Angelika Kotowicz str

Prawa autorskie; Oleksii Liskonih Konflikt między Chińską Republiką Ludową a Tajwanem.

Przebieg i możliwe rozstrzygnięcia

TEKST; Miłosz Bojarski RECENZJA; dr hab. Marcin Grabowski

Wstęp

Od czasu wybuchu I rewolucyjnej wojny domowej w Chinach pomiędzy dwoma stronami: Kuomintangiem (KMT) i Komunistyczną Partią Chin (KPCh) nie zaistniał żaden trwały pokój. Do dnia dzisiejszego Chińska Republika Ludowa (ChRL) i Republika Chińska (RCh) nie zawarły porozumienia pokojowego, jednak po ewakuacji KMT na wyspę Tajwan (Formozę) do incydentów zbrojnych dochodzi tylko sporadycznie. Pomimo kryzysów między państwami, po dojściu do władzy Deng Xiaopinga relacje między republikami cechuje niepewność, ale także chęć ograniczonej współpracy. Mimo wielu kwestii spornych strony zawierały porozumienia, m.in. Economic Cooperation Framework Agreement (ECFA) i były gotowe do osiągania kompromisów (Konsensus 1992). Oba państwa uznają zasadę jednych Chin, jak i wiele innych krajów świata.

ChRL nieustannie rośnie w siłę, zwiększa swoją pozycję w regionie i na świeciei. Jest pewne, że dojście Chin do światowej potęgi i osiągnięcie statusu państwa co najmniej tak silnego, jak Stany Zjednoczone (USA), jest przy obecnych trendach i sytuacji międzynarodowej nieuniknione. Państwo Środka nieuchronnie zmierza do własnej mocarstwowości, także w sferze militarnej, a taki trend z pewnością sprzyja dalszemu wywieraniu nacisków na Tajwan, ponieważ ten jest postrzegany przez USA i ChRL jako ważny gracz w regionie.

Dziś, choć zaistniała intensywna wymiana handlowa między stronami i nieliczne próby ustanowienia pożądanych relacji między ChRL a RCh, dalej wybuchają kryzysy. Sytuacja w Cieśninie Tajwańskiej jest często określana przez badaczy stosunków międzynarodowych jako napięta. Wielu komentatorów stosunków międzynarodowych zastanawia się, czy jest możliwy ponowny wybuch konfliktu zbrojnego w regionie. Celem niniejszego badania jest ukazanie kształtu relacji między ChRL a RCh i zweryfikowanie, czy rozwiązania dyplomatyczne i gospodarcze urealniają i przybliżają pokojowe rozwiązanie kwestii tajwańskiej, co stanowi hipotezę badawczą pracy. Autor zbada, jak porozumienia między ChRL a RCh wpływają na perspektywy rozwiązania konfliktu, czy kryzysy o charakterze militarnym i zgrzyty w relacjach między ChRL a RCh decydująco wpływają na możliwości integracji wyspy z Chinami kontynentalnymi oraz jakie zakończenie konfliktu jest najbardziej prawdopodobne w świetle wymienionych w artykule czynników kształtujących relacje między krajami.

Grafika przedstawia pomnik Czang Kaj-szeka, pierwszego prezydenta ROC i lidera Kuomintangu, w Narodowej Hali Pamięci Czang Kaj-szeka w Zhongzheng. Przed pomnikiem stroi strażnik na warcie. Prawa autorskie; Adam Jones

By odpowiedzieć na postawione pytania, autor odtworzy i przeanalizuje przebieg konfliktu, wyróżni najważniejsze czynniki, dokona analizy relacji między ChRL a RCh i zbada, czy pokojowe rozwiązanie kwestii tajwańskiej jest konieczne i czy dalsze stosunki między Chinami kontynentalnymi a wyspą będą zmierzać w stronę pogłębionej integracji gospodarczej, społecznej i politycznej, czy też KPCh zdecyduje się wybrać militarny wariant zjednoczenia Chin. Na potrzeby badania autor założył, że pojęcie Tajwanu jest tożsame z RCh, ponieważ obecnie RCh w swoich separatystycznych dążeniach coraz częściej identyfikuje się jako Tajwan; ponadto, choć Tajwan w latach 1895-1945 należał do Japonii, to jego najnowsza historia jest związana z KMT walczącym przed 1945 r. na terenie Chin kontynentalnych.

