ژماره ٣٩ی گۆڤاری ژنان چاپ و بڵاوکرایه‌وە

‫ششم فوریه ‪،‬روز جهانی مبارزه علیه‬ ‫مثله سازی جنسی زنان‬ ‫های فکری مناسبات مردساالری‬ ‫هستیم که با اصل لذت جویی زنان‬ ‫به عنوان یک تابو برخورد میکند‬ ‫‪ .‬میتوان گفت حتی اگر زنان اندام‬ ‫جنسی شان را ختنه نکرده باشند ‪،‬‬ ‫به لحاظ فکری آنچنان مناسبات مرد‬ ‫ساالر مورد حمایت قوانین حکومتی‬ ‫قرار میگیرد که هنوز سخن گفتن‬ ‫از ابتدایی ترین موضوعات جنسی‬ ‫برای دختران تابو میباشد‪ .‬برای‬ ‫مبارزه با ختنه دختران باید با ریشه‬ ‫های فکری ضد زن موجود مبارزه‬ ‫کرد‪ .‬باید زندگی زنان را از زیر‬ ‫آوار تابوهایی که خندیدن و ورزش‬

‫ندای زنان ایران‬ ‫استاندارد‬ ‫ختنه دختران موضوعی است‬ ‫که اوج شقاوت مناسبات مردساالر‬ ‫را علیه زنان نشان میدهد‪ .‬مناسباتی‬ ‫که تحمل بودن و زندگی زنان را‬ ‫ندارد و با مثله‌کردن اندام جنسی‬ ‫آنان تالش میکند آنان را از داشتن‬ ‫ابتدایی‌ترین و مسلم‌ترین حس‬ ‫انسانی محروم کند‪ .‬وگزارش هایی‬ ‫دال بر این حقیقت تلخ است که در‬ ‫ایران نیز شاهد این جنایت بشری‬ ‫هستیم و در مناطقی از جنوب و‬ ‫غرب کشور و آذربایجان و ایالم‬ ‫و لرستان و حتی در مناطقی مثل‬ ‫اصفهان هنوز ختنه دختران وجود‬ ‫دارد‪ .‬درواقع هرچند حمایت از‬ ‫ختنه دختران صراحتا در برنامه‬ ‫های حکومتی قرار ندارد اما هیچ‬ ‫برنامه‌ای برای جلوگیری از این عمل‬

‫شنیع ضد انسانی نیز در کشور‬ ‫وجود ندارد و تمام تحقیقاتی که در‬ ‫مورد ختنه دختران در کشور انجام‬ ‫شده است مورد حمایت دولتی قرار‬ ‫نداشته است و مسوولین وزارت‬ ‫بهداشت در این مورد همواره سکوت‬ ‫کرده اند‪ .‬ما شاهد وجود ریشه‬

‫و شادی زنان را بر نمیتابد بیرون‬ ‫آورد‪ .‬زنان انسانند و حق لذت بردن‬ ‫اززندگی را دارند‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫کۆمه‌ڵێک بروسکەی پیرۆزبایی بە بۆنەی دامەزرانی ‪ ٦٨‬ساڵەی‬ ‫دامەزرانی یەکیەتیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫بە بۆنەی ‪ ٦٨‬ساڵ یادی دامەزراندنی‬ ‫رێکخراوەکەتان پیرۆزبایی خۆمان ئاراستەی‬ ‫رێکخراوەکەتان دەکەین‪.‬‬ ‫رێکخراوی یەکگرتووی خوشکانی ئیسالمی‬

‫بۆ\ لێژنە و ئامادەبوانی‬ ‫‪٦٨‬مین ساڵەی گێڕانی ئاهەنگی‬ ‫وەبیرهێنانەوەی دامەزراندن‪.‬‬ ‫بابەت\ پیرۆز و بەرزراگرتن‬ ‫دیارە ژنانی کورد هاوشان لەگەڵ پیاوان‬ ‫رۆڵی خۆیان لە خەبات گێڕاوە‪ ،‬یەک لەو‬ ‫رێکخراوانەی کە جێگای فەخری ئێمەی ژنانە‪،‬‬ ‫رێکخراوی یەکێتیی ژنانی دیموکراتە کە نابێت‬ ‫رۆڵین لە بیر بکریت‪ ،‬بەو بۆنەیەوە پیرۆزبایی‬ ‫خۆمانتان ئاراستە دەکەین بە هیوای سەرکەوتن‪.‬‬

‫جوانترین پیرۆزبایی ئاراستەی رێکخراوەکەتان‬ ‫بۆ\ سکرتاریەتی یەکێتیی ژنانی‬ ‫دیموکراتی کوردستان‬ ‫دەکەین بە هیوای بەردەوام بوون‬ ‫ساڵو و رێز‬ ‫لە هەر جێگایەک خەباتی کوردایەتی پیاوان‬ ‫رێکخراوی خوشکانی ئیسالمی \ لقی کۆیە سەری هەڵدابێت ژنی جوامێری کورد هاوشانی‬ ‫بووە‪ ،‬ئەمە لە الیەک نیشانەی هاوشانی و لە‬ ‫الیەکی‌تر نەبوونی جیاوازی رەگەزیە لە بنیاتی‬ ‫کۆمەڵگەی کوردەواری‪ ،‬هەر بۆیە ‪ ٦٨‬ساڵ‬ ‫بۆ یەکێتیی ژنانی دیموکراتی خەباتتان هاوشانی پیاوان بەرز دەنرخێنین‪.‬‬ ‫هەر شاد و سەرکەوتوو بن‬ ‫کوردستان‬

‫بابەت\ بروسکەی پیرۆزبایی‬ ‫نووسینگەی کۆیەی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫ساڵو و شۆڕشگێری خەبات‬ ‫ئێمە وەکو یەکێتیی ژنانی کوردستان لقی توندوتیژی دژی ئافرەتان‬ ‫کۆیە‪ ،‬بە شانازیەوە بەشداری ئەم رێکخراوە‬ ‫بۆ بەرێز\ یەکیەتیی ژنانی‬ ‫دەستەخوشکەمان دەکەین کە خۆمان بۆ‬ ‫دیموکراتی کوردستان‬ ‫هاوپەیمانی و تەواوکەری یەکتر دەزانین‪ .‬بە‬ ‫پیرۆزبایی‬ ‫هیواین سەرکەوتوو بن و لە خەباتی رێکخراوەیی‬ ‫بە بۆنەی دامەزراندنی یەکیەتییەکەتان‬ ‫دەست رەنگین و قەڵەم‌تیژ بن بۆ جۆشدانی لە ناخەوە گەرمترین پیرۆزبایتان ئاراستە‬ ‫خەباتی کوردایەتی‪.‬‬ ‫دەکەین‪ ،‬بە هیواین کە ساڵەکانی ئایندە‬ ‫رێکخراوی خانمانی مافپەروەر و‬ ‫لە رۆژهەاڵتی کوردستانی ئازیز ئەو بۆنەیە‬ ‫یاساناسانی کوردستان‬ ‫یەکێتیی ژنانی کوردستان لقی کۆیە‬ ‫بکەینەوە‪.‬‬ ‫هەر سەرکەوتوو بن‬ ‫بۆ بەرێز یەکیەتی ژنانی دیموکراتی‬ ‫بە ناوی ناوەندی هزری‬ ‫کوردستان‬ ‫ناوەندی رێکخراوە دیموکراتیەکانی‬ ‫خۆمان‬ ‫پیرۆزبایی‬ ‫کۆیەوە‬ ‫یاسایی‬ ‫گەرم‬ ‫ساڵوی‬ ‫کۆیە‬ ‫بە ناوی لێژنەی ناوچەی کۆیەی کۆمەڵەی ئاراستەی یەکیەتی ژنانی دیموکراتی‬ ‫ئافرەتانی کوردستانەوە گەرمترین پیرۆزبایی لە‬ ‫کوردستان دەکەین بە بۆنەی ساڵیادی‬ ‫رێکخراوەکەتان دەکەین و هیوادارین ئەم یادە هاندەر‬ ‫بێت بۆ زیاتر گەشەکردنی ئافرەتان و ژنان وە بە هەموو دامەزراندنیانەوە هیوادارین هەموو کات‬ ‫الیەکمان بتوانین خزمەت بە ئافرەتان و ژنانی کوردستان لە پێناوی مافەکانی ژنان و خزمەتکردنی‬ ‫بکەین و زیاتر هەوڵی وشیارکردنەوەیان بدەین‪ .‬چونکە ژناندا بن لەمپەرێک بن بۆ لەناوبردنی‬ ‫ئێمەی ئافرەتان و ژنان هەتا ئێستا دوچاری رەشەکوژی‬ ‫و پاڵەپەستۆی دەرونی دەبین‪ ،‬بۆیە هوشیاربوونی توندوتیژی دژ بە ژنان (سەری رێز و‬ ‫ئافرەت‪ ،‬هوشیار بوونی کۆمەڵگایە‪.‬‬ ‫نەوازش بۆ هەموو مژنانی کوردستان‬ ‫دوبارە پیرۆزبایی یادی دامەزراندنی دەنوێنین)‪.‬‬ ‫یەکیەتی ژنانی دیموکراتی کوردستان دەکەین‬ ‫لێژنەی ناوچەی کۆیە‬ ‫کۆمەڵەی ئافرەتانی ئیسالمی‬

‫ناوەندی هزری یاسایی‬

‫‪43‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی سمینارێک ل ‌ه دانمارک بەبۆنەی ‪ ٨‬ی مارسەوە‬ ‫کومیتەی یەکیەتیی ژنانی دیمۆکراتی‬ ‫کوردستان لە دانمارک بە هاوکاریی کۆمیتەی‬ ‫حیزبی دیمۆکراتی کوردستان لەو واڵتە‬ ‫سمینارێکی بە بۆنەی ‪٨‬ی مارس رۆژی‬ ‫نێونەتەوەیی ژنان لە شاری گریوێ پێک‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫سمینارەکە بە سروودی نەتەوەیی‬ ‫ئەی رەقیب و رێزگرتن لە شەهیدانی‬ ‫کورردستان دەستی پێکرد‪ .‬بە دوای ئەودا‬ ‫پەیامی کۆمیتەی یەکیەتیی ژنان لە دانمارک‬ ‫لەالیەن سنوور محمدزادەو پەیامی بەشی‬ ‫پەروەردەی کۆمیتەی حدک لەالیەن ئاسۆ‬ ‫ئامادەوە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫لەبڕگەیەکی دیکەیبەرنامەکانیسمینارەکەدا‬ ‫دوو بابەت لەالیەن عەبدوڵاڵ بەهرامی و شاهۆ‬ ‫پیرانییەوە پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ بەهرامی ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی‬ ‫حیزبی دیمۆکراتی کوردستان لە باسەکەی‌دا لە ژێر‬ ‫ناوی دەرفەت‌و ئاستەنگەکانی بەردەم بەشداریی ژنان‬ ‫لە مەیدانە جۆراوجۆرەکاندا ئاوڕی لەو دەستکەوت‬ ‫و بەرەوپێشچوونانە دایەوە کە ژنان لە رۆژهەاڵتی‬ ‫کوردستان بوویانە‪ .‬ناوبراو بە ئاماژە بە هۆکارەکانی‬ ‫وەک گەشەی ئاستی خوێندەواریی بااڵ لە نێو ژنانی‬

‫رۆژهەاڵتیکوردستان‌دا‪،‬گەشەیوشیارییفەرهەنگی‬ ‫و کۆمەاڵیەتی لە کۆمەڵگەدا و کۆمەڵێک هۆکاری‬ ‫دیکە پێی وابوو ژنان توانیویانە بە کەلکوەرگرتن‬ ‫لە دەرفەتەکان لە بەستێنە جۆراوجۆرەکانی وەک‬ ‫چاالکبوون لە بواری ئابووری دا‪ ،‬چاالکییە مەدەنی و‬ ‫فەرهەنگییەکان‪ ،‬شوراکانی شارو دێ و هێندێک لە‬ ‫بەڕێوەبەرییەکان دا دەرکەون‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ بەهرامی لە بەشێکی دیکەی‬ ‫باسەکەی دا ئاماژەی بەو کۆسپ و بەربەستانەش‬ ‫کرد کە رێگەیان نەداوەئەو پوتانسێلە بەهێزەی ژنان‬ ‫هەیانە ئازاد بێ و بەشداری و چاالکبوونی ئەوان‬

‫لە بەستێنە جۆراوجۆرەکان دا بگاتە ئاستێکی‬ ‫دڵخواز‪.‬‬ ‫دوای ئەو باسە شاهۆ پیرانی‪ ،‬ماجستێری‬ ‫کۆمەڵناسی باسێکی لە ژێر ناوی سەرهەڵدان‬ ‫و گەشەی بزووتنەوەی فمینیستی لە ئەمریکاو‬ ‫ئورووپاو دەسکەوتەکانی پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫ناوبراو لە باسەکەی دا وێڕای ئاماژە بە گرنگیی‬ ‫سەربەخۆیی ئابووری و ئەو دەرفەتانەی ژنان‬ ‫لەوان دا دەتوانن سەر بەخۆیی ئابوورییان هەبێ‪،‬‬ ‫باسی لەوە کرد زۆربەی بزاوتە فمینیستییەکانی‬ ‫رۆژئاوا لە کارگە و ناوەندەکانی کارەوە سەریان‬ ‫هەڵداوە‪ .‬شاهۆ پیرانی لە درێژەی باسەکەی‬ ‫دا هەروەها باسی لە گرنگیی پەروەردەی‬ ‫بنەماڵەیی لە پێناوی جێخستنی روانگەیەکی‬ ‫یەکسانیخوازانە بۆ ژن و پیاو لە کۆمەڵگەدا کردو پێی‬ ‫وابوو ئێمەی کوردیش پێویستە لە نێو بنەماڵەکانەوە‬ ‫کار بۆ سڕیینەوەی جیاوازیدانان لە نێوان هەردووک‬ ‫رەگەزەکەدا بکەین‪.‬‬ ‫لە بەشی کۆتایی ئەو سمینارەدا ژیاننامەی‬ ‫دوو ژنی تێکۆشەری نێو ریزەکانی حیزبی دیمۆکراتی‬ ‫کوردستان و یەکیەتیی ژنان‪ ،‬خاتوو جەمیلە مومەنی‬ ‫و خاتوو ئەستی موەفەق ئەدیب بۆ بەشداران‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی ڕێوڕه‌سمی ‪ 8‬ی مارس له‌ واڵتی نۆڕوێژ‬ ‫کومیته‌ی نۆروێژ یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی‬ ‫کوردستان به‌بۆنه‌ی ‪ 8‬ی مارس‪ ،‬ڕۆژی جیهانیی ژن‬ ‫ڕێوڕه‌سمێکی پێک هێنا‪.‬‬ ‫له‌و ڕێوڕه‌سه‌مه‌دا ک ‌ه رۆژی شەممە‪١٧ ،‬ی‬ ‫رەشەممە‪ ،‬بەبەشداریی سەدان کەس لە چەندین‬ ‫نەتەوەی به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬رێز ل ‌ه خه‌باتی ژنانل ‌ه پێناو‬ ‫یه‌کسانی‌و به‌رامبه‌ری گیرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه سه‌ره‌تای ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا»ئینگە ئۆسە»‪،‬‬ ‫لەالیەن شارەوانیی شێشمۆ چەند قسه‌یه‌کی لە مەڕ‬ ‫‪٨‬ی مارس پێشکەش بە بەشداربوان کردو پەیامی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان بەو بۆنەوە‬ ‫لەالیەن مەحبوب رەحیمی‪ ،‬بەرپرسی کومیته‌و‌ه‬ ‫خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌حبوب رەحیمی لە سەرەتادا لە الیەن‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانەوە پیرۆزبایی لە هەموو بەشدارانی‬ ‫جێژنەکەو ژنانی دونیا‪ ،‬بە تایبەتی ژنانی کورد کرد و‬ ‫ئاواتی خواست کە ژنی کوردیش رۆژێک بێ کە وەک‬ ‫ژنانی واڵتانی پێشکەوتوو بە مافەکانی خۆیان بگەن‪.‬‬ ‫ناوبراو لە درێژەی پەیامەکەیدا گوتی‪ ،‬ک ‌ه دروست‬ ‫بوونی ‪٨‬ی مارس ل ‌ه ناوه‌ڕاسته‌کانی سه‌ده‌ی بیسته‌م‬ ‫هات ‌ه ئارا‌‌وه‌‪٨ ،‬ی مارسی ساڵی ‪١٨٥٧‬ی زایینی‪ ،‬ژنانی‬ ‫کارگه‌ی پارچ ‌ه سازی ل ‌ه ئه‌مریکا‪ ،‬دژ ب ‌ه زۆر بوونی‬ ‫ساعاتی کار و نه‌دانی مووچه‌ی باش‪ ،‬ڕژان ‌ه سەر‬ ‫شەقامەکان و داوای زیادکردنی مافی کار و که‌م‬ ‫کردنه‌وه‌ی ساعاتی کار و بیمه‌ی ژیانیان کرد‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ئه‌و‌ه بوو ب ‌ه خاڵی هاوبه‌شی هه‌موو ژنانی جیهان ک ‌ه‬

‫‪٨‬ی مارسی ‪ ١٨٥٧‬هه‌ر ساڵ یاد‬ ‫بکه‌نه‌و‌ه و به‌رده‌وام بن ل ‌ه سه‌ر‬ ‫داواکاریه‌کانیان‪.‬‬ ‫ساڵه ک ‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫زیاتر لە ‪٥٠‬‬ ‫ژنانی جیهان بۆ گه‌یشتن ب ‌ه مافی‬ ‫به‌رابه‌ری تێکۆشانی بێ‌وچانیان‬ ‫خستووه‌ت ‌ه سه‌ر ئه‌ستۆی خۆیان‬ ‫و هه‌ر ساڵ ل ‌ه ‪٨‬ی مارس‌‌دا‪ ،‬بە‬ ‫شێوەی جۆراوجۆر داواکانی‬ ‫خۆیان ئاراستەی دەستهەاڵتداران‬ ‫دەکەن‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە کەس بە‬ ‫پیر داواکانیانەوە نایەن و تا ئێستا‬ ‫پیاوساالری بەشێوەیەکی بەرچاو‬ ‫لە زۆر واڵتان بە تایبەت لە ئێران‬ ‫بەرچاو دەکەوێ‪.‬‬ ‫له‌و په‌یامه‌دا هاتبوو ک ‌ه ل ‌ه ئێران بە هۆی‬ ‫نەبوونی یاسا و رێژیمێکی دژە ژن و پیاوساالرەوە‪،‬‬ ‫ژنانلەسەرەتاییترینمافەكانیانبێبەشنوهەاڵواردن‬ ‫و نایەكسانی‪ ،‬هەموو ژیانی ئەوانی تەنیوە‪ ،‬هیچ‬ ‫یاسایه‌ک نی ‌ه ک ‌ه پشتگیری ل ‌ه ماڤی ژنان له‌ ئێران دا‬ ‫بکا‪ ،‬کەم هەیە کچ ب ‌ه بێ‌ڕه‌زامه‌نده‌ی باوک یان برا‬ ‫هاوسه‌ری خۆی هه‌ڵبژێرێ‪ ،‬کچ ژیانی هاوبەش پێک‬ ‫ناهێنێ‪ ،‬بەڵکوو ژیانی هاوبەشی بۆ پێک دێنن‪ ،‬ژن‬ ‫وه‌ک پل ‌ه دوو سه‌یر کر‌او‌ه و هیچ کات قسه‌ی ل ‌ه ناو‬ ‫کۆمەڵگاو تەنانەت بنه‌ماڵه‌شدا ڕێزی لێ نه‌گیراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ژنی کورد سەرەرای كەندوكۆسپی‬

‫سەر رێگایان‪ ،‬بەردەوام بە گژی دواكەوتوویی‬ ‫دەسەاڵتدارانی كۆماری ئیسالمی بوونەتەوە‪ ،‬كەم نین‬ ‫ئەو ژنانەی لە رابردوودا كەوتوونەتە زیندان و ئازار‬ ‫و ئەشكەنجە دراون‪ ،‬بەاڵم هەر سوور بوون لە سەر‬ ‫گەیشتن بەمافەكانیان‪.‬‬ ‫هەر لێرەدا جێگای خۆیەتی ئاماژە بەوە بكەین‬ ‫كە لە ‪١٠‬ی رەشەممەی ئەمساڵدا تەرمی دانیشجووی‬ ‫كورد‪ ،‬شەیدا حاتەمی لە زانكۆی ورمێ دۆزرایەوە كە‬ ‫ئاسەواری لێدان و ئازار بە جەستەیەوە دیار بووە و‬ ‫هۆكاری مەرگیشی هەتاكوو ئێستا روون نەبووەتەوە‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه ک ‌ه دوایین بەشی جێژنەکە شایی‌و‬ ‫به‌زمی خۆشیی به‌شدارانی رێوڕه‌سمه‌ک ‌ه بوو‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی ڕێوڕه‌سمێک له‌ سۆئێد به‌بۆنه‌ی ‪ 8‬ی مارس له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستانه‌وه‬ ‫خۆکوژی ژنان لە کوردستان کرد و لە هەمان کات دا‬ ‫شێوەی خەباتی ژنانی لە داهاتوو دا کە خوێندن و خۆ‬ ‫پێگەیاندنی ژنان لە بوارەکانی زانستی و حزووری ژنان لە‬ ‫مەیدانی کار و تێکۆشان‌دایە‪ ،‬کرد‪.‬‬ ‫دوایین کۆڕگێڕی بەشی دووهەمی ڕێوڕەسمی‬ ‫ڕێزگرتن لە‪٨‬یمارس‪ ،‬دوکتوری یاریدەدەرخاتووسۆزان‬ ‫فەتحی بوو کە باسێکی زانستی لەسەر شێرپه‌نجه‌ی‬ ‫ڕەحەم لە نێو ژنان دا پێشکەش کرد‪ ،‬ئەو لە ڕێگەی‬ ‫پاوەرپۆینتەوەنیشانەوهۆکارەکانیتووشبوونیژنانبە‬ ‫ڤیرۆسی ‪ hpv‬ی ڕوون کردەوە و ئەو مەترسیانەی باس‬ ‫کرد کە لە ئەنجامی تووشبوون بەو نەخۆشیەوە ژنان‬ ‫لەگەڵی بەرەوڕوو دەبنەوە‪ ،‬هەروەها ئاماژەی بەوە کرد‬ ‫کە لە واڵتەدواکەوتووەکان دا بەهۆی نەبوونی چاودێری‬ ‫تەندروستی و بێئاگایی نەخۆش لە تووشبوونی بەو‬ ‫نەخۆشیە‪،‬ڕێژەیتووشبوان‌لەسەرێیە‪،‬پاشانچۆنیەتیی‬ ‫کۆمیتەییه‌کیه‌تییژنانیدێموکراتیکوردستانلە‬ ‫سوئێد بە مەبەستی ڕێزلێنان لە ڕۆژی ‪ ٨‬ی مارس ڕۆژی‬ ‫جیهانی و نێونەتەوەیی ژن سمینارێکی بە بەشداری‬ ‫چەندین کەسایەتیی دیارو خوازیارانی یەکسانی لە شاری‬ ‫ستۆکهۆڵم بەرێوە برد‪.‬‬ ‫له‌و سمیناره‌دا که‌‌ ڕۆژی شەممە‪ 17 ،‬ی‬ ‫ڕه‌شه‌مم ‌ه به‌ڕێوه‌چوو‪ ،‬لە یەکەم پانێل‌دا ماریان‬ ‫رێدیگ‪ ،‬کۆمەڵناس‌و؛سەلمەئاکانکۆمەڵناسباسیان لە‬ ‫تووندوتیژی دژی ژنان کرد‪.‬‬ ‫ماریان رێدیگ باسی لە تووندوتیژی خێزانی‬ ‫و تووندوتیژی شاراوە لە نێو ژنان دا کرد‪ ،‬کە زیاتر لە‬ ‫چوارچێوەی خێزان‌و لە الیەن کەسانی نزیکەوە ئەنجام‬ ‫دەدرێ‌و‪ ،‬لە بەشێکی دیکەی باسەکەی دا ئاماژەی بە‬ ‫تووندوتیژی سێکسوالی کرد و لە کۆتایی باسەکەشی دا‬ ‫کۆمەڵێک ئامارو داتای لە سەر پێشێلکردنی مافەکانی‬ ‫ژنان خستە ڕوو‪.‬‬ ‫پاشان سەلمە ئاکان لە باسێکی کورت دا باسی‬ ‫ئەزموونە پراکتیکیەکانی خۆی لە پێوەندی لەگەڵ‬ ‫دیاردەی تووندوتیژی دژی ژنان کردو‪ ،‬پێی وابوو کە‬ ‫ئەوانەی توندوتیژییان بە دژ دەکرێ سەر بە هەموو‬ ‫چین‌و توێژە کۆمەاڵیەتییەکانن‌و ئەو دیاردەیە پێوەندی‬ ‫بە ڕادەی خوێندەواری و پلەو پایەی کۆمەاڵیەتییەوە نیە‪.‬‬ ‫هەر لەم بەشه‌ی به‌رنامه‌کانی سیمینارەکەدا‬ ‫بۆدیل سێبا لویس ئەندامی پەرلەمانی سوئێد لەسەر‬ ‫لیستی پارتی ژینگە‪ ،‬لە ڕوانگەی خۆیەوە باسی لە‬ ‫تووندوتیژی کردو ڕۆلی پیاوانی لە کەمڕەنگ کردنەوەی‬ ‫ئەو دیاردەیەدا بە گرینگ لە قەڵەم دا‪.‬‬ ‫لە بەشی دووەمی سیمینارەکەدا سیسیێال‬ ‫بالنکۆ‪ ،‬وتەبێژی پارتی فێمێنیستی سوئێد باسی لە‬ ‫بەرنامەو پرۆگرامی پارتەکەی کرد وەک ڕێکخراوێکی‬ ‫نوێ لە گۆڕەپانی سیاسەتی سوئێد دا کە جاری‬ ‫دووهەمە بەشداری هەڵبژاردنەکان دەکەن و پرسیارە‬

‫فێمێنیستیەکانیان بۆ گرینگە‪ ،‬پێیان وایە کە پارتەکانی‬ ‫دیکە وەک پێویست ئاوڕ لە فێمێنیزم نادەنەوە و بۆیە‬ ‫هەبوونی پارتییەکی لەوجۆرەی بە گرینگ داناو‪ ،‬لە‬ ‫واڵمی پرسیار و بۆچوونی بەشدارانیش دا سیاسەتەکانی‬ ‫ڕێکخراوەکەیانی لە پێوەندی لەگەڵ کێشەی کۆچبەران و‬ ‫سیاسەتیی دەرەوە‪ ،‬ڕوون کردەوە‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی ئه‌و سمیناره‌دا کارۆخ‬ ‫محەممەدپوور وێرای یارمەتیدان بە وتاربێژانی سوئێدی‌و‬ ‫وەرگێرانەوی قسەکانیان بە کوردی هاوکات هەندێک‬ ‫بابەتی کۆمەڵناسی لە سەر مەسەلەی ژنان باس کردن و‬ ‫هەوڵ درا لە نیوان کۆرگێڕان و بەشداربووان دیالۆگێکی‬ ‫ئازاد پێک بێ‪.‬‬ ‫له‌ درێژه‌ی به‌رنامه‌کانی سمیناره‌که‌دا لەالیەن‬ ‫خاتوو شلێر حەسەن‌پوور‪ ،‬بەرپرسی یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنانی دێموکراتی کوردستان لە سوئێد پەیامێک بەو‬ ‫بۆنەوە پێشکەش کراو‪ ،‬نێوەرۆکی پەیامەکە جیا لەوە‬ ‫ئاوردانەوەیەکی کورت بوو لە خەباتی یەکسانیخوازی‬ ‫ژنانبەگشتی‪،‬ئاماژەیبەیاسایدژه‌ژن‌وکۆنه‌په‌رستانه‌ی‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە ئێران و بەتایبەتی کوشتن و‬

‫خۆپاراستن و چارەسەرکردنیشی بۆ بەشداربووان‬ ‫خستەڕوو‪ ،‬کە ڤاکسین و کۆنترۆلی بەردەوام دوو ڕێگەی‬ ‫سەرەکی چارەسەرکردنن‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌و سمیناره‌دا سەید‬ ‫عەزیزنژادیان چەند قسه‌یه‌کی لەسەر هەڵبژاردنەکانی‬ ‫چەند مانگی داهاتووی واڵتی سوئێد و چۆنیەتی‬ ‫بەشداربوونی خەڵک لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکان دا کردو‬ ‫دواتر لە الیەن خاتوو جەمیلە کرمانجه‌وه‌ سوپاسنامەی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان پێشکەش کرا ک ‌ه‬ ‫تێیدا بە گەرمی سوپاسی هەموو ئەو کەس و الیەنانەی‬ ‫کردبوو کە هاوکاریان بوون بۆ بەرێوەبردنی ئەو سمینارە‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه ل ‌ه بەشی هونەری‬ ‫سمینارەکەشدا هونەرمەندی الو ڕەهێڵ قادرو‬ ‫بەهرەمەندانی دەنگخۆش باوان کەریمی و سیروان‬ ‫ڕافیپوور ب ‌ه چه‌ند گۆرانییه‌ک کۆڕه‌که‌یان پتر‬ ‫ڕازانده‌وه‌‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫بەرێوەچوونی سیمینارێک بۆ سێ شارەزا و چاالکی بواری ژنان‪ ،‬تریفە‬ ‫عەلی‪ ،‬تەاڵ خۆشکەالم و بیتا نیک رەفتار لە ڕۆژئاوای کانادا‬ ‫بۆ ریزگرتن لە یادی ‪٨‬ی مارس‪ ،‬رۆژی نێونەتەوەیی ژنان بۆ یەکەمجار لە‬ ‫شاری وانکوڤەر سمینارێک بۆ بەشێک لە کوردەکانی ئەو دەڤەرە پێکهات‪ .‬رۆژی‬ ‫شەممە ‪٨‬ی مارس بە بەشداری یەکسانیخوازان و ئازادیخوازانی دانیشتوی شاری‬ ‫وەنکوڤەر‬ ‫سمینارێک بۆ سێ شارەزا و چاالکی بواری ژنان‪ ،‬تریفە عەلی‪ ،‬تەاڵ‬ ‫خۆشکەالم و بیتا نیک رەفتار بەرێوەچوو‪ .‬تریفە عەلی بە شێوەیەکی‬ ‫زانستی و ئاکادمیک تیشکی خستە سەر چەمکی فەمینیسم و روانگە‬ ‫جیاوازەکان و بونی توند و تیژی بە دژی ژنان لە هەمو نەتەوەکان‬ ‫بێ جیاوازی و تیروانینی کۆمەڵگای کوردەی لە سەر فمینیسم‪ .‬تەاڵ‬ ‫خۆشکەالم بە وردی باسی بارودۆخی پر لە ژانی ژنانی رۆژهەاڵت و‬ ‫روژئاوا و باکور لە ژیانی ئاوارەیی و تاراوگە کرد و ئاماژەی بە شێوەی‬ ‫پەروەردەی بنەماڵە و تێروانین و فەرهەنگی کومەڵگا و سیستمی‬ ‫دەسەاڵتی سیاسی لە سەر ژن و چارەنوسی ئەوان کرد‪ .‬دوایین کۆرگێر بەشی کۆتایی سمینارەکەی پێکهێنا‪ .‬لە لەیەن چەند ئەندامی حیزبیەوە وێرای‬ ‫بیتا نیکرەفتار بە نمایش کردنی کورتە فیلمێکی سرنجراکێش باسی پیرۆزبایی گەرمی رۆژی نێونەتەوەیی ژن‪ ،‬سپاس و پێزانی ئامادەبوان کرا و پەیامی‬ ‫گرینگی شێوەی بیرکردنەوەی ژنان و ئاستی خۆناسین و خۆپێگەیاندنی دەفتەری سیاسی حیزبی دێموکرات بە سەر هەمو بەشداربوان باڵوکرایەوە‪.‬‬ ‫دەرونی ژنان کرد‪ .‬ناوبراو بە ناساندنی چەندین کتێبی دەرونناسی‬ ‫جێگەی ئاماژەیە کە زۆربەی ئامادەبوان پێکهێنانی سمینار بۆ‬ ‫خوازیاری گرینگیدانی ژنان بە گەشەپێدانی پەروەردە و راهێنانی خۆیان یادی ‪٨‬ی مارس یان بۆ یەکەمجار لە شاری وەنکوڤەر بەرز نرخاند و ئەو‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫کۆر و کۆبونەوە فکری و سیاسیانەیان بە پێویست وەسف کرد‪.‬‬ ‫تێبینی و پرسیاری بەشێکی بەرچاوی بەشداربووان و وەاڵمی کۆرگێران‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی سیمینارێک به‌بۆنه‌ی ‪ 8‬ی مارس‬ ‫له‌الیه‌ن کومیته‌ی فینالندی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستانه‌وه‬ ‫کومیتەی فینالندی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان بە بۆنەی ‪٨‬ی‬ ‫مارس رۆژی جیهانیی ژنه‌وه‌ سیمینارێکی پێک‌هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و سیمیناره‌ که‌ به‌بەشداریی گواڵڵە شەرەفکەندی‌و کاوە ئاهەنگەری؛‬ ‫ئەندامانی کومیتەی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە شاری تورکۆ‬ ‫بەرێوەچوو‪ ،‬بە ڕاگرتنی خولەکێک بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاکی شە‬ ‫هیدانی رێگای رزگاری‪ ،‬بە تایبەت سێ کچە خوێندکاری شەهیدی ئەودوایی‌یانە‬ ‫کە بە هۆکاری نادیارەوە گیانیان لە دەست دا‪ ،‬ده‌ستی به‌کاره‌کانی کرد‪.‬‬ ‫له‌ به‌شی یه‌که‌می سیمیناره‌که‌دا گواڵڵە شەرەفکەندی باسێکی گرنگ‌و‬ ‫بەپێزی له‌باره‌ی ژن‌و پێگەی ژن لە کۆمەڵگای کوردی‌دا هێنایە گۆڕێ‌و لە‬ ‫بەشێکی دیکەی باسه‌که‌ی‌دا تیشکی خسته‌سه‌ر چۆنیەتیی خۆراگریی ژن‌و‬ ‫هەڵوێستی ژن لە بەرامبەر هەاڵواردنی نەتەوەیی‌و رەگەزی‪ ،‬کە له‌ سه‌رده‌می‬ ‫ئێستادا به‌ سەرەکی‌ترین کێشەی ژنی کورد داده‌نرێن‪.‬‬ ‫لە پانێلی دووهەمی سیمیناره‌که‌ش‌دا کاوە ئاهەنگەری ڕاو بۆچونی‬ ‫چەند بەشداربووی لەسەر ژن‌و کێشەی ژن و کۆمەڵگای پیاوساالری‌و کارتێکەریی‬ ‫ئایین‌و سوننەت وەرگرت‌و پاشان بە شێوەیەکی زانستی شرۆڤەی باسەکەی کرد کە‬ ‫سەرنجی میوانان‌و بەشداربووانی راکێشا‪.‬‬ ‫ناوبراو لە درێژەی باسەکەی‌دا بە دڵ گەرمی‌یەوە هانی ژنانی دا بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بەکردەوە بێنە نێو مەیدانی خەبات بۆ وەدەست‌هێنانی مافە زەوت‌کراوەکانیان‌و‬ ‫ڕوو بە ژنان گوتی وه‌ک چۆن مافی کورد به‌ کادۆ له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی بااڵده‌سته‌وه‌ به‌‬ ‫کورد نادرێ‪ ،‬مافی ژنانیش ب ‌ه کادۆ له‌الیه‌ن پیاوانەوە ب ‌ه ژن نادرێ‪ ،‬کەوایە پێویستە‬ ‫خۆتان بێنە مەیدان وخەباتەکە بە گوڕتر بکەن‪ ،‬ڕێگای خەبات رێگایەکی دورو‬ ‫درێژەو پرۆگرام و ستراتیژیی دریژ خایەنی دەوێ‪.‬‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪40‬‬

‫لە برگەکانی دیکەی بەرنامەکەدا چەند پارچە مووزیک لە الیەن دوو الوی‬ ‫هونەرمەند دیار و پێشەوا میرسەیدی‌یه‌وه‌ پێشکێش کران‌و چەند دیمەنی جوانی‬ ‫هەڵپەڕکێ لە الیەن گرووپی هەڵپەڕکێی الوانەوە پێشان درا‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ بەشێکی دیکەی رێوڕه‌سمه‌که‌ بۆ پێشاندانی جل‌وبەرگی‬ ‫ڕەسەنی کوردی لە الیەن کۆمەڵێک لە ژنان‌و پیاوان ته‌رخان کراو‬ ‫لەکۆتایی‌دا لەالیەن یه‌کیه‌تیی ژنانەوە چه‌پکه‌گوڵی ڕێزلێنان پێشکەش به‌‬ ‫گواڵڵە شەرەفکەندی‌و کاوە ئاهەنگەری کرا‪.‬‬

