Community Art Brabant - een slimme, effectieve en doelgerichte aanpak van buurtcultuur

Je wereld leuker, prettiger of beter leefbaar maken‌ ‌ doe je samen met een kunstenaar of social designer gereedschappen voor een slimme, effectieve en doelgerichte aanpak van buurtcultuur.

De Familiemachine door AnnetWerk

Met de creatieve kracht van een kunstenaar kunnen mensen weer actief worden.

Ontmoetingen tussen buren die elkaar amper kennen kunnen ontstaan en de wijk wordt een fijnere plek voor iedereen.

Hartstikke ambitieus natuurlijk, maar hoe bereik je zoiets? In dit boekje geven we je een aantal gereedschappen voor een slimme, effectieve en doelgerichte aanpak.

Start elk project met een goede basis‌.. ...en stel jezelf bij elk begin de volgende vier vragen: Wat willen we veranderen?

Op welke manier biedt kunst hier een oplossing of antwoord voor?

Welke partijen (kunstenaars, maatschappelijke organisaties, burgers) hebben we daarbij nodig?

Wat levert deze aanpak op?

Per vraag hebben we kort de achtergronden, inspirerende voorbeelden, praktische tips en links voor je op een rij gezet. Zo kun je meteen aan de slag. Meer informatie over de voorbeeldprojecten in dit boekje vind je op communityartbrabant.nl.

Succes!

Wat willen we veranderen?

Dit moet anders! Je ziet iets, je hoort iets, je merkt iets‌ Goede voorbereiding maakt je project beter. Neem dus eerst voldoende tijd voor een uitgebreide analyse van de maatschappelijke vraag: Wat is het probleem?

Waarom is dit een probleem?

Voor wie is dit een probleem?

Hoe ziet de ideale situatie eruit?

Tip: De doelgroep en de vraag achter de vraag Wat is nu het echte probleem? Is dat het zwerfafval, de geluidsoverlast, de hangjongeren, of speelt er iets anders?

De zogenaamde vraag achter de vraag haal je bij de doelgroep. Maak je de rol en de invloed van de deelnemers groter, dan is de kans ook dat je de echte vraag boven water haalt (en dus kunt aanpakken) groter. Zorg dat de vraagstelling vanuit hen komt.

Maatschappelijke thema’s Grotere maatschappelijke vragen werken door op lokaal niveau: Klimaatverandering

wateroverlast

Oorlogen

opvang statushouders

migratie

Economische crisis

(verborgen) armoede

Vergrijzing

eenzaamheid, complexe zorg door langer thuis

Groeiende ongelijkheid

polarisatie, burenruzies

“Vanaf het moment dat iemand noodgedwongen onderkomen zoekt op een camping, begint een neergaande spiraal. Het beeld dat media schetsen doet geen recht aan de situatie van het overgrote deel van de campingbewoners.�

Klaas Burger

Academie voor Beeldvorming

Camping Kafka van Academie voor Beeldvorming

Zijn recreatieparken broeinesten van criminaliteit of is er meer aan de hand?

De Familiemachine van AnnetWerkt

Wat is de betekenis van familie ook eens op... in kijk de participatiesamenleving?

Tip: Maatschappelijke hulptroepen Zorg voor maatschappelijke expertise in je team door een maatschappelijke partner te betrekken. Zij zijn vaak - vanuit een andere invalshoek dan de deelnemers zelf - goed op de hoogte van de dynamiek in een buurt of wijk. Denk hierbij aan een buurtcentrum, een huisartsenpost, een religieuze organisatie of een sportclub.

Kijk ook eens op... socialevraagstukken.nl waarstaatjegemeente.nl kwetsbaarbrabant.nl

Op welke manier biedt kunst een oplossing of antwoord?

Het is duidelijk wat het probleem is en wat je wil aanpakken. Bepaal het artistiek antwoord. Hoe krijgt het project artistiek vorm en hoe draagt dit bij aan de maatschappelijke vraag?