Początkowy przebieg konfliktu

Konflikt między KMT a KPCh trwał od I rewolucyjnej wojny domowej w latach 1927-1937, zakończonej japońską inwazją na Chiny. Autor jednak pomija ten okres, ponieważ najważniejszy dla zrozumienia obecnego konfliktu był okres 1946-1949 r. zakończony zwycięstwem komunistów chińskich na kontynencie i relokacją stronników KMT na Tajwan. Wtedy powstały podstawy późniejszych relacji między ChRL a RCh: obie strony były skonfliktowane, jednak żadna z nich nie doprowadziła do inwazji na drugą, choć obie ciągle zakładały w planach takie rozwiązanie. Oba państwa chińskie odwołują się do koncepcji jednych Chin, szczególnie ChRL, która usiłowała w przeszłości doprowadzić do zjednoczenia kraju przez podbój Tajwanu2 .

W ramach planów „wyzwolenia” Tajwanu przez KPCh powstawały różne inicjatywy militarne, m.in. pierwszy i drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej oraz ostrzał ufortyfikowanych wysp Kinmen i Mazu pod kontrolą RCh prowadzony z przerwami przez 20 lat (1958 – 1978). Komuniści chińscy nie zdecydowali o przeprowadzeniu szturmu tych wysp, ponieważ nie planowali zajęcia ich. Pierwszym kryzysem sterowali tak, by mógł być stosowany jako część strategii przeciw USA, zaś drugi kryzys był skierowany przeciwko ZSRR3. Komunistyczna ofensywna propaganda wymierzona w Tajwan miała na celu wyłącznie eskalację sytuacji, ale tak, by nie doprowadzić do pełnej wojny. Nawet w tym okresie KPCh nie zamierzała dokonać zbrojnego uderzenia na Formozę, ponieważ wiadome było, że siły USA uniemożliwią przeprowadzenie takiego ataku. Mao Zedong, choć dążył do podboju wyspy, wiedział najwyraźniej, że jej zajęcie było niemożliwe. Przed wojną koreańską planowano inwazję na Tajwan, jednak wpłynięcie VII floty USA do Cieśniny Tajwańskiej uniemożliwiło atak na wyspę4. Potem takie plany porzucono, moim zdaniem

tymczasowo z racji trudności technicznych w ewentualnym przeprowadzaniu inwazji, obecności wojsk USA na Formozie i wsparcia politycznego USA dla RCh. Nie oznacza to, że zrezygnowano z owych planów całkowicie – zostały chwilowo odłożone na bardziej dogodny czas. To charakterystyczne dla KPCh, ponieważ ta działa długoterminowo, gdyż w przeciwieństwie do sytuacji w ustrojach demokratycznych nie musi ona uwzględniać zmian władzy – system polityczny w ChRL jest de facto jednopartyjny (teoretycznie istnieją inne partie, jednak muszą być całkowicie lojalne wobec KPCh)5. KPCh zapewne wróci do opcji militarnej, gdy uzna, że to właściwe rozwiązanie kwestii tajwańskiej.

Drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej zakończył militarny etap konfliktu. W epoce Deng Xiaopinga rozpoczęto gwałtowną reformę całego kraju, opierając relacje międzynarodowe ChRL na swoistym sojuszu z USA, trwającym jeszcze od czasu tzw. manewru Nixona w okresie faktycznych rządów Mao Zedonga. Postanowiono także zmienić charakter relacji z bliskim sojusznikiem USA, Tajwanem. W związku z tym władze chińskie opublikowały „Odezwę do Rodaków z Tajwanu”, co zapoczątkowało nowy etap relacji RCh-ChRL, polegający na wymianie handlowej między oboma państwami chińskimi i dialogu prowadzonym w formie wysyłania komunikatów do drugiej strony. Ta nowa faza relacji miała służyć integracji Chińczyków po obu stronach Cieśniny i stanowić podstawę pod dalszą integrację wielowymiarową, docelowo także polityczną6. Drugi etap relacji trwa do dziś, choć w okresie rządów Xi Jinpinga ulega zmianom: większą rolę w naciskach na Tajwan pełni Armia Ludowo-Wyzwoleńcza (ALW), a czynniki ekonomiczno-kulturowe przestały być głównymi sposobami wywierania presji na władze na wyspie.