‫کۆبوونەوەی تەشکیالتیی‬ ‫یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی سوئێد‬ ‫سەردەمەکانی ژن‌ساالری و پیاوساالری و تا ئەمرۆ و‬ ‫ئاڵوگۆڕه‌پۆسەتیو و نەگەتیوه‌کان لە کۆمەڵگاکانی پێشکەوتوو و‬ ‫دواکەوتوو دا‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ئاڵووگۆرەکانی دوای شۆرشی ئێران و نەقشی ژنی کورد‬ ‫لە شۆرشی میللی دێمۆکراتی رۆژهەاڵتی کوردستان‪ .‬لێدوان لە‬ ‫سەر پاسیو بوونی نەقشی ژنی رۆژهەاڵت لە تاراوگە سەبارەت‬ ‫بە چاالکی لە مەر مافی ژن بە گشتی و خاڵە الوازەکانی‪...‬دەست‬ ‫نیشان کردنی ئەو هۆکارانەی بوونە هۆی پاسیو بوونی ژنان لە‬ ‫واڵتی سوئێد بە گشتی و شاری ستۆکهۆڵم وەک ناوەندبە تایبەت‪.‬‬ ‫ئەم باسە بوو بە هۆی هوروژاندنی گەلێک پرسیار و رێکار و‬ ‫پێشنیاری بەشداربووانی کۆبوونەوەکە‪.‬‬ ‫بڕگەی دووهەمی ئەو کۆبوونەوەیە تەرخان کرا بوو بۆ‬ ‫پێداچوونەوە بە بەرنامەی یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫ڕۆژی شەممە ڕێکەوتی ‪ ٠١‬ـ ‪ ٠٢‬ـ ‪ ٢٠١٤‬ئەندامانی‬ ‫یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی سوئێد بۆ‬ ‫تاوتوێ‌کردنی مەسەلە نێوخۆیی‌یەکانی یەکیه‌تیی ژنان‬ ‫لە شاری ستۆکهۆڵم کۆبوونەوەیەکی تەشکیالتی‌یان بە‬ ‫بەشداریی بەشێکی بەرچاو لە ئەندامەکانی بەڕێوە برد‪.‬‬ ‫سەرەتا خولەکێک بێ دەنگی بۆ یادی شەهیدانی‬ ‫ڕێگای ڕزگاریی کوردستان و بە تایبەت ژنانی شەهیدی‬ ‫ڕێگای ئازادی و یەکسانی ڕاگەیه‌ندرا‪ .‬دواتر لە الیەن خاتوو‬ ‫شلێر حەسەن‌پوور بەرپرسی یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی‬ ‫کوردستان لە والتی سوئێد بەخێرهاتنی بەشداربووان کراو‬ ‫ئامانجی سەرەکیی ئەو کۆبوونەوەیە بۆ ئەندامەکان شی‬ ‫کرایەوە و باس لە چۆنیەی کار و چاالکی‌یەکانی کۆمیتە‬ ‫کرا‪.‬‬ ‫پاشان خاتوو شوعلە قادری بەرپرسی یەکیه‌تیی‬ ‫ژنانی دێموکراتی کوردستان لە دەرەوەی واڵت وتارێکی‬ ‫سەبارەت بە ماف و ئەرکی ژنان لە خەباتی یەکسانی و ڕزگاریخوازی دا پێشکەش‬ ‫کرد کە بەشێک لە وتارەکەی ئاوڕدانەوەیەک بوو لە چۆنیەتیی هەڵسوکەوتی پیاوان‬ ‫لە کۆمەڵگا و هەروەها دەسەاڵتداریی حکوومەتانی زاڵ بە سەر کوردستان دا‪ ،‬لە‬ ‫بەشێک لە باسەکەی دا باسی ژنانی سەرکەوتووی کرد و ئەزموونی سەرکەوتنی‬ ‫ڕێکخراوی ژنانی گەڕاندەوە بۆ سووربوون و ڕاوەستاوبوونیان لە سەر مافەکانیان‬ ‫لە ماوەی ڕابردوو و لە هه‌لومه‌رجی ئێستا دا‪ .‬هاوکات باسێکی لە ڕێکخراوی‬ ‫یەکیه‌تیی ژنانی دێموکرات لە دەروەی واڵت کردو و کۆمیتەی سوئێدی وەک‬ ‫نموونەی چاالکترین کۆمیتەی یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە دەرەوە‬ ‫هێنایەوە و کارەکانی ئەو کۆمیتە‌یه‌ی بە بەرزی نرخاند‪.‬‬ ‫کۆرگێری دووهەم خاتوو سەکینە حوسێنی بوو‬ ‫تەوەرەی باسی خاتوو سەکینەی حوسێنی لە کۆبوونەوەی رۆژی شەممە‪١‬ی‬ ‫فێبرواری‌دا لە سەر ئەم بابەتانەی خوارەوە پێشکەش بە بەشداربووان کرا‪:‬‬ ‫‪١‬ـ کورتە باسێک لە سەر چلۆنایەتیی پێکهاتەی مرۆڤایەتی لە دوو رەگەزی‬ ‫نێر و مێ‪ .‬تێپەربوونی قوناخەکانی ئەم پێکهاتە لە مێژوو دا و شیکرنەوەی‬

‫لە واڵتی سوئێد کە لە الیەن کاک کەماڵ حەسەن‌پوور و خاتوو کوێستان بابایی باس‬ ‫لە بەرنامەی یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان کرا و پاش نزیک بە کاتژمێرێک‬ ‫کار لە سەر بەرنامە و ڕاوێژکردن لە سەر چەند خاڵی سەرەکیی بەرنامەو گۆڕینی‬ ‫چەند خاڵ و زیادکردنی هەندێک خاڵی دیکە بە تێکرای دەنگی بەشداربووان‬ ‫بەرنامەی نوێی یەکیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی سوئێد پەسەند کرا‪.‬‬ ‫بەشی کۆتایی تەرخان کرابوو بۆ باسێک لە سەر قسەکانی بەرێزان شلێر‬ ‫حەسەن‌پوور‪ ،‬شوعلە قادری و سەکینە حوسێنی‪ ،‬لەم بڕگەیەش دا ئەندامانی‬ ‫بەشدار زۆر چاالکانە ڕاوبۆچوونی خۆیان و هەروەها پێشنیار و تێ‌بینی خۆیان‬ ‫هێنایە بەرباس و بە گەرمی بەشداریی باسەکانیان کرد‪.‬‬ ‫ئەو کۆبوونەوەیە دوای ‪ ٦‬کاتژمێر بە سەرکەوتوویی کۆتایی‌هات‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫به‌شداریی نوێنه‌ری یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستان‬ ‫له‌ یه‌که‌م کۆنفرانسی خستنه‌ڕووی کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا و تاوتوێ‌کردنی رێگاچاره‌ پێشنیارکراوه‌کان‌دا‬ ‫به‌شداربووان‌درا تاکوو ڕاوسه‌رنجی خۆیان سه‌باره‌ت ب ‌ه پرۆژه‌ی تایبه‌ت ب ‌ه‬ ‫ناوچه‌ی خۆیان بخه‌نه‌روو ک ‌ه له‌ الیه‌ن به‌رپرسی ئۆفیس و نوێنه‌ری ده‌زگا‬ ‫پێوه‌ندیداره‌کان وه‌اڵمی پرسیار و تێبینی‌یه‌کانیان درایه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای نزیک ب ‌ه چوار سه‌عات کاری به‌رده‌وامی خۆی ل ‌ه سه‌عات‬ ‫یه‌ک‌ونیوی نیوه‌ڕۆ کۆتایی به‌ کۆنفڕانسه‌ک ‌ه هات‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه رێکخراوی ناوبراو کار ده‌کات بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێش ‌ه و‬ ‫که‌موکوڕی‌یه‌کانی نێو کۆمه‌ڵگا و له‌وانیش‪:‬‬ ‫«بێکاری‪ ،‬ئافره‌تان‪ ،‬الوان‪ ،‬په‌روه‌رده‌‪ ،‬ته‌ندروستی‪ ،‬خزم ‌هت‌گوزاری‪،‬‬ ‫وه‌رزش‪ ،‬کشتوکاڵ»‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن یه‌کیه‌تییژنانه‌و‌ه گه‌الوێژ په‌یڕه‌وان جێگری به‌رپرسی یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنان به‌شداری ئه‌و کۆنفرانس ‌ه بوو و ل ‌ه نزیکه‌و‌ه چاوی ب ‌ه نوێنه‌ری لقی عێراقی‬ ‫رێکخراوی ناوبراو که‌وت و سه‌باره‌ت ب ‌ه هه‌ندێ مه‌سه‌ل ‌ه گفتوگۆیان کرد‪.‬‬ ‫رۆژیپێنجشه‌مم ‌هرێکه‌وتی‪13‬یمارسی‪2014‬یزایینیل ‌ههۆتێل(‪)Apitol‬‬ ‫ل ‌ه شاری هه‌ولێر و ب ‌ه به‌شداریی نوێنه‌رانی به‌شێکی به‌رچاو ل ‌ه رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و ده‌زگا په‌روه‌رده‌یی و ته‌ندروستی‌یه‌کانی قه‌زا و ناحیه‌کانی‬ ‫پارێزگایهه‌ولێر‪،‬رێکخراوینێوده‌وڵه‌تی(‪)IOM‬بۆکۆچیه‌که‌مکۆنفرانسیخۆی‬ ‫به‌ست‪.‬‬ ‫وته‌ی ده‌ستپێک ل ‌ه الیه‌ن به‌رێز الدۆگڤیالڤا به‌رپرسی ئۆفیسی‬ ‫سه‌ره‌کی ‪ I OM‬خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاشان پرۆژه‌کانی هاوکاریی کۆمه‌ڵگا ل ‌ه الیه‌ن به‌ڕێز ئۆال هاورێ‬ ‫خرانه‌روو‪ .‬دوابه‌دوای ئه‌و‌ه وته‌ی نوێنه‌ری پارێزگای هه‌ولێر ل ‌ه الیه‌ن به‌رێز‬ ‫جه‌مشر به‌شیر پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫پاشان نۆر‌ه گه‌یشت ‌ه پێدانی کۆمه‌ڵگاکان ک ‌ه ل ‌ه چوار کۆمه‌ڵگا پێک هاتبوون‬ ‫ک ‌ه هه‌رکامیان و یه‌ک ل ‌ه دوای یه‌ک هاتن ‌ه به‌ر باس و نوێنه‌ری هه‌ر یه‌ک له‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایان ‌ه باسی ل ‌ه پرۆژه‌ی تایبه‌ت ب ‌ه کۆمه‌ڵگای خۆیان کرد و خاڵ ‌ه الواز و‬ ‫به‌هێزه‌کانیان هێنای ‌ه به‌ر باس‪ .‬دوابه‌دوای باسی هه‌ر پرۆژه‌یه‌کیش نۆر‌ه ب ‌ه‬

‫‪ ٨‬ی مارس‌و ‪ 24‬ی ڕه‌شه‌مه‌ له‌ سویس‬ ‫بەڕێوەچوونی جێژنی ‌‬ ‫سروودی نەتەوایەتیی ئەی رەقیب‌و ڕاگرتنی دەقیقەیەک بێدەنگی بۆ گیانی پاکی‬ ‫شەهیدان دەستی پێکرد‪.‬‬ ‫له‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا په‌یامی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان به‌و بۆنه‌یه‌‬ ‫لەالیەن خاتوو چیمەن بارام‌میرزا خوێندرایه‌وه‌و زاهید شاعیری‪ ،‬به‌رپرسی کومیته‌ی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستانش به‌و بۆنه‌یه‌ وتارێکی پێشکەش کردو له‌ درێژه‌ی‬ ‫کاری ڕێوڕه‌سمه‌که‌دا بڕگه‌ هونه‌ری‌یه‌کان پێشکێش کران‪.‬‬

‫کۆمیته‌ی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە والتی سویس‬ ‫به‌بۆنه‌ی ‪ ‌٨‬ی مارس‌‪ ،‬ڕۆژی نێونه‌ته‌وه‌یی ژنان‌و ‪ 24‬ی ڕه‌شه‌مه‪ ،‬ساڵڕۆژی‬ ‫دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستانه‌وه‌ ڕێوڕه‌سمێکی پێک‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و رێوڕه‌سمه‌ که‌ رۆژی شەممە‪ 24 ،‬ی ڕه‌شه‌مه‌ له‌ شاری بێرن‌و به‌‬ ‫به‌شداریی کۆمه‌ڵێکی به‌رچاو له‌ ئه‌ندامانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان و‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنان‌و نوێنه‌رانی چه‌ند حیزبێکی سیاسیی دیکه‌ بەڕێوە چوو‪ ،‬بە‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪38‬‬

‫به‌شداریی هه‌یئه‌تێکی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫له‌ سیمیناری تایبه‌ت به‌ ‪8‬ی مارس له‌ زانکۆی کوردستان‬

‫رۆژی ‪8‬ی مارسی ‪2014‬ی زایینی هه‌یئه‌تێکی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنان پێکهاتوو له‌ به‌ڕێزان حه‌لیمه‌ ره‌سووڵی‪،‬‬ ‫گه‌الوێژ په‌یڕه‌وان‪ ،‬فریشته‌ به‌هاری و فاتمه‌ ره‌حیمی‪ ،‬له‌‬ ‫سیمیناری ژنان له‌ کوردستانی عێراق‪ :‬بارودۆخ و هه‌وڵه‌کان‬ ‫و کۆسپه‌کان که‌ له‌ الیه‌ن ژنانی زانکۆی کوردستانه‌وه‌‬ ‫پێک هاتبوو به‌شدار بوون‪ .‬ئه‌و سیمیناره‌ که‌ له‌ ‪ 2‬پانێل‬ ‫پێک هاتبوو ته‌رخان کرابوو بۆ باس له‌ سه‌ر قانوونه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان و ده‌ستووری عێراق و ماده‌و بڕگه‌کانی‬ ‫له‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ژنان‌دا و هه‌روه‌ها هه‌وڵ بۆ ئاڵوگۆڕ و‬ ‫به‌ڕه‌سمی‌ناسینی رۆڵی ژنان له‌ ناوچه‌ داو چه‌ندین بابه‌تی‬ ‫رۆژنامه‌وانی و هونه‌ری له‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ موشکیالتی ژنان‬ ‫له‌ باشووری کوردستان‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ زۆربه‌ی بڕگه‌و بابه‌ته‌کانی ئه‌و سیمیناره‌‬ ‫له‌ الیه‌ن مامۆستاکانی زانکۆی کوردستان به‌ زمانی ئینگلیزی‬ ‫پێشکه‌شی به‌شداران کران‪.‬‬

‫به‌شداری هه‌یئه‌تێکی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ل ‌ه وۆڕک شۆپێک دا له‌ کۆیه‌‬ ‫رێکه‌وتی‪ 2014/3/10‬ل ‌هبنکه‌یخوشکانیکۆمه‌ڵیئیسالمیب ‌هبۆنه‌ی‬ ‫‪8‬ی مارس وۆرک شۆپێک به‌ به‌شداریی چه‌ند رێکخراوی قه‌زای کۆیه‌ پێک‬ ‫هات‪ .‬له‌ الیه‌ن یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستانه‌و‌ه خاتوو گه‌الوێژ‬ ‫په‌یڕه‌وانجێگریسکرتێرییه‌کیه‌تییژنانیدیموکراتیکوردستانوخاتوو‬

‫سه‌فین ئه‌ندامی یه‌کیه‌تیی ژنان به‌شداری ئه‌و وۆرک شۆپه‌ بوون‪.‬‬ ‫له‌و وۆرک شۆپه‌دا چه‌ند که‌سایه‌تیی بیروبۆچوونه‌کانی خۆیان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ قانوونه‌کانی تایبه‌ت به‌ ژنان له‌ هه‌رێمی کوردستان و کێشه‌و‬ ‫موشکیالتی ژنان‪ ،‬هۆکارو ڕێگاچاره‌سه‌ره‌کانیان پێشکه‌ش ب ‌ه به‌شدارانی‬ ‫وۆرک شۆپه‌که‌ کرد‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫له‌ بڕگه‌ی دواتری به‌رنامه‌که‌دا په‌یامی‬ ‫ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی‬ ‫کوردستان له‌الیه‌ن کاک قادر وریا‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫ده‌فته‌ری سیاسی حیزبه‌وه‌ پێشکێش کرا‬ ‫‪ .‬له‌ به‌شێک له‌و په‌یامه‌دا هاتبوو که‌‬ ‫دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی‬ ‫کوردستان له‌ ‪24‬ی ره‌شه‌مه‌ی ‪1324‬ی‬ ‫هه‌تاوی‌دا له‌و رووداوانه‌ی مێژووی نوێی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌مانه‌ که‌ شایانی یادکردنه‌وه‌ و‬ ‫ڕێزلێنانن‪ .‬بۆمان هه‌یه‌ بڵێین یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنانی دیموکراتی کوردستان یه‌که‌م‬ ‫ڕێکخراوی تایبه‌ت به‌ ژنانه‌ که‌ له‌ کوردستان‬ ‫پێک هاتوه‌‪ .‬ئه‌م ڕووداوه‌ له‌ چه‌ند باره‌وه‌‬ ‫جێگای لێوردبوونه‌وه‌یه‌‪ .‬له‌ پێش‌دا له ڕووی‬ ‫ڕچه‌شکێنی و پێشه‌نگبوونی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان‌و حیزبی دیموکراتی کوردستان‌و‬ ‫کۆماری کوردستان له‌ بایه‌خدان به‌ پرسی‬ ‫ژنان له‌ کۆمه‌ڵ دا‪.‬‬ ‫ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسی له‌‬ ‫قسه‌کانی‌دا گرنگیی به‌وه‌دا که‌ کۆماری‬ ‫کوردستان و له‌ سه‌ره‌وه‌ی ئه‌م کۆماره‌‪،‬‬ ‫پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪ ،‬نرخ و بایه‌خی‬ ‫گرنگیدان به‌ توێژه‌ جۆراوجۆره‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵیان ده‌زانی‪ .‬باش له‌م راستی‌یه‌‬ ‫ئاگادار بوون که‌ ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ کۆمه‌ڵگا‬ ‫پێش بکه‌وێ‪ ،‬ده‌بێ گرنگی به‌ به‌شداریی‬ ‫ژنان له‌ کاروباری کۆمه‌الیه‌تی و کولتووری‬ ‫و سیاسیی کوردستان‌دا بده‌ن‪ .‬ده‌بێ ڕێگا‬ ‫خۆش بکه‌ن که‌ ژنان له‌ چوارچێوه‌ی ماڵ‬ ‫بێنه‌ ده‌ر‪ .‬ده‌بێ په‌روه‌رده‌ ببن و ئه‌رکیان‬ ‫بکه‌وێته‌ سه‌رشان و به‌شداری کاروباری‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪36‬‬

‫کۆمه‌ڵ بن‪ .‬هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌شه‌وه‌ بوو‬ ‫که‌ له‌ کۆماری کوردستان‌دا بایه‌خ به‌‬ ‫خوێنده‌وارکردنی کچان و ژنان درا‪ .‬هه‌وڵ‬ ‫درا ژنان بێنه‌ نێو ڕێوڕه‌سم و بۆنه‌ و‬ ‫کۆبوونه‌وه‌کان و وتار و قسه‌ی خۆیان‬ ‫هه‌بێ‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی دیکه‌ی په‌یامی ده‌فته‌ری‬ ‫سیاسی‌دا هاتبوو که‌ ‪ :‬که‌ باسی ڕووداوی‬ ‫دامه‌زرانی یه‌که‌م رێکخراوی تایبه‌ت به‌ ژنان‬ ‫له‌ نێو کورد دا ده‌که‌ین‪ ،‬جێی خۆیه‌تی له‌‬ ‫سه‌ر دوو خاڵ‪ ،‬هه‌ڵویسته‌ بکه‌ین‪ .‬یه‌که‌م‬ ‫ئه‌وه‌ که‌ ئه‌و کات ئه‌گه‌ر له‌ نێو نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫ده‌وروبه‌ر‪ ،‬شتێکی ئه‌وتۆش کرابێ‪ ،‬له‌‬ ‫شارێکی وه‌ک تاران بووه‪ ‌،‬له‌ ئه‌سته‌نبووڵ‬ ‫بووه‌‪ ،‬له‌ به‌غدا بووه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ شاری گه‌وره‌‬ ‫و پڕحه‌شیمه‌ت بوون و ده‌یان ساڵ بوو‬ ‫ناوه‌ندی جووڵه‌ و رووداوی سیاسی بوون‬ ‫و له‌ نێوان کاربه‌ده‌ستان‪ ،‬رووناکبیرانی‬ ‫دانیشتووی ئه‌و شارانه‌ و شارو پێته‌خته‌‬ ‫گه‌وره‌کانی ڕۆژاوا‪ ،‬هاتوچۆ هه‌بوو که‌‬ ‫هه‌مووی ئه‌وانه‌ ده‌ور و ته‌ئسیری خۆیان‬ ‫هه‌بووه‌ له‌ کرانه‌وه‌ و پێشکه‌وتنی عه‌قڵ و‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ی کاربه‌ده‌ستان و دانیشتووان‬ ‫دا‪ .‬به‌اڵم زۆر گرنگه‌ ل ‌ه شارێکی بچووکی‬ ‫ئه‌وکاتی کوردستان‪ ،‬له‌ مه‌هاباد و له‌ الیه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵتێکی کوردی‌یه‌وه‌‪ ،‬له‌ پێوه‌ندی له‌‬ ‫گه‌ڵ ژنان دا کارێک بکرێ و هه‌نگاوێک‬ ‫بنرێ که‌ له‌ تاران و به‌غدا و ئه‌سته‌نبوول‬ ‫و قاهیره‌ش دا‪ ،‬به‌ تازه‌یی کرابوون یا‬ ‫ده‌کران‪ .‬ئه‌مه‌ ته‌نیا پێشکه‌وتوویی فکریی‬ ‫و موته‌مه‌ددین‌بوونی ڕیبه‌رانی کۆماری‬

‫کوردستان و ب ‌ه تایبه‌تی سه‌رۆکی ئه‌و‬ ‫کۆماره‌ ده‌گه‌یه‌نێ‪.‬‬ ‫له‌ کۆتایی په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسی‌دا‬ ‫هاتبوو که‌ ‪ :‬یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی‬ ‫کوردستان به‌ تایبه‌تی له‌ ‪ 3‬ده‌یه‌ی ڕابردوو‬ ‫دا قوتابخانه‌یه‌ک ‌و مه‌یدانێک بووه‌ بۆ‬ ‫کارتێداکردن و تیکۆشانی سه‌دان و هه‌زاران‬ ‫ژن‪ .‬حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌م‬ ‫ڕۆژه‌دا به‌ڕێزه‌وه‌ ئاوڕ له‌ تێکۆشانی ئه‌وان و‬ ‫یه‌کیه‌تی‌یه‌که‌یان ده‌داته‌وه‌‪ .‬به‌الم ده‌مه‌وێ‬ ‫وه‌بیریش بێنمه‌وه‌ که‌ پێوه‌ندیی ژنانی‬ ‫کوردستان و ژنانی دیموکرات به‌ حیزبی‬ ‫دێموکراته‌وه‌‪ ،‬هه‌مووی هه‌ر له‌ کاناڵی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانه‌وه‌ نه‌بووه‌‪ .‬له‌ سااڵنێک دا‬ ‫که‌ یه‌کیه‌تیی ژنانیش وه‌ک ڕێکخراوێک له‌‬ ‫مه‌یدان دا نه‌بووه‌‪ ،‬ژنان له‌ ڕیزی ڕێکخستنه‌‬ ‫نهێنی‌یه‌کان‪ ،‬له‌ ڕیزی پێشمه‌رگه‌کان‪ ،‬له‌‬ ‫ڕیزی یه‌کیه‌تیی الوانی دیموکرات و له‌ ڕیزی‬ ‫تێکۆشه‌ران و بنه‌ماڵه‌کانی تێکۆشه‌رانی‬ ‫حیزب دا‪ ،‬هه‌بوون‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌ بیرتان بێت‬ ‫هاوینی ڕابردوو هه‌ر له‌م شوێنه‌ نزیکه‌ی ‪100‬‬ ‫ژنی دیموکرات ڕێزیان لێ‌نرا که‌ زۆربه‌یان‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 20‬ساڵ بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت تێیان دابوو‬ ‫که‌ ‪ 30‬ساڵ و ‪ 40‬ساڵ زیاتر بوو‪ ،‬ئه‌ندام‬ ‫و پشتیوان و یاوه‌ری خه‌مخۆری حیزبی‬ ‫دیموکرات و تێکۆشه‌رانی له‌ سه‌ختترین‬ ‫قۆناغه‌کان‌دا بوون‪ .‬که‌وایه‌ ژنان له‌‬ ‫ڕێڕه‌وی حیزبی دیموکراته‌وه‌‪ ،‬هه‌موو کات‬ ‫به‌شێک بوون له‌ بزووتنه‌وه‌ی نیشتمانی‬ ‫و رزگاریخوازانه‌ی نه‌ته‌وه‌که‌یان‪ ،‬به‌شێکی‬ ‫گرنگ بوون له‌و هیزه‌ ئینسانی‌یه‌ که‌ خه‌بات‬ ‫و تێکۆشانی حیزبی ئێمه‌ی به‌ره‌وپێش‬ ‫بردوه‌‪ .‬له‌ راستی‌دا حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان قه‌رزداری ژنانه‌ و هه‌ر چی بۆی‬ ‫کردبن و بۆیان بکا‪ ،‬زۆری نه‌کردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ دوای په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسی‌دا‬ ‫سروودی « چه‌له‌نگ به‌ چاالک «له‌ الیه‌ن‬ ‫کۆرسی کچانی ئه‌ندام یه‌کیه‌تیی ژنانه‌وه‌‬ ‫پێشکه‌ش کرا و دواتر خاتوو خه‌دیجه‌‬ ‫مه‌عزوور به‌و بۆنه‌یه‌وه‌ په‌یامێکی پێشکه‌ش‬ ‫کرد ‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ به‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ده‌قێکی شێعری له‌ الیه‌ن‬ ‫جیهان بێتووشی ‪ ،‬گۆرانی شیالنه‌ به‌ده‌نگی‬ ‫حه‌مه‌ده‌مین که‌ریمی‌و‪ ،‬گۆرانیی به‌له‌نجه‌ به‌‬ ‫ده‌نگی سه‌عید کامیارانی درێژه‌ی پێ درا‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی رێوڕه‌سمی یادی ‪ 68‬ساڵه‌ی دامه‌زرانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستان‬ ‫خه‌باتی یه‌کیه‌تیی ژنان کردو گوتی ‪68 :‬‬ ‫ساڵ له‌ ته‌مه‌نی یه‌کیه‌تیی ژنان تێ‌ده‌په‌ڕێ‪،‬‬ ‫دوو قۆناغی ره‌شی دیکتاتۆری به‌ رێژیمی‬ ‫پاشایه‌تی و کۆماری ئیسالمی زه‌برێکی‬ ‫قورسیان له‌ بزووتنه‌وه‌ ژنان داوه‌ و جێی‬ ‫داخه‌ که‌ بڵێین بارودۆخی ژنان خراپتر بووه‌‪،‬‬ ‫باشتر نه‌بووه‌‪ .‬رێژه‌ی ئیعتیاد‪ ،‬خۆکوژی و‬ ‫ژنکوژی له‌ چاو ڕابردوو زیاتر بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌یامه‌ تیشکی خستبۆ سه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ به‌ خۆشی‌یه‌وه‌ یه‌کیه‌تیی ژنانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫رۆژی شه‌ممه‌‪24 ,‬ی ره‌شه‌مه‌ی ‪1392‬ی‬ ‫هه‌تاوی له‌ رێوڕه‌سمێکی تایبه‌ت‌دا یادی‬ ‫‪24‬ی ره‌شه‌مه‌ ‪ 68‬ساڵه‌ی دامه‌زرانی خۆی‬ ‫به‌رز راگرت‪.‬‬ ‫ئه‌م رێوڕه‌سمه‌ به‌ خوله‌کێک به‌ بێده‌نگی‬ ‫به‌ پێوه‌وه‌ستان بۆ رێزگرتن له‌ گیانی پاکی‬ ‫شه‌هیدان‪ ،‬به‌ تایبه‌تی ئه‌و ژنانه‌ی گیانی‬ ‫خۆیان به‌ختی وه‌دیهێنانی ئازادیی ژنان‬ ‫کردوه‌ ده‌ستی پێ‌کردو‪ ،‬په‌یامی کۆمیته‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ریی یه‌کیه‌تیی ژنان به‌و بۆنه‌یه‌وه‌‬ ‫له‌ الیه‌ن حه‌لیمه‌ ره‌سووڵی‪ ،‬سکرتێری ئه‌و‬ ‫رێکخراوه‌یه‌وه‌‌ پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی ئه‌و په‌یامه‌دا به‌ ئاماژه‌ به‌‬ ‫دامه‌زرانی ئه‌و ڕێکخراوه‌یه‌ه‌ له‌ سه‌رده‌می‬ ‫کۆماری کوردستان‌دا هاتبوو که‌ بێ‌گومان‬ ‫شانازی‌یه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ ئه‌و ریکخراوه‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌ ده‌ورانی‌ زێڕینی‌ كۆماری‌ كوردستان‬ ‫دامه‌زرا‪ .‬هه‌تا ئه‌وكات ژنان خاوه‌‌نی‬ ‫رێكخراوێكی‌ تایبه‌ت به‌ خۆیان نه‌بوون ‌و‬ ‫رۆڵێكی‌ كاریگه‌ریان له‌ بواركانی‌ سیاسی‌‪،‬‬ ‫كولتووری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ كۆمه‌ڵگادا نه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌م هه‌نگاوه‌ قۆناغێكی‌ نوێ‌ له‌ خه‌بات‬ ‫‌و تێكۆشانی‌ ژنان ده‌ست پێكرا‪ .‬پێشه‌وای‌‬ ‫گه‌وره‌ی‌ كورد قازی‌ محه‌ممه‌د‪ ،‬به‌ بیری‌ تیژ‬ ‫‌و رامانی‌ ئینسانی ‌‌و پێشكه‌وتنخوازانه‌ی‌‬ ‫خۆی‌ زیاتر له‌ هه‌موو كاتێك هه‌ستی‌ به‌‬

‫پێویستیی‌ دامه‌زراندنی‌ رێكخراوێكی‌ تایبه‌ت‬ ‫ب ‌ه ژنانی‌ كورد كردبوو‪ ،‬هاوكاتیش ده‌یزانی‌‬ ‫كه‌ به‌بێ‌ به‌شداری ‌‌و چاالك‌كردنی‌ ژنان له‌‬ ‫بوارگه‌لی‌ سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌دا‪ ،‬ئه‌رك‌ و‬ ‫كاروباره‌كانی‌ كۆمار‌و كۆمه‌ڵگا به‌ باشی‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ ناچن‌و به‌ نه‌خوێندوارمانه‌وه‌ی‌‬ ‫ژنان‪ ،‬كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان پێش ناكه‌وێ‌‌و‬ ‫ده‌توانێ‌ ببێته‌ ئاسته‌نگ‌ و مه‌ترسی‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌وره‌‌و جیددی‌ بۆ مانه‌وه‌ی‌ دۆخی‌ نه‌ریتی‬ ‫‌‌و دواكه‌وتووانه‌ی‌ پێشوو‪.‬‬ ‫حه‌لیمه ڕه‌سووڵی‌ له‌ به‌شێکی په‌یا‌می‬ ‫رێکخراوه‌که‌یان‌دا ئاماژه‌ی به‌ دوو قۆناغی‬

‫دیموکراتی کوردستان به‌ پشتیوانیی حیزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستان هه‌روا له‌ مه‌یدان‌دایه‌‪.‬‬ ‫هیوادارین یه‌کیه‌تیی ژنان به‌ ده‌سته‌به‌ربوونی‬ ‫دیموکراسی و ماف ‌ه نه‌ته‌وایه‌تی‌یه‌کان بگات‬ ‫به‌ قۆناغێکی دیکه‌ له‌ چه‌شنی سه‌رده‌می‬ ‫کۆماری کوردستان و بتوانێ خزمه‌تێکی‬ ‫شیاو به‌ مافه‌کانی ژنان بگا‪.‬‬ ‫به‌ دوای په‌یامی یه‌کیه‌تیی ژناندا‬ ‫سروودی «‪ 24‬مۆمی گه‌شاوه‌ی» له‌ الیه‌ن‬ ‫کۆڕسی یه‌کیه‌تیی ژنا‌ن‌و به‌ هاوکاریی کۆڕی‬ ‫هونه‌ری پێشکه‌ش کرا ‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫ئه‌ده‌بیاتی سیاسی‌و ڕاگه‌یاندنی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫کوردستان‌ول ‌هتێکۆشان‌وژیانیسیاسییئه‌واندا‬ ‫جێگه‌‌و پێگه‌یه‌کی تایبه‌تی هه‌یه‌‌و له‌م ڕێگایه‌وه‌‬ ‫ژنانی پێشه‌نگ له‌ شار‌و ناوچه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ بڕوابه‌خۆبوونێکی زیاتره‌وه‌‪ ،‬ڕێز‬ ‫له‌م ڕۆژه‌ ده‌گرن‪.‬‬ ‫کاک قادر وریا له‌ به‌شێکی دیکه‌ی‬ ‫قسه‌کانیدا به‌ تیشک‌خستنه‌سه‌ر بارودخی ژنان‬ ‫له‌ ئێران‌و کوردستان گوتی‪ :‬وێڕای درێژه‌‌و‬ ‫به‌رده‌وامیی ست ‌هم‌و نابه‌رابه‌ری‌و چه‌وساندنه‌وه‌‬ ‫قانوونی‌و عورفی‌یه‌کان‪ ،‬توندو تیژی به‌هه‌موو‬ ‫جۆره‌کانیه‌وه‌ به‌ تایبه‌تی کوشتنی ژنان یا‬ ‫ناچارکردنی ئه‌وان به‌ خۆکوژی‪ ،‬به‌رده‌وامه‌‪ .‬ڕۆژ‬ ‫نیه‌ هه‌واڵی ژنکوژی و ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر‬ ‫ژنان نه‌بیسین‪ .‬که‌متر ڕۆژێک هه‌یه‌ هه‌واڵی‬ ‫دڵته‌زێنی خۆکوشتنی چه‌ند ژن له‌ ئاکامی‬ ‫ته‌حه‌ممول‌نه‌کردنی گوشار له‌نێو بنه‌ماڵه‌‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ دا نه‌خوێنینه‌وه‌‪ .‬شانبه‌شانی دیتنی‬ ‫ئه‌م ڕووه‌ دزێوه‌ی گوشار‌و تاوان دژی ژنان‪،‬‬ ‫شایه‌دی ئه‌وه‌ین که‌قه‌یران‌و کێشه‌ ئابووری‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌یه‌کان‪ ،‬زۆرترین قوربانی‌یانی خۆیان‬ ‫له‌ نیو ژنان‌دا هه‌ڵ‌ده‌بژێرن‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی مایه‌ی‬ ‫دڵخۆشی و هیوایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ که‌ ژنان کۆڵیان‬ ‫نه‌داوه‌و ته‌مه‌نی ملنه‌دانی ژنانی ئێران بۆ په‌تی‬ ‫کۆیله‌تی‌و یاسا دژه‌ژن‌و کۆنه‌په‌رستانه‌کانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ ،‬به‌رامبه‌ر‌ه ل ‌ه گه‌ڵ ته‌مه‌نی ئه‌و‬ ‫ڕێژیمه‌‪.‬‬ ‫له‌ کۆتایی په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسی‌دا‬ ‫هاتبوو که‌‪ :‬حیزبی دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫هاتنی ‪8‬ی مارس به‌ ده‌رفه‌ت ده‌زانێ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی پشتیوانیی خۆی له‌ داخوازه‌ ڕه‌واکانی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی یه‌کسانی‌خوازی له‌ کوردستان‌و‬ ‫ئێران‪ ،‬دووپات بکاته‌وه‌‌و هاوده‌نگ ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫ژنانی خه‌باتکار ل ‌ه کوردستان‌و هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫ئێران‪ ،‬له‌ سه‌ر پێویستیی کۆتایی‌هاتنی‬ ‫هه‌اڵواردن‌و چه‌وسانه‌وه‌‌و نابه‌رامبه‌ری دژی ژنان‬ ‫پێ دابگرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌م بۆنه‌یه‌‌دا‬ ‫وه‌بیر هه‌موو تیکۆشه‌ران‌و ئه‌ندامانی خۆی‌و‬ ‫تێکرای رێکخراو‌و دامه‌زراوه‌کانی خۆی دێنێته‌وه‌‬ ‫که‌ هاوبه‌شی له‌ خه‌باتی یه‌کسانی‌خوازانه‌‌و‬ ‫پشتیوانی‌لێکردنیله‌هه‌رشوێنێکک ‌هتێکۆشانی‬ ‫حیزبی ئێمه‌و تێکۆشه‌ران‌و ئه‌ندامانی حیزبی‬ ‫ئێمه‌ی لێ بن‪ ،‬ئه‌رکێکی حیزبی‌و مرۆییمانه‌‪.‬‬ ‫ب ‌ه دوای په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان‌دا راگه‌یه‌ندراوی هاوبه‌شی‬ ‫‪ ٦‬رێكخراوی ژنانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان‪ ،‬به‌‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪34‬‬