Tip: Kies de juiste kunstenaar of social designer Niet de kunstenaar en zijn kunst staan centraal maar de ontwikkeling van de buurt of deelnemers. Een geschikte kunstenaar stimuleert de creativiteit van deelnemers en begeleidt het proces. Tegelijk blijft de kwaliteit van de kunst belangrijk, dat prikkelt de verbeelding en stimuleert het gevoel van trots.

Tip: Kies een slimme aanpak Zorg dat je flexibel bent: houd voldoende ruimte voor (veranderende) behoeften van deelnemers en zorg dat je meegaat met wat er in de praktijk gebeurt en ontstaat.

Bedenk vooraf hoe je dat doet: beschrijf welke methodes je inzet om bijvoorbeeld mensen te betrekken. Denk hierbij aan samen een kopje koffie drinken, organiseer een minifestival of doe iets onverwachts.

Tip: Zorg voor plezier in het project.

Door plezier in het project doen alle mensen mee!

Samen dingen doen, zien en ervaren is vaak het leukst.

Woensel Supertoll van Tijs Rooijakkers, uitgevoerd i.s.m. Tante Netty en Fresku

Waar zit de energie van de buurt en hoe maak je de drijfveren, doelen en ambities van de bewoners zichtbaar?

Straatfiets van Tilburg Cowboys

Hoe kan de pakketbezorger zorgen voor meer binding in de buurt? Bewoners zetten samen een fiets in elkaar en zorgen voor onderhoud, beheer en gezamenlijk gebruik.

“Ik wil dat mijn kunst zorgt dat mensen op een andere manier naar bestaande systemen kijken. Dat die ogen nét een stukje verder opengaan.”

Sander van Bussel, Tilburg Cowboys

“Deelnemers moeten het niet voor mij doen, ze moeten voelen dat ze zelf iets te winnen hebben. Het is een avontuur.�

Jetse Batelaan maakte Bonte Avond van Bodybuilders met een hechte groep Rotterdamse kickboksers

Welke partijen heb ik nodig?

Het project krijgt steeds verder vorm: je weet wat je doel is en het is duidelijk hoe kunst daaraan kan bijdragen. De volgende stap is om te bepalen wie je daarvoor nodig hebt: wat zijn de relevante partijen en personen die iets te maken hebben met het thema?

Co-creatie en gelijkwaardigheid Alle partijen en personen hebben een belang, maar ze zijn ook een deel van de oplossing. Vanuit co-creatie en gelijkwaardigheid krijg je jouw project in beweging: Laat bewoners het project mee uitvoeren en gebruik hun praktijkervaring - dat zorgt voor betrokkenheid.

Betrek lokale instellingen en organisaties bij je project voor borging en continuĂŻteit op de lange termijn.

Betrek alle belanghebbenden die zich betrokken voelen bij het project en bij het vraagstuk.

Fort Zeekant boeit van Studio 1:1

Identiteit- en gebiedsontwikkeling waarbij bewoners en belanghebbenden worden betrokken

Nieuw/Oud van Bron van Doen en Studio Op Poten

Verborgen erfgoed en talent van ouderen wordt verkend en onthuld door middel van intergenerationele samenwerking en co-design.

“Het project moet zo groot of klein gemaakt worden als dat de buurt aankan. Het gaat mij er vooral om dat er in de buurt een netwerk ontstaat waarbinnen de bewoners zelf verder kunnen met nieuwe projecten.�

Frits Achten, cultuuraanjager CKE, Eindhoven

Tip: Hoe verbind je meer bewoners aan het project?

Zoek aansluiting bij je doelgroep: Op welke plaatsen komt je doelgroep vaak? Zoek ze daar op.

Spreek de taal van je doelgroep en sluit aan bij onderwerpen die zij belangrijk vinden. Zorg dat je weet op welke manier ze zichzelf informeren.

Houd oog voor de diversiteit in de buurt.

Neem bewoners serieus en laat zien dat je iets met hun input doet.

Wat levert mijn aanpak op?

Je weet wat je wil veranderen, hoe je daar kunst bij kunt gebruiken en welke partijen je nodig hebt. Maar je wil ook dat je project straks aantoonbaar impact heeft. Waar moet je dan precies aan denken Er zijn vier niveaus van waarde-creatie: Je werkt aan publieke beeldvorming, bijvoorbeeld door het imago van een wijk op te vijzelen.

