Corné de Regt
NIEUWE NOTABELEN
2
Hoe dat dan gaat
Koffietijd, 18 februari 2015. Een vriend uit Groningen belt mij met de vraag of ik in het Noorden deel wil nemen aan een project rondom leegstand. Ze zoeken vrijdenkers. Ja, dat lijkt mij wel iets! Wat is dat dan? Twee uur later. CBK Zeeland legt contact via Linkedin. Na wat ge-heen-enweer blijkt mijn naam te zijn genoemd door een Drentse kunstenares. Of ik deel wil nemen aan het project Krot of Kans op Schouwen-Duiveland? Tja, hoeveel signalen heb je nodig in een bepaalde richting?! Dus dat betekent dat ik 5- 14 maart 2015 ineens in Zierikzee mag vertoeven! De plaats aan de andere kant van de Oosterschelde, daar waar ik geboren en getogen ben. Wonderlijk hoe dat dan gaat. Plan de campagne
Afspraken in mijn agenda worden verzet. Enkele kan ik niet om heen, die blijven staan. Ik besluit een opdracht te formuleren met de titel: ‘Op zoek naar de Nieuwe Notabelen’. Schrijf op wat ik wil doen en wie ik graag wil spreken. Richting Zeeland maak ik bekend dat ik eraan kom en ik plan ontmoetingen in voor de eerste dagen. Het bezoek aan Zierikzee begint al voordat het is begonnen.
3
Aanloop, aanpak en verwerking
Een plek, stad, vesting, buurtschap, is ontstaan. Een persoon, soms samen met anderen had het idee (bewust, toevallig, noodgedwongen): hier ga ik mij vestigen! De (natuurlijke, fysieke, sociale, strategische) omgeving bood die mogelijkheid om er (met veel inspanning, gemak, avontuur) iets van te maken. Er was een drang om dit tot stand te brengen. In latere tijden is die plek uitgegroeid tot een grotere plaats. Mede doordat een aantal mensen het voortouw namen. Boeren, vissers, kooplieden, handelsreizigers, de gegoede burgerij. Soms van binnenuit soms van buitenaf. Vaak met enthousiasme, veroveringsgeest en de noodzaak om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. In de 19e en 20e eeuw waren er dominees, huisartsen, notarissen, onderwijzers, fabrikanten. Aansprekende figuren, notabelen, die hun status aanwenden voor collectieve inspanningen. Waarbij hun corrigerend vermogen in houding en gedrag ook maatschappelijk werd geaccepteerd. Zij richtten scholen, musea, zieken- en verzorgingshuizen op en legden parken aan. Er was een verantwoordelijkheid en visie bij deze mensen om zaken tot stand te brengen. Inmiddels is de plek van toen door alle ontwikkelingen uitgegroeid tot een stad. Met opnieuw mogelijkheden voor de toekomst wellicht met een ander perspectief dan voorheen. Welke kant mag het opgaan en vooral wie gaat dat doen of doet dit al?
4
Ter • • • •
plekke stel ik de volgende vragen: Welk woord past bij deze tijd? Welk woord past bij dit pand, Mol 9? Welk woord past bij de toekomst van Zierikzee? Wie zijn volgens u de notabelen van nu?
De vorm waarin het opgedane is verwerkt bestaat per dag uit: een geschreven impressie, een foto en een Haiku. Het mooie van de Haiku is dat het mij dwingt, om in een dichtvorm van 5-7-5 lettergrepen, een ogenblikervaring te beschrijven met een twist. De Haiku is een vingerhoed vol emotie, geïnspireerd door zen, waarin weinig ruimte is voor ontledingen en benaderende omschrijvingen. Reacties van lezers:
“Zat ik vanavond ineens in Zierikzee. Mooi beschreven. Maakt nieuwsgierig. Alsof je jouw woorden als een reisgids in je zak wilt steken tijdens het verkennen van de stad. Wat een diversiteit aan mensen wonen er weer. Je zou ze allemaal willen ontmoeten. 10x24 uur per dag in een aantal rake zinnen. Mijn complimenten” “Het is weer van een ingewikkelde schoonheid hoe jij dingen beschrijft. Als ik eventjes niet oplet dan ga ik achteloos voorbij het punt dat jij wilt maken, Over elk woord en beeld is nagedacht. Het zijn stuk voor stuk thema’s waarmee Zierikzee zeker verder kan. Jij ziet ‘t en beschrijft dit. Maar, begrijpen andere mensen ook wat jij bedoelt?”