‫بۆنه‌ی ‪٨‬ی مارس‪ ،‬رۆژی جیهانیی ژن له‌ الیه‌ن‬ ‫خاتوو گه‌الوێژ په‌یڕه‌وان ئه‌ندامی ده‌سته‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ریی یه‌کیه‌تی ژنانی دێموکراتی‬ ‫کوردستانه‌وه‌ خوێندرایه‌وه‌ که‌ له‌ به‌شێک‬ ‫له‌ راگه‌یاندراوه‌که‌دا هاتبوو‪ ،‬بێگومان ژنانی‬ ‫یه‌كسانی‌خواز ب ‌ه پاڵپشتی پیاوانی مرۆڤ‌دوست‬ ‫وهۆگرانىئازادیبۆده‌سته‌به‌ركردنىژیانیباشتر‬ ‫بۆ چینه‌كانی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬مێژوویه‌كی زێرینیان‬ ‫له‌م پێناوه‌دا دروست كردوه‌ و به‌گیانبازی و‬ ‫قوربانیدان الپه‌ره‌كانی دیرۆكی ئه‌م قۆناغه‌یان‬ ‫نه‌خشاندوه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و رۆژ و قۆناغه‌‬ ‫مێژوویی‌یان ‌ه ك ‌ه به‌رهه‌می خه‌باتی ژنانه‌‪ ،‬تۆماری‬ ‫رۆژی ‪٨‬ی مارسه‌كه‌ دروشم و ئامانجه‌كانی ژنانی‬ ‫تێدا نه‌خشاوه‌‪.‬‬ ‫راگه‌یه‌ندراوی شه‌ش رێکخراوی ژنانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستاندا باسی له‌وه‌ کردوه‌ که‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پێكهاته‌و شیرازه‌ی وه‌اڵته‌كه‌مان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای جیاوازیی ره‌گه‌زی بونیاد‬ ‫نراوه‌‪ ،‬له‌باری نه‌ته‌وه‌ییشه‌وه‌ چه‌وساوه‌ترین‬ ‫نه‌ته‌وه‌ین‌و له‌م پێوه‌ندی‌یه‌دا گرێ‌ وگۆڵێكی‬ ‫زۆرمان له‌به‌رده‌م‌دایه‌و سیستمی سوننه‌تیی‬ ‫كۆمه‌ڵگا و هه‌وڵی داگیركه‌ران بۆ هێشتنه‌وه‌مان‬ ‫له‌ تاریكی‌دا‪ ،‬ئه‌ركی ئێمه‌ی ژنانی چه‌ندقات‬ ‫كردوه‌‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌و سیمیناره‌دا‬ ‫دوکتور نه‌زه‌ند به‌گیخانی باسه‌که‌ی پێشکێشی‬ ‫ئاماده‌بووان کرد که‌ باسێک بوو له‌سه‌ر توندو‬ ‫تیژی به‌رامبه‌ر به‌ ژنان‪ ،‬به‌ تایبه‌ت ژن‌کوژی له‌‬ ‫کوردستان به‌ بیانووی پارێزگاری له‌ شه‌ڕه‌ف‪.‬‬

‫دوکتور نه‌زه‌ند باسی ئه‌و هۆکارانه‌ی‬ ‫کرد که‌ ده‌بنه‌ هۆی توندوتیژی دژ ب ‌ه ژنان و‬ ‫نه‌بوونی قانوونه‌کانی به‌رگرتن له‌ توندوتیژی‌و‬ ‫هه‌اڵواردن‪ ،‬یان دامه‌زراوه‌یه‌ک که‌ به‌ تایبه‌تی‌و‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کی زانستی له‌و بابه‌ته‌ بکۆڵێته‌وه‌و‬ ‫هه‌وڵی چاره‌سه‌رکردنی بدا ‪.‬‬ ‫به‌ بڕوای د‪ .‬نه‌زه‌ند ئه‌و پێناسه‌یه‌ که‌‬ ‫له‌ کوردستان بۆ شه‌ڕه‌ف» ده‌کرێ و‌ ژن به‌‬ ‫شه‌ڕه‌فی پیاوان داده‌نرێ‌و‪ ،‬جه‌سته‌ی ژن وه‌ک‬ ‫شه‌ڕه‌فی ئه‌وان سه‌یر ده‌کرێ له‌ جێگای خۆی‌دا‬ ‫نیه‌و ده‌کرێ پێناسه‌ی شه‌ڕه‌ف له‌ زۆر شتی‬ ‫دیکه‌دا ببینرێ ‪.‬‬ ‫دوکتور نه‌زه‌ند دکتورای له‌ زانکۆی‬ ‫سۆڕبۆنی پاریس وه‌رگرتوه‌و ئێستا وه‌ک‬ ‫لێکۆله‌ری بااڵ له‌ زانکۆی برستیل کار ده‌کاو‪،‬‬ ‫وه‌ک داکۆکیکاری مافی مرۆڤ به‌ تایبه‌تی‬ ‫کاری لێکۆڵینه‌وه‌ له‌ سه‌ر پرسی ژنان ده‌کا و دوا‬ ‫کتێبیشی به‌ زمانی ئینگلیسی چاپ کراوه‌ که‌‬ ‫تایبه‌ت ‌ه ب ‌ه «توندوتیژی ل ‌ه سه‌ر بنه‌مای شه‌ڕه‌ف‬ ‫‪ :‬ئه‌زموون و ستراتیژیه‌تی به‌ره‌ورووبوونه‌وه‌ له‌‬ ‫کوردستانی باشووردا»‬ ‫شایانیباس ‌هل ‌هکۆتاییباسه‌که‌ید‪.‬نه‌زه‌ند‬ ‫به‌گیخانیدا کۆمه‌ڵێک له‌ به‌شدارانی سمیناره‌که‌‬ ‫ڕاو سه‌رنجی خۆیان له‌ سه‌ر باسه‌کانی ناوبراو‬ ‫ده‌ربڕی وکۆمه‌ڵێک پرسیاریان کرد که‌ دواتر‬ ‫له‌الیه‌ن کۆڕگێره‌وه‌ واڵمیان درایه‌وه‌‪.‬‬

‫هەواڵ‌و چاالکی‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی سیمینارێک به‌بۆنه‌ی ‪8‬ی مارس‬ ‫له‌ بنکه‌ی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دێموکراتی کوردستان‬

‫به‌بۆنه‌ی هاتنه‌وه‌ی ‪ 8‬ی مارس‬ ‫ڕێوڕه‌سمێک له‌ بنکه‌ی ده‌فته‌ری سیاسیی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان به‌ڕێوه‌ چوو‪.‬‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫رۆژی ‪5‬شه‌ممه‌ رێکه‌وتی ‪15‬ی ره‌شه‌مه‌ی‬ ‫‪ 1392‬به‌ به‌شداریی ژماره‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫له‌ ئه‌ندامانی رێبه‌ریی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆمه‌ڵێکی به‌رچاو له‌ کادر و‬ ‫پێشمه‌رگه‌کانی حیزب‌و ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنان سیمینارێکی بۆ به‌رزنرخاندنی یادی‬ ‫‪8‬ی مارس‪ ،‬رۆژی نێونه‌ته‌وه‌یی ژن بۆ د‪.‬‬ ‫نه‌زه‌ند به‌گیخانی‪ ،‬نووسه‌رو پسپۆڕ له‌ بواری‬ ‫ڕه‌گه‌ز له‌ ژێر ناوی» توندو تیژی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ ژن به‌ بیانووی شه‌ڕه‌ف له‌ کوردستان»‬ ‫پێک هێنا ‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای سیمیناری ‪8‬ی مارس به‌ حیزبی دێموکراتی کوردستان له‌ الیه‌ن کاک‬ ‫ده‌قیقه‌یه‌ک وه‌ستان بۆ رێزگرتن له‌ گیانی پاکی قادر وریا‪ ،‬ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبه‌وه‌‬ ‫ئه‌و ژنانه‌ی که‌ بۆ وه‌ده‌ست‌هێنانی مافی خۆیان پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫و دابین‌بوونی یه‌کسانی گیانیان له‌ ده‌ست داوه‌‪،‬‬ ‫له‌ به‌شێکی په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیدا‬ ‫ده‌ستیپێ‌کردوپاشانپه‌یامیده‌فته‌ریسیاسیی‬

‫هاتبوو که‌ ‪ :‬ڕۆژی ‪ 8‬ی مارس‪ ،‬تا دێ پتر ده‌بێت ‌ه‬ ‫زه‌نگی جوواڵندنی ژنان‌و پیاوانی داواکاری‬ ‫یه‌کسانی‪ .‬سااڵنێکی زۆره‌ نه‌ک‌هه‌ر له‌ ڕۆژاوا‬ ‫به‌ڵکوو له‌ سه‌رانسه‌ری جیهان‪ ،‬به‌شدارانی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی یه‌کسانی‌خوازی له‌‌ ‪8‬ی مارس‌دا‪،‬‬ ‫هێزی ڕووله‌گه‌شه‌ی خۆیان ده‌نوێنن‌و ویست‌و‬ ‫داخوازه‌کانی خۆیان به‌ گوێی زه‌وتکه‌ران‌و‬ ‫پێشێلکارانی حورم ‌هت‌و مافه‌ ئینسانی‌یه‌کانی‬ ‫ژنان له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی خۆیان‪ ،‬ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێکی دیکه‌ی په‌یامه‌که‌دا هاتبوو‬ ‫که‌ ‪ :‬ئه‌گه‌رچی له‌ واڵتی ئێران‪ ،‬ده‌وڵ ‌هت‌و‬ ‫داموده‌زگا ده‌وڵه‌تی‌یه‌کان‌و ده‌ستوور‌و پارلمانی‬ ‫واڵت‪ ،‬هێشتا دانیان به‌م ڕۆژه‌ جیهانی‌یه‌‌دا‬ ‫نه‌ناوه‌‌و ب ‌ه ڕسمی‌یان نه‌ناسیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ‪8‬ی مارس‬ ‫بۆ‌ خه‌ڵکی ئێران ڕۆژێکی ناسراوه‌‪ .‬به‌ هه‌وڵ‌و‬ ‫خه‌باتی بزووتنه‌وه‌ی یه‌کسانی‌خوازیی ژنان‌و‬ ‫ڕێکخراوهسیاسی‌یهخه‌باتگێروئازادی‌خوازه‌کان‪،‬‬ ‫پێشوازی‌و به‌ڕێوه‌بردنی چاالکی‌و ڕێوڕه‌سمی‬ ‫تایبه‌ت به‌ بۆنه‌ی ئه‌م ڕۆژه‌وه‌‪ ،‬بووه‌ به‌ نه‌ریتێکی‬ ‫خه‌باتکارانه‌‪ .‬ل ‌ه کوردستان ب ‌ه هۆی بای ‌هخ‌پێدان‌و‬ ‫ڕه‌نگدانه‌وه‌ی هه‌ر له‌ کۆنه‌وه‌ی پرسی ژن له‌‬ ‫به‌رنامه‌‌وتێکۆشانیهێز‌هنه‌ته‌وه‌یی‌وچه‌په‌‌‌کان‌دا‪،‬‬ ‫‪8‬ی مارس به‌ تایب ‌هت‌و به‌ گشتی پرسی ژنان له‌‬

‫‪33‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫بۆ دابەزاندنی فشاری خوێن‬

‫بۆ رەواندنەوەی ماندوویەتی ‪....‬‬

‫ئه‌م خواردنانە بخۆ‬

‫پێڵووی چاوەكانت بشێلە‬

‫پز یشكا ن‬ ‫ئامۆژگاریی كەسانی‬ ‫تووشبوو بە نەخۆشیی‬ ‫بەرزبوونەوەی فشاری‬ ‫خوێن دەكەن‪ ،‬كە ئەم‬ ‫خواردنانەلەژەمەكانیان‌دا‬ ‫بەكاربهێنن بەو پێیەی بۆ‬ ‫دابەزاندنی پاڵەپەستۆی‬ ‫خوێن سوودیان هەیە‪:‬‬ ‫سپێناخ‪ ،‬هەریەكە‬ ‫لەرەگەزەكانیپۆتاسیۆم‬ ‫وماگنیسیۆمیتێدایە‪،‬كە‬ ‫فشاری خوێن دادەبەزێنن‪.‬‬ ‫گوڵەبەڕۆژە بەبێ خوێ‪ ،‬ئەویش رێژەیەكی باشی ماگنیسیۆمی تێدایە‪.‬‬ ‫‪ .1‬فاسۆلیا‪ ،‬ماگنیسیۆم و پۆتاسیۆم و ریشاڵی تێدایە‪ .2 .‬پەتاتەی سوركراوە‪،‬‬ ‫رێژەی سۆدیۆم كەمدەكاتەوە كە هۆكارە بۆ بەرزبونەوەی فشاری خوێن و‬ ‫هەروەها بۆ دڵ و پەستانی خوێنیش بەسوودە‪ .3 .‬مۆز‪ ،‬سەرچاوەیەكی گرنگی‬ ‫پۆتاسیۆم و ماگنیسیۆمە‪.‬‬

‫كۆمەڵەی‬ ‫پزیشكانی چاو لەواڵتی‬ ‫ئەڵمانیا ئامۆژگاریی ئەو‬ ‫كەسانە دەكا‪ ،‬كە زۆر‬ ‫كار لەسەر كۆمپیوتەر و‬ ‫خوێندنەوە دەكەن‪ ،‬بۆ‬ ‫رەواندنەوەی ماندووبوونی‬ ‫چاوەكانیان بە لەپی‬ ‫چاوەكانیان‬ ‫دەست‬ ‫بگوشن و كەمێك برۆ‬ ‫و پێڵووەكانیان بشێلن‪.‬‬ ‫بەپێی وتەی بەرپرسانی‬ ‫كۆمەڵەكە ئەم كردارە دەبێتە هۆی خاوبوونەوەی ماسوڵكەكانی چاو و هەستكردن‬ ‫بەئاسوودەیی و پشوویەكیش بەچاوەكان دەبەخشێ‪ ،‬جیا لەوەش چاوترووكاندن‬ ‫بەپێویستی‌یەكی ئەو كەسانە دانراوە‪ ،‬تاكوو چاوەكانیان لە وشكبوون بپارێزن و‬ ‫تووشی نەخۆشی‌یەكانی چاو نەبن‪ .‬یەكێك لە ڕێگەكانی پشوودانی چاویش كە ئەو‬ ‫كۆمەڵەیە ئاماژەی پێ‌داوە‪ ،‬ئەوەیە كە سەرت بۆ دواوە ببەی و چاوەكانت دابخەی‬ ‫و پەنجە بخەیتە سەر نێوچاوان و برۆكانت بشێلی تا چاوەكانت ئاسوودەبن و‬ ‫پشوویەك بدەن‪.‬‬

‫ه منداڵ لە شێرپەنجەی‬ ‫شیردان ب ‌‬

‫سووده‌كانی سير‪:‬‬

‫مەمك دوورت دەخاتەوە‬ ‫لێكۆ ڵینە و ە یە كی‬ ‫بەریتانی دەری‌خستوە كە‬ ‫تووشبوون بە‌نەخۆشیی‬ ‫مەمك‬ ‫شێرپەنجەی‬ ‫پەیوەندی‌یەكیراستەوخۆیبە‬ ‫جۆری ژیان و دابونەریتەكانی‬ ‫كۆمەڵگەوە هەیە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئاشكرای كردوە كە ژنانی‬ ‫ئاسیا و ئەفریقا بە بەراورد‬ ‫بەژنانی ئەوروپا و ئەمریكا‬ ‫كەمتر تووشی ئەو نەخۆشی‌یە‬ ‫دەبن‪ .‬لێكۆڵینەوەكە هۆكاری‬ ‫كەمیی تووشبوونی ژنانی ئاسیا و ئەفریقا بەو نەخۆشی‌یەی بۆ ئەوە گەڕاندووەتەو‌ه‬ ‫كە منداڵیان دەبێ و شیری خۆیان دەدەن بە منداڵەكانیان و لەخواردنەوە‬ ‫كحوولی‌یەكانیش بەدوورن‪ .‬لەالیەكی دیكەوە ئەو لێكۆڵینەوەیە ئاماژەی بەوەش‬ ‫داوە‪ ،‬كە ‪%69‬ی ژنانی بەریتانی شیری خۆیان بە منداڵەكانیان نادەن‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫‪%85‬ی ژنانی ئاسیا شیری خۆیان بەمنداڵ دەدەن‪.‬‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪32‬‬

‫‪ .1‬نه‌خۆشيی شێر په‌نج ‌ه ناهێڵێ‪.‬‬ ‫‪ .2‬فشاری خوێن راده‌گرێ و مرۆڤ تووشی خوين مه‌یين نابێ‪.‬‬ ‫‪ 3‬زۆر باشه‌ له‌سه‌ر برين دابنرێ‪.‬‬ ‫‪ .4‬كرمى سك ده‌كوژێ‪.‬‬ ‫‪ .5‬به‌ردى گورچيل ‌ه ده‌توێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .6‬بۆ نه‌خۆشی‌یه‌كانى ره‌بوه‌و نه‌خۆشیى دڵ زۆر باشه‌‪.‬‬ ‫‪ .7‬بۆ ئيلتيهاباتى گه‌د‌ه زۆر باشه‌‪.‬‬ ‫‪ .8‬هێزى به‌رگرى لوش زياد ده‌كا‪.‬‬

‫بەم شێوەیە سەوزەو میوەکان بشۆرەوە‬ ‫بۆ ئەوەی ڕزگارت ببێت لەو میکرۆبانەی‬ ‫لەسەر سەوزەکان یاخود میوەکان جیگیر‬ ‫بوون ئەوا باشتر وایە بەم شێوەیە میوەکان و‬ ‫سەوزەکان بشۆیتەوە‪:‬‬ ‫ دەستەکانت پاک بشۆ‪.‬‬‫ هەر پاڕچەیەکی خراپ بە سەوزەکە‬‫یان میوەکەوە هەیە لێیبکەرەوە‪.‬‬ ‫ پاش ئەوەی سەوزەکە یاخود میوەکەت‬‫چاک کرد ماوەیەک لە ئاوی گەرمدا دایبنێ‪.‬‬ ‫ پاشان بە ئاوی گەرم و شامپۆی‬‫پێویست ناکات چونکە زوو خراپ دەبن‪.‬‬ ‫تایبەت بە شۆردنەوەی سەوزە و میوەکان بیانشۆرەوە‪.‬‬ ‫ پاشان ماوەیەک ئاوی ساردی بکە بەسەردا و بیکەرە ناو‬‫ دەتوانیت دەرمانی تایبەتی بۆ لەناوبردنی میکرۆبەکان بکەیتە ناو‬‫سوزگییەکەوە تا ئاوەکەی لێدەبێتەوە و پاشان کە بەتەواوی وشک بویەوە‬ ‫ئاوەوەو پاشان سەوزەکە یاخود میوەکەی تێبکەیت‪.‬‬ ‫بیخۆ‪.‬‬ ‫‪ -‬میوەکان بە فلچەیەک جوان پاک بکەرەوە بەاڵم بۆ سەوزەکان‬

‫گرینگییه‌کانی دیکەی پەتاتە بزانە‬ ‫پەتاتە یەکێکە لە سەوزە بەتامەکان و‬ ‫سوودێکی زۆری هەیە بۆ تەندروستی مرۆڤ‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا بە خۆشترین و بەتامترین‬ ‫خواردن دادەنرێت بۆ مندااڵن‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی‬ ‫دەتوانرێت بە سورەوکراوی و بە کواڵی و بە‬ ‫برژاوی ئامادەبکرێت لە هەمانکاتیشدا دەتوانرێت‬ ‫بۆ چەند شتێکی دیکە بەکاربهێنریت کە ئەمانەن‪.‬‬ ‫ بۆ البردنی ژەنگ‪:‬‬‫کاتێک دەبینیت کەرەستەیەکی ماڵەکەت‬ ‫ژەنگ لێیداوە ئەوا پەتاتەیەک بکە بە چوار‬ ‫قاشەوەو پاشان بیهێنە بەو شوێنەدا‪ ،‬پێوەی بهێلەرەوە تا ماوەیەک‬ ‫دەبینیت بەتەواوەتی چارەسەری ئەو ژەنگە دەکات‪.‬‬

‫پەتاتە سوودێکی زۆری هەیە بۆ چارەسەرکردنی ڕەشبوونی‬ ‫دەوروبەری چاوەکان بۆیە دەتوانیت پەتاتەیەک لەگەڵ ئاوی لیمۆ بکەیتە‬ ‫خەاڵتیكی کارەبای و پاشان بیدەیت لە دەوروبەری چاوەکانت‪ ،‬یاخود‬ ‫قاشێک پەتاتە بخەیتە سەر ئەو جێگایە‪.‬‬

‫ بۆ چارەسەرکردنی سوتاوی‪:‬‬‫کاتێک شوێنیکی جەستەت دەسوتێت ئەوا باشتر وایە قاشێک‬ ‫ بۆ چارەسەرکردنی سوێری‪:‬‬‫پەتاتە بخەیتە سەری و چارەسەری ئازارەکەی دەکات و لە هەمانکاتیشدا‬ ‫کاتێک هەستت کرد ئەو خواردنەی ئامادەتکردوە زۆر سوێرە و‬ ‫دەبیتە هۆی پاراستنی ئەو جێگەیە لە میکرۆبەکان و یارمەتی زوو‬ ‫خوێیەکی زۆرت تێکردووە ئەوا لەم کاتەدا دەستبەجێ قاشێک پەتاتەی‬ ‫چاالکبوونەوەی دەدات‪.‬‬ ‫تێبکە چارەسەری ئەو سوێرییە دەکات‪.‬‬ ‫‪ -‬بۆ جوانکاری‪:‬‬

‫‪31‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫ژنانی تەمەن ‪ 40‬ساڵ ‪ ..‬ئاو زۆر بخۆنەوە‬

‫چوونە نێو قۆناغی تەمەنی ‪40‬ساڵی بەتایبەت بۆ ژنان بەشێوەیەكی‬ ‫گشتی دەكرێت بەقوناغێكی هەستیاری تەمەنی هەژمار بكرێت‌و زۆر لەژنان‬

‫سوودەکانی باینجان بزانە‬

‫لە خەمی ئەوەدان چۆن بتوانن گەشە بەالیەنی جەستەیان بدەن لە ڕووی‬ ‫پاراستنی لە بەرزبوونەوەی رێژەی چەوری و هەروەها زۆربوونی كێش‬ ‫بە شێوەیەكی گشتی ‪ .‬سابین لەحام پسپۆڕی بواری خۆراك‪ ،‬ژنان لەو‬ ‫دڵەڕاوكێیە دڵنیا دەكاتەوەو دەڵێ «تەنها چارەسەر بۆ بنبڕكردنی چەوری‬ ‫و بەرزبوونەوەی كێش دەكرێ بووترێ خواردنەوەی رێژەیەكی زۆر لەئاو‌ه‬ ‫بەرێژەی ‪ 6‬ـ ‪ 8‬كوپ ئاو لە رۆژێك‌دا بەتایبەت بۆ ژنانی تەمەن ‪40‬ساڵ‬ ‫كە دەكرێ ئەمە لە ئێستادا چارەسەرێكی زۆر گونجاوو دروست بێ»‪،‬‬ ‫ئەو وتیشی «ئاو یارمەتیدەرێكی بەهێزە بۆ دەربازبوون لە چەوری و‬ ‫هەروەها رۆڵی سەرەكییش لە پاككردنەوەی گەدەدا دەبینێ و گەشەیەكی‬ ‫بێ وێنەش بەپێست دەبەخشێ‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەو هەموو سوودەی‬ ‫خواردنەوەی ئاودا پێویستە خواردنەوە گازیەكان و هەروەها چاو قاوەش‬ ‫بەڕادەیەكی زۆر كەم بكرێتەوە‪ ،‬چونكە ئەو خواردنەوانە رێژەیەكی زۆر لە‬ ‫كافیئین لەخۆ دەگرن و دەبنە رێگرێكی سەرەكی لەبەردەم بەرهەمهێنانی‬ ‫هۆرمۆنی ئەستروجین لەجەستەدا»‪.‬‬

‫له‌م کاتانه‌دا نابێت شیر‬ ‫بخورێته‌وه‌‬

‫نابێت ڕاسته‌وخۆ دوای‬ ‫خواردنه‌وه‌ی شیر بخه‌ویت‬ ‫چونک ‌ه شیر ب ‌ه ئاسانی هه‌رس‬ ‫نابێت‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت پاش‬ ‫کاتژمێرێک ئینجا بخه‌ویت‪،‬‬ ‫تا به‌ته‌واوه‌تی شیره‌ک ‌ه‬ ‫بگوێزرێته‌و‌ه ل ‌ه گه‌ده‌و‌ه بۆ‬ ‫ڕیخۆڵه‌‪.‬‬

‫باینجان بە یەکێک لە سەوزەکان دادەنرێت کە لە دێر زەمانەوە‬ ‫مرۆڤ خواردوویەتی و لە ئێستادا وەک شلە یاخود چەند جۆرێکی‬ ‫دیکەی خواردن ئامادەکرێت و دەخورێت ولەگەڵ ئەوەشدا سوودێکی‬ ‫زۆری هەیە بۆ تەندروستی مرۆڤ و دەبێتە هۆی‪:‬‬ ‫‪ -1‬سوودێکی زۆری هەیە بۆ چاالککردنی مێشک و زیرەککردنی‬ ‫کەسەکە‪.‬‬ ‫‪ -2‬بە هۆی ئەوەی ڕێژەیەکی زۆر مادە بەسوودەکانی تێدایە سوودی‬ ‫هەیە بۆ پتەوکردنی نینۆکەکان و یارمەتی زوو درێژکردنەوەی قژ دەدات‪.‬‬ ‫‪ -3‬ڕێژەیەکی زۆر رێشاڵەکانی تیدایە بۆیە سوودی هەیە بۆ دابەزاندنی‬ ‫کێش‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئەگەری توشبوون بە شێرپەنجە کەمدەکاتەوە‪.‬‬ ‫‪ -5‬ڕێژەیەکی زۆر کانزاکانی تیدایە بۆیە سوودی هەیە بۆ خوێن‪.‬‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪30‬‬

‫ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‬ ‫‬‫زۆر‬ ‫ڕێژه‌یه‌کی‬ ‫شیر‬ ‫کالیسێۆمی تێدای ‌ه و سوودی‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ پته‌وکردنی ددانه‌کان‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه هه‌مانکاتدا ب ‌ه‬ ‫هۆکاری سه‌ره‌کی داده‌نرێت‬ ‫بۆ کلۆربوونی ددانه‌کان‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش باشتر وای ‌ه دوای خواردنه‌وه‌ی شیر‬ ‫ده‌ستبه‌جێ ددانه‌کان بشۆیت‪.‬‬ ‫ ئه‌و که‌سانه‌ی کێشه‌ی کۆلۆنیان هه‌ی ‌ه باشتر وای ‌ه شیر نه‌خۆن ‌ه چونک ‌ه‬‫ده‌بێت ‌ه هۆی دروستکردنی غازاتێکی زۆر‪.‬‬ ‫ ئه‌وانه‌ی به‌ردو لمیان هه‌ی ‌ه نابێت شیر بخۆن ‌ه چونک ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆی‬‫زیاتر قورسکردنی گورچیله‌کان‪.‬‬ ‫ خواردنه‌وه‌ی شیر سوودی هه‌ی به‌اڵم‪ ،‬نابێت ڕێژه‌یه‌کی زۆر شیر‬‫بخورێته‌و‌ه چونک ‌ه زیانی ده‌بێت‪.‬‬

‫یەكەم چارەسەری پیتاندن بە مۆسیقا‬ ‫(فریدی هو) یەكەم منداڵە لە بەریتانیا‪ ،‬كە لە رێگای پیتاندنی‬ ‫دەسكردنی مۆسیقی لەدایك دەبێ‪ ،‬بە پێكردنی مۆسیقای گۆرانی‌یەكانی‬ ‫مایكل جاكسۆن لە نزیك هێلكۆكە پیتێندراوەكە‪ ،‬بۆ هێوركردنەوەی‬ ‫لە كاتی پرۆسەی پیتاندنەكەدا‪ .‬دایك و باوكی (فریدی) ماوەی چوار‬ ‫ساڵ هەوڵیان دا و لە پرۆسەی پیتاندنەكە سەركەوتوو نەبوون‪ ،‬بۆیە‬ ‫لە هەوڵەكانی خۆیان نائومێد بوون و پەنایان بردە بەر نۆرینگەیەكی‬ ‫ئیسپانی كە ئەم شێوازە داهێنراوە دەگرێتە بەر‪ ،‬ئەمەش دوای ئەوەی‬ ‫توێژینەوە زانستی‌یەكان دەریان‌خستبوو‪ ،‬كە ئەم لەرینەوانەی لە دەنگی‬ ‫مۆسیقاكە دەردەچن‪ ،‬دەرفەت و ئەگەری پیتاندنی هێلكۆكە زیاتر دەكەن‪.‬‬ ‫ئێستا فریدی تەمەنی ساڵێكە‪ ،‬دایكی دەڵێ زۆر حەزی لە مۆسیقایە و بە‬ ‫بیستنی ئارام دەبێتەوە‪ .‬پزیشكان نزیكەی ‪ 1000‬هێلكۆكەیان بە سپێرم‬ ‫پیتاندوه‌‪ .‬پاشان لەو شوێنەی نیوەی هێلكۆكەكانی تێدا دانراوە‪ ،‬مۆسیقای‬ ‫گۆرانی‌یەكانی مایكل جاكسۆن و مادۆنا و مۆسیقا كالسیكی‌یەكانی باخ‬ ‫و مۆزارتیان هەڵكردوە‪ .‬لە ئەنجامدا بۆیان ده‌رکه‌وتوه‌‪ ،‬كە لەو بەشەی‬

‫مۆسیقاكەی تێدا هەڵكراوە‪ ،‬پیتاندنی هێلكۆكەكان بە رێژەی ‪ %5‬زیاتر لە‬ ‫بەشەكەی دیكەی سەركەوتوە ‪ ،‬بۆیە زاناكان دەڵێن لەرینەوەكانی دەنگی‬ ‫مۆسقیاكە هۆكاری ئەمەیە‪.‬‬

‫مه‌ترسییه‌كانی خه‌وتن به‌ ستیانه‌وه‌‬

‫ئه‌گه‌ر خانمان ب ‌ه ستیانه‌و‌ه ده‌خه‌ون‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌و ستیانانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ب ‌ه به‌سته‌ر و ئه‌ڵقه‌ی كانزایی داده‌خرێن‪ ،‬پێویست ‌ه بزانن مه‌ترسی‌یه‌كان‬ ‫چین؟‬ ‫به‌پێی توێژینه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه ل ‌ه پێنچ شاری ئه‌مریكا ئه‌نجام دراوه‌و‬ ‫تیایدا پرسیار له‌و خانمان ‌ه كراو‌ه ك ‌ه دوچاری شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك بوون‪،‬‬ ‫پرسیاره‌كان به‌و جۆر‌ه بوو‌ه ك ‌ه ئایا رۆژانه‌ چه‌ند كاتژمێر ستیان‬ ‫له‌به‌رده‌كه‌ن و چه‌ند پێوه‌ی ده‌خه‌ون و چه‌ند پێوه‌ی ده‌مێننه‌وه‌و هه‌ست‬ ‫ب ‌ه چ ئاسه‌وارێك ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ل ‌ه راپرسییه‌كه‌دا پرسیار له‌ دوو هه‌زار و ‪ 56‬له‌و خانمان ‌ه كراو‌ه‬

‫ك ‌ه دوچاری شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك بوون و هه‌روه‌ها ل ‌ه دوو هه‌زار و‬ ‫‪ 674‬خانم ك ‌ه دوورن له‌و نه‌خۆشی‌یه‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتو‌ه ك ‌ه ئه‌وانه‌ی‬ ‫بۆماوه‌یه‌كی زۆر ب ‌ه ستیانه‌و‌ه ده‌مێننه‌وه‌‪ 125 ،‬جار زیاتر ئه‌گه‌ری‬ ‫تووشبوون ب ‌ه نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه‌یا ‌ن هه‌ی ‌ه له‌چاو ئه‌و خانمانه‌ی‬ ‫كه‌متر ستیان به‌كار ده‌هێنن‪.‬‬ ‫هاوكات دكتۆر رۆس سینگه‌ر‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری په‌یمانگه‌ی‬ ‫توێژینه‌و‌ه پزیشکی‌یه‌كان ل ‌ه هاوایی رای‌گه‌یاندو‌ه ك ‌ه ستیان‬ ‫كاریگه‌ریی خراپ ده‌كات ‌ه سه‌ر لیمفه‌گرێكانی له‌ش‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ستیانی ته‌سك و ته‌نگه‌به‌ر ك ‌ه فشار ده‌خات ‌ه سه‌ر مه‌مك‪ ،‬هۆكار‌ه بۆ‬ ‫دروستبوونی مادده‌ی (ته‌كسین مۆهن) ك ‌ه یه‌كێك ‌ه ل ‌ه هۆكاره‌كانی‬ ‫تووشبوون به‌ شێرپه‌نجه‌‪.‬‬ ‫توێژینه‌وه‌ك ‌ه باس له‌وه‌ش ده‌كا ك ‌ه خه‌وتن ب ‌ه ستیانی‬ ‫ته‌سكه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی ‪ 7‬بۆ ‪ 10‬كاتژمێر‪ ،‬له‌مپه‌ڕ له‌به‌رده‌م سووڕی‬ ‫خوێن دروست ده‌كا‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگه‌له‌وه‌ی ده‌بێته‌هۆی سووربوونه‌و‌ه و خوران‬ ‫و رووشانی پێست‪ ،‬بۆی ‌ه باشتر‌ه خانمان ئه‌گه‌ر ب ‌ه ستیانیشه‌و‌ه بخه‌ون‪،‬‬ ‫پێویسته‌ ستیانه‌كه‌یان ل ‌ه قوماشێكی نه‌رم دروست كرابێ‪.‬‬ ‫جگه‌له‌و بێزاری‌یانه‌ش‪ ،‬خه‌وتن ب ‌ه ستیانه‌و‌ه رێگر‌ه له‌وه‌ی خانمان ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌كی ئاسایی بخه‌ون و ل ‌ه وه‌رزی هاوین و كاتی گه‌رماش‌دا ده‌بێت ‌ه‬ ‫هۆی ئاره‌ق‌كردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ن ‌د توێژینه‌وه‌ك ‌ه نه‌گه‌یشتووه‌ت ‌ه ده‌رئه‌نجامی ته‌واو بۆئه‌وه‌ی‬ ‫خه‌وتن ب ‌ه ستیانه‌و‌ه هۆكاری سه‌ره‌كی بۆ تووشبوون ب ‌ه نه‌خۆشیی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك بێ ‪ ،‬به‌اڵم گوێڕایڵبوونی خانمان بۆ ئه‌نجام ‌ه‬