Dyplomatyczny etap konfliktu o suwerenność Tajwanu

Etap ten różni się od poprzedniego głównie metodami rozwiązywania sporów i charakterem relacji między stronami. Od momentu przejęcia władzy przez Denga do czasu rządów Xi Jinpinga wszelkie stosunki między ChRL a RCh opierały się na komunikatach, współpracy gospodarczej i kulturowej, wymianie turystycznej i porozumieniach dyplomatycznych. Symbolicznym początkiem tej fazy relacji jest „Odezwa do Rodaków z Tajwanu” w 1979 r., w której władze ChRL składały propozycje zjednoczenia Chin, odmawiając RCh statusu państwa, jednak wyrażając gotowość do uwzględnienia lokalnej specyfiki systemowej wyspy, tj. zapewniając jej dużą autonomię, zachowując jej dotychczasowy system gospodarczy, administrację i jej wojsko. Na podstawie „Odezwy(…)” komunistyczni włodarze w latach 80. sformułowali zasadę „jeden kraj, dwa systemy”7, która została ostatecznie przyjęta zarówno przez ChRL, jak i RCh na mocy tzw. Konsensusu 1992. Ta zasada jest ciągle aktualna i uznawana przez większość aktorów międzynarodowych, jednak są jej różne interpretacje, ponieważ RCh uznaje, że są różne interpretacje Chin i sama jest jedną z nich. Jednak spór nie ma już militarnego charakteru – wszelkie potyczki są prowadzone na drodze dyplomatycznej. Niewątpliwie stosunki między republikami zachowują swoją pokojową istotę dzięki ciągle rosnącej chińskiej współpracy gospodarczej, kontaktom KMT z KPCh i grupom interesów, m.in. przedsiębiorcom tajwańskim coraz bardziej intensywnie prowadzących działalność gospodarczą w ChRL8 .

Mimo ewidentnej zmiany metod prowadzenia konfliktu, zaistniał trzeci kryzys w Cieśnienie Tajwańskiej w latach 1995-1996. Jego początkiem było przeprowadzenie przez ALW ćwiczeń rakietowych w taki sposób, że pociski rakietowe spadły na wody koło m.in. portu nieopodal stolicy RCh9. Była to groźba będąca reakcją władz ChRL na dojście do władzy dzięki demokratycznym wyborom prezydenta Lee Teng-Hui. Władze ChRL zarzucały nowej głowie państwa, że próbuje stworzyć dwa państwa chińskie, ponieważ ta zgodziła się udać się do USA, by wygłosić wykład w 1995 r. na Cornell University10 . To stało się bezpośrednią przyczyną kryzysu – ta prywatna wizyta prezydenta RCh w USA wydarzyła się po raz pierwszy w historii, więc była doniosła. Choć te zdarzenia wyglądają na przełomowe w dyplomatycznym etapie konfliktu między ChRL a Tajwanem i wskazujące na ponowne militarystyczne podejście ChRL, wcale tak nie jest w rzeczywistości, gdyż owe zdarzenia zostały wywołane przez zmniejszenie się izolacji wyspy na arenie międzynarodowej przez podróż Lee do Ameryki i przez obawy władz ChRL o dalszy status Formozy w stosunkach międzynarodowych. Zgodnie z oficjalną linią partii, wedle której Tajwan jest zbuntowaną wyspą i pośrednio przez sugestie zawarte w „Anti-Secession Law”, KPCh powinna zareagować na wszelkie wzmocnienie siły RCh, a szczególnie na te działania, które mogą służyć podważeniu zasady jednych Chin. Siłowe posunię-

cie chińskich komunistów wpisało się w ich narrację i stanowisko, zatem zasadniczo niczego nie zmieniło w ich podejściu do rozwiązywania konfliktu o status polityczny Formozy, a stanowiło kontynuację wcześniejszych działań ChRL.

