คูมืออนุบาล
เพื่อปลอยและเพาะเลี้ยงเตาทะเลเพื่อขยายพันธุ
เอกสารเผยแพร สำนักอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝง ฉบับที่ xx สำนักอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
คูมืออนุบาล
เพื่อปลอยและเพาะเลี้ยงเตาทะเลเพื่อขยายพันธุ
คูมืออนุบาล
เพื่อปลอยและเพาะเลี้ยงเตาทะเล เพื่อขยายพันธุ
คูมืออนุบาลเพื่อปลอยและเพาะเลี้ยงเตาทะเลเพื่อขยายพันธุ เลขที่ ISBN xxx-xxx-xxxx-xx-x พิมพครั้งที่ x เดือน xx ป xx (xxxxเลม) จัดพิมพโดย สวนอนุรักษและฟนฟูทรัพยากรทางทะเลและชายฝง สำนักอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง อาคารศูนยราชการ บี ศูนยราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 5 ธันวา 2550 ถนนแจงวัฒนะ แขวงทุงสองหอง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ 10210 โทรศัพท 0 2141 1341-2 โทรสาร 0 2143 9263-4 www.dmcr.go.th คณะที่ปรึกษา ดร.อัจฉรา วงศแสงจันทร | มิคมินทร จารุจินดา | สมชาย มั่นอนันตทรัพย | กองเกียรติ กิตติวัฒนาวงศ | ปนสักก สุรัสวดี | พัชราภรณ แกวโมง บรรณาธิการ กรองแกว สูอำพัน และ เสาวภา อาศนศิลารัตน เนื้อหา ดัดแปลงจาก: สนธยา มานะวัฒนา. 2549. การอนุบาลลูกเตาทะเล. เอกสารเผยแพรกลุมสัตวทะเลหายาก กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง. ออกแบบปกและรูปเลม วรวุฒิ ปรีชาปญญากุล| วิชุตร ลิมังกูร ภาพถายประกอบ สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝงทะเล และปาชายเลน จังหวัดภูเก็ต | Matthew Godfrey | Florida Cooperative Fish and Wildlife Research Unit พิสูจนอักษร xxxxxx ประสานงาน ชนกพร จันทรขันติ พิมพที่ โรงพิมพ xxx
คูมืออนุบาล
เพื่อปลอยและเพาะเลี้ยงเตาทะเล เพื่อขยายพันธุ
เอกสารเผยแพร สำนักอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝง ฉบับที่ xx สำนักอนุรักษทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
คำนำ เตาทะเลเปนสัตวดึกดำบรรพที่มีหลักฐานพบอาศัยอยูทั่วไปในสมัย 130 ลานปกอน แตในปจจุบนั เตาทะเลไดลดปริมาณลงเนือ่ งมาจากกิจกรรมของมนุษยทง้ั การกระทำโดยเจตนา และอุบัติเหตุ เชน การวางอวนประมง การลักลอบขุดไขเตาทะเล การลาเตาทะเลเพื่อการ บริโภคหรือทำเครือ่ งประดับ มลภาวะและการสูญเสียแหลงวางไขจากการพัฒนาสิง่ ปลูกสราง บนชายหาดจนเปนสาเหตุใหเตาทะเลอยูใ นสถานภาพทีก่ ำลังถูกคุกคามจนเสีย่ งตอการสูญพันธ ในประเทศไทยเตาทะเลทุกชนิดถูกจัดเปนสัตวปา คุม ครองตามพระราชบัญญัตสิ งวนคุม ครอง สัตวปาพ.ศ.2535 ในปจจุบนั ทัว่ โลกพยายามศึกษาถึงชีววิทยาและนิเวศวิทยาของเตาทะเลเพือ่ ใหเกิดความ เขาใจที่ถูกตองและมีประสิทธิภาพในการวางมาตรการอนุรักษและปองกันการลดจำนวนลง ทัง้ นีก้ ารอนุบาลลูกเตาทะเลเพือ่ ปลอย (Head-Starting) เปนแนวทางการอนุรกั ษวธิ หี นึง่ ซึง่ มี จุดประสงคหลักเพือ่ การอนุรกั ษเพิม่ จำนวนประชากรเตาทะเลในธรรมชาติ และมีบางสวนเพือ่ จัดแสดงใหความรูแ กประชาชน สำหรับประเทศไทยหนวยงานทีเ่ กีย่ วของโดยตรงกับการอนุบาล ลูกเตาทะเลไดแก กองทัพเรือ กรมประมง และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง ซึง่ หนวยงาน ดังกลาวก็มีโครงการอนุรักษเตาทะเลหลายโครงการที่ดำเนินการดวยความตั้งใจที่ดี แตทั้งนี้ ยังไมมีการกำหนดหลักเกณฑในการอนุบาลเตาทะเลใหเปนมาตรฐาน จนบางครั้งอาจทำให เกิดผลรายตอการอนุรกั ษเตาทะเลมากกวาผลดี โดยการเลีย้ งสวนใหญจะเปนองคความรูท ไ่ี ด มาจากการลองผิดลองถูกในอดีต ดังนั้นคูมือเลมนี้จะกลาวถึงรายละเอียดและปจจัยตางๆ ที่เกี่ยวของในการอนุบาลลูกเตาทะเล โดยเทียบเคียงกับมาตรฐานในตางประเทศ และนำมา ปรับใชใหเขากับสภาวะในประเทศไทย ทัง้ นี้ จุดประสงคหลักก็เพือ่ ใหเตาทะเลทีถ่ กู นำมาเลีย้ ง มีคณุ ภาพชีวติ ทีด่ ที ส่ี ดุ และเปนประโยชนในการอนุรกั ษสตั วทะเลทีใ่ กลสญู พันธุช นิดนีม้ ากทีส่ ดุ
สารบัญ บทที่ 1 การอนุบาลเตาทะเล
06
บทที่ 2 อุปกรณและขั้นตอนการอนุบาล
12
บทที่ 3 อาหารสำหรับลูกเตาทะเล
20
บทที่ 4 โรคในการอนุบาลเตาทะเลและแนวทางการรักษา
26
บทที่ 5 การทำเครื่องหมายเพื่อติดตามเตาทะเล
31
บทที่ 6 การเก็บขอมูลการอนุบาล
36
บทที่ 7 การปลอยเตาทะเล
39
บทที่1
การอนุบาลลูกเตาทะเล
06
07
การจดจำแหลงกำเนิด (Natal Beach)
การอนุบาลลูกเตาทะเล ความหมายและ จุดประสงค
สัตวเลือ้ ยคลานหลายชนิดสามารถจดจำ สภาพแวดลอมแรกเกิดได และสวนมากมีชว ง เวลาดังกลาวนี้อยางจำกัดเฉพาะในชวงแรก ของชีวิตเทานั้น แมในเตาทะเลยังไมมีการ พิสูจนที่ชัดเจนแตคาดกันวาเมื่อลูกเตาทะเล โผลจากหลุมฟกคลานไปตามหาดลงสูทะเล ก็จะจดจำรายละเอียดของหาดทราย และองค ประกอบทางเคมีของน้ำทะเลบริเวณนั้นเพื่อ กลับมาผสมพันธุและวางไขในวัยเจริญพันธุ
ซึ่งชวงเวลาดังกลาวมีความสำคัญยิ่งตอวงจร ชีวติ ดังนัน้ ลูกเตาทะเลทีถ่ กู นำมาเลีย้ งในบอ อนุบาลจึงไมมีโอกาสไดจดจำแหลงกำเนิด ของตัวเอง และยังไมมกี ารศึกษามากพอทีจ่ ะ บอกไดถึงผลกระทบดังกลาวตอพฤติกรรม การวางไขของลูกเตาที่นำมาเพาะฟกและนำ ไปปลอยตามหาดตาง ๆ ทีไ่ มใชแหลงกำเนิด ของตัวเอง
การอนุบาลลูกเตาทะเล หมายถึง การนำลูกเตาทะเล