‫‪29‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫زانستی‬

‫كاریگەریی مۆسیقا لەسەر گەشەی مێشكی منداڵ‬ ‫لێكۆڵینەوەیەكی نوێی پزیشكی دەری‌خستوە که‌ گوێگرتن لە‬ ‫مۆسیقا لەالیەن ژنانی سكپڕەوە دەبێتە هاندەرێك بۆگەشەی مێشكی‬ ‫منداڵی ناوسكیان‪ .‬لێكۆڵینەوەیەكی تازەی پزیشكی دەری‌خستوە که‌‬ ‫گوێگرتن لە مۆسیقا لەالیەن ژنانی سكپڕەوە هاندەرێكە بۆ یارمەتیدانی‬ ‫گەشەی مێشكی منداڵی ناوسكیان‪ ،‬بەرپرسی لێكۆڵینەوەكە (ئینۆ‬ ‫پارتەنێنت) لە زانكۆی (هێلسنكی)ی ئەمریكا وتی «پێشتر دەمانزانی‬ ‫گوێگرتن لە مۆسیقا لەالیەن ژنانی سكپڕەوە كاریگەریی لەسەر منداڵی‬ ‫ناوسكیان دروست دەكا‪ ،‬بەاڵم نەمان‌دەزانی قەبارەی كاریگەری‌یەكە‬ ‫تا چڕادەیەكە‪ ،‬ئەم تاقیكردنەوەیە دەری‌خست ئەو مندااڵنەی لە‬ ‫ناوسكی دایكیان‌دا گوێ‌یان لە مۆسیقا بووە‪ ،‬توانای فێربوون و‬ ‫چاالكیی مێشكیان زیاترەو دەتوانن لەسەرەتاكانی تەمەنیان‌دا فێربن»‪،‬‬ ‫لەم تاقیكردنەوەیەدا پزیشكەكان دوو گرووپی جیایان پێك‌هێناوە لە‬ ‫ژنان‪ ،‬گرووپێكیان لە هەفتەیەك‌دا بۆماوەی پێنج جار بەالیەنی كەمەوە‬ ‫گوێ‌یان لە گۆرانی (‪)Twinkle، Twinkle، Little Star‬‬ ‫گرتوە بەتایبەتی لە‌هەفتەكانی ئەخیری سكپڕی‌یان‌دا‪ ،‬بەاڵم گرووپەكەی‬ ‫تر یان هەر گوێیان لە مۆسیقا نەگرتوە یان زۆربەكەمی گوێ‌یان‬ ‫لێ‌گرتوه‌‪ ،‬لە دوای لەدایكبوونی منداڵەكان بۆ ماوەی چوار مانگ‬ ‫پزیشكەكان توانای چاالكیی مێشكی منداڵەكانیان پێواوە‪ ،‬پزیشكەكان لێكۆڵینەوەكە پزیشكەكان رایان‌گەیاند که‌ گوێ‌گرتن له‌ مۆسیقا ماوەی‬ ‫هەمان مۆسیقایان بۆ منداڵەكان لێ‌داوەتەوەو دواتر دەركەوتوە ئەو ‪ 27‬هەفتەی یەكەمی سكپڕی‌و شەش مانگی دوای لەدایكبوونی منداڵ‬ ‫مندااڵنەی پێشتر لە سكی دایكیان‌دا گوێ‌یان لە مۆسیقا بووە‪ ،‬توانای بۆ گەشەپێدانی توانای منداڵ و پەرەپێدانی چاالكیی مێشكی زۆر‬ ‫چاالكیی مێشكیان زۆر زیاتر بووە بە‌بەراورد بە منداڵەكانی تر‪ ،‬لەپاش گرنگە‪.‬‬

‫سوودی خەوتن لەتاریکیدا چیە؟‬

‫زانکۆی ئەریزۆنای ئەمەریکا تەئکید دەکاتەوە لەسەر‬ ‫لێکۆڵینەوەیەکی زانستی کە بۆیان دەرکەوتوە خەوتن لەتاریکی‌دا‬ ‫سوودی زۆر بە تەندروستیی مرۆڤ دەگەیەنێ و بەشێوەیەکی زۆر باش‬ ‫چاالکیی بەرگری لەش زیاد دەکا‪.‬‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪28‬‬

‫لێکۆڵینەوەکان دەریان‌خستوە کە لەکاتی خەوتن لە‬ ‫تاریکی‌دا لەش ھۆڕمۆنی میالتۆنین دەردەدا کە دەبێتە ھۆی‬ ‫بەرگری لە دژی نەخۆشیی شێرپه‌نجه‌ لە مەمک و پڕۆستات‌دا‪،‬‬ ‫توێژینەوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەرھەم‌ھێنانی ھۆڕمۆنی‬ ‫میالنۆنین ڕێگری لە گەشەی خانەکانی سەرەتان ئەکا‬ ‫کە ئەمەش بە لەکارخستنی ڕووناکیی ناو ژووری نوستن‬ ‫بەدەست دەھێنرێ‪.‬‬ ‫لێکۆڵەرەوەکان ڕایدەگەیەنن کە ئەمە چارەسەرێکی‬ ‫سروشتیە بۆ یارمەتیدان لەسود وەرگرتن لەتاریکی شەو بۆ‬ ‫بەرگری لە جۆرە دیاریکراوەکانی سەرەتان‪.‬‬ ‫شایەنی باسە ھەروەک ئەوەی تاریکایی شەو دەبێتە‬ ‫ھۆی دەردانی ئەو جۆرە ھۆڕمۆناتانە ڕووناکی ڕۆژیش‬ ‫بەھەمان شێوە دەبێتە ھۆی دەردانی کۆمەڵێک ھۆڕمۆناتی‬ ‫تر‪ ،‬ئەم لێکۆڵینەوەیەش ئەمان گەیەنێت بەو ڕاستیەی کە‬ ‫پێویستە شەوانە زوو بخەوین لە ژورێکی تاریکداو بەیانیان زوو لەخەو‬ ‫ھەستین بۆ سودمەند بوون لە ڕووناکی ڕۆژ کاتێک بەدەر دەکەوێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬كۆمه‌ڵنیوز‬

‫باوەشێکی تەنیا»‬ ‫له‌یالسۆفی سوڵتانی‬

‫لەم واڵتە بێ تۆیەدا‬ ‫چ ناونیشانێکم هەبێ ێه‌ی یار؟‬ ‫ئەی نازانی‬ ‫باران سۆراخی گوڵێ ناکا لە دەست چووبێ؟‬ ‫من گەڕیدەیەکی ال ڕێم و‬

‫ئەی نازانی‬ ‫ئاگری عەشقێکی گەورە بە دووتەوە‬ ‫هەر دەتگاتێ و دەتسووتێنێ؟‬ ‫دەی نازانی مەگەر بە مەرگ‬ ‫ده‌نا هەر ڕێی تێ ناچێ‪،‬‬ ‫ئەم هەموو ئازارو خەمەم جێت بهێڵێ‪.‬‬

‫هیچ ناونیشانێ پێمەوە نانوسێ‪.‬‬ ‫هیچ بارانێک لێم ناپرسێ‬ ‫هیچ باڵێکم لە تەنیاییمدا نادۆزمەوە‪،‬‬ ‫هیچ فرمێسکێک دەگەڵما هەڵناکاو دەڕژێ‪،‬‬ ‫هیچ وێرانەیەک نامگرێتە خۆ‬ ‫کاتێک کە من دوورم لە تۆ‪.‬‬ ‫ئەی یار!‬ ‫کەی دەگەیە باڵق بوونم؟‬ ‫ئاخر پیریی بەڕێوەیە‪.‬‬ ‫کەی دەگەیە بەر سێبەری خونچەکانم؟‬ ‫گەاڵ وەرینی پێوەیە‪.‬‬ ‫کەی الرەوالر ژوانێکی دی ڕێک دەخەی؟‬ ‫من چۆن دەژیم بەم شێوەیە؟‬ ‫لە چاوم غەریبییت دەچۆڕێت و‬

‫تۆزێک سەبرکە ئەی با !!!‬ ‫بێئاوڕدانەوە مەکەوە دوای باران‬ ‫منیش بەرە لەگەڵ خۆت‪.‬‬ ‫لەنێو قژە ئاڵۆزاوەکانی خۆتا‬ ‫ڕووت بوونم بشارەوە‪،‬‬ ‫تا سیلەی نیگای ئەو پیاوانە‬ ‫هەنجن هەنجنیان نە کردوم‪.‬‬ ‫بم بە لەگەڵ خۆت‬ ‫بمخەرە سەر چڵی میهرەبانی‬ ‫تاپڕ بم لە جریوەی ماچ‪.‬‬ ‫کوێستان عومه‌رزاده‌‬

‫لەقژیشم‬ ‫بۆنی پەنجەو باوەشێکی لە خۆم تەنیاترو مەست‬ ‫تر‪.‬‬ ‫هەی بێ بەڵێن‬ ‫چۆن دڵت هات‬ ‫ئەم هەموو پەرژینی ترس و ڕاڕاییەم ببەزێنی و‬ ‫لە نێو ماڵی دڵما هەڵبێی‪.‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫ئۆپه‌رێتی گوڵی خوێناووی‬ ‫عه‌بدواڵ گۆران‬

‫کوڕ‪:‬‬ ‫بڕوانه‌!‌ شاییه‌‪ ،‬چۆپیه‌‪ ،‬له‌وماڵ‬ ‫ه‌گوێ بگره‌! زوڕنایه‌‪ ،‬ده‌هۆڵه‌‪ ،‬شمشاڵ‬ ‫ه‌!زه‌رد و سوور تێکه‌ڵ بوون‪ ،‬ژن و پیا‬ ‫و‪ ،‬هه‌رایه‌له‌و ناو ‌ه هه‌ر هاڕه‌ی هه‌یاسه‌ی تۆ‬ ‫نایه‌!‬ ‫سا تو خوا خێراکه‌ با بڕۆین ده‌ست بگرین‬ ‫ب ‌ه کامی دڵداری پێکه‌و ‌ه هه‌ڵپه‌ڕین!‬ ‫**********‬ ‫کچ‪:‬‬ ‫گوڵ نه‌بێ بۆ سه‌رم ئاڵ چه‌پکێ‬ ‫‪ ،‬زه‌رد چه‌پکێنایه‌م بۆ زه‌ماوه‌ن‪،‬‬ ‫نایه‌م بۆ هه‌ڵپه‌ڕکێ!‬ ‫***********‬ ‫کوڕ‪:‬‬ ‫کچ ل ‌ه ڕێی جوانیتا‪،‬‬ ‫کچ ل ‌ه ڕێی جوانیتا‬ ‫کچ ل ‌ه ڕێی نیو نیگای هاتوچۆی کانیتا‬ ‫پاییزه‌‪ ،‬گه‌اڵی دار ڕژاوه‌‪ ،‬باغ ڕووته‌‪،‬گوڵ‬ ‫کوانێ؟‬ ‫گوڵ لێوی به‌ بزه‌ پشکووته‌!***********‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪26‬‬

‫کچ‪:‬گوڵ نه‌بێ بۆ سه‌رم ئاڵ چه‌پکێ‪ ،‬زه‌رد‬ ‫چه‌پکێ‬ ‫نایه‌م بۆ زه‌ماوه‌ن‪ ،‬نایه‌م بۆ هه‌ڵپه‌ڕکێ!‬ ‫بتدای ‌ه دڵ ب ‌ه من‪ ،‬به‌ هه‌موو مه‌عناوه‌‬ ‫دوو چه‌پکت ئه‌هانی ل ‌ه باغچه‌ی‬ ‫پاشاوه‌!‪***********...‬‬ ‫کوڕ‪{ :‬ئه‌ڕوا و له‌به‌ر خۆیه‌وه به‌‌ گۆرانی ئه‌ڵێ}‬ ‫‪:‬باغچیه‌ی پاشا له‌وبه‌ر ئاوه‌خێڵی دوشمن‬ ‫ده‌وره‌ی داوه‌‬ ‫ئه‌ڕۆم‪ :‬ڕێگام لێ گیراوه‌ناڕۆم‪ :‬چاوکاڵ لێم‬ ‫تۆراوه‌!‬ ‫{به‌ر ‌ه به‌ره‌ له‌ دێ دوور که‌وته‌وه‌‬ ‫}***********‬ ‫کوڕ‪:‬ب ‌ه باغچه‌ی پاشادا ورد گه‌ڕام‪،‬‬ ‫خوار و ژوورزه‌رد هه‌بوو‪،‬بۆم چنیت‪،‬‬ ‫چنگ نه‌که‌وت گوڵی سوور‬ ‫نازانم ئه‌مجا دێیت بۆ شایی و هه‌ڵپه‌ڕکێ؟‬ ‫***********‬ ‫کچ‪:‬‬ ‫نایه‌م‪ ،‬گوڵ ماویه‌تی بۆ سه‌رم سوور چه‌پکێ!‬ ‫***********‬ ‫کوڕ‪{ :‬یه‌خه‌ی مراخانیی ترازان} ‪:‬‬ ‫ناته‌وێ ئه‌م زامی سه‌ر دڵه‌م له‌ باتی؟‬ ‫***********‬ ‫کچ‪:‬هه‌ی هاوار! تفه‌نگی دوشمنیش پێکاتی؟‬ ‫ڕا کشی تاوێ سه‌ر بنێر ‌ه سه‌ر ڕانم‬ ‫با بگریم بۆ دڵێ بۆ گوڵێ دۆڕانم!گۆران‬

‫من ژنێکم‬ ‫نووسراومەتەوە‬

‫ڤینۆس فایەق‬

‫من ژنێکم پڕاو پڕ لە ژیان‬ ‫لێوانلێو لە مردن‬ ‫دوو گیان بە ونبوون‬ ‫تەوئەمی خۆڵ و‬ ‫ژنێک لە هیچ‪ ،‬لە نەبوون‬ ‫خەونێکم‬

‫ژنێکم کەمێک لە رووناکی و‬ ‫تۆزێک لە تاریکی‬ ‫کەمێک لە گریان و‬ ‫تۆزێک لە پێکەنین‬ ‫ساتێک بەڕێوە و‬ ‫عومرێک لە پەنا ئاوێکی وەستاوا‬ ‫واقم وڕماوە‬

‫لەبن سەرینی خوداوەندێکا‬ ‫عمران صالحی‬

‫نزار قبانی‬

‫برف نگرانم نمی‌کند‬ ‫حصار یخ رنجم نمی‌دهد‬ ‫زیرا پایداری می‌کنم‬ ‫گاهی با شعر و‬ ‫گاهی با عشق‪...‬‬ ‫که برای گرم شدن‬ ‫وسیله‌ی دیگری نیست‬ ‫جز آنکه «دوستت بدارم»‬ ‫ترجمه موسی بیدج‬

‫هرچه بیشتر می گریزم‬ ‫به تو نزدیکتر می شوم‬ ‫هر چه رو برمی گردانم‬ ‫تو را بیشتر می بینم‬ ‫جزیره ای هستم‬ ‫در آب های شیدایی‬ ‫از همه سو‬ ‫به تو محدودم‪..‬‬ ‫هزار و یک آینه‬ ‫تصویرت را می چرخانند‬ ‫از تو آغاز می شوم‬ ‫در تو پایان می گیرم‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫بيا و دوست من باش‬ ‫سعاد الصباح‬

‫چه زيباست اگر دوست هم باشيم‬ ‫هر زنی گاه محتاج دست دوست است‬ ‫محتاج سخنی خوش‬ ‫محتاج خيمه ی گرمی که از کلمات ساخته‬ ‫شده است‬ ‫اما نيازمند طوفان بوسه ها نيست‬ ‫دوست من‬ ‫چرا به خواسته های کوچکم نمی انديشی ؟‬ ‫چرا به آنچه که زنان را خشنود می سازد‬ ‫نمی انديشی ؟‬ ‫دوست من باش‬ ‫دوست من باش‬ ‫بعضی وقتها دلم می خواهد با تو‬ ‫بر روی سبزه ها راه بروم‬ ‫و با هم کتاب شعری بخوانيم‬ ‫من ‪ ،‬همچون زنی ‪ ،‬خوشبخت می شوم که تو‬ ‫را بشنوم‬ ‫ای مرد شرقی‬ ‫چرا فقط مجذوب چهره ی منی ؟‬ ‫چرا فقط سرمهی چشمانم را می بينی‬ ‫و عقلم را نمی بينی؟‬ ‫من همچون زمين نيازمند رود گفتگويم‬ ‫چرا فقط به دستبند طالی من نگاه می کنی ؟‬ ‫چرا هنوز در تو چيزي از شهريار باقی ست ؟‬ ‫دوست من باش‬ ‫دوست من باش‬ ‫من نمی خواهم که با عشقی بزرگ عاشق من‬ ‫باشی‬ ‫خواهم که برايم قايق بخری‬ ‫ژماره‌ ‪ 39‬نه ‪ ،‬من نمی‬ ‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬ ‫‪24‬‬

‫و کاخها را هديه ام کنی‬ ‫من نمی خواهم که باران عطرها را‬ ‫بر سرم ببارانی‬ ‫و کليدهای ماه را به من ببخشی‬ ‫نه ‪ ،‬اين چيزها مرا خوشبخت نمی سازد‬ ‫خواسته ها و سرگرميهايم کوچکند‬ ‫دلم می خواهد ساعتها‬ ‫ساعتها با تو در زير موسيقی باران‬ ‫راه بروم‬ ‫دلم می خواهد‬ ‫وقتی که اندوه در من ساکن می شود‬ ‫و دلتنگی به گريه ام می اندازد‬ ‫صدای تو را از توی تلفن بشنوم‬ ‫دوست من باش‬ ‫دوست من باش‬ ‫به شدت محتاج آغوش گرم آرامشم‬ ‫از قصه های عشق و اخبارعاشقانه‬ ‫خسته شده ام‬ ‫دلخسته ام از دوره اي که‬ ‫زن را مجسمه ای مرمرين می انگارد‬ ‫تو را به خدا‬ ‫مرا که می بينی حرف بزن‬ ‫چرا مرد شرقی‬ ‫وقتی زنی را می بيند‬ ‫نصف حرفش را فراموش می کند ؟‬ ‫چرا مرد شرقی‬ ‫زن را مثل يک تيکه شيرينی‬ ‫و جوجه کبوتر می بيند‬ ‫چرا از درخت قامت زن‬ ‫سيب می چيند و به خواب مي رود ؟‬

‫سروودی ساردی سبه‌ینێ‬ ‫(ده‌راوه‌کانت روون ده‌بنه‌وه‌ ب ‌ه خوێنم‬

‫یوونس ره‌زایی‬

‫وه‌ک ئه‌م شێعره‌م ‪ ...‬که‌ خۆرنشینی برینه‌‬

‫تاریک دادێ به‌سه‌رهاتی ئه‌و رووباره‌‬ ‫ئه‌و رووباره‌‪ ...‬له‌ته‌مه‌نی ماسی‌یه‌کان‬ ‫دا‬ ‫له‌ به‌ژنی ئاودا‪ ...‬هه‌ڵوه‌دا‬ ‫(سه‌رچاوه‌کانی لێڵ ده‌کا‬ ‫وه‌ک ئه‌م شێعره‌م‪...‬که‌ شه‌وه‌زه‌نگی‬ ‫گریانه‌‬ ‫له‌ ئاسمانی دا به‌رده‌وام)‬ ‫ئه‌ی رووباری نیوه‌ شه‌وم‬ ‫تا کازیوه‌ ده‌رفه‌تی شه‌پۆله‌کانتم‬ ‫تا ئاوه‌دانییه‌کانی زام‪ ...‬به‌ شه‌پۆلت‬ ‫ده‌کولێنه‌وه‌‬ ‫چه‌مه‌رای سروودی ساردی به‌ربه‌یانتم‪...‬‬

‫له‌ ئاسۆی دا‪...‬سوور و وه‌ڕه‌ز)‬ ‫تاریک داهات پێنووسی من ‪ ...‬ئه‌ی‬ ‫هاوڕێیان‬ ‫من مانگێکم به‌ هه‌ڵوه‌دایی لێ ون بوو‬ ‫که‌ وشه‌کانم خه‌رمانه‌ی هه‌میشه‌ی بوون‬ ‫تا کازیوه‌ش‬ ‫زامه‌کانم به‌ سیمایه‌وه‌ گه‌شاوه‌‪...‬‬ ‫به‌سه‌ر شۆسته‌ی تاریکان دا‬ ‫رووباریکم لێڵ‌تر له‌ ته‌مه‌نی وشه‌‬ ‫(راکشاوم هێدی و وه‌ریو ‪ ...‬له‌م دێڕه‌دا ‪...‬‬ ‫که‌ خه‌رمانه‌ی ته‌نیایی‌یه‌)‬ ‫دێته‌ ژوانم سبه‌ینێی مانگ‬ ‫له‌ مێژووی ئه‌م شه‌وگاره‌ دا‬ ‫نا‪-‬دڵنیام‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫بۆ ژنانی نیشتمانم‬ ‫نه‌زه‌ند به‌گیخانی‬

‫پیاوانی هۆزه‌که‌م‬ ‫شه‌وانه‌ به‌رماڵی سپی ل ‌ه سه‌ر رانی ژنه‌کانیان‬ ‫راده‌خه‌ن و‬ ‫ده‌روێشانه‌ رۆحه‌ ئه‌هریمه‌نه‌کانیان ده‌پژێنن ‌ه ناو‬ ‫په‌رستگاکانی له‌ش‪.‬‬ ‫هه‌رگیز بیر ل ‌ه جوانی ناکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫پیاوانی هۆزه‌که‌م‬ ‫ژنانی پیاوانی هۆزه‌که‌م به‌ڵگه‌نامه‌ی رووسپیه‌تی‬ ‫خۆیان توند توند ل ‌ه‬ ‫بوخچه‌ی یه‌خدانه‌ دێرینه‌کان هه‌ڵگرتو ‌ه و ل ‌ه ژێر‬ ‫سێبه‌ری دژواری مێرده‌کانیان‬ ‫رۆژان ‌ه سێبووری ده‌چێنن و چه‌مه‌ر ده‌چننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ژیانی ژنانی پیاوانی هۆزه‌که‌م ژێی بوونێکی‬ ‫نه‌زۆک ‌ه‬ ‫مێرده‌کان ئاوازی شه‌هوه‌تی له‌سه‌ر ساز ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫دڵی ژنانی پیاوانی هۆزه‌که‌م پێخه‌فێکی‬ ‫هه‌وراوی‌ی ‌ه و‬ ‫مێرده‌کان تیایدا خه‌ون ده‌بینن‪ ،‬چێژ ده‌بینن‪،‬‬ ‫جوانی نابینن‪.‬‬ ‫پیاوانی هۆزه‌که‌م‬ ‫بروسکه‌ی ئاسمانی ژنه‌کانیان ده‌دزن و‬ ‫ناخوازن بارانێکی پێغه‌مبه‌رانه‌ پاوانی جه‌ست ‌ه‬ ‫سیاساڵه‌کانیان ره‌نگ بکات‪.‬‬ ‫هه‌رگیز ل ‌ه جوانی ورد نابنه‌وه‌‪.‬‬ ‫پیاوانی هۆزه‌که‌م‬ ‫ژنه‌کانیان ده‌بن ب ‌ه دایک و بیر ل ‌ه کچێنی‬ ‫کچه‌کانیان ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ژنانی پیاوانی هۆزه‌که‌م ساویلکانه‌ ده‌ست‬ ‫ده‌کوتن و ل ‌ه که‌لێن ‌ه پووکاوه‌کانی‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪22‬‬

‫ژینیان شه‌رم و گومان سه‌رچن ده‌که‌ن و ل ‌ه‬ ‫خه‌زێنه‌ی ژنایه‌تی‌یان هه‌ڵی‌ده‌گرن بۆ‬ ‫جیازی بووکێنی کچه‌کانیان‪.‬‬ ‫پیاوه‌کان ده‌بن ب ‌ه باوک و بیر له‌ کوڕه‌کانیان‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫پیاوانی هۆزه‌که‌م به‌فیزه وه‌ ده‌ست درێژ ده‌که‌ن و‬ ‫له‌ که‌لێن ‌ه ته‌ڕ‌ه‌کانی له‌شیان‬ ‫قه‌ف ‌ه هێز و قه‌فه‌ شه‌ڕه‌ف ده‌ڕننه‌و ‌ه و ده‌یکه‌ن ب ‌ه‬

‫موڵکی کوڕه‌کانیان‪.‬‬ ‫کچ و کوڕانی هۆزه‌که‌م سه‌ره‌تا به‌ ئاوه‌ز و پیرۆز‬ ‫بوون‬ ‫ئاشنای ره‌نگی شه‌و و بااڵی به‌فر نه‌بوون‪،‬‬ ‫پاشنیوه‌ڕۆیه‌ک کۆشیان پڕ کرد ل ‌ه ناز و تاجی‬ ‫سپه‌ییان له‌سه‌ر نا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫باخچه‌‌کەیان تریقانه‌و ‌ه و گه‌ززه‌یان ل ‌ه دڵگیرترین‬ ‫میوه‌دا‪.‬‬ ‫ئێواره‌ گرمه‌ی هه‌نگاوه‌ قورسه‌کانی پیاوانی‬ ‫هۆزه‌که‌م ئه‌ندێشه‌ی باخچه‬ ‫‌ به‌هه‌شتی‌یه‌که‌یانی هه‌ژاند و تامه‌زرۆیی‬ ‫پێکه‌وه‌بوونیانی ره‌وانده‌وه‪‌.‬‬ ‫جوانی‌يان راچڵه‌کی و زرمه‌ی هات‪،‬‬ ‫بوو به‌ که‌سته‌كێکی ره‌ش جوانی‬ ‫که‌سته‌کی ره‌ش بوو ب ‌ه قیبله‌ی پیاوانی هۆزه‌که‌م‬ ‫کڕنووش ‌ه بۆ رۆچوون و تۆرانه‌ ل ‌ه بوون‪.‬‬ ‫ژنانی پیاوانی هۆزه‌که‌م وه‌ک په‌پووله‌ ده‌ڕژێن ‌ه‬ ‫نزرگاکان و له‌بن کێلی‬ ‫ئه‌سحابان چلدانه‌ ده‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫مێرده‌کانیش له‌سه‌ر الشه‌ی ره‌شی جوانی که‌زی‬ ‫شه‌پۆڕ و شین و‬ ‫شه‌هوه‌ت په‌خشان ده‌که‌ن‬ ‫هه‌رگیز بیر له‌ جوانی ناکه‌نه‌و ‌ه پیاوانی هۆزه‌که‌م‪.‬‬

‫سترانی ژنێكی سه‌ربڕاو‬ ‫پێشكه‌شه به گیانی پاكی ئه‌و ژنانه‌ی به به‌هانه‌ی شه‌ڕه‌فه‌وه‬

‫بای بۆر‪ ،‬قورس‪ ،‬ناگه‌هان‬ ‫به به‌رگی پیاوانه‌وه هات‬

‫کوژران‬

‫گرم گرم ئه‌ستێره‌كانمی شكاند و‬ ‫نەزەند بەگیخانی‬

‫هێی هێی هێی هێ‬ ‫سه‌رگوزه‌شته‌ی من‬ ‫ده‌شێ سه‌رگوزه‌شته‌ی تۆش بێ‬ ‫سه‌رگوزه‌شته‌ی من‬ ‫سه‌رگوزه‌شته‌ی گوڵێ بوو‬ ‫له سووچێكی سه‌ر ئه‌م زه‌مینه‬ ‫ده‌شنایه‌وه‪ ،‬پێ‌ده‌كه‌نی‪ ،‬له‌گه‌ڵ جوانی‌دا‬ ‫هاوده‌م بوو‬ ‫رۆژێ بایه‌ك هه‌ڵی‌كرد‬ ‫بایه‌كی بۆر‪ ،‬قورس‪ ،‬چڕنووك درێژ‬ ‫درێژ درێژ به قه‌د بااڵی تاوانه‌كان‬ ‫تاوانی بوون‪ ،‬تاوانی ژن‌بوون‬ ‫هێی هێی هێی هێ‬ ‫گوڵێكی سپی بووم‬ ‫له‌گه‌ڵ با‪ ،‬له‌گه‌ڵ باران‪ ،‬له‌گه‌ڵ عه‌شق‌دا‬ ‫هاوده‌م بووم‬

‫كانی‌یه‌كانمی هه‌ڵوه‌راند‬ ‫گرم گرم نزیك بۆوه‬ ‫بای بۆر‪ ،‬قورس‪ ،‬ناگه‌هان‬ ‫به به‌رگی پیاوانه‌وه هات‬ ‫نزیك بۆوه‬ ‫نزیكتر‬ ‫هات‬ ‫چڕنووكی چه‌قۆ ئاسای له روومه‌ته‌كانم گیر‬ ‫كرد‬ ‫په‌پووله‌كانمی خنكاند‬ ‫رۆشناییمی سه‌ربڕی و‬ ‫به خوێنی ئاڵم‬ ‫مه‌رگی ژیانی تۆمار كرد‬ ‫هێی هێی هێی هێ‬ ‫سه‌رگوزه‌شته‌ی من‬ ‫ده‌شێ سه‌رگوزه‌شته‌ی تۆش بێ‬

‫‪21‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫لەم شارەشدا ژیانم پێ خۆش نەبوو‪ ،‬ژنێڤ‬ ‫چاکترە بەاڵم ئاسینا کەش و هەوایەکی ناسک‬ ‫و دڵگیری هەیە‪ .‬هەر بۆیە لێرە هەست بە‬ ‫کامڵبوون دەکەم‪ ،‬خەڵک سادە و دەست‬ ‫باڵون‪ ،‬ترس و خۆفم نیە لەم شەقامەوە بۆ‬ ‫ئەو شەقام‪ .‬زۆر شاکاری نووسراوەی جیهان‬ ‫هەن کە دەکرێ مرۆڤ قسەیان لە سەر بکات‬ ‫سێفریس هەڵبەستڤانی یوونانیم زۆر پێ‬ ‫خۆشە‪ ،‬نەدارەکانی هۆگۆ و رۆمیۆ ژۆلیت‬ ‫شکسپیر‪ ،‬هەروەها شەڕ و ئاشتی تولستۆی‪،‬‬ ‫ئەوەی تۆلستۆی کە بۆم سەرسوڕمانی‬ ‫هەمیشەیی‌یە چۆن دەتوانێ هێندە بە وردی‬ ‫باسی کاراکتری ئەو هەموو کەسە بکات‪ .‬من‬ ‫قەت شووم نەکرد چونکە جارێک ئەڤیندار‬ ‫بووم و ئەو کەسە نەما‪ ،‬هەر بۆیە قەت لە‬ ‫خۆم‌ڕانەبینی کە چیتر ژیانی هاوبەش پێک‬ ‫بێنم‪ ،‬بۆ واڵمی دوایەمین پرسیارت ئاواتی‬ ‫ئاشتی و ژیانی ئارام بۆ خەڵکی هەموو جیهان‬ ‫دەخوازم‪ ،‬ساڵوو خۆشەویستی بێ پایانم‬ ‫بۆ خەڵکی کوردستان‪ ،‬من هیچم لە سەر‬ ‫کوردستان نەدەزانی‪ .‬زۆرشتت فێر کردووم‪،‬‬ ‫ساڵ و لە شاخ و دەربەند و خەڵکی سادەتان ‪...‬‬ ‫زێوەخانەی بزر خەمی بێ وادە سەر و سیمای‬ ‫هەژارانی داپۆشی وەک بەفر تێکەڵ بە قەمچی‬ ‫با نەداری و نەمان چۆمێک رێگای دەروونی‬ ‫دۆزیتەوە بە ناو پێچ و پەنا باریکەالنەکان‌دا‬ ‫بێ دەنگانە رێ دەکات بۆ سەرچاوگەی‬

‫ژیایەوە لە گەڵ خۆرەتاودا و شاییم هەست پێ‬ ‫دەکرد دوایی ئەوپەڕی خەمم هەست پێ کرد‬ ‫خۆم لە ئامێزی قووڵی خاک دا دیتەوە‪ ،‬چاوم‬ ‫لێ بوو ئەڤین دڵمی دەدایەوە منیش ئەو پەڕی‬ ‫خۆشەویستیم هەست پێ کرد‪ ،‬دایە پڵنگێک‬ ‫بە زمانی سیمامی دەلستەوە ئای چەندە‬ ‫جوان بوو سێبەرەکانی هاوین درێژ و زێڕین‬ ‫بە دەستەکانم کۆمکردنەوە بە ئۆقیانووسم‬ ‫سپاردن ئەویش لە ناخی ئۆقیانووسەوە بزە‬ ‫گرتی باوەشی گرتبۆوە بۆ من لە ناو ئامێزی دا‬ ‫خەونم بە ئاسمانەکانەوە بینی‪ .‬ژنان سەبەتی‬ ‫گەورە بە دەست یەک لە یەک گەورەتر‪،‬‬ ‫پشیلەکان خۆیان دەردەخست و بە زمانی‬ ‫گوڵە جۆر بە جۆرەکان دەدوان داوای شیریان‬ ‫دەکردو چاوەکانیان دەدرەوشایەوە شین‬ ‫و مەیلەوشین‪ .‬داوام لە دایکم کرد بێتە ناو‬ ‫یەک لەم خەونانەم دایکم دڵ خەمینانە وتی‪:‬‬ ‫خەونەکانت تۆلە من دوور دەخه‌نەوە وەک‬ ‫مەرگ لە ناو جێ مەرگیشدا شیعری دڵداریم‬ ‫خوێندەوە بەردەوام بووم‪ ،‬چاوم بە پۆلێک‬ ‫باڵندە کەوت الیەالیه‌یان بۆ کردم و خەوم‬ ‫پێیا کەوت‪ .‬سەد ساڵ خەو بردمیەوە ناو جێ‬ ‫مەرگم ‪.‬گوڵەکان زیادیان کردبوو وەک گوللە‬ ‫لە جێ دەرچووم باڵم گرتەوە بۆ ئاسمانەکان‬

‫ئەڤینی ون چەندەها جار گریام لە بەرانبەر‬ ‫ئاوێنەدا پەیکەرەکان بە هەناسەسواری‌یەوە‬ ‫بۆمیان دەڕوانی هەم سەربەرز بوون پێم‬ ‫وهەم بەزەیی‌یان پێم‌دا دەهات «بەزەییتان‬ ‫بەم بیگانەیە دا بێ» پیاوێک لە دوورەوە‬ ‫هاتە قسە بەرەو خوار بۆوە بۆ ناوتەنوورەی‬ ‫نەبڕاوە‪ ،‬بە پێیان بان و خوارکردن هەزاران‬ ‫هەزار جار بە ناو ئەو هۆڵەکانە دا کە‬ ‫کەس نەیدەناسی‪ .‬ساڵویان لێ نەدەکرد بە‬ ‫دەگمەن یەک قرانیش خێریان پێ دەکرد‬ ‫ئەو دراوانە چۆن وەک زیو دەدرەوشانەوە‪،‬‬ ‫وەک زێوی شاری ترۆوا کە دەبا بنێژرابا لە‬ ‫گەڵ قارەمانەکان دا‪ ،‬ئەو جەنگاوەرانەی وا‬ ‫سیمایان‪ ،‬چاوەکانیان لە گەڵ هەسارەکان دا‬ ‫بوون بەیەک ‪ ...‬هەژارێکی بێ سەرو سامان‬ ‫دەبێ چەندە ئاواتی بە کونجی ژیانی ئەمانە‬ ‫خواستبێ؟ لە سەر سەرینە تاقانەکان‪ ،‬ئاوات‬ ‫بە دواهەمین ئاوات نەمری نا ئیتر هیچیان‬ ‫بریندار نین‪ ،‬کەسیان بە ئێش نابێ قارەمانن‬ ‫لە نیگایانەوە رۆحی ماندوو و تەنیامەوە‬ ‫تروسکەی ژینی نوی دەبژرێن‪ ،‬دەردو خەمی‬ ‫ئەم دنیایە بدە بە با‪ ،‬ئا لەم زەوی‌یە چەندە‬ ‫ئێشم بینی منیش ئێشی بێ کۆتایی‪...‬‬ ‫باڵگرتنەوە‬ ‫خۆر هەاڵتنە خۆرهەاڵت لە سەرشاخەکان‬ ‫سه‌رچاوه‌ ناوه‌ندی نووچه‌ و‬ ‫هەستم دەکرد دڵم هەڵدێ و دڵم دەنیشێ‬ ‫لە گەڵ تاو دا رۆژەکان دەرباز دەبوون دڵم شرۆڤه‌ی رۆژ‬

‫ی هه‌تاو‬ ‫مه‌رگ ‌‬ ‫ژیال حوسێنی‬

‫ێ گوڵێك هه‌ڵ ئه‌وه‌رێ‌‬ ‫كات ‌‬ ‫بولبول ئه‌گری‌‪،‬‬ ‫له‌و كاته‌دا‪ ،‬هه‌تاو ئه‌مرێ‌‪،‬‬ ‫دنیا به‌رگی‌ ره‌ش ئه‌پۆشێ‌‪.‬‬ ‫رووبار ئه‌مرێ‌‪،‬‬ ‫زه‌وی‌ دڵی‌ شه‌قار شه‌قار‪،‬‬ ‫لێوی‌ وشك هه‌ڵئه‌گه‌ڕێ‌‪.‬‬ ‫تۆ نه‌تدیو ‌ه چۆن خۆڵ ئه‌كا به‌سه‌ر‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪20‬‬

‫خۆیا؟!‬ ‫بۆ مردنی‌ هه‌ر دڵدارێ‌‪ ،‬دڵدارێكی‌ دڵپڕ ئه‌گری‌‌و‬ ‫له‌سه‌ر گڵكۆی‌ خۆشه‌ویستی‌‬ ‫تاج ‌ه گولێنه‌ دائه‌نێ‌‪،‬‬ ‫بـــــه‌اڵم‬ ‫كاتێ‌ دڵی‌ من مرد‪ ،‬كه‌س نه‌یزانی‌‬ ‫كه‌س له‌پرسه‌ی‌ دڵی‌ مندا‬ ‫فرمێسكێكی‌ هه‌ڵنه‌وه‌راند‬ ‫ده‌ستیان گرتم‪ ،‬الش ‌هی‌ بێ‌ دڵی‌ منیان برد‬ ‫هه‌ڵیان په‌راند‬