Mimo uelastycznienia stanowiska KPCh, zostały wyznaczone ramy dialogu i współpracy między stronami. Nieprzekraczalną granicą dla RCh wedle „Anti-Secession Law” z 2005 r. było ogłoszenie niepodległości przez Tajwan lub interwencja na wyspie dokonana przez obce siły. W obu przypadkach ChRL zastrzegła sobie prawo użycia środków militarnych przeciwko rządowi chińskiemu na Formozie11. Choć samo zastrzeżenie użycia siły powoduje kontrowersje na arenie międzynarodowej, widoczne jest, że ustanowienie ram prawnych i przejrzystych ograniczeń dla tego typu działań jest wyrazem dobrej woli KPCh i jej dążeń do tego, by zjednoczenie Chin miało pokojowy charakter. Zarazem takie prawo nie ogranicza de iure sytuacji Tajwanu, a broni obecnego status quo wedle którego istnieją tylko jedne Chiny. Charakter prawa jest prewencyjny – de facto nie pogarsza znacząco sytuacji RCh, która była izolowana już wcześniej, natomiast uniemożliwia jej wykonywanie gwałtownych ruchów politycznych, np. ogłoszenia niepodległości. Jednocześnie ogranicza możliwości wpływania ważniejszych graczy w regionie na kwestię tajwańską; dotyczy to szczególnie USA, które nie mogłyby uniezależnić formalnie wyspy od Chin kontynentalnych i przełamać międzynarodową izolację Formozy w aspekcie politycznym bez wywoływania wojny.

Stan obecny

Ważnym elementem dzisiejszych relacji między ChRL a Tajwanem jest uznawany przez większość państw świata tzw. Konsensus 1992; jego interpretacje i podejście władz RCh do jego akceptacji bardzo silnie wpływa na obecne polityczne relacje między tymi państwami. Domyślna treść konsensusu, preferowana przez ChRL oznacza zasadę „jeden kraj, dwa systemy”12, zgodnie z którą istnieją tylko jedne Chiny jako jeden twór polityczny, tj. ChRL, w ramach którego istnieją dwa różne systemy: kapitalistyczny i demokratyczny, w domyśle tajwański i ten socjalistyczny. RCh zgodziła się przyjąć tę zasadę za obowiązującą, lecz inaczej ją interpretuje: istnieją jedne Chiny, które jednak czekają na zjednoczenie, ponieważ istnieją dwa organizmy: ChRL reprezentująca Chiny kontynentalne i RCh rządząca na Formozie13 . Krótkoterminowo to porozumienie zapewnia pokój i kładzie podstawy pod rozwój dalszych relacji gospodarczych i politycznych w Cieśninie Tajwańskiej, jednak zdecydowanie nie służy RCh w ujęciu długoterminowym, ponieważ bardziej wiąże ją z ideą jednych Chin i uniemożliwia Tajwanowi uzyskanie uznawanej pozycji na arenie międzynarodowej jako reprezentanta samej wyspy, gdyż wszelkie dążenie do ogłoszenie niepodległości przez Formozę grozi wybuchem wojny w regionie. Choć konsensus dotychczasowo służył utrzymaniu status quo bardzo pożądanego przez USA, w przyszłości może posłużyć jako casus belli dla eskalacji konfliktu między obiema republikami; może także stać się elementem destabilizującym Tajwan, gdyż został wynegocjowany przez KMT, zaś jest odrzucany przez Demokratyczną Partię Postępu (DPP). W sytuacji ciągłego wzrostu potęgi ChRL istnienie Konsensusu 1992 jest pułapką dla RCh, gdyż w najprawdopodobniej ostatnim czasie, w którym możliwa była formalna secesja wyspy i jej uznanie międzynarodowe, RCh zgodnie z porozumieniem musi zachować swój dotychczasowy status i nie ogłaszać niepodległości. Ten czas już minął, teraz ogłoszenie niepodległości przez Tajwan jest praktycznie niemożliwe i wielce ryzykowne, zwłaszcza, że zgodnie z myślą Xi Jinpinga Formoza ma stać się integralną częścią Chin do 2049 r.14