ทีฟ่ ก ออกจากรังมาเลีย้ งในสภาพแวดลอมทีม่ นุษยสรางขึน้ เปน ระยะเวลาหนึ่งกอนปลอยคืนสูธรรมชาติ การอนุบาลลูกเตาทะเลเพือ่ ปลอยนีม้ จี ดุ ประสงคเพือ่ การ อนุรกั ษเพิม่ จำนวนประชากรเตาทะเลในธรรมชาติซง่ึ ปจจุบนั มีจำนวนลดลงอยางมาก โดยการเลี้ยงใหลูกเตาเจริญเติบโต มีขนาดตัวที่ใหญ และมีกระดองที่แข็งขึ้นทั้งนี้เพื่อชวยลด โอกาสของการถูกศัตรูตามธรรมชาติกินเปนอาหารในขณะที่ ลูกเตายังมีขนาดเล็กและกระดองออนอยู ในการปลอยควรมีการประชาสัมพันธใหความรูเ กีย่ วกับ เตาทะเลและปลูกฝงจิตสำนึกในการอนุรักษเตาทะเลใหแก คนที่มาเขารวมกิจกรรมดวย
ขอควรคำนึง การอนุบาลลูกเตาทะเลเพือ่ ปลอยกลับสูท ะเล ยังไมมหี ลักฐานทางวิทยาศาสตรทร่ี ะบุได แนชดั วาสามารถเพิม่ จำนวนการรอดชีวติ ไดมากกวาวิธตี ามธรรมชาติ และในปจจุบนั โครงการ อนุรกั ษเตาทะเลทัว่ โลกสวนใหญยงั คงสนับสนุนการปลอยลูกเตาทะเลทันทีทอ่ี อกจากรังโดยไม นำมาเพาะเลีย้ งวาเปนวิธกี ารทีด่ ที ส่ี ดุ (Proceedings of the First Asian symposium-workshop on marine turtle conservation, 1994) ดวยเหตุผลตอไปนี้
“
จนกวาจะมีผลการศึกษาทีช่ ดั เจนควรเนนในเรือ่ งของ การปกปองระบบนิเวศ และแหลงทีอ่ ยูข องเตาทะเล มากกวาการสนับสนุนการเลีย้ งในบอเพาะเลีย้ ง
บทที่1 การอนุบาลลูกเตาทะเล การวายน้ำอยางสุดชีวิต (Frenzy Swimming)
08
09
ภูมิตานทานโรคตามธรรมชาติ (Immune) เตาทะเลปนสัตวปาเมื่อบาดเจ็บหรือปวยรางกายจะมีระบบภูมิคุมกันที่สามารถเยียว ยารักษาโรคไดเองโดยไมตองรับการรักษา ตางจากเตาทะเลในบอเลี้ยงทีเ่ กิดการติดเชือ้ แลว ไดรับการรักษาหรือใหยาโดยเฉพาะยาปฏิชีวนะที่ไมเหมาะสม อาจทำใหเชื้อโรคเกิดการดื้อ ตอยานั้น จนเกิดการกลายพันธุและไมสามารถทำการรักษาไดในครั้งตอไป เตาทะเลในบอเลี้ยงที่มีการติดเชื้อโรคแฝงอยู เมื่อถูกปลอยสูธรรมชาติจะนำพาใหเกิด การแพรกระจายของโรคอุบัติใหม และสงผลตอสุขภาพเตาทะเลตัวอื่นๆ ในธรรมชาติ
หลังจากลูกเตาทะเลคลานถึงทะเลแลวจะวายน้ำออกไปอยางสุดชีวิตติดตอกันเปนเวลา หลายๆ วันโดยไมหยุดพักเพื่อใหพนจากบริเวณน้ำตื้นที่มีศัตรูผูลามากมาย เมื่อถึงกระแสน้ำ นอกชายฝงลูกเตาทะเลจะใชชีวิตสวนใหญในบริเวณนี้โดยการลองลอยไปกับสาหรายหรือ เศษวัตถุตามผิวน้ำ (Pelagic Period) เมือ่ อายุมากกวา 1-2 ป จึงจะกลับมาหากินใกลชายฝง จนกวาจะถึงวัยเจริญพันธุ ซึง่ อยูใ นชวงอายุ 20-25 ป แลวแตชนิดแลว จึงจะกลับมาผสมพันธุ ณ บริเวณอันเปนถิ่นกำเนิด ปจจุบันการนำลูกเตาทะเลไปปลอยมักจะปลอยจากหาด เปนลูกเตาอายุตั้งแต 3 ถึง 12 เดือน ซึง่ พนชวงชีวติ ของเตาทีจ่ ะวายออกทะเลเปดไปแลว จึงเปนสาเหตุทท่ี ำใหเตาไมวา ย ออกหางจากชายฝง และจะอาศัยอยูต ามบริเวณฝง ทีน่ ำไปปลอย แตอายุทป่ี ลอยดังกลาวยังไม ถึงชวงอายุที่เตาหากินใกลชายฝง ดังนั้นจึงเปนการปลอยเตาทะเลสูแหลงที่ไมใชที่อยูตาม ธรรมชาติ และอีกประการหนึ่ง เตาทะเลที่เพาะเลี้ยงในบออนุบาลจะเคยชินกับการถูกเลี้ยง ดูใหอาหารโดยมนุษย และเมื่อปลอยกลับลงทะเลอาจมีปญหาในการปองกันตัวเอง แมมีเรือ ประมงเขาใกลก็จะไมหลบหลีก การอนุบาลมีทั้งขอดีและขอเสีย ดังนั้นในการดำเนินงานควรมีหลักเกณฑในการปฏิบัติ ที่คำนึงถึงหลักธรรมชาติของเตาทะเลใหมาก เพื่อใหเกิดผลกระทบตอประชากรเตาทะเลใน ธรรมชาตินอยที่สุด และเพื่อประกันความเสี่ยงของผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการอนุบาล ลูกเตาทะเล ดังนั้นการนำลูกเตาทะเลมาอนุบาลจึงควรทำในประชากรบางสวนเทานั้นไมใช ทั้งหมด ซึ่งนาจะเปนทางออกที่ดีที่สุดของการอนุรักษเตาทะเลในปจจุบัน
บทที่1
การอนุบาลลูกเตาทะเล
10
ในการเลี้ยงลูกเตาทะเลใหมีคุณภาพชีวิตที่ดี สุขภาพแข็งแรง และมีขนาดที่เหมาะสม กอนปลอยสูธรรมชาติจำเปนอยางยิ่งที่จะตองมีบุคคลากรที่มีความรูหรือไดรับการฝกอบรม ใหเขาใจในเรื่องชีววิทยาและนิเวศวิทยาของเตาทะเลแตละชนิด และมีใจรักในการอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติเพื่องายตอการจัดการ และจะตองปฏิบัติตามหลักเกณฑที่ถูกตอง ดังนี้
6
1 2 3
หลักเกณฑ ในการอนุบาลเตาทะเล สัดสวนจำนวนลูกเตา สัดสวนทีเ่ หมาะสมของจำนวนลูกเตาทีจ่ ะแบงนำมาอนุบาลไมควรเกิน 50 % ของลูกเตาที่ฟกออกมาจากหลุมฟกเนื่องจากยังไมมีขอมูลวิชาการที่ยืนยัน ไดชดั เจนวาลูกเตาทีอ่ นุบาลมีอตั ราการรอดตายในธรรมชาติมากกวาลูกเตา ที่ไมไดรับการอนุบาล ขนาดและน้ำหนักลูกเตา ลูกเตาทีอ่ นุบาลควรมีพฒั นาการเรือ่ งขนาดและน้ำหนักทีเ่ หมาะสมตามชวง อายุโดยขนาดลูกเตากอนปลอยสูธรรมชาติควรมีความยาวกระดองไมนอย กวา 30 เซนติเมตรและมีน้ำหนักประมาณ 1 กิโลกรัม ระยะเวลาอนุบาล ระยะเวลาขัน้ ต่ำทีเ่ หมาะสมสำหรับการอนุบาลลูกเตาทะเล (ยกเวนเตามะเฟอง ไมควรอนุบาล) คือ 1 ป เพราะในชวงนีล้ กู เตาทะเลจะมีกระดองทีแ่ ข็ง และ มีขนาดทีเ่ หมาะสม (ไมนอ ยกวา 30 ซม.) ตอการอยูอ าศัยในบริเวณชายฝง ทะเลทีท่ ำการปลอยลูกเตา จึงเปนชวงทีช่ ว ยใหลกู เตามีอตั ราการรอดทีด่ ี
4 5 6
11 ความหนาแนนของลูกเตา ความหนาแนนทีเ่ หมาะสมสำหรับอนุบาลลูกเตาแรกเกิด ประมาณ 50 ตัว ตอพืน้ ทีผ่ วิ น้ำ 1 ตร.ม. และลดลงตามสวนเมือ่ ลูกเตาโตขึน้ นัน้ หมายถึงการ เลีย้ งลูกเตาจนมีอายุครบ 1 ป กอนการปลอย จำเปนตองมีพน้ื ทีใ่ นการเลีย้ ง ประมาณ 10 ตัวตอพื้นที่ผิวน้ำ 1 ตร.ม. สุขภาพลูกเตา บออนุบาลควรอยูในสภาพแวดลอมที่เหมาะสมและลูกเตาควรไดรับอาหาร ทีม่ คี ณุ ภาพสดใหมและมีสารอาหารครบถวนเหมาะสมตามชวงอายุ เมือ่ ลูกเตา เกิดอาการเจ็บปวยตองไดรบั การรักษาพยาบาลอยางถูกวิธี และเพือ่ สุขภาพ ทีด่ ลี กู เตาควรไดรบั การตรวจสุขภาพเปนประจำอยางตอเนือ่ งโดยสัตวแพทย สัญชาตญาณตามธรรมชาติ ในแตละชวงอายุเตาทะเลจะมีพฤติกรรมทีเ่ ปลีย่ นไปตามความเหมาะสมเพือ่ ความอยูร อด เชน การเลือกทีอ่ ยูอ าศัย การดำน้ำ การวายน้ำ การหาอาหาร ระยะเวลาที่นำลูกเตามาอนุบาลจึงไมควรนานจนสัญชาตญาณตามธรรมชาติเหลานี้หายไปจนเตาทะเลไมสามารถดำรงชีวิตอยูไดเอง