5
Entree in Zierikzee www.krotofkans.nl/entree-in-zierikzee/
5 mrt, 2015 • 22:22
Rode Wangen in Zierikzee
6
Vanuit Twente naar Zierikzee. De straat richting centrum is opgebroken. Servicegerichte Yvonne begeleidt mij naar mijn tijdelijk onderkomen en geeft vriendelijk en correct tekst en uitleg. Met wat extra zand kan ik over het gat naar mijn eigen parkeerplaats. Jaja! ‘Als er iets is? Gewoon bellen!’ De eerste loop door de straten richting Mol 9 geven een open en gastvrij gevoel. Vriendelijke buren, computerminded. Het pand is veel groter dan ik dacht, diep achterin is het donker. Eerst maar eens met spullen sjouwen en kijken hoe ik mijn accenten in de ruimte wil leggen. Pure chocolade, mmm! Het weekblad ‘Ons Eiland’ heeft mijn komst op Schouwen-Duiveland al aangekondigd. Via familie en apps duurt dit geheim niet lang. Onze wereld met social media is al snel een eiland. Het klinkt hol. ‘s Avonds als de leuke schemerlampen de sfeer in Mol 9 verhogen, wordt ‘t aangenamer om te vertoeven. Na de maaltijd de etalage in stijl aangepast. Voorbijgangers lezen de eerst Haiku:
Eindeloze klei karakter van nature glibberig typje
7
NIEUWE NOTABELEN Www.krotofkans.nl/nieuwe-notabelen/
6 mrt, 2015 • 21:09
Voortrekker
8
Nieuwe notabelen. Zijn die er nog dan? Nee, juist daarom zoek ik kartrekkers, voordenkers, ondernemers, de jeugd, mensen van morgen. Aangeschoven als inleider bij Rotary Zierikzee. Ontspannen en informeel worden veel namen uit het uitgebreide netwerk genoemd. Huib, dank voor de vlotte behandeling van mijn verzoek en de correcte ontvangst met hapje en drankje ter plaatse. Kinderen zijn nieuwsgierig en dan moeten moeders mee. Zo ontstaat in de ruimte een mooie mix tussen afspraak en toeval. Het woord van deze tijd? Verwarring, chaos, ontwikkeling, kansen, transitie. In het openluchttheater Zierikzee, speel je als bewoner je eigen rol in dit toneelstuk van het leven. Medemolbewoners ontmoet met fijne energie in combi met wijsheid, humor en daadkracht. Veel indrukken, geconcentreerde belangstelling, hierdoor vliegt de tijd. ‘Mama, mama, gaan we nu? ‘ Is ‘t oké dat ik je mijn Haiku mail?
Golven van plezier schuimend met een hete twist oneindig getob
9
KUNSTENAARS EN DICHTERS Www.krotofkans.nl/kunstenaars-en-dichters/
7 mrt, 2015 • 22:57
Huiskamertafel
10
‘Ja, hier heb ik al eens geposeerd, ik schilder namelijk al meer dan 47 jaar. Mag ik iets voordragen?’ Deze dag nodigt uit tot flaneren. In de grijze kleding- en mensenmassa buiten valt een groene broek, rode pumps en platinablond haar meteen op. Een dame met rood haar op skeelers, dit keer zonder flesje bier in de hand, zeilt op de stoep stoer voorbij. Het wordt wat vrijer, mondainer op straat. Goede gesprekken aan de huiskamertafel over gedichten, geld, kleindochters en gastvrij parkeren. Zon en zin dragen daar aan bij. De Vlaamse tongval is hoorbaar, de Noord-Afrikaanse afkomst zichtbaar. Christenunie flyert in lichtblauw. Mooie kleurenmozaïek in het zwart-wit decor van deze tijd. ‘Een mannenopvang’ oppert een vrolijke dame in gezelschap van haar vriend, zo’n plek waar hij zonder eigen schuur toch lekker kan timmeren met goed gereedschap en wat begeleiding. Kan ik mooi met mijn vriendin gaan winkelen! Lachend loopt ze verder. ‘Je schrijft ‘t wel op hè!’ Bij deze.