Jednym z czynników wpływających na relacje ChRL-Tajwan jest ECFA, aprobowana i podpisana w trakcie rządów KMT, lecz krytykowana przez DPP. To umowa handlowa między stronami, znosząca cła na 539 tajwańskich towarów eksportowanych do ChRL i 267 chińskich produktów transportowanych do RCh15. Zintensyfikowała wymianę handlową między stronami i zapewniła stronie tajwańskiej pozornie lepszą pozycję w handlu z Chinami kontynentalnymi. Faktycznie, choć wspiera przedsiębiorstwa z obu stron Cieśniny Tajwańskiej, umowa uzależnia Tajwan od jego komunistycznych adwersarzy; stawia podstawy do integracji obu chińskich gospodarek i zacieśnia relacje handlowe i kulturowe między krajami. Niewątpliwie służy zbliżeniu stron i budowaniu fundamentów pod przyszłą współpracę i integrację polityczną wyspy z Chinami. KPCh zyskuje nowe narzędzia oddziaływania na przedsiębiorców tajwańskich dzięki ich inwestycjom w ChRL i prowadzeniu interesów z zależnymi od partii chińskimi podmiotami. Doskonałym przykładem jest sytuacja, w której tajwański wpływowy biznesmen zmienił oficjalne zdanie wobec sprawy niepodległości Tajwanu

Grafika przedstawia obywateli ROC świętujących obchody święta narodowego 10 października 2021 r. w stolicy ROC Tajpej.

Prawa autorskie; Ann Wang / Reuters

i stwierdził, że popiera status quo w Cieśninie Tajwańskiej16. W ten sposób komuniści mogą wpływać na demokrację na Formozie i już to robią. Jednocześnie umowa w ujęciu długookresowym może sprawić, że RCh stanie się mniej suwerenna gospodarczo, a następnie politycznie względem komunistycznego adwersarza. Tajwan oficjalnie popiera umowę, uważa, że wspiera w ten sposób gospodarkę tajwańską, zmienia pozycję kraju w regionie, czyni państwo silniejszym i dąży do złamania izolacji kraju17. Choć krótkoterminowo umowa ta wzmacnia gospodarkę Tajwanu przez intensyfikację handlu z Chinami kontynentalnymi, w dalszej perspektywie może ona posłużyć jego destabilizacji gospodarczej przez ChRL i pomniejszania jego politycznego znaczenia w regionie. Ponadto, tajwańskie inwestycje technologiczne w Chinach tworzą ryzyko utraty głównej przewagi technologicznej Tajwanu nad światem przez systemową kradzież własności intelektualnej18 w reżimie komunistycznych adwersarzy – zdolnością do produkowania najnowocześniejszych procesorów do m.in. elektroniki użytkowej19. Jest to jeden z czynników wpływających na pokój w regionie, ponieważ braki tych procesorów gwałtownie oddziaływałyby na ogólnoświatową gospodarkę, co pogorszyłoby znacząco sytuację międzynarodową potencjalnych najeźdźców i uniemożliwiłoby dalszą ekspansję chińskich firm na świecie. Ponadto braki procesorów, a także półprzewodników bardzo spowolniłyby rozwój gospodarczy ChRL, co zagroziłoby podważeniem dotychczasowej politycznej legitymacji komunistycznego reżimu opierającej się na zapewnianiu przez partię rozwoju gospodarczego i stabilności w kraju. Umowa ewidentnie sprzyja temu, co KPCh określa jako zjednoczenie Chin, więc stanie się zagrożeniem dla wyspy w przyszłości i jest częścią konfliktu o suwerenność Formozy.

Wszelkie inicjatywy dyplomatyczne i gospodarcze ze strony ChRL zmierzają w stronę integracji Tajwanu z Chinami kontynentalnymi. W dobie wypracowanych porozumień i współpracy gospodarczej oraz udziału innych państw, np. USA, w konflikcie militarna opcja rozwiązania problemu nie jest zbyt prawdopodobna. Uważam, że w obecnej sytuacji mocnych wzajemnych powiązań gospodarczych i gwarantowania faktycznej niezależności Tajwanu przez USA możliwe jest zjednoczenie Chin tylko w pokojowy sposób. Służą temu metody opisane wcześniej, a także wzmacnianie gospodarki chińskiej tak, by technologiczne uzależnienie świata od Taj-

wanu malało, m.in. przez rozwój najnowszych technologii w ramach ChRL i wspomaganie przemysłu wysokiej technologii odpowiedzialnego za półprzewodniki20. Długoterminowo ma to prowadzić do pogłębienia izolacji RCh na świecie i wywierania na nią coraz większej presji tak, by skłonić ją do kolejnych ustępstw. Najprawdopodobniej temu służy zastraszanie jej przez siły ALW, które czasami naruszają tajwańską strefę identyfikacji obrony powietrznej21 . Kwestia potencjalnych ustępstw zależy od stopnia wsparcia władz Formozy przez USA – w chwili obecnej zainteresowanie sprawą tajwańską nie maleje, co zapewnia status quo w Cieśninie Tajwańskiej.