‫بەش‬ ‫ی ئەدەبی‬

‫گوڵێک لە ئەدەب و وێژەی جیهانەوە‬

‫ئامادەکردن و وەرگێڕان‬ ‫ئینگلیزی و یوونانی‌یەوە‪:‬‬ ‫د‪ .‬هیوا پەناهی‬

‫لە‬

‫«کاترینا ڤاالئوریتیس»‪ ،‬کچی خانمە‬ ‫نیگارکێشی ناوداری ئەمریکایی «ماریا‬ ‫ڤیلسۆن» و نووسەر و پرۆفسۆری ناوداری‬ ‫یوونانی «نانۆس ڤاالئۆریتس»ە کە کاری‬ ‫وێژە بە شێوەی بەراوردکاری لە کارە‬ ‫گرنگەکانی لە زانکۆکانی ئه‌مریکا و ئەورووپا‬ ‫دەزاندرێ‪ .‬بەم جۆرە دایک و باوکی بە‬ ‫دۆستایەتی لە تەک کۆمەڵێک لە ناودارترین‬ ‫و ناسک داهێنەرەکانی سەدەی رابردوودا وەک‬ ‫سورئالیستەکان‪ ،‬شوێن پەنجەیان بە ئەدەب و‬ ‫هونەری جیهانەوە دیارە ‪ ،‬لە ناو منداڵەکانیاندا‬ ‫تەنیا کچە گەورەکەیان کاترینا‪ ،‬رووی لە کاری‬ ‫چاند و داهێنانی هونەری کردوە‪ .‬سااڵنێکە‬ ‫یەکتر دەناسین و چەند کارمان پێکەوە ئەنجام‬ ‫داوە لە ئاسینا بە تایبەت ئەو سێ ساڵەی‬ ‫کە وەک کۆنسوولی فەرهەنگیی ئه‌مریکا لێرە‬ ‫کاری کرد کاری پاراستنی ژینگە و پشتیوانی‬ ‫لە ژنان ومندااڵنمان تێکەڵ کرد بە رەنگ و‬ ‫دەنگەکانەوە‪.‬‬ ‫دەمە تەقەیەکمان بوو پێکڕا پاش چاپی‬ ‫سێهەمی کۆمەڵە هۆنراوەکانی لە ژێر سەر‬ ‫دێڕی «زێوەخانەی بزر» و لە وه‌اڵمی یەکەم‬ ‫پرسیارم‌ کە «بۆ هەڵبەست دەنووسی و دەست‬ ‫بۆ فڵچە دەبەی»دا دەلێ «پرسیارێکی ئاسان‬ ‫ناکەی هیڤا گیان‪ ،‬من مرۆڤێکی پڕ لە ئاگری‬ ‫بێ‌دەنگم‪ ،‬گەر خۆم و هەستەکانم تۆمار نەکەم‬ ‫بێ‌تاقەت دەبم دەزانی‪ ،‬پێم وایە بۆیە نووسین‬ ‫و رەنگ هێندە الم بە نرخن و بوونیان و بوونم‬ ‫تێکەڵە‪ ،‬من لە تەمەنی ‪ ١١‬ساڵی‌یەوە هۆنراوە‬ ‫دەنووسم و کتێبێکم بە دەستەوە بوو لە ناو کەسان نەدەکرد هەر بۆیە پێش دابەزین بۆ بەشی مندااڵن‪ ،‬لە گەڵ مندااڵن توانیم خەمی‬ ‫ئەو پەرتووکە بیر و فیکرەکانی خۆم تۆمار ئەورووپا بە دایە گەورەمم وت دەمهەوێ بچم ژینگە بکەین بە پرۆسەیەکی کۆمەاڵیەتی ئەمە‬ ‫کرد‪ ،‬هۆنراوە نووسین هەستێکی شاگەشکە بۆقوتابخانەی نێودەوڵەتی لە شاری ژنێڤ‪ .‬دەنگی زۆری دایەوە‪ ،‬هەتا ئەو ئەو دەمیش‬ ‫بوون لە ناو مندا بە هێز دەکا‪ ،‬هۆنراوەم لەو قوتابخانەیە هەم دەمتوانی دەرس بخوێنم نیگەرانیم لەناوچوون و کەمتەرخەمیی ژینگە‬ ‫خۆش دەوێ‪ ،‬ئاوازی رۆحمن»‪ .‬مەڵبەندی لە و هەم پانسیۆن و جێگەی مانەوەشم بوو‪ ،‬دایە وئاژەڵەکان بوو‪ ،‬دەزانی بەرە بەرە ژینگە‬ ‫دایکبوونم ئاسینایە‪ .‬سپتامبری ‪ ١٩٦٠‬لە دایک گەورەم پارەی ئەو قوتابخانەیه‌ی بۆ دابین دەگۆڕن و دارەکان نامێنن‪ ،‬دوایی هەموو گیان‬ ‫بووم بەاڵم لە پاریس و کالیفۆڕنیا و ئوکلەند کردم و رۆیشتم‪ ،‬جاروبارە دەچووم بۆ پاریس لەبەرەکان‪ .‬کەوایە مرۆڤ رۆحی نەخۆش دەبێ‬ ‫وژنێڤ‪-‬یش ژیاوم‪ .‬لە کالیفۆرنیا قوتابخانەی الی دایکم و باوکم‪ .‬لە ‪ ١٧‬ساڵی هەموو ئێمە و چاند و فەرهەنگ دەڕووخێ بە تەواوی‪،‬‬ ‫سەرەتایی و ناوەندیم تەواو کرد بەاڵم پاش گەڕاینەوە بۆ کالیفۆرنیا‪ ،‬زانکۆم لە کایفۆرنیا لێرەش ئەوەی لە دەستم هات ئەو چەند‬ ‫پشووی زانستی بابم‪ ،‬ماڵمان گەڕایەوە تەواو کرد بەشی وێژەو نیگار کێشان‪ ،‬ساڵەی وا بەرپرسی کاروباری چاندی ئەمریکی‬ ‫ئەورووپا‪ ،‬باوکم و دایکم بۆ الی دۆستەکانیان هەرچەندە زۆر هۆگری ئەستێرە ناسی‪-‬یش بووم هەوڵم بۆ ئەمە دا‪ ،‬ئەو شار و مەڵبەند‬ ‫لە پاریس گەڕانەوە‪ ،‬پیکاسۆ و برتۆن و زۆر بووم‪ ،‬پرۆفسۆرێکی مەزنی بە رەگەز رۆمانی‪ -‬گەلەی وا لێی ژیاوم کاریگەر بوون لە سەرم‬ ‫کەسی دیکە کاتێک گەورەتر بووم زانیم زۆر یوونانیمان هەبوو هێندەی قەدر دەگرتم خۆم بەاڵم لە ئه‌مریکا هەر لە ناو ئوتۆمبیل بووم و‬ ‫گرنگن بەاڵم ئەو دەم تەنیا هاوژینەکەی برتۆن بە قەرزداری دەزانم هەتا ئەمڕۆش‪ ،‬هەمیشە دەترسام‪ ،‬رەنگە بێزار بووبم لەم شێوە ژیانە‪،‬‬ ‫خاتوو «ئلیزا برتون»م خۆش دەویست زۆر دەیگوت» تۆ قوتابی نیت بەڵکوو مامۆستای پاریسم زۆر بە دڵە بەاڵم وەک ئاسینا گەرم‬ ‫میهرەبان بوو‪ .‬من بڕێک لە دایک و باوکم لێرە‪ ،‬لە کالیج ماوەیەک دەرسم گوتەوە بەاڵم نیە‪ ،‬فەڕەنسەییەکان بۆ ئەوەی دۆستایەتیت‬ ‫جیاواز بووم حەزم بە دۆستایەتیی زۆر تاقەتی مرۆڤە گەورەکانم نەما‪ ،‬چووم بۆ بکەن دەبێ وا بی کە ئەوان دەیانهەوێ‪ .‬بۆیە‬

‫‪19‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫چی بوو ‌ه هۆی پێشنه‌که‌وتنی کورد‬

‫ئاریان کریم رسول احمدپور‬

‫له‌ رابردوودا له‌ کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌ خوێندن بۆ ژنان به‌ شتێکی‬ ‫شه‌رم ده‌زانرا به‌اڵم بۆ پیاوان‬ ‫خوێندن ئاسایی بوو‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بووه‌ هۆی پێشنه‌که‌وتنی کۆمه‌ڵگا‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر‪ .‬ژن هیچ‬ ‫مافێکی نه‌بوو له‌ هیچ کام له‌‬ ‫بواره‌کانی ژیان‌دا‪ .‬زۆر له‌ شاعیره‌‬ ‫به‌رزه‌کانی وه‌ک «بێکه‌س‪ ،‬موفتی‬ ‫پێنجوێنی و‪ ...‬هتد» خوێنده‌واریی‬ ‫ژنیان به‌ به‌ردی گۆڕانکاری له‌‬ ‫کۆمه‌ڵگادا زانیوه‌‪ .‬که‌ بێکه‌س له‌‬ ‫هۆنراوه‌یه‌کی‌دا ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫تۆش‬ ‫مه‌ڵێ من کچم‬ ‫وه‌کوو منی‬ ‫فه‌ن و‬ ‫موحتاجی عیلم و‬ ‫خوێندنی‬ ‫خزمه‌تکردنی‬ ‫مه‌جبوری ئیش و‬ ‫جگه‌ له‌وه‌ ژن ته‌نانه‌ت مافی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌ره‌که‌یشی نه‌بوو‪ .‬ک ‌ه‬ ‫ئه‌مه‌ش چه‌ندین کێشه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تیی‬ ‫لێ‌که‌وته‌وه‌‪ .‬وه‌ک خۆکوشتن له‌ الی‬ ‫ئافره‌تان و ژن هیچ نرخیکی نه‌بوو‬ ‫ته‌نانه‌ت «سه‌دام» ئافره‌تی وه‌ک‬ ‫سه‌ماکه‌ر بۆ خۆشیی خۆی به‌ کارده‌هێنا‬ ‫و کاتێک که‌ «سه‌دام» هێرشی ده‌کرده‌‬ ‫سه‌ر واڵتان ده‌یگوت بۆ پاراستنی ماف‬ ‫و ئه‌خالقی ئافره‌تی عێراقی‌یه‌ و‌گه‌ر له‌‬ ‫به‌ر ئه‌م هۆیه‌ بوایه‌ ده‌بوو یه‌که‌م که‌س‬ ‫کوڕه‌ گه‌وره‌که‌ی خۆی سزا بدایه‪ ‌.‬جگه‌‬ ‫له‌مانه‌‪ ‌،‬پێش هاتنی ئایینی ئیسالم‪ .‬ئه‌و‬ ‫که‌سه‌ی کچێکی بووایه‌ زینده‌به‌چاڵی‬ ‫ده‌کرد ته‌نانه‌ت پێی شه‌رم بوو که‌ بڵێ‬ ‫منداڵه‌که‌م کچه‌‪.‬‬ ‫له‌‬ ‫ئێستا‬ ‫خوشبه‌ختانه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگاکه‌مان‌دا ژن ئازاده‌ له‌ خوێندن و‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪18‬‬

‫دیاریکردنی مافی‪ .‬به‌اڵم ئێستاش ئافره‌ت‬ ‫ته‌واو ئازاد نیه‌‪ .‬وه‌ له‌ زۆر شاره‌کانی‬ ‫ئێران ژن خوێندنی نییه‌‪ .‬ئه‌مه‌ هه‌مووی‬ ‫جگه‌ له‌ توندوتیژی به‌رامبه‌ر به‌ ژنان‪.‬‬ ‫یان به‌کارهێنانی ئافره‌ت بۆ کاری سوڵح‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ هه‌ڵه‌ی که‌سانی دی که‌ ئه‌مه‌‬ ‫به‌ پێشێلکردنێکی گه‌وره‌ی مافی ژن‬ ‫داده‌نرێ‪ .‬به‌اڵم له‌ کوردستانی باشوور‬ ‫ده‌بینین که‌ ئازادیی ژن به‌ رێگه‌یه‌کی‬ ‫زۆر هه‌ڵه‌ به‌ کار دێ‪ ،‬له‌ الیه‌ن ئه‌و‬ ‫داموده‌زگایانه‌ی که‌ ده‌ڵێن بۆ مافی ژن‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ین‪ .‬که‌چی هه‌مووی هه‌وڵی‬ ‫به‌ده‌ست‌هێنانی پاره‌ و سامانه‌ که‌ ده‌بنه‌‬ ‫هۆی تێکدانی چه‌ندین ژیانی هاوسه‌ری به‌‬ ‫رێگه‌ی جیاواز‪.‬‬ ‫چه‌ند چیرۆک و به‌سه‌رهاتێک له‌‬ ‫به‌کارهێنانی ئافره‌ت بۆ کاری سوڵح‪:‬‬ ‫نازه‌نین ته‌مه‌نی چوارده‌ ساڵه‪ ‌،‬براکه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌کی کێشه‌ی ده‌بێ له‌‬ ‫ئه‌نجامی کێشه‌که‌ برای نازه‌نین هاورێکه‌ی‬ ‫ده‌کوژێ‪ .‬باوکی نازه‌نین بۆ سوڵحی‬ ‫نێوان هه‌ر دوو خێزان نازه‌نین ده‌دا به‌‬ ‫برا گه‌وره‌که‌ «عه‌لی» دوای هاوسه‌رگیری‬ ‫نێوان «عه‌لی» و «نازه‌نین» «عه‌لی»‬

‫زۆر توندوتیژی به‌ کار دێنێ به‌رامبه‌ر‬ ‫«نازه‌نین» و‌ هه‌موو کاتێک برا بچوکه‌که‌ی‬ ‫عه‌لی «ئومید» ده‌یگوت‪ :‬تکایه‌ عه‌لی‬ ‫براکه‌ی نازه‌نین براکه‌تی کوشت ئیدی‬ ‫نازه‌نین تاوانی چیه‌؟ دوای ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫نازه‌نین منداڵێکی له‌ عه‌لی بوو ژیانی‬ ‫رۆژ به‌رۆژ به‌ره‌و ناخۆشی چوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دڵنه‌وایی دانه‌وه‌ی له‌ الیه‌ن ئومێد که‌مێک‬ ‫خۆشی پێ‌به‌خشیبوو‪ .‬دوای ماوه‌یه‌ک‬ ‫نازه‌نین ده‌ست له‌گه‌ڵ ئومێد تێکه‌ڵ ده‌کاو‬ ‫منداڵیکی لێی ده‌بێ‪ .‬تا ماوه‌یه‌ک ئه‌م‬ ‫شته‌ به‌ نهێنی ده‌مێنێته‌وه‌ به‌اڵم کاتێک‬ ‫عه‌لی به‌و کاره‌ ده‌زانێ زۆر له‌ نازه‌نین‬ ‫ده‌دا و ئازاری پێ‌ده‌گه‌یه‌نێ‪ .‬له‌و کاته‌دا‬ ‫ئومێد له‌ ترسی براکه‌ی راده‌کا‪ .‬کاتێک‬ ‫که‌ عه‌لی له‌ ماڵه‌وه‌ ده‌رده‌چێ بۆ گه‌ڕان‬ ‫به‌ دوای ئومێددا‪ ،‬نازه‌نین له‌ توتوی خۆی‬ ‫ئه‌و کاته‌ خۆی ده‌سووتێنێ‪ .‬ئومێدیش‬ ‫سه‌فه‌ر ده‌کاته‌ ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪.‬‬

‫خۆشه‌ویستی و ژیان‬

‫جیهان بێتووشی‬ ‫خۆشه‌ویستی شتێکه‌ که‌ پێویستیی‬ ‫به‌ قوربانیدانه‌‪ .‬جا ئه‌گه‌ر هه‌ر جۆرێک‬ ‫بێ له‌ خۆشه‌ویستی‪ .‬خۆشه‌ویستی بۆ‬ ‫خاک بۆ دایک یان هه‌ر شتیکی‌ دیکه‌‬ ‫بێ‪ .‬ئه‌وه‌ی من ده‌مه‌وێ لێره‌ باسی بکه‌م‬ ‫خۆشه‌ویستی‌یه‌که‌ له‌ نێوان دوو که‌س‌دا که‌‬ ‫پێویستیی به‌ تێکه‌ڵ بوونی رووحه‌ نه‌ک‬ ‫هه‌ر وشه‌ی خۆشه‌ویستی‪ .‬به‌ شێوه‌یه‌ک‬ ‫ئه‌و دوو که‌سه‌ ئاشق بن که‌ له‌ رووحه‌وه‌‬ ‫تێکه‌اڵو به‌ یه‌کتر بن‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستی کاتێ جوانتر ده‌بێ که‌‬ ‫ئه‌و دوو دڵه‌ به‌ یه‌کتر بگه‌ن‪ ،‬به‌اڵم زۆر له‌‬ ‫ناوداران و نووسه‌رانی جیهان پێیان‬ ‫وایه‌ که‌ هاوسه‌رگیری خۆشه‌ویستی‬ ‫له‌ نێو ده‌با‪ ،‬ئه‌مه‌ش رای زۆر له‌‬ ‫نووسه‌رانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆکاری زۆره‌‪:‬‬ ‫یه‌کێک له‌ هۆکاره‌ هه‌ره‌‬ ‫گرنگه‌کان ئه‌وه‌یه‌ که‌ به‌ دوای‬ ‫هاوسه‌رگیری‌دا هه‌ر دوو ال واده‌زانن‬ ‫که‌ پێویست ناکا گرنگی به‌ یه‌کتر‬ ‫بده‌ن یان به‌ یه‌کتر بڵێن خۆشم‬ ‫ده‌وێی چونکه‌ وا هه‌ست ده‌که‌ن‬ ‫که‌ ئه‌وان تازه‌ هی یه‌کترن‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌وانه‌یه‌ بیر له‌وه‌ نه‌که‌نه‌وه‌ که‌ ئه‌مه‌‬ ‫ژیان تێک ده‌دا و وا ده‌کا که‌ ماڵێکی‬ ‫وشک و بێ ئاواز پێک بێنن‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئه‌وه‌ که‌ ئافره‌ت دڵخۆش ده‌کا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ الیه‌ن هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌‬ ‫گرنگیی پێ‌بدرێ‪ .‬بۆ پیاوانیش‬ ‫هه‌رب ‌هو‌شێوه‌یه‌‌‪ ،‬گرنگی‌دان به‌ یه‌کتر‬ ‫خۆشه‌ویستی زیاتر ده‌کا‪ ،‬چونکه‌ وا‬ ‫هه‌ست ده‌که‌ن که‌ له‌ پێناو یه‌کتردا‬ ‫ده‌ژین‪.‬‬

‫یه‌کی‌ دیکه‌ له‌ هۆکاره‌کانی ل ‌ه‬ ‫نێوبردنی خۆشه‌ویستی بوونی شه‌رمه‌‪،‬‬ ‫شه‌رم‌کردن یه‌کێکه‌ له‌و هۆکارانه‌ که‌‬ ‫ده‌توانم بڵێم به‌ ته‌واوی خۆشه‌ویستی له‌‬ ‫نێو ده‌به‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ی هه‌ندێ جار پیاو یان‬ ‫ئافره‌ت پێی عه‌یبه‌ له‌ الی خه‌ڵک به‌ باشی‬ ‫باسی هاوسه‌ره‌که‌ی بکا یان خۆشه‌ویستیی‬ ‫بۆ ده‌ربڕێ زۆر له‌ پیاوان که‌ له‌ الی خه‌ڵک‬ ‫زۆر به‌ توندی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌که‌یان‬ ‫هه‌ڵسوکه‌و‌ت ده‌که‌ن به‌ هۆکاری ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫ده‌ڵێن ئێمه‌ پیاوین به‌ داخه‌وه‌ قسه‌یه‌ک که‌‬ ‫له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واری‌دا زۆر باوه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ پیاوێک زۆر وابه‌سته‌ی ژنه‌که‌ی‬ ‫بێ یان خۆشه‌ویستیی بۆ ده‌ربڕێ بێ‌شه‌رم‬ ‫وعه‌یبه‌ ده‌ڵێن که‌ ئه‌و پیاوه‌ ژنانی‌یه‌‪.‬‬ ‫خاڵێکی‌ دیکه‌ متمانه‌نه‌کردن به‌‬ ‫یه‌کتره‌ که‌ ئه‌مه‌ نه‌ک هه‌ر خۆشه‌ویستی‬ ‫به‌ڵکوو ماڵێک له‌ نێو ده‌با‪ ،‬چونکه‌ بوونی‬ ‫متمانه‌ و خۆشه‌ویستی پێکه‌وه‌ هۆکارێکه‌‬

‫بۆ دروست‌کردنی هاوکێشه‌یه‌کی هاوسه‌نگی‬ ‫گرنگی ژیان به‌اڵم رووخان و درزبردنی‬ ‫متمانه‌ خۆشه‌ویستی بریندار ده‌کا و له‌‬ ‫نێوی ده‌با‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر باسی له‌ ناوبه‌ره‌کانی‬ ‫خۆشه‌ویستی بکه‌ین گه‌لێ زۆرن به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ من زۆر به‌المه‌وه‌ گرنگ بێ ئه‌و‬ ‫سێ خاڵه‌یه‌‪ ،‬ئه‌من پێم‌وایه‌ که‌ ئه‌و سێ‬ ‫خاڵه‌ نه‌بێ هیچ شتێک خۆشه‌ویستی له‌‬ ‫نێو نابا به‌اڵم بوونی ئه‌مانه‌ خۆشه‌ویستی‬ ‫ده‌کوژێ‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێ له‌ کۆتایی‌دا بڵێم نووسه‌ری‬ ‫گه‌وره‌ی جیهانی جه‌کسۆن براون ده‌ڵێ‬ ‫(هیچ ده‌رفه‌تێک بۆ ده‌ربڕینی میهره‌بانی و‬ ‫خۆشه‌ویستی له‌ ده‌ست مه‌ده‌ن)‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫‪8‬ی مارس رۆژی نێونه‌ته‌وه‌یی ژنان‬

‫مورسڵ قادری‬ ‫هه‌موو ساڵێک له‌ رۆژی ‪8‬ی‬ ‫مارس دا‪ ،‬له‌ سه‌رتاسه‌ری جیهان له‌‬ ‫الیه‌ن واڵتانی پێشکه‌وتوو و رێکخراوه‌‬ ‫مه‌ده‌نی‌یه‌کانه‌وه‌‪ ،‬بۆ به‌رز نرخاندنی‬ ‫رۆژی ژنان‪ ،‬چه‌ندین چاالکیی هه‌مه‌‬ ‫جۆر و فستیڤاڵی به‌شکۆ به‌ڕێوه‌ ده‌چن‪.‬‬ ‫پێشکه‌وتوویی و گه‌شه‌ی سیاسی و‬ ‫ئاستی گه‌شه‌کردنی دیموکراسی له‌ هه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌ک دا پێویسته‌ به‌ چه‌ندین‬ ‫دیارده‌ی ئاکتیڤی کۆمه‌اڵیه‌تی وه‌ک‪:‬‬ ‫ره‌چاوکردنی دیموکراسی و مافی مرۆڤ‬ ‫و ئازادیی راده‌ربڕین و یه‌کسانیی ژنان و‬ ‫پیاوان له‌ بواره‌ جۆراوجۆره‌کان‌دا‌ خۆی‬ ‫ده‌ربخا‪.‬‬ ‫له‌ هه‌ر واڵتێک دا ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫ئه‌کتیڤانه‌ له‌ئارادا نه‌بوو‪ ،‬مانای ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌ کۆمه‌ڵگایه‌کی سه‌قه‌ت و‬ ‫نادێموکڕاته‌ و له‌ رووی سیاسییشه‌وه‌‬ ‫پێک‌هاته‌یه‌کی ناجێگیره‌‪ ،‬بۆ وێنه‌‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی دیموکراسی له‌ هه‌موو‬ ‫شوێنێک گرێبه‌ندی ئازادی‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئازادی‌یه‌ جۆراوجۆره‌کان به‌ شێوه‌ی‬ ‫راسته‌قینه‌ هه‌بوون‪ ،‬ئه‌وه‌ خه‌ڵک ئازادن‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردنی رێژیمی سیاسی و دڵ‌خوازی‬ ‫خۆیان‪ ،‬ئه‌و کات دیموکراسی راسته‌قینه‌‬ ‫بوونی ده‌بێ و موماره‌سه‌ ده‌کرێ و که‌متریش‬ ‫جیاوازی له‌ رووی جه‌سته‌یی و ره‌گه‌زی له‌‬ ‫نێوان ژنان و پیاوان دا‪ ،‬هه‌ست پێ‌ده‌کرێ‪.‬‬ ‫«بارودۆخی ژنان له‌ کوردستان‌دا»‬ ‫سه‌ره‌ڕای بوونی چه‌ندین کۆسپ‬ ‫و ته‌گه‌ره‌ی سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫هه‌لومه‌رجی ناله‌باری کوردستان‪ ،‬که‌چی‬ ‫ژنان به‌ پێی توانای خۆیان راسته‌وخۆ له‌‬ ‫بواره‌ جۆراوجۆره‌کانی خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تی‌دا‬ ‫به‌شدار بوون‪ ،‬بۆ وێنه‌‪ :‬له‌ جه‌ریانی خه‌باتی‬ ‫رزگاریی نیشتمانی‌دا‪ ،‬هه‌زاران ژن راسته‌وخۆ‬ ‫ل ‌ه مه‌یدانی به‌ کرده‌وه‌ی پێشمه‌رگایه‌تی‌دا‪،‬‬ ‫به‌شدار بوون‌ و سه‌دان شه‌هیدیان پێشکه‌ش‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪16‬‬

‫به‌ باره‌گای به‌رزی ئازادی و رزگاریی سه‌رکه‌وتوو بوون و جێ‌په‌نجه‌ و مۆرکیان‬ ‫کوردستان کردوه‌‪.‬‬ ‫به‌ سه‌ر جووڵه‌ی پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگه‌وه‌‪،‬‬ ‫رونتر بلیسن‪ :‬ئه‌رکی ژنان و دیاره‌‪.‬‬ ‫خه‌باته‌که‌یان دووجه‌مسه‌ری هه‌بووه‌‪:‬‬ ‫له‌ الیه‌ک بۆ نه‌هێشتنی سته‌می‬ ‫خه‌باتی‬ ‫سه‌رکه‌وێ‬ ‫ژنانی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی و گه‌یشتن به‌ مافی دیاریکردنی یه‌کسانی‌خوازیی‬ ‫چاره‌نووس‪ ،‬ژنان پێ به‌ پێی پیاوان له‌ ئازادی‌خوازی جیهان‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫خه‌بات دا‪ ،‬به‌شدار بوون‪ ،‬هه‌روه‌ها ژنان ژنانی کوردستان بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌ ئازادی و مافه‌ ره‌واکانی ئازادی و به‌رابه‌ری و عه‌داڵه‌تی‬ ‫خۆیان‪ ،‬له‌ به‌رامبه‌ر خورافات و نه‌ریته‌ کۆمه‌اڵیه‌تی‪.‬‬ ‫چه‌قبه‌ستووه‌کانی کۆمه‌ڵگای پیاوساالری‬ ‫پیرۆز بێ ‪8‬ی مارس رۆژی‬ ‫دا تێکۆشانیان هه‌بووه‌‪ .‬به‌ چاوی خۆشمان جیهانیی ژنان‬ ‫ده‌بینین که‌ ژنان له‌ کوردستان دا نیسانیان‬ ‫داوه‌‌ که‌ له‌ هه‌موو بواره‌کانی ژیانی سیاسی‪،‬‬ ‫ئیداری‪ ،‬په‌روه‌رده‌یی‪ ،‬خوێندنی بااڵ‪،‬‬ ‫پزیشکی و ئابووری و‪ ...‬هتد به‌ خۆشی‌یه‌وه‌‬

‫ژنان بۆ پەنا دەبەنە بە خۆکوژی؟‬

‫سروه‌ فه‌تاحی‬ ‫لە زۆربەی واڵتانی دنیا بە تایبەت ئەو‬ ‫واڵتانەی کە ئیسالم لەقانوونه‌ دا نه‌خشی هەیە‬ ‫رۆژانە ژنان بە هۆکاری جیاواز روو لە خۆکوژی‬ ‫دەکەن و هەر یەکەی بە شێوەیەک کۆتایی بە‬ ‫ژیانی خۆیان دێنن‪ .‬بەاڵم لە ئێران بە گشتی و‬ ‫رۆژهەاڵتی کوردستان بە تایبەتی رۆژ نیە کە‬ ‫خه‌به‌ری خۆ کوشتنی ژنێک نەبیسین کە هەر‬ ‫یەکەو بە هۆکارێک پەنا دەباتە بەرخۆکوشتن‬ ‫و کۆتایی بە ژیانی خۆی دێنێ‪ .‬لێرەدا پرسیار‬ ‫ئەوەیە کە چی وای کردوە ژنان بە جێگەی‬ ‫چارەسەری کێشەکانیان لە ژیانی خۆیان‬ ‫بگوزەرێن و کۆتایی بە ژیانی خۆیان بێنن؟‬ ‫ئەوانە و دەیان پرسیاری دیکە کاتێک دێنە‬ ‫پێشێ کە خه‌به‌ری خۆکوشتنی ژنێک دەبیسین‪.‬‬ ‫ژنان لە کوردستان لەبەر زۆر هۆکاری‬ ‫جیاواز پەنا بۆ خۆکوژی دەبەن کە بریتین لە‪:‬‬ ‫‪١‬ـ دابونەریتی دواکەوتوو و سوننەتیی‬ ‫زاڵ بە سەر کۆمەڵگای کوردەواری دا یەکێک‬ ‫لە سەرەکیترین هۆکارەکانی خۆکوژیی ژنانە‪.‬‬ ‫ژنان لە کۆمەڵگای سوننەتی و عەشیرەیی‬ ‫هیچ جۆرە سەربەخۆیی‌یەکیان نیە‪ ،‬تەنانەت لە‬ ‫هەڵبژاردنی هاوبەشی ژیانیشیان دا بەو جۆرەی‬ ‫پێویستە ناتوانن رای خۆیان دەرببڕن و زۆر‬ ‫جار کچان بە ئارەزوو و خواستی بنەماڵەکانیان‬ ‫ناچار دەکرێن لەگەڵ پیاوێک ژیانی هابەش‬ ‫پێک بێنن کە هیچ سۆز و خۆشەویستی‌یەک‬ ‫لە نێوانیان دا نیە‪ .‬بە بڕوای ئەو بنەمااڵنە‬ ‫خۆشەویستی پێش هاوسەرگیری هیچ مانایەکی‬ ‫نیە و لە دوای پێک هێنانی ژیانی هاوبەشە کە‬ ‫خۆشەویستی دێتە نێوان و ئاکامەکەشی باشتر‬ ‫دەبێ‪ ،‬بەاڵم لە زۆربەی حاڵەتەکانی خۆکوژیی‬ ‫ژنان‌دا ئەوە بەدی دەکرێ کە ئەو ژنانە بە‬ ‫بێ‌خواستی خۆیان و بێ خۆشەویستی ژیانی‬ ‫هاوبەشیان پێک هێناوە‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ دڵپیسیی پیاوان (مێرد‪ ،‬برا‪ ،‬باوک‬ ‫‪ )...‬هۆکارێکی دیکەی توندوتیژی‌یە‪ .‬دڵپیسی‬ ‫جۆرێک نەخۆشی دەروونی‌یە کە زۆر ژیانی‬

‫هاوبەشی لێک هەڵوەشاندۆتەوە و زۆر منداڵ‬ ‫بوونەتە قوربانیی دیاردەی تەاڵق‪ .‬بەاڵم لە زۆر‬ ‫حالەتیش دا یەکێکە لە هۆکارەکانی خۆکوشتنی‬ ‫ژنان یان ئەوەیکە زۆر ژنانیش بە ناوی‬ ‫پاراستنی شەرەف گیانیان لێ ئەستێندراوە‬ ‫کە هۆکاری سەرەکی‌یەکەی دەگەرێتەوە بۆ‬ ‫دڵپیسی و گومانی خراپ لە سەر ژن‪.‬‬ ‫کاتێک ژن گومان و دڵپیسیی لە سەر دەبێ‬ ‫بەردەوام دەکەوێتە بەر شااڵوی توندوتیژی و‬ ‫لە الیەن مێرد یان باوک و براوە بێڕێزیی پێ‬ ‫دەکرێ و دەچەوسێندرێتەوە‪ .‬لە کونجی ماڵێدا‬ ‫وەک دیڵێک لە قەفەس دەکرێ و تەنانەت رێگای‬ ‫چوونەدەرەوەشی لێ دەگیرێ‪ ،‬لە هێندێک‬ ‫بنەماڵەدا تەنانەت رێگای چوونە قوتابخانەش‬ ‫لە کچەکانیان دەگیرێ کە دەبێتە هۆی ئەوەی‬ ‫لە ئاکامدا ئەو ژنانە روو لە خۆکوشتن بکەن و‬ ‫کۆتایی بەو شێوە ژیانە دێنن‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ هەژاری و دەستکورتی یەکێکی دیکە‬ ‫لەو هۆکارانەیە کە پاڵ بە کچانەوە دەنێن‬ ‫کە روو لە خۆکوشتن بکەن‪ .‬بەداخەوە‬ ‫نەداری و نەبوونیی زۆر لە بنەماڵەکان و‬ ‫نەبوونی ئیمکاناتی پێویست بۆ دابین کردنی‬ ‫پێداویستی‌یە سەرەتایی‌یەکانی کچان بۆ دەرس‬ ‫خوێندن و چوون بۆ زانکۆکان و کالسەکانی‬ ‫تەقویەتی وا لە کچان دەکا کە لە هەوڵەکانیان‬ ‫پاشگەز بنەوە و هیوایان بە ژیان نه‌مێنێ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ تەاڵق و هەڵوەشانەوەی ژیانی هاوبەش‬

‫هۆکارێکی دیکەیە کە بەداخەوە لەم رۆژانەدا‬ ‫بەردەوام دەی‌بیسین‪ .‬لە واڵتی ئێمە کاتێک‬ ‫ژن و مێرد لێک جیا دەبنەوە ئەو منداڵەی کە‬ ‫نەتیجەی ئەو ژیانە هاوبەشە بووە دەدرێ بە‬ ‫باوک و منداڵ لە باوەشی پڕ لە سۆزی دایکی‬ ‫بێ‌بەش دەبێ‪ ،‬دووریی منداڵ بۆ دایک‪ ،‬نەبوونی‬ ‫سەربەخۆیی ماڵی بۆ ژن‪ ،‬گەڕانەوەی ئەو ژنانە‬ ‫دوای تەاڵق بۆ ماڵی باوک و چاولەدەست‌بوون‬ ‫بۆ دابین کردنی پێداویستی‌یەکانی ژیان وا دەکا‬ ‫کە ژنان بە تەواوی لە ژیان بێ‌هیوا بن و بیر لە‬ ‫رزگاربوون لەو بارودۆخە بکەنەوە‪.‬‬ ‫پشتگیری‌نەکردنی ژنان لە قانوونه‌کانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ ،‬نەبوونی رێکخراوێکی‬ ‫پێویست بۆ پەنابردنی ئەو ژنانە و‬ ‫بەدوادانەچوونی کێشەو گرفتەکانیان‪ ،‬بێکاری و‬ ‫پەنابردنە بەر مادەی هۆشبەر و ئەوانەو دەیان‬ ‫هۆکاری دیکە وای لە ژنان کردوە کە پەنا بەرنە‬ ‫بەر خۆکوشتن و بەو جۆرە کۆتایی بە ژیانی پڕ‬ ‫لە توندوتیژی و چەوسانەوەیان بێنن‪.‬‬ ‫بەاڵم ژنان بە جێگای ئەوەی ئاوا زوو‬ ‫تەسلیمی کێشەو گیرو گرفتەکان بن باشتر وایە‬ ‫شان بە شانی یەک بە دژی چەوسانەوە و‬ ‫توندوتیژی‌یەکان ‪ ،‬بە دژی یاساکانی دژ بە‬ ‫ژنان بە تایبەت یاسا ئیسالمی‌یەکان بوەستن‬ ‫بۆ دابین‌کردنی کۆمەڵگایەک کە جیاوازیی‬ ‫رەگەزیی تێدا نەبێ تێ‌بکۆشن‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫ته‌واوه‌تی روون نیه‌ و هه‌ندێک له‌‌و‬ ‫که‌سانه‌ که‌ کار له‌ سه‌ر زانستی مێژووی‬ ‫(( ئه‌نسرۆپۆلۆژی )) ده‌که‌ن مێژووی‬ ‫ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‬ ‫کچان‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردنی‬ ‫بۆ واڵتانی ئه‌فریقا و ئه‌و هۆزانه‌ که‌‬ ‫له‌وێ ده‌ژین و به‌شێکیش خه‌ته‌نه‌کردن‬ ‫وه‌کوو کو‌لتوورێکی فیرعه‌ونه‌کانی میسر‬ ‫ده‌بینن و پێیان وایه‌ که‌ خوێنڕشتنی‬ ‫جه‌سته‌یی‌یه‌‬ ‫که‌موکوڕی‌یه‌کی‬ ‫ژنان‬ ‫و ته‌نانه‌ت به‌شێکی دیکه‌شیان ئه‌وه‌‬ ‫وه‌کوو کو‌لتووری سامی‌یه‌کان به‌ ناو‬ ‫ده‌که‌ن ‪ .‬بڕێکی دیکه‌ لهو‌ که‌سانه‌ که‌‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن و ێناسه‌یەکی جیاوازیان‬ ‫بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ دۆزیوه‌ته‌وه‌ ده‌ڵێن‪ :‬کاتێک‬ ‫ره‌گه‌زی نێر هه‌ست به‌ نێربوونی ره‌گه‌زی‬ ‫ده‌کا ئه‌وه‌یش به‌ کاڵویه‌ک که‌ له‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌ندامی نێرینه‌وه‌یه‌ هه‌ستی پێ‌ده‌کا و‬ ‫به‌ گوێره‌ی ئه‌و پێناسه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫کوڕ بچێته‌ قۆناخی پیاوه‌تی پێویسته‌‬ ‫ئه‌و به‌شه‌ی ببڕێ و هه‌ربه‌و‌ نشێوه‌یه‌‬ ‫کچیش بۆ گه‌یشتن به‌ قۆناغی ژنیه‌تی‬ ‫پێویسته‌ به‌شێک له‌ کۆئەندامی زاووزێی‬ ‫ببڕێ‪ ،‬به‌اڵم له‌ راستی‌دا ئه‌وه‌ ته‌نیا‬ ‫پێناسه‌یه‌کی چاوکوێرانه‌یه‌ که‌ پێناسه‌‬ ‫و بیانووه‌کانی پێشووی خۆیان که‌‬ ‫خاوه‌ن هه‌مان تێڕوانینن ته‌واو ده‌کا ‪.‬‬ ‫بڕینی ئەو بەشەی جەستە‌ له‌ ژن‌دا که‌‬ ‫وه‌کوو خه‌ته‌نه‌ کردن به‌ ناو ده‌کرێ له‌‬ ‫راستیدا به‌شێکه‌ له‌ کولتووری کۆیالیه‌تی‬ ‫و کۆیله‌داری و له‌ سه‌رده‌مه‌کانی جیاوازدا‬ ‫به‌ بیانوو و بۆ ئه‌وه‌ی ژن هه‌ست به‌‬ ‫توانا سیکسی‌یه‌کانی خۆێ نه‌کا و نه‌توانێ‬ ‫وه‌کوو پێویست ئه‌وه‌ بکاته‌ ئامرازێک بۆ‬ ‫به‌رده‌وام‌بوونی ژیانی هاوبه‌ش‪ ،‬به‌ڵکوو‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌وه‌ش وه‌کوو به‌شێکه‌ له‌‬ ‫زیهنیه‌تی پیاوساالر که‌ هه‌وڵی دیلکردنی‬ ‫ژن و که‌سایه‌تی و ره‌گه‌زی ژن ده‌دا بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ که‌ ته‌نیا ئه‌و بێ که‌ ناوه‌ندی بڕیاردان‬ ‫و به‌رێوبه‌ری بێ و ده‌سه‌اڵته‌که‌ی به‌رێوه‌‬ ‫ببا و په‌ره‌ی پێ‌بدا‪ .‬له‌ راستی‌دا ئه‌وه‌ی‬ ‫بووەته‌ هۆکارێکی سه‌ره‌کی بۆ مانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و دیارده‌یه‌ گرێدانیه‌تی به‌ بابه‌تی‬ ‫ئایینه‌وه‌ و ئه‌وه‌ وه‌کوو کارێکی شه‌رعی‬ ‫و رێگه‌پێدراوی ئایین به‌ ناو ده‌کرێ‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪14‬‬