Uit heel Nederland word je gewezen naar hier weg van Zierikzee
11
VRIJ BEWEGEN Www.krotofkans.nl/vrij-bewegen/
8 mrt, 2015 • 09:34
12
Zijn ogen staren wezenloos naar de overkant. Het zicht op grijs, blik en tralies. Het hoofd met de kin op straat, ogen recht vooruit, de armen strak langs het lijf, de benen gestrekt naar achteren: planking in optima forma. Net achter de glazige ogen schemert spontaan licht. Verderop in zijn lange lijf is het leeg, donker. Het lichaam ingesloten door stenen en beton. Weinig lucht, weinig licht, weinig perspectief. Hij kan geen kant op. ‘Open maken’ zegt de verantwoordelijke chef in kwestie. ‘Achterin de ruimte open breken en dan trekken we hem zo aan zijn voeten naar buiten. Mooie doorkijk met frisse lucht, dat lijkt mij voor iedereen beter.’ ‘Dank u wel’, zegt de man. ‘Zo kan ik mij weer vrij bewegen’. ‘Uw naam?’, bromt de chef. Een collega is hem voor; ‘dat zie je toch wel? Dat is Mol 9!’
Geluid van meeuwen havenzangers zonder hit mag ik één friet met?
13
VEILIGE HAVEN Www.krotofkans.nl/veilige-haven/
9 mrt 2015 • 20:50
14
Uit de gesprekken met mensen hoor ik waardering voor de diversiteit en schoonheid van Zierikzee. Winkeltjes met leuk aanbod, vertier, kerk, supermarkt, cultuur, lekker zitten, de haven. De vestingstad is een smaakvolle parel in een gebied van monotonie. Het ademt frisse lucht. Sla er een zeearm omheen en koester het, wieg het, verwen het en laat het met smaak, gezonde voeding en met kwaliteit groeien. Zodat bewoners, ondernemers en bezoekers hier graag zijn. Een veilige haven om te wonen, te werken en te recreÍren. Na het invullen en ondertekening van het formulier krijg ik toegang tot de ouderloze documenten. Welkom bij het archiefwezen! Wat je in de stad ziet, staat hier beschreven. Verhalen van Ee naar mee, van oude bedelordekloosters tot zoutziederij, van karveel tot armenfabriekjes, van waarheidsboek naar watersnoodramp. In het bruinste cafÊ van Zierikzee, De Biet, est 1892, is het gezellig kletsen op het terras buiten. Bekenden uit mijn geboorteplaats maken het feestje op deze dag compleet en Linda van de Juniorkamer wil mijn vragen wel plenair stellen tijdens hun bijeenkomst‌ Nou dank je wel!
Heupwiegend cruisen prinsessen langs de kade klaar om te wenden
15
PATRONEN Www.krotofkans.nl/patronen/
10 mrt, 2015 • 21:34
16
Nu ik hier enkele dagen vertoef, ontstaat er bij mij naast mijn dagritme ook een looppatroon door de stad. Van mijn logeeradres naar Mol 9, van de markt naar de haven, van de Poststraat naar de winkels in de andere straatjes. Het leuke hiervan is dat je dezelfde mensen ziet, herkent, groet en af en toe een praatje maakt. Sociale integratie op de vierkante meter. Zo kom ik erachter waarom de straat ‘Mol’ heet, vrij vertaald naar het eerste baggerscheepje op de Ee. Ook wordt het mij duidelijk waarom bepaalde huizen van die gekke namen hebben, zoals ‘Het Paert in de wiege’. Namelijk uit de tijd dat bijna niemand kon lezen of schrijven. Een bijzondere naam onthoud je dan logischerwijs beter, zegt de oude man met een ondeugende glimlach op zijn gezicht. Vanmorgen op de stelling van de korenmolen de stad gezien vanuit een ander perspectief. Best hoog eigenlijk! Een unieke productielocatie, waar vakmanschap, techniek, historisch erfgoed en moderne tijden elkaar de hand geven. Je ziet daar aan alles dat er met ziel en zaligheid wordt gewerkt. Bijzondere baan daar bij De Hoop. Met familie genoten van een gezellig samenzijn met aan onze voeten een zinderende Oosterschelde en voor onze neus een salade ‘fruits de mer’ met wat extra garnalenkroketten. Hebben we toch maar opgegeten, jammie! De dagen verlopen efficiënt ontspannen met een goed gevoel en een tevreden resultaat.