Możliwości rozwiązania konfliktu

Obecna sytuacja nie sprzyja militarnym rozwiązaniom. ChRL nieustannie rośnie w siłę, systematycznie zwiększa wydatki na zbrojenia22, w okresie rządów Xi Jinpinga staje się coraz bardziej asertywna oraz kończy politykę ukrywania siły zapoczątkowaną przez Deng Xiaopinga, jednak nadal nie jest zdolna do skutecznego ataku na RCh. Jakakolwiek inwazja stworzyłaby wysokie koszty dla najeźdźcy – byłyby to zarówno wysokie straty wojskowe (Tajwan, będąc w stanie zagrożenia ze strony ChRL, jest ciągle przygotowany do obrony), wizerunkowe (Chiny nie mogłyby się przedstawiać jako wyłącznie pokojowy inwestor w innych krajach i jako państwo, któremu zależy przede wszystkim na pokojowym rozwoju), finansowe (utrudnione możliwości handlu z państwami demokratycznymi) i potencjalny problem z legitymizacją własnych rządów (wielki renesans narodu chińskiego nie byłby takim sukcesem dla partii i przewodniczącego Xi, gdyby musiano przyłączać Tajwan do kraju siłą). Przede wszystkim próba siłowej aneksji Formozy ściśle wiązałaby się z ryzykiem wybuchu wojny z USA, co nie jest pożądane przez KPCh. Jakakolwiek typowo militarna opcja zakończenia konfliktu ChRL-RCh byłaby możliwa dopiero po uzależnieniu gospodarczym większości świata od Chin kontynentalnych i w sytuacji, w której USA nie były skłonne udzieleniu pomocy militarnej stronie tajwańskiej. W takiej sytuacji, po kompleksowym wzmocnieniu ALW, inwazja na Tajwan nie wiązałaby się z wysokimi kosztami politycznymi i ekonomicznymi dla agresora, gdyż rozwinięte państwa byłyby powiązane z rynkiem chińskim, przez co nie chciałyby znacząco ochładzać relacji z ChRL, zaś Tajwan nie otrzymałby wystarczającej pomocy zagranicznej, by móc obronić swoją suwerenność. W świetle podpisanych porozumień taka inwazja byłaby uzasadniona, gdyż miałaby wyegzekwować istnienie jednych Chin, powszechnie uznawanych przez większość państw na świecie. Choć takie posunięcie wiązałoby się ze stratami wojskowymi i wizerunkowymi, nie byłoby nieakceptowalne dla KPCh, gdy to od ChRL, a nie RCh byłyby uzależnione światowe gospodarki. Ponadto w sytuacji powstawania nowych miejsc produkcji nowoczesnych półprzewodników Tajwan traci swój atut głównego ogniwa w łańcuchach produkcji nowoczesnej elektroniki. W świecie niestabilności, także gospodarczej, gdy globalne łańcuchy dostaw części elektronicznych zostałyby zachwiane, także inwazja na Tajwan pod względem gospodarczym nie wywołałaby tak wielkiego szoku na rynkach, jak w sytuacji stabilności i gospodarczej prosperity w krajach rozwiniętych. Umowy gospodarcze między ChRL a Tajwanem skłaniają do pokojowego rozwiązania kwestii tajwańskiej, jednak nie wykluczają militarnego wariantu. Wojenne rozstrzygnięcie kwestii tajwańskiej, optymalnie przeprowadzone, przebiegłoby głównie na wskazanych warunkach i nie jest niemożliwe do przeprowadzenia w przyszłości. Niemniej jednak USA są zainteresowane ochroną Formozy, zaś relacje między ChRL a państwami Unii Europejskiej (UE) w ostatnich latach ochładzają się, co być może w przyszłości zmniejszy izolację RCh i zmniejszy zależności między UE a Chinami, tym samym utrudniając chińską integrację.