Je werkt aan fysieke leefbaarheid, bijvoorbeeld door de veiligheid in de wijk te verbeteren.

Je werkt aan persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld door het zelfvertrouwen van deelnemers te stimuleren of door ze te helpen bepaalde vaardigheden te ontwikkelen.

Je werkt aan sociale cohesie, bijvoorbeeld door

begrip tussen tot stand te brengen.

Je project is succesvol als er verandering op ĂŠĂŠn of meerdere van deze maatschappelijke waarden plaatsvindt.

Maatschappelijke waarden Breng het maatschappelijk rendement in kaart Maatschappelijk effect niet te meten? Toch wel! Met de projectscan van CAL-XL breng je de vier effectgebieden in kaart en je zet deze factoren af tegen de investeringen in tijd en geld. Met cijfers over de algemene situatie ervoor en erna laat je impact zien. De projectscan vind je op communityartbrabant.nl.

Over tijd en geld “Kijk verder dan één project. Het leren kennen van de situatie en het winnen van vertrouwen van partners en doelgroepen kost veel tijd (en ook geld). Zorg dat je dat kan benutten in een vervolgtraject.”

Warner Werkhoven van Kunstloc Brabant

Verzilveren Voor het project ‘Lang zullen ze leven’ - een voorstelling met ouderen over de dood - zocht theatergroep Bint verschillende financiers.

“Zoek interessante bedrijven rondom jouw maatschappelijke thema. Zo kwamen wij al snel uit bij uitvaartverzekering Ardanta, want die hebben natuurlijk alles met het thema ‘de dood’ te maken. Na een maand was financiering voor ons stuk via deze partij geregeld.”

Bartelijn Ouweltjes van theatergroep Bint

“Vaak duren community art-projecten maar een half jaar, terwijl ik vind dat anderhalf jaar een ideale periode is. Het zijn complexe processen die tijd kosten.

Met anderhalf jaar heb je zes maanden om te oriënteren, een half jaar voor de processen en nog eens zes maanden voor het eindspektakel.”

Monique Zijp van EELT Theatercollectief

Aan de slag!!

Hulp of advies nodig bij je projectplan, het vinden van een kunstenaar of financiering?

Bouw aan je professionele netwerk.

Deel je community art projecten.

Plaats je wijze lessen en interessante artikelen op het online platform.

Leer van anderen.

Neem contact op met adviseurs van Kunstloc Brabant:

Warner Werkhoven warner.werkhoven@kunstlocbrabant.nl

Joosje Duindam joosje.duindam@kunstlocbrabant.nl

community art brabant ...is een provinciaal netwerk voor community art. verbreed je netwerk en deel je kennis!

Meer informatie over de projectscan?

Bezoek communityartbrabant.nl/projectscan of neem contact op met onze adviseurs (Kunstloc Brabant) via 013 464 82 53.

Aanvullende informatie vind je op: communityartbrabant.nl kunstlocbrabant.nl cultuurfonds.nl brabant.nl/cultuur

Fotocredits: Familiemachine (Annetwerk)

Bianca van Rooij

Camping Kafka (Academie voor Beeldvorming)

Mike Harris

Woensel Supertoll!

Tijs Rooijakkers

Straatfiets (Tilburg Cowboys)

Aram Voermans

Project Fort Zeekant Boeit!

Studio 1:1

Sibelius aan de voordeur (EELT Theatercollectief)

Reg Gruson

Overeind (Theatergroep Bint)

Olaf Smit

In de Gloria (Theatergroep Bint)

Roel van der Eerde

Bonte Avond van Bodybuilders (Artemis)

Artemis

Bron van Doen

Studio op Poten

Volg ons: @CommunityArtBrb /communityartbrabant

Met dank aan:

Colofon Tekst: Joosje Duindam, Warner Werkhoven, Olga Raaymakers Redactie: Iris van den Boezem Vormgeving: Tamara de Haas, Haas Ontwerp Illustraties: Jeroen de Leijer