Dieprode meekrap carambole op het laken en het werd zomer
17
KLOKGELUI Www.krotofkans.nl/klokgelui/
11 mrt, 2015 • 22:13
18
Na het klokgelui voor gewas en arbeid informeert zij, sjieke dame, bekend met het wel en wee op Schouwen-Duiveland, hoe ‘t gaat. Na een geanimeerd gesprek schrijf ik in één woord haar bevindingen op: gelatenheid. Later op de dag met mannen onder elkaar een emotioneel gesprek over zaagbeleid, verloren eigenheid, de vervlakking van de zeewering. Een ding is duidelijk: we missen de identiteit van het eiland! De boel fleurt op met de lach van Gerdien. Zij en Erik trekken volgende week spelend de kar in Zierikzee. ‘U had naar mij gevraagd?’ De directeur van het Stadsmuseum zelf begroet mij op een van de zalen. Attent! Leuk, informatief en fijn museum. Op prettige wijze wordt je met woord en gebaar door dit schitterende pand geloodst. Na een wandeling door de straten langs gekleurde luiken, bijzondere deurknoppen, diversiteit aan raamgevels en praktische werkruimtes ontmoet ik voor ‘mijn deur’ de laatste bezoeker van deze dag. Het gesprek gaat over trainingen, onderwijs en vader zijn. Het lijkt hem een uitdaging om leerlingen in deze ruimte het gevoel van ondernemerschap te kunnen geven. Het idee klinkt goed. Hij vraagt wat ik doe. Na wat tekst en uitleg geeft hij mij zijn gegevens. ‘Mocht je een keer in de Ardennen willen vertoeven aan de Ourthe? Voel je welkom. Het is een vrij basic ingericht chalet met voldoende kamers. Je houdt toch zo van hout hakken?’ Eh ja…. dat klopt!
Lichte vensterbank hoofse liefde van weleer het blijft een zoektocht
19
OMGEVING Www.krotofkans.nl/omgeving/
12 mrt, 2015 • 22:13
20
Market day in Zierikzee. De Daily Keet staat al kleurrijk op het plein. De zon lokt mij naar buiten op zoek naar houten sculpturen die ik uiteindelijk vind op het industrieterrein. Oh wat zonde toch! Die aritmische blokkendozen in het niemandsland. Zo tegen de monumentenstad aangeplakt. Geen integratie met de stadszijde en geen doorloop met het omliggende platteland. Hans legt uit dat zijn bedrijf al jaren labels maakt van hout, voornamelijk voor de land- en tuinbouw. Tegenwoordig ook voor hippe woonwinkels, koffieketens, verfhandels en de mierzoete suikerspindraaiers. Cotton Candy zoals ze in de VS zeggen. Een markt met potentie dus! Met creativiteit en technisch vernuft draait hij nu energieneutraal. Hij heeft geleerd op tijd terug te schakelen en stort zich nu met veel plezier op de ver- en herbouw van zijn vlasboerderij. Mijn broer Gerard is op bezoek. Hij was benaderd om een rol te spelen in de film over Michiel de Ruyter waarvan de opnames plaats vonden in Zierikzee. Als hoofdrolspeler? Nee, als herder met een kudde schapen. Nou, dat wilde hij zichzelf en de dieren niet aandoen. Vandaar dat u hem in de aftiteling van deze film mist. Verstandig!
Fronsende blikken verre kijkers op het strand het oog wil ook wat
21
MODERN Www.krotofkans.nl/modern/
13 mrt, 2015 • 21:54
22
Als opening van de dag een bezoek aan de Oude Haven bij architect Willem Kort. We blijven aan het praten als we niet oppassen :). Over hangende gevels en hoge ramen van de panden. Veelal puur praktische oplossingen ivm afvoer van neerslag en voor voldoende lichtinval. Over branches, bedrijfsopvolging, parkeerplaatsen, modelbouw, verkeersstromen. Belangrijkste: houd dynamiek in de stad door de geschiedenis ook in deze tijd voort te zetten. Koffie drinken bij het kerkcentrum? Volgende steeg in slaan en omlopen. Helaas, ook ik kan de deur van Gods huis niet vinden. Benno’s boek ‘Voetballend ondernemen’ geeft ook in Zeeland een ahamoment. Daar kan fusieclub SV MZC ’11 met het nieuwe bestuur wellicht weer verder mee. Even galerie en het moment-edelsmeden voor jezelf. Mooi verhaal over Koning Midas en de gouden broodjes. Mokume-gane (houtnerf in metaal) is een techniek die ook bij de Samoerai zwaarden wordt toegepast. Heel apart om die ‘tekening’ in sieraden terug te zien. Bij grafiekatelier Eggink een originele combi van etsen en hedendaagse thema’s. Zo ontstaan humoristische koffiehuizen en fleurige sleutelbloemen. Het is een mooie periode hier geweest, waarbij ik de stad, vlakbij mijn geboorteplek, met heel andere ogen ben gaan bekijken. Dank voor deze gelegenheid!