Ze względu na powiązania między Chinami komunistycznymi i światem najbardziej opłacalne dla KPCh jest pokojowe zjednoczenie z RCh, co oczywiście nie wyklucza mało prawdopodobnej opcji wojskowej. Niemilitarna pełna integracja jest możliwa ze względu na ciągle rosnące wpływy ChRL w regionie i na świecie, podpisane porozumienia między rządami z obu stron Cieśniny Tajwańskiej, możliwości dalszej dyplomatycznej izolacji Tajwanu i wykazywanej w przeszłości ze strony RCh gotowości do negocjacji pomimo zaistniałych kryzysów w relacjach między państwami, przynajmniej w czasach rządów KMT. Obecne działania komunistów chińskich wskazują na to, że plan zjednoczenia polega na ciągłej i coraz bardziej intensywnej integracji wielowymiarowej z wyspą. Mają temu służyć porozumienia, takie jak ECFA, czy uchwalone przez ChRL „Anti-Secession Law”. W przyszłości wzmacniające się więzi między RCh a Chinami kontynentalnymi mogą doprowadzić do sytuacji, w której integracja polityczna

Tajwanu z ChRL będzie jedyną opłacalną opcją dla rządów na Formozie ze względu na możliwe korzyści wynikające z silniejszych wzajemnych powiązań oraz potencjalne wielkie straty będące wynikiem doprowadzenia do pogłębionej izolacji gospodarczej i międzynarodowej Tajwanu przez odrzucenie propozycji KPCh. Takie rozstrzygnięcie kwestii tajwańskiej zakłada stopniowe zawieranie porozumień między rządami z obu stron Cieśniny Tajwańskiej, które ograniczałyby suwerenność RCh, jednak dawałyby jej, coraz bardziej ograniczoną, autonomię i możliwości dalszego rozwoju, jednak w coraz bardziej intensywnych powiązaniach, głównie gospodarczych, z ChRL. W najnowszych czasach taka opcja staje się coraz bardziej problematyczna, gdyż rządy na Formozie sprawuje DPP, która opowiada się za niepodległością wyspy i sprzeciwia się dalszym zacieśnianiu związków z Chinami kontynentalnymi, zwłaszcza w świetle ostatnich wydarzeń, m.in. ograniczania autonomii Hongkongu, ciągle łamanych praw człowieka przez KPCh, wzrastającej asertywności i ekspansywności ChRL i postępującego wzrostu kontroli państwa nad obywatelami, który czyni Chiny mniej autorytarnymi, a bardziej totalitarnymi. Tylko KMT jest skłonny do porozumień, jednak obecnie nie sprawuje władzy. Także zainteresowanie USA Tajwanem rośnie, co dodatkowo komplikuje kwestię włączenia wyspy w strefę rządów komunistycznych.

Dziś, pomimo zasadniczego braku komunistycznych sympatii na wyspie i wzrastającej popularności DPP opowiadającej się za niepodległością Tajwanu, KPCh zdołała osiągnąć kilka sukcesów: uzależnia od siebie tajwańskich przedsiębiorców, wzmacnia siły zbrojne, zapewnia dalszy wzrost gospodarczy kraju, powiększa wpływy na świecie oraz stara się zmniejszyć możliwości oddziaływania USA w regionie. Jeśli obecne trendy utrzymają się, dalsza integracja między krajami po obu stronach Cieśniny Tajwańskiej jest niemal nieunikniona i być może doprowadzi do zakończenia konfliktu między RCh a ChRL. Niemniej jednak taki rozwój relacji między państwami staje się ostatnio coraz bardziej problematyczny, a dalsze istnienie obecnych trendów nie jest już tak pewne, jak wcześniej, dlatego w najbliższym czasie przypuszczalnie kwestia tajwańska nie zostanie rozstrzygnięta, a stan obecny utrzyma się.

1 B. Góralczyk, Geostrategia Xi Jinpinga – od skromności do globalnej asertywności, „Gdańskie Studia Azji Wschodniej” 2017, nr 11, s. 41. 2 Ł. Gacek, E. Trojnar, Pokojowe negocjacje czy twarda gra? Rozwój stosunków ponad Cieśniną Tajwańską, Kraków 2013, s. 9-10. 3 H. Kissinger, O Chinach, Wołowiec 2014, s. 182, 188. 4 Ł. Gacek, E. Trojnar, op. cit., s. 46. 5 M. Bogusz, J. Jakubowski, Komunistyczna Partia Chin i jej państwo. Konserwatywny zwrot Xi Jinpinga, Warszawa 2019, s.40-41. 6 A. Halimarski, Spór o Tajwan, Warszawa 1986, s. 242-244. 7 T. Jurczyk, Polityka Chińskiej Republiki Ludowej ery Deng Xiaopinga wobec Tajwanu, [w:] M. Pietrasiak, D. Mierzejewski (red.) Chiny i Japonia. Dylematy mocarstw w Azji Wschodniej,

Łódź 2009, s. 231-232. 8 T. Chung-chian, The Political Economy of Taiwan and Cross-Strait Relations, [w:] G. Baogang, T. Chung-chian (eds.), Taiwan and the Rise of China: Cross-Strait Relations in the Twenty-first Century, Plymouth 2012, p. 14-21. 9 J. F. Cooper, Playing with fire. The looming war with China over

Taiwan, Westport 2006, p. 4. 10 G. Klintworth, Crisis Management: China, Taiwan and the United States – the 1995-96 Crisis and its Aftermath, strona internetowa Parlamentu Australii, https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/ pubs/rp/RP9697/97rp14#PARTI (data dostępu: 15 marca 2022). 11 Ł. Gacek, E. Trojnar, op. cit., s. 20-21. 12 T. Jurczyk, op. cit., s. 231-232. 13 A. Wang [et al.], What Does the 1992 Consensus Mean to Citizens in Taiwan?, strona internetowa The Diplomat, https://thediplomat.com/2018/11/what-does-the-1992-consensus-mean-to-citizens-in-taiwan/ (data dostępu: 15 marca 2022). 14 B. Góralczyk, Wielki renesans: chińska transformacja i jej konsekwencje, Warszawa 2018, s. 363-364. 15 Historic Taiwan-China trade deal takes effect, strona internetowa

BBC, https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-11275274 (data dostępu: 15 marca 2022). 16 B. Blanchard, Taiwan tycoon says he does not support independence after China fine, strona internetowa Reuters, https://www.reuters. com/markets/commodities/taiwan-tycoon-says-he-does-not-support--independence-after-china-fine2021-11-30-/ffbclid-

IwAR2l_od3G6UsW0w6pew0_F0ChQ2M7vJuGCT6VmQu-

Dw0XbcH-PkXvxfDUwZI (data dostępu: 15 marca 2022). 17 Anglojęzyczna strona internetowa rządu Republiki Chin, dot.

Umowy Ramowej o Współpracy Gospodarczej, https://www. mac.gov.tw/en/News_Content.aspxfn-69EE7CEA8C7550B-

B&sms-D6D0A9E658098CA2&s-FD1ADAC687DF1AC0 (data dostępu: 15 marca 2022). 18 D. Rechtschaffen, How China’s Legal System Enables Intellectual

Property Theft, strona internetowa The Diplomat, https://thediplomat.com/2020/11/how-chinas-legal-system-enables-intellectual-property-theft/ (data dostępu: 15 marca 2022). 19 Y. Lee, N. Shirouzu, D. Lague, Silicon Fortress. T-Day: The Battle for

Taiwan, strona internetowa Reuters, https://www.reuters.com/ investigates/special-report/taiwan-china-chips/ (data dostępu: 15 marca 2022). 20 M. Bogusz, J. Jakubowski, op. cit., s. 110. 21 L. Chung, Taiwan scrambles jets after Beijing sends 52 aircraft to island’s air defence zone in two days, strona internetowa South

China Morning Post, https://www.scmp.com/news/china/military/article/3164494/beijing-sends-39-aircraft-taiwan-air-defence-zone-pushing (data dostępu: 16 marca 2022). 22 Y. L. Tian, China plans 7.1% defence spending rise this year, outpacing GDP target, strona internetowa Reuters, https://www. reuters.com/markets/asia/china-defence-spending-rise-outpace-gdp-target-this-year-2022-03-05/ (data dostępu: 16 marca 2022).