ฉะนั้นเพื่อใหการอนุบาลลูกเตาทะเลเปนไปตามหลักเกณฑ หนวยงานที่จะดำเนินการ อนุบาลควรพิจารณาถึงความพรอมของบุคคลากรและความสามารถในการรองรับของหนวยงาน เชน งบประมาณ และสถานทีก่ อ นเปนลำดับแรก สิง่ ทีต่ อ งพิจารณาตอไป คือ เรือ่ งองคประกอบ และขัน้ ตอนการอนุบาล เชน สถานทีต่ ง้ั บอ อุปกรณตา งๆ ทีใ่ ชในการเลีย้ ง อาหาร โรคตางๆ และวิธีการรักษาโรคซึ่งถือเปนสิ่งจำเปนมากในการอนุบาลลูกเตาทะเลใหมีคุณภาพชีวิตและ สุขภาพทีด่ ี พรอมสำหรับกลับลงสูท ะเล และทำหนาทีเ่ ปนพอแมพนั ธุท ส่ี มบูรณในธรรมชาติตอ ไป วิธกี ารอนุบาลทีก่ ลาวถึงในหนังสือเลมนีส้ ำหรับลูกเตาทะเล 3 ชนิด คือ เตาตนุ เตากระ และเตาหญา ไมรวมถึงเตาหัวคอนซึง่ ไมมรี ายงานการวางไขในประเทศไทย และเตามะเฟอง ซึง่ การเพาะเลีย้ งนัน้ ทำไดยาก และยังไมมที ใ่ี ดในโลกทีท่ ำไดประสบผลสำเร็จเปนที่นาพอใจ
บทที่2
อุปกรณและขั้นตอนการอนุบาล
12
13 ควรมีตะแกรงปดกัน้ ทางน้ำออกเพือ่ ปองกันลูกเตาหลุด ออกจากบอเลีย้ ง ทีส่ ำคัญคือตองมีพน้ื ทีเ่ พียงพอสำหรับลูกเตา ในการวายน้ำไดตามปกติ ควรมีแผนปายระบุขอมูลของเตาทะเลในบอเพื่อใหงาย ตอการจัดการ การตกแตงบอควรมีการเลียนแบบระบบนิเวศ ทางทะเล เพื่อลดความเครียด เชน ใสหอยมือเสือ เศษหิน ปะการัง สาหรายทะเล ปลา (ชวยเก็บเศษอาหารเหลือกินได) แตทั้งนี้ตองคำนึงถึงความสะดวกในการจัดการดวย
โรงอนุบาล สถานที่ตั้งบอ
ควรอยูใกลกับแหลงวางไขเตาทะเล และอยูบริเวณ ชายฝงที่มีคุณภาพน้ำทะเลเหมาะสมไมมีการปนเปอนของ สารพิษ และตัง้ อยูภ ายใตโรงเรือนทีม่ หี ลังคายกสูง รอบดาน เปดโลงใหอากาศสามารถถายเทไดสะดวก อาจขึงตาขาย รอบดานเพื่อชวยปองกันไมใหใบไมปลิวหลนลงไปในบอ
บอ
บอที่ใชเลี้ยงเตาทะเลตองทำจากวัสดุพื้นผิวเรียบ เชน ถังไฟเบอรกลาส หรือ บอที่ปูกระเบื้องชนิดเรียบ และไมมี วัสดุตกแตงใดๆ ในบอที่อาจเกิดอันตรายกับเตาทั้งจากการ แทะกินและการกระแทก หรือ ชนกับวัสดุเหลานัน้ อาจมีการ ออกแบบใหมลี กั ษณะแตกตางกันไป แตจะตองมีระบบระบาย น้ำเขา-ออกเพื่อทำความสะอาด มีระบบหมุนเวียนน้ำในบอ (Flow system) เพื่อใหมีคุณภาพน้ำที่ดีที่สุด
ระบบน้ำวน
ควรมีการติดตัง้ ระบบน้ำวนภายในบอเพือ่ ชวยปรับสภาพ แวดลอมของบอใหเหมือนทะเลตามธรรมชาติซง่ึ เปนการชวย สรางความคุน เคยใหกบั ลูกเตาทะเลกอนปลอยกลับสูธ รรมชาติ โดยระบบน้ำวนนี้ควรเปดใชงานในชวง 6 เดือนกอนปลอย ลูกเตาทะเลกลับสูทะเล
ความหนาแนน
ลูกเตาจะใชเวลาสวนใหญอยูท ผ่ี วิ น้ำ ทัง้ ในการกินอาหาร และลอยอยูนิ่งๆ ดังนั้นพื้นที่ผิวน้ำจึงเปนปจจัยสำคัญที่ไม ควรมองขาม หากบออนุบาลมีความหนาแนนของลูกเตามาก เกินไปจะทำใหเกิดปญหากับลูกเตา เชน ความเครียด การ กัดกัน เกิดแผลติดเชือ้ การติดตอโรคถึงกัน รางกายออนแอ กลามเนือ้ ไมพฒั นาเพราะไมมพี น้ื ทีใ่ หวา ยน้ำออกกำลัง หรือ เกิดปญหากับคุณภาพน้ำจากของเสียที่ลูกเตาขับถาย และ อาหารที่เหลือโดยเฉพาะเมื่อมีการเปลี่ยนถายน้ำไมเพียงพอ
บทที่2
14
อุปกรณและขั้นตอนการอนุบาล
ความหนาแนนทีเ่ หมาะสมในการอนุบาลลูกเตาทะเล เตาอายุ 25-48 เดือน
1 ตัว
7.0 - 25.0
800
1.5 - 7.0
350
0.5 - 1.0
40
0.06 - 0.50
20
0.01 - 0.06
10
น้ำหนักเตา (กิโลกรัม)
ปริมาตรน้ำ/ตัว (ลิตร)
15
ความลึก ความลึกของน้ำควรสัมพันธกับชวงอายุเพื่อใหลูกเตา สามารถดำลงไปกินอาหารที่ใหไดอยางไมลำบาก ความลึก ของน้ำไมเกิน 60 เซนติเมตร สำหรับลูกเตาขนาดเล็ก
เตาอายุ 13-24 เดือน
2 ตัว เตาอายุ 7-12 เดือน
10 ตัว
ประเด็นสำคัญที่ไมควรมองขาม คือลูกเตาทะเลที่เลี้ยงหนาแนนเกินไปและกัดกันจนขาขาด หายไปบางสวนโดยเฉพาะขาหลังแมแผลจะหายดีแตขาสวนที่ขาดแหวงไปก็ไมสามารถ งอกขึ้นมาใหมไดอีก
เตาอายุ 4-6 เดือน
16 ตัว เตาอายุ 0-3 เดือน
50 ตัว
พื้นที่ผิวน้ำ 1 ตารางเมตร
ตลอดการเลีย้ งจะตองมีการคำนวณปริมาตรของน้ำในบอทีใ่ ชเลีย้ ง พืน้ ทีผ่ วิ ของน้ำในบอ และชัง่ น้ำหนักลูกเตาเปนประจำอยางนอยเดือนละครัง้ ความหนาแนนทีเ่ หมาะสมอาจตางกัน ไปในแตละชนิดของเตาทะเล และปจจัยแวดลอมอืน่ ๆ จึงตองหมัน่ สังเกตพฤติกรรม และอาการ ของลูกเตาเพื่อทำการปรับเปลี่ยนความหนาแนนใหเหมาะสมที่สุดอีกครั้ง
สำหรับเตาเพศเมียจะสงผลถึงการขุดหลุมวางไขในอนาคตเพราะเตาทะเลตองใชขาหลัง สวนที่แผคลายใบพายในการตักทรายออกจากหลุมวางไข การที่ขาหลังสวนปลายถูกกัดขาด ไปจะทำใหเตาขุดหลุมไดไมดี หลุมอาจตืน้ เกินไปจนอุณหภูมไิ มเหมาะสมสำหรับการฟกของไข ไขอาจไมฟกเปนตัวหรือมีสัดสวนเพศที่ไมเหมาะสม และหลุมที่ตื้นยังอาจถูกสัตวผูลา เชน สุนขั มด หรือแมแตมนุษยหาพบไดงา ยกวาหลุมทีม่ คี วามลึกปกติซง่ึ ทัง้ สองปจจัยนับวามีความ สำคัญมากในการเพิ่มประชากรเตาทะเล
บทที่2
อุปกรณและขั้นตอนการอนุบาล
16
17
การทำความสะอาดบอ คุณภาพน้ำสำคัญมากกับเตาทะเล การเปลี่ยนถายน้ำไมเพียงพอ และของเสียจาก เศษอาหารที่เหลือกอใหเกิดความเครียดและโรคติดเชื้อตางๆ ในลูกเตา ฉะนั้นจึงตองมีการ ทำความสะอาดบอ และเปลี่ยนถายน้ำออกทั้งหมดเพื่อกำจัดของเสียในน้ำทุกวัน และควรมี ระบบหมุนเวียนน้ำและระบบน้ำลน เพือ่ รักษามาตรฐานคุณภาพน้ำ หากไมสามารถเปลีย่ นถาย น้ำไดทุกวันก็ควรทำใหบอยที่สุดเทาที่จะทำไดโดยอาจใชจุลินทรียชวยในการยอยสลายเติม ลงบางตามความจำเปน
