KullĦadd_28.05.2023

F’GĦAXAR SNIN

ŻDIEDU 50,000

MARA F’IMPJIEG

…95% FULL-TIME

Il-Ħadd, 28 ta’ Mejju, 2023

Ħarġa Nru 1,559Prezz €1

MILL-ABBANDUN GĦAT-TGAWDIJA TAL-FAMILJI

Għadd ta’ sindki u anke dawk fit-tmexxija ta’ għaqdiet mhux governattivi (NGOs) esprimew is-sodisfazzjon tagħhom għall-proġetti ta’ spazji miftuħa li tħabbru proprju din il-ġimgħa f’16-il lokalità mferrxin minNofsinhar ta’ Malta sa Għawdex.

Il-proġetti, li nibtu minn fost il-komunitajiet u l-għaqdiet volontarji nfushom, se jiżviluppaw komplessivament mat-80,000 metru kwadru li se jingħataw lura lill-poplu għall-ewwel darba jew f’forma aħjar biex jitgawdew iżjed u b’mod sigur minn ċittadini ta’ kull età u abbiltà.

Minn kummenti lill-KullĦadd, joħroġ komuni kif dawn il-proġetti se jġibu bidla qawwija lokali, fejn spazji, li llum huma mitluqin jew saħansitra setgħu jiġu mibnijin, issa se jkunu kompletament aċċessibbli għall-familji Maltin u Għawdxin.

Ara wkoll minn paġni 15 sa 18

IL-FINANZI TAL-PARTIT NAZZJONALISTA

X’QED IĦAWWAD GRECH?!

Il-PN jippreżenta rapporti uffiċjali li juru dejn li hu ferm inqas milli kien semma l-Kap qabel reġa’ tellaq waħdu għall-kariga

Fl-2020 il-Partit Nazzjonalista ddikjara dejn ta’ €10.8 miljun u telf akkumulat ta’ €14-il miljun għall-fergħa tal-midja tiegħu, Media.link. Dan hu ferm ’il bogħod mit-€32 miljun dejn li l-Kap Bernard Grech innifsu kien semma qabel bħal-lum sena eżatt kien reġa’ tellaq waħdu għall-kariga u ġie kkonfermat. Id-differenza tirriżulta mill-kontijiet uffiċjali għas-sena li fiha laħaq Kap Grech u li l-PN ippreżenta lill-Kummissjoni Elettorali. Dawn il-kontijiet, li ġew ippubblikati fl-aħħar jiem, qed iqajmu mistoqsijiet kbar u pertinenti fil-PN stess, kif tista’ tiżvela l-KullĦadd

Tkompli f’paġna 6

DETTALJI

EDITUR

RONALD VASSALLO

email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI

KIMBERLY CEFAI

email: sales@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

DISINN TAL-PAĠNI

KIMBERLY CEFAI

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

KUNTATT ĠENERALI

KullĦadd

email: editorial@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI

KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate

Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU

www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI

www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT

Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI

Emerġenza Covid 19 - 111

Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza – 112

Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1182

IT-TEMP GĦAL-LUM

L-Ogħla Temperatura: 26°C

L-Inqas Temperatura: 17°C

L-Indiċi UV: 9

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa t’arja ta’ pressjoni għolja qed tippersisti fuq il-Punent u ċ-ċentru tal-Mediterran.

It-Temp: Xemxi

Ir-Riħ: Ħafif u varjabbli

Il-Viżibilità: Tajba

Il-Baħar: Ħafif

L-Imbatt: Baxx mill-Majjistral li jsir ftit li xejn

It-Temperatura tal-Baħar: 18°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 2123 4567

Thomas’ Pharmacy, 796, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238018

Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459

Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958

Brown’s Pharmacy, 92-94, Triq il-Mensija, San Ġwann – 21373275

Brown’s Pharmacy, Retail Outlet, Level 0, 135, Central Business Centre, Spinola Bay, San Ġiljan – 21333886 Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21335492

St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Trasfigurazzjoni, Ħal Lija – 21435875

St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ħ’Attard – 21413442

St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-Gżejjer, Buġibba – 21571649

Brown’s Paola Square Pharmacy, 64/65, Pjazza Antoine De Paule, Raħal Ġdid – 21821646

Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, Il-Birgu – 21807529

Felice Pharmacy, 95, Triq is-Santwarju, Ħaż-Żabbar – 21827939

Pompei Pharmacy, Xatt is-Sajjieda, Marsaxlokk – 21651278

Milia’s Pharmacy, 42, Vjal il-Blue Grotto, Iż-Żurrieq – 21689971

Regal Pharmacy, 39B, Triq Antonio Bosio, L-Imsida – 21313115

Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulleġġ, Ir-Rabat – 21454274

Għawdex

Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, Ir-Rabat – 21566170 St. John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, Ix-Xewkija – 21563052

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi

Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

50,000 MARA IŻJED F’IMPJIEG SAL-2022

Sa tmiem is-sena li għaddiet kien hawn 121,190 mara f’impjieg f’pajjiżna, bi ftit inqas minn 100,000 f’impjieg full-time. Imqabbel mal-aħħar ta’ Diċembru ta’ għaxar snin qabel, lejn tmiem l-aħħar leġiżlatura Nazzjonalista, id-differenza hi waħda sinifikanti b’żieda ta’ kważi 50,000 mara fis-suq lokali tax-xogħol.

Dan juri kemm ħafna mit-tkabbir jirrifletti l-inċentivi u s-sostenn qawwi li daħħal Gvern Laburista biex aktar nisa joħorġu jaħdmu, b’mod partikolari l-introduzzjoni taċ-childcare b’xejn, l-InWork Benefit u t-tapering tal-benefiċċji.

Dawn il-benefiċċji, flimkien ma’ ħafna oħrajn, komplew jiżdiedu u jissaħħu mill-2013 ’il quddiem.

Skont l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO), sas-sena l-oħra kien hawn żieda ta’ aktar minn 100,000 full-timer f’pajjiżna mqabbel mal-2012, li jfisser li, bħala medja, kull ġurnata taħt amministrazzjoni Laburista kien hemm żieda ta’ 29 impjieg full-time, jew aktar minn impjieg kull siegħa. Ma’ dawn żdiedu wkoll 23,500 part-time ġdid.

Minn din iż-żieda kollha ta’ impjiegi full-time bla preċedent fl-istorja ta’ pajjiżna kien hemm kważi 91,000 li ġew impjegati fis-settur privat. Li jfisser li aktar minn disgħa minn kull għaxar

impjiegi full-time ġodda kienu f’industriji privati, bl-aktar setturi li kabbru d-domanda għall-ħaddiema kienu tasservizzi professjonali u amministrattivi fejn kien hemm żieda ta’ kważi 31,000 impjieg, waqt li kienet sinifikanti wkoll żieda ta’ kważi 13,300 impjegat full-time fl-oqsma tal-ospitalità u t-trasport, minkejja aktar minn sentejn tal-agħar effetti bil-pandemija tal-COVID-19.

Minkejja pandemija li kienet mistennija tolqot l-aktar l-impjieg tan-nisa, għax ħafna minnhom jaħdmu fisservizzi, pajjiżna kellu l-ogħla rata ta’ impjieg femminili fl-istorja.

Ir-rata tagħna ta’ 66% kienet saħansitra aħjar minn dik osservata madwar l-Unjoni Ewropea, meta sa ftit snin ilu pajjiżna kellu l-inqas rata ta’ impjiegi simili fost l-istati membri.

Storikament Malta kellha rata ta’ impjiegi fost in-nisa sostanzjalment inqas minn dik fil-bqija tal-Ewropa u sa ftit tassnin ilu konna l-aħħar fiż-Żona Ewro f’dan ir-rigward. B’kuntrast, skont il-Eurostat, Malta qabżet il-medja tal-UE f’termini ta’ impjiegi fost in-nisa għall-ewwel darba mill2020 ’l hawn, tant li mill-Ewropa kollha

d-differenza bejn il-ġeneri fl-impjiegi tjiebet l-aktar f’pajjiżna.

Stħarriġ konġunt mill-Istitut Ewropew għall-Ugwaljanza fil-Ġeneru (EIGE) u l-Fondazzjoni Ewropea għal Titjib fil-Kundizzjonijiet tal-Ħajja u x-Xogħol (Eurofound) kien sab li Malta rreġistrat l-akbar sforz biex tnaqqas l-inugwaljanzi sesswali fost iċ-ċittadini tagħha, inkluż fil-qasam tax-xogħol fejn ġie rreġistrat tnaqqis ta’ 10% fid-diskrepanza bejn impjiegi full-time (jew l-ekwivalenti) ta’ rġiel u nisa. Minn tagħrif ġdid, li għadu kemm ġie

Bis-saħħa tal-inċentivi li ġew offruti, nofs iż-żieda globali fil-workforce li esperjenzat Malta bejn l-2012 u l-2022 kienet fil-fatt magħmula min-nisa, kważi kollha f’impjiegi full-time

ppreżentat fil-Parlament mill-Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol, Clyde Caruana, jerġa’ joħroġ li nofs iż-żieda tal-workforce lokali li kellu pajjiżna bejn l-2012 u

l-2022 hi fil-fatt femminili. Mistoqsi jgħid kemm hawn nisa jaħdmu full-time, reduced full-time u part-time, maqsuma skont sitt faxex ta’ etajiet u bil-persentaġġi, il-Ministru Caruana poġġa fuq il-mejda tal-Kamra tad-Deputati żewġ tabelli bl-aħħar ċifri disponibbli u kif miġburin mill-aġenzija JobsPlus. Ingħata wkoll l-istess tagħrif miġbur sal-aħħar ta’ Diċembru tal-2012. Dawn juru, fost l-oħrajn, kif in-nisa f’impjieg żdiedu fil-faxex kollha tal-etajiet, għajr dik ta’ bejn is-16 u l-20 sena, li rapporti oħrajn jindikaw li dawn issa qed ikomplu iżjed jistudjaw biex itejbu l-ħiliet tagħhom milli kienu sa għaxar snin qabel. Jirriżulta li, biss biss, sal2020 Malta kellha l-aktar rata baxxa fl-istorja ta’ dawk li jitilqu kmieni mill-iskola, żewġ terzi tar-rata taħt l-aħħar amministrazzjoni Nazzjonalista. Fl-istess ħin, għall-ewwel darba, aktar minn kwart tal-forza taxxogħol tagħna kellhom lawrja Universitarja.

Fost in-nisa wkoll ġew irreġistrati żidiet f’impjiegi part-time bħala x-xogħol ewlieni tagħhom jew full-time b’sigħat imnaqqsa ta’ xogħol (reduced hours),

…95% FULL-TIMERS

VIŻJONI EKONOMIKA

MODERNA LI SSAĦĦAĦ IL-KWALITÀ TAL-ĦAJJA

Il-Prim Ministru jisħaq mal-MCESD li l-ekonomija nazzjonali tinsab fi tranżizzjoni importanti ħafna

Il-Prim Ministru Robert Abela indirizza konferenza tal-Kunsill Malti għall-Iżvilupp Ekonomiku u Soċjali (MCESD) li matulha ġie ppreżentat ir-Rapport Nazzjonali dwar il-Produttività tal-2022.

Fid-diskors tiegħu, fejn enfasizza l-viżjoni ekonomika tal-Gvern, il-Prim Ministru spjega li l-ekonomija Maltija għaddejja minn tranżizzjoni importanti ħafna.

Hu qal li l-Gvern mhux biħsiebu jistrieħ fuq il-kisbiet, iżda se jkompli jaħdem fuq prinċipji mġedda, b’viżjoni ekonomika għaż-żmien li ġej li tinkludi t-tranżizzjoni lejn ekonomija bbażata fuq it-tagħrif, tranżizzjoni lejn ekonomija iktar ħadra u diversifikazzjoni ta’ dak li noffru bħala pajjiż biex inkunu aktar kompetittivi.

il-konsum privat kien jistaġna u mhux ikompli jiżdied. Madankollu, hu qal li xorta jeħtieġ tiġdid fit-tmexxija ekonomika u finanzjarja għax is-suċċess ekonomiku ta’ Malta hu riżultat ta’ pajjiż li ma jiqafx jinbidel.

Il-Prim Ministru sostna li l-bidla hija l-garanzija ta’ pajjiż li jibqa’ kompetittiv u jattira l-investiment.

Dwar it-tkabbir ekonomiku, Dr Abela spjega li dan ġej mill-investiment, mit-titjib tal-ħiliet, mill-użu aħjar tar-riżorsi umani ta’ pajjiżna u minn żieda fil-produttività. Hawnhekk il-Prim Ministru ttratta l-kontribut tal-ħaddiema.

iżda l-ammonti kienu minimi. Fil-fatt, 95% taż-żidiet fl-impjiegi tan-nisa bejn l-2012 u l-2022 kienu kollha fuq bażi fulltime.

Minn Marzu 2013 ’l hawn kien hemm żieda ta’ kważi 23,500 impjieg part-time fost il-ġeneri kollha, iżda fost in-nisa din kienet ta’ inqas minn 1,000, waqt li inqas minn 2,000 żdiedu f’impjiegi fulltime b’sigħat imnaqqsa. Minflok, in-nisa ppreferew iżjed l-impjiegi full-time.

F’analiżi f’aktar dettall taċ-ċifri ppreżentati bi tweġiba għal mistoqsijiet tadDeputata Nazzjonalista Graziella Attard Previ, jirriżulta li l-maġġoranza tan-nisa fl-impjieg bħalissa huma fl-etajiet ta’ bejn il-21 u l-50 sena, għalkemm l-akbar żidiet irreġistrati fl-aħħar għaxar snin kienu dawk ta’ bejn il-31 u l-50 sena, li rdoppjaw. Fil-fatt, kien hemm total ta’ iżjed minn 31,000 fuq l-2012 ta’ nisa f’impjieg minn din il-faxxa ta’ etajiet.

Din hi wkoll indikazzjoni oħra ċara kemm eluf ta’ familji qed igawdu millmiżuri governattivi li jħajruhom jidħlu lura f’impjieg wara li wkoll ikunu rabbew lil uliedhom fl-ewwel snin ta’ ħajjithom.

Minbarra ż-żieda fl-impjiegi, mill2013 lil hawn kien hemm qabża kbira wkoll fil-paga bażika medja, tant li din

issa qabżet il-€21,000. Fl-2012 din kienet inqas minn €15,500, li jfisser li, anke meta teskludi s-sahra u l-allowances, kien hemm titjib ta’ aktar minn €5,500 fl-aħħar għaxar snin. B’hekk bħala medja f’dan iż-żmien ħaddiem fuq paga medja ra żieda ta’ €10 fil-ġimgħa.

Kif irrapportat minn din il-gazzetta x-xahar li għadda, dawk il-ħaddiema Maltin u Għawdxin, li għandhom dħul li jaqbeż l-livell ta’ €20,000 fis-sena (paga medja nazzjonali), irdoppjaw fl-aħħar għaxar snin mindu nbidlet l-amministrazzjoni fil-pajjiż.

Fl-istess ħin dawk li jaqgħu taħt il-livell ta’ €20,000 naqsu b’madwar 14,000 persuna, waqt li faxex ta’ ħaddiema b’salarji ogħla minn €25,000, €30,000, €35,000 u €40,000 saħansitra tripplaw u kwadripplaw fl-istess perjodu.

Dan it-titjib fil-pagi u fl-ammont ta’ impjiegi wassal biex il-qagħda finanzjarja tal-familji Maltin u Għawdxin marret ħafna għall-aħjar, kif joħroġ mill-fatt li d-depożiti tagħhom mal-banek aktar milli rdoppjaw minn €7.634 biljun fl-2012 għas-somma rekord ta’ €16.353 biljun fi tmiem l-2022.

Din iż-żieda kienet kważi erba’ darbiet iż-żieda li kien hemm fl-għaxar snin ta’ qabel l-2012.

Dan hu mill-aktar meħtieġ wara li l-iżvilupp ekonomiku, li ġie esperjenzat fl-aħħar diċennju, kien wieħed li wassal lil Malta tilħaq livell ieħor kif jixhdu r-riżultati ekonomiċi fejn illum għandna l-ogħla rata ta’ xogħol, l-inqas rata ta’ qgħad u l-aktar ekonomija li qed tikber fl-Ewropa.

“Nemmen li l-ħaddiem hu dak li jsaħħaħ id in-negozju f’dinja fejn il-kompetittività u l-produttività qed jitqiesu fuq il-ħiliet tal-ħaddiema u mhux fuq kemm in-negozju se jiffranka f’pagi,” qal il-Prim Ministru.

Irridu li l-bidla u l-innovazzjoni jkunu fiċ-ċentru tal-ħajja lokali ta’ kuljum fil-livell li jmiss għal pajjiżna

F’dan l-isfond, Malta se tibqa’ tara tkabbir ekonomiku b’saħħtu, bil-Gvern se jkompli jaħdem favur livell ta’ għajxien aħjar.

F’dan il-kuntest, Dr Abela laqa’ x-xogħol li sar mill-imsieħba soċjali fuq dan ir-rapport li jitkellem dwar il-produttività ta’ pajjiżna. Hawn hu tenna l-importanza taddjalogu soċjali biex il-pajjiż jimxi ’l quddiem u fakkar, kif meta ffaċċjat bl-akbar sfidi, il-Gvern dejjem sab fl-imsieħba soċjali fonti ta’ ideat ta’ kif nistgħu nimxu ’l quddiem u li l-istrateġija u l-viżjoni ekonomika għandha tkun imfassla minn firxa wiesgħa ta’ nies li jirrappreżentaw l-interessi ta’ kulħadd.

Il-Prim Ministru wkoll irrefera għax-xokk tal-inflazzjoni li laqat lil diversi pajjiżi fl-aħħar xhur u spjega li f’Malta, mingħajr it-tkabbir ekonomiku li ġie investit fin-nies,

Dwar il-qalba diġitali u dik ambjentali, Dr Abela spjega dak li qed jippjana l-Gvern u kif iċ-ċokon ta’ pajjiżna għandu jservi ta’ opportunità ħalli ċerti bidliet isiru b’aktar ħeffa u effiċjenza.

Fid-diskors tiegħu, il-Prim Ministru Abela spjega li s-sena l-oħra Malta rat investiment ta’ xejn inqas minn €3.7 biljun, li mqabbel ma’ għaxar snin qabel dan kien ifisser aktar mid-doppju.

L-istess fejn jidħlu l-gradwati li jaħdmu fl-ekonomija tagħna, tant li llum għandna 94,000 meta għaxar snin ilu kien hemm inqas minn nofs dan l-ammont.

Dr Abela temm l-indirizz tiegħu lill-imsieħba fl-MCESD li tali kisbiet huma biss il-bidu tat-triq li għandu quddiemu pajjiżna u biex immorru għal-livell li jmiss, il-bidla u l-innovazzjoni jridu jiġu fiċ-ċentru tal-ħajja ta’ kuljum. “Irridu nżidu l-produttività, insaħħu l-ekonomija, imma fuq kollox nagħtu ħajja aħjar lill-familji u nipproteġu lillħaddiem b’kundizzjonijiet u b’pagi aħjar,” tenna l-Prim Ministru.

IS-SITWAZZJONI BAQGĦET TIDDETERJORA TAĦT GRECH

Tkompli minn paġna 1

Minn sorsi li tkellmet magħhom din il-gazzetta, jirriżulta li hemm min qed jgħid li, jekk dak li qal Grech sena ilu huwa minnu, allura jfisser li wara li ħa t-tmun tal-Partit f’idejh mingħand il-predeċessur tiegħu, Adrian Delia, id-dejn fil-fatt sploda. Jiġifieri li, allura, dak li Delia kien beda jaħdem fuqu ntilef kompletament wara li Grech ġie imbottat fit-tmexxija, megħjun minn attakki ħorox mill-establishment fuq ta’ qablu.