‫و پاش سه‌رده‌ست بوونی ئیسالم له‌م‬ ‫ناوچه‌یه‌دا پاساوێکی ئایینی بۆ دۆزرایه‌وه‌‬ ‫که‌ له‌ راستی‌دا ئه‌وه‌ چه‌واشه‌کاری‌یه‌کی‬ ‫تره‌ له‌ ئاییندا که‌ پیاو بۆ به‌رده‌وامی‬ ‫به‌ چه‌مکی ده‌سه‌اڵتخوازی خۆی ئه‌نجامی‬ ‫ده‌د‌ا ‪ .‬لێره‌دا باس‌کردن له‌ زیانه‌کانی‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردنی کچان بابه‌تێکی گرنگه‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چه‌نده‌ کاریگه‌ری له‌ سه‌ر‬ ‫که‌سی ژن ده‌کا ئه‌وه‌نده‌ش کاریگه‌ریی‬ ‫نیگاتیڤی له‌ سه‌ر کۆمه‌ڵگا هه‌یه‌ و‬ ‫هۆکاره‌که‌یشی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ گرێدانی‬ ‫چاره‌نووسی کۆمه‌ڵگا به‌ ژن و که‌سی‬ ‫مرۆڤ _ژن واتا هه‌ر کرده‌وه‌یه‌ک که‌ زیان‬ ‫به‌ ژن ده‌گه‌یه‌نێ راسته‌وخۆ کاریگه‌ری له‌‬ ‫سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌کا و رووبهڕووی زه‌ره‌ره‌ی‬ ‫ده‌کاته‌وه‌ ‪ .‬بۆی ‌ه هه‌ڵوه‌سته‌کردن له‌ سه‌ر‬ ‫بنه‌بڕکردنی ئه‌و دیارده‌یه‌ له‌ راستی‌دا‬ ‫رزگارکردنی کۆمه‌ڵگایه‌ له‌ کائۆس‬ ‫و قه‌یرانێکی گه‌وره‌ که‌ کۆمه‌ڵگای‬ ‫مرۆڤایه‌تی ته‌نانه‌ت له‌ رۆژی ئه‌مرۆدا‬ ‫تێی‌دا ده‌ژی و ئه‌وه‌ش ته‌نیا له‌ رێگای‬ ‫هوشیارکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا به‌ گشتی و‬ ‫که‌سی ژن به‌تایبه‌تی‌یه‌ که‌ دەبێ رێنه‌ده‌ن‬ ‫به‌ به‌رده‌وام‌بوونی ئه‌و دیارده‌ی ‌ه و خودی‬ ‫ژن ببێته‌ بڕیارده‌ر بۆ له‌ نێوبردنی‬ ‫ئه‌و کولتووره‌ ناشیرین و باوانه‌ که‌ ژن‬ ‫ده‌کاته‌ ئامانج ‪ .‬خاڵێکی دیکه‌ی گرنگ‬ ‫له‌ بنه‌بڕکردنی ئه‌و دیارده‌یه‌ رێگری‌یه‌ له‌‬ ‫رێگه‌ی قانوونه‌وه‌ که‌ به‌ داخه‌وه‌ به‌ هۆی‬

‫زاڵبوونی پیاوو زیهنیه‌تی پیاو له‌ سه‌ر‬ ‫سیسته‌می قانوون و داڕشتنی قانوون‬ ‫قانوونه‌کان له‌و بواره‌دا ئێستاشی له‌ گه‌ڵ‬ ‫بێ که‌مترین هه‌نگاو بۆ بنه‌بڕکردنی ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ هه‌ڵنه‌گیراوه‌‪ .‬لێره‌ش‌دا پێویسته‌‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کی هاوبه‌ش کار و چاالکی له‌و‬ ‫بواره‌دا بکرێ ‪ .‬له‌ کۆتایی‌دا به‌ پێویستی‬ ‫ده‌بینم که‌ بانگه‌وازێک ئاراسته‌ی دایک و‬ ‫باوکانی به‌رێز بکه‌م که‌ به‌ چاوێکی کراوه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌ گه‌ڵ منداڵه‌کانیان به‌ تایبه‌ت‬ ‫کچان بکه‌ن چونکه‌ چاره‌نووسی دوارۆژی‬ ‫ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ به‌ ده‌ستی کچانی ئه‌مڕۆ‬ ‫و دایکانی سبه‌ینێیه‌ و به‌ ده‌ستی خۆیان‬ ‫چاره‌ره‌شی پێشکه‌شی منداڵه‌کانیان‬ ‫نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫(سه‌رچاوه ئینتێرنێت )‬

‫توند و تیژی به‌ گشتی و توند وتیژی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ ژنان به‌ تایبه‌تی‬ ‫توند و تیژی به‌ گشتی و توند وتیژی له‌ راستی دا هه‌ردوو سیسته‌م به‌ یه‌ک‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ ژنان به‌ تایبه‌تی پێش ئه‌وه‌ی‌ ئه‌ندازه‌ گرێدراو و به‌رهه‌می زێهنیه‌ت و‬ ‫دیارده‌یه‌کی تایبه‌ت به‌ ناوچه‌ و هه‌رێمێک چه‌مکی پیاوساالرین ‪ .‬خه‌ته‌نه‌کردنی‬ ‫بێ‪،‬دیاره‌ده‌یه‌کی جیهانی‌یه‌ و ره‌نگه‌ له‌ کچان که‌ بریتی‌یه‌ له‌ برینی به‌شێک‬ ‫شێوه‌ و ئاستی به‌ کارهێنانی له‌ جۆگرافیا له‌ کۆئه‌ندامی سێکسی له‌ خۆی‌دا‬ ‫و کۆمه‌ڵگایه‌ک جیاواز بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی دیارده‌یه‌که‌ که‌ تا دوا راده‌ مه‌به‌ستێکی‬ ‫که‌ دیاره‌ ئامانج و زیانه‌کانی چ له‌ بواری به‌کوێله‌کردنی له‌ پشته‌وه‌یه‌ و پیاو هه‌وڵی‬ ‫جه‌سته‌یی و چ له‌ بواری ده‌روونی‌دا بۆ‌ به‌دیلکردن و خستنه‌ژێرفه‌رمانی ژن ده‌دا‬ ‫ژنه‌ و له‌ هه‌ر دوو بواره‌که‌دا‌ مه‌ترسی بۆ له‌ رێگه‌ی نامۆ کردنی ره‌گه‌زی خۆیه‌وه‌‬ ‫سه‌ر ژن دروست ده‌کا ‪ .‬له‌ کۆمه‌ڵگای ‪ .‬ئه‌م دیارده‌یه‌ به‌ هۆێ ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌و کۆمه‌ڵگایانه‌ راسته‌وخۆ جه‌سته‌ و ده‌روونی ژن ده‌کاته‌‬ ‫که‌ سیسته‌می ئایینی و عه‌شیره‌تی ئامانج ‪ ،‬کاریگه‌ری‌یه‌کانی له‌ جۆره‌کانی‬ ‫به‌سه‌ریان‌دا زاڵه‌ دیارده‌ی خه‌ته‌نه‌کردنی دیکه‌ی توند و تیژی ئه‌گه‌ر زیاتر نه‌بێ‬ ‫کچان به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رباڵو هه‌یه‌ که‌ که‌متر نیه‌‪ ‌ .‬چونکه‌ ئه‌و زیانانه‌ی که‌‬

‫به‌ ژنیان ده‌گه‌یه‌نێ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫قه‌ره‌بوو ناکرێنه‌وه‌ واتا زیانه‌کانی به‌ هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک ده‌رمان ناکرێن و تا دوایین‬ ‫ساته‌کانی ژیانی مرۆڤ له‌ گه‌ڵیدا ده‌ژین‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌کی دیکه‌وه‌ به‌ هۆی ئه‌و کرده‌وه‪‌،‬‬ ‫ژیانی خێزانییش ده‌که‌وێته‌ ژێر کاریگه‌ری‬ ‫و خۆی له‌ خۆیدا یه‌کێک له‌ هۆکاره‌کانی‬ ‫نه‌بوونی ژیانێکی ته‌ندروستی جنسیه‌ له‌‬ ‫نێو خێزان دا که‌ له‌ ئاستێکی به‌رچاودا‬ ‫هۆکاری زۆربه‌ی جیابوونه‌وه‌کانه‌ له‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایانه‌ی که‌ خه‌ته‌نه‌ کردنیان تێدا‬ ‫باوه‌‪ ،‬هۆکه‌یشی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌‬ ‫که‌ ژن هیچ تام و چێژێک ل ‌ه په‌یوه‌ندیی‬ ‫جنسیی نێوان خۆی و هاوژینه‌که‌ی نابینێ‬ ‫و ئه‌وه‌ش وا ده‌کا که‌ هه‌میشه‌ و به‌‬ ‫درێژایی ژیانی وه‌کوو ئامرازێک بۆ‬ ‫به‌تاڵ‌کردنه‌وه‌ی نه‌فسی پیاو به‌ کار‬ ‫بێ و ژنیش له‌و په‌یوه‌ندی‌یه‌ هه‌میشه‌‬ ‫له‌ حاڵی هه‌اڵتن‌دا بێ که‌ ئه‌وه‌ش ژیانی‬ ‫هاوسه‌ری به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رچاو سا‌رد‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ .‬لێره‌دا کاریگه‌ری‌یه‌کانی له‌‬ ‫سه‌ر خێزان ته‌نیا به‌ ژن و پیاوه‌وه‌‬ ‫سنووردار نابێ و ته‌نانه‌ت ته‌ندروستیی‬ ‫منداڵیش ده‌خاته‌ ژێر کاریگه‌ری‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫چونکه‌ یه‌که‌م ‪ :‬منداڵی کچ هه‌میشه‌‬ ‫وه‌کوو فاکته‌ر و سووژه‌یه‌که‌ که‌ ره‌نگه‌‬ ‫له‌ داهاتوویه‌کی نزیک‌دا رووبه‌ڕووی‬ ‫خه‌ته‌نه‌کردن ببێته‌وه‌ ‪.‬دووهه‌م ‪:‬‬ ‫دایکیش به‌ هۆێ نامۆبوونی له‌‌و هه‌سته‌‬ ‫که‌ خۆی به‌ هۆی خه‌ته‌نه‌کردنه‌وه‌ لێی‬ ‫به‌دوور بووه‌ توانای مامه‌ڵەکردنێکی‬ ‫ته‌ندروستی له‌ گه‌ڵ داخوازه‌‬ ‫جنسی‌یه‌کانی منداڵه‌که‌ی‌دا نیه‌‬ ‫‪ .‬مێژووی خه‌ته‌نه‌کردنی ژن به‌‬

‫‪13‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫سایكۆلۆژیای گریان‬ ‫ده‌روونناس‪ :‬سامان سیوه‌یلی‬ ‫شاعیری گه‌وره‌ی كورد مامۆستا‬ ‫(هێمن) ده‌فه‌رموێ‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ دڵ‌پڕم پێم‬ ‫خۆشه بگریم كه‌ فرمێسك و هه‌ناسه‌ش‬ ‫مه‌رهه‌مێكه‌) به‌ڕاستی ئه‌م شاعیره‌ مه‌زنه‌‬ ‫جوانی پێكاوه‌‪ ،‬وه‌ك ده‌روونناسێك شرۆڤه‌ی‬ ‫ئه‌و باره‌ هه‌ڵچوونی‌یه‌ی كردوه‌‌كه‌مرۆڤ تیایدا‬ ‫نائارام و خه‌مناك ده‌بێت یان له‌ته‌نگژه‌یه‌كی‬ ‫ده‌روونی‌دا ده‌بێت‪ ،‬له‌و ساتانه‌دا مرۆڤ‬ ‫هاوسه‌نگیی ده‌روونیی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات‬ ‫و به‌ده‌ست قورسایی‌یه‌كی سه‌ربار به‌سه‌ر‬ ‫ده‌روون و مێشكی‌یه‌وه‪ ‌،‬جه‌نجاڵ و گیرۆده‌‬ ‫ده‌بێت‪ .‬بۆیه‌ بۆ گێڕانه‌وه‌ی هێوری و ئارامی‬ ‫و حه‌وانه‌وه‌ بۆ ده‌روون و مێشكی پێویستی‬ ‫به‌گرتنه‌به‌ری چه‌ند میكانیزمێك هه‌یه‌‬ ‫كه‌گریان یه‌كێكیانه‌‪ .‬له‌ئه‌ده‌بی كوردی‌دا‪،‬‬ ‫زۆرێك له‌شاعیران ئاماژه‌یان به‌فرمێسك و‬ ‫گریان داوه‌ له‌كاتی وێناكردنی ئه‌و ساتانه‌ی‬ ‫لێوانلێون له‌حوزن و ماته‌م و فیراق‪ .‬وه‌ك‬ ‫زانراوه‌ ڕه‌گه‌زی مێیینه‌ زیاتر په‌نا ده‌به‌ن بۆ گریان‬ ‫له‌چاو نێرینه‌دا‪ .‬له‌كه‌لتووری ئێمه‌دا نه‌گریان بۆ‬ ‫پیاو خاڵێكی به‌هێزه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پیاوێك بگری ناووناتۆره‌ی لێده‌نێن یان به‌بێ‬ ‫هێز لێی‌ده‌ڕوانرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌كی تره‌‪ .‬كێ‬ ‫له‌ئێمه‌ی مرۆڤ نه‌گریاوه‌؟ نه‌ك هه‌ر له‌منداڵی‌دا‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو له‌قۆناغه‌كانی دواتری ته‌مه‌نیشمان‌دا‪،‬‬ ‫جاری واهه‌یه‌ بینینی دیمه‌نێكی خه‌مناك به‌س‬ ‫بووه‌ بۆ ڕشتنی فرمێسكه‌كانمان‪ ،‬كه‌سانی‬ ‫هه‌ست‌ناسك و به‌سۆز زیاتر په‌نا ده‌به‌ن بۆ‬ ‫گریان‪ ،‬ئه‌وانه‌ی كه‌ هه‌ر ناگرین له‌ناو كۆمه‌ڵدا به‌‬ ‫دڵ‌ڕه‌ق و بێ‌سۆز و بێ‌به‌زه‌یی ناسراون‪ .‬ڕشتنی‬ ‫فرمێسك ته‌نها بۆ حاڵه‌ته‌ خه‌مهێنه‌ره‌كان نیه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو جۆرێكی تر له‌فرمێسكمان هه‌یه‌ كه‌ به‬ ‫‌فرمێسكی شادی ناسراوه‌‪ ،‬كه‌ مرۆڤ له‌حاڵه‌تی‬ ‫بینینه‌وه‌ی كه‌سێكی دووره‌ واڵتی ده‌ی‌ڕێژێت‪،‬‬ ‫یان له‌كاتی بیستنی هه‌واڵێكی خۆش‌دا یان‬ ‫بردنه‌وه‌ی له‌پێشبڕكێیه‌ك‌دا‪ .‬هه‌ردوو جۆره‌كه‌ی‬ ‫گریان له‌یه‌ك حاڵه‌ت‌دا هاوبه‌شن كه‌‌ هه‌ردووكیان‬ ‫له‌حاڵه‌تی هه‌ڵچوون‌دا ده‌ڕژێن‪ .‬ڕشتنی فرمێسك‬ ‫ده‌كرێت سروشتێكی فیزیایی یان كیمیایی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬یاخود پاڵنه‌ری ده‌روونی له‌پشت بێت‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سروشته‌ فیزیایی یان كیمیایی‌یه‌كه‌ی‪:‬‬ ‫به‌هۆی چوونه‌ ناوه‌وه‌ی ته‌نێكی نامۆ بۆ ناو چاو‬ ‫فرمێسك ده‌رژێت و چاو ئاو ده‌كات به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫ڕزگاربوون له‌و ته‌نه‌ نامۆیه‌‪ ،‬یان بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫كاریگه‌ری ماده‌یه‌كی نامۆ له‌سه‌ر چاو هه‌روه‌ك‬ ‫له‌كاتی پاككردنی پیازدا ڕووده‌دات‪ ،‬پیاز‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪12‬‬

‫ئه‌نزیمێكی تێدایه‌ كه‌له‌كاتی پاككردندا گازێك‬ ‫ده‌رده‌دات كه‌وروژێنه‌ره‌ بۆ گلێنه‌ی چاو‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌كاتی سه‌رمادا‪ ،‬پله‌ی گه‌رمای نزم ڕووكاری‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی گلێنه‌ی چاو ده‌وروژێنێت‪ ،‬له‌م كاته‌دا‬ ‫فرمێسك ده‌ڕژێت به‌مه‌به‌ستی گه‌رمكردنه‌وه‌ی‬ ‫گلێنه‌ی چاو و پله‌ی گه‌رمییه‌كه‌ی له‌پله‌ی‬ ‫گه‌رمی له‌ش نزیك ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬یاخود له‌كاتی‬ ‫(تا) لێهاتن و به‌رزبوونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رمی له‌شدا‬ ‫چاو ئاو ده‌كات به‌مه‌به‌ستی ته‌ڕكردنی وشكی‬ ‫چاو‪ .‬هه‌روه‌ها هه‌ندێ جار مرۆڤ له‌كاتی بوونی‬ ‫ئازاری زۆردا په‌نا بۆ گریان ده‌بات‪ .‬به‌هه‌مان‬ ‫شێو‌ه بوونی فشاری ده‌روونی قورس و هه‌ندێ‬ ‫شۆكی ده‌روونی و خه‌م و په‌ژاره‌ و نائومێدی‬ ‫وه‌ك پاڵنه‌رێكی ده‌روونی هانده‌رن بۆ ڕوودانی‬ ‫گریان‪ .‬له‌نوێترین توێژینه‌وه‌دا كه‌ له‌تاقیگه‌كانی‬ ‫توێژینه‌وه‌ ده‌روونییه‌كانی ویالیه‌تی (نیسوتا)ی‬ ‫ئه‌مه‌ریكا ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ ڕشتنی‬ ‫فرمێسك نیشانه‌ی الوازی و نه‌گه‌یین نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫باشترین ڕێگه‌یه‌ بۆ باشكردنی باری ته‌ندروستی‬ ‫و ڕزگاربوون له‌و ماده‌ كیمیاییانه‌ی په‌یوه‌ندییان‬ ‫به‌شڵه‌ژان و كرژبوونه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌جه‌سته‌دا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها گریان یاریده‌ی خاوكردنه‌وه‌ی‬ ‫ماسولكه‌كانمان ده‌دات و شێوازێكی سروشتیشه‌‬ ‫بۆ ده‌رپه‌ڕاندنی ماده‌ زیانبه‌خشه‌كانی ناو له‌ش‬ ‫هه‌روه‌كو چۆن عاره‌ق ڕشتن ئه‌م كاره‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫زانایانی پسپۆر له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا ده‌ڵێن‪ :‬گریان‬ ‫لێدانی دڵ زیاد ده‌كات و بۆ برۆ و برژانگ و‬ ‫ماسولكه‌كانی شان و سنگ وه‌ك مه‌شقێكی‬ ‫به‌كه‌ڵك وایه‌‪ ،‬له‌دوای ته‌واوبوونی گریانه‌كه‌‬

‫لێدانی دڵ ئاسایی ده‌بێته‌وه‌ و ماسولكه‌كان خاو‬ ‫ده‌بنه‌وه‌ و كه‌سه‌كه‌ هه‌ست به‌ئارامی ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی ناگرین و په‌نگ به‌فرمێسكه‌كانیان‬ ‫ده‌خۆنه‌وه‌ هه‌ست به‌بوونی فشار و گرژی ده‌كه‌ن‬ ‫و ئه‌گه‌ری تووشبوونیان به‌هه‌ندێ نه‌خۆشی وه‌ك‬ ‫سه‌رئێشه‌ ده‌بێت‪ .‬یه‌كێك له‌پزیشكه‌ ناسراوه‌كانی‬ ‫جیهان له‌ڕێی شیكردنه‌وه‌ی فرمێسكه‌و‌ه بۆی‬ ‫ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ فرمێسكی مرۆڤ ماده‌یه‌كی‬ ‫كیمیایی تێدایه‌ كه‌ئازار شكێنه‌ و مێشك له‌پاش‬ ‫گریان ده‌ریده‌دات‪ .‬كه‌واته‌ له‌كاتی پێویستدا‬ ‫گریان پێداویستییه‌كی ده‌روونی گرنگه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫له‌هه‌ر قۆناغێكی ته‌مه‌ندا بین‪ ،‬هه‌ر ڕه‌گه‌زێك بین‪،‬‬ ‫له‌هه‌ر پله‌ و پایه‌یه‌كدا بین‪ ،‬كه‌كاتی گریانمان‬ ‫هات‪ ،‬با شه‌رم نه‌كه‌ین و بگرین‪ ،‬با حه‌وانه‌وه‌ و‬ ‫خاوبوونه‌وه‌ و ئارامی بگێڕینه‌و‌ه بۆ ده‌روونمان‬ ‫له‌ڕێی گریانه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك گریان نه‌كه‌ینه‌‬ ‫میكانیزمێك بۆ خۆدزینه‌وه‌ له‌واقیع و گرفته‌كانی‬ ‫ژیانی ڕۆژانه‌مان‪ ،‬یان وه‌ك نماییش بۆ سه‌رنج‬ ‫ڕاكێشانی ده‌وروبه‌ر په‌نای بۆ به‌رین‪ .‬شایانی‬ ‫ئاماژه‌ بۆ كردنه‌ كه‌ ده‌روونناسی به‌ناوبانگ‬ ‫(هنری مودزلی) له‌مبواره‌دا ده‌ڵێت‪( :‬ئه‌و‬ ‫فرمێسكانه‌ی كه‌ڕێچكه‌ی هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌ ناگرنه‌ به‌ر‬ ‫له‌چاوانماندا‪ ،‬وا له‌ئه‌ندامه‌كانی جه‌سته‌مان ده‌كات‬ ‫بگری)‪ .‬مه‌به‌ست له‌گریانی ئه‌ندامانی جه‌سته‌مان‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشییه‌ ده‌روون – جه‌سته‌ییانه‌یه‌‬ ‫(سایكۆسۆماتی) كه‌تووشی جه‌سته‌مان ده‌بن‬ ‫وه‌ك (زامی گه‌ده‌‪ ،‬هه‌ناسه‌ ته‌نگی‪ ،‬هه‌ندێ‬ ‫نه‌خۆشی پێست‪ ،‬كۆڵۆن‪ ،‬سه‌رئێشه‌ و هتد)‪.‬‬

‫ناساندنێكی زۆر كورتی فه‌لسه‌فه‬ ‫فه‌لسه‌فه كۆنترین زانسته‬ ‫كه مرۆڤ ناسیبێتی‪ ،‬فه‌لسه‌فه‬ ‫به‌دایكی هه‌موو زانسته‌كان‬ ‫داده‌نرێ‪ ،‬چونكه به‌ر له هه‌موویان‬ ‫هاتۆته دی‌و زانسته‌كانی دیکه‌‬ ‫له‌و جیا بوونه‌ته‌وه‌و لق‌و پۆپیان‬ ‫لێ‌بۆته‌وه‪ ،‬فه‌لسه‌فه ده‌ورێكی‬ ‫گرنگ ده‌بینێ له‌ ژیاندا (له‌‬ ‫دایكبوون‪ ،‬ژیان‪ ،‬مردن‪ ،‬كۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫گه‌شه‌كردن‪ ،‬ملمالنێ‪ ،‬سروشت‪،‬‬ ‫‪...‬هتد) ئه‌مانه هه‌موویان‬ ‫پێویستی‌یان به‌لێكدانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫فه‌لسه‌فی هه‌یه‪.‬‬ ‫ئێمه بۆئه‌وه‌ی بتوانین‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌كی راست‌و دروستمان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌جیهان‌و سروشت‌و‬ ‫مرۆڤ هه‌بێ‪ ،‬پێویستمان‬ ‫به‌تێڕوانینێكی گشتی هه‌یه كه‬ ‫تێكڕای دیارده‌كانی سروشتمان‬ ‫بۆ روون بكاته‌وه‌و ببێته هۆیه‌ك‬ ‫بۆ گۆڕین‌و گه‌شه‌پێدان‌و ناسینی ئه‌و‬ ‫دیاردانه‪ ،‬ئه‌م تێڕوانینه گشت الیی‌یه‬ ‫پێی‌ده‌گوترێ فه‌لسه‌فه‪.‬‬ ‫لینین ده‌ڵێ‪ « :‬ده‌بێ تێڕوانینێكی‬ ‫پوخت‌و پته‌و سه‌باره‌ت به‌ جیهان هه‌بێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤی سۆشیالیست رابه‌ریی‬ ‫رووداوه‌كان بكا‪ ،‬نه‌ك رووداوه‌كان رابه‌ریی‬ ‫بكه‌ن»‪ .‬ئێمه‌ش وه‌كوو كه‌سانێكی‬ ‫سۆشیالیست بۆ ئه‌وه‌ی رابه‌ریی رووداوه‌كان‬ ‫بكه‌ین‌و به‌شێوه‌یه‌كی زانستی لێكیان‬ ‫بده‌ینه‌وه‌و تێیان بگه‌ین پێویستمان به‌‬ ‫فه‌لسه‌فه هه‌یه‪ .‬بۆیه لینن ده‌ڵێ ‪« :‬فكر‬ ‫ده‌بێ به‌ هێزێكی مه‌زن وه‌ختێك كه‌سان‬ ‫ده‌یخه‌نه گه‌ڕو هه‌وڵی پێده‌ده‌ن»‪.‬‬ ‫بۆچوونی شۆڕشگێڕیی ماركسیزم‬ ‫بوو به‌ هێزێكی مه‌زن‌و كاریگه‌ر‪ ،‬وه‌ختێك‬ ‫كرێكارانی رووسیا راپه‌ڕین‌و شۆڕشی‬ ‫ئۆكتۆبه‌ریان به‌رپاكردو قه‌اڵی كۆنه‬ ‫په‌رستی‌یان رووخاند له‌ كیشوه‌ری ئاسیاو‬ ‫ئه‌ورووپادا كه به «زیندانی گه‌الن»‬ ‫ناوی ده‌بات ‪.‬گه‌لێكی بێچه‌كی وه‌ك‬ ‫گه‌النی ئێران به‌ هۆی باوه‌ڕی پته‌وی به‌‬ ‫سه‌ركه‌وتن بوو به‌هێزێكی گه‌وره‌و به‌رگریی‬

‫پێنجه‌مین سوپای زه‌به‌الحی جیهانی كردو‬ ‫زاڵ بوو به ‌سه‌ریاو ته‌فروتونای كرد‪ .‬ئایا‬ ‫چ شتێك پاڵ به‌ پێشمه‌رگه‌ی قاره‌مانه‌وه‬ ‫ده‌نێ سه‌ره‌ڕای باری ناله‌بارو بێچه‌كی‌و‬ ‫ناڕه‌حه‌تی به‌رگه‌ی تۆپو فڕۆكه‌و سوپایه‌ك‬ ‫بگرێ كه به‌تازه‌ترین‌و پێشكه‌وتووترین‬ ‫چه‌شنه چه‌كی تازه چه‌كدار كراوه؟‬ ‫مۆركی چینایه‌تیی فه‌لسه‌فه له‌وه‌تای‬ ‫چینایه‌تی دروست بووه‪ ،‬ملمالنێ له‌‬ ‫نێوان ئه‌و چینانه‌دا هاتۆته ئاراوه‪ ،‬هه‌ر‬ ‫چینێك قازانجی خۆی هه‌بووه كه له‌گه‌ڵ‬ ‫قازانجی چینێكی دیکه‌دا نه‌گونجاوه‌و یه‌كی‬ ‫نه‌گرتۆته‌وه‪ ،‬هه‌ر به‌ هۆی نه‌گونجانی‬ ‫قازانجی ئه‌م چینانه له‌گه‌ڵ یه‌كتردا ناكۆكی‬ ‫چینایه‌تییش په‌یدا بووه‪ ،‬هه‌ر چینێك‬ ‫له‌ئاستی خۆیه‌وه هه‌وڵی داوه قازانجی‬ ‫تایبه‌تیی خۆی بپارێزێ له‌سه‌ر حیسابی‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ی چینێكی دیکه‌‪ .‬چه‌مكی‬ ‫ملمالنێی ئه‌و چینانه زه‌برو زه‌نگ نه‌بووه‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو شانبه‌شانی زه‌برو زه‌نگ چه‌كی‬ ‫دیکه‌ به‌كارهێنراوه‪ ،‬فه‌لسه‌فه یه‌كێك بووه‬ ‫له‌و چه‌كانه‪ .‬هه‌موو چینێك سه‌باره‌ت به‌و‬ ‫جیهانه كه قازانجی ئه‌و چینه‌ی مسۆگه‌ر‬

‫كردوه تێڕوانینێكی تایبه‌تیی خۆی هه‌بووه‪،‬‬ ‫لێره‌دا فه‌لسه‌فه مۆركێكی چینایه‌تیی‬ ‫به‌خۆیه‌وه بینیوه‪ ،‬بۆنموونه ئه‌فالتۆن‬ ‫له‌ فه‌لسه‌فه‌كه‌یدا به‌هانه‌ی بۆ كۆیله‌یه‌تی‬ ‫دۆزیوه‌ته‌وه‪ .‬له‌فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌فالتۆن دا‬ ‫ده‌بینین خه‌ڵكی چوار جۆر خوێنیان هه‌یه‪،‬‬ ‫ئه‌و كه‌سانه كه‌ حوكمیان به‌ده‌سته‌وه بووه‬ ‫خرانه لیسته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه خوێنیان‬ ‫ئاڵتوونه‪ ،‬بۆیه ئه‌و كه‌سانه له فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ئه‌فالتۆن دا مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه حوكم‬ ‫بگرنه ده‌ست‌و كۆیله‌یان هه‌بێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و كه‌سانه كه جۆری خوێنه‌كه‌یان نزمه‬ ‫پێویسته ببن به‌ كۆیله‪ .‬هه‌موو فه‌لسه‌فه‌یه‌ك‬ ‫مۆركی چینایه‌تیی خۆی هه‌یه‌و له‌قازانجی‬ ‫چینێك‌دایه‪ ،‬هیچ فه‌لسه‌فه‌یه‌ك له‌جیهاندا‬ ‫نیه مۆركی چینایه‌تیی پێوه دیار نه‌بێ ‪.‬‬ ‫له‌ رووی چینه‌كانه‌وه فه‌لسه‌فه ده‌كرێ به‌‬ ‫دوو رێبازی له‌گه‌ڵ یه‌ك ناكۆكو دژ به‌یه‌ك‪.‬‬ ‫ئه‌وانیش «ماتریالیزمو ئایدیالیزم»ن‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬ ‫یادگارەکە ی کۆماری کوردستان‬ ‫رۆژە عەزیزی‬ ‫هەر حکوومەت و دامەزراوەیەک کۆمەڵێک‬ ‫دەسکەوتی گرنگی خۆی هەیە‬ ‫بە مافەکانی مرۆڤ‪ ،‬مافی الوان و ژنان و‬ ‫تاکی کۆمەڵگا‪.‬‬ ‫بایەخ دان بە هەندێک ماف تایبەتمەندیی‬ ‫خۆی هەیە و مێژوو سەرنجێکی گرنگ دەداتە ئەو‬ ‫بایەخانە‪.‬‬ ‫بێگومان کۆماری کوردستان بە رێبەریی‬ ‫پێشەوا قازی موحەممەد توانی لە مێژوودا ناوی‬ ‫خۆی بهێڵێتەوە وەک سەرجەم ئەو سیستەم و‬ ‫رێکخراوانە کە لە خزمەتی مافەکانی مرۆڤدا بوون‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان بە تەمەنێکی کەمەوە‬ ‫رێنیسانسێکی مەزنی لە نێو گەلەکەی دا تۆمار‬ ‫کرد کە ئەویش گرنگی‌دان بە مافەکانی ژنان بوو‬ ‫و بە دامەزراندنی رێکخراوی یه‌که‌تیی ژنان بۆ‬ ‫پاراستنی مافەکانی ژنان کە یەکەم بەرپرسی ئەو‬ ‫رێکخراوە‪ ،‬مینا قازی‪ ،‬هاوسەری پێشەوا قازیی‬ ‫نەمر بووە‪.‬‬ ‫لەسەر دەمی ئێستا دا دامەزراندنی‬ ‫رێکخراوێک بۆ پاراستنی مافی ژن‪ ،‬هونەر نیە‬ ‫و ئەرکی چاالکانی مافەکانی ژنانە‪ .‬بەاڵم لەو‬ ‫سەردەمەدا واتە ساڵەکانی ‪1945‬و‪46‬ی ز‪،‬‬ ‫دامەزراندنی وەها رێکخراوێک نەک هەر هونەر‬ ‫و ئازایەتی بووە‪ ،‬تەنانەت نیشاندەری گەورەیی‬ ‫رۆحی پێشەوا و دامەزرێنەرانی کۆمار بووە بە‬ ‫نیسبەت مافەکانی ژنانەوە‪.‬‬ ‫دامەزراندنی ئەو رێکخراوە پەیامێکی گەورە‬ ‫بووە بۆ کۆمەڵگای پیاوساالر و عەشایەری لەو‬ ‫سەردەمەدا‪ ،‬لە سەردەمێک دا کە لە بنەماڵە و‬ ‫کۆمەڵگا دا پیاو دەنگی یەکەم بووه‌ و بگرە ژن‬ ‫بۆی نەبووە بە هیچ شێوەیەک هەڵوێست گر بێ‪.‬‬ ‫بۆیە دەتوانین دامەزراندنی وەها رێکخراوێک و‬ ‫هێنانە بەر باسی وەها مەسەلەیەک بە رێنیسانس‬ ‫لەو سەردەمەدا ناو ببەین‪.‬‬ ‫بە دڵنیایی‌یەوە ئەگەر کۆمار پاش ئەو‬ ‫ماوەیە نەڕووخایە و تاکوو ئێستا ئەو سیستەمە‬ ‫رێبەریی گەلی کوردی بکردایە‪ ،‬لە گەڵ سەردەمدا‬ ‫نوێ دەبوەوە و زۆر بەکەمی یان هەرهیچ گوێمان‬ ‫لە هەواڵی کوشتنی ژنان و کچانی گەلەکەمان‬ ‫نەدەبوو و تەنانەت کاریگەریی لەسەر ژنان لە‬ ‫ئێران و ناوچەکەش دەبوو‪.‬‬ ‫مەبەست لە دامەزراندنی رێکخراوی ژنان‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪10‬‬

‫و باسکردن لە مافەکانی ژنان لەو سەردەمەدا‪،‬‬ ‫خۆ زەق‌کردنەوە یان خۆناودارکردنی پێشەوای‬ ‫نەمر نەبوو‪ ،‬چونکە پێشەوا جێگە و پێگەی‬ ‫خۆی هەر هەبوو و رۆحیاتی پێشەوا بەو شێوە‬ ‫بیرکردنەوە نەبوو‪ ،‬گرنگی‌دان بە مافەکانی تاک‬ ‫بەگشتی و مافی ژن بەتایبەتی ‪ ،‬بەشێکی گرنک لە‬ ‫فکریەتی پێشەوای نەمر بوو و بە خوێندنەوەیەکی‬ ‫سەردەمییانە دەی‌ڕوانیە ئەو دۆخە و بەرنامەیه‌کی‬ ‫تایبەتیی بۆ داهاتوو داڕشتبوو‪ .‬ئەگەر چی‬ ‫کۆمار تووشی رووخان بوو بەاڵم دەسکەوتەکانی‬ ‫ئێستاکەش هەر ماون و دەپارێزرێن‪.‬‬ ‫لە کوردستان دا بە دەیان رێکخراوی مافی‬ ‫ژنان دەبینین کە خەریکی چاالکی و تێکۆشانن‪،‬‬ ‫بێگومان دامەزراندنی ئەو رێکخراوانەی ئێستا‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئەو فکریەتەی کە پێشەوا‬ ‫لە بیری‌دا بوو و هەوڵی بۆ دا‪ .‬بەاڵم ئایا بە‬ ‫بەراورد لەگەڵ ئەو سەردەمانه‌دا توانراوە رێز لە‬ ‫مافەکانی ژنان بگیرێ ؟ ئەوە کۆمەڵگای ژنان‬ ‫دەبێ هەڵی‌سەنگێنێ‪.‬‬ ‫یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان ئەو‬ ‫رێکخراوەیە کە درێژەدەری رێبازی رێکخراوی ژنانی‬ ‫سەردەمی کۆمارە و تاکوو ئێستاش بە هەوڵ و‬ ‫تێکۆشانی ژنانی دێموکڕات و پیاوانی مافخوازی‬ ‫نێو حیزبی دێموکڕات‪ ،‬هەر بەردەوامە و روو لە‬ ‫گەشەیە‪ ،‬ئەگەرچی ئەویش وەک رێکخراوەکانی‬ ‫دیکە بێ هەڵە و بێ کەموکوڕی نیە‪.‬‬

‫حیزبی دێموکڕات‪ ،‬ئەو حیزبەی کە پێشەوای‬ ‫نەمر یەکەم رێبەری بوو وەک پاڵپشتی ئەو رێکخراوە‬ ‫بەردەوام خۆی نیشان داوە و بۆ مانەوەی ئەو‬ ‫یادگارەی پێشەوای نەمر و میناخانمی هاوسەری‪،‬‬ ‫لە هەوڵ‌دا بووە و بشت گوێی نەخستوە‬ ‫ئەوساڵ شەست و هەشت ساڵ بە‬ ‫سەر دامەزرانی یەکەیەتیی ژنانی دێموکراتی‬ ‫کوردستان‌دا تێ‌دەپەرێ‪ ،‬شەست و هەشت ساڵ‬ ‫بۆ تەمەنی رێکخراوێکی مەدەنی تەمەنێکی کەم‬ ‫نیە و خەبات و تێکۆشانێکی زۆری ئەندامانی‬ ‫ئەم رێکخراوەیە بەم رۆژەی گەیاندوە کە جێگای‬ ‫شانازی‌یە بۆ ئەندامان و الیەنگرانی‪.‬‬ ‫یەکیەتیی ژنان لە ماوەی تێکۆشانی خۆیدا‬ ‫سێ کۆنفرانس و سێ کۆنگرەی گرتوە‪ ،‬کە هەر‬ ‫یەکێک لەو کۆنفرانس و کۆنگرانە دەسکەوتێکی‬ ‫گرنگن بۆ مێژووی رێکخراو‪.‬‬ ‫بۆ بەقا و مانەوی ئەو رێکخراوە و هەروەها‬ ‫بۆ ئاگادار کردنەوەی کۆمەڵگا لە مافەکانی ژن‪،‬‬ ‫یەکەم ئەرکی ژنان رێزگرتنە لە مافەکانی خۆیان‬ ‫‪ .‬ئه‌گەر ژن نەتوانێ رێز لە مافی خۆی بگرێ‪،‬‬ ‫بە دڵنیایی نابێ هیچ چاوەڕوانی‌یەکمان لە پیاوان‬ ‫هه‌بێ کە رێز لە مافەکانمان بگرن‪ .‬چونکە ژن‬ ‫خۆی دەتوانێ پارێزەری مافی خۆی بێ‪ .‬رۆحی‬ ‫یەکتر ویستن و یەکترقەوبوڵ‌کردن لە نێو ژنان دا‪،‬‬ ‫مەزنترین کردەوەیە بۆ سەرکەوتنی مافەکانی ژن‪..‬‬

‫په‌یامی هاوبه‌شی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستان‌و‬ ‫‌یه‌کیه‌تیی الوانی دێموکراتی رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫ب ‌ه بۆنه‌ی ‪ 2‬رێبه‌ندان‪ ،‬ساڵڕۆژی دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‬ ‫حیزبی‬

‫الیه‌نگرانی‬ ‫ئه‌ندامان‌و‬ ‫دێموکراتی کوردستان!‌‬ ‫خه‌ڵکی ئازادیخوازو نیشتمانپه‌روه‌ری‬ ‫کوردستان!‬ ‫رۆژی ‪ 2‬ی رێبەندان‪ ،‬یەکێک لە رۆژە هەرە‬ ‫گرنگه‌کانی مێژووی نەتەوەکەمانە‪ 2 .‬ی رێبه‌ندان‬ ‫ئەو رۆژەیە کە نەتەوەی کورد بە رێبەرایەتیی‬ ‫پێشەوا قازی محەممەدی نه‌مر‪ ،‬له‌ ساڵی ‪1324‬ی‬ ‫هه‌تاوی‌دا کۆماری کوردستانی لە شاری مه‌هاباد تێدا‬ ‫راگەیاند‪ .‬کۆماری کوردستان لە ماوەی ‪ 11‬مانگ دا‪،‬‬ ‫زۆر بڕیاری گرنگی دان و گەلێک هەنگاوی مه‌زنی‬ ‫هه‌ڵ‌گرتن‪ ،‬هه‌ر‌ له‌و ماوه‌ که‌مه‌دا گه‌لی کورد توانی‬ ‫زۆر ده‌سکه‌وت به‌ ده‌ست بێنێ و هه‌لومه‌رجێکی نوێ‬ ‫بۆ ژیانی سیاسی و کولتووریی خۆی پێک بێنێ‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌ ده‌سکه‌وته‌کانی کۆمار دامه‌زراندنی‬ ‫دوو رێکخراوی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکڕاتی‬ ‫کوردستان و یه‌کیه‌تیی الوان بوو ‪ .‬له‌سه‌رده‌می‬ ‫‌کۆماری ‌کوردستان‌ له ‌هه‌لومه‌رجێکی ‌زۆر ئاسته‌م‌دا‬ ‫به ‌هیممه‌تی ‌پێشه‌وای مه‌زن ‌یه‌کیه‌تیی ‌ژنان‬ ‫دامه‌زرا که‌کۆمه‌ڵگای ‌ئێران ‌به‌گشتی‌و کوردستان‬ ‫‌به‌تایبه‌تی‌ له‌ رووی خوێنده‌واری‌یه‌وه‌ زۆر له‌ دوایه‌‬ ‫بوون‪ .‬کولتووری ‌زاڵ به سه‌ر کۆمه‌ڵگاکه‌مان‌دا ‌به‬ ‫‌جۆرێک بوو که ‌به ‌داخه‌وه ‌ژنان ‌له ‌هه‌موو چین‌و‬ ‫توێژه‌کانی ‌کۆمه‌ڵگا زیاتر ده‌چه‌وسانه‌وه‌‪ .‬ژنان‬ ‫له وه‌ها ‌بارودۆخێک‌دا بوو که ‌بۆ یه‌که‌م ‌جار‬ ‫توانیان ‌داخوازه‌کانی خۆیان له‌ چوارچێوه‌ی کاری‬ ‫رێکخراوه‌یی‌دا بێننه گۆڕێ‪ .‬ئه‌مه ش ده‌سکه‌وتێکی‬ ‫‌گرنگ‌بۆ ژنان له کوردستانی‌ئێران‌دا بوو‪ .‬چاالکیی‬ ‫ژنان ‌له‌ کاری ‌سیاسی‌و ‌فه‌رهه‌نگی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫له‌و سه‌رده‌مه‌دا‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه ‌بۆ پێشکه‌وتوویی‬ ‫‌فکریی ڕێبه‌رانی ‌کۆمار‪ ،‬به‌تایبه‌ت شه‌خسی پێشه‌وا‬ ‫قازی محه‌ممه‌د‪ .‬ئه‌گه‌ر بزانین له‌ سه‌رده‌مێک‌دا‬ ‫که‌ خه‌ڵکی کوردستان لێکدانه‌وه‌یه‌کی وای نه‌بوو‬ ‫به‌رامبه‌ر به دۆزی ژن و کێشه‌و گرفته‌کانیان‌و له‌‬ ‫بواره‌کانی ژیان‌دا وه‌ک وئامراز چاویان لێ‌ده‌کرا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کاته‌گرنگیی دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانمان زیاتر بۆ‬ ‫روون ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له ‌سه‌روبه‌ندی قۆناغی دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان‌دا بوو که‌ بۆ یه‌که‌مجار رێکخراوی تایبه‌ت‬ ‫به‌ الوان دامه‌زرا‪ .‬له‌ کۆمه‌ڵگای ئه‌و وه‌خته‌دا که‌‬ ‫ته‌مه‌ن زیاتر له‌ هه‌ر تایبه‌تمه‌ندی‌یه‌کی دیکه‌ی مرۆڤ‬ ‫پله‌و پایه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تیی دیاری ده‌کردو حیسابێکی‬ ‫ئه‌وتۆ بۆ فکرو داهێنانی الو نه‌ده‌کرا‪ ،‬دامه‌زرانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی الوان خاڵێکی گر‌نگی وه‌رچه‌رخانی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی بوو‪ .‬له‌وه‌ به‌دوا الو ده‌ی‌توانی هه‌ست‬ ‫به‌ که‌سایه‌تیی خۆی‌و تواناکانی خۆی بکا‪.‬‬

‫بۆیه‌ کۆماری کوردستان هه‌ر ته‌نیا ده‌سکه‌وتێکی کۆماری کوردستان‪ ،‬سه‌ره‌تای هه‌ڵبژاردنێکی سیاسی‬ ‫سیاسی نیه‌ به‌ڵكوو ده‌سکه‌وتێکی کۆمه‌اڵیه‌تی و بۆ سه‌قامگیرکردنی دیمۆکراسی له‌ سه‌رده‌می‬ ‫مه‌ده‌نییشه‌‪ .‬جێی خۆیه‌تی‌ هه‌موومان له‌و رۆژه‌دا ده‌سه‌اڵتداره‌تیی دیکتاتۆره‌کان به‌ سه‌ر خۆرهه‌اڵتی‬ ‫سه‌ری رێز بۆ پێشه‌وای نه‌مر دانه‌وێنین که‌ یه‌که‌م ناوه‌ڕاست‌دا بوو و به‌ هه‌ق مه‌شخه‌ڵیک بوو له‌‬ ‫هه‌نگاوی نا بۆ دامه‌زراندنی رێکخراوی تایبه‌ت بیابانی تاریکستانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫به ‌ژنان‌و الوان لە پێناو هەوڵدان بۆ لەنێوبردنی ڕێز گرتن ‌له ‌دووی ‌ڕێبه‌ندان ‌ڕێزگرتنه ‌له خه‌باتی‌‬ ‫جیاوازیی نێوان پیاو و ژن له‌ کوردستان‌دا‪ .‬ئه‌مه‌ نه‌پساوه ‌و ‌مێژوویی پڕ ‌له‌ سه‌روه‌ریی گه‌له‌که‌مان‬ ‫سه‌ره‌تایه‌ک بوو بۆ به‌مه‌ده‌نی‌کردنی کۆمه‌ڵگای و جێی خۆیه‌تی هه‌ر کوردێکی نیشتمان‌په‌روره‌ر‬ ‫شانازیی پێوه‌بکا‪.‬‬ ‫کوردی‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک یه‌کیه‌تیی‌ ژنان و یه‌کیه‌تیی الوان‬ ‫به‌ڕێزان!‬ ‫ئەگەرچی ئەم کۆمارە خودموختارە تەمەنی به‌ خوێندنه‌وه‌ و سوود وه‌رگرتن له‌ ئه‌زموونه‌کانی‬ ‫کورت بوو و ‪ 11‬مانگ پاش دامه‌زرانی بە کۆمار درێژه به‌ خه‌باتی خۆمان ده‌ده‌ین ‪ .‬دوو‬ ‫لەشکرکێشیی رێژیمی شای ئێران لەنێو چوو‪ ،‬بەاڵم رێکخراوی یه‌کیه‌تی ژنانی دیموکڕاتی کوردستان و‬ ‫کۆماری کوردستان لە مێژوی نەتەوەی کورددا یه‌کیه‌تی الوانی دیموکراتی رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫الپەڕێکی گەش و پڕله‌شانازیی تۆمارکردوە و دەکرێ ‪ ،‬لە بیرەوەریی ‪ 68‬سالەی دامەزراندنی کۆماری‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬پیرۆزبایی لە نەتەوەی کورد دەکه‌ن و‬ ‫وەک ئەزموونێکی به‌ نرخ سوودی لێ‌وەربگیرێ‪.‬‬ ‫کۆمارێک که‌ سه‌ره‌کی‌ترین تایبه‌تمه‌ندییه‌که‌ی ساڵو دەنێرن بۆ گیانی پاکی پێشەوا قازی محەممەد‬ ‫بوونی ناوه‌رۆکێکی دیمۆکراتیکی له‌ کرده‌وه‌دا و هاورێکانی‪.‬‬ ‫هەر شەکاوە بێ ئااڵی کۆماری‬ ‫بوو و به‌ خستنه‌ڕووی داخوازی‌گه‌لێکی مودێڕن‬ ‫له‌ قۆناغێکی زه‌مانیی کورت‌ و له‌ ناوچه‌یه‌کی کوردستان‪.‬‬ ‫ساڵو لە درێژەدەرانی رێگای پێشەوای‬ ‫جوغڕافیایی به‌رته‌سک‌دا‪ ،‬گه‌لی کوردی به‌ره‌و ره‌وتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌باوه‌ڕی و متمانه‌به‌خۆیی هان دا‪ .‬کۆماری کورد قازی محەممه‌د‪.‬‬ ‫به‌رز و پیرۆز بێ ‪2‬ی ڕێبه‌ندان‬ ‫کوردستان له‌ ماوه‌ی ‪ 330‬رۆژ ده‌سه‌اڵتداره‌تیی‬ ‫خۆی‌دا له‌ پێناو جێگیرکردنی داهێنانی مودێڕن‪ ،‬ساڵرۆژی دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‬ ‫یه‌کیه‌تی ژنانی دیموکڕاتی کوردستان‬ ‫و چوون به‌ره‌و کوردباوه‌ڕی‌و بیری نه‌ته‌وه‌یی‪،‬‬ ‫یه‌کیه‌تی الوانی دیموکراتی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ستراتژیک له‌ گه‌ڵ ئازه‌رییه‌کان‪ ،‬گرینگیدان‬ ‫به‌ پرسی ژنان‌و الوان‪ ،‬هه‌وڵدان بۆ په‌ره‌پێدانی‌ کوردستان‬ ‫‪ 1‬ی رێبه‌ندانی ‪ 21( 1392‬ی ژانویه‌ی‬ ‫چاپ و باڵوکردنه‌وه‌‪ ،‬فێرکردنی زمانی کوردی و‬ ‫دامه‌زراندنی رادیۆ و چاپخانه‌ و سینه‌ما و زۆر کاری ‪)2014‬‬ ‫به‌نرخی دیکه؛ هه‌نگاوی به‌کرده‌وه‌ی نا‪ ‌ .‬به‌کورتی‬

‫‪9‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫په‌یامی خاتوو خه‌جیج مه‌عزوور ب ‌ه بۆنه‌ی ‪24‬ی ره‌شه‌مه‌‪،‬‬ ‫‪68‬ه‌مین ساڵرۆژی دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬

‫ئەندامان و الیەنگرانی یەکیەتیی‬ ‫ژنانی دیموکراتی کوردستان!‬ ‫هاورێیانی خۆشەویست!‬ ‫ژنانی تێکۆشەری نێو ریزەکانی‬ ‫خەبات!‬ ‫سەرەتا ئیزن بدەن رۆژی ‪٢٤‬ی رەشەمە ‪٦٨‬ه‌مین‬ ‫ساڵڕۆژی دامەزرانی یەکیەتیی ژنانی دیموکرات لە‬ ‫گشت ژنانی چاالکی نێو جەرگەی خەبات لە پێناوی‬ ‫دابین‌کردنی مافە نەتەوایەتی‌یەکان و گەیشتن بە‬ ‫مافە ئینسانی‌و مەدەنی‌یەکان و ژنانی چاالکی‬ ‫کوردستان پیرۆزبایی بکەم‪.‬‬ ‫ئەمرۆ بە گشتی لەو رێورەسمەدا لە دەوری‬ ‫یەک کۆبووینەوە تا رێزو ئەمەگناسیی خۆمان‬ ‫پێشکەشی بنیاتنەرو دامەزرێنەری «یەکیەتیی‬ ‫یایان» یەکیەتیی ژنانی ئێستا‪ ،‬یەکەم رێکخراوی‬ ‫ژنانی کوردستان قازی محەممەدی نەمر بکەین‪،‬‬ ‫کە ‪ ٧‬مانگ دوای راگەیاندنی حیزبی دیموکرات‬ ‫و کەمتر لە دوو مانگ پاش دامەزراندنی کۆماری‬ ‫کوردستان مزگێنیی ئەم رووداوە گرنگ و‬ ‫مێژوویی‌یەی لە هەلومەرجێک‌دا بە ژنان و کۆمەاڵنی‬ ‫خەڵکی کوردستان دا کە کوردستان نوقمی دیاردە‬ ‫نەخوازراوەکان بووو هەروەها ناوچەیەکی دواکەوتوو‬ ‫کە سیستمێکی عەشیرەیی‌و فیئوداڵی بە سەری‌دا‬ ‫زاڵ بوو‪ ،‬قازی محەممەد لەو کۆمەڵەدا ئاگاهانە‬ ‫بۆ بەختەوەریی نیوەی کۆمەڵ پشتی لە کولتوورو‬ ‫دابونەریتە دزێوەکانی کۆمەڵی کوردەواری کردو بوو‬ ‫بە پێشەنگ‌و رچەشکین‌و سوننەت‌شکێن‌و بوێرانە‬ ‫ژنان بانگ‌هێشتی مەیدانی کار‌ و چاالکی سیاسی و‬ ‫کۆمەڵیەتی دەکا و لە پێش‌دا لە بنەماڵەکەی خۆی‬ ‫ڕا دەست پێ‌دەکاو رەوانەی مەیدانی خه‌باتی بە‬ ‫کردەوەیان دەکا‪.‬‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪8‬‬

‫ژنانی خەباتگێر!‬ ‫لەو کاتەوە تا ئێستا ‪ ٦٨‬ساڵ تێ‌دەپەرێ‪،‬‬ ‫پرسیار ئەوەیە ئایا ئێمە ژنان توانیومانە وەاڵمدەری‬ ‫ئەو ئیقداماتە و بەڕێوەبردنی ئەو ئەرکە پڕبایەخە‬ ‫کە قازی محەممەد بنیاتنەری بوو‪ ،‬بووبین و چەندە‬ ‫هەوڵمان بۆ داوە بارتەقای سااڵنی دامەزرانی ئەم‬ ‫رێکخراوەیە چاالکیمان هەبێ و ببینە رێکخراوێکی‬ ‫نموونەو تاقانە بۆ پێگەیاندن و رۆشنبیرکردنی‬ ‫ژنان؟‬ ‫دەبێ بڵێم هەر چەندە چارەنووسی یەکیەتیی‬ ‫ژنان هەمیشە بەستراوەتەوە بە چارەنووسی‬ ‫حیزبی دیموکرات‪ ،‬هەر کات حیزبی دێموکرات‬ ‫لە رابردوودا بە هۆی جۆراوجۆر‪ ،‬کارو چاالکی بۆ‬ ‫ماوەیەک تووشی وەستان هاتوە‪ ،‬یەکیەتیی ژنانیش‬ ‫تووشی هەمان چارەنووس هاتوە‪ ،‬سەرەڕای ئەو‬ ‫هەوراز و نشێوانە‪ ،‬بە خۆشی‌یەوە ئێستا توێژی‬ ‫ژنان خاوەن رێکخراوێکی تایبەت و بەرپرس‌و‬ ‫رێبەرایەتیی خۆیەتی‌و خاوەن پێرەو و پرۆگرام‌و‬ ‫کۆنفرانس‌و گۆڤارەو ئەزموونێکی زۆری وەسەر‬ ‫یەک ناوە‪ ،‬بەاڵم ئەوە بەس نیەو دەبێ ئەزموون‬ ‫تێکەڵ بە خۆپێگەیاندن‌و خۆوشیارکردنەوە بە‬ ‫زانست و زانیاری سەردەم بکرێ‌و دەبێ ژنان‬ ‫ئەزموونەکان‌و ئاڵوگۆڕەکان بە ئاگاهی‌و وشیارییەوە‬ ‫بقۆزنەوەو بیکەنە گوفتمان‌و تریبوونێکی بە هێز بۆ‬ ‫تەئسیردانان لە سەر رووداوە گرنگەکانی پێوەندیدار‬ ‫بە مەسەلەی ژن‌و مافی نەتەوایەتی‪ .‬ژنی کورد لە‬ ‫هەر دووی ئەو مافانە بێبەشە کە بە ئاشکرا لە‬ ‫جاڕنامەی مافی مرۆڤ‌دا جەختی لە سەر کراوە‪.‬‬ ‫یەکیەتیی ژنان بێجگە لە هەوڵدان بۆ وەدی‌هێنانی‬ ‫ئامانجە سیاسی‌و کۆمەاڵیەتی‌یەکان‌و هەوڵدان بۆ‬ ‫البردنی ئەو ناحەقی‌و نایەکسانی‌یە کە لە کۆمەڵ‌و‬

‫دامودەزگاکان لە بەرامبەریان‌دا ڕەوا دەبینرێ‌و‬ ‫سەڵماندنی بوونی خۆی لە مەیدان دا‪ ،‬مەسەلەی‬ ‫نەتەوایەتی کە لە الیەن دەسەاڵتبەدەستانەوە بە‬ ‫تاوانی گەورەو نەبەخشراو لە قەلەم دەدرێ لە‬ ‫بیر نەکەین‌و هەستی نەتەوایەتی لە نێو ژنانی‬ ‫کوردستان دا بەهێز بکەین‪ .‬هانیان بدەین لە‬ ‫بزووتنەوەی رزگاریخوازی بۆ گەیشتن بە مافە‬ ‫نەتەوایەتی‌یەکان دیفاع بکەن‌و ئەوە بە ئەرکێکی‬ ‫گرنگی خۆیان بزانن‪ ،‬مێژوو نیشانی داوە خەباتی‬ ‫ژنان بۆ دابین‌کردنی ماف‌و ئازادی‌و بەرابەری‬ ‫بەشێکی جیانەکراوە لە خەبات بۆ دیموکراسی و‬ ‫دابین‌کردنی مافی نەتەوایەتی‪.‬‬ ‫هاوڕێیانی بەرێز!‬ ‫یەکیەتیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫لە کاتێک دا یادی ‪ ٦٨‬ساڵەی لە دایکبوونی‬ ‫رێکخراوەکەی دەکاتەوە‪ ،‬که‌ لە واڵتەکەمان دا‪،‬‬ ‫ژن ئازاد نیە‪ ،‬ژن خاوەنی مافی ئینسانی خۆی‬ ‫نیە‪ ،‬دەسەاڵتبەدەستان هەر دەنگ‌و حەرەکەتیکی‬ ‫ئازادیخوازانه‌ی ژن کپ دەکەن‌و پێشی هەر جۆر‬ ‫کارو چاالکی‌یەک کە دڵخوازیان نەبێ دەگرن‪.‬‬ ‫زەخت‌و فشارە نائینسانی‌یەکانیان لە سەر‬ ‫ژنان ئەوندە زۆر کردوە کە لە نێو بەشێک لە‬ ‫ژنان دا‪ ،‬بێ‌هیوایی‪ ،‬بێ‌داهاتوویی‪ ،‬توندوتیژی‪،‬‬ ‫بێکاری‌و هەژاری‪ ،‬خۆکوژی‪ ،‬هەاڵتن لە ماڵەوە‪،‬‬ ‫نەخۆشی‌یە جۆراوجۆرەکان وگیرۆدە بوون بە ماددە‬ ‫هۆشبەرەکانی پێک هێناوە کە جێگای داخە‪ .‬دیارە‬ ‫ئەگەر ئەم دیاردە دزێوانە بەرۆکی ژمارەیەک لە‬ ‫ژنانی گرتوە‪ .‬لە بەرامبەردا بە خۆشی‌یەوە بەشێکی‬ ‫زۆر لە ژنان لە لقە جۆراوجۆرەکانی خوێندن لە‬ ‫خوێندنگەو زانکۆکان دا سەرکەوتنیان وەدەست‬ ‫هێناوە‌و رێژەی سەرکەوتنیان زۆر بەرزەو جێگای‬ ‫هیواو ئومێدن‪ ،‬هەروەها ژنان لە نووسین‌و لە‬ ‫نواندن‌و شێعردا جێ‌پەنجەیان دیارەو شان لە شانی‬ ‫پیاو دەدەن‪ .‬یەکیەتیی ژنان دەبێ لە بەرامبەر ئەو‬ ‫نارەسایی‌و سەرکەوتنانەدا خۆی ئامادە بکا‪ .‬هەلە‬ ‫زێرینەکان بقۆزێتەوەو سوککانی ئەم کەشتی‌یە‬ ‫ڕاست کاتەوە بەرەو کەنارەکانی سەرکەوتن‬ ‫هیدایەتی بکا‪.‬‬ ‫لە کۆتایی دا هیواداری دەردەبڕم ژنان بواری‬ ‫چاالکی‌یەکانیان بەرینتر بکەنەوە‪ ،‬لەسەر داواکانیان‬ ‫پێ‌داگر و شێلگیرتر لە رابردوو بن‌‪ .‬شێلگیربوون‌و‬ ‫سووربوون لە ئاوات‌و داواکانیان نزیکتریان‬ ‫دەکاتەوە‪.‬‬ ‫جارێکی دیکە ‪٢٤‬ی رەشەممە لە هەموو‬ ‫الیەک پیرۆز بێ‪.‬‬ ‫‪٢٤‬ی رەشەممەی ‪١٣٩٢‬ی هەتاوی‬

‫چونکه‌ جگه‌ له‌وه‌ی خانمی یه‌که‌می یه‌که‌م‬ ‫ده‌وڵه‌تی مودێرنی کوردی بوو‪ ،‬یه‌که‌م به‌رپرسی‬ ‫یه‌که‌م ڕێکخراوه‌ی تایبه‌ت به‌ ژنانی کورد بووه‌‪،‬‬ ‫ڕێکخراوێک که‌ تا ئه‌مڕۆش له‌ کۆڕی تێکۆشان دا‬ ‫ئاماده‌یه‌ و ئه‌مڕۆ ئێمه‌ لێره‌ به‌ بۆنه‌ی ‪ 68‬ساله‌ی‬ ‫دامه‌زرانیه‌وه‌‪ ،‬جێژن و مراسممان گرتوه‌‪ .‬مینا خانم‬ ‫له‌ دوای شه‌هاده‌تی کۆماری کوردستان و پێشه‌وا‬ ‫قازی محه‌ممه‌دیشه‌وه‌‪،‬تا دواساته‌کانی ژیانی که‌‬ ‫ساڵی ‪ 1998‬بوو‪ ،‬وه‌فا وخۆشه‌ویستیی خۆی بۆ‬ ‫ڕێگا و ڕێبازی کۆمار و پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪،‬که‌‬ ‫ئه‌وینی کوردستان و ئازادیی نه‌ته‌وه‌ی کورد بوو‪،‬‬ ‫هه‌ر پاراست‪.‬‬ ‫که‌ باسی ڕووداوی دامه‌زرانی یه‌که‌م رێکخراوی‬ ‫تایبه‌ت به‌ ژنان له‌ نێو کورد دا ده‌که‌ین‪ ،‬جێی‬ ‫خۆیه‌تی له‌ سه‌ر دوو خاڵ‪ ،‬هه‌ڵویسته‌ بکه‌ین‪.‬‬ ‫یه‌که‌م ئه‌وه‌ که‌ ئه‌و کات ئه‌گه‌ر له‌ نێو نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫ده‌وروبه‌ر‪ ،‬شتێکی ئه‌وتۆش کرابێ‪ ،‬له‌ شارێکی‬ ‫وه‌ک تاران بووه‪ ‌،‬له‌ ئه‌ستانبووڵ بووه‌‪ ،‬له‌ به‌غدا‬ ‫بووه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ شاری گه‌وره‌ و پڕحه‌شیمه‌ت بوون و‬ ‫ده‌یان ساڵ بوو ناوه‌ندی جووڵه‌ و رووداوی سیاسی‬ ‫بوون و له‌ نێوان کاربه‌ده‌ستان‪ ،‬رووناکبیرانی‬ ‫دانیشتووی ئه‌و شارانه‌ و شارو پێته‌خته‌ گه‌وره‌کانی‬ ‫ڕۆژاوا‪ ،‬هاتوچۆ هه‌بوو که‌ هه‌مووی ئه‌وانه‌ ده‌ور و‬ ‫ته‌ئسیری خۆیان هه‌بووه‌ له‌ کرانه‌وه‌ و پێشکه‌وتنی‬ ‫عه‌قڵ و بیرکردنه‌وه‌ی کاربه‌ده‌ستان و دانیشتووان‬ ‫دا‪ .‬به‌اڵم زۆر گرنگه‌ له‌ شارێکی بچووکی ئه‌وکاتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬له‌ مه‌هاباد و له‌ الیه‌ن ده‌سه‌التێکی‬ ‫کوردی‌یه‌وه‌‪ ،‬له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ ژنان دا کارێک‬ ‫بکرێ و هه‌نگاوێک بنرێ که‌ له‌ تاران و به‌غدا و‬ ‫ئه‌ستانبوول و قاهره‌ش دا‪ ،‬به‌ تازه‌یی کرابوون‬ ‫یا ده‌کران‪ .‬ئه‌مه‌ ته‌نیا پێشکه‌وتوویی فکریی و‬ ‫موته‌مه‌ددین‌بوونی ڕیبه‌رانی کۆماری کوردستان و‬ ‫به‌ تایبه‌تی سه‌رۆکی ئه‌و کۆماره‌ ده‌گه‌یه‌نێ‪.‬‬ ‫خاڵێکی دیکه‌ که‌ ئه‌مڕۆ به‌ ده‌رفه‌تی‬ ‫ده‌زانم لێره‌ بیڵێم و له‌ مێژیشه‌ له‌ دڵم دایه‪،‬‬ ‫هه‌ڵویسته‌کردن له‌ سه‌ر راستی‌یه‌که‌ که‌‌ زۆر‬ ‫الیه‌ن به‌ ئه‌نقه‌ست خۆ له‌ درکاندن و دانپێدانانی‬ ‫ده‌بوێرن‌‪ .‬ڕاستی‌یه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که راسته‌ کۆماری‬ ‫کوردستان‪ ،‬ده‌سکه‌وتێکی نه‌ته‌وه‌یی و گشتی‬ ‫بوو‪ ،‬به‌اڵم خۆ ئه‌وه‌ هیچ له‌م راستی‌یه‌ ناگۆڕێ‬ ‫که‌ خاوه‌ن و دامه‌زرێنه‌ری خۆی هه‌بوو‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستانه‌‪ .‬حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬دامه‌زرێنه‌ری کۆماری کوردستانه‌‬ ‫و‪ ،‬ڕێبه‌رانی کۆمار و زۆربه‌ی خوڵقێنه‌رانی‬ ‫شانازی‌یه‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌‪ ،‬تێکۆشه‌ر وسه‌رمایه‌‬ ‫و موڵکی حیزبی دیموکراتی کوردستان بوون‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی پێیان حه‌یفه‌ دان به‌م راستی‌یه‌دا بنێن‪،‬‬ ‫ناحه‌قی نه‌ک هه‌ر له‌ حیزبی دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫به‌ڵکوو ناحه‌قی له‌ کۆماری کوردستان و ناحه‌قی‬ ‫له‌ مێژوو و حه‌قیقه‌تیش ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌و ڕووداو و‬ ‫ده‌سکه‌وتانه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ ساالنی ‪ 1945‬و‬ ‫‪ 1946‬دا‪ ،‬شایه‌دیان بووه‌‪ ،‬هه‌ڵقوواڵوی به‌رنامه‌ی‬ ‫پێشکه‌وتووانه‌ی حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫و به‌رهه‌می روانین و بیرکردنه‌وه‌ی ئینسانی و‬

‫سه‌رده‌مییانه‌ی ڕێبه‌رانی ئه‌م حیزبه‌و له‌ سه‌رووی‬ ‫هه‌مووانه‌وه‌ قازی محه‌ممه‌د‪ ،‬پێشه‌وای ئه‌م حیزب ‌ه‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫دیاره‌ بۆ یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫و بۆ حیزبی دیموکراتیش به‌ دڵنییایی‌یه‌وه‌ جێگای‬ ‫خۆشحاڵی‌یه‌ که‌ خاوه‌نی ئه‌و جێگه‌ و پێگه‌یه‌ن له‌‬ ‫ده‌سپێشخه‌ری له‌ دامه‌زرانی ڕێکخراوی تایبه‌ت به‌‬ ‫ژنان دا‪ .‬به‌ تایبه‌تی که‌ هه‌ر دوویان‪ ،‬دواتریش له‌‬ ‫سه‌ر هه‌مان ڕێچکه‌ رۆیشتوون و له‌ قۆناغه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی تیکۆشان و خه‌بات دا‪ ،‬چاالکی و تێکۆشان‬ ‫له‌ نێو ژنان و گرنگیدان به‌ پرسی ژنانیان‬ ‫له‌ به‌رنامه‌ی کاری خۆیان دا هه‌بووه‌‪ .‬به‌اڵم با‬ ‫له‌یه‌ک ڕاستییش غافڵ نه‌بین‪ .‬هه‌ر ئه‌وه‌ که‌ ئه‌م‬ ‫یه‌کیه‌تی‌یه‌‪ ،‬یه‌که‌م رێکخراوی تایبه‌ت به‌ ژنان له‌‬ ‫نیو کورددایه‌ و هه‌ر ئه‌وه‌ که‌ حیزبی دیموکرات‬ ‫یه‌که‌م حیزبی کوردی‌یه‌ ڕیکخراوی تایبه‌ت به‌‬ ‫ژنانی پێک هێناوه‌‪ ،‬چاوه‌ڕوانیی کۆمه‌ڵگه‌ و خه‌ڵک‬ ‫له‌وانی زیاتر کردوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌ ڕۆژگاری ئه‌مڕۆدا‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری و تێکۆشه‌ران و ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنانی دیموکرات له‌ کوردستان و ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪،‬‬ ‫له‌ هه‌موو کات چاالکتر نه‌بن و ڕۆڵ و ده‌وریان له‌‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ی ژنانی کورد و پێگه‌یاندنیان و کارکردن‬ ‫بۆ پرسی یه‌کسانی به‌رچاو نه‌بێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر گۆڤار و‬ ‫ماڵپه‌ڕ و سیمینار و کۆنفرانسه‌کانیان ده‌وڵه‌‌مه‌ند‬ ‫و شوێندانه‌ر نه‌بن‪،‬به‌م رابردووه‌وه‌ جێگای ره‌خنه‌‬ ‫ده‌بن و شانازیکردن به رابردوو‪ ،‬دادیان نادا و‬ ‫فریایان ناکه‌وێ‪ .‬گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌مڕۆش وه‌ک‬ ‫رابردوو پێشه‌نگ بن له‌ خزمه‌تکردنی پرسی ژنانی‬ ‫کورد له‌ رۆژهه‌اڵتی کوردستان و به‌ره‌وپێشبردنی‬ ‫دا‪.‬‬ ‫به‌شدارانی به‌ڕێزی ئه‌م ڕێوره‌سمه‌!‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان به‌‬ ‫تایبه‌تی له‌ ‪ 3‬ده‌یه‌ی ڕابردوو دا قوتابخانه‌یه‌ک و‬ ‫مه‌یدانێک بووه‌ بۆ کارتێداکردن و تیکۆشانی سه‌دان‬ ‫و هه‌زاران ژن‪ .‬حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌م‬ ‫ڕۆژه‌ دا به‌ ڕێزه‌وه‌ ئاوڕ له‌ تێکۆشانی ئه‌وان و‬ ‫یه‌کیه‌تی‌یه‌که‌یان ده‌داته‌وه‌‪ .‬به‌الم ده‌مه‌وێ وه‌بیریش‬ ‫بێنمه‌وه‌ که‌ پیوه‌ندیی ژنانی کوردستان و ژنانی‬ ‫دیموکرات به‌ حیزبی دیموکراته‌وه‌‪ ،‬هه‌مووی هه‌ر له‌‬ ‫کاناڵی یه‌کیه‌تیی ژنانه‌وه‌ نه‌بووه‌‪ .‬له‌ سااڵنێک دا‬ ‫که‌ یه‌کیه‌تیی ژنانیش وه‌ک ڕێکخراوێک له‌ مه‌یدان‬ ‫دا نه‌بووه‌‪ ،‬ژنان له‌ ڕیزی ڕێکخستنه‌ نهێنی‌یه‌کان‪،‬‬ ‫له‌ ڕیزی پێشمه‌رگه‌کان‪ ،‬له‌ ڕیزی یه‌کیه‌تیی الوانی‬ ‫دیموکرات و له‌ ڕیزی تێکۆشه‌ران و بنه‌ماله‌کانی‬ ‫تێکۆشه‌رانی حیزب دا‪ ،‬هه‌بوون‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌ بیرتان‬ ‫بێت هاوینی ڕابردوو هه‌ر له‌م شوێنه‌ نزیکه‌ی ‪100‬‬ ‫ژنی دیموکرات ڕێزیان لێ‌نرا که‌ زۆربه‌یان زیاتر‬ ‫له‌ ‪ 20‬ساڵ بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت تێیان‌دا هه‌بوو که‌ ‪30‬‬ ‫ساڵ و ‪ 40‬ساڵ زیاتر بوو‪ ،‬ئه‌ندام و پشتیوان و‬ ‫یاوه‌ری خه‌مخۆری حیزبی دیموکرات و تێکۆشه‌رانی‬ ‫له‌ سه‌ختترین قۆناغه‌کان‌دا بوون‪ .‬که‌وایه‌ ژنان له‌‬ ‫ڕێره‌وی حیزبی دیموکراته‌وه‌‪ ،‬هه‌موو کات به‌شێک‬ ‫بوون له‌ بزووتنه‌وه‌ی نیشتمانی و رزگاریخوازانه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌یان‪ ،‬به‌شێکی گرنگ بوون له‌و هیزه‌‬

‫ئینسانی‌یه‌ی که‌ خه‌بات و تێکۆشانی حیزبی‬ ‫ئێمه‌یان به‌ره‌و پێش بردوه‌‪ .‬له‌ راستیدا حیزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستان قه‌رزداری ژنانه‌ و هه‌ر چی‬ ‫بۆی کردبن و بۆیان بکا‪ ،‬زۆری نه‌کردوه‌‪.‬‬ ‫لێره‌ به‌ ده‌رفه‌تی ده‌زانم ڕه‌خنه‌یه‌کیش له‌‬ ‫پیاوانی سه‌ر به‌ حیزبی دیموکرات‪ ،‬هه‌ر له‌ ئه‌ندامانی‬ ‫ڕێبه‌ری‌یه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ کادره‌کان و پێشمه‌رگه‌کان‬ ‫و ئه‌ندامانی ساده‌ی حیزب بگرم‪ .‬من زۆر جار که‌‬ ‫باس له‌ روانینی حیزبی دیموکرات بۆ پرسی ژن‬ ‫ومافه‌کانی ژنان و ئه‌رکه‌کانی حیزب له‌ پیوه‌ندی‬ ‫له‌ گه‌ڵ ژنان دا ده‌که‌م‪ ،‬به‌ سه‌ربه‌رزی‌یه‌وه‌ له‌م‬ ‫باره‌یه‌وه‌ ده‌دوێم‪ .‬چونکه‌ به‌رنامه‌ و پێڕه‌وی نیوخۆی‬ ‫حیزبی دیموکرات و ئه‌ده‌بیات و په‌سه‌ندکراوه‌کانی‬ ‫ئه‌م حیزبه‌ و قسه‌ و نووسینه‌کانی ڕیبه‌رانی‬ ‫حیزب‪ ،‬گرنگیدان به‌ ژنانیان تیدا بووه‌‪ .‬له‌ مه‌یدانی‬ ‫کرده‌وه‌ش دا زۆر جار دام و ده‌زگا حیزبی‌یه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ داکۆکی له‌ مافه‌کانی ژنان و به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و سته‌مانه‌ی له‌ ژنان ده‌کرێن‪ ،‬کاریان کردوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم هێشتا زۆر له‌و پیاوانه‌ی له‌ ئاستی جۆراوجۆر‬ ‫له‌ حیزبی دیموکرات دا تیکۆشانیان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بایه‌خه‌ی پێویسته‌ به‌ تێکۆشانی ژنان و به‌ مافه‌کانی‬ ‫ژنانی بده‌ن‪ ،‬تێیان دا به‌دی ناکرێ‪ .‬هێشتا زۆر‬ ‫پیاوی وامان هه‌ن عه‌قڵییه‌ت و بیرکردنه‌وه‌یان‬ ‫له‌ باره‌ی ژنان و تواناکانیانه‌وه‌‪ ،‬پێشکه‌وتووانه‌‬ ‫و دیموکراتانه‌ نیه‌‪ .‬یا له‌ باشترین حاڵه‌ت دا‪،‬‬ ‫پێیان وایه پرسی نه‌هێشتنی نابه‌رابه‌ری و سته‌م و‬ ‫چه‌وسانه‌وه‌ی‌ ژنان‪ ،‬پرسێکی ژنانه‌یه‌ و ئه‌وان نابێ‬ ‫ڕۆڵێکیان تێیدا هه‌بێ‪ .‬ئه‌گه‌ ر بمانه‌وێ شایسته‌ی‬ ‫ناوی درێژه‌ده‌رانی ڕێگای پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د‬ ‫و کۆماری کوردستان بین‪ ،‬ده‌بێ له‌ پێوه‌ندی له‌‬ ‫گه‌ڵ ژنانیش دا وه‌ک ئه‌وان عه‌مه‌ل بکه‌ن‪ .‬له‌ سه‌ر‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ و روانینی خۆمان کار بکه‌ین و هه‌ست‬ ‫و عه‌قڵیه‌تی خۆمان له‌ رسووباتی کۆنه‌په‌رستانه‌‬ ‫و دواکه‌وتووانه‪ ،‬پاک بکه‌ینه‌وه‌‪‌ .‬هاندانی ژنان بۆ‬ ‫نێو کارو تێکۆشان و بزووتنه‌وه‌ به‌ ئه‌رکی خۆمان‬ ‫بزانین‪ ،‬بایه‌خ به‌ په‌روه‌رده‌کردنیان بده‌ین‪ ،‬ڕێگایان‬ ‫بۆ بکه‌ینه‌وه‌ و پشتیوانی له‌ تیکۆشان و خه‌باتیان‬ ‫بکه‌ین‪ .‬له‌ بیرمان بێت چۆنیه‌تیی روانین بۆ‬ ‫مافه‌کانی ژنان و پرسی ژن و جۆری بایه‌خدان به‌م‬ ‫پرسه‌ گرنگه‌‪ ،‬خه‌ریکه‌ ده‌بێته‌ پێوه‌رێکی جیهانی‬ ‫بۆ کارابوون و سه‌رده‌مییانه‌بوونی نه‌ک هه‌ر حیزب‬ ‫و ڕێکخراوه‌کان به‌لکوو بۆ هی تاکه‌کانیش‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ بارهێنانی ئه‌ندامانی حیزب به‌ کولتوور و‬ ‫ڕۆشنبیری‌یه‌کی ئینسانی و یه‌کسانی‌خوازانه‌‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌موو کات زیاتر ده‌بێ ببێته‌ به‌شێک له‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫و پێگه‌یاندنی حیزبیمان‪.‬‬ ‫جارێکی دیکه‌ پیرۆزبایی ئه‌م یاده‌ له‌ ژنانی‬ ‫دیموکرات به‌ تایبه‌تی ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی ژنانی‬ ‫دیموکراتی کوردستان ده‌که‌م‪ .‬هیوام سه‌رکه‌وتن‬ ‫و به‌ره‌وپێشچوونی ئه‌م یه‌کیه‌تی‌یه‌ و بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌کسانی‌خوازی له‌ کوردستان و ل ‌ه نێو نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫کورد دایه‌‪.‬‬ ‫سه‌رکه‌وتوو بن‬

‫‪7‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫قسه‌کانی قادر وریا‬

‫ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌ ڕێوره‌سمی ‪68‬ساڵه‌ی دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستاندا‬

‫ژنانی خۆڕاگر!‬ ‫هاوڕێیانی به‌ڕێز!‬ ‫میوانه‌ خۆشه‌ویسته‌کان!‬ ‫ژنانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی‬ ‫ئه‌ندامانی‬ ‫دیموکرات!‬ ‫له‌ الیه‌ن ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ بۆنه‌ی ‪68‬ساڵه‌ی دامه‌زرانی‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستانه‌وه‌‌ ‌پڕ‬ ‫به‌ دڵ پیرۆزبایی له‌ ئێوه‌ ئاماده‌بوان و هه‌موو‬ ‫ئه‌ندامان و الیه‌نگرانی ئه‌و یه‌کیه‌تی‌یه‌ ده‌که‌م‪ .‬بۆ‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان به‌رده‌وامی‬ ‫و به‌ره‌وپێشچوونی زیاتر له‌ تێکۆشان و بۆ ئێوه‌ش‬ ‫ساڵمه‌تی و سه‌رکه‌وتن به‌ ئاوات ده‌خوازم‪.‬‬ ‫دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌ ‪24‬ی ره‌شه‌مه‌ی ‪1324‬ی هه‌تاوی(مارسی ‪)1946‬‬ ‫دا‪ ،‬له‌و رووداوانه‌ی مێژووی نوێی نه‌ته‌وه‌که‌مانه‌‬ ‫که‌ شایانی یادکردنه‌وه‌ و ڕێزلێنانن‪ .‬بۆمان هه‌یه‌‬ ‫بڵێین یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫یه‌که‌م ڕێکخراوی تایبه‌ت به‌ ژنانه‌ که‌ له‌ کوردستان‬ ‫پێک هاتوه‌‪ .‬ئه‌م ڕووداوه‌ له‌ چه‌ند باره‌وه‌ جێگای‬ ‫لێ‌وردبوونه‌وه‌یه‌‪ .‬له‌ پێشدا له ڕووی ڕچه‌شکێنی‬ ‫و پێشه‌نگبوونی رۆژهه‌اڵتی کوردستان و حیزبی‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪6‬‬

‫دیموکراتی کوردستان و کۆماری کوردستان له‌‬ ‫بایه‌خدان به‌ پرسی ژنان له‌ کۆمه‌ڵ دا‪.‬‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنان له‌ سه‌رده‌می کۆماری کوردستان‬ ‫دا پێک هاتوه‌‪ .‬ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ ته‌مه‌ن‌کورته‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ ماوه‌ی ‪ 11‬مانگ ته‌مه‌نی خۆی‬ ‫دا‪ ،‬سه‌رچاوه‌ی زۆر ڕووداو و ده‌سکه‌وتی گرنگ‬ ‫بووه‌ بۆ کورد‪ .‬له‌ بۆنه‌کانی دیک ‌ه دا زۆر باسی‬ ‫ئه‌و ده‌سکه‌وتانه‌ کراوه‌‪ .‬من لێره‌دا ته‌نیا ده‌مه‌وێ‬ ‫ئاماژه‌یه‌کی کورت‌ به‌ نێوه‌رۆکی ده‌وله‌مه‌ندی‬ ‫ڕوانینی کۆمه‌اڵیه‌تیی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ کوردی‌یه‌ و‬ ‫سه‌رۆکه‌که‌ی واته‌ پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د بکه‌م‪.‬‬ ‫ده‌زانین که‌ له‌ ساالنی ‪ 1324‬و ‪ 1325‬دا‪ ،‬الوانیش‬ ‫وه‌ک ژنان‪ ،‬ڕێکخراوی تایبه‌ت به‌ خۆیان بۆ پێک هات‬ ‫و یه‌کیه‌تیی الوانی دیمو کراتی کوردستانیش‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئه‌و کات دامه‌زرا‪ .‬هه‌ر وه‌ها ده‌زانین که‌ منداالنیش‬ ‫له‌ سه‌رده‌می پڕ فه‌ڕو به‌ره‌که‌تی کۆماردا‪ ،‬له‌ بیر‬ ‫نه‌کرابوون‪ .‬جگه‌ له‌و هه‌مووه‌ ئاوڕه‌ی له‌ بواری‬ ‫په‌روه‌رده‌ و فێرکردنی خۆرایی و خوێندن به‌ زمانی‬ ‫زگماکی لێیان درایه‌وه‌‪ ،‬ببوونه‌ خاوه‌ن باڵوکراوه‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌ خۆیان و گۆڤاری «گروگاڵی مندااڵنی‬ ‫کورد» یادگاری‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌یه‌‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان و له‌ سه‌ره‌وه‌ی ئه‌م‬

‫کۆماره‌‪ ،‬پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪ ،‬نرخ و بایه‌خی‬ ‫گرنگی‌دان به‌ توێژه‌ جۆراوجۆره‌کانی کۆمه‌ڵیان‬ ‫ده‌زانی‪ .‬باش له‌م راستی‌یه‌ ئاگادار بوون که‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫بیانه‌وێ کۆمه‌ڵگا پێش بکه‌وێ‪ ،‬ده‌بێ گرنگی‬ ‫به‌ به‌شداریی ژنان له‌ کاروباری کۆمه‌الیه‌تی و‬ ‫کولتووری و سیاسیی کوردستان‌دا بده‌ن‪ .‬ده‌بێ‬ ‫ڕێگا خۆش بکه‌ن که‌ ژنان له‌ چوارچێوه‌ی ماڵ‬ ‫بێنه‌ ده‌ر‪ .‬ده‌بێ په‌روه‌رده‌ ببن و ئه‌رکیان بکه‌وێته‌‬ ‫سه‌رشان و به‌شداری کاروباری کۆمه‌ڵ بن‪ .‬هه‌ر له‌م‬ ‫روانگه‌یه‌شه‌وه‌ بوو‪ ،‬له‌ کۆماری کوردستان دا بایه‌خ‬ ‫به‌ خوێنده‌واریی کچان و ژنان درا‪ .‬هه‌وڵ درا ژنان‬ ‫بێنه‌ نێو ڕێوڕه‌سم و بۆنه‌ و کۆبوونه‌وه‌کان و وتار‬ ‫و قسه‌ی خۆیان هه‌بێ‪ .‬پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪ ،‬بۆ‬ ‫خۆی پێشه‌نگ بوو له‌ هێنانی هاوسه‌ره‌که‌ی‪ ،‬مینا‬ ‫خانم بۆ نیوکاری سیاسی و رێکخراوه‌یی و هانده‌ری‬ ‫کاربه‌ده‌ستانی کۆمار و هاوکاران و هاوخه‌باتانی‬ ‫خۆی بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ژن و کچی خۆیان له‌ کار‬ ‫و چاالکیی سیاسی ‪ ،‬نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی دا به‌شدار بکه‌ن‪.‬‬ ‫ناوی مینا خانم‪ ،‬هاوسه‌ری پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌دی سه‌رکۆماری کوردستانم هێنا‪ .‬لێره‌‬ ‫دا جێی خۆیه‌تی به‌ ڕێزه‌وه‌ ساڵوی بۆ بنێرین‪،‬‬

‫درێژه‌ی‪:‬‬ ‫په‌یامی‌ كۆمیته‌ی‌ به‌رێوه‌به‌ریی‌ گشتیی‌ یه‌كیه‌تیی‌ ژنانی‌ دێموكراتی‌‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ بۆنه‌ی‌ ‪68‬ه‌مین ساڵرۆژی‌ دامه‌زرانی‌ یه‌كیه‌تیی‌ ژنان‬ ‫ی هێژا!‬ ‫خۆشك‌و برایان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد‌و ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی مافخواز ‌‬ ‫ژنان ‌‬ ‫ی كوردستان!‬ ‫ی دێموكرات ‌‬ ‫ی ژنان ‌‬ ‫یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ل ‌ه سه‌رده‌می ‌کۆماری ‌کوردستا ‌ن ل ‌ه‬ ‫هه‌لومه‌رجێکی ‌زۆر ئاسته‌م‌دا به ‌هیممه‌تی‬ ‫ی ڕێکخراوێکی‬ ‫‌پێشه‌وای مه‌ز ‌ن هه‌نگاو بۆ سازدان ‌‬ ‫‌ژنان هه‌ڵگیرا ک ‌ه کۆمه‌ڵگای ‌ئێران ‌به‌ گشتی‌و‬ ‫ی له ‌باری فکری و‬ ‫کوردستان ‌به تایبه‌ت ‌‬ ‫سیاسی‌یه‌وه زۆر پێشکه‌وتوو نه‌بوو‪ .‬کولتووری‬ ‫‌زاڵ به سه‌ر کۆمه‌ڵگاکه‌مان دا ‌ب ‌ه جۆرێک بوو‬ ‫ک ‌ه به‌داخه‌و‌ه ژنان ‌له ‌هه‌موو چین‌وتوێژه‌کانی‬ ‫‌کۆمه‌ڵگا زیاتر ده‌چه‌وسانه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم له وه‌ها‬ ‫‌بارودۆخێک‌دا بوو که‌ژنا ‌ن بۆ یه‌که‌ ‌م جار توانیا ‌ن‬

‫داخوازه‌کانی خۆیان بێننه گۆڕێ‪ .‬که ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌سکه‌وتێکی ‌گرنگ ‌بۆ ژنان له کوردستانی‬ ‫ی سیاسی‬ ‫‌ئێرا ‌ن دا بوو‪ .‬چاالکیی ژنان ‌ل ‌ه کار ‌‬ ‫‌‌و فه‌رهه‌نگی ‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌دا ده‌گه‌ڕێته‌وه ‌بۆ‬ ‫ی فکری و ده‌روونیی ڕێبه‌رانی‌کۆمار‬ ‫پێشکه‌وتووی ‌‬ ‫و به‌تایبه‌ت شه‌خسی پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪.‬‬ ‫ی هاوسه‌ری پێشه‌وا وه‌ک‌یه‌که‌م‬ ‫مینا خانمی قاز ‌‬ ‫به‌رپرسی ڕێکخراوی ‌ژنان له سه‌رده‌می کۆماردا‬ ‫ی دامه‌زرانی‌کۆماری‬ ‫بووه‪ .‬میناخان ‌م له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫‌کوردستانه‌و‌ه یه‌کێک بووه له هانده‌ره‌کانی‬ ‫‌پێشه‌وای‌نه‌مر له‌کارو خه‌باتی‌سیاسی دا‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫بێ‌گومان شانازی‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫ی زێڕێن ‌‬ ‫ریکخراو‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ل ‌ه ده‌وران ‌‬ ‫كوردستان‌دا دامه‌زرا‪ .‬هه‌تا ئه‌وكات ژنان خاوه‌‌ن‬

‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ب ‌ه خۆیان نه‌بوون‌و رۆڵێك ‌‬ ‫رێكخراوێك ‌‬ ‫ی سیاسی‌‪ ،‬كولتووری‬ ‫كاریگه‌ریان ل ‌ه بواره‌كان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگادا نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌م‬ ‫‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ل ‌ه خه‌بات‌و تێكۆشان ‌‬ ‫ی نو ‌‬ ‫هه‌نگاو‌ه قۆناغێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌ور‌هی‌ كورد قاز ‌‬ ‫ژنان ده‌ست پێكرا‪ .‬پێشه‌وا ‌‬ ‫ی ئینسانی ‌‌و‬ ‫ی تیژ ‌و رامان ‌‬ ‫محه‌ممه‌د‪ ،‬ب ‌ه بیر ‌‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه هه‌موو كاتێك‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫پێشكه‌وتنخوازان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراوێك ‌‬ ‫ی دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی ب ‌ه پێویستی ‌‬ ‫هه‌ست ‌‬ ‫ی كورد كردبوو‪ ،‬هاوكاتیش‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه ژنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ ب ‌ه بێ‌ به‌شداری ‌‌و چاالك‌كردن ‌‬ ‫ده‌یزان ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌دا‪،‬‬ ‫ژنان ل ‌ه بوارگه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار‌و كۆمه‌ڵگا ب ‌ه باش ‌‬ ‫ك و كاروباره‌كان ‌‬ ‫ئه‌ر ‌‬ ‫ی ژنان‪،‬‬ ‫به‌رێو‌ه ناچن‌و ب ‌ه نه‌خوێندوارمانه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردستان پێش ناكه‌وێ‌‌و ده‌توان ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌‌و جیدد ‌‬ ‫گ و مه‌ترسی‌یه‌ك ‌‬ ‫ببێت ‌ه ئاسته‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ریتی ‌‌و دواكه‌وتووان ‌ه ‌‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫بۆ سڕینه‌وه‌ ‌‬ ‫پێشوو‪.‬‬ ‫دامه‌زراندنی «یه‌كیه‌تیی ژنان» كه‌له‌الیه‌ن‬ ‫قازی محه‌مه‌ده‌و‌ه پشێنیار كرا‪ ،‬نیشانده‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه له‌و سه‌رده‌مان ‌هش‌دا پیاوانێك هه‌بوون ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه خه‌می مافه‌كانی ژنان‌دا بوون‌و هه‌ستیان به‬

‫پشتیوانی‌لێکردنی له‌هه‌ر شوێنێک ک ‌ه‬ ‫درێژه‌ی‪:‬‬ ‫تێکۆشانی حیزبی ئێمه‌و تێکۆشه‌ران‌و‬ ‫ئه‌ندامانی حیزبی ئێمه‌ی لێ بن‪ ،‬ئه‌رکێکی‬ ‫په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫حیزبی‌و مرۆییمانه‌‪ .‬پێمان وایه‌ بڕواهه‌بوون‬ ‫به‌ یه‌کسانیی ژن‌و پیاو‌و ره‌نگدانه‌وه‌ی له‌‬ ‫ژیانی شه‌خسی‌و بنه‌ماله‌ییمان‌و خه‌باتکردن‬ ‫ب ‌ه بۆنه‌ی ‪8‬ی مارس‪ ،‬ڕۆژی جیهانیی ژنانه‌وه‌‬ ‫له‌ پێناویدا‪ ،‬به‌شێکی جیانه‌کراوه‌ له‌ پیناسه‌ی‬ ‫مرۆڤێکی دێموکڕات‌و خاڵێکی سه‌ره‌کی‌یه‌‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی ئایینی‪ -‬ئه‌ویش خوێندنه‌وه‌یه‌کی به‌ره‌وپێشچوون سه‌ره‌ڕای هه‌موو کۆسپ‌و له‌ پێناسه‌ی ئه‌ندامێکی شیاوی حیزبێکی‬ ‫دواکه‌وتووانه‌‪ -‬به‌ سه‌ر قانوونه‌کان‌و سه‌ختی‌یه‌کان‪ ،‬وای کردوه‌ بڕوابه‌خۆبوون‌و دێموکرات‌و مۆدێڕن‪.‬‬ ‫له‌ پێشوازی ‪8‬ی مارسی ئه‌مساڵ دا‪ ،‬به‌‬ ‫ڕێوشوێنه‌کانی واڵت‌و هه‌موو بواره‌کانی شێلگیربوون له‌ سه‌ر ویستی گه‌یشتن به‬ ‫کۆمه‌ڵ‌دا‪ ،‬ئێرانی کردوه‌ به‌ دۆزه‌خێکی ترسناک ‌ژیانێکی شیاوی مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه‌‪ ،‬له‌ نێو گه‌رمی پیرۆزبایی له‌ ژنانی کوردستان‌‪ ،‬ئێران‌و‬ ‫بۆ ژنان‪ .‬شه‌رعییه‌تدان‌و ره‌سمییه‌تدانی ژنانی ئێران‌دا‪ ،‬به‌ هێزتر ببێ‌و ماندووبوون‌و جیهان ده‌که‌ین‪ .‬هیوامان ئه‌وه‌یه‌ به‌ پشتیوانیی‬ ‫ڕۆژبه‌ڕۆژ زیاتری هه‌موو به‌شه‌کانی کۆم ‌هڵ‌و‬ ‫یو‌ سووکایه‌تی به‌ ژنان‪ ،‬کۆڵنه‌دان نه‌ناسن‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت به بێماف ‌‬ ‫داواکارانی یه‌کسانی له‌کوردستان و ئێران! به‌ تایبه‌تی به‌ هاوکاریی حیزب‌و ڕێکخراوه‌‬ ‫وه‌زعێکی وای خوڵقاندوه‌ که‌ له‌ نێو بنه‌ماڵه‌‌و‬ ‫ئازادیخوازو خه‌بات‌گێڕه‌کان‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ی ژنان‬ ‫ژنانی خه‌باتکار!‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ش دا‪ ،‬ژنان به‌ هاسانی له‌ گه‌ڵ‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‪ ،‬هاتنی ‪8‬ی له‌ کوردستان‌و ئێران‪ ،‬پتر بچێته‌ پێش‪.‬‬ ‫پێشێلکرانی ڕێز‌و که‌رامه‌تی مرۆیی خۆیان‬ ‫به‌ڕه‌وروو بن‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌م راستی‌یانه‌‌و مارس به‌ ده‌رفه‌ت ده‌زانێ بۆ ئه‌وه‌ی پشتیوانیی‬ ‫ساڵو له‌ ئااڵهه‌ڵگرانی خه‌بات بۆ‬ ‫له‌ گه‌ڵ هه‌موو گیروگرفته‌ بی‌ئه‌ژماره‌کانی خۆی له‌ داخوازه‌ ڕه‌واکانی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رڕێگای ژیان‌و تێکۆشان‪ ،‬ژنان‌و کچانی یه‌کسانی‌خوازی له‌ کوردستان‌و ئێران‪ ،‬دووپات ئازادی و یه‌کسانی‪،‬‬ ‫پیرۆز بێ ‪8‬ی مارس ڕۆژی‬ ‫ئێران‪ ،‬قبووڵیان نه‌کردوه‌ که‌ له‌ قوژبنی ماڵی بکاته‌وه‌‌و هاوده‌نگ له‌ گه‌ڵ ژنانی خه‌باتکار‬ ‫مێرد‌و باوک‌دا وه‌ک کۆیله‌یه‌ک بۆ خزمه‌تکردنی له‌ کوردستان‌و هه‌موو به‌شه‌کانی ئێران‪ ،‬له‌ نیونه‌ته‌وه‌یی ژنان‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وتن بۆ بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫پیاوان بمێننه‌وه‌‌و مل بۆ ئه‌م وه‌زعه‌ رابکێشن‪ .‬سه‌ر پێویستیی کۆتایی‌هاتنی هه‌اڵواردن‌و‬ ‫ئه‌وان له‌ مه‌یدانه‌کانی خوێندن‌و خۆپێگه‌یاندن‌و چه‌وسانه‌وه‌‌و نابه‌رامبه‌ری دژی ژنان پێ یه‌کسانی‌خوازی‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌ گۆره‌پانه‌کانی کارله‌ ده‌ره‌وه‌ی ماڵ‌و له‌ داده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌فته‌ری سیاسی‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌م بۆنه‌یه‌‌دا‬ ‫بواره‌کانی زانستی‪ ،‬کولتووری‌و به‌ تایبه‌ت‬ ‫‪6‬ی مارسی ‪2014‬‬ ‫له‌ به‌ستینی هه‌وڵدان‌و خه‌بات بۆ گۆڕینی وه‌بیر هه‌موو تیکۆشه‌ران‌و ئه‌ندامانی خۆی‌و‬ ‫‪15‬ی ڕه‌شه‌مه‌ی ‪1392‬ی هه‌تاوی‬ ‫هه‌لومه‌رجی سیاسی‪ ،‬حوزوورێکی دیار‌و تێکرای رێکخراو‌و دامه‌زراوه‌کانی خۆی دێنێته‌وه‌‬ ‫حاشالێ‌نه‌کراویان هه‌یه‌‪ .‬له‌ مه‌یداندابوون‌و که‌ هاوبه‌شی له‌ خه‌باتی یه‌کسانی‌خوازانه‌‌و‬

‫‪5‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫ی‬ ‫ی ژنان ‌‬ ‫ی گشتیی‌ یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫په‌یامی‌ كۆمیته‌ی‌ به‌رێوه‌به‌ری ‌‬ ‫ی کوردستان‬ ‫دێموكرات ‌‬

‫ی یه‌كیه‌تیی‌ ژنان‬ ‫ی ‪68‬ه‌مین ساڵرۆژی‌ دامه‌زران ‌‬ ‫ب ‌ه بۆنه‌ ‌‬

‫خوێندنه‌وه‌ی په‌یامی کومیته‌ی به‌رێوه‌به‌ری گشتیی یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌ الیه‌ن خاتوو حه‌لیمه‌ ره‌سووڵی ب ‌ه بۆنه‌ی ‪68‬ه‌مین ساڵرۆژی دامه‌زرانی یه‌کیه‌تیی ژنان‬

‫ی هێژا!‬ ‫خۆشك‌و برایان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كورد‌و ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی مافخواز ‌‬ ‫ژنان ‌‬ ‫ی كوردستان!‬ ‫ی دێموكرات ‌‬ ‫ی ژنان ‌‬ ‫یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ل ‌ه سه‌رده‌می ‌کۆماری ‌کوردستا ‌ن ل ‌ه‬ ‫هه‌لومه‌رجێکی ‌زۆر ئاسته‌م‌دا به ‌هیممه‌تی‬ ‫ی ڕێکخراوێکی‬ ‫‌پێشه‌وای مه‌ز ‌ن هه‌نگاو بۆ سازدان ‌‬ ‫‌ژنان هه‌ڵگیرا ک ‌ه کۆمه‌ڵگای ‌ئێران ‌به‌ گشتی‌و‬ ‫ی له ‌باری فکری و‬ ‫کوردستان ‌به تایبه‌ت ‌‬ ‫سیاسی‌یه‌وه زۆر پێشکه‌وتوو نه‌بوو‪ .‬کولتووری‬ ‫‌زاڵ به سه‌ر کۆمه‌ڵگاکه‌مان دا ‌ب ‌ه جۆرێک بوو‬ ‫ک ‌ه به‌داخه‌و‌ه ژنان ‌له ‌هه‌موو چین‌وتوێژه‌کانی‬ ‫‌کۆمه‌ڵگا زیاتر ده‌چه‌وسانه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم له وه‌ها‬ ‫‌بارودۆخێک‌دا بوو که‌ژنا ‌ن بۆ یه‌که‌ ‌م جار توانیا ‌ن‬ ‫داخوازه‌کانی خۆیان بێننه گۆڕێ‪ .‬که ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌سکه‌وتێکی ‌گرنگ ‌بۆ ژنان له کوردستانی‬ ‫ی سیاسی‬ ‫‌ئێرا ‌ن دا بوو‪ .‬چاالکیی ژنان ‌ل ‌ه کار ‌‬ ‫‌‌و فه‌رهه‌نگی ‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌دا ده‌گه‌ڕێته‌وه ‌بۆ‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪4‬‬

‫ی فکری و ده‌روونیی ڕێبه‌رانی‌کۆمار‬ ‫پێشکه‌وتووی ‌‬ ‫و به‌تایبه‌ت شه‌خسی پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪.‬‬ ‫ی هاوسه‌ری پێشه‌وا وه‌ک‌یه‌که‌م‬ ‫مینا خانمی قاز ‌‬ ‫به‌رپرسی ڕێکخراوی ‌ژنان له سه‌رده‌می کۆماردا‬ ‫ی دامه‌زرانی‌کۆماری‬ ‫بووه‪ .‬میناخان ‌م له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫‌کوردستانه‌و‌ه یه‌کێک بووه له هانده‌ره‌کانی‬ ‫‌پێشه‌وای‌نه‌مر له‌کارو خه‌باتی‌سیاسی دا‪.‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی گه‌وره‌ ‌‬ ‫بێ‌گومان شانازی‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫ی زێڕێن ‌‬ ‫ریکخراو‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ل ‌ه ده‌وران ‌‬ ‫كوردستان‌دا دامه‌زرا‪ .‬هه‌تا ئه‌وكات ژنان خاوه‌‌ن‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌ت ب ‌ه خۆیان نه‌بوون‌و رۆڵێك ‌‬ ‫رێكخراوێك ‌‬ ‫ی سیاسی‌‪ ،‬كولتووری‬ ‫كاریگه‌ریان ل ‌ه بواره‌كان ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگادا نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌م‬ ‫‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ ل ‌ه خه‌بات‌و تێكۆشان ‌‬ ‫ی نو ‌‬ ‫هه‌نگاو‌ه قۆناغێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌ی‌ كورد قاز ‌‬ ‫ژنان ده‌ست پێكرا‪ .‬پێشه‌وا ‌‬ ‫ی ئینسانی ‌‌و‬ ‫ی تیژ ‌و رامان ‌‬ ‫محه‌ممه‌د‪ ،‬ب ‌ه بیر ‌‬ ‫ی زیاتر ل ‌ه هه‌موو كاتێك‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫پێشكه‌وتنخوازان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێكخراوێك ‌‬ ‫ی دامه‌زراندن ‌‬ ‫ی ب ‌ه پێویستی ‌‬ ‫هه‌ست ‌‬

‫ی كورد كردبوو‪ ،‬هاوكاتیش‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه ژنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ ب ‌ه بێ‌ به‌شداری ‌‌و چاالك‌كردن ‌‬ ‫ده‌یزان ‌‬ ‫ی سیاسی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌دا‪،‬‬ ‫ژنان ل ‌ه بوارگه‌ل ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار‌و كۆمه‌ڵگا ب ‌ه باش ‌‬ ‫ك و كاروباره‌كان ‌‬ ‫ئه‌ر ‌‬ ‫ی ژنان‪،‬‬ ‫به‌رێو‌ه ناچن‌و ب ‌ه نه‌خوێندوارمانه‌وه‌ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كوردستان پێش ناكه‌وێ‌‌و ده‌توان ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گه‌وره‌‌و جیدد ‌‬ ‫گ و مه‌ترسی‌یه‌ك ‌‬ ‫ببێت ‌ه ئاسته‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ریتی ‌‌و دواكه‌وتووان ‌ه ‌‬ ‫ی دۆخ ‌‬ ‫بۆ سڕینه‌وه‌ ‌‬ ‫پێشوو‪.‬‬ ‫دامه‌زراندنی «یه‌كیه‌تیی ژنان» كه‌له‌الیه‌ن‬ ‫قازی محه‌مه‌ده‌و‌ه پشێنیار كرا‪ ،‬نیشانده‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه له‌و سه‌رده‌مان ‌هش‌دا پیاوانێك هه‌بوون ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه خه‌می مافه‌كانی ژنان‌دا بوون‌و هه‌ستیان به‬ ‫‌په‌راوێزخرانی ژنان‌و نه‌بوونی مافه‌كانیان كردو‌ه‬ ‫ك ‌ه سه‌رده‌مانێك ‌ه ژنان چه‌وسێندراونه‌ته‌و‌ه و‬ ‫ده‌چه‌سێندرێنه‌وه‪ .‬ل ‌ه سه‌رده‌می كۆمار كه‌باسی‬ ‫نزیك ب ‌ه ‪ ٧‬ده‌ی ‌ه له‌مه‌وبه‌ر ده‌كه‌ین‪ ،‬ژنان‬

‫په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‬

‫به‌ بۆنه‌ی ‪8‬ی مارس‪ ،‬ڕۆژی جیهانیی ژنانه‌وه‌‬ ‫ژنانی پێشه‌نگ له‌ شار‌و ناوچه‌ جیاوازه‌کانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ بڕوابه‌خۆبوونێکی زیاتره‌وه‌‪ ،‬ڕێز‬ ‫له‌م ڕۆژ‌ه ده‌گرن‪.‬‬ ‫ئه‌مساڵ له‌ کاتێک‌دا‪ ‌،‬به‌ پێشوازی ‪8‬ی‬ ‫مارسه‌وه‌ ده‌چین که‌ چه‌وساندنه‌وه‌ی ژنان‌و تاوان‬ ‫له‌ دژی ئه‌م به‌شه‌ی کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬له‌ زیادبوون‌دایه‌‪.‬‬ ‫وێڕای درێژه‌‌و به‌رده‌وامیی ست ