen (in beperkte mate). Restjes van bereid voedsel: gestoofde groenten, gekookte aardappelen en frietjes, rijst, resten van soep, pitten van tomaten, courgettes en meloenen… Onkruid en gemaaid gras vinden ze ook een lekkernij. Let op: lang onkruid bundel u best zodat ze makkelijk kleine stukjes kunnen pikken en te lang gras geeft u best ook niet omdat ze hier anders in kunnen stikken.
niet
eieren Een legkip legt 250 eieren in zijn eerste legjaar. Nadien vermindert de leg. Na vijf jaar is dit aantal zelfs gehalveerd.
BRUINE, WITTE EN GROENE EIERSCHALEN Een kippenei (50 à 60 gram) bestaat uit 10% schaal, 70% water, 13% eiwit, 12% vet en 1% mineralen en vitaminen. De kwaliteit en samenstelling is onafhankelijk van de kleur van het ei.
HOE BEWAREN? Uienschillen en preibladeren, schillen van bananen en citrusvruchten, beschimmeld fruit en brood, groene aardappeldelen, beenderen, kiwischillen, te vette, pikante of zoute etensresten, sauzen, vlees en vis, charcuterie, restjes van kaas…
Eieren bewaren doet u best op een donkere plaats met een temperatuur tussen 7°C en 13°C. Hierdoor blijven ze gemakkelijk 6 weken goed. Tip: kuis bevuilde eieren eerst af met een droge of licht vochtige doek (een te nat doek zorgt voor bacterieën en schimmels die door de poriën van de schaal naar binnen kunnen). Handleiding
I9
de ren De ren is de plaats waar de kippen overdag rondscharrelen. Voorzie minstens 2m² per kip. Groter is natuurlijk beter! U kan ook een ren voorzien en ze af en toe laten scharrelen doorheen de hele tuin.
OPPERVLAKTE Grasmatten in het hok? Voor een hok met grasmatten moet u rekenen op 15m2 per kip. Het is ook beter als het ouder gras is, omdat dit beter bestand is tegen gescharrel. Modderpoelen Deze zorgen ervoor dat kippen sneller ziek zijn en kunnen voor geurhinder zorgen. Vermijd deze door een dikke laag houtsnipper of haksel in het ren te strooien. www.kippenforum.nl
WANNEER ER ROND HET HOK EEN GEURTJE HANGT, WIJST DIT MEESTAL OP EEN TE KLEIN OPPERVLAKTE!
10
I Handleiding
SCHARRELBAK Een scharrelbak of compostbak in het hok zorgt ervoor dat kippen extra plezier hebben aan het keukenafval door de wormpjes en andere insecten die hier in leven. Ook zorgt een scharrelbak ervoor dat het keukenafval niet doorheen het hele ren wordt gestrooid en blijft het gras dus langer goed.
STOFBAD
REGEN EN ZON
Voorzie een stukje zandgrond Kippen genieten enorm van een stofbad. Dit is hun manier van wassen en parasieten te vermijden. TOK TOK is voorzien zodat de kippen altijd een droog stukje zand kunnen vinden. Wanneer u last hebt van een zware grond kan u eventueel nog een extra bak voorzien met afdak waarin u fijn zand voorziet.
Kippen leven oorspronkelijk in bossen waar ze redelijk goed beschermd zijn tegen regen en zon. Daarom is het belangrijk dat ze deze bescherming ook kunnen vinden in het hok. TOK TOK zorgt hier al goed voor, maar wat extra bescherming zoals struiken en bomen zijn ook steeds welkom. Deze doen dan ook ineens dienst als windscherm.
Handleiding
I 11
kippen op stok Een goede zitstok zorgt ervoor dat kippen in de juiste houding slapen. Wanneer kippen niet zelf op stok gaan, moet u ze zelf op stok zetten wanneer het begint te schemeren. Na enkele keren leren ze het wel.
BLOEDLUIZEN Insmeren met olie De zitstok wordt bevestigd op twee lange bouten. Wanneer u de bouten geregeld eens insmeert met biodiesel, ma誰solie of vet blijven de bloedluizen hier tegen plakken. Daardoor kunnen ze niet tot bij de kippen geraken en zullen ze dus niet lang overleven. Dit is enkel een preventieve maatregel. Controleer dus regelmatig of de kippen echt geen last hebben van bloedluizen of andere soorten luizen.
mest
12
I Handleiding
Om de kippenmest te verwerkten tot compost moet u extra structuurmateriaal toevoegen zoals stro, snoeihout, dennennaalden of ander groenafval. Zo kan er voldoende zuurstof bij de mest. Het is niet voldoende om structuurmateriaal als bodembedeking te gebruiken. Composteren komt erop neer om om een evenwicht te vinden tussen een goede beluchting en vochtigheid.
verzorging DAGELIJKS
WEKELIJKS
Het is belangrijk om elke dag minstens één keer bij de kippen langs te gaan
Wekelijks of tweewekelijks moet het hok worden schoongemaakt, zodat kippen niet in hun eigen uitwerpselen moeten rondlopen. Benut dit moment om de kippen te controleren op parasieten.