การเตรียมบอ กอนจะนำลูกเตาใสในบอเลี้ยงตองมีการลางทำความสะอาดและฆาเชื้อบอเลี้ยงกอน ทุกครั้งเพราะในเตาทะเลมีโรคหลายชนิดที่สามารถติดตอถึงกันไดผานทางสิ่งแวดลอม ขัน้ ตอนการเตรียมพักบอ 1. ปลอยน้ำเกาและนำเศษอาหารออกใหหมด 2. ขัดบอดวยน้ำจืดใหสะอาดโดยไมใหมีตะไครน้ำ และคราบสกปรกเหลือติดอยู 3. เติมน้ำจืด (หรือน้ำเค็ม) ใหเต็มบอ และใสฟอรมาลิน 40% (ความเขมขนมาตรฐาน) เพื่อฆาเชื้อโรค ในอัตราสวนฟอรมาลินตอน้ำเค็มคือ ฟอรมาลิน 1 ลิตรตอน้ำเค็ม 1,000 ลิตร หากใชน้ำจืดจะใชฟอรมาลิน 200 มิลลิลิตรในน้ำจืด 1,000 ลิตร 4. แชฟอรมาลินทิ้งไวประมาณ 24 ชั่วโมง 5. ระบายน้ำออก และเปดน้ำจืดจนเต็มบอทิ้งไวอีก 24 ชั่วโมง 6. ปลอยน้ำทิ้งและเติมน้ำเค็มในปริมาณที่ตองการสำหรับเลี้ยงเตารุนตอไป
ขั้นตอนการทำความสะอาดบอ 1. ปลอยน้ำออกทั้งหมด โดยขณะเปลี่ยนถายน้ำตองระวังอยาใหลูกเตาโดยเฉพาะลูกเตา ขนาดเล็กเขาใกลทางน้ำออกหรือใชตะแกรงปดกั้นทางน้ำออกเพื่อลดความบอบช้ำของ ลูกเตา 2. ลางบอดวยน้ำจืดเพื่อฆาเชื้อแบคทีเรียบางสวนที่ไวตอการเปลี่ยนแปลงความเค็ม 3. ระหวางฉีดน้ำจืดลางบอใหฉีดน้ำลางบนตัวลูกเตาดวยเพื่อฆาเชื้อแบคทีเรียและ ตะไครน้ำบางสวนบนกระดอง 4. เติมน้ำเค็มในปริมาณที่ตองการ หมายเหตุ: เวลาที่ใชในการลางบอจนเติมน้ำเค็มอีกครั้งไมควรเกิน 30 นาที เพราะถานานกวานี้กระดองลูกเตาจะแหงเกินไปและจะลอกหลุดบางสวนจนมีโอกาส นำไปสูการติดเชื้อแบคทีเรียไดในที่สุด
บทที่2
อุปกรณและขั้นตอนการอนุบาล
น้ำทีใ่ ชในการเลีย้ ง
18
น้ำที่เหมาะสมที่สุดในการเลี้ยงเตาทะเล คือ น้ำทะเลตามธรรมชาติ ซึ่งสวนมาก โรงเพาะเลี้ยงอนุบาลเตาทะเลมักจะอยูบริเวณชายทะเล แตตองพิจารณาถึงคุณภาพของน้ำ ทะเลบริเวณนั้นกอนวามีมลภาวะปนเปอนจากโรงงานอุตสาหกรรม หรือ โรงแรมหรือไม ซึ่ง ควรจะทำการตรวจสอบคุณภาพน้ำทะเลกอนทำการสรางโรงอนุบาลเตาทะเลในพื้นนั้น และ ทำการตรวจอยางสม่ำเสมอตลอดการเลี้ยง อุณหภูมิ คาทีเ่ หมาะสมสำหรับเตาทะเลคือ 26-30 oC อุณหภูมขิ องน้ำมีผลอยางมากตออัตราการ เจริญเติบโตและการเกิดโรคในลูกเตาทะเล เพราะเตาทะเลเปนสัตวเลือดเย็น (Exothermal) อุณหภูมิของรางกายจะเปลี่ยนแปลงไปตามสิ่งแวดลอม เมื่ออุณหภูมิต่ำ อัตราการเผาผลาญ พลังงาน (Metabolism) ก็จะต่ำไปดวย สงผลใหสตั วมกี จิ กรรมลดลง ไมกนิ อาหาร ทำใหไม เจริญเติบโต รวมทั้งระดับภูมิคุมกันก็จะลดต่ำลงไปดวย ทำใหเกิดโรคหรือติดเชื้อแทรกซอน ไดงายขึ้น ซึ่งถาอุณหภูมิต่ำกวา 22 oC การกินอาหารจะเริ่มลดลง สวนอุณหภูมิที่สูงเกินไป มากกวา 32 oC ก็จะมีผลทำใหแบคทีเรียในน้ำเจริญอยางรวดเร็วจนกอโรคในลูกเตาทะเลได ความเค็ม (Salinity) คาปกติทเ่ี หมาะสำหรับเตาทะเลคือ 20-35 ppt แตทง้ั นีใ้ นบางกรณีอาจเลีย้ งลูกเตาในคา ความเค็มทีต่ า งไปจากชวงปกติเพือ่ ผลในการรักษาทางการแพทย เชน เพือ่ กำจัดพยาธิภายนอก บางประเภท เชน เพรียง อาจตองเลีย้ งเตาทะเลไวในน้ำจืดประมาณ 2 อาทิตย ซึง่ เปนระยะ เวลาที่ไมกระทบกับสุขภาพของเตาทะเล
19
คาความเปนกรด-ดาง (pH) คาที่เหมาะสมสำหรับเตาทะเลคือ 7.5-8.5 ซึ่ง pH สามารถใชเปนดัชนีบงชี้ถึงคุณภาพ น้ำได เมือ่ ในน้ำมีการสะสมของของเสียจากเตา และเศษอาหารทีเ่ หลือ คา pH ก็จะลดต่ำลง ซึ่งตองทำการเปลี่ยนถายน้ำเพื่อกำจัดของเสียในน้ำออกไป
อุปกรณอื่นๆ อุปกรณอน่ื ๆ เชน สวิงสำหรับตักลูกเตา แปรงขัด ฯลฯ ถาเปนไปไดควรมีอปุ กรณแยก เฉพาะสำหรับแตละบอ ไมใชปนกัน เพือ่ ปองกันการติดตอของโรค แตหากมีอปุ กรณทใ่ี ชรว มกัน หลายบอ กอนจะนำไปใชกับบออื่นควรลางทำความสะอาดและจุมน้ำยาฆาเชื้อกอน เชน Sodium Hypochlorite2% หรือ Chlorhexidine 2% ทุกครั้ง
บทที่3
อาหารสำหรับลูกเตาทะเล
20
21 อาหารสำหรับลูกเตาทะเลสวนใหญจะใชปลาชนิดตางๆ เชน ปลาทูแขก และเสริมดวยพืช เชน แตงกวา ผักกาด ผักบุง แครอท หัวไชเทา หญาทะเล สาหรายทะเล หรือ สัตวทะเลอืน่ ๆ เชน หมึกทะเล แมงกระพรุน
อาหาร
การจัดการดานโภชนาการเปนอีกปจจัยหนึง่ ทีส่ ำคัญมากในการเลีย้ งลูกเตาทะเล เตาทะเล ทีโ่ ตเต็มวัยจะกินอาหารแตกตางกันไปตามชนิด เชน เตาตนุกนิ พืช เชน หญาทะเล สาหรายทะเล เปนอาหารหลัก เตามะเฟองกินแมงกระพรุน เตากระกินฟองน้ำและปะการัง เตาหญากินปลา หมึกทะเล หรือ ปู เปนตน และมักจะหากินตามพื้นทะเลแตเตาทะเลวัยเด็กจะกินอาหารไม แตกตางกันมากนัก คือ กินทัง้ พืชและสัตว (Omnivore) และมักจะลอยตัวหากินบนผิวน้ำ อายุ 6 เดือนแรก
“
มากกวา 6 เดือน
อาหาร ใหปริมาณอาหาร 5-18% ของน้ำหนักตัวลูกเตา ตอ วันโดยให เนื้อปลาสับละเอียดกอนประมาณ 2 สัปดาหแลวจึงใหปลาทั้งตัว ปรับเปน 1-5% ของน้ำหนักตัวตอวัน
ชวง 10 วันแรกหลังฟกจากไขไมควรใหอาหารลูกเตา เพราะวาเปนชวงที่ตามธรรมชาติ ลูกเตาจะวายออกทะเลลึกโดยไมหยุดพัก และจะใชสารอาหารจากถุงไขแดงในทองจนหมด การใหอาหารในชวงแรกนี้จะเกิดผลเสียคือทำใหการดูดซึมไขแดงไมหมด เกิดภาวะถุงไขแดงยังคางอยูในทองซึ่งจะไปขัดขวางการทำงานของลำไส ทำใหลูกเตาทองอืดตายในที่สุด
การใหอาหารมากเกินไปจะทำใหลกู เตาอวนผิดปกติ และนำไปสูค วามผิดปกติของไขมัน ในตับ (Fatty degeneration of liver) มนุษยไมสามารถใหอาหารลูกเตาไดหลากหลายและมีความสดเทากับอาหารในธรมชาติ ดังนั้น จึงจำเปนตองมีการเสริมวิตามินชนิดตางๆ ลงในอาหารดวย