Fl-istess ħin, oħrajn fil-Partit qegħdin jistaqsu jekk Grech kienx għaġġibha apposta bid-dejn biex, wara li tilef l-aħħar elezzjoni bl-agħar riżultat fl-istorja, ibeżża’ lil dawk li forsi setgħu kienu qed jikkontemplaw li jikkontestawh għall-kariga. U b’hekk isir dak li xtaq hu, jiġifieri jispiċċa jtellaq waħdu kif fil-fatt ġara.

Meta bħal dan iż-żmien sena kien talab mill-ġdid konferma għall-kariga tiegħu, Dr Grech kien sostna fil-Kunsill Ġenerali li l-Partit kellu dejn ta’ €32 miljun, kważi tliet darbiet aktar minn dak li wieħed isib ippubblikat fil-kontijiet awditjati tal-Partit.

Kienet x’kienet ir-raġuni, hu żgur li dak li qal Grech juri differenza kbira minn dak iddikjarat fl-2020. L-iktar li qed togħkor l-għajn hi li Grech kien tkellem mal-erba’ xhur wara li l-PN kien diġà għalaq il-kontijiet għall-2020. Fil-fatt, dawn ingħalqu f’Jannar tas-sena l-oħra.

Il-kontijiet tal-PN għall-2021 u 2022 għad iridu jiġu ppubblikati mill-Kummissjoni Elettorali.

Sadanittant, il-kontijiet tiegħu għall-2020 jindikaw li l-qagħda finanzjarja tal-Partit ħadet daqqa meta mqabbla mas-sena ta’ qabel, tant li l-obbligazzjonijiet finanzjarji tiegħu laħqu l-ogħla livell mindu bdew jiġu ppubblikati l-kontijiet tal-partiti. Dan hekk kif il-Partit Nazzjonalista b’mod dirett jidher li kellu jagħti mal-€10.8 miljun fi djun jew pagamenti dovuti. Dan ifisser żieda ta’ madwar €1 miljun fuq l-2019, hekk kif il-Partit saħansitra kellu joħroġ aktar ċedoli fl-iskema kontroversjali maħluqa minn Simon Busuttil.

ĊedoliPN qajmet mistoqsijiet u dubji kbar ta’ due diligence u trasparenza, iżda kull Kap tal-PN minn dakinhar żammhom għaddejjin.

Jirriżulta li ħafna minn dawn iċ-ċedoli se jerġgħu jimmaturaw tliet snin oħra u għadu mhux ċar kif il-PN biħsiebu jiffinanzja l-ħlas tagħhom. Aktar minn €7 minn kull €10 li l-Partit daħħal miċ-ċedoli fl-2020 intefqu mill-ewwel f’dik is-sena stess.

Fattur ewlieni li qed ikompli jitfa’ pressjoni fuq il-finanzi Nazzjonalisti jibqa’ l-andament tal-kumpaniji tiegħu, l-aktar tal-Media.link. Skont il-kontijiet ippubblikati, it-telf akkumulat ta’ din il-kumpanija jlaħħaq kważi €15-il miljun.

Fl-2020 il-PN kellu jgħaddi €644,409 lillkumpaniji tiegħu, waqt li ħallas pagamenti ta’ djun mal-banek ta’ €262,724. Il-kontijiet finanzjarji għall-2020 juru li l-Partit kellu jagħti garanzija bankarja ta’ €4.1 miljun fuq self ta’ dawn il-kumpaniji. Dan ifisser żieda qawwija fuq l-2019, meta l-banek kienu qed jitolbu garanzija ta’ €1.7 miljun biss fuq dan is-self.

Fl-2020 il-Partit fl-Oppożizzjoni spiċċa jħallas mal-€400,000 f’imgħaxijiet, li jfisser li parti kbira mid-donazzjonijiet li kien irċieva kellhom jintużaw għal dan il-għan. Dan jispjega għal xiex diversi eks uffiċjali tal-Partit, fosthom Clyde Puli, irreferew għad-dejn li kien sar taħt amministrazzjonijiet preċedenti bħala mażżra kbira. Kif spjegat, iżda, is-sitwazzjoni baqgħet tiddeterjora, bil-Kap attwali jsemmi livelli li qatt ma kienu ssemmew qabel.

Il-kwistjoni tad-dejn tal-PN issa ilha fid-dominju pubbliku sa minn ftit jiem wara l-elezzjoni ġenerali tal-2013 fejn tilef il-poter wara kwart ta’ seklu, għajr 18-il xahar bejn l-1996 u l-1998.

Huwa sigriet magħruf kif ilPN kien jiffinanzja lilu nnifsu b’modi illeċiti, anke b’abbuż sfaċċat mill-Gvern, inkluż billi kien jobbliga lil kuntratturi jagħtu persentaġġi minn tenders li “jirbħu” mill-Istat.

Parti minn protesta li saret ilbieraħ filgħodu filBelt Valletta, bis-sehem ta’ madwar 90 għaqda u r-rappreżentanti tagħhom. L-appelli filprotesta kienu favur aktar spazji miftuħa li jkunu jistgħu jitgawdew mill-poplu inġenerali, li jiġu wkoll protetti spazji ħodor fil-komunitajiet u kontra l-ħolqien ta’ aktar bini u konkos f’siti, bħal dawk li kienu ddaħħlu fiż-żona tal-iżvilupp 17-il sena ilu taħt Gvern Nazzjonalista. Il-protesta mxiet minn Vjal Ġlormu Cassar, għal quddiem il-Berġa ta’ Kastilja u ntemmet biswit il-Qorti fi Triq ir-Repubblika.

IL-PN JIKKONFERMA LI MA

JMISSX ARTIJIET LI DAĦĦAL HU FL-ISKEMA TA’ ŻVILUPP

Il-kelliem tal-Oppożizzjoni għall-ippjanar, Stanley Zammit, ikkonferma ċar u tond li l-Partit Nazzjonalista ma jneħħix artijiet mill-iskema ta’ żvilupp, b’referenza għal dawk li kienu ddaħħlu fl-iskema tal-iżvilupp fl-2006 minn Gvern Nazzjonalista. Dak iż-żmien dak il-proċess kontroversjali, imsejjaħ ta’ “razzjonalizzazzjoni”, kien ta d-dritt ta’ żvilupp lil għadd ta’ artijiet id-daqs tasSiġġiewi kollu.

Fl-aħħar xhur kelliema tal-PN ipprovaw jirkbu fuq is-sentiment ta’ residenti viċin dawn l-artijiet li pprotestaw għallfatt li fuqhom saru applikazzjonijiet ta’ ppjanar. Iżda ċ-ċittadini li għandhom jew biegħu dawn l-artijiet jitkellmu kif tali applikazzjonijiet huma dritt li hu tagħhom b’dan l-istess pjan lokali tal-2006.

Quddiem il-messaġġi tal-Oppożizzjoni, li tirkeb fuq dawn il-każi, saret mistoqsija ċara u tonda lil Zammit jekk jemminx li min għandu art f’żona ta’ żvilupp għand ha titneħħielu issa u jekk fuq kollox hix din il-politika tal-PN.

Il-mistoqsija diretta minn ONE News kienet: “Min għandu art fabbrikabbli qed tgħidulu li se tneħħuhielu miż-żona tal-iżvilupp?”. It-tweġiba daqstant ieħor skjetta ta’ Stanley Zammit kienet li “LE”.

Fi kliem sempliċi, il-kelliem tal-Oppożizzjoni kkonferma li dawk l-artijiet kollha li fl-2006 iddaħħlu fl-iskema ta’ żvilupp se jibqgħu proprju għal dak il-

kontra l-iżvilupp ta’ art inkluża fir-“razzjonalizzazzjoni” tal-2006

għan, jiġifieri li jiġu żviluppati. Ironikament Zammit fl-aħħar jiem kien fiż-Żurrieq biex jagħti l-appoġġ lil numru ta’ residenti li oġġezzjonaw li art tiġi żviluppata anke jekk din iddaħħlet fiż-żona tal-iżvilupp f’dak il-proċess Nazzjonalista tal-2006.

Dwar li l-PN m’għandux ħsieb li jirrevoka d-deċiżjoni li ttieħdet fl-2006, anke l-Kap tal-Partit Nazzjonalista, Ber-

nard Grech, kien iddikjara pożizzjoni simili. “Mhux se nidħol fuq id-drittijiet tan-nies li jiżviluppaw il-proprjetà tagħhom,” kien qal Grech. Dan anke jekk fl-istess ħin jitkellem dwar il-bilanċ ambjentali biex jipprova jintgħoġob ma’ kulħadd, kull darba li tfeġġ xi applikazzjoni fuq dawn l-artijiet.

Fl-aħħar jiem l-Awtorità tal-Ippjanar spjegat xi jfissru applikazzjonijiet tal-

kontroll tal-ippjanar (PC) li ħafna drabi jsiru fuq dawn iż-żoni. “Il-PC applications jirregolaw biss l-użu, disinn tat-toroq u l-għoli tal-bini u mhux jekk l-art hijiex f’żona ta’ żvilupp jew le. L-art, li ddaħħlet fl-area ta’ żvilupp skont il-Liġi tar-Rationalisation tal-2006, ma tistax issir żviluppabbli bil-PC Application, imma hi żviluppabbli b’riżultat tal-Pjan Lokali tal-2006,” qalet l-awtorità.

“Fl-2006, il-Gvern għamel emendi fil-pjani lokali li permezz tagħhom numru ta’ siti mhux mibnija madwar Malta u Għawdex ġew inklużi biex ikunu parti miż-żona ta’ żvilupp. Dawn is-siti jinsabu ħdejn żoni mibnijin u f’ċerti każi jistgħu jkunu art agrikola. Madanakollu, mill-2006, dawn is-siti ma baqgħux ikkunsidrati bħala ODZ (Outside Development Zone), iżda saru parti miż-żona tal-iżvilupp,” kompliet l-awtorità, b’referenza għall-artijiet kbar li l-Gvern Nazzjonalista tahom id-dritt li jiġu żviluppati.

Fl-2006 il-PN fil-Gvern espanda ż-żona ta’ żvilupp b’artijiet daqs is-Siġġiewi bla parametri ta’ ppjanar

Riċentement anke l-Eks Kap Nazzjonalista u Prim Ministru fl-2006, Lawrence Gonzi, iddefenda dik il-miżura billi ddeskrivieha bħala ħtieġa nazzjonali.

L-Awtorità tal-Ippjanar kompliet tispjega kif, minħabba li dawn is-siti ġew inklużi fiż-żona ta’ żvilupp bla parametri ta’ ppjanar, sid/sidien tal-art jeħtieġu li, qabel jissottomettu applikazzjoni għalliżvilupp għall-konsiderazzjoni tal-awtorità, japplikaw u jipproponu x’jistgħu jkunu l-parametri tal-ippjanar għas-sit.

“Għalkemm applikazzjoni għall-kontroll tal-ippjanar (PC) tista’ tingħata għal sit partikolari, dan ma jfissirx li awtomatikament jingħata l-permess għall-iżvilupp fuq il-post,” temmet tgħid l-awtorità fi stqarrija.

Zammit (inset) u Toni Bezzina fil-protesta riċenti fiż-Żurrieq

TIMBRU POŻITTIV FUQ L-ANDAMENT EKONOMIKU U SOĊJALI F’PAJJIŻNA

“ Malta is maintaining its growth momentum in an uncertain environment ” (“Malta qed iżżomm ir-ritmu ta’ tkabbir f’ambjent inċert”) jaqra t-titlu tal-analiżi annwali mill-Kummissjoni Ewropea dwar l-istat ta’ pajjiżna. L-esperti Ewropej innotaw kif wara d-daqqa talpandemija, pajjiżna rnexxielu jirkupra bis-saħħa u reġa’ beda jikber b’rata akbar minn dik ta’ pajjiżi Ewropej oħrajn. Dan filwaqt li enfasizzaw li t-tkabbir hu dovut għall-andament b’saħħtu f’numru ta’ setturi, fosthom il-gaming, it-turiżmu u s-servizzi finanzjarji.

Ir-rapport tal-Kummissjoni jinnota kif “l-inflazzjoni kienet limitata bis-saħħa tal-intervent tal-Gvern”. B’hekk id-deċiżjoni li jinżammu stabbli l-prezzijiet tal-enerġija wasslet biex l-għoli tal-ħajja f’pajjiżna kien inqas minn dak f’pajjiżi madwarna.

Fl-istess ħin l-esperti jsemmu kif l-impjiegi komplew jiżdiedu, tant li r-rata tal-qgħad niżlet għal minimu storiku fi tmiem is-sena l-oħra, filwaqt li jinnotaw kif ir-rata ta’ dawk f’riskju talfaqar jew esklużjoni soċjali kienet inqas mil-livell ta’ qabel il-pandemija.

L-esperti Ewropej innotaw kif wara d-daqqa tal-pandemija, pajjiżna rnexxielu jirkupra bissaħħa u reġa’ beda jikber b’rata akbar minn dik ta’ pajjiżi Ewropej oħrajn

Malta qed jirnexxilha żżomm

ir-ritmu ta’ tkabbir

fi żminijet ta’ inċertezza

Fil-fatt, jgħidu kif “sa mill-2020, Malta xehdet żieda sinifikanti fl-infiq fil-protezzjoni soċjali mqabbel mal-Prodott Gross Domestiku”. Dan hu xhieda ta’ kemm jagħti importanza linnefqa soċjali l-Prim Ministru Robert Abela.

Ir-rapport jindika wkoll kif il-politika tal-enerġija tal-Gvern wasslet għal titjib f’indikaturi ta’ “energy poverty ” . Pereżempju l-proporzjon ta’ dawk li jgħidu li ma jaffordjawx iżommu darhom sħuna naqas bin-nofs mill2015 ’l hawn. Il-proporzjon tal-popolazzjoni li tonfoq aktar minn 10% tal-infiq tagħha fuq kontijiet tad-dawl f’Malta hu għaxar darbiet inqas mill-medja Ewropea.

Ir-rapport jidħol fid-dettall, fejn jikkummenta b’mod pożittiv dwar miżuri biex pajjiżna jwettaq qalba ambjentali u dawk li saħħew is-saltna tad-dritt.

Jgħid li l-pjan Malti biex il-

pajjiż jadotta teknoloġiji offshore ta’ enerġija rinnovabbli hu “qabża maġġuri fil-politika (nazzjonali)”.

Ir-rapport tal-Kummissjoni jinnota bidliet oħrajn li jgħid li huma “pass fid-direzzjoni t-tajba”, fosthom ir-rieda tal-Gvern Malti li ma jħallix abbużi fis-sistema tattaxxa. L-esperti Ewropej kellhom kliem ta’ tifħir ukoll fuq it-twettiq tal-pjan ta’ rkupru u reżiljenza tal-Gvern Malti.

Meta jitqiesu l-aħħar ħames snin f’ħidma għat-twettiq tas-17-il mira ta’ żvilupp sostenibbli tal-Ġnus

Magħquda, Malta wriet progress fi 13 minnhom u fl-erb-

għa fejn kien hemm xi tnaqqis, fi 3 minnhom pajjiżna diġà qiegħed aħjar mill-medja Ewropea.

Ir-rapport annwali

tal-Kummissjoni Ewropea jikkonferma kemm pajjiżna miexi fid-direzzjoni t-tajba u kif bit-twettiq tal-pjan ta’

rkupru u reżiljenza, pajjiżna se jirnexxilu jagħmel aktar progress lejn prosperità ġdida.

L-istituzzjoni Ewropea wkoll tikkonferma l-galbu fit-tmexxija tal-finanzi pubbliċi ta’ pajjiżna.

Fir-rakkomandazzjonijiet tagħha lil Malta, il-Kummissjoni Ewropea llimitat ruħha għal erbgħa biss, l-istess ammont tas-sena ta’ qabel. Dan meta qabel il-bidla fl-amministrazzjoni, il-Kummissjoni kienet għamlet sitt rakkomandazzjonijiet għal pajjiżna.

L-ewwel rakkomandazzjoni hi biex pajjiżna jtemm il-miżuri ta’ appoġġ fil-qasam tal-enerġija. Apparti li din saret lil kull pajjiż, il-Kummissjoni ħeġġet lillGvern Malti biex, filwaqt li jżomm (kif ippjanat) iż-żieda fl-ispiża taħt il-5.9%, ikompli jinvesti favur il-qalba diġitali u ambjentali. Fl-analiżi tagħhom, l-esperti tal-Kummissjoni jinnotaw li l-pjan fiskali tal-Gvern hu konformi mar-rakkomandazzjonijiet tagħhom.

Filwaqt li l-Oppożizzjoni ssostni li l-Gvern qed jonfoq

wisq, l-esperti tal-Kummissjoni qalu li “t-tkabbir fl-infiq kurrenti nazzjonali nżamm taħt kontroll” u li dan mistenni jseħħ anke fis-snin li ġejjin. Dan bil-maqlub għallopinjoni negattiva li l-Kummissjoni tat lil disa’ pajjiżi oħrajn fejn intqal li dawn se jonfqu aktar milli hu rrakkomandat, anke jekk ineħħu l-appoġġ fl-enerġija. Fost dawn il-pajjiżi jispikkaw Franza, ir-Rumanija u l-Belġju.

It-tieni rakkomandazzjoni, li bħall-ewwel waħda komuni għal kull pajjiż, hi li pajjiżna jkompli jimplimenta l-pjan ta’ rkupru u reżiljenża.

Ta’ min ifakkar kif il-Kap tal-Oppożizzjoni kien sejjaħ dan il-pjan bħala “froġa”. Minflok, ir-rapport tal-Kummissjoni ma fih xejn għajr kliem ta’ tifħir għal dan ilpjan.

It-tielet rakkomandazzjoni li hi speċifika għal Malta u xi pajjiżi oħrajn li huma ċentri ta’ servizzi finanzjarji sostanzjali, tkopri s-sistema ta’ tassazzjoni. Dan fid-dawl ta’ riformi li qed isiru f’ambitu internazzjonali. Ir-rapport jinnota kif il-Gvern Malti diġà

ħa passi f’dan ir-rigward.

L-aħħar rakkomandazzjoni, komuni wkoll għallpajjiżi kollha, hi fuq il-qalba ambjentali. Pajjiżna hu mħeġġeġ biex ikompli jkabbar l-użu ta’ enerġija rinnovabbli kif ukoll inaqqas it-tniġġis mis-sistema tattrasport. Dan filwaqt li r-rapport tal-Kummissjoni jinnota kemm il-pjan ta’ rkupru u reżiljenza ppreżentat millGvern għandu allokazzjoni qawwija favur il-qalba ambjentali.

Ta’ min jinnota kif, bilmaqlub għas-snin qabel l-2021, issa pajjiżna ma ngħata l-ebda rakkomandazzjoni fuq tisħiħ tal-istituzzjonijiet u l-governanza.

Dan hu prova oħra ta’ kemm ir-riformi li wettqet l-amministrazzjoni mmexxija minn Robert Abela qed ikunu milqugħin fl-Unjoni Ewropea.

Din is-sena l-Kummissjoni tat rakkomandazzjoni lil Ċipru biex isaħħaħ il-governanza tal-entitatjiet pubbliċi, filwaqt li rrimarkat kif ċerti azzjonijiet tal-Gvern Ungeriż mhumiex konformi mas-saltna tad-dritt.

Malta taf tkun l-ewwel pajjiż li jkollu l-pjan tiegħu, magħruf bħala RePowerEU, approvat minn fost il-pajjiżi kollha talUnjoni Ewropea. Din se tkun mira importanti, għax tkompli tikkonferma l-fiduċja li l-Gvern Malti jgawdi fi ħdan il-Kummissjoni Ewropea, b’mod partikolari mit-tnedija u l-implimentazzjoni tal-Pjan għall-Irkupru u r-Reżiljenza ta’ Malta f’dawn l-aħħar tliet snin.

Permezz tal-pjan RePowerEU l-istati membri kollha flUE ntalbu jfasslu programm ta’ investimenti u riformi relatati mal-enerġija nadifa u rinnovabbli biex jitwettqu sa Diċembru tal-2026.

Dan il-pjan se jiżdied bħala kapitlu addizzjonali mal-Pjan għall-Irkupru u Reżiljenza diġà attwat u se jgħin lill-pajjiżi Ewropej jirrispondu għall-kriżi fis-suq tal-enerġija internazzjonali kkawżata mill-Gwerra fl-Ukrajna. Din tal-aħħar ħolqot nuqqas fil-provvisti tal-enerġija fil-kontinent, bil-konsegwenza li splodiet il-prezzijiet tal-fuels u l-kontijiet tad-dawl, fost oħrajn, fl-Ewropa kollha. Malta kienet oriġinarjament allokata €30 miljun għal dan il-pjan, iżda l-KullĦadd hi infurmata li, wara negozjati mmexxija mis-Segretarjat Parlamentari għall-Fondi Ewropej f’isem il-Gvern Malti, dan ilfond żdied b’€40 miljun oħra, biex issa Malta se jkollha total ta’ €70 miljun biex timplimenta l-pjan tagħha.

Din il-gazzetta hi infurmata li l-Gvern issottometta l-pjan tiegħu lill-Kummissjoni fil-ġimgħat li għaddew u bħalissa għaddej il-proċess li, permezz tiegħu, l-istituzzjoni Ewropea tinnegozja mal-gvernijiet tal-istati membri dawn il-pjani, b’xi tibdil propost għall-investimenti u r-riformi proposti.

Il-proċess ġeneralment idum ix-xhur, bl-approvazzjoni finali tal-pjan tkun f’idejn il-Kummissjoni Ewropea.

Minkejja dan, jidher li dan ilproċess mhux mistenni jdum daqshekk fil-każ ta’ Malta, għax il-pjan aktarx jiġi approvat mingħajr ebda tibdil. Dan ifisser li l-Kummissjoni Ewropea hi sodisfatta bix-xogħol li qed isir mill-Gvern Malti f’dan il-qasam u prova oħra ċara ta’ kemm it-tmexxija ta’ Robert Abela tgawdi l-ogħla livell ta’ fiduċja mindu sirna membri talUE kważi 20 sena ilu.

Mitlub jikkummenta dwar tali żvilupp, is-Segretarju Parlamentari għall-Fondi Ewropej

ĊANS LI L-PJAN MALTI TA’ REPOWEREU JIĠI APPROVAT

L-EWWEL WIEĦED FL-UE

Il-programm addizzjonali li se jżid il-fondi lokali favur investimenti fl-enerġija nadifa u rinnovabbli għal €70 miljun mhux mistenni jara emendi mill-Kummissjoni Ewropea

Chris Bonett (inset) esprima s-sodisfazzjon tiegħu għallmod kif mexjin in-negozjati mal-UE f’dan ir-rigward.

Hu stqarr li, fl-aħħar tliet snin, ir-relazzjoni bejn Malta u l-Kummissjoni Ewropea tjiebet ħafna, u waħda mir-raġunijiet hija li kull meta l-Gvern ta kelma dejjem żammha.

“Qegħdin f’sitwazzjoni fejn jidher ċar li aħna komdi nitkellmu ma’ xulxin, anke meta nkunu qed niffaċċjaw xi problema. Ħdimna ħafna biex ilħaqna dan il-livell ta’ fiduċja, frott ix-xogħol kbir li għamel il-Prim Ministru Robert Abela biex bena reputazzjoni b’saħħitha għal pajjiżna. Dan minkejja li hawn Maltin bħalna, li joperaw fi ħdan l-istituzzjonijiet Ewropej, li politikament ma jaqblux mal-Gvern, imma li qed jagħmlu minn kollox biex ipoġġu lil pajjiżna f’dawl ikrah.”

Dr Bonett kompla jis pjega kif dan il-pjan se jwassal biex il-ministeri li huma responsabbli mill-enerġija u l-ippjanar ikunu f’pożizzjoni li jwettqu proġetti u riformi ħalli Malta tlaħħaq mat-talba għall-prov vista tal-enerġija.

Kulma jmur qed tiżdied id-domanda għall-konsum biex ikunu anke sostnuti proġetti li twettqu mill-Gvern, b’mod partikolari l-qalba għall-vetturi elettriċi u l-proġett shore-toship, u għalhekk irid isir investiment qawwi fuq il-grid tal-elettriku ta’ pajjiżna.

Minbarra hekk, se jsiru riformi meħtieġa biex l-applikazzjonijiet ta’ żvilupp, li jinkludu element ta’ effiċjenza fl-enerġija jew enerġija rinnovabbli, ikollhom proċess aktar mgħaġġel.

JERĠA’ FINALIST GĦALL-AQWA MEP

Għat-tielet sena konsekuttiva, il-Viċi President tas-Soċjalisti u d-Demokratiċi (S&D) fil-Parlament Ewropew, il-Membru Parlamentari Laburista Alex Agius Saliba (inset) reġa’ jinsab fost il-finalisti għall-unur tal-Aqwa MEP tas-Sena. Din id-darba qed ikun innominat għall-ħidma tiegħu fil-qasam tal-istrateġija diġitali u s-suq uniku. Hu wkoll l-unika MEP Malti nnominat din is-se-na. Ftit ġimgħat ilu Agius Saliba wkoll kien magħżul fost l-aktar MEPs influwenti fil-Parlament Ewropew, waqt li fl-2020 iddaħħal fil-lista tal-ġurnal Politico mal-aqwa 20 MEP. Agius Saliba sostna li hu ta’ unur li, bil-politika li qed iħaddem, qed jirnexxilu jinfluwenza policies li fil-verità jaffettwaw il-ħajja ta’ kuljum tan-nies. “Onorat li erġajt irċevejt vot ta’ fiduċja għax-xogħol li qed inwettaq fi ħdan il-Parlament Ewropew u ġejt magħżul bħala finalist għal dan l-unur prestiġjuż. Se nibqa’ naħdem bla heda biex ħadd ma jitħalla lura,” sostna l-MEP Laburista.

B’vot unanimu mir-rappreżentanti tal-194 stat membru fl-Għaqda Dinjija tas-Saħħa (WHO), id-Deputat Prim Ministru Malti Chris Fearne ġie maħtur President tal-Assemblea ta’ din l-organizzazzjoni dinjija waqt il-ftuħ tas-76 edizzjoni tagħha din il-ġimgħa.

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa hu l-ewwel Malti li qed jokkupa din il-kariga prestiġjuża, fejn l-istati membri jiddeterminaw il-prijoritajiet u l-politika tal-organizzazzjoni għas-sena li ġejja.

Fl-ewwel reazzjoni, Fearne qal li fit-terminu ta’ sena tiegħu se jagħfas fuq il-ħtieġa li l-me-

diċini l-ġodda jkunu aċċessibbli għall-popli kollha tad-dinja fl-istess ħin.

L-2023 se tfakkar il-75 sena mit-twaqqif tal-WHO.

Fearne se jservi l-kariga ta’ President tal-World Health Assembly għal terminu ta’ sena, waqt li jkompli bil-ħidma tiegħu bħala Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa f’Malta.

Fil-marġini tal-istess Assemblea, hu kellu numru ta’ laqgħat bilaterali, inklużi mad-Direttur Ġenerali tal-WHO, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, u mad-Deputat Ministru talKummissjoni Nazzjonali għasSaħħa għaċ-Ċina Dr Cao Xuetao.

APPOĠĠ U KURAĠĠ

LILL-ATLETI MALTIN TA’ SPECIAL OLYMPICS

Mart il-Prim Ministru u l-President ta’ Special Olympics Malta, Dr Lydia Abela, din il-ġimgħa laqgħet lis-27 atleta li se jieħdu sehem fil-logħob dinji ta’ Special Olympics bejn is-17 u l-25 ta’ Ġunju li ġej, f’Berlin.

F’indirizz tal-okkażjoni lirrappreżentanti lokali ta’ dan l-avveniment sportiv għall-atleti b’diżabilità ġejjin minn 170 pajjiż, Dr Abela fissret dawn illogħob fil-kapitali Ġermaniża bħala ċelebrazzjoni oħra ta’ inklussività.

Fil-preżenza anke tal-familji tal-atleti Maltin, il-President ta’ Special Olympics Malta tat l-appoġġ u l-kuraġġ lill-parteċipanti Maltin u fakkrithom kif għandhom kull opportunità li jilħqu l-potenzjal tagħhom. Qalet li bħala Special Olympics Malta saret ħidma qawwija biex l-atleti jkollhom faċilitajiet tajbin u li jitħejjew b’mod tajjeb.

Hi rreferiet għall-Invitational Games ta’ Special Olympics li saru f’pajjiżna sena ilu u fakkret mhux biss fis-suċċessi li kisbu l-atleti ta’ Special Olym-

pics Malta, iżda anke fil-festa sportiva li pajjiżna rnexxielu jilqa’ fi ħdanu biex pajjiżna kien tassew mudell tal-inklużjoni.

Waqt li rringrazzjat lil dawk kollha li jaħdmu fi Special Olympics Malta, flimkien mal-ġenituri tal-atleti, li fissrithom bħala mutur ewlieni, mart il-Prim Ministru kellha messaġġ partikolari għall-atleti. “Intom l-atleti tagħna li se tkunu qed tirrappreżentaw il-bajda u l-ħamra u aħna kburin bikom ilkoll. Nawguralkom kull suċċess,” qalet Dr Abela.

Fl-istess attività tkellmet id-Direttur Nazzjonali ta’ Special Olympics Malta, Anna Calleja li rrimarkat għall-ħidma tal-coaches li jaħdmu mill-qrib mal-atleti bi tħejjija għal dawn il-logħob. Calleja enfasizzat kemm Special Olympics Malta taħdem qatigħ biex kull rappreżentant Malti juri l-aħjar abbiltajiet tiegħu.

Preżenti kien hemm ukoll il-Ministru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni Clifton Grima.

Mart il-Prim Ministru waqt il-laqgħa mal-atleti Maltin

RESPONSABBILTÀ AKBAR FIT-TOROQ

Ħafna allegazzjonijiet li xi ħadd seta’ kien taħt l-effett ta’ xi ħaġa jew oħra. Ejjew inħallu l-inkjesta f’dan ir-rigward tmexxi fuq il-fatti u mhux fuq l-għajdut.

Inkunu qed nonqsu lejn il-memorja ta’ din it-tfajla u l-familji tan-nies involuti jekk nagħmlu mod ieħor. Ma jistax ikun li kulħadd ifajjar bl-addoċċ fuq il-mezzi soċjali u joqgħod jassumi x’seta’ ġara. Hemm l-esperti u se jkunu huma li jiddeterminaw x’seta’ seħħ. Minn hemm u abbażi ta’ dak li jgħidu wara jsir dak li hemm bżonn li jsir.

bejn toroq arterjali, dawk residenzjali u anke rurali, tant li llum ħafna mill-garr ikun għax it-triq tkun maqlugħa (għax iva nifhem li jkun hemm inkonvenjent).

Issa jekk għas-saħħa tal-argument, u skont kif bħal donnu l-Oppożizzjoni qed tipprova twaddab il-likk, huwa tort talGvern, allura meta ma kinitx issir triq waħda, sakemm ma tkunx ġejja r-Reġina (dak iżżmien), u meta ħafna toroq Maltin u Għawdxin kienu donnhom wiċċ il-qamar, kemm kien aktar agħar?

jaqraw dan l-artiklu, u road blocks ninzerta ħafna.

Bħal kull sewwieq, xi kultant ingerger ħabba l-cameras, l-isleeping policeman, uffiċjali tal-komunità, uffiċjali ta’ TM u Pulizija fit-toroq, imma mhux dawn huma l-infurzar? Tgħiduli biżżejjed?

Jiena ngħid li anke jekk joħroġ kull membru tal-korp fit-triq ma jkunx biżżejjed, għax fl-aħħar mill-aħħar li jgħodd huwa kif inġibu ruħna aħna lkoll. Ir-regoli mhux qegħdin hemm biex induru magħhom imma biex nosservawhom.

istru Robert Abela mal-ġurnalisti. Hemm bżonn iva, li min ma jimxix mal-liġi, b’konsegwenza li kapaċi jweġġa’ lil ħaddieħor, li fil-Qrati jingħataw sentenzi aktar ibsin. Ħadt gost ukoll li rajt Prim Ministru li forsi ma qagħadx isemmi bħali dak li sar, għalkemm m’għandix dubju li jaf u seta’ għamel bħalma għamilt jiena, iżda minflok xedd fuqu l-libsa tal-umiltà u l-konsapevolezza li hemm bżonn dejjem li jsir aktar għax għandna kemm għandna qatt mhu biżżejjed.

Fl-aħħar ġranet bħal donnha tkebbset aktar il-kwistjoni tas-sigurtà fit-toroq tagħna u forsi bir-raġun ukoll. Proprju bħal-lum ġimgħa tilfet ħajjitha xbejba ta’ 17-il sena fil-fjur ta’ ħajjitha u persuna oħra, fl-istess inċident, sfat midruba sewwa wkoll.

Minn hawn irrid ngħaddi l-kondoljanzi sinċiera lill-familjari ta’ Kacey. Naf li l-ebda kelma mhi se tkun biżżejjed sabiex issabbar lil din il-familja, iżda ninsab ċert li l-poplu Malti u Għawdxi kollu, jinsab b’qalbu u b’ruħu kollha, ma’ din il-familja. U se nibda proprju minn hawn. Qabelxejn, nitnikket li fuq il-mezzi soċjali nkunu minn tal-ewwel biex ngħaddu ġudizzju dwar x’seta’ ġara f’dak il-lejl.

Iżda dak li se nikteb dwaru llum ukoll imur lil hinn minn dan l-aċċident ikrah. Iddisgustajt ruħi kif bħal donnu l-Oppożizzjoni pruvat iddaħħal feles, u aċċident bħal dan, jew aċċidenti oħrajn, pruvat iddawru f’ballun politiku.

Filwaqt li huwa minn ewl id-dinja li jkun hemm min ġenwinament jistaqsi, forsi anke mistoqsijiet mill-mezzi tax-xandir, imma ejja ngħidu dak li huwa abjad abjad, u dak li hu iswed iswed. Qatt daqs flaħħar snin ta’ Amministrazzjoni tal-Partit Laburista ma sar investiment fit-toroq. Dan huwa fatt li ħadd u xejn ma jista’ jxejnu.

Kull rokna ta’ pajjiżna, jew triq jew oħra, sar xogħol infrastrutturali estensiv li jvarja

L-inċidenti qatt m’għandna nippruvaw nagħtuhom il-bixra politika, għax ikun hemm min ikun hemm fil-Gvern, inċidenti se jibqgħu jsiru. Dik hija n-natura tal-bniedem. Qatt ma jsir dak li nippjanaw kif jgħid il-qawl Malti stess, il-bniedem jipproponi u Alla jiddisponi.

Iżda kemm hu aħjar li t-toroq isiru u jkunu ta’ kwalità aħjar. Iva nemmen li permezz ta’ hekk, apparti l-konnettività aħjar, ikun hemm aktar sigurtà. Għalhekk l-investiment massiċċ fl-infrastruttura talpajjiż.

U hawn jidħol punt ieħor popolari li jissemma’ dejjem kważi pari passu ma’ kull ħaġa li tiġri f’dan il-pajjiż; l-infurzar. Infurzar isir u hija ċara li jsir. Jiena nsuq bħal ħafna li qed

Hawn ma rridx nerġa’ nkun politiku imma bilfors irrid insemmi għax bħal donnu ‘xi wħud’ għandhom memorja qasira. L-investiment li sar fil-korpi dixxiplinati. Aktar vetturi. Uffiċjali ta’ TM li bdew jagħmlu xogħol ta’ infurzar ukoll.

Is-sistema tal-punti, li forsi ma tinstemax tant popolari, imma ddaħħlet minn dan il-Gvern xi snin ilu.

Riċenti, l-istess forsi mhux tant popolari wkoll, iżda reġgħu żdidu l-pieni għal min iwettaq irregolaritajiet fit-triq. Dan huwa l-mod kif ikun hemm deterrent, iżda fl-aħħar millaħħar ir-responsabilità fit-triq hija meħtieġa minna lkoll.

U nagħlaq fuq punt ieħor. Matul din il-ġimgħa smajt b’attenzjoni dak li qal il-Prim Min-

GVERN LOKALI VIĊIN IN-NIES

punt ta’ referenza għar-resident, filwaqt li kienu katalisti għall-bidliet li saru f’diversi lokalitajiet.

Għalhekk, mill-bidu li ġejt inkarigata fl-irwol ta’ Segretarju Parlamentari għallGvern Lokali, ħassejt il-ħtieġa li għandna nibqgħu nitgħallmu u nitkellmu sabiex intejbu l-Gvern Lokali. Sa mill-bidu ħassejt li għandna nagħtu viżjoni lill-Kunsilli Lokali sabiex dawn jibqgħu jaqdu l-irwoli tagħhom, jaddattaw għaż-żminijiet u jsaħħu l-istrutturi tagħhom.

sponsabbli għad-deċiżjonijiet li jieħdu f’isem ir-residenti tal-lokalitajiet tagħhom.

Għaldaqstant, irridu nixprunaw fil-Kunsilli Lokali u Reġjonali bidla fid-direzzjoni fejn jimmiraw li jilħqu livell ogħla ta’ governanza tajba u effettiva waqt li jkomplu jibnu fuq it-tajjeb li nbeda.

X’differenza minn min xogħlu huwa biss li jqum filgħodu jittawwal x’hemm fuq Facebook u fil-gazzetti u joqgħod jikkummenta u jgħaddi l-opinjoni tiegħu skont x’jara miktub. Il-politika ma ssirx hekk.

Il-politika ssir billi tkun taf fejn trid tasal, ikollok pjan u wara tieħu d-deċiżjonijiet anke dawk li forsi mhux se jkunu tant popolari. Dan huwa dak li qed jagħmel Gvern Laburista.

L-aħħar appell. Mhux kollox ward u żahar, dejjem se jifdal xi jrid isir, iżda fuq l-istering (nittama li dejjem fuq l-istering) idejna jkun hemm u id ħadd aktar. La nkunu aħna fil-kmand, ejjew inkunu responsabbli u nibżgħu għalina nfusna u aktar u aktar għal ħaddieħor li jkun għaddej għall-affari tiegħu. IlĦadd it-tajjeb.

Il-Kunsilli Lokali għadhom strumentali sabiex jilħqu l-ħtiġijiet varji tas-soċjetà Maltija. Fil-fatt, nemmen li l-Kunsilli Lokali għandhom irwol importanti x’joffru biex ikomplu jkunu l-estensjoni tal-Gvern fil-qalba tal-ibliet u l-irħula ta’ pajjiżna.

Il-Kunsilli Lokali ħadmu u għamlu kemm setgħu biex jibqgħu viċin ir-resident. Mifruxa fuq 30 sena ta’ ħidma, il-Kunsilli Lokali servew bħala

Għaldaqstant, fassalna u nedejna Viżjoni Strateġika Nazzjonali għall-Gvern Lokali miġbura mill-esperjenzi u mill-ħsibijiet ta’ dawk kollha li għandhom għal qalbhom dan il-qasam. Viżjoni li fassalna flimkien u identifikajna ħames temi ta’ ħidma ewlenin.

Bil-Viżjoni Strateġika Nazzjonali għall-Gvern Lokali, se nindirizzaw lill-Kunsilli Lokali u Reġjonali sabiex ikunu dejjem iktar trasparenti u re-

Matul l-aħħar snin żdiedu s-servizzi offruti mill-Kunsilli Lokali. Il-Kunsilli Reġjonali qed iservu biex jintlaħqu miri b’mod iktar effiċjenti li l-Kunsilli Lokali b’mod individwali setgħu ma kinux ser jaslu għalihom.

Il-Viżjoni strateġika ser issaħħaħ il-valur tal-Kunsilli Reġjonali bħala punt ta’ referenza fis-settur tal-Gvern Lokali. U minkejja kollox il-Viżjoni Strateġika hija għodda li se tkompli tiġi mtejba u rfinata waqt li tkun qed tiġi attwata. Qed inkomplu naraw sforzi akbar mill-Gvern sabiex jinvesti fil-qasam ambjentali. Huwa għalhekk li waħda mit-temi li identifikajna flim-

kien hija li nkomplu nsaħħu r-riżorsi għal ambjent aktar nadif - ambjent li jwassal għal arja aktar nadifa u kwalità ta’ ħajja aħjar.

Bħala Segretarju Parlamentari għall-Gvern Lokali, nemmen li t-tema li nkunu viċin in-nies hija strumentali f’din il-Viżjoni. Il-Gvernijiet Lokali ġew imfassla bl-għan li jirrappreżentaw liċ-ċittadini lokali kollha.

Fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, il-pubbliku qed jagħti s-setgħa lill-uffiċjali eletti li jagħmlu dak kollu meħtieġ biex iwettqu l-funzjonijiet tagħhom filwaqt li jieħdu deċiżjonijiet għall-ġid tal-lokalità.

Identifikajna wkoll id-diġitalizzazzjoni fil-qasam talGvern Lokali bħala pedina li tqarribna iktar lejn in-nies. Il-konnettività diġitali se tixpruna lill-Gvern Lokali sabiex jibqa’ jevolvi u jimxi maż-żminijiet ħalli jibqa’ qasam relevanti filwaqt li nibqgħu konnessi iktar minn

qatt qabel.

Huwa għalhekk li tkellimna u fassalna miżuri biex il-Kunsilli Lokali jagħmlu użu mit-teknoloġija diġitali għat-titjib fil-kwantità u fil-kwalità tasservizzi bl-iktar mod aċċessibli għall-komunitajiet tagħna. B’hekk nagħmlu l-ħajja tar-residenti xi ftit aktar komda.

Din il-viżjoni strateġika għandha tkun strument ħaj li jagħtina spazju biex nibnu u ntejbu fuq l-ideat miġbura. Irridu naraw li nibqgħu nsostnu din il-viżjoni strateġika sabiex tibqa’ toffri triq ’il quddiem għall-qasam tal-Gvern Lokali f’pajjiżna.

Bħala Gvern ser nissuktaw naħdmu biex il-Gvern Lokali jibqa’ fil-qalba tal-komunitajiet tagħna. Huwa d-dover tagħna li nservu bla riservi lil dawk li jafdawna bil-vot tagħhom. Huwa għalhekk li rridu nkomplu ntejbu l-kwalità tal-ħajja tar-residenti u nindirizzaw il-ħtiġijiet tal-lokalitajiet kollha.

NIGEL VELLA

Segretarju Parlamentari

ALISON ZERAFA CIVELLI

OPPOŻIZZJONI POPOLISTA U BLA IDEAT

li jagħmlu ħoss, huma dawk li wara l-faċċata tagħhom ma ssib xejn. Huma dawn talaħħar li preżentament huma l-wiċċ tal-Oppożizzjoni u hu għalhekk li meta l-poplu jiġi biex jagħżel, se jerġa’ jħallihom l-art.

ibiddlulek l-istil ta’ ħajtek, u dak kollu li drajt bih.

Il-politika tal-istilel u l-kwiekeb

Meta politiku, hu min hu, u ġej minn fejn ġej, ma jkollux ideat u proposti li jista’ jintrabat hu stess magħhom, jaf li għandu żewġ toroq x’jieħu. Esperti ta’ dawn huma numru ta’ rappreżentanti tal-Partit Nazzjonalista.

Ħa nkun ċar - hemm elementi fil-Partit Nazzjonalista li huma ġenwini u jaħdmu b’interess u b’mod ġenwin. Tarahom ifaħħru proġetti u ħidma tal-Gvern u jikkritikaw b’ton kostruttiv fejn u meta hemm bżonn.

Iżda l-iktar li għamlu storbju u sfortunatament l-iktar

Iż-żewġ toroq li semmejt jikkonsistu fil-politika tal-istilel u l-kwiekeb u l-politika tal-Facebook. Politiku jrid b’xi mod jgħid xi ħaġa anke jekk mhux fit-tmexxija tal-pajjiż. Tisma’ politiċi jikkritikaw bla ħsieb lil min jieħu deċiżjonijiet kuljum, diffiċli kemm huma diffiċli.

Tistaqsi jekk wara l-kritika li ssir kienx hemm ħsieb, soluzzjonijiet u proposti, kienx hemm għaqal. Ħafna drabi le. Issib il-baħħ. Hu proprju fuq dan li ddeċidejt li nikteb illum. Għax il-poplu jeħtieġ jagħraf, kif għamel fl-aħħar snin, li l-politiku għandu jiġi ġġudikat lil hinn minn dak li jgħidlek, mill-kliem ħelu u li jridek tisma’.

Għax il-politiku mhux hemm biex jgħidlek dak biss li trid tisma’ imma anke jgħidlek, jurik u jimplimenta bidliet li kapaċi jiskomodawk,

Dan hu dak it-tip ta’ politiku li jitkellem biss fuq temi u suġġetti li mhumiex kontroversjali. Jitkellem dwar viżjoni sabiħa u tlellex imma qajla tisma’ proposta ta’ kif se jasal.

Għal mument wieħed jaf ħares lejn dan il-politiku bħala nifs ġdid - mhux konfrontattiv, jitkellem biss dwar il-viżjoni u ma jidħol f’ebda kontroversja jew jipproponi miżuri u soluzzjonijiet li jweġġgħu jew ikunu ta’ inkonvenjent.

Biex nagħti ftit eżempjimill-portafolli li kelli fl-aħħar snin, issib politiċi li jgħidulek li rridu nnaqqsu l-emmissjonijiet mill-karozzi. Jew li jridu inqas kostruzzjoni u minflok boskijiet. Viżjoni tajba u bla dubju kulħadd jaqbel magħha. Imma mbagħad meta jistaqsuhom kif se jaslu għal dawk il-miri, ma jitkellmux.

Għax jafu li l-miżuri se

jweġġgħu, se jkunu ta’ inkonvenjent, u l-għan tagħhom hu li jfuħu biss. Allura dlonk jitkellmu biss fuq narrattiva ġenerika, dwar id-destinazzjoni imma mhux dwar x’għandu jsir biex naslu. Politika talħolm imma politika taparsi. Fejn hi s-sustanza? Fejn hu l-kuraġġ li tgħid l-affarijiet kif inhuma? Baħħ minn dawn ilpolitiċi, duħħan.

Il-politika tal-kwiekeb u l-istilel - bl-Ingliż isejħulha “fairytale politics”.

Politika tal-Facebook

Imbagħad hemm dak il-politiku li jagħżel li jkun popolari biss, daqs tal-ħanut li jbigħ il-ġelati. Dan il-politiku, int min int, se jaqbel miegħek dejjem u jirkeb fuq il-frustrazzjonijiet tiegħek.

Dawn il-politiċi ssibhom jgħoddu kemm ġabu likes fuq Facebook. Politiċi li jqumu filgħodu, jaraw liem hi l-ikbar frustrazzjoni tal-ġurnata u tarahom jaqbżu fuqha. Ħa nagħti ftit eżempji. Għaddej xogħol ta’ kostruzzjoni fit-toroq u b’hekk żdied it-traffiku filgħodu. Tarahom jiktbu

LI JKOLLOK TARBIJA HUWA PRIVILEĠĠ JEW DRITT?

ta’ infertilità matul ħajjithom u l-Gvern Malti għaraf dan!

Matul dawn l-aħħar 10 snin, Gvern Laburista ħadem biex jagħti opportunità, dak li nsejħu “The Right to Health”, iddritt għall-kura tas-saħħa li ma jkunx biss biex nevitaw tbatija fiżika jew mewt iżda li nagħtu opportunità. Dritt li int min int, hu x’inhu d-dħul finanzjarju tiegħek, dan il-Gvern assigura li int tista’ tibbenefika minn dan is-servizz.

minn €450,000 bħala rifużjoni għal 248 applikazzjoni li rċeviet l-Awtorità għall-Protezzjoni tal-Embrijun.

U l-ħidma kienet kostanti u proprju għalhekk f’għeluq l-ewwel 100 jum mill-għoti ta’ dan il-mandat hekk b’saħħtu daħħalna fis-seħħ emendi biex aktar persuni jirnexxilhom isiru ġenituri. Fil-fatt, dawn l-emendi wasslu biex:

dwar kemm hemm traffiku fil-pajjiż.

Hemm żvilupp li se jsir f’żona li diġà huwa permessibbli li tibni fiha iżda li hemm oppożizzjoni minn nies li jgħixu fil-madwar. Tarahom jiktbu fuqha u jgħidu li hawn wisq kostruzzjoni. Ittardja l-ajruplan tal-Airmalta għal kwalunkwe raġuni. Jgħidu x’għarukaża li n-nies tħallew jistennew. Aġir li tistenna mingħand kulħadd barra minn politiku responsabbli. Din hi l-politika populistail-politika tal-likes.

U filwaqt li nħallik taħseb fuq dawn iż-żewġ tipi ta’ politiċi - nistiednek taħseb liema politiċi tassoċja ma’ dan kollu. Dur il-politiċi tal-Oppożizzjoni u ssib kemm trid.

Tagħmel sew ma tafdahomx bit-tmexxija tal-pajjiż għaliex hu veru li meta jirkeb il-frustrazzjoni tiegħek kapaċi tagħmillu like fuq Facebook, imma meta tmur tivvota għall-Gvern ta’ għada, politiċi li jiddeċiedu, li jieħdu d-deċiżjonijiet diffiċli trid. Il-politiku ma jbigħx ġelati, u min jagħmel il-ġelati ma jservix il-pajjiż f’ismek.

L-infertilità hija rrikonoxxuta anki mill-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO) bħala kundizzjoni tas-sistema riproduttiva tal-mara jew tar-raġel, wara li l-koppja ma jirnexxilhiex tikkonċepixxi, jiġifieri li jkollha l-ulied, meta ż-żewġ individwi jkunu ilhom jippruvaw għal 12-il xahar jew aktar.

L-infertilità taffettwa lil bosta persuni u ħafna drabi jekk ma tkunx int li għaddejt minn din l-isfida għandek lil xi ħadd fil-familja.

1 minn kull 6 persuni madwar id-dinja jesperjenzaw sfidi

Li jkollok l-ulied naqblu u nifhmu li huwa privileġġ, iżda bħala politiċi fit-tmexxija ta’ dan il-pajjiż matul dawn

l-aħħar 10 snin aħna rrikonoxxejna li dan għandu jkun dritt bażiku u ħadd m’għandu jiġi mċaħħad minn dan.

Għalhekk bħala Gvern mhux

biss xprunajna l-kunċett tasservizz tal-IVF b’xejn iżda matul is-snin komplejna naħdmu biex nassiguraw dan id-dritt.

Assigurajna li l-mediċina

meħtieġa matul il-proċess tiġi b’xejn u biex ħadd ma jkollu dan id-dritt imċaħħad minħabba l-ispejjeż relatati.

Fil-fatt, matul is-sena 2022 rajna investiment ta’ aktar

• estendejna l-età tan-nisa eliġibbli għall-proċess ta’ oocyte retrieval għal 45 sena waqt li l-proċess ta’ embryo transfer estendejnieh sal-età ta’ 48 sena.

• żidna ċ-ċikli tal-IVF mingħajr ħlas

• is-servizz ġie mwessa’ biex jiġi mogħti ċ-ċans għat-tieni wild kemm jekk kien hemm ulied b’mod natural jew bl-IVF

• emendajna l-liġi biex f’pajjiżna nibdew nippermettu l-Pre-Implantation Genetic Testing f’disa’ kundizzjonijiet stipulati mill-protokoll

Bħala Gvern aħna dejjem ħdimna biex nimbuttaw ’il quddiem l-ugwaljanza iżda nemmen li minkejja li ksibna bosta matul is-snin għad fadal

aktar ħidma biex inkomplu nassiguraw li s-soċjetà li aħna ngħixu fiha tkun waħda ugwali, li fiha kull individwu jħares lejn kulħadd b’mod ugwali mingħajr diskriminazzjoni u li kulħadd ikollu l-istess opportunità.

U għall-ewwel darba fl-istorja tal-prokreazzjoni assistita f’pajjiżna, matul is-sena 2022 kellna l-ewwel tliet approvazzjonijiet għal ġenituri prospettivi nisa tal-istess sess biex jaqsmu l-maternità fejn mara tikkontribwixxi bl-oocyte tagħha u l-mara l-oħra tikkontribwixxi bl-utru tagħha.

Bħala Gvern aħna dejjem konna konsistenti biex nassiguraw il-kunċett tal-ugwaljanza li tiffavorixxi l-ħajja u li tgħaqqadna u jeħtieġ inkomplu nimbuttaw biex nassiguraw dan.

U għalhekk jeħtieġ li nieqfu nimponu t-twemmin u l-valuri fuq ħaddieħor fejn inċaħħdu lil persuni minn trattamenti li jistgħu jeħtieġu.

Surrogacy huwa suġġett li jeħtieġ li jkollna l-kuraġġ li niddiskutu permezz ta’ diskussjoni serja li tpoġġi fuq

quddiem mhux biss l-interessi ta’ dik il-mara li m’għandhiex l-utru iżda wkoll tal-persuna li ser tkun qiegħda ġġorr b’mod altruwistiku t-tarbija għax hija wkoll għandha d-drittijiet li jeħtieġ li jkunu mħarsa. Jeħtieġ li naħsbu f’dawk in-nisa li huma mingħajr utru u nibdew inħarsu lejn dawn il-każijiet fejn għandna nisa li ma jistgħux iġorru tarbija. Nemmen li huwa suġġett marbut ma’ etika u reliġjon iżda sakemm aħna se nkomplu nżommu lura fuq dan issuġġett, ser jibqa’ jkollna persuni diskriminati.

Sal-lum permezz tal-emendi li ressaq ’il quddiem dan il-Gvern komplejna nagħtu l-opportunità lil aktar persuni li jsiru ġenituri anka lil koppji tal-istess sess u nisa single li jkollhom tarbija.

Għalhekk inħares ’il quddiem lejn aktar ħidma pożittiva, ħidma li tagħraf l-isfidi li għandna fis-soċjetà, ħidma li ma tibżax timbotta ’l quddiem azzjonijiet biex nassiguraw ġustizzja ma’ kulħadd, f’soċjetà li ma tagħmel ebda diskriminazzjoni.

Membru Parlamentari

ROMILDA B. ZARB

IL-LOGĦOB TAL-PAJJIŻI Ż-ŻGĦAR 2023

Il-Fosos tal-Furjana għada filgħaxija se jilqgħu spettaklu kbir li jagħti bidu uffiċjali għalLogħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar li fihom se jieħdu sehem 1,000 atleta minn disa’ pajjiżi, inkluż pajjiżna. Din hija t-tielet darba li Malta qed tospita dawn il-logħob prestiġjużi sa mill-bidu tagħhom fl-1985.

Minn kemm ilhom isiru l-Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar l-atleti Maltin kisbu 331 midalja. Fiżżewġ edizzjonijiet li saru f’pajjiżna, l-atleti kienu kisbu 32 midalja fl-1993 u 44 midalja fl2003. Il-Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar tal-Ewropa (GSSE) huma avveniment biennali u nħolqu wara inizjattiva mill-Kumitat Olimpiku Malti fl-1985. L-għan kien li jkun hawn avveniment multi-dixxiplinarju għal dawk il-pajjiżi Ewropej li għandhom inqas minn miljun abitant.

Il-Logħob din is-sena se jara atleti minn Andorra, Ċipru, l-Iżlanda, Monaco, il-Liechtenstein, il-Lussemburgu, il-Montenegro u San Marino, li flimkien ma’ dawk Maltin se jikkompetu f’għaxar dixxiplini sportivi. L-atleti kollha jinsabu akkumpanjati minn 500 uffiċjal.

Il-ftuħ uffiċjali, li għalih mistennija jattendu dinjitarji millpajjiżi parteċipanti, u

l-kompetizzjonijiet sportivi jwasslu sat-3 ta’ Ġunju u huma l-qofol ta’ xhur sħaħ ta’ preparamenti u investiment bla preċedent.

Għal dan l-avveniment sportiv mistennija jkunu f’Malta dinjitarji, bħall-Prinċep Albert ta’ Monaco u l-Prinċipessa Angela tal-Liechtenstein. Magħhom se jkun hawn Ministri responsabbli mill-isport tal-pajjiżi parteċipanti, li wkoll se jiltaqgħu mal-Ministru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni Malti Clifton Grima.

Mitlub mill-KullĦadd biex jikkummenta dwar dan l-avveniment prestiġjuż, il-Ministru Grima qal li fl-aħħar ġimgħat kiber sew l-entużjażmu mhux biss tal-kumitat organizzattiv, imma ta’ dawk kollha li huma involuti f’dawn illogħob, fuq quddiem

Ibda rċievi l-gazzetta kmieni l-Ħadd filgħodu fil-verżjoni diġitali bla ebda spejjeż żejda u bl-orħos prezz fis-suq ta’ €1 kull ġimgħa

*abbonament jiġi aċċettat meta jsir ħlas bil-quddiem għal mill-inqas 26 ġimgħa

Ċempel waqt il-ġranet u l-ħinijiet tal-uffiċċju fuq in-numru 79241495 jew ibgħat imejl fuq sales@kullhadd.com

l-atleti u l-isportivi. “Din hi okkażjoni oħra li permezz tagħha qed ngħollu l-profil ta’ pajjiżna fid-dinja tal-isport, imma permezz tagħha se nħallu legat qawwi għall-ġenerazzjonijiet li ġejjin,” qalilna l-Ministru.

Il-legat mhux biss fl-investiment massiċċ fil-bini ta’ faċilitajiet sportivi ġodda u r-riġenerazzjoni ta’ oħrajn, li se jibqgħu jitgawdew mill-atleti u l-isportivi u mill-poplu Malti u Għawdxi kollu, imma wkoll legat ta’ ħidma li għaddejja biex l-isport ikompli jingħata l-importanza li jistħoqqlu. Dan jinkludi ħidma fost l-istudenti fis-snin bikrin fl-iskejjel u wkoll sostenn lill-istudenti sportivi fl-Iskola Nazzjonali tal-Isport.

Iċ-ċerimonja tal-ftuħ ta’ għada se tkun turija tal-kapaċitajiet tat-talent lokali, mhux biss fl-organizzazzjoni ta’ dawn il-Logħob, imma wkoll fit-talent artistiku li se joħloq briju f’post li jitqies bħala wieħed mill-ikoni ta’ x’joffri pajjiżna lill-barrani.

Fost l-oħrajn, Amber u AIDAN se jippreżentaw id-diska uffiċjali tal-Logħob “Shine Your Light”, b’mużika ta’ Amber stess u l-kompożitur Elton Zarb, u lirika wkoll ta’ Amber. Se jispikka wkoll il-mascot “Puka” li nħoloq apposta għal dan il-logħob. L-isem ġej minn lampuka, il-ħuta tant imfittxija u li nsibu sew fl-ibħra Maltin.

L-għan hu li l-mascot jagħti togħma tat-tradizzjoni Maltija, u għalhekk il-Logħob tal-

Pajjiżi ż-Żgħar ikunu ffokati tura u l-istorja Maltija u l-kultura barranin li tħalltu ma’ Malta Ewropa magħquda.

Tul il-jiem tal-kompetizzjonijiet tenni wkoll li l-Maltin u l-Għawdxin du wara l-bandiera u l-atleti ta’ pajjiżna, li fihom sar investiment kbir biex il-Gvern jgħin fit-taħriġ t-tħejjijiet neċessarji tagħhom Logħob.

Il-Gvern qed jagħti appoġġ is-settur u hu kommess li jgħin jkompli jimxi ’l quddiem. Il-pjan f’dan is-settur hu dak ta’ investiment sabiex Malta mhux biss tipparteċipa, seb riżultati tajbin.

Il-Ministru Grima mhux biss penn tal-atleti u l-isportivi li taw lil pajjiżna fid-diversi dixxiplini imma lil dawk kollha involuti. sodisfazzjon li jara l-impenn ta’ dawk kollha involuti, li qed mu kollu tagħhom biex il-Logħob ż-Żgħar f’pajjiżna jkunu mera joffru Malta u Għawdex fis-settur Il-Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar jenza sabiħa mhux biss għall-atleti, wkoll għall-poplu kollu. Il-logħob jpoġġina fuq il-mappa dinjija jkun okkażjoni li fiha Malta se

IS-16-IL SPAZJU ĠDID MIN-NIES GĦAN-NIES

Il-komunitajiet se jgawdu minn spazji miftuħa ħodor b’16-il proġett f’lokalitajiet differenti f’Malta u Għawdex, b’110,000 persuna se jkollhom postijiet ġodda fejn jirrikreaw ruħhom ftit minuti biss bogħod mid-djar tagħhom, minn fejn jistudjaw jew jaħdmu.

Dawn il-proġetti minn fost għexieren li ġew proposti minn kunsilli u għaqdiet mhux governattivi wara sejħa pubblika, tħabbru din il-ġimgħa mill-Prim Ministru Robert Abela fil-Mosta. Dawn se jkunu qed isiru u jitlestew minn Project Green sa sentejn oħra permezz tal-Community Greening Grant, fond ta’ €10 miljun

B’kollox mat-80,000 metru kwadru ta’ art se jibdew jitgawdew aħjar bħala spazji miftuħa ġodda jew f’kundizzjoni ferm aħjar milli huma llum.

Il-Prim Ministru sostna li dawn huma proġetti tan-nies għan-nies u jirriflettu l-qalb soċjali tal-Gvern li se jibqa’ jieħu d-deċiżjonijiet biex il-pajjiż jimxi ’l quddiem, waqt li tenna li dan hu biss il-bidu.

Mill-bidu tas-sena u fl-ewwel xhur tagħha, Project Green diġà kienet responsabbli biex infetħu u ġew riġenerati aktar minn 32,000 me tru kwadru art pubblika.

Minbarra hekk, diġà għaddejja konsultazzjoni fuq l-ewwel proġetti massiċċi li saħansitra se jibdlu wiċċ żoni kbar, kif imwiegħed fil-manifest elettorali “Malta Flimkien”

Issa f’dawn il-proġetti proposti ġodda, kif jidhru f’d awn il-paġni speċjali, il-Maltin u l-Għawdxin se j kollhom ferm aktar spazji xi jgawdu, inklużi dawk bi skop edukattiv, inklussiv jew sempliċiment ta’ rilassament

Tlabna r-reazzjonijiet ta’ dawk li kienu wara tali proposti biex il-komunitajiet f’pajjiżna jkomplu jissaħħu b’aktar ambjent naturali fil-qalba tagħhom

Tal-Pietà

Pietà Playground: Il-bandli attwali se jiġi riġenerat u jikber, b’żona għal min iħobb jaqra, tagħmir għal-logħob u post għal wirjiet fil-komunità

ZOYA ATTARD Sindku: Proġetti simili huma importanti għall-komunitajiet tagħna biex noffru żoni ħodor sostenibbli ta’ rikreazzjoni. Issa nistgħu naraw din il-ħolma tagħna ssir realtà permezz tal-għajnuna finanzjarja mill-Gvern.

Mellieħa

Ġnien Triq il-Għasel: Spazju li, bħalissa mitluq, se jiġi ttrasformat fi ġnien li jirrispetta t-tipografija bi tliet ċisterni tal-ilma u amenitajiet pubbliċi

Ħal Għargħur

Ta’ Xwieki Park: Flok spazju miftuħ pubbliku

aċċessibbli minn kulħ

Mtarfa

DARIO VELLA Sindku: Art ta’ 2,000 metru kwadru, li ilha bbandunata snin, li issa nħarsu ’l quddiem biex issir spazju miftuħ, ħala ġnien, fejn ir-residenti taż-żona jkunu jistgħu jgawdu. Grazzi all-impenn tal-Gvern li jagħti kwalità ta’ ħajja aħjar liċ-ċittadini

Ġnien il-Barracks l-Antik: Ġnien li hu ddo minat mill-konkos se jiġi mibdul fi ġnien pubbliku b’aktar minn 160 siġra u 400 arbuxell, u spazju għat-tfal

MARK CUTAJAR

proġett li se jirriġenera ż-żona u joffri spazju miftuħ li jitgawda minn bosta familji. Ninsab sodisfatt li din l-inizjattiva se tkun qed toffri spazju ideali għall-isport u attività fiżika fi ħdan il-komunità.

Santa Venera

Hospice Landscape G

seta’ żviluppa f’binja bi spazju agrikolu u b

KYLE MIFSUD Sindku: B’dan il-proġett se nkunu qed nibdlu spazju kbir mimli passaġġi tal-konkos fi ġnien kbir fil-qalba storika tal-lokalità tagħna. Żona li fiha jgħixu għexieren ta’ familji u żona li b’mod pedonali tgħaqqad il-parti ġdida tal-Imtarfa maċ-ċentru tar-raħal

Ħal Għaxaq

Ġnien il-Barracks l-Antik: Ġnien li hu ddo minat mill-konkos se jiġi mibdul fi ġnien pubbliku b’aktar minn 160 siġra u 400 arbuxell, u spazju għat-tfal

DARREN ABELA Sindku: Project Green laqgħet it-talba tal-Kunsill Lokali biex żona abbandunata u mitluqa fil-konfini tal-lokal tagħna tingħata nifs ġdid. Spazju miftuħ li se nkunu nistgħu nagħtuh lill-pubbliku biex igawdih fil-lokal tagħna

ALEXIA DEMICOLI Hospice: Il-proġett se jikkumplimenta l-kumpless tagħna b’mod terapewtiku bi spazju miftuħ, seren u trankwill għat-tgawdija tal-pazjenti u qrabathom. Il-ġnien se jkun ukoll miftuħ għal żjarat edukattivi dwar aktar għarfien fuq il-kura paljattiva

Gżira

Green Shelter: Se jinħoloq pocket garden madwar waqfa tal-karozzi tal-linja, b’żona pedonali u pavimentar apposta biex jonqos l-għargħar

jaħseb għal ambjent aħjar għar-residenti u l-istudenti tal-Iskola Primarja

MARK GAUCI Segretarju Eżekuttiv, Birdlife: Permezz ta dan il progett BirdLife Malta se tkun qegħda toħloq żona fejn il-pubbliku jista’ jesperjenza n-natura u allura jgawdi l-benefiċċji tiegħu, dejjem b’rispett sħiħ lejn l-istess ambjent naturali taż-żona.

Mosta

Ġnien Reggie Cilia: Riġenerazzjoni ta’ spazju eżistenti, b’żieda ta’ canope bis-siġar, tibdil ta’ faċilitajiet sportivi u bandli, u titjib t al-parkeġġ eżistenti

ta’ canope bis-siġar, nti

Raħal Ġdid

Raħal Ġdid

Ġnien il-Mediterran: Spazju ta’ 21,000 metru kwadru li se jiġi mgħammar b’aktar siġar, ċisterni kbar, park tal-klieb, bandli u spazju għall-istudenti

Ġnien il-Mediterran: Spazju ta’ 21,000 metru kwadru li se jiġi mgħammar b’aktar siġar, ċisterni kbar, park tal-klieb, bandli u spazju għall-istudenti

CHRIS GRECH Sindku: Se nkunu qed noħolqu aċċess pedonali aħjar u nestendu l-ġnien attwali Qed inqarrbu l-ispazju tal-ġnien lejn ir-Rotund a u l-pjazza li qed tinbena madwarha B’hekk qed nikkontribwixxu bi spazju ferm isbaħ fil-qalba tal-lokalità.

aċċess pedonali l-ispazju tal-ġnien arha B’hekk qed al-lokalità.

Għajnsielem

Rainwater Harvesting Park: Ġnien pubbliku fejn se jinġabar madwar 84 metru kubu ta’ xita, b’ċentru edukattiv relatat, u aċċessibbli għal kulħadd

: Ġnien pubbliku fejn se jinġabar madwar 84 metru kubu

Żurrieq

KEVIN CAUCHI Sindku: Hu ta’ sodisfazzjon li l-lokalità se tibbenefika minn dawn il-fondi biex nindirizzaw l-problema tal-għargħar u l-ilma, flok jintilef, se jmur fil-watertable u għat-tisqija. Se jkollna spazju miftuħ ġdid, b’element edukattiv, għat-tfal u nies b’diżabilità.

Sindku: Hu ta’ sodisfazzjon li l-lokalità se tibbenefika minn dawn il-fondi biex nindirizzaw l-problema tal-għargħar u l-ilma, flok jintilef, se jmur fil-watertable u għat-tisqija. Se jkollna spazju miftuħ ġdid, b’element edukattiv, għat-tfal u nies b’diżabilità.

Birgu

Birgu

DOMINIC GRIMA Sindku: Grazzi lill-Ministeri u l-entitajiet kollha li huma involuti biex se nkunu nistgħu nwettqu dan il-proġett fi ġnien, wieħed mill-akbar pulmuni li għandna fil-lokal tagħna stess u fin-Nofsinhar ta’ Malta.

DOMINIC GRIMA Sindku: Grazzi lill-Ministeri u l-entitajiet kollha li huma involuti biex se nkunu nistgħu nwettqu dan il-proġett fi ġnien, wieħed mill-akbar pulmuni li għandna fil-lokal tagħna stess u fin-Nofsinhar ta’ Malta.

Misraħ il-Karmelitani: Pjazza akbar b’aktar siġar u arbuxelli, dwal ġodda, u ċisterna li tilqa’ għall-ilma tax-xita

: Pjazza akbar b’aktar siġar u arbuxelli, dwal ġodda, u ċisterna

New Leaf Park: Spa zju għal tagħlim fil-miftuħ fuq il-bijodiversità, ibbażat fuq in-natura u l-veġetazzjoni, b’tagħmir apposta li jiffaċilita l-proċess

New Leaf Park: Spa zju għal tagħlim fil-miftuħ fuq il-bijodiversità, ibbażat fuq in-natura u l-veġetazzjoni, b’tagħmir apposta li jiffaċilita l-proċess

RITA GRIMA Sindku: Is-sit għandu bżonn tisbiħ biex jitgawda aktar Dan hu proġett ta’ madwar 565 metru kwadru fejn se jitħawlu diversi siġar kbar u arbuxelli Se tiżdied il-ħamrija u se tiżdied ċisterna għall-ilma biex jissaqqu s-siġar li se jitħawlu

RITA GRIMA Sindku: Is-sit għandu bżonn tisbiħ biex jitgawda aktar

Dan hu proġett ta’ madwar 565 metru kwadru fejn se jitħawlu diversi siġar kbar u arbuxelli Se tiżdied il-ħamrija u se tiżdied ċisterna għall-ilma biex jissaqqu s-siġar li se jitħawlu

STEPHEN CACHIA Direttur, Kulleġġ De La Salle: Il-proġett se jippromwovi t-tagħlim fin-natura u se jibbenefika lill-istudenti tal-kulleġġi fin-network tagħna oħrajn fl-iskejjel tal-inħawi. F’dinja b’inqas esperjenza tal-ambjent, il-valur tal-proġett hu enormi

STEPHEN CACHIA Direttur, Kulleġġ De La Salle: Il-proġett se jippromwovi t-tagħlim fin-natura u se jibbenefika lill-istudenti tal-kulleġġi fin-network tagħna oħrajn fl-iskejjel tal-inħawi. F’dinja b’inqas esperjenza tal-ambjent, il-valur tal-proġett hu enormi

2023 SE JIFTĦU GĦADA F’PAJJIŻNA

wkoll fuq il-kull-kultura tal-pajjiżi Malta biex ikollna

tal-kompetizzjonijiet hu misl-Għawdxin jingħaql-atleti rappreżentanti investiment dirett fit-taħriġ tagħhom u tagħhom għal dawn ilappoġġ sħiħ lil dan jgħin lill-isport Malti Il-pjan strateġiku investiment qawwi tipparteċipa, iżda tikbiss faħħar l-imse jirrappreżendixxiplini sportivi, involuti. Qalilna li hu ta’ u d-dedikazzjoni qed jagħmlu l-alil-Logħob tal-Pajjiżi mera ta’ dak kollu li fis-settur sportiv. ż-Żgħar se jkunu espergħall-atleti, imma Il-logħob se jkompli dinjija tal-isport, u se se tkun iċ-Ċentru

tal-attenzjoni tad-dinja sportiva. Il-pubbliku se jkun jista’ jmur fil-faċilitajiet sportivi fejn se jkun qed isir il-logħob, madankollu dawk li ma jistgħux joħorġu mid-djar tagħhom għal raġuni jew oħra, se jkunu jistgħu jsegwu trażmissjonijiet frekwenti matul il-jiem kollha tal-logħob. Dawn it-trażmissjonijiet jinkludu kemm l-avvenimenti sportivi nfushom u trażmissjonijiet oħrajn marbutin ma’ dak li jkun għaddej f’kull kompetizzjoni bħal intervisti tekniċi, intervisti mal-atleti u l-għoti tal-midalji lir-rebbieħa.

F’dawn il-logħob hemm involuti diversi setturi, fosthom artisti, tfal tal-iskejjel, mijiet ta’ voluntieri li ngħaqdu mal-kumitat organizzattiv, ħaddiema u tekniċi li kollha taw kontribut biex ikun żgurat li l-Logħob tal-Pajjiżi ż-Żgħar f’Malta jkunu suċċess.

Kull settur kien involut. Il-logo tal-Logħob, li nħoloq mill-kumpanija lokali The Concept Stadium, ġie ispirat minn disinji ta’ studenti ta’ bejn l-10 u t-18-il sena u jgħaqqad iċ-ċrieki famużi Olimpiċi mal-baħar, mal-ħut u ma’ ikona Maltija rikonoxxuta mad-dinja – is-simbolu tal-għajn. L-għajn, matul is-snin tħalltet f’diversi aspetti tal-kultura Maltija, li tibda mill-famuża gardjola sal-luzzu lokali.

Il-kuluri taċ-ċrieki Olimpiċi ġew magħquda biex jenfasizzaw il-valuri ta’ Malta ta’ diversità u inklużjoni permezz tat-taħlit tal-kuluri differenti.

L-atleti Maltin waqt li ntlaqgħu mill-Prim Ministru Robert Abela f’Kastilja l-ġimgħa li għaddiet

X’INHU GVERN LOKALI?

internazzjonali), il-Presidenti Reġjonali u ħames membri ordinarji.

Ix-xogħol primarju tal-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali huwa li tassigura li l-Gvern Lokali f’pajjiżna jkun b’saħħtu, kredibbli u li jwassal il-vuċi kemm tal-Kunsilliera eletti kif ukoll tar-residenti li nirrappreżentaw.

L-għan tagħna huwa li ninfluwenzaw l-aġenda politika lokali fuq materji li nistgħu naħdmu fuqhom u li nemmnu li jistgħu jagħmlu differenza fil-kwalità tal-ħajja tan-nies.

Sur Editur, Arroganti bil-pedigree, Sur Editur. Dak li huma. Arroganti u ħodor, tant li meta joħorġilhom l-għaraq, tara l-ħdura u l-arroganza ħierġa mill-pori ta’ ġisimhom. Minn żgħar jiġu indotrinati flarroganza u l-ħdura. Issa ngħidlek jien għaliex, Sur Editur.

Gvern Lokali huwa l-eqreb awtorità tar-resident. Jieħu deċiżjonijiet li bl-aktar mod dirett jaffettwaw il-kwalità tal-ħajja tar-residenti tagħna. Kunsill Lokali mhuwiex biss Kunsill għar-resident imma huwa Kunsill li jmexxi lokalità sħiħa li tinkludi saffi differernti tas-soċjetà, komunitajiet differenti, inkluż dik tan-negozju, kif ukoll minoranzi u kulturi differenti.

Bl-istess mod, dan ifisser li s-Sindku, il-Viċi Sindku u l-Kunsilliera, mhumiex qegħdin hemm għal dak jew għal dik, imma qegħdin hemm għall-lokalità kollha u dak kollu li jiffurmaha.

Irridu ngħidu li l-elezzjonijiet lokali huma l-akbar eżerċizzju demokratiku li jseħħ f’kull pajjiż demokratiku. Dan għaliex filwaqt li elezzjoni nazzjonali teleġġi 79 membru rappreżentattiv fuq bażi nazzjonali, l-istess numru ta’ votanti f’elezzjonijiet lokali jeleġġu aktar minn 460 rappreżentant lokali.

Dan fi spirtu tat-tħaddim tal-prinċipji tas-sussidjarjetà u tad-deċentralizzazzjoni, hekk kif spjegat fid-dettall fiċ-Charter tal-Kungress Ewropew għall-Awtoritajiet Lokali u Reġjonali.

F’pajjiżna għandna żewġ livelli ta’ Gvern Lokali; dak lokali u dak reġjonali, fejn bir-riforma tal-2019, issa hemm sitt Kunsilli Reġjonali (flok ħamsa), filwaqt li l-Kunsilli Lokali baqgħu 68.

Ir-rwol prinċipali tal-Kunsilli Lokali u Reġjonali jibqa’ dak li jaħdmu ma’ stakeholders u msieħba soċjali oħra sabiex jiġu definiti l-prijoritajiet u abbażi tagħhom jittieħdu u jiġu implimentati d-deċiżjonijiet fl-aħjar interess ta’ kulħadd.

L-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali

Il-membri tal-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali huma l-membri eletti lokali, filwaqt li l-Eżekuttiv tagħha jiġi elett fi proċess ta’ elezzjonijiet li fihom jipparteċipaw il-membri eletti lokali.

L-Assoċjazzjoni hija mmexxija minn President, żewġ Viċi Presidenti (wieħed għall-affarijiet lokali u ieħor

Fil-fatt, lura fl-2019, l-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali nediet il-viżjoni tagħha ResidentFirst – Better Quality of Life, li hija bbażata fuq erba’ pilasri ewlenin li huma: Mobbiltà Sostenibbli, Spazji Miftuħa, Ambjent Urban u Bliet u Rħula Intelliġenti.

Huwa ta’ pjaċir li llum, kulħadd qed jitkellem u jsemmi dawn il-prijoritajiet fil-ħidma tiegħu, inkluż fuq bażi nazzjonali.

L-impenn tal-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali jibqa’ dak li tagħti sostenn prattiku sabiex l-Awtoritajiet Lokali u Reġjonali jibqgħu jesploraw u jesplojtjaw opportunitajiet li jġibu progress fil-komunitajiet tagħna. L-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali ser tibqa’ tkun preżenti u attiva sabiex tagħti u toffri soluzzjonijiet lokali għall-isfidi li kienu, għadhom u se jkunu qed jiffaċċjaw l-Awtoritajiet Lokali u Reġjonali f’pajjiżna.

Għal aktar informazzjoni dwar ix-xogħol tal-Assoċjazzjoni, wieħed jista’ jżur il-paġni diġitali; www.lca.org.mt www.ilkunsill.com

Fil-ġimgħat li ġejjin nagħtu ħarsa lejn kif Kunsillier jista’ jkun effettiv, il-kuntatt mar-resident, il-komunikazzjoni, it-tħaddim tad-demokrazija lokali, it-tkattir tal-fiduċja tar-resident fil-Gvern Lokali kif ukoll il-mod li bih il-Kunsilli Lokali verament jistgħu jagħmlu differenza fil-kwalità tal-ħajja tar-residenti tagħhom.

Waħda mill-istilel tagħhom hija Eva “Greta Iceberg” il-Borg Bonello. Għad għandha 19-il sena u kliemha jdardrek. Diġà taħseb li laħqet lil Alla b’idejha din. Aħseb u ara la timmatura. Immaġina kieku xi ħadd minn tagħna qal lil xi ħadd minn tagħhom “Relax Bello”. Ummi ma x’kienu jagħmlu kieku! Ħoll xagħrek, għax tiegħi spiċċa, u ġib iż-żejt e! U min ingħaqad magħha, of all people? David l-Għarukaża. O Ġesù! Dawn iħossuhom superjuri, mingħalihom. Ngħid li ma nsemmihx aktar lil ħu Karol l-Aquilina, dak li jmexxi l-PeNe, Sur Editur. Imma ma jagħtinix. Mela ħuh, Robert l-Aquilina, kien mistieden Sqallija biex jagħmel diskors għall-31 anniversarju tal-assassinju ta’ Giovanni l-Falcone u Paolo l-Borsellino. Ta’ bniedem li jħobb lil art twelidu, dawwar anniversarju ta’ pajjiż ieħor u għamel diskors kontra Malta.

Skont dan l-enċiklopedija tal-għerf li lanqas Salamun ma jlaħħaq miegħu, jifhem kif taħdem il-Mafja fi Sqallija, għax Malta sar pajjiż Mafjuż, ovvjament, skont dan l-intamat, taħt il-Gvern tagħna. Tiġini f’moħħi d-diska ta’ Marco l-Masini, Sur Editur.

U ara kemm huwa kakka di mucca dan. Mar ipeċlaq u jgħid li mhux aċċettabbli li l-Prim tagħna jattakka l-ġudikatura. Issa hawn tibda tagħtini rasi jien. Għax l-ewwel nett ma smajtu mkien lillPrim jattakka l-ġudikatura u t-tieni, la bdejtha bit-Taljan, Guarda chi parla! U taf x’jgħid it-Taljan, Sur Editur? Chi molto parla e poco intende, per asino si vende.

Ara kemm huma arroganti. Mela ħareġ ir-rapport tal-Awditur fuq il-biċċa tal-Isptarijiet. Kien fih ċertifikat li l-Prim tagħna mexa b’mod għaqli, konsistenti u b’mod li ħares is-settur tas-saħħa. Imma għall-estremisti li jmexxu minn imnieħru lil dak li jaħseb li huwa l-kap tal-partit tagħhom, ir-rapport huwa kundanna għallPrim tagħna.

U Bernard “Pinokkju” l-Grech, qed jogħxa fit-tgħawwiġ talfatti u fin-nuqqas ta’ verità biex mingħalih ipinġi lilna l-Laburisti koroh. Kemm huwa politikament fjakk Madonna tal-ħniena! Però ma niddejjaqx ta, Sur Editur. Għax kif tgħid il-maġġoranza: “Malħoss tas-suffara, Nardu bħal Simon, Kastilja mhux se jara”. Le bugie hanno le gambe Corte, Sur Editur.

Arroganti u ħodor. Imma beżżiegħa wkoll. Għax meta ħareġ irrapport tal-Awditur, il-Prim tant m’għandux x’jaħbi li mal-ewwel talab li ssir diskussjoni dwaru fil-Parlament. Kieku ried jaħbi u kien qed jibża’, kieku ma kien jagħmel diskussjoni xejn, mhux hekk?

Imma x’ġara? Tal-PeNe ħarbu mill-Parlament. Baqgħu dilettanti li l-Parlament jużawh qisu loki dawn. U dan Bernard il-Grech mar jixxena quddiem il-kameras tat-televixin, għax ma jħobbx jidher, minflok baqa’ jiddiskuti fil-Parlament. U spiċċa jmieri dak li qal l-Awditur Ġenerali, minkejja li r-rapport mhux biss giddbu imma ta ċertifikat lill-Gvern.

Issa dan u sħabu jridu jitfgħu lill-Prim tagħna l-ħabs. Ikolli nivvinta l-Litanija bil-maqlub fuq din, Sur Editur.

Minn kollox jagħmlu biex ipinġu lill-Gvern tagħna ikrah. Din ilġimgħa, waħda li jkollha ittra kuljum kontrina fuq it-tħarbixa ta’ gazzetta li għandhom, reġgħet irremettiet fuqna. Persważ li qamet filgħodu, għajtet mal-fattiga tagħha u qaltilha: “Leave me alone, scum, do not disturb me, I have some garbage to write”, u ngħalqet fil-kamra tagħha tikteb.

bażi nazzjonali

Fasslet artiklu kollu appelli lill-President. “Biex jieħu f’idejh issitwazzjoni prekarja li fiha jinsab pajjiżna”; “Għandna Gvern li seraq l-awtonomija tal-istituzzjonijiet”, “Għall-anzjani, flus m’għandux” qaltilna l-pappagall, li qed tgawdi miż-żidiet fil-pensjonijiet li ta l-Gvern li tgħid kontrih u li qatt ma żdiedu mill-partit li tappoġġja. Din oħra li tpoġġi fuq moħħha għandu jkun, Sur Editur. Ħa mmur nagħmel froġa b’moħħ ta’ ħaruf.

Għad-dieħla!

Huwa ta’ pjaċir li llum, kulħadd qed jitkellem u jsemmi dawn il-prijoritajiet

fil-ħidma tiegħu, inkluż fuq

President Sezzjoni Kunsilliera PL

MARIO FAVA

LGBTIQ+

STRATEĠIJA 2023 - 2027

Taqsima 01

Miżuri li jippromwovu u jiggarantixxu l-ugwaljanza fl-impjieg u fil-provvista tas-servizz.

Taqsima 02

Data dwar l-ugwaljanza u riċerka li tiġbor l-esperjenzi ta’ persuni LGBTIQ+

Taqsima 05

Jiġi ffaċilitat id-dritt għal ħajja privata u tal-familja għal persuni LGBTIQ+.

Taqsima 03

Żieda fil-viżibilità u servizzi inklużivi għal anzjani, persuni b'diżabilità, migranti, tfal, u żgħażagħ LGBTIQ+.

Taqsima 06

Jiġi żgurat li d-dritt għall-edukazzjoni jista’ jitgawda minn persuni LGBTIQ+ mingħajr ebda diskriminazzjoni.

Taqsima 08

Jittejjeb il-benesseri ġenerali u l-aċċess għas-servizzi tas-saħħa għal persuni LGBTIQ+.

Taqsima 09

Tisħiħ fir-relazzjoni bejn il-Gvern u s-Soċjetà Ċivili komposta minn membri LGBTIQ+.

Taqsima 04

Il-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni, diskors ta mibegħda u reati ta’ mibegħda.

Taqsima 07

L-Inklużjoni ta’ persuni LGBTIQ+ fl-isports.

Taqsima 10

Promozzjoni tal-ugwaljanza LGBTIQ+ fuq livell internazzjonali

LENTI FUQ IŻ-ŻWIEĠ MALTI

Il-liġijiet taż-żwieġ saru sa mill-ħolqien tad-dinja, għax iż-żwieġ kien bżonn naturali biex il-bnedmin jgħixu fil-paċi bejniethom. Il-Bibbja għandha l-isbaħ storja tal-bniedem u fuq kollox insibu kliem Alla lill-ewwel bnedmin “Ikbru u oktru”. Kristu għallimna li ż-żwieġ hu sagrament, rabta bejn raġel u mara li ma tinħall qatt ħlief bil-mewt. Kull ġens għandu d-drawwiet tiegħu fit-tiġijiet, li għalkemm jistgħu jixxiebhu, ikun fihom ukoll xi drawwiet speċjali. Aħna l-Maltin għandna d-drawwiet tagħna wkoll, u se naraw xi ħaġa dwarhom, għax billi ż-żmien ibiddel kollox, id-drawwiet taż-żwiġijiet ta’ missirijietna ġralhom l-istess. Dan it-tagħrif slittu minn dak li ħallielna miktub il-Kav. Rafel Bonnici Calì.

Minn CHARLES B. SPITERI

Għalkemm l-ewwel Maltin għammru fl-għerien, ma damux wisq biex sabu kif jibnu d-djar, imqar xi gabuba u baqgħu jibnu hekk sakemm irnexxielhom jagħmlu bini ta’ kull għamla u kobor. Il-bennejja tagħna, fil-Medjuevu kienu waslu biex tawna djar bil-ħtiġiet kollha għall-għarajjes, fost kollox bil-ħarrieġa tax-xebba li tilħaq biex tiżżewweġ.

Il-ħarrieġa hi staffa fi ħdan it-tieqa jew staffa żgħira maġenb it-tieqa, fil-faċċata tad-dar, fis-sular ta’ fuq. Tkun magħmula bħal ġebla ħierġa mill-ħajt, xi drabi maħduma f’għamla ta’ mensola, għalhekk issemmiet ħarrieġa. Din isservi biex fuqha titqiegħed qasrija, b’xitla tal-qronfol jew warda oħra bħala sinjal, li f’dik id-dar hemm xebba għaż-żwieġ, biex b’hekk iż-żagħżugħ jitħajjar għaliha.

Ix-xebba, kienet tieħu ħsieb li ssaqqi din il-qasrija, u jkollha skuża tixref mit-tieqa kemm trid u forsi tiġbed l-għajnejn ta’ xi żagħżugħ li jgħaddi minn quddiem id-dar. Żagħżugħ bħal dan kien ikollu xi warda jew werqa fuq widintu bħala sinjal li qiegħed ifittex lil sieħba.

Jekk iż-żagħżugħ iħares lejn ix-xebba u jitbissmilha, hi aktarx titbissimlu wkoll biex turih li għandha ġibda lejh, u titfagħlu werqa jew fjura mill-qasrija. Dan kien aktarx jiġborha mill-art bħala sinjal li se jerġa’ jgħaddi mit-triq, u li x-xebba għoġbitu. Wara dan, hu aktarx jara kif jagħmel iħajjarha toħroġ mid-dar għall-quddiesa jew biex tixtri xi ħaġa mill-qrib, biex ikollu skuża jkellimha. Waqt dan kollu, ommha aktarx kienet tkun kompliċi magħha fl-innamrar bil-moħbi.

Il-ħuttaba

Jekk iż-żagħugħ ikun mistħi, kien ikollu jinqeda b’ħuttaba; xi mara xiħa magħrufa għal dan ix-xogħol li tirranġa kollox malajr bejn iż-żewġ familji. Hi kienet tkun taf x’għandha tagħmel, tfaħħarhom aktar milli ħaqqhom, sakemm

tressaq il-boċċa qrib il-likk u taqla’ xi sold minn fuq daharhom. Hi tibqa’ ssus fuqhom sakemm issir ir-rabta u t-tieġ ħalli tkun tista’ taqla’ xi ħaġa oħra. Il-ħuttaba tajba taf tlaqqa’ u taf x’jixraq; taf x’jgħid Salamun “kull par għal paru”, u għalhekk iż-żwieġ bil-ħuttaba kien jirnexxi.

Il-ġenituri kollox

Naturalment, il-kelma tal-ġenituri tax-xebba kienet l-aktar li torbot jew tħoll, għax dari x-xebba ftit kellha sehem

fl-għażla tas-sieħeb. Iżda kellha

l-għaqal li tisma’ u tobdi lil missierha u lil ommha li jridulha

l-akbar ġid, u ġeneralment dejjem imxiet kif mexxewha huma.

Dan kien jaqblilha għal ħafna raġunijiet, fosthom għad-dota li trid tieħu mill-ġenituri u għallpaċi tagħha stess fil-familja u tas-sieħeb: ma kienx ikun isbaħ milli jsir tieġ bil-kuntentizza taż-żewġ familji. Fost il-proverbji li kellna dari, hemm “Ilbaqra tajba tinbiegħ f’pajjiżha”, għalhekk qabel kull għerusija li kienet issir, erħilhom jistaqsu u jerġgħu jistaqsu fuq il-familja l-oħra li ma jkunux jafu sewwa. Dari kienu jfittxu kollox: il-fama, il-kundizzjoni soċjali, il-ġid u l-mard tal-familja, għax kienu jemmnu li kollox jintiret, tajjeb jew ħażin.

Ir-rabta

Iż-żewġ żgħażagħ ma tantx

kienu jistgħu jkellmu lil xulxin fiż-żmien qasir tan-namur, iżda l-ħuttaba kienet twitti t-triq, biex il-ġenituri tax-xebba jistiednu lin-namrat u lill-familja tiegħu fid-dar, ħalli ssir ir-rabta (l-għerusija) dejjem bi ftehim li jkun hemm għerusija qasira kemm jista’ jkun. Għalhekk ir-rabta kienet issir meta d-data tal-għerusija kienet tkun diġà miftiehma. Ix-xebbiet ta’ dari aktarx kienu jkunu jafu jaħdmu ħwejjiġhom huma stess, u erħilhom iħitu l-lożor u l-bjankerija tagħhom, imżejnin bil-bizzilel u xi drabi bir-rakkmu maħdum minnhom stess.

Il-ħwejjeġ ta’ fuq biss kienu aktarx jitħallew biex tħithom xi ħajjata magħrufa. Dakinhar

tar-rabta, l-għarusa titwissa minn ommha kif għandha ġġib ruħha mal-għarus: fost affarijiet oħra biex tkellmu bil-ħlewwa. Għalhekk kienet tidilkilha xufftejha bil-għasel. Dan kien iservi wkoll biex hi ma tissugrax tbus lill-għarus, għax dan l-għasel jikxef kollox, billi jdellek wiċċ l-għarus. Mażżmien daħal il-lipstick!

L-għarus kien jagħti żewġ ħutiet friski, u f’ħalq waħda minnhom kien ipoġġi ċurkett tad-deheb, waqt li l-għarusa kienet tagħtih maktur irrakkmat. Meta ħut frisk ma kienx jinsab, kien ikun biżżejjed li jsibu figolli għamla ta’ ħuta, għax kien maħsub li l-ħut iġib ir-risq, ħaġa li aktarx tnisslet mill-ġrajja ta’ Tobija, li ibnu sab

It-Tieġ Malti mill-Kumpanija taż-Żfin ta’ Paul Curmi

FL-ANTIK

wara l-għannej u d-daqqaqa, wieħed b’qarċilla jew kannestru fuq rasu, bi ftira jew kejk, u qagħqa mdendla minn żigarella minn fuq spalltu; ieħor, ukoll bil-qagħqa u ż-żigarella, kien ikollu kannestru bil-lewż u ħelu, u figura tal-Madonna jew qaddis ieħor. Il-ħelu kien jitqassam fit-triq lura mill-knisja.

Sadanittant, kien jitgħatta b’maktur kontra d-dubbien. Ittielet raġel kien iżomm baċir bl-inċens biex ifewwaħ it-triq.

Il-qofol tal-purċissjoni kien ikun fejn jaslu l-għarajjes mexjin ħdejn xulxin, u fi żmien wisq antik kienu jimxu taħt baldakkin aħmar b’erba’ lasti miżmumin minn irġiel l-aktar ħbieb tal-familja.

Il-baldakkin kien aktarx daħal mill-użanza tal-kbarat Għarab, iżda nqata’ meta beda jintuża fil-purċissjonijiet tal-Knisja bosta snin ilu.

L-għarajjes, imdawrin minn nieshom, kien jidħlu fil-knisja mill-bieb tan-nofs, bid-daqq tal-qniepen u l-orgni, u allaħares ma jkunx hemm min idoqq l-orgni, għax dan kien ifisser risq ħażin. L-għarajjes kienu jmorru quddiem l-artal taħt il-lampier fejn itejjiġhom il-qassis. Billi dari l-mistoqsijiet mill-qassis kienu jsiru bil-Latin, l-għarajjes kienu jwieġbu la Taljana signor si (iva, sinjur).

u jiżfnu wkoll biex jallegraw l-okkażjoni. Ġeneralment fl-irħula mhux żfin kien isir, iżda jgħannu waqt li l-għarusa kienet toqgħod bilqiegħda tilqa’ r-rigali f’ħoġorha. Dawn aktarx kienu jkunu xi ħaġa tad-deheb jew flus. Wara dan, kienet tintemm il-festa tat-tieġ u kulħadd imur lejn daru, ukoll l-għarus, imur għand ommu u l-għarusa tibqa’ għand ommha sakemm issir il-ħarġa, wara ftit ta’ żmien ieħor.

Il-ħarġa

Tmint ijiem wara t-tieġ, l-għarus kien imur biex jieħu lil martu għad-dar tiegħu, li tkun diġà lesta u mżejna blgħamara u kulma jeħtieġ. Dakinhar l-għarusa żżanżan libsa oħra, tissejjaħ tal-ħarġa, għax tkun ħarġet minn dar ommha. F’jum il-ħarġa, dawn l-għarajjes friski jmorru jieklu għand il-ġenituri tal-għarus fejn jiltaqgħu iż-żewġ familji, u wara dan, il-koppja tmur fid-dar ġdida tagħha.

Il-ħwejjeġ ta’ fuq biss kienu aktarx jitħallew biex tħithom xi ħajjata magħrufa. Dakinhar tar-rabta, l-għarusa titwissa minn ommha kif għandha ġġib ruħha mal-għarus: fost affarijiet oħra biex tkellmu bil-ħlewwa. Għalhekk kienet tidilkilha xufftejha bil-għasel. Dan kien iservi wkoll biex hi ma tissugrax tbus lill-għarus, għax dan l-għasel jikxef kollox, billi jdellek wiċċ l-għarus

lis-sieħba wara li l-anġlu Rafel qallu biex jaqbad ħuta mixxmara; storja kurjuża ta’ kif l-anġlu laqqa’ din l-għerusija. Kurjuża wkoll kif Tobija fieq minn marda f’għajnejh biddlik tal-fwied tal-ħuta. Minn dawn il-ġrajjiet, aktarx li tnissel it-twemmin fir-risq li jġibu l-ħut, u għalhekk l-anġlu Rafel intgħażel bħala protettur tal-għarajjes. Dan l-Anġlu Rafel kien tassew ħuttab tajjeb!

It-tieġ

Lejlet it-tieġ kienet issir il-kitba taż-żwieġ min-nutar f’dar l-għarusa, fejn jinkiteb kollox dwar id-dota li l-missier u l-omm se jagħtu lil binthom, bħal bini, ilbies, art, flus,

għamara, bhejjem, eċċ. u l-għarus ukoll jgħid x’ser jieħu miegħu biex ikunu jafu sew, jekk kienx ikun hemm biżżejjed biex l-għarajjes ġodda jkollhom biex jgħixu.

L-għarus kien iwiegħed ukoll xi ġid dotarju lill-għarusa, waqt li kien irid joqgħod għax-xewqat tal-għarusa, li ġeneralment kienu jkunu li jeħodha għal xi festi li tħobb, bħall-Imnarja, San Girgor u San Ġwann. Dawn kienu wkoll jinkitbu fil-kitba taż-żwieġ, biex jorbtu lill-għarus aktar milli lill-għarusa. Il-ġenituri tal-għarusa u tal-għarus, issa kellhom id-dmir li jmorru jistiednu lill-ħaddara għat-tieġ. Illum jintbagħtu l-inviti.

It-tieġ, li aktarx kien isir nhar

ta’ Ħadd jew festa oħra, filgħodu, dejjem kien ikun iċċelebrat fil-parroċċa tal-għarusa. Kienu jinġabru l-ħaddara kollha f’dar l-għarusa, ilkoll bl-aħjar ilbies, u kienu jieħdu magħhom x’ser jieklu fuq il-mejda ta’ nofsinhar: aktarx xi tiġieġa msajra fi platt. Għall-ħobż, inbid, ħelu u affarijiet oħra, kienu jaħsbu l-ġenituri tal-għarusa. Fil-ħin miftiehem, il-ħaddara jieħdu sehem fil-purċissjoni tal-għarusa, li kienet tibda b’żewġ daqqaqa u raġel ieħor jgħanni tifħir lill-għarajjes, bħal kemm hi ħelwa l-għarusa, kemm hi liebsa sabiħ, kemm ġejja minn familja tajba, u tifħir ieħor ukoll lill-għarus, li kien jitqabbel dak il-ħin stess.

Irġiel oħrajn kienu jimxu

Wara l-quddiesa kien jingħata rigal lill-qassis, kannestru b’xi ikel u nbid mill-aħjar. Wara din iċ-ċerimonja kienet tibda l-purċissjoni lura lejn id-dar. Hawn l-għarusa kienet tkun wiċċha mikxuf, filwaqt li lejn il-knisja kienet wiċċha mgħotti b’velu rqiq, użanza oħra b’oriġini Għarbija.

Malli din il-purċissjoni kienet tasal id-dar, xi ħadd minn fuq il-bejt jew tieqa kien iwaddab xi ftit qamħ għal fuq

l-għarajjes b’sinjal ta’ risq, u xi drabi kienu jitfgħu wkoll xi bċejjeċ flus ta’ valur żgħir u t-tfal jitqabdu fuq xulxin biex jiġbruhom.

Il-mejda

Il-ħaddara kienu joqogħdu mal-mejda mal-għarus, waqt li l-għarusa tidħol tiekol waħedha f’kamritha. Meta jiekol kulħadd, kienet toħroġ meta jaslu għall-inbid. Hawn

l-għarus kien iferra’ tazza nbid, jixrob nofsha u l-kumplament tkomplih l-għarusa. Jekk hi titlob lill-għarus biex tiżfen, dan kien ikollu jiżfen ukoll jekk ma jkunx jaf kif.

Iż-żfin kien isir fost id-daqq ta’ strumenti apposta. Il-ħaddara kienu jkomplu magħhom

L-għarusa kienet toqgħod attenta li fid-dar tidħol hi l-ewwel waħda, minħabba li kienu jaħsbu li jekk jidħol l-ewwel irraġel, il-mara tkun is-seftura, mhux is-sid. Twemmin ieħor kien, li għar-risq tajjeb, l-ewwel ikla fid-dar il-ġdida għandha tkun bil-ħut. Dan kien jgħodd l-aktar għas-sinjuri, għax ilfqar kienu jagħmlu tieġ ħafif mingħajr lussu, aktarx filgħaxija, mingħajr quddiesa u biss biċ-ċerimonja ‘tal-kunsens’, billi jgħidu s-signor si lill-qassis li jbierek it-tieġ fl-isem ta’ Alla.

Il-karità

Iżda Alla ħanin u dejjem jipprovdi! Għalhekk xi għonja ħallew fondi biex jingħataw bħala dota lix-xebbiet fqar li jridu jiżżewġu. Dawn il-legati tad-dota ġew imħollijin lill-Knisja biex tamministrahom hi, skont l-ordnijiet tal-fundaturi stess.

Fost dawn insibu, li fost il-kbarat tal-Imdina fl-1565, kienu ħarġu l-flus biex waqqfu l-cumola della carità għad-dota tal-fqar, bħala wegħda biex Malta toħroġ rebbieħa mill-assedju l-kbir ta’ dik is-sena. Għonja oħra għamlu legati għal nieshom, jew għall-foqra tal-parroċċa, jew għal dawk li jridu jtejġu f’ċerti knejjes jew f’ċerti festi speċjali u b’hekk xebbiet fqar sabu għajnuna fid-dota. Hekk imxiet id-dinja u nispera li tkompli, għax il-providenza t’Alla hi bla qies.

Tieġ tas-seklu 16 f’rappreżentazzjoni fiż-Żurrieq fl-2008

IS-SANTWARJU TAL-MADONNA TAL-ĦERBA F’BIRKIRKARA

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Fil-qalba tar-raħal antik ta’ Birkirkara, eżatt wara l-Bażilika ta’ Sant’Elena, hemm knisja żgħira ddedikata lill-Madonna. Oriġinarjament kienet inbniet f’nofs ilblat xagħri, qalb it-terrapien u l-fdalijiet u maż-żmien, akkwistat l-isem ta’ Madonna tal-Ħerba.

Rigward l-isem, jew aħjar il-laqam, “Tal-Ħerba,” ħadd għadu ma ppreżenta evidenza preċiża dwar xi jfisser it-terminu. L-awtur u edukatur magħruf Malti E.B. Vella pprova minn kollox biex iwarrab l-ipoteżi li t-terminu fakkar it-telfa tal-assedju tat-Torok fl-Assedju l-Kbir tal-1565. Għalkemm bil-Malti għandna kelma simili, “Ħarba,” li tfisser titjira, iżda, l-isem huwa ċar “Ħerba” u bil-Malti dan ifisser, “rovina” jew “żminijiet ta’ inkwiet.” Dwar dan insibu kunsens wiesa’ fost l-istudjużi lingwistiċi kollha.

Fl-istorja ta’ dan is-santwarju għadha ma nstabitx data ċerta jew ippruvata meta twaqqaf oriġinarjament. Dak li nafu żgur, miż-żjara pastorali tal-Isqof Pietru Dusina, huwa li fl-1575 kien diġà santwarju Marjan magħruf ħafna, li jgawdi devozzjoni kbira. Madanakollu, kien għadu ma jissejjaħx Tal-Ħerba. Min-naħa l-oħra, waqt żjara fil-Parroċċa ta’ Birkirkara mill-Isqof ta’ Malta, Mons. Baldassare Cagliares, fl-1615, jirreferi għalih bħala ‘Tal-Ħerba’, u jgħid ukoll li l-knisja kienet iddedikata lil Marija Assunta.

Dokumenti relatati

maż-żjarat pastorali ta’ diversi isqfijiet (1637, 1679, 1685, 1809), jirreferu għall-knisja

Tal-Ħerba bħala ddedikata

lit-Twelid tal-Madonna: Sub titulo Nativitatis B.M.V.

Dan jimplika li jekk fl-1615 il-knisja kienet għadha ddedikata lil Marija Assunta, filwaqt li fl-1637 kienet iddedikata lit-Twelid tal-Madonna, il-bidla, jekk tista’ tissejjaħ hekk, seħħet xi żmien bejn dawn id-dati. Ta’ min isemmi wkoll li fid-dokument

Status Animarum tal-1647,

is-santwarju kien jissejjaħ ukoll tal-Madonna tal-Grazzja jew tal-Mirakli. Insibu ip -

oteżi li tgħid li din il-knisja ġiet rinnovata fl-1640, però li nafu fiċ-ċert hu li ftit taż-

żmien qabel l-1644 quddiem il-bieb prinċipali tagħha nbniet knisja oħra, idded-

Fl-istorja ta’ dan is-santwarju għadha ma nstabitx data

ċerta jew ippruvata meta twaqqaf oriġinarjament. Dak li nafu żgur, miż-żjara pastorali tal-Isqof Pietru Dusina, huwa li fl-1575 kien diġà santwarju Marjan magħruf ħafna, li jgawdi devozzjoni kbira. Madanakollu, kien għadu ma jissejjaħx Tal-Ħerba

ikata lit-Twelid tal-Madonna, filwaqt li l-knisja l-antika baqgħet intatta.

Fiż-żjara pastorali tal1673, ġie deċiż li ma jibqgħux isiru quddisiet fil-knisja l-antika. Ftit tas-snin wara nbniet is-sagristija tal-knisja l-ġdida. Din illum hija waħda miż-żewġ kappelli żgħar, maġenb is-santwarju mlaqqma “l-kappella ż-żgħira tal-ġenb”. L-aħħar modifiki strutturali tas-santwarju, qabel it-tkabbir li sar fis-seklu 20, kienu l-bini millġdid tal-faċċata u t-twaqqif tal-kampnar, it-tnejn fl-1797. Is-santwarju ġie kkonsagrat fit-23 ta’ Marzu, 1785, mill-Isqof Mons. Vincenzo Labini. Is-santwarju huwa mżejj-

en b’mod dekoruż u barokk b’diversi opri u xogħlijiet tal-arti. Fid-daħla, fuq innaħa tal-lemin, insibu statwa ta’ San Speditu, ċenturjun Ruman li miet martri wara li kkonverta għall-Kristjaneżmu. Fuq in-naħa tax-xellug insibu d-daħla għall-kappella l-oħra, magħrufa bħala l-oratorju. Faċċata tad-daħla tas-santwarju, wieħed mill-ewwel jara l-kwadru mirakoluż li jiddomina l-inħawi tal-artal maġġur. Dan il-kwadru titulari juri lill-Verġni Marija żżomm lill-Bambin Ġesù f’idha x-xellugija, filwaqt li bl-id il-leminija miftuħa tilqa’ l-erwieħ li l-Anġlu Kustodju qed jeħles mill-purgatorju. L-Anġlu Kustodju jidher jiggwida l-erwieħ lejn Ġesù u Marija, filwaqt li fuq in-naħa l-oħra hemm impitter San Ġwann Battista. Il-Madonna u l-Bambin ġew inkurunati fis-7 ta’ Awwissu 1910, b’kuruni sbieħ tad-deheb imżejna bid-djamanti. Probabbilment, din ix-xbieha titulari tpittret bejn l-1668-1679, iżda mhix l-ewwel waħda tas-santwarju. Fil-fatt, hija facsimile ta’

Fl-oratorju tal-ġenb insibu niċċa bl-istatwa ta’ San Ġużepp, u fuq in-naħa opposta hemm niċċa oħra bil-fdalijiet qaddisa tal-martri Santa Vittorja.

L-għadam għażiż ta’ din il-qaddisa nġieb minn Ruma fl-1775 u minn dakinhar baqa’ meqjum fis-santwarju.

Maġenb in-niċċa tal-qaddisa nsibu wkoll kurċifiss antik u li huwa miżmum bi stima u b’devozzjoni kbira

pittura ferm iżgħar u antika. Madanakollu l-pittura l-antika kellha x-xbieha tal-Patrijarka San Ġużepp minflok

l-Anġlu Kustodju. Il-pittura

l-antika, illum tinsab fil-kappella tal-ġenb tas-Santwarju.

Fl-oratorju tal-ġenb insibu niċċa bl-istatwa ta’ San Ġużepp, u fuq in-naħa opposta hemm niċċa oħra bil-fdalijiet qaddisa tal-martri Santa Vittorja. L-għadam għażiż ta’ din il-qaddisa nġieb minn

Ruma fl-1775 u minn dakinhar baqa’ meqjum fis-santwarju. Maġenb in-niċċa tal-qaddisa nsibu wkoll kurċifiss antik u li huwa miżmum bi stima u b’devozzjoni kbira. Il-ħitan ta’ dan l-oratorju huma miksija b’pitturi ex-voto relatati partikolarment ma’ inċidenti tal-baħar. Huma sinjali ta’ gratitudni għall-grazzji mogħtija lillbaħrin, sajjieda u vjaġġaturi tal-baħar. Il-kappella l-oħra,

fil-ġenb l-ieħor tas-santwarju, hija mżejna b’artal talirħam, li fuqu hemm il-pittura titulari l-antika, u hija ornata bi skulturi Rococco sbieħ u dettaljati ħafna. Wieħed mill-bibien interni ta’ din il-kappella jservi ta’ daħla għas-sagristija, filwaqt li ieħor iwassal għal sala żgħira mimlija b’diversi pitturi ex-voto. Din il-kappella fiha wkoll bukkett tal-ganutell speċjali ħafna

li ngħata lill-Madonna millGran Mastru Jean Parisot De Valette b’tifkira tar-rebħa tal-Assedju l-Kbir.

Fil-passat, meta Malta kienet tkun milquta minn epidemiji qerrieda, bħall-pesta u l-kolera, jew meta l-għelieqi kienu jkunu għerja minħabba n-nixfa, kienu jiġu organizzati pellegrinaġġi kbar lejn is-Santwarju ta’ Tal-Ħerba, kemm mill-ibliet kif ukoll mill-irħula. Il-Maltin kemm-il darba talbu bil-ħerqa u bil-ħniena l-interċessjoni tal-Madonna, biex Binha Ġesù jeħlishom minn dawn il-problemi. Missirijietna minn qalbhom kienu jpoġġu l-fiduċja tagħhom fil-Verġni Mbierka, u hi qatt ma naqset milli tisma’ u tilqa’ t-talb tagħhom. Anke llum, Tal-Ħerba għadha waħda mill-aktar santwarji frekwentati f’Malta. Matul is-sena, partikolarment l-Erbgħa u s-Sibt, il-ġranet tal-Madonna, kif ukoll il-Ġimgħa (il-jum tassuq ta’ Birkirkara), ħafna jżuru s-santwarju biex jitolbu quddiem ix-xbieha qaddisa tal-Madonna.

Fost ir-rakkonti popolari dwar dan is-santwarju nsibu wieħed li jgħid li kien għaddej paralitiku bil-krozzi u sema’ l-qanpiena tal-knisja ddoqq. Huwa staqsa għaliex u fejn kienet qed iddoqq il-qanpiena. Qalulu li kienet qed issejjaħ lill-fidili għall-quddiesa li kienet ser tiġi ċċelebrata fil-kappella. Ir-raġel ħaffef bil-ftit saħħa li kellu lejn is-santwarju tal-Ħerba. Malli daħal fis-santwarju, il-krozzi waqgħu minn taħt il-ħofor ta’ dirgħajh u beda miexi mingħajrhom. B’qalb ferrieħa u grata, il-paralitiku mfejjaq waqa’ għarkopptejh quddiem ix-xbieha tal-Madonna biex ifaħħarha għall-interċessjoni tagħha. L-aħbar ta’ dan il-miraklu xterdet malajr mal-gżira u d-devozzjoni lejn il-Madonna

Tal-Ħerba żdiedet bil-kbir. Is-Santwarju tal-Madonna

Tal-Ħerba huwa magħruf li jħajjar, iqanqal u jistieden lil min jemmen biex jitlob b’aktar ħeġġa, speċjalment waqt id-diffikultajiet u meta jkun jidher li m’hemmx kura għallmard.

Huma ħafna dawk li jixhdu li kull meta jżuru s-santwarju Tal-Ħerba, il-preżenza talVerġni Marija tinħass tassew. Jidher li Marija għażlet hi dan is-santwarju biex bħala

Omm ma’ wliedha, tħobbna, tikkonslana, teħlisna millħsara, u tfejjaqna mill-mard tal-ġisem u tar-ruħ.

KAYLOCKE BUHAGIAR REBBIEĦ TA’ MALTA KULINARJA 2023

Il-personalità tal-lum taħdem fil-qasam tal-gastronomija, settur li huwa importanti daqs kull settur ieħor li jeżisti. Jidħol l-element artistiku fih ukoll, u b’hekk proprju offrejtlu din l-intervista. Qed nirreferi għal Kaylocke Buhagiar. Joqgħod Birkirkara u għandu 30 sena. Jaħdem bħala chef u għalhekk bla dubju jħobb ħafna jsajjar u jara kif ser jippreżenta platti mill-isbaħ. Iħobb isiefer u s’issa żar madwar 13-il pajjiż differenti. Isegwi l-futbol lokali u hu sapporter kbir ta’ Birkirkara F.C. Jorganizza attivitajiet u jaħdem b’mod volontarju fil-lokalità tiegħu. Apparti minn hekk huwa kunsillier fil-Kunsill Lokali ta’ Birkirkara.

Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala ħabrieki, organizzata ħafna u ma jaqtax qalbu mix-xogħol. Iħobb jgħin ħafna, u jagħti sehmu għax jemmen li meta wieħed jagħti ser jirċievi sodisfazzjon kbir f’ħajtu. Huwa wkoll bniedem determinat u dak li jippjana jrid jarah jiġi mwettaq u jirnexxi.

Kaylocke ilu jaħdem fl-industrija tal-catering għal dawn l-aħħar 15-il sena. Ħadem f’diversi lukandi ta’ livell għoli madwar Malta, u kellu wkoll l-esperjenza li jaħdem fi tliet lukandi madwar l-Ewropa.

Mistoqsi x’differenza osserva meta ħadem barra minn xtutna, Kaylocke weġibni:

“Għalkemm tgħallimt ħafna hawn Malta, però ma niċħadx li l-esperjenzi tiegħi barra minn Malta għenuni ħafna, kemm personalment u anke fil-karriera tiegħi. Id-differenza li forsi kienet evidenti kienet żgur il-kultura, iżda tgħallimt ukoll kif l-ikel huwa xi ħaġa universali, u għalhekk aktar milli osservajt id-differenzi, aktar osservajt kemm l-ikel jaf ikun opportunità li tgħaqqadna bħala poplu; ma’ sħabna u jista’ wkoll ikun mezz biex wieħed jesprimi lilu nnifsu b’mod kreattiv permezz ta’ preżentazzjoni ta’ platt”.

Fil-Malta Kulinarja 2020 fost kategoriji oħra li kkompeta fihom, waħda minnhom kienet “Work in fat” li kiseb midalja tal-fidda meta dakin

har preżenta Statwa ta’ Happy Buddha. Din is-sena ddeċieda li jidħol għal Malta Kulinarja

2023 fil-kompetizzjoni “Work in fat” f’ismu, kif ukoll f’isem Scala Restaurant u preżenta bust tal-karattru ta’ Batman

li ħadlu madwar tliet ġimgħat

biex ġab il-forma li xtaq.

Dan il-bust fih iktar minn

20kg ta’ butir u l-ikbar sfida

hi l-fatt li mhux permess li f’din il-kompetizzjoni jkollu sapport fl-istatwa. B’hekk

ridt inkun naf kif din l-istatwa

kellha s-sapport neċessarju. “Tajjeb ngħidu li din kienet sfida, għax filwaqt li strutturi oħrajn ikollhom xi sapport partikolari, bħal ngħidu aħna xi ħadid jew injam, din l-istatwa li ħdimt jiena ma kellha sapport ta’ xejn ħlief butir,” stqarr miegħi.

Jaħdem xogħol artistiku gastronomiku mill-isbaħ

B’hekk Kaylocke kien ir-rebbieħ tal-midalja tad-deheb

fil-kompetizzjoni Malta Kulinarja 2023. Xogħol artistiku gastronomiku mill-isbaħ li jkompli joħroġ fid-dieher id-dedikazzjoni li għandna fis-settur tal-ospitalità.

Ġie ġġudikat minn ġurija professjonali barranija, u rnexxielu jġib il-marka ta’ 92.5 u rebaħ medalja tad-dehebold. Ħallejt f’idejh sabiex jgħaddili l-kummenti tiegħu.

“Ninsab sodisfatt ħafna għall-marka li ġibt, iżda ninsab sodisfatt l-aktar għax kif

Ninsab sodisfatt ħafna għall-marka li ġibt, iżda ninsab sodisfatt l-aktar għax kif għedt, jiena bniedem determinat u din l-istatwa ddedikajt ħafna ħin għaliha, għamiltha minn

qalbi b’għan nobbli, u għalhekk meta wieħed jemmen fih innifsu għandu pass ġewwa biex jasal fejn jixtieq

għedt, jiena bniedem determinat u din l-istatwa ddedikajt ħafna ħin għaliha, għamiltha minn qalbi b’għan nobbli, u għalhekk meta wieħed jemmen fih innifsu għandu pass ġewwa biex jasal fejn jixtieq.”

Fil-fatt, Kaylocke kien ispirat biex jagħmel superhero batman minn Andrea Calleja, atleta li weġġa’ s-sinsla ta’ dahru waqt l-aħħar ostaklu f’The Grid Challenge Malta. Andrea kien imsejjaħ supereroj minn sħabu għad-determinazzjoni u l-kuraġġ tiegħu biex jerġa’ jikseb l-indipendenza tiegħu. Ħallejt f’idejh sabiex jelabora aktar dwar dan il-fatt.

“Kif għedt sewwa inti, Andrea Calleja li kien weġġa’ serjament f’The Grid Challenge ispirani biex noħloq din l-istatwa meta ġie msejjaħ minn sħabu stess supereroj, għax hu wkoll determinat li jasal u jgħaddi minn din il-burraxka. Andrea huwa wkoll ta’ ispirazzjoni għalina lkoll għax kollha kemm aħna

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

jkollna l-battalji tagħna li neħtieġu niġġieldu biex naslu fejn nixtiequ, u dan il-messaġġ stajt inwasslu permezz ta’ din l-istatwa. Nieħu l-opportunità biex minn hawn nawgura lil Andrea Calleja sabiex jibqa’ jagħmel progress u jiġi aktar ’il quddiem.”

Mistoqsi x’sodisfazzjon jagħtih it-tisjir b’mod ġenerali, Kaylocke weġibni li t-tisjir jagħtih ħafna sodisfazzjon, għax apparti l-fatt li hu xi ħaġa neċessarja għall-bniedem, jgħinu wkoll biex ikun kreattiv, joħloq riċetti b’ingredjenti ġodda u anke tidħol il-preżentazzjoni tal-ikel għax kif jgħidu l-ewwel ma tolqot l-għajn!

Jagħmel xogħol volontarju f’diversi għaqdiet tallokalità tiegħu

Barra minn hekk, ħajtu hija mimlija daqs bajda. Fil-fatt, jagħmel xogħol volontarju f’diversi għaqdiet f’Birkirkara. Dawn l-aħħar snin serva wkoll bħala bħala kunsillier fil-lokalità ta’ Birkirkara, u issa ilu jokkupa din il-kariga mis-sena 2013. Bis-saħħa t’hekk jgħaddi minn esperjenzi li bihom jikber, jitgħallem u jiltaqa’ ma’ nies ġodda. Ħallejt f’idejh sabiex jgħaddi l-kummenti tiegħu.

“Li jiena kunsillier żgur li jgħinni għaliex niltaqa’ ma’

SKEDA ONE

kull tip ta’ nies, minn klassijiet soċjali differenti, u għalhekk nitgħallem mingħand kulħadd. Barra minn hekk, kbirt fil-qasam tal-politika u anke jiena bħala karattru għax tara l-bżonnijiet tannies u tal-lokalità tiegħek aktar mill-viċin, u tipprova dejjem aktar issib mezzi biex tgħin u ttejjeb il-lokalità, u bla ma tkun taf tkun ukoll qed ittejjeb lilek innifsek fil-karattru u fil-kwalitajiet li wieħed għandu jkollu.”

Fl-aħħar nett, stedintu jħalli messaġġ għall-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Il-messaġġ li nixtieq inwassal hu, li wieħed għandu jinvolvi ruħu kemm jista’, mhux biss fix-xogħol jew fil-karriera tiegħu, imma anke fil-volontarjat fejn wieħed ikollu l-opportunità biex jgħin lil ħaddieħor u jikber anke fil-valuri u jkollu sodisfazzjon personali. Apparti minn hekk, minn din l-aħħar esperjenza u mis-suċċess li ksibt, nixtieq ngħid lill-qarrejja li wieħed m’għandux jaqta’ qalbu, jibqa’ jissielet u jkun supereroj tiegħu nnifsu biex imbagħad jista’ jkun mudell għall-oħrajn għax l-eżempju jkaxkar.

Nixtieq nirringrazzja lill-familja u lill-ħbieb kollha tiegħi għall-għajnuna u l-ap

reċensjoni tal-ktieb

BERTU -

ĦABEL TAT-TAJJAR

Fl-aħħar rahom deħlin. Melinda kienet miexja bejn ommha u missierha. Iżda ħarset Bertu kienet fuqha biss, jaraha tersaq lejh bil-mod, u bla ma taf li kien hemm ġuvni nofsu mistoħbi li kien qed jaduraha b’għajnejh.

Imma issa Bertu ġie f’diffikultà għax is-Sur Patist u l-familja, flok intefgħu bilqiegħda fuq bank għad-dell, baqgħu mexjin fid-direzzjoni tiegħu. U Bertu ma ridhomx jarawh. Almenu mhux għalissa. Din ma kinitx fil-pjani tiegħu. Ried li jiltaqa’ magħhom taparsi b’kumbinazzjoni u juri ruħu sorpriż meta jiltaqgħu. Iżda hu u jarahom mexjin lejh…

Dar minn fejn kien u ntefa’ wara kolonna tal-arkati, u qagħad jissindikahom, attent li ma jarawhx. Melinda baqgħet bejn ommha u missierha, u minħabba f’hekk Bertu ma setax jara wiċċha. Raha biss ittella’ idha biex iżżomm il-kappell minħabba ż-żiffa li kienet għaddejja.

Is-Sur Patist kien il-ħin kollu jippunta subgħu lejn il-bastimenti u jirrakkonta, sakemm fl-aħħar daru minn fejn kienu, għaddew minn taħt l-arkati u bdew jimxu lejn bank fid-dell ta’ siġra.

Did-darba, Melinda ma poġġietx bejn ommha u missierha iżda fit-tarf. Bertu issa seta’ jara ’l wiċċha. Raha tħares madwarha, qisha aktar qed tinteressaha l-ħajja ta’ madwarha milli d-diskors għaddej maġenbha. Bertu kien qed jogħxa jħares lejn dak il-wiċċ. Iżda malajr kien idaħħal rasu wara l-kolonna kull darba li Melinda titfa’ ħarsitha lejn in-naħa tiegħu.

Is-Sur Wiġi, martu u wliedhom kienu għadhom ma tfaċċawx, u Bertu beda jitlob li jibqgħu ma jitfaċċawx. Iżda issa ried bilfors jara x’jivvinta biex b’xi mod jiltaqa’ b’kumbinazzjoni ma’ Melinda. Ikun ħa battikata għalxejn jekk jispiċċa jħares lejha mill-bogħod biss u mank imqar jisma’ leħinha.

Mistoqsija: Ma’ min kienet miexja Melinda?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb BERTU- ĦABEL TAT-TAJJAR. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 04 ta’ Ġunju. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb SEKONDA BEJN TNEJN hija:

R. MALLIA - QORMI

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

B’kemm żdied l-ammont ta’ nisa f’impjieg sal-2022?

Isem:

Numru tat-telefown:

Tweġiba:

Indirizz:

TOQTOL BIEX TKUN MAL-MAĦBUB

It-Triangolu tal-Imħabba ta’ Mary Ann Britland

Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Mary Ann Britland kienet qattiela tal-massa Ingliża li qatlet tlieta min-nies fis-seklu 19. Britland qatlet lil żewġha, lil bintha u lillmara tan-namrat tagħha bil-valenu tal-ġrieden biex tkun tista’ tkun man-namrat fil-beraħ. Dan it-triangolu tal-imħabba wassal biex Britland tkun l-ewwel mara li tingħata l-forka fi Strangeways Prison, f’Manchester. Il-bojja kien James Berry.

Min kienet Mary Ann Britland?

Mary Ann Britland twieldet fl-1847 f’Bolton, f’Lancashire, fl-Ingilterra. Hi kienet it-tieni wild ta’ Joseph u Hannah Hague. Fl-1866, hi żżewġet lil Thomas Britland f’St Michael’s Church, li kienet tinsab f’Ashton-under-Lyne, raħal f’Manchester. Il-koppja Britland sabet dar bil-kiri fl-istess raħal u kellha żewġt ibniet, Elizabeth u Susannah. Britland kienet mara ħabrieka u kienet taħdem f’fabbrika matul il-ġurnata u f’bar filgħaxija.

Fi Frar tal-1886, Britland marret tixtri valenu tal-ġrieden, magħruf bħala ‘Harrison’s Vermin Killer,’ għax qalet li kellha d-dar infestata bil-ġrieden. Il-verità kienet li Britland xtrat il-valenu biex l-ewwel teħles minn bintha l-kbira Elizabeth ta’ 19-il sena, hekk kif din tal-aħħar indunat li ommha kellha relazzjoni intima malġar tagħhom, Thomas Dixon. F’Marzu, Elizabeth mietet mewta kerha u skont it-tabib li invistaha, hi mietet minħabba li bdiet tirremetti u b’tagħfis f’qalbha hekk kif din bdiet

tħabbat b’mod irregolari. Mal-mewt ta’ Elizabeth, Britland ġabret għaxar liri sterlini mill-polza tal-assigurazzjoni li kellha fuq il-ħajja ta’ bintha. Xahrejn wara mill-mewt ta’ Elizabeth, Britland ivvalenat lil żewġha, Thomas Britland ta’ 44 sena. Din id-darba, il-kawża tal-mewt ta’ Thomas Britland tniżżlet bħala epilessija. Wara l-mewt ta’ żewġha, Britland marret għall-flus tal-polza tal-assigurazzjoni li kellha fuq ħajtu, u din id-darba ġabret għoxrin lira sterlina.

Hekk kif ilġirien tagħha, Thomas Dixon u martu Mary, semgħu

b’dawn iżżewġ imwiet, huma stiednu lil Britland u lil bintha ż-żgħira biex imorru jgħixu għandhom.

Din kienet ix-xoqqa f’moxtha għal Brit land biex teħles millmara tan-namrat tagħha iżda kienet ukoll l-aħħar vittma tagħha li wasslitha għall-forka.

Fl-14 ta’ Mejju, Britland ivvalenat lil Mary Dixon ta’ 29 sena, u mal-aħbar ta’ din il-mewta, il-ġirien bdew jissuspettaw li kien hemm xi ħaġa ħażina.

Is-sintomi li kellha l-mara ta’ Dixon kienu simili għas-sintomi li kellhom ir-raġel u t-tifla ta’ Britland u dan wassal għal ħafna għajdut. Kien għalhekk li l-pulizija bdew jinvestigaw u bdew billi qalgħu l-katavri tal-vittmi minn taħt l-art u saret l-awtopsja fuqhom. Mill-awtopsja rriżulta li dawn kellhom ammont kbir ta’ arseniku u striknina fl-istonku u fit-tessut tagħhom. Din l-iskoperta wasslet għall-arrest ta’ Britland, hekk kif sar magħruf li hi kienet xtrat il-valenu tal-ġrieden ftit ġimgħat qabel bdew imutu n-nies qrib tagħha. Thomas Dixon ukoll ġie arrestat għax kien hemm suspett li hu għen lil Britland teħles mill-vittmi minħabba li kellhom relazzjoni intima flimkien. Dixon inħeles mill-arrrest hekk kif ma kienx hemm evidenza kontrih filwaqt li Britland baqgħet arrestata. Waqt li kienet arrestata, Britland ammettiet li qatlet lil bintha l-kbira għax din tal-aħħar saret taf bir-relazzjoni li kellha mal-ġar tagħhom.

Għall-bidu, Britland tressqet il-qorti mixlija bil-qtil ta’ Mary Dixon, iżda wara nstabet ħatja wkoll għall-qtil ta’ żewġha u ta’ bintha l-kbira minħabba s-similarità kbira li kien hemm fil-mod ta’ qtil. Waqt il-ġuri, Britland bdiet tgħid li hi kienet innoċenti u li ma kellha l-ebda ħtija. Minkejja dan, fit-22 ta’ Lulju tal-1886, Britland instabet ħatja u weħlet il-piena kapitali permezz tal-forka. Min-naħa l-oħra, in-namrat tagħha, Thomas Dixon, ma tressaqx quddiem il-qorti għax ma kellu l-ebda involviment fil-qtil tattliet vittmi.

Mary Britland ingħatat il-forka fid-9 ta’ Awwissu tal-1886 fi Strangeways Prison f’Manchester. Hi kienet l-ewwel mara li ngħatat il-forka f’dan il-ħabs. Dakinhar tal-eżekuzzjoni tagħha, Britland bdiet tgħajjat u titlob għall-ħniena waqt li żewġ ħaddiema ħaduha ħdejn il-bojja, James Berry, li kien qiegħed jipprepara għall-eżekuzzjoni.

Mill-awtopsja rriżulta li

dawn kellhom ammont kbir ta’ arseniku u striknina fl-istonku u fit-tessut tagħhom

Strangeways Prison

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella. Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Isem:

Indirizz:

- ŻABBAR

TISLIBA 488

MIMDUDIN:

1. Telaq (5)

4. Kompli l-qawl: ....... ma jara xturu (4)

7,23. Isorr? (6)

9. Inpoġġu l-kartiera fih (6)

WEQFIN:

1. Annunzja (6)

2. Isir fil-knisja (3)

3. Inżommu l-ilma fih (3)

5,11. Kunjom (5)

6. Dipartiment

10. Minn Bucharest dawn (6)

12. Ħasla! (6)

16. Stazzjon

tat-televixin (3)

18. L-ewwel tnejn

tal-International Monetary Fund (1,1)

tal-Informazzjoni (1,1,1)

8. Jittieħdu fil-qorti (9)

11. Ara 5

12,19. It-tarf tad-drapp? (5)

13. Distanza (3)

14. Marbut (6)

15. Ġnien (6)

17. Alfred Muscat Urpani (1,1,1)

21. Tlieta (3)

22. Driegħ Ingliża (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA

MIMDUDIN: 1.Zoptu, 4.Ċatt, 7,19.Rkant, 9,13. Namrar, 10.Pudina, 12.Barmil, 16.Rio, 18.A,I, 20.Prezz, 21.Ġar, 23.Bram, 24.Akuta

WEQFIN: 1,17.Zunnarija, 2,11.Pompa, 3,5. Urpani, 6.Tua, 8.Kummiedja, 12,22. Borma, 14.Lazzru, 15.Strada, 21.Ġib

C. SCHEMBRI

19. Ara 12 wieqfa

20. Tilbsu gala (5)

21. Kunjom (3)

23. Ara 7

24. Tagħmel bħall-ajruplan (5)

IL-PROGRESS HU “AĦDAR” UKOLL

Editorjal

Il-Partit Nazzjonalista, li kien żbilanċjat kontra l-ambjent u responsabbli għall-akbar degradazzjoni, illum jipprova jingħoġob m’Alla u max-xitan. Bilmaqlub seħħ mill-2013 ’il quddiem, b’rivoluzzjonijiet kif qed iseħħu llum ukoll

L-ebda raġuni waħda u sempliċi ma tista’ tiddefinixxi l-aħjar għajxien tal-bniedem f’ambjent ċivilizzat u f’demokrazija moderna, mingħajr ma tqis kull element primarju involut. Kważi dejjem u kollox jispiċċa jdur ma’ dak li hu meqjus bħala sens komun.

Għax kull żvilupp, li jagħmel il-bniedem biex jgħammar f’komunità, irid ikun kumplimentari ma’ dak neċessarju fil-ħajja … mill-post li jagħtih protezzjoni ta’ “saqaf fuq rasu”, għal post ieħor li minnu jrid jaqla’ l-“ħobża” tiegħu, sa post ukoll fejn jiddeverti u anke fejn jirrilassa, li mhux bilfors huma l-istess ħaġa, anzi spiss ikunu kompletament differenti minn xulxin.

Il-bilanċ, forsi l-aktar kelma diffiċli f’kull soċjetà, ukoll ifisser varjazzjoni wiesgħa ta’ affarijiet, skont il-perspettiva individwali. Minkejja dan, kollettivament u fi kliem sempliċi, ifisser li ma jistax ikollok biss residenzi, mingħajr ma jkun hemm postijiet tax-xogħol.

Ma jistax ikollok biss faċilitajiet għal mezzi ta’ trasport mingħajr l-ambjent naturali distint. Ma jistax ikun hemm

bini għal attivitajiet għal skop komunitarju mingħajr postijiet indokrati u siguri fil-miftuħ fejn jimirħu anke dawk l-iċken fostna.

Dawn huma karatteristiċi li jridu jiġu osservati flimkien, u mhux separatament, minn kull soċjetà. Jibqgħu dejjem ta’ sfida għall-bniedem, hu fejn hu, biex iżomm f’din it-triq ta’ bilanċi, waqt li hu jkompli jtejjeb ħajtu. Wisq iżjed jibqgħu ta’ sfida għalina fiċ-ċokon ta’ pajjiż li għandna u b’popolazzjoni li hi dik li hi.

Minbarra l-progress uman fih innifsu, mal-milja taż-żmien il-bniedem żviluppa wkoll kuxjenzi dwar prijoritajiet fil-ħajja u dak li kien approvat jew jgħaddi sa ftit ta’ snin ilu, illum il-perspettiva hi ħafna differenti jekk mhux bil-maqlub ukoll.

Jekk tqis l-ambjent waħdu, fil-forom kollha tiegħu mhux biss il-ħdura li nsibu fil-kampanja, faċli tasal għall-konklużjoni li sfortunatament għal numru ta’ snin ħarisna lejh biss bħala wieħed sekondarju.

Sa ftit ilu, kien aċċettabbli li impjant tal-enerġija jaħdem bil-faħam jew anke bl-aktar żejt li jniġġes. Konna nirrassenjaw

irwieħna li, la l-art hi daqstant limitata, ma jkunx hawn parks kif għandhom pajjiżi oħrajn. Inkella nqisu naturali li t-traffiku jistaġna la l-infrastruttura disponibbli kienet li kienet.

U la ma kienx hemm lanqas rieda amministrattiva li dan jinbidel, it-tama kienet iddub fil-frustrazzjoni tagħna lkoll meta, iżjed minn dan, ikollok Gvern li saħansitra jiddeċiedi li jnaqqas l-istandards permessibbli għall-ambjent jew iħalli power station mingħajr filtri meħtieġa għal xhur sħaħ, bit-theddida li, jekk ridna l-kumdità u l-utilità tal-elettriku, allura ma jistax ma jkollokx din it-tip ta’ degradazzjoni filħajja.

Għax waqt li tajjeb niftakru li dan ma kienx wisq ’il bogħod mil-lum, dan kollu nbidel drastikament fl-aħħar għaxar snin. Ħaddieħor, li kien il-perċimes f’tali degradazzjoni passata, illum jinsab f’amneżija totali u jipprova jbellagħhielna li l-ħsara ambjentali seħħet mill-2013 lil hawn.

Il-poplu, li għadu jesperjenza rivoluzzjonijiet sħaħ, inklużi fil-produzzjoni tal-enerġija, flinfrastruttura u issa anke fl-is-

pazji miftuħa, jaf li dan mhux il-każ.

Esponenti mill-Partit Nazzjonalista, minflok jistaħbew bilmistħija, jibqgħu jiddefendu u anke jittantaw jimminimizzaw il-ħsara ta’ azzjonijiethom, inkluż fl-akbar sfreġju ambjentali bl-inklużjoni fiż-żona tal-iżvilupp ta’ meded kbar ta’ artijiet id-daqs tas-Siġġiewi fl-2006. Sal-lum għadna qed inbatu r-riperkussjonijiet ta’ dik id-deċiżjoni unilaterali.

Fl-istess nifs, biex jipprovaw jingħoġbu kemm ma’ Alla u max-xitan, jappoġġjaw l-argumenti ta’ dawk li ma jridux żviluppi biswit djarhom, waqt li jiddikjaraw li, jekk jerġgħu jkunu fil-poter, żgur ma jbiddlu xejn mill-pjanti li pinġew għal pajjiżna 17-il sena ilu.

Għalhekk ukoll ma jista’ qatt ikollhom il-kredibbiltà bħallGvern Laburista li, minflok, alloka l-akbar baġit fl-istorja biex postijiet mibnijin, mitluqin jew abbandunati jinbidlu fi spazji xierqa għat-tgawdija ta’ kulħadd. L-ewwel riżultat ta’ dan kienu l-€10 miljun investiti f’16-il lokalità, kif magħżula min-nies stess. U dan hu biss il-bidu, l-ewwel togħma!