»» Controleren op voldoende drinkwater »» Keukenresten en graan uitstrooien in het ren (niet op één plaats, kippen genieten van het scharrelen!) »» Eieren rapen »» Controleren of er niets scheelt »» Dagelijks contact en praten tegen de kippen zorgt ervoor dat ze u herkennen. ‘s Avonds Kippen gaan graag slapen met een volle maag. Dus het is ook aangeraden om ze ‘s avonds ook nog wat keukenafval te brengen of een handvol graan. U kan op dit moment ook inneens de eieren rapen. Poortje afsluiten Wanneer u het nodig vindt, kan u het hok elke avond gaan afsluiten wanneer de kippen op stok zitten. Maar dan mag u natuurlijk niet vergeten om ‘s morgens ook het deurtje terug te openen. Kippen zijn namelijk wakker vanaf dat het licht wordt. Wanneer u last hebt van marters, vossen of andere roofdieren kan u ook altijd een automatische hoksluiter aanschaffen. Het is eenvoudig om deze te monteren in de TOK TOK.
WINTER Zorg tijdens de wintermaanden dat de kippen niet constant in de modder lopen. Dit probleem kan eenvoudig worden opgelost door houtsnippers of haksel in het ren te strooien.
ZOMER Tijdens de zomer kunnen kippen meer last hebben van parasieten. Bloedluizen Bloedluizen zijn één of twee millimeter doorsnede en zijn vooral ‘s nachts actief. Ze zuigen bloed uit de kippen. De enige oplossing hiertegen zijn insecticiden. Vederluizen Deze bruine langwerpige insecten leven op de kip. U kan deze zien door onder de pluimen te kijken. Deze kan u ook uitroeien met insecticiden. Kalkpootmijten Kalkpootmijten kruipen tussen de schubben van de poten. Deze kan u ontdekken, doordat de kip anders begint te lopen (omdat haar poten dik en ruw zijn). Uitroeien kan door de poten in te smeren met olie en ze hiermee te verstikken.
Handleiding
I 13
de omheining De omheining heeft twee doelen, namelijk de kippen binnen houden en ongewenste bezoekers buiten houden.
Kippen beschermen: mogelijkheid 1 Een degelijk beveiligde kippenren met de omheining deels ingegraven en de bovenzijde naar buiten geplooid onder een hoek van ongeveer 45°
KIPPEN BINNEN Een hoge draad Gebruik een draad van 1,20m hoog voor zware kippenrassen. Voor lichtere rassen die wel eens een poging tot vliegen durven ondernemen neemt u best een draad van 1.80m hoog. Graaf eventueel de draad 10cm in, zodat de kippen er niet onderdoor kunnen scharrelen.
Kippen beschermen: mogelijkheid 2 Een degelijk beveiligde kippenren met tegels of betonplaten (A) van 50 cm breed rondom de omheining. Vossen zullen steeds beginnen te graven met hun snoet tegen de omheining
INDRINGERS BUITEN Vossen en marters Kippen worden geregeld lastiggevallen door vossen en marters. Daarom is het belangrijk dat een kippenhok hiertegen beschermd is. Dit kan op twee manieren, namelijk het kippenhok ‘s nachts (automatisch) afsluiten of door een gesloten omheining te voorzien waardoor de vos niet binnen kan.
Kippen beschermen: mogelijkheid 3 Een degelijk beveiligde kippenren met behulp van twee schrik- of stroomdraden
Knaagdieren Ratten, muizen en dergelijke komen af op etensresten die in het ren blijven liggen of ze komen eieren stelen. Graaf daarom de draad enkele tientallen centimeters onder de grond in.
© Vogelbescherming Vlaanderen
14
I Handleiding
gebruiksaanwijzing Op de volgende pagina’s kan u alle informatie vinden om uw hok in elkaar te steken. Alvast veel plezier toegewenst met uw nieuwe TOK TOK-kippnhok.
Handleiding
I 15
Opbouw
16
1
8x
2
8x
I Handleiding
3
10x
4
12x
Handleiding
I 17
18
5
2x
6
8x
I Handleiding
7
8
4x
Handleiding
I 19
9
10
20
I Handleiding
8x
2X
11
12
Handleiding
I 21
13
6x
2X
14 2X
22
I Handleiding
6x
15
Handleiding
I 23