แนวทางการเสริมวิตามินใหลูกเตาทะเล วิตามินรวมชนิดน้ำสำหรับเด็ก มีจำหนายทั่วไปตามรานขายยาซึ่งจะมีปริมาณวิตามินตางกันแลวแตยี่หอ โดยควร เลือกใชยห่ี อ ทีม่ มี าตรฐานในการผลิต และมีปริมาณวิตามินและสารอาหารหลากหลาย วิธใี ช : ปอนโดยการหยอดใสปาก ครั้งละประมาณ 3-4 หยด สัปดาหละ 1-2 ครั้ง
บทที่3
22
อาหารสำหรับลูกเตาทะเล
อาหารสำเร็จรูปชนิดเม็ด ควรมีปริมาณสารอาหารครบตามกำหนดและเหมาะสมสำหรับเตาทะเล โดยมักเปน อาหารสำหรับสัตวที่กินพืชและสัตว เชน อาหารเม็ดสำหรับปลาอยางดี อาหารสำหรับนก พอแมพันธุ การใชอาหารเม็ดมีขอดี คือ สะดวกในการใหและสามารถเก็บรักษาไวไดนาน
23 อาหารทีศ่ นู ยเพาะเลีย้ งเตาในตางประเทศแนะนำก็คอื อาหาร Aquamax® 500 Grower ของบริษทั PMI Nutrition International Inc. ทีส่ ามารถใชเลีย้ งลูกเตาตัง้ แตแรกเกิดไปจนถึง อายุ 2 ป แตไมมีการนำเขามาจำหนายในประเทศไทย นักวิจัยในประเทศไทยจึงยังตองทำ การศึกษาเพื่อผลิตอาหารสำหรับเตาทะเลที่มีสารอาหารเหมาะสมและใชวัตถุดิบในประเทศ วุน (Agar) สามารถผสมสารอาหารและวิตามินที่ตองการลงในวุนที่เปนเจลใหลูกเตาแทะกิน เพื่อ คงสภาพสารอาหารไมใหละลายไปกับน้ำ และยังสามารถกำหนดปริมาณสารอาหารไดดวย ขอดอย คือ ตองเตรียมทำวุนใหมทุกครั้ง เพราะเก็บไวไดไมนาน
ขอควรระวัง คือ อาหารเม็ดเมื่อแหงจะมีมวลนอย เมื่อลูกเตาทะเลกินเขาไปจะดูดน้ำและ พองขึ้นในทางเดินอาหาร ทำใหอาจเกิดปญหาทองอืด หรือแมกระทั่งกระเพาะแตกได จึงควรนำอาหารเม็ดแชน้ำไวซักครูใหพองตัวกอนจะนำไปใหเตากินเพื่อปองกันปญหานี้ ปริมาณสารอาหารในอาหารสำเร็จรูปที่เหมาะสมสำหรับลูกเตาทะเล สารอาหาร โปรตีน ไขมัน ใยอาหาร วิตามิน A วิตามิน D วิตามิน E ขนาดของเม็ดอาหาร
ปริมาณ 24-25% 3-12% 3-8.5% ไมนอยกวา 9000 IU/กก.อาหาร ไมนอยกวา 400 IU/กก.อาหาร ไมนอยกวา 100 IU/กก.อาหาร เสนผาศูนยกลางไมเกิน 4.7 มม.
เกร็ดความรู : งบประมาณในการอนุบาล คาใชจายในการอนุบาลลูกเตาทะเลใหมีอายุและขนาดที่เหมาะสมกอนปลอยลงทะเล (อายุ 1 ป หรือ มีขนาดกระดองยาว 30 ซม.) ตองมีงบประมาณ 200,000 - 300,000 บาท ตอ ลูกเตา 1 รัง (ประมาณ 100 ตัว) ถาตองการอนุบาลลูกเตาทีเ่ กิดในหนึง่ ฤดูกาลวาง ไข (ประมาณ 3 - 8 รัง) จะตองมีการจัดสรรงบประมาณอยางนอย หนึ่งลานบาท หมายเหตุ : ยังไมรวมคาใชจายในการกอสรางบออนุบาลใหไดตามหลักเกณฑ
บทที่3
24
อาหารสำหรับลูกเตาทะเล
Steatitis
ภาวะขาดวิตามินอี และภาวะไขมันอักเสบ
ตามธรรมชาติลกู เตาะทะเลจะไดกนิ แต อาหารสดซึ่งในการเลี้ยงลูกเตาทะเลการให อาหารสดจะดีที่สุดแตคอนขางสิ้นเปลืองและ ไมสะดวกในการจัดการที่ตองจัดซื้อทุกวัน ดังนั้น การแชเย็นจึงมักจะหลีกเลี่ยงไมไดซึ่ง การนำอาหารที่มีกรดไขมัน (ทั้งชนิดอิ่มตัว และไมอิ่มตัว) จำนวนมาก เชน ปลาทะเล หรือ อาหารอื่นๆ ไปแชเย็นจะมีผลทำให กรดไขมันไมอิ่มตัวเกิดการหืน (Rancid) ใน ระหวางการเก็บรักษา และเกิดอนุมูลอิสระ (Free radical) ขึ้นจากปฏิกิริยาออกซิเดชั่น (Oxidation) ซึ่งสารดังกลาวเปนพิษกับเซล รางกายสัตวจงึ ตองการวิตามิน อี (Vitamin E) จำนวนมากเพือ่ ไปทำหนาทีเ่ ปนสารตานอนุมลู อิสระ (Antioxidant) หากสัตวไดรับปริมาณ วิตามินอีไมเพียงพอ จะทำใหเกิดอาการทีเ่ รียกวา ภาวะไขมันอักเสบ (Steatitis) โดยไขมันจะ
อักเสบกลายเปนเนือ้ ตาย ลักษณะแข็งสีเหลือง ถึงน้ำตาล ภาวะนี้เปนอาการเรื้อรัง โดยดู อาการภายนอกไมสามารถบอกได สัตวจะ เจ็บปวดทรมานอยูตลอดเวลาแตสัตวจะไม ตายทันที แตจะทรมานอยูหลายปกอนตาย นอกจากนี้ วิตามิน อี ยังมีบทบาทสำคัญ ตอระบบสืบพันธุ การขาดวิตามินอีทำใหเกิด ความผิดปกติของระบบสืบพันธุจ นไมสามารถ สืบพันธุไ ดอกี และทำใหเกิดความผิดปกติของ กลามเนือ้ หัวใจและตับซึง่ เปนภาวะทีม่ รี ายงาน วาพบในเตาหญาที่เลี้ยงไวที่สถาบันวิจัยและ พัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝง ทะเล และ ปาชายเลน จังหวัดภูเก็ต โดยการจัดการทีผ่ ดิ วิธีใหเตาทะเลกินแตปลาแชแข็งและเสริมผัก ทุกสัปดาหโดยไมมีการเสริมวิตามินเปนเวลา หลายป
25 ภาวะไขมันอักเสบ เมือ่ เกิดขึน้ แลวเปน ภาวะทีไ่ มสามารถรักษาใหหายได เนือ้ เยือ่ ไขมัน ทีผ่ ดิ ปกติจะคงอยูเ ชนนัน้ ไปตลอดชีวติ ของสัตว การเสริมวิตามินจะชวยไดแคไมใหอาการลุกลาม ไปมากขึน้ เทานัน้ ซึง่ การปองกันสามารถทำได งายกวาและมีประสิทธิภาพดีกวามาก โดยการ เสริมวิตามิน อี ลงในอาหารปริมาณ 100 IU/กก. ของอาหาร ในปจจุบันวิตามิน อี มีจำหนาย ในรูปแบบเม็ดแคปซูลซึง่ สามารถหาซือ้ ไดตาม รานขายยาทัว่ ไป มีหลายขนาดบรรจุ ทัว่ ไป คือ
100-400 IU ตอ เม็ด เวลาใหเตาทะเลโตเต็มวัย สามารถยัดใสในทองปลากอนใหเตาทะเลกิน แตในลูกเตาขนาดเล็กที่แทะกินอาหารทีละ นอย ไมสามารถใหวิตามินแบบเม็ดได ตอง ใหแบบน้ำสำหรับเด็ก ปอนปากลูกเตาทุก สัปดาห ประมาณครั้งละ 3-4 หยด ขึ้นกับ ความเขมขนของวิตามิน
Steatitis ภาวะไขมันอักเสบ
ความผิดปกติของกลามเนื้อหัวใจ เกิดการแทรกของเซลไขมันในหัวใจหองบนขวา ไขมันอักเสบสีเหลืองน้ำตาล
บทที่4
โรคในการอนุบาลเตาทะเลและแนวทางการรักษา
26
27
เชื้อแบคทีเรีย
โรคในการอนุบาลเตาทะเล การวินิจฉัยโรคของเตาทะเลนั้นเปนการตรวจทางหอง ปฏิบัติการ เชน การตรวจทางโลหิตวิทยา การตรวจทางจุล พยาธิวิทยา หรือ การเพาะเชื้อแบคทีเรียเพื่อหาชนิดของเชื้อ กอโรคและตรวจความไวตอยาปฏิชีวนะเปนวิธีการที่มีความ สำคัญ แตการตรวจมักใชเวลาหลายวัน ดังนั้น การวินิจฉัย เบื้องตน และการรักษาพื้นฐานจึงควรจะเริ่มทำในทันทีที่พบ ปญหาเพื่อบรรเทาอาการและลดโอกาสที่โรคจะแพรระบาด ออกไป แลวจึงปรับเปลีย่ นแผนการรักษาเมือ่ ไดรบั ผลการตรวจ โดยละเอียดจากหองปฏิบตั กิ ารอีกทีหนึง่ ทัง้ นีห้ นวยงานทีท่ ำ การอนุบาลลูกเตาทะเลควรจะมีบุคลากรดานการแพทยที่มี ประสบการณในการทำงานกับเตาทะเล หรือมีความรูเ กีย่ วกับ สัตวเลื้อยคลาน และควรมีโปรแกรมการตรวจสุขภาพเตา อยางสม่ำเสมอ การใชยาสำหรับรักษาควรปรึกษาสัตวแพทยกอนทุก ครั้ง เพราะหากใชยาผิดชนิด ผิดขนาด หรือ ผิดวิธีอาจทำ ใหลูกเตาเสียชีวิตได ซึ่งอาจเสียชีวิตเปนจำนวนมากหาก เปนการรักษาทุกตัวในบออนุบาลอยางผิดวิธี
สาเหตุ/อาการ เชื้อแบคทีเรียกอโรคที่พบบอยในเตา ทะเล ไดแก Vibrio, Aeromonas, Pseudomonas, Cryptophaga-Flavobacterium, Streptococcus, Salmonella, Morexella และเชือ้ แบคทีเรียในกลุม Coliform ซึง่ สวน ใหญเปนเชือ้ ฉวยโอกาสทีจ่ ะกอโรค หรือ เปน อันตรายก็ตอเมื่อสุขภาพของสัตวแยลงจาก สาเหตุการจัดการดีไมเพียงพอ
วิธีการรักษา เอาใจใสกับการจัดการ เชน ความหนาแนนของลูกเตาทะเลในบอ คุณภาพน้ำ และ คุณภาพของอาหาร ควรหมั่นสังเกตอาการของลูกเตาวามีพฤติกรรมผิดไปจากปกติ เชน กินอาหารนอยลง ซึม ไมวายน้ำซึ่งเปนอาการแรกเริ่มของการติดเชื้อหรือไม ถาพบใหแยก เตาตัวที่ปวยออกตางหาก และรายงานใหสัตวแพทยทราบโดยเร็วเพื่อทำการใหยาปฏิชีวนะ การปฏิบัติเชนนี้จะทำใหลูกเตามีโอกาสหายจากโรคในเวลารวดเร็ว
ติดเชื้อที่ผิวหนัง สาเหตุ/อาการ เปนบาดแผลจากการกัดกันและเกิดการ ติดเชือ้ ตามมาภายหลัง (Traumatic ulcerative dermatitis) เปนปญหาทีพ่ บบอยในการอนุบาล ลูกเตาทะเล ตำแหนงที่พบไดแก ปลายและ ขอบของทัง้ ครีบหนาและหลัง คอ หาง และ กระดอง โดยจะสังเกตเห็นแผนสีเหลืองครีม ปกคลุมรอบแผล ซึ่งก็คือหนองของ
บทที่4
โรคในการอนุบาลเตาทะเลและแนวทางการรักษา
28
สัตวเลื้อยคลาน และหากมีการติดเชื้อเขาสูกระแสเลือดจะพบเตามีอาการลอยน้ำเพราะติด เชือ้ ทีป่ อด และจุดเลือดออกบนกระดอง ในระยะสุดทายของการติดเชือ้ จะพบหนองตามขอบ รอยตอของแผนกระดอง เตามีโอกาสตายมากกวา 30% วิธีการรักษา ไมควรเลีย้ งลูกเตาทะเลหนาแนนเกินไป อาจแยกเลีย้ งลูกเตาแตละตัวในทีเ่ ลีย้ งเดีย่ วทีม่ ี พืน้ ทีม่ ากพอ แตจะไมสะดวกในกรณีมลี กู เตาจำนวนมาก หากพบลูกเตามีแผลติดเชือ้ ทีผ่ วิ หนังควร 1. แยกเตาที่ปวยเปนแผลออกจากฝูง 2. ลางแผลทุกวันดวยน้ำจืด เพื่อกำจัดเชื้อที่ไวตอความเค็ม และลางดวยยาฆาเชื้อโพวิโดน ไอโอดีน 1% หรือ แชลูกเตาลงในภาชนะที่มีโพวิโดนไอโอดีนเลยก็ได 3. ทิ้งไวใหแหงประมาณ 15 นาที เพราะเชื้อบางชนิดไมทนตอความแหง 4. ทำแผลทุกวันในชวงแรก เมือ่ แผลดีขน้ึ อาจลดความถีใ่ นการทำลงเหลือวันเวนวัน หรือวันเวน 3 วัน จนแผลหายในที่สุด 5. การติดเชือ้ ทีผ่ วิ หนังตามปกติแลวหากลางแผลทุกวันก็ไมจำเปนตองใหยาปฏิชวี นะแตหาก มีการติดเชื้อแทรกซอน เชน ติดเชื้อในกระแสเลือด ควรพิจารณาใหยาปฏิชีวนะรวมดวย เชน เอนโรฟลอกซาซิน (Enrofloxacin) หรือ อามิคาซิน (Amikacin) ฯลฯ ควรเลือกชนิด ยาจากผลการเพาะเชือ้ และความไวตอยาปฏิชวี นะเปนหลักเพือ่ ใหไดผลดีทส่ี ดุ 6. จัดการปรับปรุงเรื่องคุณภาพน้ำ เพื่อปองกันการติดเชื้อแทรกซอน 7. จัดการระบบการฆาเชื้ออุปกรณที่ใชในโรงเพาะเลี้ยง และแยกอุปกรณสำหรับเตาที่ปวยไว ใชตางหาก เพื่อควบคุมการแพรกระจายของโรค
29
กระดองลูกเตาเปอยหรือมีตะไคร วิธีการรักษา 1. ใชน้ำยาฆาเชื้อ เชน เบตาดีนสครัป หรือ คลอเฮกซิดนี ขัดสวนของกระดอง โดยใช แปรงสีฟนแบบออน หรือ ฟองน้ำที่ไมทำ ใหกระดองเสียหาย 2. ลางน้ำออก 3. ในตัวที่กระดองเปอย หรือ มีแผลติดเชื้อ หลังลางน้ำใหปายยาเจนเชียลไวโอเลต
ตาอักเสบ (Keratoconjuntivitis-ulcerative blepharitis) ลูกเตาทีอ่ ยูด ว ยกันเปนจำนวนมากอาจ กัดกันจนเปนแผลบริเวณคอ หนังตา หรือ กระจกตา ซึง่ จะพบหนองสีเหลืองบนหนังตา หรือ หางตา ควรคีบหนองออกอยางระมัด ระวังเพราะถาคีมคีบไปสะกิดโดนกระจกตา เปนแผลจะทำใหตาบอดซึ่งไมมีทางรักษา ดังนั้น ใหคีบหนองออกเฉพาะที่มองเห็นได ชัดและงาย ไมควานเขาไปในตา หากคีบไม ออกใหปลอยเอาไว ผานไประยะหนึง่ หนองจะ สะสมมากขึ้น และจะนูนออกมาจนคีบไดงาย จากนั้นใหหยอดตาดวยยาปฏิชีวนะ เชน คลอเรมแฟนิคอล (Chloramphenical) เจนตามัยซิน (Gentamycin) ลีโมฟลอกซาซิน (Lemofloxacin) ฯลฯ
บทที่4
โรคในการอนุบาลเตาทะเลและแนวทางการรักษา
30
บทที่5
การทำเครื่องหมายเพื่อติดตามเตาทะเล
31
เชื้อไวรัส ในตางประเทศ มีรายงานการเกิดโรคติดเชือ้ ไวรัสชนิด Herpesvirus ซึง่ ทำใหเกิดโรค Grey patch disease โดยมีอตั ราการติดเชือ้ ประมาณ 65-95% และยังไมมยี ารักษา อาการ คือ เปนตุม น้ำ ทีผ่ วิ หนัง เตาบางตัวจะหายเองเมื่อมีอายุเกิน 1 ป แตบางตัวอาการอาจแยลง ตุมอาจเปลี่ยน เปนแผนสีเทาปกคลุมทัว่ ทัง้ ตัว ทำใหลกู เตาตายในทีส่ ดุ ซึง่ ในประเทศไทยปจจุบนั ยังไมมกี าร ตรวจวินจิ ฉัยโรคจากไวรัสอยางจริงจัง
การทำเครื ่ อ งหมายเพื ่ อ ติดตามเตาทะเล ในการอนุรักษเตาทะเลนั้น ขอมูลทางชีววิทยาและนิเวศวิทยาของเตาแตละชนิดมีความ สำคัญอยางยิง่ เชน ขอมูลการแพรกระจาย ชวงเวลาของปทว่ี างไข อายุทถ่ี งึ วัยเจริญพันธุ ฯลฯ ซึง่ ขอมูลเหลานีส้ ามารถไดมาโดยการทำเครือ่ งหมายทีต่ วั เตาทะเลกอนปลอยเพือ่ เก็บขอมูลเมือ่ เตากลับมาวางไข หรือ ไดรับบาดเจ็บเกยตื้น การทำเครื่องหมายในเตาทะเลสามารถทำได หลายวิธี และมักจะใชหลายวิธรี ว มกันในเตา 1 ตัวเพือ่ เพิม่ โอกาสในการไดขอ มูลใหมากที่สุด