Voetbal op het plein iedereen wil in de spits jij staat op het doel
23
DELTA Www.krotofkans.nl/delta/
14 mrt, 2015 • 21:54
24
Mijn periode in Zierikzee zit erop. De afgelopen 10 dagen heb ik veel mensen gesproken in de stad, op afspraak, spontaan, in de publieke ruimte, op het industrieterrein, in het café. Niet iedereen was bereikbaar, niet alle deuren gingen open. De vragen die ik had, op zoek naar de notabelen van nu, zijn beantwoord. Zo luidt het (ant)woord op de vraag ‘welke woord pas bij de toekomst van Zierikzee?’: Verandering. Op zich geen verrassing. Het Griekse teken voor verandering of verschil is trouwens Delta. ‘Welk woord past bij de toekomst van Mol 9?’: Experiment. ‘Welk woord past bij deze tijd?’ Verwarring. Dan waren er nog wat opmerkingen, hersenspinsels, wijze spreuken. Al die tussenzinnen heb ik als volgt meegenomen, ook weer in woorden: Van één dimensionaal naar drieD en 4G. Van plastic naar hout. Van norm naar waarde. Van materie naar behoefte. Van donker naar licht. Van X jaar hetzelfde naar fris vooruit. Er tekent zich een lijn af. Alle mensen die ik heb gesproken zijn betrokken bij de toekomst van Zierikzee. Al die kleuren, ideeën, kritische noten, vragen, zijn bij elkaar een schitterende mozaïek. Zet dus de volgende mensen op persoonlijke titel bij elkaar: wijze archivaris, frisse planoloog, energieke makelaar, bruine cafébaas, notaris van nu, moderne architect van geest, meisje met het rode haar, duurzaamheidsdenker, museummeester, Pieter Zeeman’s leerlingen, vrouwelijke ondernemer, buitengewone binnenstedeling, edele ambachtsman en een vrijdenker. Uitgangspunten voor deze werkwijze zijn er wel. Er moet allereerst een diepe behoefte zijn voor verandering. Je voelt het in je lijf dat het zo niet meer verder kan. Is dat er niet? Dan hoef je niet verder! Daarnaast zullen instanties zoals een gemeente vooraf kaders, voorwaarden moeten scheppen. Voordenken dus. Dan kunnen mensen aan de slag voor het maken van een plan met de vraag ‘wat is er volgens hen nodig om de situatie in de toekomst te verbeteren?’. Dat plan wordt daarna dan ook uitgevoerd. Het is namelijk hun plan!
25
Deze aanpak is gebaseerd op een eeuwenoude traditie van de oorspronkelijke stammengemeenschap uit Nieuw-Zeeland, de Maori’s. In de wet daar is opgenomen dat iedere burger recht heeft op een ‘Family Group Conference’. In Nederland heet dit Eigen Kracht-conferentie, waarbij je als burger weer de regie krijgt over je eigen buurt, familie en leven. Het werkt als de zuivere manier van werken hierin ook wordt gevolgd. Geen concessies aan het proces! Ik rond af. Sommigen hebben een band met Schouwen-Duiveland. Ik ga Zierikzee volgen. Tschüss!
Terug naar de kern wijze woorden van mijn pa de cirkel is rond
Corné de Regt Project Krot of Kans Zierikzee, maart 2015
www.rodewangen.nu
26
VAN KNOOP NAAR KNOP
KROTofKANS-reeks nummer 39 ©2015
ISBN:
978-90-6354-194-1 Vormgeving:
Martien Luteijn www.krotofkans.nl