KullĦadd_21.05.2023

TAL-PN BI KSUR TAL-ISTATUT …

VITTMA L-GUDJA

Rapport f’paġna 7

IL-FUTUR FIL-KORP!

Tbissima ħelwa minn din iċ-ċkejkna li kellha ċ-ċans tesperjenza ftit ħin fuq wieħed mill-muturi li uffiċjali tal-Pulizija jagħmlu użu minnhom fil-ħidma tagħhom ta’ kuljum u li kienu esposti waqt open day, li ġiet organizzata lbieraħ mill-Korp fil-kwartieri tiegħu f’Ta’ Kandja. Bil-għan li aktar persuni, l-aktar żgħażagħ, jitħajru jaqbdu karriera f’din il-forza tal-ordni ewlenija ta’ pajjiżna, uffiċjali minn taqsimiet varji tal-Pulizija spjegaw lil dawk preżenti l-opportunitajiet eżistenti f’dan ir-rigward. Bħalissa wkoll hemm sejħa miftuħa għall-ingaġġ ta’ kuntistabbli ġodda.

Rapport f’paġna 11

RIVOLUZZJONI AGRARJA

Tidħol fis-seħħ il-liġi li tistabbilixxi l-valur tar-raba’ agrikolu biex twettqet ġustizzja ma’ sid l-art u mal-bidwi li jaħdimha … sa ħames snin oħra l-qbiela annwali ma tistax tkun ogħla minn €106 għal kull tomna raba’

Il-liġi l-ġdida li, b’ġustizzja, issa se tibda tivvaluta kull art agrikola, biex fuqha tiġi kkalkulata l-qbiela li bidwi għandu jħallas lis-sid, daħlet fis-seħħ ilbieraħ. Mill-prezzijiet stabbiliti jirriżulta li l-bdiewa lokali mhux se jkunu obbligati jħallsu aktar minn €106.06ċ fis-sena għal kull tomna art li jaħdmu. Il-prezzijiet ma jiġux riveduti qabel ħames snin oħra.

Din il-liġi aġġornata għaż-żminijiet tal-lum telimina d-diskriminazzjoni doppja li l-liġi l-antika kienet qed toħloq kemm għal sid l-art, li ma kienx qed jieħu prezz tal-kirja skont il-valur tal-proprjetà tiegħu, kif ukoll

għal dawk li jaħdmu l-istess raba’, li kienu qed jitilfu kawżi ġudizzjarji li bdew jinfetħu kontrihom fil-qrati tagħna biex jiġu żgumbrati mill-post.

Waqt li l-liġi l-ġdida issa tagħti lok li l-kirjiet redikoli antiki jogħlew b’mod stabbilit u ġust, il-Gvern ukoll se jgħin lill-istess bdiewa billi jtaffilhom parti mill-piż permezz ta’ pagamenti diretti minn fondi Ewropej, li żdiedu għal dan il-għan b’€4.5 miljun.

Għaldaqstant din il-bidla legali, li għal għexieren ta’ snin baqgħet qatt ma seħħet u gvernijiet passati dejjem evitawha, mhux biss se tagħti valur aktar ġust

lill-artijiet agrikoli, iżda wkoll serħan il-moħħ lil madwar 7,500 bidwi li jaħdmu artijiet bi qbiela mal-privat.

Minbarra hekk, din se tissalvagwardja wkoll il-produzzjoni tal-ikel lokali, li kienet enfasizzata aktar fil-pandemija tal-COVID-19 fejn għal perjodu ta’ żmien ma setgħetx issir importazzjoni bir-restrizzjonijiet li wasslu saħansitra għall-għeluq tal-ajruport u tal-port.

Kellu jkun dan il-Gvern li jwettaq ir-riforma importanti biex jelimina l-għerq tal-problemi passati.

Tkompli f’paġna 3

DETTALJI

EDITUR

RONALD VASSALLO

email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI

KIMBERLY CEFAI

email: sales@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

DISINN TAL-PAĠNI

KIMBERLY CEFAI

tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7924 1495

KUNTATT ĠENERALI

KullĦadd

email: editorial@kullhadd.com

tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI

KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate

Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU

www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI

www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT

Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI

Emerġenza Covid 19 - 111

Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza – 112

Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1182

IT-TEMP GĦAL-LUM

L-Ogħla Temperatura: 22°C

L-Inqas Temperatura: 17°C

L-Indiċi UV: 9

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni baxxa li testendi minn Sardinja sal-Libja ser tersaq lejn il-Lvant u tiddgħajjef

It-Temp: Imsaħħab u bix-xita li jsir pjuttost imsaħħab

bil-ħalbiet iżolati tax-xita

Ir-Riħ: Moderat mill-Punent Majjistru, li jiżdied għal ftit qawwi għal qawwi matul il-jum u mbagħad isir moderat għal ftit qawwi sa tard waranofsinhar

Il-Viżibilità: Tajba minbarra fix-xita

Il-Baħar: Moderat

L-Imbatt: Baxx għal moderat mil-Lvant li jsir baxx

It-Temperatura tal-Baħar: 18°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, Il-Belt Valletta – 21238577

Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21221512

Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Ħal Qormi – 21487020

Remedies Pharmacy, Triq Tumas Fenech, Birkirkara – 21441589

Spiżerija Kappara, Żbibu Lane, San Ġwann – 21381177

San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke – 21378485

Harley Pharmacy, 1, Triq Nathalie Poutiatin Tabone, Tas-Sliema – 21334635

Il-Mehrież Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, L-Iklin – 21435567

Smiths (Pama) Pharmacy, Triq Valletta, Il-Mosta – 21417593

Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536

Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Ħal Tarxien – 21672703

MC Pharmacy, 303, Triq Ħaż-Żabbar, Il-Fgura – 21801962

Anici Pharmacy, 6. Triq in-Nadur, Marsaskala – 21637300

Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabiħa, Birżebbuġa – 21658622

Gudja Pharmacy, Triq il-Kappillan k/m Triq William Baker, Il-Gudja – 21696422

St. Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà – 21241293

Spiżerija Carmen, 1, Triq Misraħ is-Suffara, Ħad-Dingli – 21457128

Għawdex

Tony’s Pharmacy, “Egret Court”, Triq il-Wied, Marsalforn – 21563617

St. Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San Ġużepp, Il-Qala – 21555348

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi

Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

Tkompli minn paġna 1

F’Diċembru li għadda ġie emendat ilKapitlu 199 tal-Liġijiet ta’ Malta li jirregola l-kirja tar-raba’ u li ppermetta lill-Ministru biex jagħmel regolamenti ġodda dwar il-proċedura, il-metodu u l-kriterji li għandhom jiġu mħarsa jew li jservu bħala linji gwida u ssir kwalunkwe valutazzjoni tal-art agrikola.

Issa permezz tal-liġi ppubblikata fil-Gazzetta tal-Gvern se jkun jista’ jiġi stabbilit il-valur abbażi ta’ art agrikola għal kull tomna, skont mudelli ekonomiċi msejsa fuq informazzjoni miġbura mill-Farm Accountancy

BIDLA AMBJENTALI DAQSKEMM AGRIKOLA

Issa hemm xi ħaġa konkreta fejn

il-bidwi jħallas prezz ġust u moderat għar-raba’

Data Network u b’hekk jirrifletti r-realtà tal-agrikoltura f’Malta.

Il-prezz bażi ġie kkalkulat skont l-approċċ tal-introjtu u fuq informazzjoni miġbura dwar l-istat tal-agrikoltura lokali, bil-valur jiġi rivedut kull ħames snin. Għaldaqstant, ġie stabbilit li sal2028, il-valur bażi se jkun dak ta’ €2,570 kull tomna art, waqt li l-mekkaniżmu biex jiġi stabbilit il-prezz tal-art agrikola se jkun qed iħares lejn erba’ fatturi li huma l-istess prezz bażi, il-karatteristiċi tal-għalqa u l-preżenza ta’ serer u/ jew kmamar.

B’dawn il-kriterji stabbiliti, l-art agrikola tiġi tiswa aktar b’żieda sa massimu ta’ 70% (tal-valur bażi) jekk din għandha karatteristiċi tajbin, bħal aċċessibbiltà għal servizzi, il-kwalità tal-ħamrija u infrastruttura għall-ħażna tal-ilma, fost oħrajn, b’35% oħra fejn ikun hemm uċuħ protetti permezz ta’ serer u sa 70% oħra fejn hemm strutturi permanenti bħal kmamar sa 60 metru kwadru.

Dan ifisser li, bil-karatteristiċi massimi, il-prezz ta’ kull tomna art ma jistax jaqbeż is-€7,071. B’hekk, waqt li l-bidwi ma jistax iħallas iżjed minn 1.5% tal-valur sħiħ tal-art maħduma, issa jirriżulta li l-ogħla ħlas li jista’ jinżamm fil-qbiela hu ta’ €106.06ċ fis-sena għal kull tomna.

Dan jista’ jinbidel biss, jekk dik l-art ikollha strutturi li jaqbżu s-60 metru kwadru fid-daqs, li mbagħad il-prezz jinħadem skont kif definit fil-valutazzjonijiet standard Ewropej stabbiliti minn żmien għal ieħor. Dan il-valur għandu jkun diviż b’fattur ta’ tnejn.

Bil-mekkaniżmu l-ġdid li ddaħħal mill-bieraħ se jiġi assigurat ukoll li kull valutazzjoni tiġi stmata skont dawn il-kriterji stabbiliti u ma jkunx hemm varjazzjonijiet ta’ stimi għall-istess art. B’rabta ma’ dan issa jmiss li titwaqqaf awtorità li trid tassigura d-dritt tal-bidwi u tas-sid fil-prezz tal-qbiela.

Dawn l-emendi se jwasslu għal serħan il-moħħ tal-bdiewa, li jikru r-raba’ mingħand sidien privati, biex ikomplu bl-attività agrikola tagħhom u fl-istess waqt ma jkun hemm l-ebda xkiel li jkomplu jinvestu fis-settur. B’hekk tiġi garantita s-sigurtà tal-ikel u l-ħarsien tal-ambjent rurali, li minnhom igawdi l-pubbliku inġenerali, iżda fuq kollox tiġi garantita s-sostenibbiltà tal-biedja.

Min-naħa l-oħra, is-sidien se jkollhom il-possibilità li jirċievu qbiela li tkun xierqa fiċ-ċirkostanzi. Hu għalhekk li, permezz tal-avviż legali ppubblikat, il-Gvern se jara li l-prezz tal-qbiela mħallsa jkun marbut mad-dħul li jiġi ġġenerat mill-attivitajiet agrikoli kif

ukoll fatturi agronomiċi.

Dawn jinkludu l-aċċessibilità għallgħalqa; id-disponibilità tal-ilma riċiklat, magħruf bħala New Water; l-aċċess għall-elettriku; l-espożizzjoni għal irjiħat qawwija; il-faċilità għall-użu ta’ makkinarju agrikolu; l-inklinazzjoni tal-art; ir-riskji ta’ għargħar; il-preżenza ta’ elementi fissi tal-pajsaġġ; il-fond, l-istruttura u s-salinità tal-ħamrija; il-preżenza ta’ ġebel fil-ħamrija; l-istat tal-ħitan tas-sejjieħ; u l-infrastruttura għall-ħażna tal-ilma.

Il-valur marbut mal-preżenza ta’ serer se jkun ikkalkulat sa massimu ta’ 35% tal-valur bażiku tal-art agrikola, filwaqt li l-valur marbut mal-preżenza ta’ strutturi agrikoli se jkun ibbażat skont il-kalkolu tal-ispiża ta’ sostituzzjoni tal-istruttura.

Kwalunkwe titjib jew investiment magħmul mill-kerrej sa tmien snin mid-data tal-valutazzjoni m’għandhomx jiġu inklużi fil-valutazzjoni tal-fatturi agronomiċi.

is-settur, issa wasalna fl-aħħar fażi biex nistabbilixxu l-valur tar-raba’ agrikolu fis-settur privat biex ikun hemm prezz ġust u xieraq għall-kirja tar-raba’ agrikola u fl-istess ħin toffri aktar ċertezza, stabbilità, u serħan il-moħħ fil-qasam.”

F’kummenti li kien għadda l-Kordinatur tal-Għaqda Bdiewa Attivi, Malcolm Borg, lil ONE News dak iż-żmien, hu saħaq li l-liġi l-ġdida se tibdel ix-xenarju kollu għall-bdiewa bi qbiela fil-privat. “Hija liġi pożittiva immens. Fl-opinjoni tiegħi, hi game changer, għax naħseb li tolqot l-għerq tal-problemi li kienu qed jiffaċċjaw il-bdiewa li kellhom kawża pendenti u għandhom ir-riskju li jkollhom kawża pendenti.”

na wkoll serħan il-moħħ lill-bidwi biex jibqa’ jaħdem ir-raba’ tiegħu u jkollu s-sors tal-għajxien tiegħu. Primarjament, is-sostenibilità biex pajjiżna jibqa’ miexi ’l quddiem.”

Ara wkoll

“Malta timmira għal produzzjoni organika għaxar darbiet akbar”

Meta f’Marzu li għadda, il-Ministru responsabbli Anton Refalo kien ħabbar il-bidu tat-tielet fażi biex jiġi stabbilit il-prezz bażi tal-art agrikola kien qal: “Dan l-avviż hu importanti ħafna u juri li dak li l-Gvern iwiegħed, iwettqu. Wara li, kif jaf kulħadd, għamilna l-emendi lill-Kapitlu

f’paġna 10

Emmanuel Grima, bidwi żagħżugħ, kien esprima l-fehma li dan l-avviż legali se jkun qed jipprovdi prezz ġust u xieraq għall-kirja tar-raba’ agrikolu u fl-istess ħin aktar ċertezza, stabilità u serħan il-moħħ fil-qasam. “Ma kienx hemm liġi sostanzjali li kienet qed tissalvagwardja dawn l-għelieqi, iżda b’dan l-avviż legali ġdid, issa, hemm xi ħaġa ċara u konkreta fejn il-bidwi se jħallas prezz ġust u prezz moderat, kemm għalih u kemm għal sid l-għalqa.”

199 tal-Liġijiet ta’ Malta, u anke varajna

l-White Paper għall-konsultazzjoni dwar il-viżjoni li għandu l-Gvern lejn dan

Il-Prim Ministru Robert Abela wkoll kien iddeskriva din ir-riforma fis-settur bħala waħda rivoluzzjonarja meta qal: “Rajna l-importanza tal-biedja fl-ekonomija tal-pajjiż u fejn tidħol l-importanza tas-sigurtà tal-ikel. Taj-

L-istess kriterju kien adottat millGvern ukoll meta wettaq ir-riforma kbira fl-aħħar snin dwar ir-residenzi fil-privat li kellhom kuntratti ffirmati qabel inbidlet il-Liġi fl-1995 fejn għadd ta’ familji, partikolarment f’etajiet avvanzati, kienu qed jiġu żgombrati mill-qrati. F’dak il-każ ukoll, il-Gvern kien bidel il-liġi biex is-sidien tal-proprjetajiet privati jkunu intitolati għal kirjiet xierqa u r-residenti jkollhom rashom mistrieħa li ma jispiċċawx bla saqaf fuq rashom.

Is-sena l-oħra, il-Gvern ukoll introduċa qafas leġiżlattiv ġdid biex il-bdiewa li għandhom art agrikola mikrija mingħand l-Istat ikollhom aktar rikonoxximent fuq l-istess art. Fost dawn kien hemm il-kirjiet insolidum jew dawk il-kirjiet meqjusin bħala indiviżi, speċjalment fejn hemm kerrejja li ma jaqblux ma’ xulxin.

Dakinhar l-emendi fil-liġi, imħabbrin mill-Ministru Refalo u l-Ministru għall-Artijiet Silvio Schembri, iffaċilitaw iżjed it-trasferimenti tar-raba’, inkluż biex dawn ma jitwaqqfux sempliċiment għax xi ħadd mill-kerrejja ma jaqbilx, u artijiet li ma setgħux jiġu trasferiti, bdew jiġu trasferiti.

Każi oħrajn relatati mal-biedja ġew regolarizzati aħjar b’żewġ skemi preċedenti fl-aħħar snin fejn persuni jkollhom ir-residenza primarja tagħhom fuq art bi qbiela jew b’ċens agrikolu. Dawn ippermettewlhom li jsiru sidien tal-art bi qbil mal-Awtorità tal-Artijiet.

GWIDA “MALTIJA” GĦAL ENERĠIJA

Il-Ministru Dalli tmexxi l-ewwel laqgħa tal-Med9 bejn il-Ministri tal-Enerġija fil-Mediterran… qbil f’pajjiżna li

Permezz ta’ ftehim storiku, il-Ministri għall-Enerġija tal-pajjiżi Med9 ikkommettew li jagħmlu r-reġjun Mediterranju hub ta’ enerġija nadifa li jista’ jixpruna l-impenn tal-Unjoni Ewropea lejn Ewropa dikarbonizzata, b’settur talenerġija indipendenti.

Nhar il-Ħamis dawn l-istess Ministri għall-Enerġija tal-pajjiżi tal-UE filMediterran iltaqgħu f’Malta għall-ewwel Laqgħa tal-Ministri għall-Enerġija tal-Med9. Il-Ministru Maltija responsabbli mill-Ambjent, l-Enerġija u l-Intrapriża Miriam Dalli mexxiet din il-laqgħa bis-sehem tal-Kummissarju Ewropew għall-Enerġija Kadri Simson, flimkien ma’ delegazzjonijiet ministerjali mittmien pajjiżi l-oħrajn – il-Kroazja, Ċipru, Franza, il-Greċja, l-Italja, il-Portugall, is-Slovenja u Spanja.

Dan wassal għal żvilupp tassew importanti fejn id-disa’ pajjiżi ffirmaw dikjarazzjoni konġunta, imsejħa Malta Statement, li tniedi l-viżjoni tar-reġjun Mediterranju bħala hub tal-enerġija nadifa u biex iħaffu u jsaħħu l-impenn Ewropew lejn ġejjieni dikarbonizzat u indipendenti fl-enerġija.

Il-pajjiżi tal-Med9 qablu li l-Mediterran jista’ jkun ċentru ta’ investimenti ta’ enerġija rinnovabbli b’enfasi fuq sistemi ta’ enerġija rinnovabbli offshore u interkonnessjonijiet tal-enerġija ġodda bejn pajjiżi tal-UE fil-Mediterran u pajjiżi oħrajn fl-istess reġjun, biex b’hekk ukoll jiffaċilitaw l-investiment Ewropew flenerġija nadifa.

Id-dikjarazzjoni konġunta wkoll tiddefinixxi diversi azzjonijiet. Fil-fatt, il-pajjiżi qablu li jniedu kumitat biex jaħdmu flimkien u jippjanaw it-triq ’il quddiem ħalli l-Mediterran isir hub ta’ enerġija nadifa. Dan l-impenn se jwassal għal aktar tkabbir ekonomiku u iżjed impjiegi fl-istess reġjun.

Il-Ministri għall-Enerġija stiednu lill-

Kummissjoni Ewropea biex toħloq studju komprensiv tal-potenzjal ta’ kurituri ta’ enerġija nadifa li jistgħu jgħaqqdu lill-Ewropa mal-potenzjal ta’ enerġija rinnovabbli fil-pajjiżi ġirien fl-Afrika ta’ Fuq. Talbu wkoll lill-Kummissjoni tagħti prijorità lill-iffinanzjar ta’ proġetti għall-iżvilupp ta’ dawn l-interkonnessjonijiet, waqt li qablu wkoll li jipprijori-

tizzaw l-investimenti tagħhom f’soluzzjonijiet ta’ enerġija rinnovabbli, bħal sistemi offshore, sistemi ta’ pannelli solari, il-produzzjoni u t-trasport talidroġenu rinnovabbli u sistemi ta’ ħażna tal-enerġija.

Finalment, il-Malta Statement tafferma wkoll li d-disa’ pajjiżi se jaħdmu biex jiżguraw li kull stat membru jkun jista’

L-INQAS QGĦAD FIŻ-ŻONA EWRO U ŻIEDA FIL-PAGI IKBAR MILL-

Fit-tbassir tagħha għall-andament ekonomiku madwar l-Ewropa, il-Kummissjoni Ewropea poġġiet lil Malta bħala l-pajjiż li se jkollu l-inqas rata ta’ qgħad minn fost il-pajjiżi kollha.

Dan hekk kif ir-rata ta’ qgħad f’pajjiżna se tkun f’minimu storiku ta’ 2.9%, f’kuntest fejn il-qgħad fiż-Żona Ewro se jibqa’ qrib is-7% jew aktar mid-doppju minna. F’pajjiżi, bħal Spanja, il-qgħad mistenni jibqa’ aktar minn 12% jew erba’ darbiet ogħla minn Malta.

L-esperti tal-Kummissjoni Ewropea qegħdin ibassru wkoll li din is-sena l-pagi f’pajjiżna se jkunu żdiedu b’aktar mir-rata tal-għoli tal-ħajja, tant li se jkun hemm tkabbir ta’ 1%. Madwar iż-Żona Ewro l-paga medja bilkemm mistennija tlaħħaq mal-inflazzjoni.

L-agħar li mistennija jintlaqtu f’dan ir-rigward huma l-ħaddiema Taljani fejn il-pagi se jiżdiedu b’1.9% inqas mill-għoli tal-ħajja. Ta’ min ifakkar li, skont l-istess Kummissjoni Ewropea, il-pagi f’pajjiżna bejn l-2004 u l-2008 kienu żdiedu b’0.4% aktar mir-rata tal-inflazzjoni, waqt li bejn l-2009 u

l-2013 kienu tjiebu b’0.7%.

Dan ifisser li, minkejja ż-żieda fl-għoli tal-ħajja, id-dħul reali tal-ħaddiema f’pajjiżna bħalissa qiegħed jitjieb b’rata ogħla milli kien taħt l-aħħar amministrazzjonijiet Nazzjonalisti.

Sadanittant, ir-rapport talKummissjoni jindika wkoll li r-rata tal-għoli tal-ħajja f’pajjiżna se tibqa’ tkun taħt il-medja

Ewropea kemm din is-sena kif ukoll fl-2024, waqt li mistennija tonqos b’aktar minn nofs dak li kienet fl-2022.

Il-Kummissjoni Ewropea nnotat ukoll li l-miżuri talGvern fis-settur tal-enerġija

kienu importanti biex żammew

il-prezzijiet stabbli. Is-sena

l-oħra u din is-sena, hu stmat li

l-Gvern se jkun investa mal-€1

biljun biex iżomm stabbli, fost l-oħrajn, il-prezzijiet tal-elettriku, tal-gass u tal-fuels għall-familji u għan-negozji lokali.

Il-Kummissjoni Ewropea qalet li “miżuri mdaqqsa millGvern għenu biex żammew il-prezzijiet tal-enerġija milli jinbidlu f’Malta. Dawn mistennija jibqgħu fis-seħħ fl-2023 u fl-2024” (“Sizeable government measures helped to keep ener-

UE: 2023: 1.0% 2024: 1.7%

Żona Ewro: 2023: 1.1%

1.6%

MALTA: 2023: 3.9% 2024: 4.1%

gy prices unchanged in Malta. They are expected to remain in place also in 2023 and 2024”).

Ġie nnutat li s-sena l-oħra d-differenza bejn l-ogħla rata u l-inqas rata ta’ inflazzjoni kienet ikkaġunata l-aktar millfattur tal-enerġija, li varja minn 0% f’Malta għal aktar minn 70.5% fl-Olanda.

It-tbassir ekonomiku talKummissjoni għal pajjiżna hu ferm aħjar minn dak li ġie ppubblikat sitt xhur ilu. Fost

UE:

2023: 6.2%

2024: 6.1%

Żona Ewro:

2023: 6.8%

2024: 6.7%

MALTA:

2023: 2.9%

2024: 2.9%

oħrajn, din is-sena l-Prodott Gross Domestiku (PGD) ta’ pajjiżna mistenni jikber bi 3.9%, meta qabel kien hemm tbassir ta’ 2.8%. Minbarra hekk is-sena d-dieħla l-ekonomija tagħna hi proġettata li tikber b’4.1%, kważi tliet darbiet aħjar miż-Żona Ewro.

B’riżultat ta’ dan it-tkabbir ekonomiku qawwi, anke l-piż tad-dejn nazzjonali kien rivedut ’l isfel b’mod qawwi. Waqt li qabel pajjiżna kien

mistenni li jkollu rata ta’ dejn nazzjonali li terġa’ taqbeż is60% tal-ġid nazzjonali, issa hu mbassar li din se tilħaq is-56%. B’kuntrast bejn l-2009 u l-2013 il-piż tad-dejn nazzjonali kien tela’ għal 67%.

F’dan it-tbassir joħroġ ukoll li, kemm din is-sena kif ukoll is-sena d-dieħla, l-ekonomija Maltija se tikber ferm aktar mill-medja tat-tkabbir ekonomiku tal-pajjiżi tal-Unjoni Ewropea.

Dan hekk kif din is-sena hemm differenza ta’ kważi 3%, waqt li s-sena d-dieħla se jkun hemm differenza ta’ 2.4%. L-uniku pajjiż li se jkollu tkabbir ekonomiku akbar minn ta’ pajjiżna huwa l-Irlanda.  Fir-rapport tagħha, il-Kummissjoni Ewropea nnutat li s-sena l-oħra pajjiżna kellu tkabbir ekonomiku b’saħħtu permezz ta’ żieda fid-domanda domestika, l-esportazzjoni tas-servizzi u anke permezz ta’ rkupru b’saħħtu fis-settur turistiku.

L-esperti tal-Kummissjoni qalu li “l-ekonomija Maltija kibret b’mod b’saħħtu b’6.9% fl-2022, imbottata minn do-

NADIFA FL-UE

jinħoloq

kumitat għal ġejjieni Ewropew dikarbonizzat

70,000 IŻJED SIEFRU

FL-EWWEL TLIET XHUR

tal-enerġija rinnovabbli mhumiex sempliċement impenn li jħares ’il quddiem b’għanijiet fit-tul. Dawn l-investimenti huma l-aħjar soluzzjoni għall-isfidi tagħna llum. Malta qed taħdem biex tilħaq il-miri tal-enerġija u l-klima tagħha, hekk kif qed inħarsu ’l quddiem lejn investimenti ġodda fir-rinnovabbli offshore u f’sistemi tal-ħażna tal-enerġija, u biex nirdoppjaw l-interkonnessjoni tagħna mal-Ewropa, għal iżjed sostenibbiltà u sigurtà fis-snin li ġejjin.”

Il-Ministru

jibbenefika mill-potenzjal ta’ enerġija nadifa tar-reġjun Mediterranju.

F’messaġġ li bagħtet fil-Med9, il-Ministru Dalli qalet li “llum qed nagħmlu l-ewwel pass biex ningħaqdu flimkien u naħdmu aktar bħala pajjiżi Ewropej tal-Mediterran, flimkien ma’ msieħba oħrajn fir-reġjun. Illum qed nirrikonoxxu li l-investimenti fl-infrastruttura

INFLAZZJONI

manda domestika u esportazzjoni ta’ servizzi, flimkien mal-benefiċċju minn aktar irkupru mit-turiżmu” (“The Maltese economy grew strongly by 6.9% in 2022, driven by domestic demand and export of services, benefiting from the further recovery in tourism”).

F’dan ir-rapport ħareġ ukoll li l-impjiegi f’pajjiżna se jkomplu jiżdiedu b’mod qawwi, bl-akbar sfida tkun dik ta’ nuqqas ta’ ħaddiema.

Ir-rapport kompla: “Malta żammet rata għolja ta’ tkabbir fl-impjiegi. Fl-2022 ix-xogħol żdied b’rata impressjonanti ta’ 6%. Id-domanda għall-ħaddiema żdiedet fost diversi setturi tal-ekonomija, kemm dawk pubbliċi kif ukoll privati, u kienet speċjalment b’saħħitha fit-turiżmu u s-servizzi amministrattivi” (“Malta maintains a high pace of employment growth. Employment increased by an impressive 6.0% in 2022. Demand for labour increased across various sectors of the economy, both public and private, and was especially strong in tourism and administrative services”).

Min-naħa tagħha, il-Kummissarju Ewropew Simson qalet li “d-diskussjonijiet li kellna llum fil-Belt Valletta jaħbtu mal-ewwel anniversarju ta’ REPowerEU, li l-Kummissjoni varat biex taċċellera l-iżvilupp tar-rinnovabbli u biex iżżid l-investiment fl-effiċjenza fl-enerġija, filwaqt li tiddiversifika l-provvisti u s-sorsi tal-enerġija. REPowerEU hi storja ta’ suċċess għallMediterran. Fl-aħħar sena rajna żvilupp rekord ta’ sistemi ta’ enerġija rinnovabbli f’dan ir-reġjun. Illum din l-ambizzjoni qed tiġi kkonfermata mill-ġdid u l-Kummissjoni se tibqa’ disponibbli biex tgħin fejn hemm bżonn, filwaqt li tassisti fil-mixja lejn hub ta’ enerġija nadifa fil-Mediterran.”

Fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena l-għadd ta’ Maltin li siefru barra l-pajjiż għal skop ta’ vaganza jew biex iżuru lill-qraba jew lill-ħbieb ammonta għal ftit aktar minn 158,000.

Minn ċifri tal-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) joħroġ li dan l-ammont fisser żieda ta’ kważi 70,000 ċittadin fuq l-istess perjodu tas-sena l-oħra meta dak iż-żmien kienu siefru ftit iżjed minn 88,000 persuna. Komplessivament, dawk li siefru nefqu aktar minn €130 miljun barra l-pajjiż, medja ta’ €832 kull persuna.

Skont l-istess statistika, l-Italja kien l-aktar pajjiż imfittex mill-Maltin, segwit mir-Renju Unit, Spanja, Franza u l-Ġermanja f’dik l-ordni.

Din iż-żieda fis-safar tirrifletti wkoll il-livell tal-għajxien tal-familji lokali, bid-differenza ta’ popli oħrajn. Minħabba li dawn ma sabux l-istess sostenn mill-gvernijiet tagħhom f’pajjiżhom u tgħabbew bl-agħar kontijiet partikolarment tal-enerġija, aktar familji Ewropej qed isibuha diffiċli li jidħlu għal spiża bħal dik ta’ safar.

Maltin li siefru (Jannar-Marzu)

2022: 88,196

2023: 158,180

Raġuni tas-safar (Jan-Mar 2023)

Vaganza: 90,851

Żjara lill-qraba/ħbieb: 43,664

Destinazzjonijiet ippreferuti

mill-Maltin (Jan-Mar 2023)

L-Italja: 56,047

Ir-Renju Unit: 21,819

Spanja: 9,929

Franza: 7,768

Il-Ġermanja: 5,663

RAPPORT LI JIFQA’ BUŻŻIEQA GIDEB

L-Awditur Ġenerali jikkonferma l-konsistenza tal-Prim Ministru Robert Abela fil-każ tal-konċessjoni tal-isptarijiet u

Il-pubblikazzjoni tar-rapport voluminuż mill-Uffiċċju tal-Awditur Ġenerali (NAO) dwar il-konċessjonijiet tal-isptarijiet tikkonferma diversi fatturi, primarjament il-fatti kif dejjem ippreżentahom il-Prim Ministru Robert Abela. Ir-rapport janalizza l-perjodu li matulu l-konċessjoni għaddiet mingħand il-Vitals għal għand Steward Healthcare bejn l-2017 u l-2018. Hawnhekk juri kif il-ħatra ta’ Prim Ministru ġdid fl-2020 ġabet bidla fl-istil fil-konfront ta’ dan ilftehim ma’ Steward Healthcare.

Ir-rapport jikxef ukoll mhux biss l-ispin u t-tgħawwiġ tal-fatti dwar din il-materja mill-Kap tal-Oppożizzjoni u dawk li jiddettaw l-aġenda tal-Partit Nazzjonalista, imma wkoll l-esaġerazzjonijiet tagħhom, kif qed ikomplu jressqu ’l quddiem f’eżerċizzju ieħor ta’ politika partiġjana u negattiva li ma tagħmilx ġid lill-pajjiż f’materja ta’ importanza nazzjonali.

Kif dejjem saħaq il-Prim Ministru, ir-rapport tal-NAO jikkonferma l-konsistenza li mexa biha l-Gvern dwar din il-kwistjoni mill-2020 ’il quddiem. Dan ifisser li l-fatti li ppreżenta l-Gvern tul l-aħħar xhur m’hemmx dubju dwarhom, anke għax l-Awditur Ġenerali ma ħassx il-ħtieġa li jibgħat għall-Prim Ministru biex jixhed f’dan il-każ.

Min-naħa l-oħra, it-tgħawwiġ tal-fatti mill-Oppożizzjoni huma ħaf na u f’dak li qed tgħid qed tibqa’ taħbi u tqarraq dwar prinċipji fundamentali stabbiliti wkoll mir-rapport inkwistjoni. Dan minbarra li, dwar is-sentenza tal-Qorti li temmet il-konċessjoni tal-isptarijiet, jisħqu li l-Gvern għamel xi frodi meta din fl-ebda parti ma attribwiet dan.

L-Oppożizzjoni qed tgħid li mis-sentenza tal-Qorti ’l hawn, ilGvern m’għamel xejn. Imma kulħadd jaf li anke jekk is-sentenza għadha mhix finali, tant li hemm appell, il-Gvern xorta waħda temm il-konċessjoni, ħa l-isptarijiet f’idejh u waqaf iħallas lil Steward Healthcare. Ma’ dan hemm arbitraġġ internazzjonali, fejn il-Gvern diġà rebaħ il-parti tal-urġenza.

F’dan il-każ sensittiv, il-Gvern mexa b’konsistenza u b’għaqal anke minn mindu ngħatat is-sentenza millImħallef Francesco Depesquale fi Frar li għadda. Mat-tħabbir ta’ din is-sentenza, il-Gvern ta garanzija li s-servizz mediku se jibqa’ għaddej u ta serħan ilmoħħ lill-ħaddiema b’rabta ma’ xogħolhom u anke l-kundizzjonijiet tagħhom, fost ħafna aktar.

Issa r-rapport tal-NAO ukoll ixejjen kompletament dak li ilu jingħad mill-Oppożizzjoni dwar il-ħlasijiet li saru tul il-proċess tal-konsultazzjoni, total ta’ €456 miljun, fejn hu kkonfermat li aktar minn €188 miljun huma pagi diretti, bil-maqlub ta’ dak li timplika l-Oppożizzjoni u tinsisti li dawn ukoll għandhom ikunu rritornati.

Ħlasijiet oħrajn mis-somma globali kienu marbutin mal-bini tal-Iskola Me-

dika ta’ Barts u ma’ żieda fis-servizzi li bdew jingħataw fl-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex u l-Isptar Karin Grech, fejn l-Awditur Ġenerali wkoll janalizzahom u jirrikonoxxihom.

Mhux l-istess jista’ jingħad dwar l-Isptar San Luqa fejn dan li kien mistenni minn Steward baqa’ ma sarx.

F’dan ir-rigward il-Prim Ministru wkoll mexa bl-aħjar mod u minnufih wara s-sentenza tal-Qorti talab lill-istess Awditur Ġenerali biex jinvestiga xi flejjes mis-somma kollha li nħarġet mill-Gvern għal investimenti li baqgħu ma sarux biex bil-fatti f’idejh ikun jista’ jirrikorri għal mezzi ħalli jirkuprahom.

Mhux l-istess jista’ jingħad għall-Oppożizzjoni, fejn l-inkonsistenzi jirrenjaw f’din il-kwistjoni.

tru, id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne u l-Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol Clyde Caruana, fost oħrajn, biex jiġu investigati u jintbagħtu l-ħabs, meta r-rapport tal-Awditur Ġenerali ma jitfa’ l-ebda piż fuq il-Kabinett attwali, skoprejna li saħansitra qed jiddefendi lil ħaddieħor li hu indagat fl-inkjesta maġisterjali dwar il-kwistjoni tal-isptarijiet.

ukoll prattikament obbligat jitfa’ ismu “fil-borma” biex jingħoġob ma’ dawk tal-fazzjoni estremista li tiddomina l-Oppożizzjoni.

Ir-rapport tal-NAO kixef l-inkonsistenza u l-irresponsabbiltà tal-Oppożizzjoni

Nazzjonalista, fost l-oħrajn, meta titlob li jiġi rritornat il-ħlas tal-konċessjonijiet inklużi aktar minn €188 miljun f’salarji tal-ħaddiema

Dan joħroġ b’mod ċar anke mill-esponenti tal-PN li jippreżentaw ruħhom fuq quddiem fil-kwistjoni, bħad-Deputati Joe Giglio u Adrian Delia wkoll.

Filwaqt li mad-Deputat Karol Aquilina tal-establishment, l-Avukat Giglio fassal id-denunzja kontra l-Prim Minis-

Dwar dan kien anke mistoqsi internament fil-PN biex jispjega l-pożizzjoni tiegħu wara li, iffaċċjat b’mistoqsijiet ta’ ONE News f’konferenza stampa, hu ma ċaħadx.

Minbarra hekk, kif żvelat mill-KullĦadd il-ġimgħa li għaddiet, Giglio kien

Wieħed ma jistax jinsa s-saga tal-bini tal-Isptar Mater Dei, li kien fdat lill-kumpanija tal-kostruzzjoni Żvediża, Skanska, li kienet responsabbli għall-konkos difettuż li nstab fil-binja wara l-bidla fil-Gvern 10 snin ilu. Fatt li kien inħeba mill-poplu mill-Gvern Nazzjonalista ta’ Lawrence Gonzi kien ftehim li, permezz tiegħu, ċeda d-dritt li jfittex lil Skanska f’każ li joħorġu xi difetti. B’riżultat ta’ dan, insterqu miljuni minn bwiet il-poplu Malti u Għawdxi, li ammontaw għal madwar €150 miljun biex il-ħsara titranġa.

Relatat ma’ dan, skoprejna aktar riċenti li d-Deputat u Eks Kap Adrian Delia, li jqis li l-kwistjoni tal-konċessjoni tal-isptarijiet hi mertu tiegħu u qed jgħid li “nsterqu miljuni” mill-poplu, għal numru ta’ snin kien proprju l-konsulent legali ta’ Skanska. Fil-fatt Delia, li llum qed ipinġi lilu nnifsu bħala d-difensur tad-drittij-

Grech inqabad fil-gideb u t-tgħawwiġ tal-fatti, bil-maqlub ta’ Abela (inset) li kien dejjem konsistenti

U SPIN TAL-PN

l-pożizzjoni għaqlija tat-tmexxija tiegħu sa mill-2020

Ritratt: TVM.COM.MT

u aġixxa fl-interess nazzjonali

iet tal-poplu, għamel 10 snin jiddefendi l-interessi ta’ Skanska.

L-inkonsistenza u l-irresponsabbiltà tal-Oppożizzjoni Nazzjonalista baqgħu joħorġu fil-beraħ anke wara li ġie ppubblikat ir-rapport tal-NAO nhar it-Tnejn li għadda.

Waqt li l-Gvern, permezz tal-Whip tiegħu s-Segretarju Parlamentari Andy Ellul, talab li jiġi diskuss mill-ewwel fil-Parlament dakinhar stess, tant kemm ma kellux x’jaħbi u tant kemm ir-rapport jikkonferma dak li dejjem stqarr il-Prim Ministru, in-naħa tal-Oppożizzjoni rrifjutat. Din il-mossa rriflettiet b’mod ċar li r-rapport jikxef il-gideb sfaċċat tagħha u ma kellhiex kontro-argumenti xi tressaq. Kif ingħad mill-Partit Laburista, hu aktar konvenjenti għal Bernard Grech li joqgħod jitkellem waħdu fejn ikompli jallega bl-addoċċ mingħajr ma jkun jista’ jmerih xi ħadd.

Il-Prim Ministru Robert Abela xorta indirizza lill-Parlament dwar is-suġġett fost il-ħafna interruzzjonijiet min-naħa l-oħra biex ma jitħalliex jitkellem. Immexxija mill-Kap Nazzjonalista Bernard Grech, l-Oppożizzjoni nfexxet f’għajjat u qajmet point of orders biex ixxekkel lillPrim Ministru.

Iżjed minn hekk u f’nofs seduta, il-

Kap tal-Oppożizzjoni sejjaħ konferenza tal-aħbarijiet li matulha kompla jirrepeti l-istess gideb u tgħawwiġ tal-fatti tal-aħħar ġimgħat u xhur, bil-maqlub ta’ dak li jisħaq ir-rapport tal-Awditur Ġenerali.

Fil-Parlament il-Prim Ministru, filwaqt li qal li mhux se jieħu attitudni li kollox sar tajjeb, sostna li r-rapport tal-NAO jifqa’ kull bużżieqa li pprovat tonfoħ l-Oppożizzjoni dwaru u dwar ilGvern, għax qal juri li hu kien korrett meta tkellem dwar il-fatti b’rabta ma’ din il-kwistjoni.

Sussegwentement l-Oppożizzjoni tenniet li l-Grupp Parlamentari tagħha, f’laqgħa straordinarja, jappoġġja t-talba biex il-Kummissarju tal-Pulizija jinvestiga lil Robert Abela, Chris Fearne u Clyde Caruana, fost l-oħrajn, minkejja dak li qal l-Awditur Ġenerali.

Stqarrija relatata tal-PN titfa’ dawl fuq talbiet identiċi li saru qabel mill-għaqda Nazzjonalista Repubblika, immexxija minn ħu d-Deputat Karol Aquilina.

Fil-fatt Robert Aquilina ħareġ b’dawn it-talbiet biex il-Kummissarju tal-Pulizija jinvestiga lil dawk kollha involuti fil-ftehim tal-konċessjoni tal-isptarijiet, xi ħaġa li kienet ripetuta fid-denunzja tal-PN u f’konferenza stampa minn Grech quddiem il-bini tal-Qorti fejn qal li ppreżenta fatti ġodda lill-inkjesta maġisterjali.

Nhar il-Ħamis filgħodu, il-PN segwa l-passi ta’ Repubblika u għamel rikors quddiem il-Maġistrat inkwirenti Gabriella Vella. Dan seħħ l-għada li esponenti ta’ Repubblika ressqu artikli fil-gazzetti, dwar ħlasijiet lill-Eks Prim Ministru Joseph Muscat, li hu dejjem sostna li kienu ta’ xogħlijiet li saru wara li spiċċa mill-kariga.

Muscat ukoll daħħal rikors fil-Qorti min-naħa tiegħu fejn talab lill-Maġistrat Vella biex tirrikuża ruħha mill-inkjesta u din tgħaddi f’idejn ġudikant li jista’ jassigura l-imparzjalità f’dan il-każ, kemm bħala perċezzjoni kif ukoll bħala fatt.

F’messaġġ fuq Facebook, l-Eks Prim Ministru ta r-raġunijiet varji tiegħu għal dan u insista li l-Maġistrat baqgħet qatt ma bagħtet għalih biex jixhed minkejja t-talbiet li għamel, li kien hemm leaks kontinwi mill-inkjesta tagħha u li qraba tal-istess Maġistrat ippromwovew propaganda ta’ min talab l-inkjesta. Muscat qal li, fid-dawl ta’ dawn l-affarijiet, ħass li kellu jressaq dan ir-rikors fil-Qorti għax il-kwistjoni kienet saret waħda politika

Fil-kwistjoni kollha l-Gvern assigura li se jibqa’ għaddej bil-ħidma tiegħu għallġid tas-settur tas-saħħa, tal-pazjenti li jirrikorru għas-servizzi tal-aqwa kwalità u tal-pajjiż inġenerali. Fl-interess nazzjonali, it-tmexxija għaqlija ta’ Robert Abela se tkompli taħdem fuq il-pjani għas-settur tas-saħħa u l-isptarijiet, kif imwiegħed fil-manifest elettorali, u wara d-deċiżjoni tal-Qorti anke billi jirranġa l-Isptar San Luqa, fost oħrajn. Quddiem Oppożizzjoni qarrieqa li darba wara l-oħra tibqa’ tinjora l-fatti, il-Gvern se jibqa’ konsistenti mal-fatti, waqt li jibqa’ jippreżenta s-soluzzjonijiet.

FL-EŻEKUTTIV TAL-PN

BI KSUR TAL-ISTATUT

… mis-sitwazzjoni vittma wkoll il-Kunsill tal-Gudja

Stefan Caruana hu s-Segretarju Eżekuttiv Organizzattiv tal-Partit Nazzjonalista u jirriżulta li issa ilu f’din il-kariga għal kważi erba’ xhur bi ksur tal-istatut tal-istess Partit. Sorsi tal-KullĦadd fid-Dar Ċentrali spjegaw u fakkru kif Caruana daħal fil-kariga wara li l-predeċessur tiegħu, Rudolph Marmara, kien fost ħafna li rriżenjaw mill-PN mindu laħaq Kap Bernard Grech.

Is-sorsi indikaw li, tant kemm fil-PN m’hemmx ħjiel jew kontroll ta’ dak li qed jiġri, b’mod partikolari mill-uffiċċju tas-Segretarju Ġenerali Michael Piccinino, Stefan Caruana qed jokkupa r-rwol li ngħatalu bi ksur dirett tal-istatut.

Fost l-oħrajn, l-istatut Nazzjonalista jgħid li persuna fil-kariga ta’ Segretarju Eżekuttiv Organizzattiv ma tistax tkun magħżula minn fost il-kunsillieri lokali, mentri Caruana għadu sal-lum jifforma parti mit-tmexxija tal-Kunsill tal-Gudja bħala minority leader.

Teknikament dan kien ifisser li Caruana kellu saħanasitra jirriżenja mill-pożizzjoni fil-Kunsill Lokali qabel aċċetta l-kariga amministrattiva fil-Partit. Għalkemm wieħed stenna li tal-inqas jirregola ruħu ladarba jkun sab postu fir-rwol il-ġdid imma sal-lum dan għadu ma seħħx. Filfatt, din hi xi ħaġa li Caruana m’għamilx u għal darb’oħra fil-PN hemm min qed isostni li din hi waħda minn ħafna affarijiet li s-Segretarju Ġenerali Michael Piccinino ġie jaqa’ u jqum minnhom.

Is-sorsi tennew li, sakemm xi ħaġa ma taffettwax lilu direttament, Piccinino mhu jagħti kas ta’ xejn. Bil-maqlub, “fejn jikkonċernah, hemm anke konfużjoni joħloq” saħqu s-sorsi, waqt li rreferew għall-ġlied kbir li kien hemm riċentament fil-Moviment Żgħażagħ Partit Nazzjonalista (MŻPN).

Il-Kap Bernard Grech jaf mhux konxju ta’ x’inhu għaddej, xtaqu jenfasizzaw is-sorsi tagħna, għalkemm ma kkummentawx meta ffaċċjati bil-mistoqsija jekk dan allura jirriflettix nuqqas ta’ kapaċità fit-tmexxija. Sadanittant, minn din il-kwistjoni kollha biex imliet pożizzjoni fil-PN jidher li qed ibati wkoll il-Kunsill Lokali tal-Gudja. Din il-gazzetta hi infurmata li Caruana mhux jattendi kontinwament il-laqgħat bħala rappreżentant tal-poplu Gudjan elett fl-aħħar elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali erba’ snin ilu.

Kemm-il darba Caruana jirriżenja mill-Kunsill Lokali mhux biss dan isir magħruf pubblikament, iżda minfloku jkun irid jiġi co-opted xi ħadd ieħor mill-PN, ladarba hu diġà kien elett f’elezzjoni każwali wara li Mark Anthony Sammut tela’ fil-Parlament wara diversi tentattivi li għamel. Għaldaqstant jidher li l-PN sab problema hemm ukoll.

Stefan Caruana (xellug) mal-Kap u s-Segretarju Ġenerali f’ritratt tal-okkażjoni meta tħabbret il-ħatra tiegħu uffiċjalment mill-PN

34,000 TUNNELLATA TA’ SKART IĠĠENERATI FL-EWWEL TLIET XHUR

Fl-iskeda l-ġdida l-borża s-sewda naqset b’250 tunnellata f’xahrejn… qabel ġiet introdotta wkoll il-liġi tas-separazzjoni obbligatorja f’April

Fl-ewwel tliet xhur mindu tnediet l-iskeda l-ġdida tal-ġbir tal-iskart f’pajjiżna nġabru b’kollox 34,444.78 tunnellata ta’ skart, skont tagħrif li ngħata fil-Parlament din il-ġimgħa. Fil-maġġoranza assoluta, l-akbar ammont ta’ skart iġġenerat kien dak li jintefa’ fil-borża s-sewda, għalkemm kien hemm tnaqqis sinifikanti sa Marzu, qabel iddaħħlet il-liġi ta’ separazzjoni obbligatorja.

Fiha nnifisha l-iskeda tal-ġbir, li ddaħħlet fit-2 ta’ Jannar, timbotta għal aktar separazzjoni taliskart, iżda l-istatistika ppreżentata mistennija tara iżjed titjib f’dan ir-rigward ladarba jkunu inklużi l-effetti li mistenni jkollha l-liġi għal separazzjoni obbligatorja li daħlet fis-seħħ mill-14 t’April li għadda.

Din il-liġi, li bħalissa għaddejja kampanja edukattiva dwarha, se tibda timponi multi fuq min ma jisseparax sew l-iskart tiegħu, bil-għan li jitnaqqas drastikament l-iskart li jintefa’ filborża s-sewda. B’hekk finalment aktar materjal, bejn dak organiku, plastik, kartun u ħġieġ, ikun jista’ jiġi riċiklat f’risq l-ambjent f’pajjiżna.

Fil-fatt, mill-14 ta’ Ottubru li ġej jidħlu fis-seħħ dawn il-multi, li jibdew minn €75 għan-negozji u €25 għad-djar, waqt li dawk li jinqabdu jirrepetu ksur tal-liġi l-multi jirdoppjaw.

Dan l-impenn imur ukoll id f’id mal-Beverage Container Refund Scheme (BCRS) li qed tirriċik-

la l-fliexken tax-xorb magħmulin mill-plastik, ħġieġ u landa u li f’ħames xhur diġà pproċessat aktar minn 60 miljun kontenitur għar-riċiklar. Mill-informazzjoni miġbura għall-perjodu ta’ Jannar u Marzu skont ir-reġjuni, li issa huma responsabbli għall-ġbir tal-iskart bieb bieb, l-indikazzjonijiet huma sbieħ tant li minn Jannar sa Marzu diġà kien hemm tnaqqis fil-borża s-sewda, li għandha tiġbor fiha dak li ma jistax jiġi rriċiklat.

Fi tweġiba li tat għal mistoqsija Parlamentari tad-Deputat Nazzjonalista Darren Carabott, il-Ministru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Intrapriżi Miriam Dalli ppreżentat tabella bil-ġbir maqsuma f’erba’ taqsimiet – il-borża l-bajda (organiku), il-borża l-ħadra jew il-griża (riċiklar), il-borża s-sewda (skart imħallat) u ħġieġ.

Mill-istatistika joħroġ li f’Marzu kien hemm mal-250 tunnellata inqas skart tal-borża s-sewda meta mqabbel ma’ xahrejn qabel. Dan kien ir-riżultat ta’ aktar separazzjoni tal-iskart, tant li fl-istess waqt kien hemm żidiet fil-borża l-bajda u l-ħadra/griża. Min-naħa l-oħra, kien irreġistrat tnaqqis fit-tunnellati ta’ materjal tal-ħġieġ miġbur, ladarba parti sostanzjali issa qed tmur direttament għand il-BCRS fejn il-konsumatur jirkupra l-10ċ li jkun ħallas max-xiri ta’ kull kontenitur tax-xorb indikat fl-iskema.

Jew uża l-app

biex tirrapporta rimi illegali ta’ skart

IL-PN BI PROPOSTI IRRELEVANTI GĦAN-NEGOZJI

Il-Partit Nazzjonalista ppropona tliet proposti li, skontu, il-Gvern għandu jintroduċi biex itaffi l-piżijiet minn fuq in-negozji Maltin u Għawdxin, iżda li wkoll ġew redikolati minn rappreżentanti tan-negozjanti stess f’reazzjonijiet ippubblikati f’sezzjoni oħra tal-midja.

Wieħed faċilment jagħraf, minn kliem id-Direttur Ġenerali tal-Assoċjazzjoni Ta’ Min Iħaddem (MEA) Joe Farrugia u l-Kap Eżekuttiv tal-Kamra tan-Negozji Żgħar u Medji Abigail

Agius Mamo stess, li l-Partit ta’ Bernard Grech lanqas biss ikkonsulta ma’ dawk interessati qa-

bel spara tali proposti.

Waqt li ma wrietx entużjażmu għall-proposta ta’ Grech biex jitwaqqaf fond ħalli, skontu, jitnaqqsu spejjeż ta’ importazzjoni u esportazzjoni, Agius Mamo indikat li din m’għadhiex relevanti llum il-ġurnata. Iżjed minn hekk qalet li l-Gvern diġà poġġa fil-prattika miżura, li kienu ssuġġerew huma, bil-għan li jkun hemm għajnuna lill-importaturi biex ikabbru l-imħażen u b’hekk ikunu jistgħu jagħmlu ordnijiet akbar.

Hi ġiet ikkwotata tgħid li, waqt li l-ispejjeż tattbaħħir huma għoljin, dawn issa qed jistabbiliz-

€5M OĦRA FIT-TISBIĦ

TA’ BINI ANTIK MALTI

Titnieda r-raba’ edizzjoni tal-iskema “Irrestawra Darek”

Sidien ta’ proprjetajiet antiki għal darb’oħra qegħdin jingħataw iċ-ċans li jirrestawraw il-faċċati tagħhom b’għajnuna finanzjarja mill-Awtorità tal-Ippjanar li tlaħħaq il-€5 miljun.

Dan tħabbar mill-Ministru għax-Xogħlijiet Pubbliċi u l-Ippjanar Stefan Zrinzo Azzopardi fit-tnedija tar-raba’ edizzjoni tal-iskema “Irrestawra Darek”, li diġà qasmet għadd ta’ miljuni fis-snin li għaddew. Fil-preżenza ta’ Oliver Magro, Chairperson Eżekuttiv talAwtorità tal-Ippjanar, Zrinzo Azzopardi tenna li din l-iskema se tgħin lin-nies jirrinovaw u jsebbħu d-dar tagħhom, waqt li skemi ta’ dan it-tip ukoll ikomplu jagħtu l-opportunità biex pajjiżna jżomm il-karatteristiċi ewlenin tal-arkitettura Maltija fil-qalba tal-irħula u l-ibliet tagħna.

Il-Ministru faħħar l-impenn tal-Awtorità fir-riġenerazzjoni taż-żoni urbani, filwaqt li rrikonoxxa l-apprezzament tal-pubbliku għall-iskema, kif tixhed l-istess konkorrenza f’edizzjonijiet preċedenti.

Diġà kienu allokati aktar minn €27M sal-lum

Fil-fatt, jirriżulta li mill-iskema “Irrestawra Darek” biss, l-Awtorità tal-Ippjanar allokat aktar minn €27 miljun diġà u kienet ta’ għajnuna għal aktar minn 3,000 sid ta’ residenzi f’żoni ta’ konservazzjoni urbana (UCA). L-iskema tnediet fl2017.

Min-naħa tiegħu, iċ-Chairperson Eżekuttiv tal-Awtorità

tal-Ippjanar qal li “dan hu mod għaqli kif nipproteġu l-qalba tal-ibliet u l-irħula tagħna, billi nikkonservawhom u nżommuhom attraenti, mhux biss għax huma parti integrali mill-wirt arkitettoniku tagħna, iżda wkoll għax jirriflettu l-awtentiċità tal-identità tagħna.”

Magro żied jgħid li “wieħed japprezza li bini antik jiswa aktar biex jiġi rinnovat peress li jirrikjedi materjali speċifiċi u ħiliet tradizzjonali. Ma nistgħux ninsistu biss li jiġu adottati l-aħjar prattiċi u snajja’, speċjalment f’żoni sensittivi bħaċ-ċentri tal-irħula tagħna. Għaldaqstant, qed noffru inċentivi ta’ appoġġ finanzjarju lis-sidien tad-djar biex nilħqu l-għan tagħna.”

Permezz ta’ din l-iskema, residenti bi proprjetà fi kwalunkwe lokalità f’Malta u Għawdex li jaqgħu f’UCA jew huma skedati fl-Ewwel jew it-Tieni Grad se jkunu jistgħu jirrestawraw il-faċċati. Huma jirċievu rifużjoni ta’ 100% għax-xogħlijiet sa massimu ta’ €11,000 f’żoni ta’ konservazzjoni urbana u sa €16,000 għar-residenzi skedati fl-Ewwel jew fit-Tieni Grad. Parti mill-istess rifużjoni

se tinkludi wkoll sa €800 għall-ħlasijiet għal servizzi professjonali eliġibbli (inklużi spejjeż ta’ periti) u €200 għallħlas ta’ permessi tal-kunsill lokali. Proprjetajiet residenzjali li diġà bbenefikaw minn edizzjonijiet preċedenti tal-istess skema mhumiex eliġibbli.

Mis-somma li qed tiġi investita fl-iskema, €4 miljun qed jiġu allokati għal proprjetajiet residenzjali f’UCA, filwaqt li l-bqija għal proprjetajiet residenzjali skedati.

Is-sottomissjonijiet għal din l-iskema se jibdew jintlaqgħu minn nhar it-Tlieta, 30 ta’ Mejju 2023 u jagħlqu fit-30 ta’ Ġunju 2023 għar-residenzi f’żoni UCA, filwaqt li għal proprjetajiet skedati s-sottomissjonijiet se jintlaqgħu bejn it-Tlieta, 6 ta’ Ġunju 2023 u s-6 ta’ Lulju 2023.

Għal aktar tagħrif wieħed jista’ jżur is-sit elettroniku uffiċjali tal-Awtorità (pa. org.mt), li jinkludi l-linji gwida, jew b’email fuq irrestawradarek2023@pa.org.mt.

Għat-tnedija tal-iskema kien preżenti wkoll il-Perit Ray Farrugia, Chairperson tal-Kumitat tal-Fond għall-Ippjanar tal-Iżvilupp (DPF).

zaw ruħhom u l-akbar problema hi li l-prezzijiet żdiedu minn barra.

Farrugia waqqa’ l-argument tal-Kap tal-PN li l-eliminazzjoni tat-taxxa fuq iż-żieda tal-għoli tal-ħajja tiskoraġġixxi lill-employers milli jgħollu l-prodotti jew is-servizzi tagħhom. Hu qal li m’hemm l-ebda relazzjoni awtomatika bejn l-ispejjeż u l-prezzijiet.

L-imsieħba soċjali kienu wkoll faħħru l-inizjattiva tal-Gvern li jissussidja l-prezzijiet tal-enerġija, biex għamilna l-uniku pajjiż Ewropew li ma tefax dan il-piż fuq il-familji u n-negozji.

Waqt li l-ebda produttur lokali ma jesporta prodotti organiċi, hi biss 0.58% tal-art agrikola kollha f’pajjiżna li tintuża għall-produzzjoni ta’ tali prodotti … il-Gvern qed jimmira li jżidha għal 5% sal-2030 b’miżuri ta’ għajnuna speċifika

MALTA TIMMIRA GĦAL PRODUZZJONI ORGANIKA

GĦAXAR DARBIET IKBAR

Il-maġġoranza assoluta tal-prodotti organiċi kkonsmati f’pajjiżna huma importati

Bħala parti mill-pjan ta’ Politika Nazzjonali għall-Ikel Sostenibbli, li se tkun ippubblikata aktar tard din is-sena, ilGvern qed jimmira li jkabbar l-art agrikola fl-industrija lokali intenzjonata għal prodotti organiċi bi kważi għaxar darbiet milli hi attwalment.

Minn tagħrif li rnexxielha tikseb ilKullĦadd, jirriżulta li minn 0.58% tal-art kollha maħduma bħala raba’ riservata għal prodotti agrikoli din mistennija tiżdied għal 5% sa seba’ snin oħra.

Għal dan il-għan produtturi se jiġu offruti skemi ta’ finanzjament b’rati aktar għoljin minn qatt qabel, kemm għal dawk li jikkonvertu għall-ħidma organika kif ukoll għall-manutenzjoni tal-istess produzzjoni.

Waqt li tvarja f’diversi pajjiżi, il-biedja organika tinkludi prattiċi li jippromwovu l-bilanċ ekoloġiku, it-tnaqqis jew l-eliminazzjoni ta’ pestiċidi, il-konservazzjoni tal-bijodiversità u r-riċiklar ta’ riżorsi. Id-domanda tal-konsumaturi għal tali prodotti żdiedet sew fl-aħħar snin b’aktar kuxjenza favur l-ambjent inġenerali u dieti personali għal saħħa aħjar.

Jirriżultalna li waqt li l-Maltin żiedu b’mod qawwi l-konsum ta’ prodotti organiċi fl-aħħar snin, il-produzzjoni lokali ma kibritx bl-istess ritmu u l-maġġoranza ta’ ikel simili jiġi importat. Fil-fatt, minn ċifri f’idejn din il-gazzetta, hu stmat li sal2020 kien hemm 60 miljun tunnellata ta’ ikel organiku li ġew importati minn barra, waqt li sal-2019 ġew prodotti lo-

kalment ftit aktar minn 45 tunnellata. Dawn tal-aħħar kienu primarjament għeneb u ħxejjex, bħal kaboċċi, pastard, ġdur u broccoli, fost oħrajn.

Minbarra hekk l-akbar ammont ta’ ettari riservati għall-biedja organika hu fil-produzzjoni taż-żebbuġ, anke jekk l-ammont tiegħu fis-suq hu żgħir wisq.

Jekk taqta’ barra l-ħxejjex, il-maġġoranza tal-għeneb u ż-żebbuġ ukoll jaslu sa fuq il-mejda tal-ikel tal-Maltin u l-Għawdxin biss bħala prodotti pproċessati, fil-forma ta’ żejt u nbid jew prodotti anċillari.

Ta’ min jinnota li fl-2020, l-art sħiħa riservata għal biedja agrikola kienet tlaħħaq is-67 ettaru, żieda ta’ 21.8% fuq is-sena ta’ qabel u kważi 194% fuq perjodu ta’ għaxar snin. Minn dan it-total, 27 ettaru jew 40% jitkabbru permezz ta’ siġar, filwaqt li fuq il-bqija tal-art insibu tkabbir ta’ ħxejjex.

Appoġġ finanzjarju biex aktar produtturi jaqilbu għall-biedja organika

Hu fatt magħruf li l-biedja organika għandha spejjeż ta’ produzzjoni aktar għoljin u trendi inqas dħul minn produzzjoni meqjusa konvenzjonali. Din għax tinkludi spejjeż tax-xogħol ogħla, li wkoll allura jwasslu għal prezzijiet ogħla mqabblin ma’ prodotti simili “normali” li mhux iċċertifikati organiċi.

Għaldaqstant il-Gvern, permezz tal-Ministeru għall-Agrikoltura, is-Sajd u d-Drittijiet tal-Annimali, għadu kemm nieda abbozz tal-ewwel Pjan Nazzjonali għall-Ikel Organiku, bil-għan li pajjiżna jimxi lejn

sistema tal-ikel aktar robusta u reżiljenti, li tindirizza s-sigurtà u s-sostenibbiltà fl-isfond tal-Patt Ekoloġiku Ewropew (Green Deal) u l-istrateġija Ewropea msejħa Farm-to-Fork.

Dan il-pjan lokali se jkun parti integrali mill-Politika Nazzjonali għall-Ikel Sostenibbli, li mistennija toħroġ aktar tard din is-sena. F’din l-istrateġija, ilGvern qed jara li tiżdied b’mod sinifikanti l-produzzjoni tal-ikel organiku ċċertifikat, b’element ta’ garanzija lillkonsumatur u opportunità lill-produttur li jsostni l-produzzjoni u l-ekosistemi lokali, waqt li jkollu qligħ xieraq.

B’hekk il-pjan ikun qed jissodisfa anke d-domanda dejjem tikber tal-konsumatur għal għażla aktar wiesgħa u volumi akbar ta’ ikel organiku.

Din il-gazzetta hi infurmata li, minbarra kumpens finanzjarju, il-pjan Malti se jkun qed jipprovdi l-għodda neċessarja biex il-produtturi u dawk involuti fis-settur lokali jibbenefikaw minn appoġġ f’taħriġ u pariri professjonali, bħal assistenza lill-bdiewa u lin-negozju fis-settur agroalimentari għal qligħ xieraq f’ħidmiethom.

Il-pjan hu msejjes fuq il-ħidma u s-suċċess ta’ numru tajjeb ta’ operaturi lokali, li diġà għamlu l-qabża neċessarja lejn il-ħidma organika u kisbu ċ-ċertifikazzjoni meħtieġa u għandu l-għan li jħajjar operaturi oħrajn jaqilbu wkoll għal biedja simili.

Dan kollu hu konformi mal-viżjoni li Malta timxi lejn futur fejn il-produzzjoni lokali tal-prodotti organiċi tibqa’ attiva u vijabbli ekonomikament, issir bidla fil-kultura tal-ikel, b’konsum akbar ta’ ikel lokali, aktar ugwaljanza fid-dieta individwali u tisħiħ tar-reżiljenza u s-sigurtà tal-ikel bl-ipproċessar ta’ prodotti ta’ kwalità u inizjattivi fir-riċerka, l-innovazzjoni u prattiċi li jnaqqsu l-impatti fuq il-klima.

Fl-aħħar jiem, il-Ministru responsabbli Anton Refalo mexxa numru ta’ laqgħat ta’ konsultazzjoni pubblika biex dawk kollha interessati jaqsmu l-ideat tagħhom. Il-laqgħat kienu mmirati lejn stakeholders involuti fil-katina tal-ikel, li jvarjaw minn produtturi, proċessuri, l-industrija tal-ospitalità, bejjiegħa u konsumaturi, li lkoll kellhom l-opportunità li jissuġġerixxu anke tibdil fil-miżuri qabel titfassal il-verżjoni finali talpjan li eventwalment irid jiġi ppubblikat u jpoġġi fil-prattika politika li għandha ssaħħaħ il-provvista tal-ikel lokali.

Attwalment l-akbar produzzjoni organika lokali – l-għeneb –tmur għall-proċess ta’ prodotti oħrajn, bħall-inbejjed

BIEB MIFTUĦ GĦAL IŻJED KUNTISTABBLI

Il-Korp tal-Pulizija matul iljum tal-bieraħ fetaħ il-bieb talkwartieri tiegħu f’Ta’ Kandja, fil-limiti tas-Siġġiewi, biex joffri l-opportunità lil dawk iż-żgħażagħ, li jixtiequ jew għandhom il-ħsieb li jissieħbu f’din il-forza tal-ordni tal-pajjiż, ħalli jaraw mill-qrib il-ħidma vasta li kapaċi toffri karriera simili.

Dawk li kkonkorrew għal din l-attività kellhom l-opportunità li jitħarrġu kemm fiżikament u anke bit-teknoloġiji u l-għodod li jużaw l-uffiċjali tal-Pulizija fil-ħidma tagħhom ta’ kuljum. Fost l-oħrajn, dawk preżenti setgħu jipprovaw anke l-virtual firearm simulator, l-għodda teknoloġika li l-Korp beda jgawdi minnha fl-aħħar snin u li fuqha jistgħu jitħarrġu virtwalment għal diversi tattiċi tal-isparar. Dan l-apparat jintuza ta’ kuljum mill-uffiċjali tal-Ispecial

Intervention Unit (SIU).

Uffiċjali mid-Dipartiment tar-Riżorsi Umani fil-Korp ukoll offrew tagħrif dwar fiex tikkonsisti karriera bħala pulizija, il-benefiċċji marbutin ma’ din il-karriera, x’jinkludi l-proċess tar-reklutaġġ u t-taħriġ li jingħata, li dawk preżenti wkoll setgħu jesperjenzaw b’mod dirett.

vention Unit (RIU), it-Taqsima tal-Klieb, il-Kavallerija, rappreżentanti mill-Pulizija tal-Komunità, it-Taqsima tat-Traffiku, it-Taqsima tas-Cyber Crime u uffiċjali mil-Laboratorju tax-Xjenza Forensika.

Dawn setgħu juru kif karriera fil-Korp tal-Pulizija hi waħda vasta u dak li jkun jista’ jimraħ fiha għax tiftaħ diversi opportunitajiet.

Dan jikkumplimenta wkoll is-sejħa pubblika li l-Korp

ħareġ fl-aħħar jiem għall-ingaġġ ta’ kuntistabbli ġodda. Is-sejħa tibqa’ miftuħa sad-9 ta’ Ġunju li ġej u kull min jixtieq iżjed informazzjoni għandu jidħol fuq is-sit uffiċjali recruitment.gov.mt.

Sejħa miftuħa għal reklutaġġ sad-9 ta’ Ġunju

Sadanittant, fost il-ħafna taqsimiet tal-Korp tal-Pulizija preżenti fl-open day ilbieraħ kien hemm ir-Rapid Inter

Ibda rċievi l-gazzetta kmieni l-Ħadd filgħodu fil-verżjoni diġitali bla ebda spejjeż żejda u bl-orħos prezz fis-suq ta’ €1 kull ġimgħa

*abbonament jiġi aċċettat meta jsir ħlas bil-quddiem għal mill-inqas 26 ġimgħa

Ċempel waqt il-ġranet u l-ħinijiet tal-uffiċċju fuq in-numru 79241495 jew ibgħat imejl fuq sales@kullhadd.com

Uffiċjali minn taqsimiet differenti tal-Korp tal-Pulizija jispjegaw ħidmiethom ta’ kuljum lil dawk li attendew għall-open day f’Ta Kandja lbieraħ

IL-ĦARSIEN GĦALL-ĦADDIEMA KOLLHA

Ix-xogħol huwa parti integrali minn ħajjitna fejn inqattgħu parti sostanzjali mill-ħin tal-ġurnata tagħna. Għalhekk kull min iħaddem għandu l-obbligu li joffri ambjent ta’ xogħol sigur lill-ħaddiema tiegħu.

Mill-banda l-oħra, kull ħaddiem għandu d-dmir jissalvagwardja s-saħħa u s-sigurtà tiegħu nnifsu kif ukoll ta’ persuni oħra li jistgħu jiġu affettwati bix-xogħol li jkun qiegħed isir.

Ħafna drabi nassoċjaw ir-regolamenti tas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol max-xogħol fiżiku, par-

tikolarment ix-xogħol

tal-kostruzzjoni peress li dan iġib miegħu aktar perikli u riskji minn xogħlijiet oħra.

Madanakollu, jeħtieġ li wieħed jifhem li s-saħħa u s-sigurtà trid tiġi osservata f’kull post tax-xogħol irrispettivament mit-tip ta’ xogħol li jkun qed isir.

Illum il-ġurnata pereżempju qed issir enfasi kbira fuq l-importanza tas-saħħa mentali fuq il-post tax-xogħol minħabba li n-nies qed jaħdmu ħinijiet itwal u minħabba l-istress tax-xogħol fost raġunijiet oħra. Marbut ma’ dan is-suġġett, din il-ġimgħa attendejt summit fi Stokkolma, l-Iżvezja organizzat mill-Presidenza Żvediża tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea bit-tema “Occupational Safety and Health Stocktaking Summit”.

Dan is-summit laqqa’ madwar 300 delegat fosthom politiċi u uffiċjali mill-Istati Membri kollha u esperti tas-sigurtà u s-saħħa fuq il-post tax-xogħol. Is-Summit Ewropew dwar isSaħħa u s-Sigurtà organizzat mill-Presidenza Żvediża tal-Unjoni Ewropea kellu bħa-

la waħda mit-temi ewlenin issaħħa mentali tal-ħaddiema. Matulu sħaqt fost l-oħrajn dwar l-importanza li għandha tingħata lis-saħħa mentali tal-ħaddiema kollha u li każijiet bħal dawn għandhom ikunu trattati minn min iħaddem bl-akbar urġenza. Barra minn hekk, enfasizzajt li meta sid ta’ post tax-xogħol ikollu indikazzjoni ta’ problema ta’ saħħa mentali fost l-impjegati tiegħu, għandu jieħu azzjoni mill-ewwel u jkun hemm mezzi ta’ għarfien biex il-problema tiġi indirizzata. Fl-istess waqt, l-impjegati għandhom jitrawmu fihom ħiliet ta’ kif għandhom jiffaċċjaw dawn is-sitwazzjonijiet fil-postijiet fejn jaħdmu. F’pajjiżna jeħtieġ li l-Gvern flimkien mal-imsieħba soċjali naħdmu flimkien għal aktar prattiċi tajbin fil-ħarsien tassaħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol għaliex b’dan ilmod nistgħu nnaqqsu r-riskji u l-inċidenti fuq il-post tax-xogħol. Kemm min iħaddem kif ukoll il-ħaddiema jeħtieġ li filwaqt li jkunu konxji ta’ dawn il-prattiċi, jimxu b’mod konformi magħhom. Sa mit-twaqqif tagħha

20 sena ilu l-Awtorità għasSaħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol, l-OHSA, ħadmet qatigħ biex toħloq kampanji ta’ għarfien biex teduka lill-ħaddiema u lill-pubbliku inġenerali dwar is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol. Fl-aħħar xhur il-Ministeru għax-Xogħlijiet Pubbliċi u l-Ippjanar b’kollaborazzjoni mal-Awtorità għas-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol għamlu numru ta’ laqgħat ma’ numru ta’ ħaddiema barranin biex jingħataw aktar għarfien dwar is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol. Dan apparti laqgħat oħra li jsiru matul is-sena mill-istess Awtorità. Barra l-importanza tal-edukazzjoni u l-kollaborazzjoni f’dan il-qasam hemm ukoll l-aspett importanti l-ieħor, dak tal-infurzar li huwa ċentrali u kruċjali fid-dinja tax-xogħol. Fis-sena 2022 saru madwar 4,387 spezzjoni fuq il-post tax-xogħol, medja ta’ 84 spezzjoni fil-ġimgħa.

Fit-28 ta’ April, fil-jum internazzjonali għas-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol nedejna konsultazzjoni

pubblika dwar White Paper li qed tipproponi tiġdid tal-Liġi tal-Awtorità dwar is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol.

Il-liġi attwali dwar l-Awtorità għas-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol ilha fisseħħ 20 sena. Għaldaqstant, wasal iż-żmien li din il-liġi tkun aġġornata biex tirrifleti aħjar ir-realtajiet tal-lum fid-dinja tax-xogħol u twassal biex jissaħħaħ il-qasam leġiżlattiv u t-tħaddim tiegħu.

B’dan il-mod ser tingħata vuċi aktar b’saħħitha lill-imsieħba soċjali biex tinkoraġġixxi parteċipazzjoni aktar attiva u l-OHSA ser titħalla tirreaġixxi b’mod aktar effiċjenti għall-bidliet kontinwi fid-dinja tax-xogħol.

Il-bidla tas-sistema ta’ pieni amministrattivi ser twassal biex l-Awtorità jkollha aktar għodod ta’ infurzar permezz tat-twaqqif ta’ Tribunal Amministrattiv relatat ma’ kwistjonijiet ta’ saħħa u sigurtà.

Dan il-proċess ta’ tiġdid fil-qafas leġiżlattiv tal-OHSA jrid ikun akkumpanjat minn ħidma kbira biex indaħħlu kultura favur aktar saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol.

LABURISTI NISTAQSU LILNA NFUSNA

POLITIKU

Qabel ma nibdew, jaqblilna li flimkien nistaqsu lilna nfusna jekk, bħala Laburisti, għandniex nisimgħu u nemmnu lil ċorma żgħira ta’ profeti foloz li bl-akbar arroganza qed iċarrtu ħwejjiġhom minn fuqhom, jiskruplaw bħall-Fariżej ta’ żmien Kristu, u jgħidu li mhux qed ikun ipprattikat isSoċjaliżmu u jwissuna biex ma nivvotawx lill-Partit li xi darba huma wkoll kienu fih?

Biex inkunu f’qagħda ideali biex nirrispondu din id-domanda, jeħtieġ nistaqsu domanda oħra, min huma dawn il-profeti foloz? U allura, bilfors ikollna nwieġbu li huma ftit nies li ħlief pożi, prużunjoni u pretensjonijiet m’għandhomx.

Ġeneralment dawn il-ponn nies ma jridux iniżżluha li tilfu l-fiduċja tal-Laburisti u li ma

ssodisfawx l-ambizzjoni kbira daqs il-Muntanja Everest, fejn l-istess ambizzjoni tagħhom għaffġithom taħtha.

Ifakkruna fil-kliem mirqum tal-poeta tan-nirien Karmenu Vassallo meta qalilna: “U toħroġ minn qalbhom l-għajta

qerrieda/Ta’ Jiena, Jiena, Jiena”. Għal dawn il-psewdointellettwali, li jippretendu li huma l-uniċi għorrief li kellu l-Partit Laburista, jeżistu huma biss u mhux il-Partit, teżisti l-ambizzjoni qerrieda tagħhom u l-PL hu biss vettura li twassalhom għal din l-ambizzjoni.

Fil-verità, dak li joħroġ minn qalbhom u minn kitbiethom hu biss imrar u disperazzjoni biex jilagħbu l-parti kkundannata mill-istess Kristu, tal-ilpup qalb il-merħla.

Għalhekk m’għandniex nagħtu kas l-ilpup li xi darba kienu jħufu qalb il-merħla li llum hi aktar minn konxja li s-Soċjaliżmu mhux talli qed jiġi pprattikat fostna, primarjament bil-benefiċċji lil dawk li l-iżjed għandhom bżonn ġustizzja soċjali, imma qed ngħixu fi żmien li, grazzi għall-qabża kbira fl-avvanz anke tat-teknoloġija diġitali, għandna l-faċilità, li naraw, nisimgħu u nkunu nafu x’qed iseħħ fid-dinja kollha.

U jekk nistaqsu lilna nfusna jekk dawk is-setturi ta’ kull soċjetà, kemm f’Malta kif

ukoll barra minn xtutna, jiġifieri l-anzjani, il-morda, it-tfal tal-ħaddiema, dawk l-aktar sfortunati, dawk bi ħtiġijiet speċjali, l-ommijiet li jaħdmu u l-istudenti, fost l-oħrajn, humiex igawdu l-aqwa benefiċċji fost l-istati membri fl-Unjoni Ewropea, bilfors li jkollna nirrispondu fl-affermattiv.

Wieħed mill-iżjed filosofi prominenti li qatt rat iddinja kien il-Grieg Platun. Dan dejjem insista li kull bniedem, kważi ta’ kuljum, ikollu jiddeċiedi l-pass li jmiss f’ħajtu. Platun kien iwissi lis-segwaċi tiegħu, kemm dawk ta’ żmienu, kif ukoll

tal-ġenerazzjonijiet li ġew warajh, jiġifieri sa żminijietna, biex qabel ma jagħżlu, jieqfu ftit, jirriflettu u jistaqsu lilhom infushom mistoqsijiet kruċjali.

Fit-tagħlim tiegħu kien jagħti l-akbar eżempju, għax flok jagħmel xi dikjarazzjoni kien jippreferi jistaqsi. U aħna l-Laburisti mhux se niddejqu nistaqsu lilna nfusna: Il-Partit tagħna perfett? U b’umiltà kbira nammettu li mhuwiex. Il-perfezzjoni la tinsab filbniedem u lanqas fl-opri kollha li jagħmel.

U wara l-ammissjoni li m’aħniex perfetti, inħarsu lejn iż-żewġ partiti ewlenin

Fil-verità, dak li joħroġ minn qalbhom u minn kitbiethom hu biss imrar u

disperazzjoni biex jilagħbu l-parti

kkundannata mill-istess Kristu, tal-ilpup qalb il-merħla

lokali u nistaqsu: Kieku filGvern kien hemm il-PN matul il-pandemija, x’kien jiġri f’pajjiżna? Kieku filGvern bħalissa hemm il-PN, meta l-Gwerra fl-Ukrajna qed tispara ’l fuq il-prezzijiet ta’ kulma hu essenzjali biex ilpoplu jgħix ħajja diċenti, min kien se jerfa’ l-akbar piż, ilGvern jew il-poplu?

It-tweġibiet din id-darba joħorġu bihom l-istess Nazzjonalisti u sħabhom tat-Times. Qalulna li dak li jogħla minn barra m’hemmx x’tagħmel: Ja ħaddiem u ja negozjant, daħħal idejk filbut u ħallas għalih int! Il-Kap tal-Oppożizzjoni mar oltre minn hekk u assigurana li dawk is-sussidji tal-Gvern Laburista jridu jieqfu xi darba. Li kien għalih dawn il-miljuni kbar, li żammew il-prezzijiet tal-elettriku, tal-gass u tal-fuels l-orħos fl-Ewropa u ma splodewx l-ispiża tal-ħajja ferm aktar milli hi, iridu jinġarru minna lkoll. Irrelevanti jekk aħniex f’qagħda li nerfgħuhom. L-għażla f’idejna, għalkemm m’hemmx wisq fiex titfixkel.

Minn OSSERVATUR

Ministru

STEFAN ZRINZO AZZOPARDI

L-AQWA BIDU TA’ SENA TURISTIKA

Ftit tal-jiem ilu, l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika ħareġ ir-riżultati turistiċi tal-ewwel kwart ta’ din is-sena. Ċifri li juru bl-iżjed mod ċar li ksibna rekord ġdid għall-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena. Riżultati importanti li jimmarkaw l-aqwa bidu ta’ sena turistika fl-istorja f’termini ta’ wasliet, iljieli mqattgħin u nefqa filpajjiż.

Dan ksibnieh wara li s-settur tat-turiżmu għadda minn snin ta’ sfidi, b’restrizzjonijiet tal-ivvjaġġar u lockdowns li ħallew impatt fuq l-industrija madwar id-dinja. Minkejja l-intoppi, is-settur tat-turiżmu wera reżiljenza u kien kapaċi jadatta.

In-numri juruna li fil-perjodu msemmi, madwar 443,000 turist żaru l-Gżejjer Maltin, 4.1% iżjed mill-2019, l-aħħar sena rekord fejn jidħol it-turiżmu.

L-aqwa l-ewwel tliet xhur anke f’termini ta’ ljieli mqattgħin. Fil-fatt, bejn Jannar u Marzu

ta’ din is-sena t-turisti qattgħu 2,905,527 lejl. Żieda ta’ 3.8% fuq l-2019. B’mod sinifikanti, in-nefqa totali tat-turisti f’pajjiżna telgħet għal €312,000,000. Din hija żieda oħra u sostanzjali ta’ 14.7% meta mqabbla mal-istess perjodu tal-aħħar sena qabel il-pandemija.

Ġiet irreġistrata żieda flispiża ta’ kull turist b’mod individwali. Filwaqt li fl-2019 il-medja tan-nefqa ta’ kull turist kienet ta’ €640, din is-sena telgħet għal €705: żieda ta’ aktar minn 10%. Għal kull lejl

f’pajjiżna, ntefqu kważi €110 minn kull turist fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena: żieda ta’ 10% fuq l-istess perjodu fl-2019. Dak iż-żmien kienu jintefqu medja ta’ €97.

Dawn huma riżultati tal-promozzjoni estensiva li saret flaħħar xhur mill-Awtorità Maltija għat-Turiżmu.

L-Awtorità mexxiet diversi kampanji diġitali OOH fi swieq ewlenin bħal Franza, ir-Renju Unit, l-Italja u wkoll għall-ewwel darba, fil-Ġappun. Kien hemm promozzjoni fuq it-TV, bħall-ORF fis-swieq li jitkellmu

Dan ksibnieh wara li s-settur tat-turiżmu għadda minn snin ta’ sfidi, b’restrizzjonijiet tal-ivvjaġġar u lockdowns li ħallew impatt fuq l-industrija madwar id-dinja. Minkejja l-intoppi, is-settur tat-turiżmu wera reżiljenza u kien kapaċi jadatta.

bil-Ġermaniż.

Sadanittant, kellna lix-Chef ċelebri Taljan Bruno Barbieri li ġibed xi episodji ta’ Quattro Hotel f’pajjiżna. Ninsabu ferm kuntenti li l-episodji tal-JLTV Air, Land and Sea fuq l-Istorja Lhudija ta’ Malta rebħu żewġ premjijiet prestiġjużi tal-midja. Barra minn hekk, mis-sħubija tagħna ma’ EOLO-KOMETA, Malta rċeviet aktar minn 15K siegħa ta’ espożizzjoni televiżiva fuq il-Eurosport u stazzjonijiet oħra. Din is-sħubija ġabet ukoll opportunitajiet biex isiru avvenimenti promozzjonali kemm fl-Italja kif ukoll fi Spanja.

It-tragward tal-ewwel xhur jikkonferma li l-ħidma fil-qasam tat-turiżmu miexja fid-direzzjoni t-tajba. Dan kollu ser ikun pjattaforma għall-kumplament tas-sena fejn qegħdin naraw li jkollna sena tajba ħafna sabiex b’hekk inkomplu nagħtu sostenn lil din l-industrija favur iżjed opportunitajiet għall-futur.

IR-REKORDS TA’ HERITAGE MALTA

Fl-ewwel erba’ xhur tal-2023, fis-siti u l-mużewijiet ta’ Heritage Malta kellna żieda sostanzjali ta’ ’l fuq minn 60% fl-ammont ta’ viżitaturi. Tant kienet kbira ż-żieda li kważi lħaqna n-numri tal-2019 u dan juri kif wettaqna rkupru importanti ħafna.

Aktar importanti minn hekk huwa l-fatt illi l-infiq medju fuq kull viżitatur fil-mużewijet żdied b’14% (u l-prezzijiet ma żdidux la għall-miżata ta’ dħul, u lanqas fil-ħwienet tal-mużewijiet).

Dan ifisser illi ġejjin iktar turisti li lesti jonfqu aktar.

B’din ir-rata se nilħqu n-numri tal-aħjar sena s’sissa fejn jidħlu l-mużewijiet, ċoè l-2019, b’turist li lest jonfoq aktar u allura japprezza aktar il-patrimonju kulturali rikk ta’ pajjiżna u jħalli iktar flus

li mbagħad jerġgħu jintużaw għaż-żamma tal-wirt storiku tagħna.

Nifraħ lil sieħbi l-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo li taħt il-gwida tiegħu pajjiżna qed jirreġistra aħbarijiet sbieħ fl-ammont ta’ turisti li jiġu fostna li huma wkoll, finalment aħbarijiet sbieħ għalina li naħdmu fis-settur kulturali u tal-patrimonju storiku għaliex settur iwieżen lill-ieħor u viċeversa.

Tajjeb li nagħmluha ċara li din iż-żieda sostanzjali fl-ammont ta’ viżitaturi f’siti kulturali u patrimonjali mhijiex fenomenu għal Heritage Malta. Ħa nagħti żewġ eżempji oħra: l-għadd ta’ nies li żaru t-teatru Manoel fl-2022 kien ta’ 21,500 persuna.

Fl-ewwel ħames xhur ta’ din is-sena biss, diġà żaru t-Teatru Manoel 26,000 persuna!

It-tieni eżempju – inawgurajna l-wirja tal-arazzi storiċi li l-Gran Mastru Perellos kien ta lill-Konkatidral ta’ San Ġwann fil-bidu tas-seklu 18 u issa ġew restawrati. Bejn il-5 ta’ Mejju u nhar l-Erbgħa li għadda żaru din il-wirja xejn inqas minn

33,689 ruħ!

Dan waqt li kullimkien

fl-Unjoni Ewropea żdiedu l-prezzijiet tad-dħul fil-mużewijiet u f’Malta mhux

talli ma żidniehomx imma talli ħloqna l-passaport għat-tfal u għall-anzjani biex iktar nies

igawdu l-wirt ta’ pajjiżna bla xkiel.

U aħna komessi biex inkomplu ninvestu fil-wirt patrimonjali tagħna biex aktar turisti jżuru dawn il-postijiet storiċi li tant għandna biex inkunu kburin u niftaħru bihom.

Però ħalli nerġa’ niffoka fuq Heritage Malta għaliex nixtieq ngħaddi ftit eżempji mill-ħidma li qed tagħmel fis-settur.

Bħal Heritage Malta hemm għadd ta’ entitajiet oħra li jagħmlu ħidma important ħafna wkoll fis-settur kulturali u patrimonjali imma llum xtaqt niffoka fuq din l-Aġenzija tant importanti.

Fil-Palazz tal-Gran Mastru jew tal-President, bħalissa għaddejjin l-aħħar xogħlijiet tal-ewwel fażi tal-proġett massiċċ tar-restawr tal-Palazz, kofinanzjat minn fondi Ewropej. Dan il-proġett jinkludi r-restwar tal-kurituri u l-Uċċellerija fil-Piano Nobile, l-Armerija terġa’ tieħu posta fil-kamra fejn kien jiltaqa’ l-Parlament u r-riġenerazzjoni tal-ispazji fil-pjan terran (Casa del Monte u l-Orangerie) li qabel kienu użati bħala uffiċini ta’ diversi aġenziji tal-Gvern. F’dawn l-ispazji se jsir ċentru tal-viżitaturi għal dawk kollha li jiġu jżuru dan il-Palazz. Barra minn hekk, għaddej ukoll xogħol ta’ restawr estensiv, u sa din is-sena se jkunu

diġà ġew investiti ’l fuq minn €20 miljun oħra mill-Gvern Ċentrali, fis-swali statali kollha tal-Palazz fil-Piano Nobile, inklużi dawk is-swali li jintużaw mill-President tar-Reppublika. Barra mir-restawr tas-soffitti tal-injam iddekorati, freski u pitturi, damask u artijiet tal-irħam, saret sistema ta’ kontroll tal-ambjent, sistemi ta’ sigurtà, fire alarms u dawl speċjalizzat.

Din is-sena, barra li tkompla r-restawr tal-pitturi u graffiti fis-Sergeant’s Mess (fl-ewwel sular), ser jinħareġ tender għar-restawr tal-binja minn barra, b’investiment minn fondi lokali addizzjonali. Dan ix-xogħol mistenni jibda lejn l-aħħar ta’ din is-sena u jitlesta fl-2024. Bħalissa wkoll qed jiġi ffinalizzat id-disinn ta’ esperjenza multimedjali immersiva għall-viżitaturi f’dan il-bini.

Intant il-proġett fil-binja tal-Mużew Marittimu fil-Birgu, b’investiment ieħor massiċċ u anke b’għajnuna ta’ fondi Norveġiżi, miexi ġmielu. Riesqa lejn it-tmiem l-ewwel parti tal-proġett, li kienet tinkludi kemm aspett ta’ xogħlijiet ta’ restawr u diġitalizzazzjoni, u issa diġà qed inħarsu lejn it-tieni parti ta’ dan il-proġett. Dan il-proġett se jwassal għal esperjenza kompletament ġdida tal-istorja marittima ta’ pajjiżna.

Din is-sena ser jiġi ffinalizzat id-disinn, anke bl-għajnuna ta’ disinjatur ta’ fama internazzjonali, u jinħarġu t-tenders meħtieġa sabiex jinbeda x-xogħol fuq il-parti suċċessiva fl-2024.

Irrid insemmi investiment ieħor, din id-darba ta’ €750,000 sabiex jibda proġett ta’ restawr u riġenerazzjoni fil-partijiet li Heritage Malta stess tokkupa f’Bighi. Għalhekk, mill-ewwel ġiet sottomessa applikazzjoni mal-Awtorità tal-Ippjanar sabiex inħarġu permessi ta’ resatwr għall-Smoking Shed u l-faċċati kollha taż-żewġ binjiet prinċipali.

Min-naħa l-oħra, wara li ġġarraf parti mill-ħajt għoli li jdawwar il-peniżula ta’ Bighi fil-maltempata Helios (Frar 2023), bdew mill-ewwel diskussjonijiet u studju, flimkien ma’ Infrastructure Malta, sabiex ikunu jistgħu jsiru x-xogħlijiet neċessarji minnaħa tal-baħar sabiex ikun jista’ jerġa’ jinbena dan il-ħajt. Ta’ min isemmi li dan il-ħajt iġġarraf għaliex ċeda l-blat li kien jifforma għar naturali taħt dan il-ħajt.

Aħna determinati li nkomplu ninvestu fis-settur patrimonjali għax dan huwa dak li jagħti valur lilna l-Maltin. Huwa b’dan il-mod li nkomplu noħolqu prosperità ġdida għal soċjetà iktar b’saħħitha, għal Malta aħjar.

ROBERT ABELA: MA JISTAX IKOLLNA L-PAĊI DINJIJA MINGĦAJR IL-ĠUSTIZZJA

Waqt li indirizza s-Summit tal-Kunsill tal-Ewropa fl-Iżlanda din il-ġimgħa, il-Prim Ministru Robert Abela tenna li d-dinja ma tistax tgħix fil-paċi jekk ma jkunx hemm ġustizzja. “Ma jistax ikun hemm paċi mingħajr ġustizzja u l-ebda ġustizzja mingħajr sens ta’ responsabbiltà,” insista Dr Abela fis-summit tal-Kunsill tal-Ewropa, li kien biss ir-raba’ wieħed minn kemm ilu li twaqqaf fl-aħħar tas-snin 40.

Il-Prim Ministru Malti, li kien preżenti għassummit fost is-46 mexxej tal-pajjiżi mseħbin filKunsill tal-Ewropa, qal li dan tlaqqa’ fl-isfond ta’ sfidi internazzjonali bla preċedent.

Hu qal li dan hu “summit importanti ferm, fiċ-ċirkostanzi li għandna bħalissa, jiġifieri lGwerra bejn l-Ukrajna u r-Russja. Sfidi li mhumiex żgħar, jiġifieri qed nitkellmu dwar l-inflazzjoni u l-kwistjoni tal-prezzijiet tal-enerġija u l-fuels.”

Filwaqt li rrefera għall-fatt li l-Ewropa qed tiffaċċja gwerra fil-Lvant tagħha 74 sena wara lħolqien ta’ din l-organizzazzjoni Ewropea, il-Prim Ministru qal li s-Summit organizzat bejn it-Tlieta u l-Erbgħa li għaddew għaqqad lill-pajjiżi Ewropej favur l-Ukrajna u biex jinstabu soluzzjonijiet għal din il-kriżi.

“Ma jistax ikollna s-sliem mingħajr il-ġustizzja u ma jistax ikollna l-ġustizzja mingħajr sens ta’ responsabbiltà. Hu għalhekk li jeħtieġ li nkomplu nappoġġjaw lill-Ukrajna kemm hemm bżonn ħalli niżguraw li dawk kollha li huma responsabbli jagħtu kont ta’ għemilhom u li d-drittijiet tal-vittmi għall-verità, għall-ġustizzja u għall-kumpens jiġu ssodisfati.”

Il-Prim Ministru ffirma wkoll il-ftehim tal-Kun-

sill tal-Ewropa li jistabbilixxi r-Reġistru Internazzjonali tad-Danni kkawżati mill-aggressjoni fuq l-Ukrajna. Dan se jservi bħala dokumentazzjoni ta’ evidenza li jkun jista’ jintuża fil-futur biex tiġi żgurata r-responsabbiltà finanzjarja ta’ min qed iwettaq l-aggressjoni fl-Ukrajna u jsegwi r-riżoluzzjonijiet tal-Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda u tal-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa, li rrikonoxxew il-ħtieġa li jiġi stabbilit mekkaniżmu internazzjonali għarriparazzjoni ta’ danni minn atti internazzjonali illegali matul il-Gwerra fl-Ukrajna.

Bħall-kumplament talmexxejja fis-summit, Dr Abela indirizza d-dibattitu ġenerali fejn ukoll semma sfidi oħrajn li qiegħed jiffaċċja l-kontinent Ewropew, primarjament it-tibdil fil-klima u l-migrazzjoni.

u nnaqqsu kemm nistgħu t-tħarbit li tikkawża … dwar il-migrazzjoni, li dwarha rridu nsaħħu l-ġlieda tagħna kontra t-traffikar u l-kuntrabandu tal-migranti filwaqt li nsaħħu l-appoġġ tagħna lill-istati li qegħdin fuq quddiem nett kif ukoll lillpajjiżi tal-oriġini u tat-tranżitu,” qal il-Prim Ministru Malti lill-mexxejja l-oħrajn miġburin.

Abela qal li Malta hi ħerqana li aktar pajjiżi demokratiċi Ewropej jissieħbu bħala stati membri tal-UE.

Il-Prim Ministru jindirizza s-summit

tal-Kunsill tal-Ewropa

fl-Iżlanda, li kien biss ir-raba’ wieħed mindu twieldet din

Dwar tal-ewwel, hu qal li għandhom jiżdiedu l-isforzi biex nevitaw u ntaffu l-impatt tagħha, kif pajjiżna ilu jesprimi ruħu sa riċentement ukoll fil-Kunsill tas-Sigurtà tal-Ġnus Magħquda fejn ġie elett biex iservi sas-sena d-dieħla. B’rabta mal-kriżi tal-immigrazzjoni

l-organizzazzjoni

Dr Abela tkellem dwar it-tisħiħ tal-ġlieda kontra dawk li jittraffikaw il-persuni u aktar għajnuna lil dawk il-pajjiżi li jinsabu fuq il-periferiji tal-Unjoni Ewropea, bħalma hi Malta.

“Qed nitkellem dwar it-tibdil fil-klima, li dwarha rridu nżidu l-isforzi tagħna biex nipprevjenu

F’diskorsu wkoll semma l-valuri li tħaddan din l-organizzazzjoni Ewropea, fosthom il-ħarsien tad-drittijiet tal-bniedem, tad-demokrazija u tas-saltna tad-dritt, waqt li qal li dawn għandhom jiġu rispettati u protetti fost ilpajjiżi Ewropej.

Hu qal li “d-drittijiet tal-bniedem, id-demokrazija u s-saltna tad-dritt  huma l-valuri fundamentali li għaqqduna flimkien. Ejjew niżguraw li nibqgħu nirrispettawhom, nippromwovuhom u nipproteġuhom, filwaqt li nżommu dejjem quddiem għajnejna x’hemm fuq in-naħa l-oħra tal-frażi ‘qatt aktar’.”

F’kummenti lill-midja fi tmiem l-istess summit, il-Prim Ministru Malti stqarr li f’dawn l-aħħar għaxar snin, pajjiżna għamel passi ta’ ġġant, inkluż fil-qasam tal-ugwaljanza, waħda mill-valuri fundamentali ta’ din l-organizzazzjoni internazzjonali, flimkien mad-drittijiet tal-bniedem u s-sal-

tna tad-dritt, fost “Meta rġajt irrakkontajt na għaxar snin tal-ugwaljanza, tara si ta’ ġgant, bħal Konna lura ħafna fir-Rainbow Index

Il-Prim Ministru pajjiżna baqa’ l-ewwel za u osserva li, nhar l-istrateġija u l-Pjan għall-persuni LGBTIQ+.   “Hu għalhekk ja importanti u snin li ġejjin, fejn za għall-persuni strateġija li hija joni ċara ta’ fejn Qed nitkellmu wkoll qed jagħtu aktar naħdmu wkoll biex jadottaw anke minn fejn tidħol il-ħidma xi tkellimna wkoll sam tal-ugwaljanza,” indika li pajjiżna is-settur.

Il-Prim Ministru fil-kapitali Reykyavik, ta’ Ċipru Nikos Christodulides Maia Sandu, mal-Prim Pashinyan u ma’ baxxatriċi tal-Istati Magħquda.

IKOLLNA IL-ĠUSTIZZJA

fost oħrajn.

irrakkontajt minn fejn beda pajjiżilu u fejn jinsab illum fil-qasam tara kemm pajjiżna għamel pasbħal fit-twessigħ tad-drittijiet ċivili. ħafna f’dan is-settur u llum kburi li Index qegħdin l-ewwel,” hu qal.

Ministru sostna li, sena wara sena, l-ewwel f’dan l-indiċi tal-ugwaljannhar l-Erbgħa stess, il-Gvern nieda

l-Pjan ta’ Azzjoni għall-Ugwaljanza LGBTIQ+.

ukoll li llum nedejna l-istrateġiu pjan ta’ azzjoni għall-ħames

fejn jidħol il-qasam tal-ugwaljanLGBTIQ+. Fost l-oħrajn din hi meħtieġa, anke biex nagħtu viżfejn irridu mmorru fiż-żmien li ġej. wkoll dwar l-equality bills li se jkunu ugwaljanza lil kulħadd. Qegħdin biex koppji LGBTI jkunu jistgħu minn pajjiżi terzi u hemmhekk il-ħidma diplomatika, jiġifieri dak kien wkoll dwaru f’dan is-summit fil-qatal-ugwaljanza,” ikkonkluda Dr Abela, waqt li se jibqa’ miexi ’l quddiem f’dan

Ministru kellu diversi laqgħat bilaterali Reykyavik, fost l-oħrajn mal-President Christodulides u dik tal-Moldova

mal-Prim Ministru tal-Armenja Nikol ma’ Linda Thomas Greenfield, Amtal-Istati Uniti tal-Amerka għall-Ġnus

NAĦDMU LEJN PAĊI FOST IL-ĠNUS

Il-Ħamis li għadda kelli l-unur li nindirizza l-attività mtellgħa mill-Ambaxxata Palestinjana f’Malta sabiex jiġi kkommemorat il-75 anniversarju millAl Nakba.

X’inhi din il-kommemorazzjoni? L-14 ta’ Mejju 1948 jimmarka t-twaqqif talIstat ta’ Iżrael imma wkoll kien ifisser it-telfien ta’ art twelid il-Palestinjani. Fil-lingwa Għarbija “Nakba” tfisser “katastrofi”. B’referenza għall-kunflitt bejn Iżrael u l-Palestina din il-katastrofi tfisser it-telfien tal-art għall-Palestinjani kemm waqt u anki wara l-gwerra tal-1948. Huwa magħruf li kważi 800,000 Palestinjan kellhom jaħarbu jew kienu sfurzati sabiex jitilqu matul din il-gwerra. Sal-lum ħafna Palestinjani li huma mxerrda bħala refuġjati f’pajjiżi madwar id-dinja għadhom meqjusa bla titlu ta’ stat. Kien Yasser Arafat fl-1998 li stabbilixxa din il-ġurnata uffiċjali ta’ kommemorazzjoni għat-telfien ta’ art twelid il-Palestinjani.

Huwa ta’ sodisfazzjon li għall-ewwel darba fl-istorja, il-Ġnus Magħquda kkommemorat Nakba t-Tnejn li għadda ġewwa l-kwartieri tagħha fi New York hekk kif jitlob il-mandat tal-istess Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda li ngħata fit-30 ta’ Novembru 2022.

L-istudjużi tal-istorja jiġru wara l-fatti. Il-politiċi għandhom it-tendenza li jagħtu l-ħsibijiet tagħhom fuq dawn il-fatti. Bħala studjuża tal-istorja kif ukoll involuta direttament fl-attività politika jien inħoss li ngawdi ċertu vantaġġ għal perspettiva aktar wiesgħa sabiex nanalizza aħjar u noħloq bilanċ bejn il-fatti li jingħadu u l-interpretazzjoni politika tagħhom. Aktar minn hekk li tkun studjuża tal-istorja, involuta fil-politika u tkun soċjalista jagħtini l-konfort li b’wiċċi minn quddiem nipprattika l-prinċipji tiegħi. U f’dan il-kuntest, xi jgħidu dawn il-prinċipji? Kapitlu 2, Paragrafu 5 tal-Istatut tal-Partit Laburista jgħid: “Il-Partit Laburista jemmen li għandu jaħdem għall-paċi, stabbilità u kooperazzjoni fir-reġjun tal-Mediterran u jemmen fil-ħidma bejn il-popli biex ikun hemm avvanz tal-popli kollha madwar id-dinja”.

Malta sa mill-Indipendenza tagħha tradizzjonalment dejjem żammet relazzjoni qrib u ta’ ħbiberija mal-poplu

Palestinjan. Il-politika tal-Affarijiet Barranin ta’ Malta konsistentament tissapportja l-isforzi internazzjonali bil-għan li twassal għal soluzzjoni paċifika u negozjabbli sabiex jieqaf dan il-kunflitt u jiġi wkoll imwaqqaf Stat Palestinjan li jgħix maġenb l-Istat ta’ Iżrael fil-paċi u fis-sigurtà. Il-Partit Laburista jaqsam l-istess opinjoni u jissapportja l-istess sforzi.

Mit-tfulija tiegħi u sal-lum il-ġurnata trabbejt u kbirt nisma’ u nsegwi dan il-kunflitt fil-Lvant Nofsani. Diżgrazzjatament għadha sal-lum il-ġurnata l-aħbar barranija mill-aktar prominenti fil-bulettini tal-aħbarijiet. U dan inikkitli qalbi. Għaddew 75 sena u l-ebda progress tanġibbli sabiex jissolvew l-affarijiet qatt ma sar. Fl-opinjoni tiegħi u ta’ bosta huwa ċar li dawk li huma kuntenti għal xi raġuni jew oħra li s-sitwazzjoni kurrenti tibqa’ kif inhi, qed jagħmlu fiż-żgur li jibqa’ jirnexxilhom dan l-iskop. U dan huwa dnub.

Din il-parti tant sabiħa tad-dinja hija l-art qaddisa għat-tliet reliġjonijiet monoteisti li jemmnu fl-istess Alla wieħed, l-istess Alla li għażel din il-parti tad-dinja sabiex joħloq lill-bniedem u ċ-ċivilizzazzjoni. Dan hu dak li lkoll nemmnu fih jekk intix Kristjan, Musulman jew Lhudi. Naqbel sew ma’ dak li qalet Federica Mogherini, Eks Viċi President tal-Kummissjoni Ewropea: “Ġerusalemm mhix sempliċiment belt sabiħa, imma l-isfida hija li nuru li Ġerusalemm tista’ titgawda minn kulħadd fil-paċi u r-rispett.’’

Ikun għaqli li niftakru x’kien qal ilPerit Duminku Mintoff waqt in-negozjati li wasslu għall-iffirmar tal-Helsinki Final Act fl-1975 meta kien stqarr li: “Mingħajr paċi fil-Mediterran, qatt ma jista’ jkun hawn paċi fl-Ewropa.”

Din l-istqarrija għandna lkoll iżżommna fuq ponot subgħajna sabiex nibqgħu naħdmu bis-sħiħ għall-paċi, għax il-paċi ġġib il-libertà, l-istabbilità u l-prosperità, imma aktar minn hekk iġġib il-ferħ u l-imħabba, elementi li fl-opinjoni tiegħi huma l-aktar essenzjali għall-bniedem li qatt m’għandu jkun imċaħħad minnhom.

Il-politika tal-Affarijiet

Barranin ta’ Malta konsistentament tissapportja l-isforzi internazzjonali bil-għan li twassal għal soluzzjoni paċifika u negozjabbli

Sur Editur, Għall-estremiżmu u l-bombastiċità, ħadd ma jirbħilhom lil dawn il-qatta intamati. U jekk ma tridx, din il-ġimgħa bbrillaw fihom dawn. Kollox għaqad mal-pubblikazzjoni tar-rapport tal-isptarijiet. Imma anki sempliċement artiklu fuq il-gazzetta mħarbxa li għandhom, jagħtuh titlu qisu pajjiżna jinsab fit-tarf tal-abbiss.

Qrajt titlu bombastiku fil-gazzetta tagħhom, li ovvja sar bi skop biex ikabbru l-affarijiet ħalli jkomplu jitfgħu dawl ikrah fuq pajjiżhom stess. L-iskjavitù lura f’pajjiżna, qalulna. Naqbel magħhom, ta, għax jekk jibdew minn darhom stess, għandhom lil dak li jaħseb li huwa l-kap tagħhom li huwa biss skjav ta’ dawk li ħatfu l-partit tagħhom f’idejhom. Jien ma nafx kif iħalluh kap lil Bernard il-Grech, Sur Editur, u ma jitfgħux floku lil ħu Karol l-Aquilina, lil Robert. Dak li ma tgħaddix siegħa li ma joħroġx fit-toroq quddiem il-ġurnalisti u jiddetta lillistituzzjonijiet ta’ pajjiżna x’għandhom jagħmlu. U Alla jbierek, dan Robert l-Aquilina, ħu Karol, jippretendi li huwa Alla l-imbierek. Tliet persuni f’wieħed. L-Imħallef, il-Prosekutur u l-Prim Ġurat.

Għax jiftaħ ħalqu u ħlief jitlob għal-Laburisti biex jintefgħu l-ħabs qabel ikun hemm investigazzjoni ma jagħmilx. Raġel sew dan Robert l-Aquilina.

Dan l-istess wieħed li jitkaża li f’pajjiżna hawn litanija ta’ kazzati, ma hawnx libertà tal-espressjoni, li l-Gvern irid jagħlaq ħalq dawk li jikkritikawh, li l-Gvern ma jħallix lill-ġurnalisti jaħdmu. Imma mbagħad, biex ikun inkonsistenti bħall-partit li ħakem flimkien ma’ ħuh u xi erbgħa oħra, ma jixbax jitfaħ ħalqu u jgħid li ż-żikk irid, fuq kollox, fuq kulħadd – basta kontra tagħna, il-Laburisti.

Melda tiegħi din il-ġimgħa fakkritni li dawn, bil-maqlub, ma jlissnux kelma dwar xiex qed tiġi akkużata fl-Ewropa l-magħżula tagħhom, Roberta l-Metsola. Kont qed immexmex kustilja l-forn, demel niżżlithieli, għax kif qaltli hekk, jien u niġbed biċċa laħam minn bejn l-għadam, xraqt. Għad għandi griżmejja misluħin s’issa. Imma nsomma.

Issa dawn l-erbat ijiem li għaddew rajna xi jsarraf l-estremiżmu politiku a la l-partit tagħhom. Għemilhom fil-Parlament ta’ min jistmerru. U azzjonithom ukoll, Sur Editur. Madre tal-ħniena jibqgħu għaddejjin bit-tgħawwiġ tal-fatti. Hekk iridu jirbħu l-gvern dawn. Dejjem hekk nafhom.

Fiż-żmien kienu jgħajruna li min jivvota għalina jmur l-infern. Kien żmien li għext meta kellhom lill-Knisja pakkett wieħed mal-partit tagħhom. Meta mbagħad il-poplu fetaħ moħħu u tgħallem jirraġuna, ma baqgħux bil-knisja forċina tagħhom u qabdu tattika mnellħa u partiġjana, li jippruvaw iħawdu l-imħuħ bil-gideb u t-tgħawwiġ ta’ dak li huwa veru.

Erba’ qtates li huma l-istess nies li jmexxu tużżana għaqdiet. Għax qamu wkoll tal-Occupy Juices, immexxija mill-istess nies ta’ dawk li jsejħu lilhom infushom Repubblika, li jmexxu wkoll l-għaqda l-oħra tasSivil Sossy. U dawn tal-Occupy Juices talbu li terġa’ tinfetaħ l-inkjesta tal-Egrant, u tar-Repubblika jridu li l-Kummissarju jwarrab, u ħu Karol l-Aquilina jrid ma nafx kemm-il riżenja.

X’politika dik hux!

Imbagħad dawn il-qdusija miexja fuq l-art, ħadu donazzjoni minn xi ħadd li jbigħ il-passaporti, u għax din telgħet f’wiċċ l-ilma, qalu, qalu, għax qalu, li ma kinux jafu minn fejn kienet ġiet id-donazzjoni. U tawhielhom lura. U l-gazzetti li dejjem jaraw kif jgħattulhom xturhom, ħadu l-ispjegazzjoni banali li taw u għamluha fatt. And God Save King Charles and his side chick who became Queen Camumilla.

Ma jarawhx wiċċ Alla dawn, Sur Editur. Mhux billi kollhom stejjer talqaddisin fuq il-ġurnal patetiku li jħarbxu.

L-aqwa li reġgħu marru kollhom files u kaxxi l-qorti. Bħalma kien għamel Simon ‘it-tea boy’ Busuttil. Tiftakar, Sur Editur?

Għax il-partit tagħhom għamel bħal Repubblika u mar jagħmel rikors quddiem il-Maġistrat li qed tmexxi inkjesta dwar il-konċessjoni tal-isptarijiet. Din l-inkjesta kienet infetħet minn dawk li jsejħu lilhom infushom Repubblika u mhux darba u tnejn spiċċat f’nofs kontroversja. Politika tal-ħabba gozz. Għad-dieħla!

Segretarju tal-Eżekuttiv Nazzjonali tal-PL

CATHERINE FENECH

IT-TALKIES LURA FI ĠNIEN LAPARELLI

Cinema City, l-avveniment annwali ta’ wiri ta’ films fil-miftuħ, se jirritorna bejn il-5 u l-10 ta’ Ġunju li ġejjin fi Ġnien Laparelli, il-Belt Valletta. Dan ħabbru l-Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali Owen Bonnici meta kien qiegħed iniedi dan l-avveniment imtella’ mill-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta (VCA).

F’atmosfera partikolari taħt is-swar tal-kapitali, din is-sena ntgħażlu sitt films interessanti li jvarjaw fil-ġeneru biex jintwerew wieħed kull serata mingħajr ħlas. Fost dawn se jkun qed jixxandar il-film “Blood On The Crown”, li jittratta speċifikament waħda mill-aktar ġrajjiet storiċi f’pajjiżna, dik tasSette Giugno. Il-film, li jara s-sehem tal-atturi leġġendarji Harvey Keitel u Malcolm McDowell, inħadem f’pajjiżna u hu skedat li jintwera proprju fil-jum li fih infakkru dawn l-irvellijiet li seħħew fl-1919. L-għada se jintwera wkoll film ieħor Malti, “Merjen”.

“Dan l-avveniment jibni fuq l-impenn tagħna li niċċelebraw il-kultura fil-ġeneri diversi tagħha u nibqgħu nagħtu sostenn lill-artisti u, f’dan il-każ, lill-industrija tal-films. Kommessi li nkomplu nkabbru l-attivitajiet kulturali fil-Belt u f’diversi postijiet f’pajjiżna,” qal il-Ministru.

Iċ-Chairman tal-VCA Jason Micallef qal li l-aġenzija hi kommessa li tkompli bir-riġenerazzjoni ekonomika, soċjali

u kulturali tal-kapitali u Cinema City ikompli jibni fuq is-suċċess tal-Valletta Green Festival li sar ftit tal-jiem ilu.

L-edizzjoni ta’ din is-sena ta’ Cinema City tinkludi films b’temi varji li ġew magħżulin minn voluntieri wara li evalwaw numru ta’ films li jaqgħu taħt ġeneri differenti.

Il-films (bil-klassifikazzjoni tagħhom fil-parenteżi) se jintwerew fid-9:00 ta’ filgħaxija skont din l-iskeda:

5 ta’ Ġunju – Inglourious Basterds (18)

6 ta’ Ġunju – The Book of Life (U)

7 ta’ Ġunju – Blood on the Crown (12A)

8 ta’ Ġunju – Merjen (18)

9 ta’ Ġunju – Sideways (16)

mal-Partit Laburista

10 ta’ Ġunju – Back to the Future (U)

Il-biljetti jistgħu jinkisbu mill-VCA fi Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta, bilpreżentazzjoni tal-karta tal-identità u jitqassmu lil min japplika l-ewwel.

Għal aktar tagħrif żur is-sit elettroniku tal-VCA (vca.gov.mt) jew ibgħat email fuq info@vca.gov.mt.

www.partitlaburista.org

5160 2034 - €10

SMS fuq 50619275 - €11.65 (Niżżel isem, kunjom u ID tal-persuna)

L-attur ċelebri Harvey Keitel f’xena mill-film maħdum f’Malta dwar il-ġrajja tas-Sette Giugno

Il-ħames films l-oħrajn li se jkunu qegħdin jintwerew b’xejn fl-edizzjoni ta’ din is-sena ta’ Cinema City organizzata mill-aġenzija VCA fil-Belt Valletta

IN-NISA FL-ARTI MALTIJA

L-istorja tal-arti serviet biex issaħħaħ it-twemmin u l-valuri soċjali mifruxin, iżda kien xi snin ilu, bil-pubblikazzjoni ta’ kitbiet akkademiċi min-nisa storiċi tal-arti, li tqajmu mistoqsijiet fuq il-funzjoni tal-kultura viżiva vis-à-vis l-immaġni tan-nisa. Modi ġodda ta’ ħsieb dwar is-sessi u r-rappreżentanza wasslu għal suriet ġodda ta’ kif wieħed jarahom u jinterpretahom. Hekk kitbet Rose Lapira fi studju li kienet ippubblikat fl-1995.

Minn CHARLES B. SPITERI

Kif għandu wieħed iħares lejn l-immaġni bla għadd ta’ nisa Maltin li ġew prodotti minn tant artisti? Għandhom jitqiesu bħala sempliċiment mirja li jirriflettu fedelment lin-nisa bħala grupp soċjali? Jew jiżvelaw konnotazzjonijiet u tifsiriet speċifiċi li l-artisti, ħafna drabi inkonxjament, jirrappreżentaw fix-xogħol tagħhom?

Ikun eżerċizzju siewi li ma nibqgħux nevalwaw dawn ix-xbihat bħala xogħlijiet tal-arti biss, u nibdew nistaqsu fuq il-mod kif l-artisti jqiegħdu lin-nisa fl-arti li jkunu jridu joħolqu. Meta wieħed jirrifletti, jirriżulta li l-immaġnijiet tan-nisa spiss jipproduċu tifsiriet li jsaħħu l-miti kulturali, li huma rilevanti ħafna għas-soċjetà tagħna.

L-arti tal-passat turi soċjetà li kienet polarizzata fuq linji stretti tal-ġeneru. Id-dominju tal-mara kien id-dinja privata tal-familja. Hi ngħatat ir-responsabbiltà li tieħu ħsieb darha. Jekk ma tagħmilx dan ix-xogħol, ħajjitha kienet ristretta sew. L-ideal tal-femminilità kien definit minn immaġni tal-maternità u permezz ta’ attivitajiet bħall-ilbies, ir-rakkmu, il-bizzilla, eċċ., li kienu jitqiesu bħala xogħol naturali għan-nisa. Illum ukoll fadal xi wħud li għadhom jemmnu li l-intellett tal-mara jagħmilha aktar addattata għad-dettall milli għall-kreattività.

Aspetti fuq il-ħajja Maltija

Matul is-seklu 19 artisti, topografi u illustraturi, ipproduċew b’mod impenjattiv veduti ta’ Malta, li jwasslulna ħafna aspetti fuq il-ħajja fil-gżejjer, u indirettament fuq in-nisa Maltin. Bosta mill-illustrazzjonijiet juru d-diviżjoni tal-klassijiet soċjali u l-pożizzjoni tan-nisa fihom.

Għal darb’oħra sehem in-nisa kien ikun primarjament rappreżentat bħala omm; kemm jekk liebsa mċerċer, iddur bil-wild tagħha, solitarja, ħafja, kif

ukoll jekk liebsa ta’ sinjura f’xi karozzella akkumpanjata minn żewġha, qaddejja, kelb u tfal.

Meta l-attenzjoni tkun iffukata fuq il-ħwejjeġ, dan isir biex jiddeskrivu l-qagħda soċjali, l-identità, is-sinjurija bl-indħil ta’ żwieġhom.

Madankollu, f’dan iżżmien, il-Knisja kienet l-ewlenija fil-qasam ta’ opri artistiċi u arti sagra f’Malta.

Ħafna artisti rċevew kummissjonijiet biex jiżbgħu l-artali, iżejnu l-knejjes u ħwejjeġ oħra. Allura b’mod żbaljat, it-tendenza hi li hemm ftit immaġnijiet ta’ nisa qabel dan il-perjodu. Ironikament żviluppat qagħda fejn il-patrijarkiżmu kien prevalenti, fi żmien li kien hemm bosta sfidi għall-abbundanza ta’ xbihat femminili.

F’pajjiżna kellna u għad għandna kultura Marjana b’saħħitha u ġew esegwiti kwantità ta’ pitturi tal-Madonna. Dawn ix-xbihat ta’ nisa sbieħ, kollha differenti minn xulxin, jingħad li lkoll jirrappreżentaw lil Sidtna Marija.

Mudell ideali

Jekk l-artisti humiex ispirati reliġjożament jew le meta jipproduċu l-arti sagra, ħadd ma jista’ jgħid. Iżda żgur li seta’ jinstab mudell li jirrappreżenta s-sbuħija ideali, il-‘Mara Eterna’. Għax l-artisti huma bħas-sħaħar: jittrasformaw lil xi sieħba fi bniedma immortali, kemm jekk imqiegħda fuq is-sħab fl-għoli fis-sema bħala Madonna, u kemm jekk fuq irragħwa tal-mewġ bħala Venere. Jistgħu jittrattaw lil xi ħadd maħbub bħala oġġett, u konsegwentement, ħafna drabi jirregalawlha l-immortalità bi tpattija. Sadanittant, barra minn Malta, in-nies tal-klassi tannofs spiss talbu għal arti b’sentiment moralizzanti. Iżda l-ebda artist mhu indipendenti mill-prattiċi ekonomiċi, soċjali u kulturali li permezz tagħhom tiġi prodotta l-arti. Fil-bidu tas-seklu, u sewwasew fl-ewwel

nofs tas-snin 20, kien hemm domanda għal verżjonijiet romantiċizzati ta’ nies tal-post. Lebsin bl-addoċċ, ħafjin, iżda b’uċuħ radjanti, in-nisa tal-pajjiż ippropagaw il-leġġenda tal-folk sempliċi u b’saħħtu tal-pajjiż li jgħixu ħaġa waħda man-natura; foqra iżda kuntenti. Forsi wieħed kien saħansitra jħoss għira għall-mod ta’ ħajja tagħhom. Sadanittant, in-nisa tas-soċjetà komplew jitkellmu, jisimgħu l-mużika u qattgħu ħin fil-beraħ tal-kafetterija.

Bla faldetta

Xbejbiet sbieħ iġġiegħlu jippużaw b’mod konxju, lebsin il-faldetta, jew ħwejjeġ mill-agħar u mhux prattiċi ħafna, biex jissimbolizzaw ir-restrizzjonijiet li n-nisa kellhom jgħixu fil-passat. Meta l-mara Maltija waqfet tilbes il-faldetta, hi għam-

let l-ewwel pass biex tiddefinixxi mill-ġdid is-sehem tagħha fis-soċjetà. B’xi mod, dawn l-immaġnijiet jirriflettu x-xenqa taż-żminijiet għall-passat, għall-ġerarkiji definiti sew tal-qedem. Iżda xejn ma seta’ jwaqqaf il-bidla li bdiet isseħħ f’Malta. L-arloġġ ma setax jitreġġa’ lura. Wara l-gwerra l-ħajja inbidlet b’mod radikali. Iżda minkejja li kien avveniment daqshekk trawmatiku, ftit artisti Maltin ħassewhom inklinati li jikkummentaw fuqha. Normalment, il-pitturi u l-iskulturi tagħna mhumiex magħrufin għall-impenn soċjali tagħhom, jew li b’mod attiv jippromwovu bidla soċjali. Madankollu l-bidla seħħet u l-ħajja tan-nisa ma baqgħetx magħluqa daqs qabel.

Identità nazjonali

Fl-arti antika, in-nisa kienu

prinċipalment sinifikaturi tal-privileġġ u l-poter maskili. Iżda seħħet bidla meta l-artisti bdew ifittxu l-għeruq u ppruvaw joħolqu sens ta’ identità nazzjonali. Bil-mod, dan wassal għall-ħolqien ta’ tip differenti ta’ arti, li direttament jew indirettament, għandha t-tendenza li turi r-relazzjoni pjuttost kumplessa bejn is-sessi, li hi partikulari għall-gżejjer tagħna.

Fost affarijiet oħra, l-interess muri fi żminijiet preistoriċi rriżulta f’xi xogħlijiet mill-aktar kumplessi u tajbin, fejn il-mara hi s-suġġett ta’ rappreżentazzjoni. Dan qajla hu sorprendenti, meta wieħed iqis li l-ewwel immaġnijiet tan-nisa fil-gżejjer tagħna jibdew minn dawn iż-żminijiet.

L-importanza tal-Knisja

Sadanittant, il-Knisja tilfet ħafna mill-importan-

Kwadru ta’ Ġanni Vella li juri t-tieġ u l-knisja

za tagħha bħala patruna tal-arti, għalkemm għadha teżerċita influwenza konsiderevoli fuq is-soċjetà. Xi artisti jistgħu jkunu Ortodossi fl-istil ta’ ħajjithom, iżda l-maġġoranza mhumiex u jgħixu ħajja konvenzjonali mmexxija mill-morali Kattoliċi, kif minqux fl-immaġni tal-familja tradizzjonali. Il-mara tista’, xi drabi, tkun il-mudell tal-artist, iżda primarjament hi l-omm ta’ wlied l-artist.

Fl-arti Maltija, il-familja hi tema preżenti l-ħin kollu. Il-qawwa tal-faxxinu tan-nisa, sija bħala omm u dik li twelled, hi mfissra f’ħafna xbihat tan-nisa fi ħdan il-familja. Jaf ikun argumentat li dan jaqa’ fi ħdan il-mudell tas-soltu tal-identifikazzjoni sterjotipata b’attività kulturali. Iżda għalkemm dan jaf joħloq preġudizzju, hu faċli li wieħed jassumi hekk. Hu minnu li xi

xogħlijiet juru biss immaġni popolari tal-maternità, u mhux sorprendenti li l-kult tal-maternità hienja hi waħda mill-aktar espressjonijiet ovvji fir-rappreżentazzjoni tal-ideoloġija tal-familja.

Eroini sinifikanti

Iżda ħafna mill-immaġnijiet jiżvelaw xi ħaġa oħra lid-dinja tan-nisa, li tista’ tkun impenetrabbli, qawwija u intensa. L-istorja tagħna hi nieqsa mill-eroj iżda għandna eroini sinifikanti fil-kultura tagħna, li inevitabbilment żammew influwenza fuq l-immaġinazzjoni tal-artist u kkontribwew biex jipproduċu viżjoni unika tan-nisa.

Nikbru mdawrin bi statwi tal-karta jirrappreżentaw lil ‘Malta’. Ix-xbihat ta’ din il-mara sabiħa, li tiltaqa’ magħhom fil-festi, hi ħafna aktar minn allegori-

rwol dominanti għal eluf ta’ snin. L-alla tal-fertilità kienet preżenti 5,000 sena ilu, u għadha. F’Malta u Għawdex, l-arketip tal-alla l-kbira hu dejjem preżenti –simbolu tal-poteri tal-ħajja u tal-mewt.

L-artisti tagħna jirtu sfond kumpless li hu diffiċli li ma jkunx influwenzat. Konxjament jew inkonxjament, temozzjona l-immaġinazzjoni tagħhom fid-dehra tan-nisa u dan jispjega parti mix-xogħol tagħhom. Jista’ jkun parzjalment responsabbli għad-diversi stampi ta’ nisa tqal, ħafna drabi nisa tal-artisti, u għall-immaġni tal-Madonna tqila; suġġett li jseħħ fl-opra ta’ xi artisti. Għal xi wħud, il-Madonna tqila hi fi ħdan il-konvenzjoni tal-figuri tal-fertilità u l-ommijiet tad-dinja. Iżda l-artist ħoloq simbolu erojku ieħor billi għaqqad flimkien ix-xbihat ta’ Marija u d-dinja Omm, u saħħaħ aktar il-ħrafa tal-poter femminili.

In-nudiżmu fl-arti

Esej fuq ir-rappreżentazzjoni tan-nisa fl-arti trid tinkludi referenza għal tema importanti: in-nudo. Il-frankezza għas-sentiment sesswali mhi fl-ebda karatteristika tal-arti Maltija. Madanakollu, numru konsiderevoli ta’ artisti tagħna taw kontribut notevoli fil-qasam tan-nudo, xi wħud aħjar minn oħrajn. Ta’ min isemmi li f’wirja ddedikata lin-nudo, li fiha ħadu sehem il-biċċa l-kbira tal-artisti, kien hemm rispons wieħed biss minn artista mara, li waqt li pparteċipat, irrifjutat li turi nudo fix-xogħol tagħha, għax la qisitu bħala oġġett u lanqas spettaklu.

tiehmu mal-mudella, u t-tema ta’ spiss kienet suġġett għax-xogħol tagħhom. Flaħħar analiżi, l-arti kollha, anki dik erotika, titwieled fil-qasam tal-intellett u l-ġisem uman kumpless, raġel jew mara, u tagħti interpretazzjonijiet daqskemm ikun hemm telespettaturi. Xi artisti taw kontributi importanti f’dan il-qasam, u aktar iva milli le, in-nudo femminili fix-xogħol tagħhom, aktar milli jkunu eżempju ta’ arti falloċentrika, tkun sempliċiment ċelebrazzjoni kwieta tas-sesswalità femminili.

Ħafna mill-artisti nisa jaraw lilhom infushom u lil nisa oħrajn minn għajnejn l-irġiel. Pereżempju l-maternità minn artista mara jew tidher ispirata bl-istess mod bħal dik tar-raġel, inkella tmur fl-estrem l-ieħor billi tkun ħelwa, sentimentali, eċċ.; li huma kwalitajiet fl-arti femminili, mistennija minn udjenza maskili.

Fiż-żewġ każi, f’tentattiv li tkun aċċettata f’dik li hi tassumi li hi dinja tar-raġel, l-artista mara ħafna drabi ma tkunx veritiera għall-viżjoni interna tagħha bħala mara, u x-xogħol jaf ikun differenti minn dak ta’ raġel; li jista’ jkun aktar awtentiku f’dak li jaħseb, iħoss, jara u jagħmel.

Arti kkulurita

ja sterjotipata tar-rebħa kif rappreżentata f’xogħlijiet oħrajn tal-arti. Kburija, b’saħħitha u qawwija, ħakmet l-immaġinazzjoni tal-poplu tagħna u saret parti mill-kultura tagħna.

Iżda l-eroina l-aktar maħbuba tagħna hi Marija, li għadha tokkupa post speċjali fl-imħuħ u fil-qlub tal-biċċa l-kbira tan-nies. Ir-rebħiet storiċi marbutin ma’ isimha, il-festi ddedikati lilha, l-adozzjoni tal-isem fil-fonti tal-magħmudija u manifestazzjonijiet oħrajn, kollha jixhdu din ir-relazzjoni speċjali.

Rwol dominanti

Normalment, is-sistemi reliġjużi u ta’ simboli jiffukaw fuq immaġni maskili tad-divinità, iżda fil-gżejjer tagħna l-affarijiet kienu kemxejn differenti. Hawn, it-tema tal-fertilità kellha

Hu diffiċli li terġa’ tqiegħed in-nudo, maskili jew femminili, fil-konvenzjonijiet tal-arti moderna. Fi żminijiet postfemministi, in-nudo, bil-konnotazzjonijiet storiċi artistiċi kollha tiegħu, jitqies b’anakroniżmu. Iżda l-figura umana għarwiena żammet l-importanza tagħha fi żmienna, bħala mezz biex twassal kummenti qawwija dwar il-kundizzjoni umana.

Iffaċċjati minn volumi ta’ letteratura fuq is-suġġett, ċertu ammont ta’ xettiċiżmu b’saħħtu hu essenzjali. Skont il-fehma ta’ dak li jkun, l-immaġni ta’ mara għarwiena taf jimplika vulnerabbiltà sesswali min-naħa tal-mara, jew it-tirannija sesswali bl-irġiel bħala vittma. Ċertament ir-relazzjoni bejn l-artist u l-mudell hi msawra fl-enigma.

Ċelebrazzjoni tas-sesswalità

Għadd ta’ artisti ppruvaw jif-

Essenzjalment dak li normalment hu rappreżentat fl-arti hi l-esperjenza maskili tan-nisa. L-arti m’għandha l-ebda sess, iżda l-artisti għandhom. Żgur li f’dan il-qasam in-nisa jistgħu, mill-esperjenzi tagħhom bħala nisa, jipproduċu arti li hi kkulurita. Iridu jidħlu fil-fond filpsike tagħhom biex isibu l-femminilità minn ġewwa, b’mod differenti milli jħarsu lejha minn barra b’għajnejn ta’ sess ieħor. Naturalment hemm ix-xogħol okkażjonali li hu differenti. Fil-qasam taċ-ċeramika wieħed jiltaqa’ ma’ xogħol infurmat b’viżjoni intuwittiva ġenwina.

Tkun telfa kbira, kieku f’dan l-istadju, in-nisa kellhom jitilfu l-kuntatt mas-sinjali u s-simboli tal-kultura u s-soċjetà tagħna fl-ewforija tal-bidla u l-progress. Minflok tippromwovi mudelli arkajċi ta’ poter u awtorità maskili, l-arti maskili riċenti tagħna kienet aktar ċelebrazzjoni tal-poter u r-rieda femminili. Wasal iż-żmien li s-Sleeping Lady tqum, twarrab il-ħlewwa u t-telfa fil-ħsibijiet tagħha u ssir konxja tas-saħħa li għandha. Hu f’idejn il-mara li tieħu r-riedni f’idejha, ikun xi jkun, u tassumi r-responsabbiltajiet u d-dmirijiet kollha tagħha.

Pittura ‘nudo’ tal-artista Martina Mifsud

L-ARTI HIJA L-PASSJONI

BIL-FERĦ

Din il-ġimgħa ddeċidejt li nitkellem mal-artist Sonny Gatt, li fl-arti tiegħu juri passjoni, kulur u mħabba. Umli, seren u lest li jispjega kif sawwar l-arti li jesprimi l-emozzjonijiet tiegħu fiha, Sonny jisħaq li dan jagħtih sodisfazzjon f’ħajtu.

Xi tfisser l-arti għalik? Meta u kif intbaħt li għandek dan id-don?

Minn età vera żgħira, kont bdejt bl-ewwel biċċa arti billi għamilt skultura tal Madonna. Kien għadt kelli 6 snin. Dak iż-żmien missieri u ommi kienu qed jirranġaw il-bejt u kienu qed jagħmlu xi xogħol ta’ kostruzzjoni fid-dar u kont sibt biċċa ġebla, qbadt martell, turnavit u kuċċarina u skulturajt wiċċ il-Madonna fih. Ġietni spontanja li xtaqt nagħmilha dak il-ħin.

Kull Karnival li kont immur l-hena tiegħi nara s-sbuħija tal-karrijiet. Kien ikolli seba’ mitt sena biex nasal id-dar biex inkun nista’ npinġihom kollha bil-kuluri tagħhom

b’kollox, u komplejt għaddej

b’din l-imħabba li nibtet għal arti. Prattikament l-arti hija ħajti, tagħmilni dak li jien, mingħajr l-arti m’iniex Sonny.

Veru li l-arti tagħtik sodisfazzjoni? Kif? Spjegalna.

Bl-arti tħossok ħaj, tagħtik sens ta’ paċi u sodisfazzjoni l-iktar meta tkun wettaqt dak li kellek f’moħħok. Ifhimni, jiġuni ħafna ideat l-iktar billejl imbagħad, filgħodu nqum naħdem fuqhom u jekk

le hemm jibqgħu għaddejjin b’moħħi jberren. Tħossok seren meta tkun lestejt dak li jkollok f’moħħok jiġifieri għamilt dak li immaġinajt lestejtu u tarah lest quddiemek komplut. Tħossok seren u tgħid biċċa xogħol lesta u mwettqa.

Liema mezz jew materjal tħobb tuża biex twettaq l-immaġini artistika tiegħek f’oġġett tanġibbli?

Jien ġeneralment mitfugħ fuq

l-iskultura – konkos, ġibs u tafal iżda ilni ’l fuq minn 40 sena li kelli dan il-ħsieb u l-idea ta’ stil ta’ pittura f’moħħi li rnexxieli nwasslu issa waqt din l-esibizzjoni li tellajt.

Taħseb li n-nies japprezzawk kemm mistħoqq? U x’taħseb li hija l-idea tal-pubbliku Malti lejn l-arti?

Ifhimni, kultant mhijiex faċli. Għalkemm l-apprezzament għall-arti qiegħed jiżdied

Bl-arti tħossok ħaj, tagħtik sens ta’ paċi u sodisfazzjoni l-iktar meta tkun wettaqt dak li kellek f’moħħok.

Ifhimni, jiġuni ħafna ideat l-iktar billejl imbagħad, filgħodu nqum naħdem fuqhom u jekk le hemm

jibqgħu għaddejjin b’moħħi jberren

hawn Malta nemmen li għad baqgħalna ħafna. Hija kwistjoni ta’ kultura li ngħallmu u nrawmu lit-tfal minn età żgħira li x-xogħol tal-arti, l-artist għandu jiġi apprezzat u mhux jarawh bħala ħela ta’ ħin. Min-naħa tiegħi rajt ħafna nies li apprezzawni iżda kienu ftit nies li nkuraġġewni biex nkompli fuq il-linja tal-arti. Trid tkun int li tibqa’ tiġġieled għall-arti li tkun fik. U iva wieħed irid jifhem li biex tgħajjex familja bl-arti mhi faċli xejn b’mod speċjali hawn Malta li aħna żgħar. Nemmen u nistqarr li qed nara iktar żgħażagħ u tfal li qed japprezzaw l-arti, jistaqsu iktar u jinteressaw ruħhom u nieħu r-ruħ meta nara dan għaliex ngħid hemm futur għall-arti.

Liema hija l-aktar biċċa xogħol għal qalbek li għamilt sa issa? Spjegalna.

L-arti fi spazji pubbliċi jisimha “Humanity in Glory” li kienet biċċa xogħol ta’ portata kbira għaliex l-arti kienet mfass-

la fil-kobor u domt sentejn naħdimha, u meta taraha hemm – fir-roundabout tat-telgħa t’Alla u Ommu tgħid rnexxieli. Kont ilni noħlom li xi darba nagħmel biċċa xogħol ta l-arti barra u grandjuża u hija waħda mill-favoriti.

Din tissimbolizza l-ġlieda għall-eżistenza umana u kif il-bniedem, minkejja d-diżastri naturali, gwerer, pandemiji u terremoti, baqa’ għaddej jegħleb sfida wara l-oħra, u baqa’ rebbieħ u l-bniedem baqa’ jeżisti. Iżda jien dejjem kelli x-xewqa li nagħmel esibizzjoni. Esibizzjoni bi stil ġdid ta’ arti li fiha l-armonija arkitettonika tintrabat mażżmien u fl-istess ħin surrealista wkoll. B’hekk fi żmien il-pandemija ħdimt fuq 19-il kwadru fejn tellajt l-esibizzjoni tagħhom u huma esibiti

fil-Knisja l-qadima tas-Salvatur f’Ħal Lija. Hawnhekk jien ħloqt sinfonija ta’ arti b’hekk semmejtha “My Symphony”.

L-arti tagħtik kedded ukoll? Jew solliev biss?

Dażgur li l-arti tagħtik il-kedded. Ara ngħid għalija jien nkun naf li ħa nasal biex nagħmilha iżda xi kultant

Iżda jien dejjem kelli x-xewqa li nagħmel esibizzjoni.

Esibizzjoni bi stil ġdid ta’ arti li fiha l-armonija arkitettonika tintrabat maż-żmien u fl-istess ħin surrealista wkoll. B’hekk

fi żmien il-pandemija ħdimt fuq 19-il kwadru fejn tellajt

l-esibizzjoni tagħhom u huma esibiti fil-Knisja l-qadima

tas-Salvatur f’Ħal Lija

ikollok affarijiet li jmorrulek żmerċ. Eżempju tkun qed taħdem fuq skultura tat-tafal u l-għada minħabba t-temp tinżillek u jkollok flok tkompli fejn ħallejt tmur passi lura biex tirranġa dak li ġara waqt li kienet mgħottija. Affarijiet li jiġru u li trid ħafna sabar u xi drabi tkun trid tinsa ftit mill-biċċa li tkun qed tagħmel għax jaf tgħajjik taħdem ħafna sigħat kuljum fuqha u minflok tagħtik sodisfazzjoni ġġiegħlek tonfoħ tnejn!

Kif tixtieqhom iħarsu lejk in-

nies b’mod ġenerali vis-à-vis l-arti tiegħek?

Nixtieqhom jaraw nifs ġdid, ħaġa ġdida, ideat ġodda u kunċett ġdid tal-arti. Iva, nixtieq li nispira lil ħaddieħor biex joħloq u jara li hemm l-għatx għal ħolqien ta’ arti ġdida u li wieħed dejjem ikun uniku u differenti bl-arti li joħloq. Għandi ħafna għal qalbi l-bniedem u b’hekk indaħħal ħafna ilwiċċ simboliku. Għandi u ħloqt stil surrealist li dak li jkun jista’ jagħrafni mill-is-

til u jgħid dik il-biċċa xogħol hija ta’ Sonny!

Għandek dispjaċir f’dan il-qasam? Jew sodifsazzjon?

Le, dispjaċiri qatt. Xi drabi mhux kollox jimxi kif tkun ippjanajt imma fl-aħħar millaħħar l-importanti huwa li tasal. Nieħu sodisfazzjon

kbir meta nkun wettaqt dak li kelli f’moħħi u qed nikkomunikah lin-nies hemm barra. Almenu hekk naraha jien.

X’messaġġ tixtieq twassal

lill-pubbliku inġenerali.

L-arti hija ferm importani f’ħajjitna bħal kull ħaġa oħra, importanti li ndawru lilna nfusna bl-apprezzament lejn l-arti f’kull aspett tal-ħajja minn età żgħira sa età kbira. L-arti tagħtik r-ruħ u n-nifs li tara u taħseb b’moħħ miftuħ dwar diversi temi fil-ħajja. Għandna ħafna lejn xiex inħarsu.

Għandek xi proġetti oħra għall-futur qrib?

Qed naħdem fuq biċċa arti kbira – arti għal barra li tibqa’ installata fl-istess post. Bħalissa qiegħda fi stadju ta’ tafal u li jalla nlestiha biex tkun tista’ titgawda mill-pubbliku. Determinat li nagħmilha. Nittama wkoll li jkolli s-saħħa li naħdem fuq esibizzjoni oħra fis-snin li ġejjin.

CLAIRE TONNA KITBET KANZUNETTA ĠDIDA

WAQT PERJODU TWIL U KIEFER

Lill-personalità tal-lum, ili nafha ftit żmien mhux ħażin, u dejjem nafha tħobb il-mużika. Proprju dan l-aħħar sirt naf li ħarġet kanzunetta ġdida, waqt żmien mhux tant sabiħ li għaddiet minnu. Qed nirreferi għal Claire Tonna. Għandha 40 sena, u hija kantawtriċi. Bħala passatempi tħobb tikteb, tkanta, tgħum, timxi fin-natura u s-silenzju, tqatta’ ħin ta’ kwalità ma’ nies onesti u li jimlew ħajjithom b’dak li vera jagħmilhom kuntenti u ħajjin.

Tiddeskrivi lilha nnifisha bħala umana, onesta, ħajja, tipprova ssir persuna aħjar kuljum għall-benefiċċju tagħha u ta’ ħaddieħor. tagħżel li tkun u tiprova dejjem tkun verżjoni aħjar tagħha nnifisha.

Kanzunetta ġdida: Never Enough

Bdejt din l-intervista billi staqsejtha x’ispiraha sabiex tikteb u toħloq il-kanzunetta ġdida tagħha Never Enough . “ Never Enough

ktibtha fis-sena 2021 waqt li kont qed nirkupra minn operazzjoni fis-sinsla ta’ dahri, f’għonqi preċiżament. Kien perjodu twil u kiefer fiżikament, mentalment spiritwalment u emozzjonalment. Kont nikteb ħafna lejl u nhar biex nipprova nifhem x’ġabni f’din is-sitwazzjoni u kif irnexxieli nikser rukkel minn għonqi.

Irrealizzajt li apparti t-tqandil fiżiku u emozzjonali, tgħawwiġt ħafna f’ħajti biex inkun aċċettata u maħbuba, sintomi li ħafna minnhom jiġu minn trawmiet fit-tfulija. Bażikament tikber f’adulta, imma tibqa’ taħseb u taġixxi bl-uġigħ ta’ meta kont żgħira, gwidat minn

twemmin falz bħal eżempju

l-ħsieb ta’ ‘jien iebsa nkun maħbuba’. Never Enough

ktibtha bħala ittra lili nnifsi

f’dan iż-żmien; qisha qrara

fejn għedt lili nnifsi l-affarijiet li verament kelli bżonn ngħid u nisma’ mingħandi stess.

Never Enough tispjega kif l-imħabba ta’ ħaddieħor lejk

qatt mhi ser tkun biżżejjed jekk inti ma tagħtix valur lilek innifsek, jekk inti ma tħobbx lilek innifsek. L-imħabba ta’ ħadd mhi ser tfejqek jekk inti ma tgħożżx lilek innifsek u tfiq minn uġigħ tal-passat u tibni fik

verżjoni aħjar tiegħek innifsek għalik stess.”

Claire waqt din l-intervista qaltli li l-kanzunetta aktar ibbażatha dwarha biex sa ċertu punt issib il-paċi magħha nnifisha stess, u jekk jaf tkun ta’ ispirazzjoni

għal ħaddieħor, tant l-aħjar. Ħallejt f’idejha sabiex telabora aktar. “Id-diska iva ktibtha għalija, affarijiet li kelli bżonn ngħid lili nnifsi b’volum għoli. Però, iva jekk id-diska issa li tinsab hemm barra tista’ b’xi mod tgħin lil

Irrealizzajt li apparti t-tqandil fiżiku u emozzjonali, tgħawwiġt ħafna f’ħajti biex inkun aċċettata u maħbuba, sintomi li ħafna minnhom jiġu minn trawmiet fit-tfulija. Bażikament

tikber f’adulta, imma tibqa’ taħseb u taġixxi bl-uġigħ ta’ meta kont żgħira

nies oħra jiftakru jagħtu valur lilhom infushom u jaħdmu fuqhom infushom bi mħabba kbira, allura iva kuntenta li d-diska tinsab hemm tagħmel vokazzjoni tagħha lejn semmiegħa oħra.”

Il-mużika għaliha dejjem kienet il-ħoss ta’ dak li tħoss

Staqsejtha wkoll xi tfisser għaliha l-mużika, u b’liema mod iżżommha għaddejja. “Il-mużika għalija qatt ma kienet għażla, kienet dejjem il-ħoss ta’ dak li nħoss. Jekk nipprova ngħix mingħajr ma nesprimiha nimrad, kif ġieli mradt. Ilkliem u n-noti li nesprimi huma l-mod kif jien nista’ nieħu nifs aħjar, nisma’ dak li nħoss aħjar, u wkoll ngħid lili nnifsi dak li għandi bżonn nisma’ biex ikolli aktar kuraġġ u paċi miegħi nnifsi u mad-dinja li ngħix fiha, aktar milli żżommni għaddejja

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

SKEDA ONE

ma ngħaddix sewwa u sħiħa mingħajrha u mingħajr ma nesprimiha.”

Mistoqsija xi jdejjaqha filħajja b’mod ġenerali, Claire weġbitni: “Id-diżonestà - li n-nies ma jkunux onesti magħhom infushom u ma’ ħaddieħor, u jispiċċaw ma jeħdux deċiżjonijiet li vera jixtiequ u li fil-verità jistgħu jwassluhom għal aktar kuntentizza u ħajja ħafna aktar sabiħa.

L-egoiżmu - li n nies jinsew li l-umanità hi villaġġ wieħed u kulma nagħmlu jaffettwa lil ħaddieħor fit-tajjeb u fil-ħażin. Hu żmien fejn irridu naqsmu aktar u naħsbu b’sens ta’ komunità aktar milli b’egoiżmu għall-but biss; bla ma nikkunsidraw is-soċjetà kollha u d-dinja kollha wkoll. M’aħniex weħidna fid-dinja u dak li nagħmlu jaffettwa lil ħaddieħor. Il-ħela ta’ ħin, ħela ta’ riżorsi, ħela t’ambjent u ta’ spazju,

ħela ta’ kliem li jweġġa’ biss, il-ħela b’mod ġenerali kollha kemm hi ddejaqni,” stqarret miegħi.

Għall-benefiċċju tal-qarrejja, staqsejtha wkoll fejn nistgħu nisimgħu l-mużika tagħha. Qaltli li nistgħu nagħmlu dan minn fuq il-pjattaformi tal-mużika kollha bħal YouTube, Spotify, Apple Music u wkoll nistgħu nsegwu fuq Facebook u Instagram taħt l-isem Claire Tonna.

Fl-aħħar nett, stedintha tgħaddi messaġġ għall-qarrejja ta’ din il-gazzetta.

“Għalkemm ma nafx min intom naf li b’xi mod aħna lkoll familja waħda umana, mill-qalb nixtiqilkom ħafna mħabba f’dak li taħsbu, ħafna mħabba f’dak li tgħidu u ħafna mħabba f’dak li tagħmlu. Dik hi dejjem l-ikbar qawwa, l-imħabba; lejna nfusna u lejn kull ħlejqa madwarna.”

reċensjoni tal-ktieb

SEKONDA BEJN TNEJN

Fetaħ għajnejh, maħsud. Ħares lejn l-arloġġ u sabhom it-tlieta u nofs ta’ filgħodu. Kien għarqan xraba tant li l-flokk li bih kien rieqed kien imwaħħal miegħu. In-nifs kien maħtuf bħallikieku kien għadu kif ġera xi ġirja sew. Il-ħmar il-lejl li kien qajmu kien l-istess wieħed li kien ilu jippossedih minn mindu kien tfal. Dawwar saqajh minn fuq is-sodda u qam bil-mod biex ma jqajjimx lill-mara li kienet rieqda ħdejh. Daharha lejh, ma tniffsitx.

Neża’ l-flokk li kien jingħasar u ħa ieħor bl-amment minn ġol-kexxun mingħajr ma xegħel id-dawl. Imnalla kien hemm qamar mimli għax bid-dawl kiebi tiegħu dieħel mill-gallarija wrieh fejn kien sejjer mingħajr problemi. Ħareġ fl-indana mdallma u ħares lejn il-bieb li kien jagħti għall-kamra ta’ bintu, imbagħad lejn it-taraġ li kien jidher qisu nieżel f’abbiss bid-dlam li kien hemm. Tbissem u ftakar f’tifla ċkejkna f’waħda mill-istejjer li kienu jħobbu wliedu. Kienet staqsiet lill-Qattus liema triq kellha tagħżel. “Fejn tixtieq tmur?” kien weġibha l-Qattus. Meta hi wieġbet li ma kinitx taf, il-Qattus sostna li la ma tafx fejn sejra allura ma kienx jimporta liema triq tieħu. Dak il-ħin hu ma kellux dubju fejn ried imur għax kellu griżmejh nixfin għuda u kellu bżonn jixrob. Mingħajr ma xegħel, beda nieżel it-taraġ. Fid-dawra kważi ħadha għal isfel għax saqajh niżlet fuq xi ħaġa kbira mimlija suf. Kien il-kelb li kien iktar qisu lupu kemm fil-qies kif ukoll fid-dehra. “Għoddok waqqajtni, sabiħ!” qallu minn taħt l-ilsien. Dak ma tax kas; qam u niżel wara sidu. Fil-kċina xegħel id-dawl għax hemm żgur li ma kien se jtellef lil ħadd. Ferra’ tazza ilma minn ġol-friġġ u poġġa bilqiegħda mal-mejda. Bil-mod il-ħolma bdiet tielgħa fil-wiċċ u beda jaħseb fiha mill-ġdid.

Il-ħolma dejjem kienet tibda l-istess. Kien ikun qiegħed bilqiegħda fuq ix-xarabank li kienet twasslu

l-iskola. F’idejh kellu ġugarell ċkejken li kien tahulu missieru. Ma kienx xi ġugarell għali imma għalih kien ifisser ħafna. Kien tant ċkejken li kien jintilef fil-pala ta’ idu: tank tal-gwerra miżbugħ aħdar lewn iż-żebbuġ bi ftit iswed ’l hawn u ’l hinn. Minnufih, wieħed tifel, li kien jaqbad spiss miegħu, ħatafulu u beda jiddieħek bih.

“Hawn x’għandek? Jaqq! Dan x’inhu? Kemm hu ikrah!” F’daqqa waħda, qabad il-ġugarell u waddbu barra mit-tieqa tax-xarabank li kienet fi triqtha minn tas-Sliema għal Birżebbuġa. Didier, li kien ilu wisq jaqla’ mingħand dan it-tifel u sħabu, sibel. Qam minn postu u qabad lit-tifel mill-kaxxa ta’ sidru u sabbtu man-naħa l-oħra tax-xarabank.

F’dak il-waqt kien jara lit-tfal l-oħra ta’ fuq ix-xarabank iqumu u jinbidlu fi xjaten. Imbagħad kien jarahom iduru miegħu u jibdew iqattgħu fih. F’dak il-mument kien jistenbaħ b’qalbu tħabbat u l-għaraq ixoqq għalih. Fis-sigurtà tal-kċina, bilkelb imgeddes ma’ saqajh, ma kienx jintrikeb bilbiża’ kif kien meta kien tfajjel, imma f’dik il-ħemda, il-memorja ħaditu lura għal dak iż-żmien u ntilef fil-ħsibijiet.

Meta kien żgħir kien xi ftit mibrum, anzi stajt tgħidlu oħxon. Minħabba f’hekk kien spiss isib ruħu fil-mira ta’ erbat itfal ikbar minnu li ma kinux isibu divertita isbaħ milli jaqbdu miegħu. Ftakar kif kien iħossu, tifel żgħir wieqaf quddiem l-istaffa tax-xarabank li kienet tkun qed tistennieh biex twasslu lura d-dar wara l-iskola. Ħass l-għaraq ixoqq għalih bilbiża’. Kuljum preċett kien jaqla’ ikla tgħajjir u ġieli xi daqqtejn ukoll fi triqtu mill-iskola lejn id dar. “Boċċuuuu!” kienu jgħajtu b’ħanġra daqsxiex. Kien ibaxxi rasu, forsi xi darba jiddejqu, imma sfortunatament bil-kontra kien jiġri. Daqqa jiġbdulu l-basket u jbattluhulu mal-art. Daqqa jaqbduh be-

Mistoqsija: X’kien il-ħin li fih il-protagonist qam maħsud?

jniethom u jġebbduh minn hemm għal hawn. Ġieli kienu jwaħħlulu xi daqqtejn bil-pala ta’ idhom biex ma jitbenġilx – imma hu kien iweġġa’ xorta waħda, u mhux ftit.

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb SEKONDA BEJN TNEJN. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 28 ta’ Mejju. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi. Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb MADAME ORTENSJA PASKWALINA DE ROHAN hija:

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Liema kapitlu ġie emendat f’Diċembru li għadda b’rabta mal-kiri tar-raba’?

Isem:

Numru tat-telefown:

Tweġiba:

Indirizz:

K. CIANTAR - MOSTA

THE BEAST OF BIRKENSHAW

Peter Manuel ifittex ħajja kriminali

Peter Manuel kien qattiel tal-massa ta’ dixxendenza Skoċċiża u Amerikana. Hu nstab ħati għall-qtil ta’ seba’ persuni f’Lanarkshire u fin-naħa t’isfel tal-Iskozja. Manuel wettaq id-delitti bejn l-1956 u l-1958, sal-arrest tiegħu. Huwa maħsub li apparti dawn is-seba’ vittmi, Manuel qatel tnejn oħra. Tal-atti kriminali tiegħu, Manuel weħel il-piena kapitali u ngħata l-forka f’Barlinnie Prison fi Glasgow, fl-Iskozja. Hu kien qabel talaħħar li ngħata l-forka f’dan il-ħabs. Min kien Peter Manuel

Peter Manuel twieled fit-13 ta’ Marzu tal-1927 lil ġenituri Skoċċiżi fi New York City, fl-Istati Uniti. Familtu kienu emigraw lejn l-Istati Uniti għal ħajja aħjar iżda rritornaw l-Iskozja fl-1932 minħabba s-sitwazzjoni ekonomika li ġabet magħha l-Wall Street Crash. Lura f’Birkenshaw, fir-reġjun ta’ Lanarkshire, Manuel sabha diffiċli biex jintegra ma’ tfal tamparu minħabba li kellu aċċent Amerikan. Hu kien spiċċa fil-mira taż-żufjett matul tfulitu u l-ħajja kriminali tiegħu bdiet fl-età bikrija ta’ għaxar snin.

Manuel kien magħruf mal-pulizija fuq dħul fi proprjetajiet privati u fuq serq. Meta kellu 15-il sena, hu daħal f’dar ta’ waħda mara, sabha fis-sodda u taha diversi daqqiet b’martell. Sakemm għalaq 16-il sena, Manuel wettaq diversi attakki sesswali li wassluh għal disa’ snin ħabs f’Peterhead Prison. Manuel reġa’ weħel sentenza oħra ta’ ħabs wara li nstab ħati bi stupru qabel beda jwettaq id-delitti fl-1956.

Id-delitti

L-ewwel vittma ta’ Manuel kienet Anne Kneilands ta’ 17-il sena. Fit-2 ta’ Jannar tal-1956, Kneilands kienet miexja fil-korsa tal-golf ta’ East Kilbride meta bdiet tiġi segwita minn Manuel. Kneilands ġiet stuprata u nqatlet b’diversi daqqiet ta’ ħadida. Manuel kien ġie interrogat mill-pulizija iżda ma ġiex arrestat għax missieru qal li kien miegħu. Minkejja dan, Manuel ammetta li qatel lil Kneilands meta ġie arrestat fl-1958 iżda xorta waħda ma nstabx ħati għall-qtil tagħha minħabba nuqqas ta’ evidenza.

It-tliet vittmi li jmiss kienu membri tal-istess familja: Marion Watt ta’ 45 sena, bintha Vivienne Watt ta’ 16-il sena u oħt ir-raġel ta’ Marion, Margaret Brown ta’ 41 sena. Huma nstabu mejtin fis-sodda tagħhom b’tiri ta’ arma tan-nar f’rashom fis-17 ta’ Settembru tal-1956. Għall-bidu, il-pulizija ħasbu li r-raġel ta’ Marion kien il-qattiel minħabba l-fatt li mar iqatta’ xi jiem jistad qabel ma nqatlu tliet membri minn familtu.

Kien maħsub li r-raġel ta’ Marion, William, saq 90 mil minn Ardrishaig

finha.

Manuel kien magħruf mal-pulizija

fuq dħul fi proprjetajiet privati u fuq serq.

Meta kellu 15-il sena, hu daħal f’dar ta’ waħda mara, sabha fis-sodda u taha diversi daqqiet b’martell. Sakemm għalaq 16-il sena, Manuel wettaq diversi attakki sesswali

matul il-lejl, qatel lil martu, bintu u oħtu u saq lura. Id-dell ikrah kompla jaqa’ fuqu hekk kif tnejn min-nies qalu li rawh fuq il-lanċa u fit-triq. Dawn iżżewġ xhieda għarfuh waqt l-identifikazzjoni fl-għassa u kien għalhekk li William Watt inżamm arrestat u tqiegħed f’Barlinnie Prison. Wara xahrejn, Watt inħeles għax il-pulizija ma sabu l-ebda raġuni għalfejn Watt seta’ qatel lit-tliet membri ta’ familtu u wieħed mix-xhieda ma setax jiftakar x’karozza kien qiegħed isuq Watt. Minkejja li nħeles mill-arrest, hu xorta baqa’ s-suspettat ewlieni sa kemm seħħ il-qtil tal-aħħar tliet vittmi, dak tal-familja Smart. Kien hawn li l-pulizija bdew jemmnu li qed iħabbtu wiċċhom ma’ qattiel tal-massa.

Il-vittma li jmiss kienet Sydney Dunn ta’ 36 sena. Dunn kienet taħdem bħala xufiera tat-taxi u waqt li kienet xogħol nhar it-8 ta’ Diċembru tal1957, hi nqatlet b’tiri ta’ arma tan-nar. Manuel instab ħati għall-qtil ta’ Dunn 17-il jum wara li ngħata l-forka hekk kif instabet buttuna fit-taxi ta’ Dunn li kienet taqbel ma’ waħda mill-ġkieket tiegħu. Minkejja din l-evidenza, xorta hemm dubju jekk kienx Manuel il-qattiel ta’ Dunn.

Fit-28 ta’ Diċembru tal-1957, Isabelle Cooke, li kellha 17-il sena, għosfrot wara li kienet sejra ballu f’Uddingston Grammar School. Manuel segwieha, stupraha, fgaha u wara difinha f’għalqa. Wara l-arrest tiegħu, hu ħa lill-pulizija fuq il-post fejn di-

L-aħħar tliet vittmi ta’ Manuel kienu Peter ta’ 45 sena, Doris ta’ 42 sena u binhom Michael Smart ta’ għaxar snin. Dawn it-tlieta kienu fiddar tagħhom f’Uddingston fis-sigħat bikrin tal-ewwel ta’ Jannar tal-1958. Wara li qatilhom, Manuel qatta’ kważi ġimgħa fid-dar tagħhom, fejn qagħad jiekol u jitma’ lill-qattus tal-familja. Qabel telaq, Manuel seraq xi karti tal-flus u l-karozza tal-familja Smart. Li ma kienx jaf Manuel kien li l-flus li seraq kienu ġodda u għalhekk setgħu jiġu traċċati hekk kif jintużaw.

L-arrest

Sar magħruf li Manuel beda jħallas għax-xorb fil-barijiet bil-flus li seraq mingħand Peter Smart. Kien għalhekk li fl-14 ta’ Jannar tal-1958, il-pulizija marru fir-residenza tiegħu u akkużawh bil-qtil tal-familja Smart. Għall-bidu beda jiċħad iżda mal-ħin ammetta li qatel tmienja min-nies, iżda ma semmiex li qatel lil Dunn.

Waqt il-ġuri, Manuel iddefenda lilu nnifsu u qal li ammetta li qatel għax issikkawh il-pulizija. Manuel ma nstabx ħati għall-qtil ta’ Kneilands u ta’ Dunn iżda nstab ħati għall-omiċidji l-oħrajn, fejn weħel il-piena kapitali. Manuel ingħata l-forka fil-11 ta’ Lulju tal-1958 f’Barlinnie Prison mill-bojja Harry Allen.

Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

GĦAQQAD IL-KAXXI

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Isem:

Indirizz:

TISLIBA 487

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella. Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

S.CAUCHI - RABAT

MIMDUDIN:

1. Kompli l-qawl: Ħadd ma jara

ħotobtu għax jaqa’ u jmut ...(5)

4. Lixx? (4)

7,19. Bejgħ (5)

9,13. Isir qabel

WEQFIN:

1,17. Karrotta (9)

2,11. Tippompja (5)

3,5. Kunjom (6)

5. Ara 3

6. Kunjom (3)

iż-żwieġ? (6)

10. Tip ta’ kejk? (6)

12. Satal (6)

16. Di Janeiro (3)

18. Il-vokali minbarra E, O u U (1,1)

19. Ara 7

8. Reċta (9)

11. Ara 2

12,22. Issajjar fiha (5)

13. Ara 9

14. Tqajjem mil-mewt (6)

20. Kemm jiswa (5)

21. Joqgħod qrib (3)

23. Jekk imissu miegħek iweġġgħuk (4)

15. Triq (6)

17. Ara 1 wieqfa

21. Newwel (3)

22. Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA

MIMDUDIN: 1.Minnu, 4,11.Mistra, 7,19.Rtabu, 9,13.Djarju, 10.Teżori, 12.Żarrat, 16.MEA, 18,17.Jiena, 20.Tumur, 21.AAR, 23.Ibni, 24.Insib

WEQFIN: 1.Mudlam, Nta, 3,21 wieqfa. Urtati, 5.Ivo, 6.Twi, 8.Terrimoti, 12,22. Żaren, 14.Tarsus, 15.Ħuttab

24. Serja? (5)

TLIET KAPTANI AGĦAR MINN TNEJN

Editorjal

Tal-Partit Nazzjonalista jitqanżħu biex ikunu relevanti fis-soċjetà, waqt li jipprovaw jagħtu l-impressjoni li huma alternattiva serja u iżjed kredibbli millGvern Laburista mmexxi millPrim Ministru Robert Abela. Imma, jagħmlu x’jagħmlu, xorta jibqgħu ma jikkonvinċux … u bir-raġun!

Il-frustrazzjoni tagħhom, li jesprimuha fir-rabja, l-għajjat, it-tisbit tas-saqajn u anke ttheddid, ukoll tikxifhom ta’ prużuntużi li huma u jippretendu li kulħadd jaqbel magħhom. Dak jikkonferma mill-ġdid kif għadhom iqisu lilhom infushom superjuri għall-kumplament bħal meta kienu għadhom fil-poter, avolja llum fl-Oppożizzjoni.

B’hekk ukoll jibqgħu jogħdsu iżjed ’l isfel fil-ħama.

Għandna Oppożizzjoni, b’iżjed minn Kap wieħed, li tinqabad tigdeb u tivvinta sfaċċatament … iżjed minn hekk mhu qed tipproponi xejn sew u ma taspira l-ebda interess, inkluż fuq temi nazzjonali, kif inhu l-każ tal-isptarijiet

Il-poplu jagħraf, eżatt bħal għaxar snin ilu, li l-interessi ta’ dawk fit-tmexxija tal-Partit Nazzjonalista mhumiex nazzjonali u, b’Partit maqsum fejn kulħadd jiġbed għall-interessi individwali, ma jistgħu qatt jentużjażmaw lil xi ħadd biex jagħtihom il-fiduċja.

In-nies tibqa’ tirrikonoxxihom dejjem iżjed kemm minn kliemhom u, iżjed minn hekk,

minn azzjonijiethom.

B’iżjed kaptani milli uffiċjali, il-PN mhux kapaċi jimxi hu fittriq it-tajba, aħseb u ara kemm jista’ jmexxi aħjar lill-pajjiż milli hu llum.

Għax kif jgħallimna l-għerf ta’ missirijietna, l-ebda bastiment ma jista’ qatt jimxi b’żewġ kaptani, wisq aktar bi tlieta. Il-PN illum għandu lil Bernard Grech fir-rwol uffiċjali, Adrian Delia fl-istess livell daqsu (jekk mhux aktar) u l-establishment li jiġbed l-ispag kollu.

Anke kwistjoni bħal dik talkonċessjoni tat-tliet sptarijiet, li ġiet imħassra mill-Qorti, tikxifhom ta’ li huma, kif ġara din il-ġimgħa bil-pubblikazzjoni ta’ rapport ieħor relatat mill-Awditur Ġenerali.

Dan tal-aħħar wera bil-fatti li, kontra kull argument li qajjem il-PN sa minn Frar li għadda, mhux biss il-Gvern u l-Prim Ministru aġixxew bl-aħjar mod fil-konfront ta’ Steward Healthcare u s-servizzi tas-saħħa li l-kumpanija kienet qed tmexxi, iżda kixef ukoll il-gideb kollu u t-tgħawwiġ tal-fatti mid-Dar Ċentrali. Apparti wkoll l-ogħla livell ta’ arroganza li ġġegħelhom jippersistu fl-istess linja.

Ir-rapport tal-Uffiċċju Nazzjonali tal-Verifika (NAO), fost l-oħrajn, jisħaq li, f’din il-kwistjoni, la l-Prim Ministru, la d-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne u lanqas il-Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol Clyde Caruana ma kellhom xi responsabbiltà xi jġorru.

Dan kompletament bil-maqlub tad-denunzja mressqa millOppożizzjoni fl-aħħar jiem biex l-istess Abela, Fearne u Caruana jiġu investigati, inkriminati u anke mitfugħin il-ħabs f’dan ir-rigward.

L-istess rapport ukoll jifqa’ l-gidba minfuħa minn Grech & Co. li l-€400 miljun, li l-Gvern ħallas lil Steward Healthcare, ma jinkludux il-pagi tat-tobba, tal-infermieri u ta’ kull impjegat ieħor fl-Isptar t’Għawdex u l-Isptar Karin Grech. L-NAO jgħid ċar u tond li mill-€456 miljun hemm ftit inqas minn €200 miljun f’salarji. Minbarra hekk kien hemm investimenti oħra bħall-bini tal-Iskola Medika ta’ Barts, fost l-oħrajn. U mhux kif ilhom itambru tal-PN.

Fl-aħħar jiem ukoll skoprejna li, fl-istess waqt li fassal l-istess denunzja u ppontifika

li għandha tissokta, id-Deputat Nazzjonalista Joe Giglio qed jiddefendi lil xi ħadd li qed jiġi indagat f’inkjesta maġisterjali fuq l-istess suġġett.

Għandna Oppożizzjoni, b’iżjed minn Kap wieħed, li mhu qed tipproponi u lanqas taspira xejn sew, inkluż fuq temi ta’ interess nazzjonali. Agħar minn hekk tkompli tniżżel il-politika tagħha fl-iżjed livelli baxxi bl-uniku skop li trażżan il-mixja progressiva tal-pajjiż.

Dan kollu kompla jbiegħed il-possibbiltà li pajjiżna xi darba jkollu alternattiva serja u denja. Bil-maqlub, il-Gvern jibqa’ joffri l-aħjar soluzzjonijiet kull fejn hemm l-isfidi, mingħajr ma jitfa’ piżijiet żejda u esaġerati fuq il-familji u n-negozji, kif kien kapaċi jagħmel il-PN sal-2013.

Taħt il-gwida tal-Prim Ministru Robert Abela u bl-appoġġ qawwi tal-poplu, dan il-Gvern se jibqa’ jmexxi lil pajjiżna ’l quddiem. Kif diġà għamel, se jibqa’ jimxi lejn is-suċċess u jkun ta’ eżempju anke f’livell internazzjonali, għax mhux biss għandu fiduċja fil-Maltin u fl-Għawdxin, iżda wkoll jemmen bis-sħiħ fil-potenzjal tal-gżejjer tagħna.