บทที่5
การทำเครื่องหมายเพื่อติดตามเตาทะเล
32
แถบโลหะ (Inconeal Tag) เปนแถบทีท่ ำจากโลหะผสมประเภทนิกเกิล มีความทนทานและไมทำปฏิกริ ยิ ากับเนือ้ เยือ่ ของรางกายสัตว โดยใชเครือ่ งมือเฉพาะในการติดแถบโลหะทะลุเนือ้ เยือ่ ของขอบดานทายของ ครีบหนา หรือ หลังซึง่ การติดแถบโลหะทีค่ รีบหนามีขอ ดี คือ สามารถมองเห็นไดงา ยกวาครีบหลัง ทีถ่ กู กระดองบัง แตมโี อกาสหลุด หรือ สูญหายมากกวาครีบหลังเพราะเตาทะเลใชครีบหนาใน การวายน้ำเปนหลักทำใหเกิดแรงตานน้ำสูง การติดแถบโลหะจึงอาจติดทีค่ รีบทัง้ 2 ที่ เพือ่ เพิม่ โอกาสในการไดขอมูล และเมื่อเก็บขอมูลของแถบโลหะจากเตาในธรรมชาติไดมากจำนวน หนึ่งแลว สามารถที่จะนำขอมูลของเตาที่แถบโลหะหายไปที่หนึ่ง มาเปรียบเทียบและศึกษา หาอัตราการสูญหายของแถบโลหะ และเวลาที่แถบโลหะสามารถติดอยูกับตัวเตาทะเลได ซึ่ง เปนขอมูลที่นาสนใจ และเปนการวิจัยที่ยังไมมีการทำในประเทศไทยมากอน ซึ่งแถบโลหะ โดยทั่วไปสามารถติดอยูบนรางกายเตาไดประมาณ 2-3 ป กอนจะหลุดออก
33 การติดแถบโลหะควรทำในเตาที่มีขนาดไมเล็กเกินไป โดยควรมีอายุมากกวา 1 ป หรือ ความยาวกระดองหลังมากกวา 20 ซม. หรือ มีน้ำหนักมากกวา 1.5 กิโลกรัมขึ้นไป สาเหตุที่ ไมควรทำในเตาขนาดเล็กเพราะแถบโลหะมีขนาดใหญและมีน้ำหนักมากเกินเมื่อเทียบกับ ขนาดครีบซึ่งมีโอกาสเสี่ยงพลาดไปโดนเสนเลือดที่ครีบขณะทำการติด พื้นที่เนื้อเยื่อที่จะรั้ง แถบโลหะไวมีนอยทำใหมีโอกาสสูญหายมาก และรบกวนการวายน้ำหากินของลูกเตาทะเล จนอาจทำใหถูกผูลาจับกินเปนอาหารไดงาย
บริษัทที่รับสั่งทำแถบโลหะสำหรับเตาทะเล ไดแก บริษัท National Band and Tag Company (NBTC) of Newport, Kentucky, USA โทรสาร 001-606-261-8247
) 0486 TH(P
TH(P ) 0486
TH (P)
) 048 TH(P
86
04
6
บนแถบโลหะจะมีการใสขอความไว ประกอบไปดวยตัวอักษรระบุประเทศที่ทำการติด เครื่องหมาย ของประเทศไทยจะใชอักษร TH ตามดวยจังหวัด เชน สวพ.ภูเก็ต จะใช TH(P) และตามดวยหมายเลขประจำตัว 4 หลัก และอีกดานหนึง่ จะเปนขอมูลเพือ่ ติดตอกลับสำหรับ ผูที่พบเครื่องหมาย
บทที่5 การทำเครื่องหมายเพื่อติดตามเตาทะเล Passive integrated transponder (PIT tags)
34
หรือ เรียกวา ไมโครชิพ (Microchip) เปนไมโครโปรเซสเซอรขนาดเล็กทีเ่ คลือบดวย วัสดุทไ่ี มทำปฏิกริ ยิ ากับภูมคิ มุ กันของรางกายซึง่ จะสงสัญญาณหมายเลขเฉพาะตัวออกมาเมื่อ ไดรับสัญญาณวิทยุจากเครื่องอานหมายเลข ในระยะใกล ตัวไมโครชิพมีขนาดยาว 12 มม. เสนผานศูนยกลาง 2.1 มม. ในเตาทะเลจะฝง ไมโครชิพใตผิวหนัง (Subcutaneous) บริเวณไหล ซึ่งสวพ.ภูเก็ตจะฝงไวที่ไหลขางซาย แต บางหนวยงานอาจฝงไวทง้ั 2 ขางเพือ่ ปองกันการสูญหาย และเพิม่ โอกาสการไดขอมูล ไมโครชิพมีขอ ดี คือ มีอายุการใชงานยาวนาน (ขอมูลจากการใชในสัตวบกใชไดนานถึง 75 ป) และสามารถทำในเตาขนาดเล็กกวาการใชแถบโลหะ แตกม็ ขี อ ดอย คือ ราคาคอนขาง สูงเมื่อเทียบกับแถบโลหะ ราคาของเครื่องอานหมายเลขคอนขางแพง ซึ่งหากไมมีเครื่องอาน ก็จะไมสามารถตรวจหาหมายเลขได และบางครั้งไมโครชิพที่ฝงไวใตผิวหนังอาจเคลื่อนยาย ไปจากจุดเดิม ทำใหลำบากในการตรวจหา การฝงไมโครชิพควรทำในเตาทีม่ ขี นาดไมเล็กเกินไป โดยควรมีอายุมากกวา 6 เดือน หรือ ความยาวกระดองหลังมากกวา 10 ซม. หรือ มีน้ำหนักมากกวา 1 กิโลกรัมขึ้นไป สาเหตุที่ ไมควรทำในเตาขนาดเล็กเพราะบริเวณไหลมีเสนเลือดใหญอยู ในเตาขนาดเล็กจะมีโอกาส เสี่ยงที่จะพลาดไปโดนเสนเลือดที่ไหลในขณะทำการฝงไมโครชิพ
35
Living tag
Matthew Godfrey
Living Tag หรือ เรียกวา การปลูกถาย เนือ้ เยือ่ กระดอง เปนวิธกี ารทำเครือ่ งหมายที่ คอนขางใหม ยังไมเคยมีการทำมากอนใน ประเทศไทย โดยมีหลักการคือ การตัดเก็บ เนือ้ เยือ่ ผิวกระดอง (Epithelial tissue) สวนทอง (Plastron) ทีม่ สี ขี าวดวยมีดเจาะเก็บตัวอยาง ผิวหนัง (Keyes skin punch) แลวนำไปปลูก ถายลงบนกระดองสวนหลัง (Carapace) ทีม่ สี เี ขม และในทางกลับกันก็จะนำผิวกระดองหลัง ไปปลูกถายลงบนกระดองทองเพื่อใชเปนสัญลักษณ โดยจะมีการกำหนดแผน (Scute) ของ กระดองหลังวาสัญลักษณที่กระดองแผนใด หมายถึง ลูกเตาที่ปลอยในปอะไร เนื้อกระดอง ที่ปลูกถายนี้จะคงอยูและจะเจริญขยายขนาดเหมือนกระดองปกติไปตลอดชีวิตของเตา ทะเล การปลูกถายเนื้อเยื่อนี้จะไมมีการตอบสนองของระบบภูมิคุมกันเพราะเปนเนื้อเยื่อภาย ในตัวเตาทะเลเอง Florida Cooperative Fish and Wildlife Research Unit
การปลูกถายเนื้อเยื่อกระดองเพื่อทำเครื่องหมายมีขอดี คือ สามารถทำในลูกเตาขนาด เล็กอายุนอ ยกวา 6 เดือนได เปนวิธที ถ่ี กู ใชอปุ กรณไมซบั ซอน เครือ่ งหมายจะคงอยูไ ปตลอด ชีวติ และไมจำเปนตองใชเครือ่ งมือซับซอนในการอานผล แตกม็ ขี อ ดอย คือ จำเปนตองรูแ นว ทางการอานวาสัญลักษณบนแผนกระดองแตละแผน หมายถึง เตาทีป่ ลอยในปใด และขอมูล ที่จะแปลไดมกั ไมจำเพาะเจาะจงมาก จะจำกัดอยูแ คปท ป่ี ลอย และยังเปนวิธที ใ่ี หมสำหรับประเทศ ไทย จึงยังตองมีการทดลองศึกษาวิจัยกอนจะนำไปใชงานกับประชากรเตาทะเลจำนวนมาก
บอ-จำนวน วันที่ วันที่
รายละเอียด
ขอมูลลูกเตาเสียชีวิต ขอมูลการรักษา
วันที่ รายละเอียด
วันที่ บอ-จำนวน วันที่
ขอมูลการยายบอ
หมายเหตุ
บอ-จำนวน วันที่
บอ-จำนวน
วันที่
จำนวน-ผูปลอยสถานที่ปลอย วันที่ จำนวน-ผูปลอยสถานที่ปลอย วันที่ บอ-จำนวน
การจำหนายลูกเตา
วันที่รับ ชุดที่
ประวัติของลูกเตา ในการเลี้ยงตองมีการบันทึกประวัติ และที่มาของลูกเตาแตละชุดไว และเลี้ยงแยกไวไมใหปนกันเพื่อใหงายในการจัดการ น้ำหนักและขนาดกระดองหลัง มีความสำคัญเพราะสามารถใชคำนวนหาอัตราการเจริญ เติบโต การบันทึกน้ำหนักเปนระยะๆ ทำใหผเู ลีย้ งสามารถแกไขปญหาไดแตเนิน่ ๆ เชน เมือ่ น้ำหนักลูกเตาไมเพิ่มขึ้นตามที่ควรจะเปนจะบงบอกวาเกิดโรค หรือ เกิดความผิดปกติขึ้น เพราะในระยะเริม่ แรกทีป่ ว ยลูกเตาจะไมแสดงอาการของโรคแตจะกินอาหารลดลง การวัดขนาดกระดองควรจะวัดทั้งความยาวและความกวางในแนวตรง (Straight carapace length/width) และ ความยาวและความกวางในแนวโคง (Curved carapace length/width) อัตราการตายและอัตราการรอด ใชเปนดัชนีบงชี้ถึงประสิทธิภาพของโรงเพาะเลี้ยง ขอมูลการจัดการอืน่ ๆ เชน การรักษาทางการแพทยในแตละครัง้ การยายบอ หรือ การ จัดการอืน่ ๆ ควรทำการบันทึกไวอยางละเอียดทัง้ หมดเพือ่ เปนประโยชนในการศึกษาในอนาคต ขอมูลการปลอย เชน วัน เวลา สถานทีป่ ลอย จำนวนทีป่ ลอย ขอมูลการทำเครือ่ งหมาย หนวยงานทีท่ ำการปลอย ลวนแตมคี วามสำคัญในการศึกษาขอมูลการกระจายของเตาในอนาคต
ตัวอยาง แบบบันทึกขอมูลลูกเตาทะเล
ในการอนุบาลลูกเตาทะเลควรสนใจศึกษาสังเกตพฤติกรรม และเก็บขอมูลเกี่ยวกับการ เจริญเติบโต โดยขอมูลทุกอยางมีความสำคัญมากทัง้ ในการนำไปใชในการศึกษาหรือ เพือ่ การ สืบหาสาเหตุเมื่อเกิดความผิดปกติขึ้นในโรงเพาะเลี้ยง ฯลฯ ขอมูลที่สำคัญในการอนุบาลลูกเตาทะเล มีดังนี้
ลงชื่อ-ผูรับ
การเก็บขอมูล
ลงชื่อ-ผูนำมาให
37
จำนวนที่รับ
36
วันที่ฟก
การเก็บขอมูลการอนุบาล
ที่มา
บทที่6
บทที่6
38
การเก็บขอมูลการอนุบาล
บทที่7
การปลอยลูกเตาทะเล
39
ตัวอยาง แบบบันทึกขอมูลการปลอยเตาทะเล เตาปลอยสูธรรมชาติ
วันที่บันทึก
สถานที่ปลอย
วันที่ปลอย
ประวัติเตา
ลำดับ
ชนิด
เพศ
ยาว(ซม.)
หนัก(กก.)
ไมโครชิพ
Tag
หมายเหตุ
การปลอยลูกเตาทะเล หลักการปลอยที่ตองยึดปฏิบัติ คือ ลูกเตาทะเลทีน่ ำมาปลอยตองมีอายุ และพัฒนาการ เรื่องขนาดและน้ำหนักที่เหมาะสมสำหรับการปลอยสูธรรมชาติ คือ ควรมอายุอยางต่ำ 1 ป โดยตองมีความยาวกระดองไมนอ ยกวา 30 เซนติเมตร มีนำ้ หนักประมาณ 1 กิโลกรัม เพราะ ในชวงนีล้ กู เตาทะเลจะมีกระดองทีแ่ ข็ง และมีขนาดทีเ่ หมาะตอการอาศัยบริเวณชายฝง ทะเลที่ ทำการปลอยซึ่ีงจะชวยใหลูกเตามีอัตราการรอดที่ดี ลูกเตาทุกตัวตองไดรบั การตรวจประเมินสุขภาพวาแข็งแรง ปราศจากโรค และสามารถ หากินไดเองกอนนำไปปลอย ควรทำการปลอยในบริเวณทีม่ แี หลงหากินสำหรับเตาทะเลชนิดนัน้ หรือ มีรายงานพบเตา ทะเลชนิดนัน้ หากินอยู หรือ อาจอยูใกลเคียงหาดที่เปนแหลงกำเนิด ควรทำเครื่องหมายที่เหมาะสมกับขนาดของเตา และเก็บขอมูลเตาที่ปลอยใหมากที่สุด คนไทยสวนใหญมีความเชื่อตามขนบธรรมเนียมประเพณี จึงมีความตองการปลอยเตา ทะเลดวยตนเอง ดังนั้นการปลอยลูกเตาทะเลเปนโอกาสอันดีที่จะไดประชาสัมพันธและให ความรูก บั ประชาชนทีม่ าเขารวมพิธปี ลอยถึงสถานการณในปจจุบนั แนวทางและความสำคัญ ของการอนุรักษเตาทะเลในประเทศไทย หากมีการจัดกิจกรรมควรมีการใหความรูที่ถูกตอง รวมไปการปลอยเตาทะเลดวยทุกครั้ง
40
เอกสารอางอิง สนธยา มานะวัฒนา. 2549. การอนุบาลลูกเตาทะเล. เอกสารเผยแพรกลุม สัตวทะเลหายาก กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง. Ackerman L. 2003. The Biology, Husbandry and Health Care of Reptiles VIII. T.F.H. Publications: Neptune, New Jercy. Bluvias, J.E. 2008. Marine Turtle Trauma Response Procedure: AHusbandry Manual. (Eckert, K.L. adviser). Masters Project Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Environmental Management Degree in the Nicholas School of the Environment and Earth Sciences of Duke University. 75 p. Douglas RM.1996. Reptile Medicine and Surgery. Philadelphia: W.B. Saunders, Philadelphia. Fowler EM. 1986. Zoo &Wild Animal Medicine. 2nd ed. W.B. Saunders, Philadelphia. Fowler EM. 1993. Zoo &Wild Animal Medicine : Current Therapy 3. W.B. Saunders, Philadelphia. Fowler, EM., 1999. Miller, RE. Zoo &Wild Animal Medicine : Current Therapy 4. W.B. Saunders, Philadelphia. Lutz PL, Musick JA, editors. 1997. The Bology of Sea Turtles. CRC press LLC, Florida. Lutz PL, MusickJA.,Wyneken J, editors. 2003. The Biology of Sea Turtles Volume II. CRC Press LLC, Florida. McCracken H. 2005. Husbandry &Disease of Reptiles. Melbourne zoo, Melbourne. Southeast Asian Fisheries Development Center. Marine Fishery Resource. Development and Management Department. 2004. A Guide to Set-Up and Manage Sea Turtles Hatcheries in the Southeast Asian Region. Norton, T.M. 2005. Chelonian Emergency and Critical Care. Seminars in Avian and Exotic Pet Medicine. 14(2): 106-130 p. Southeast Asian Fisheries Development Center. Marine Fishery Resources Development and Management Department. 2004. Conservation and Enhancement of Sea turtle in the Southeast Asian Region. Card Information Sdn. Bhd., Kuala Lumpur. Wyneken, J., Godfrey, M.H. and Bels, V. 2008. TheBiology of Turtles. CRC Press, Florida. 389 pp.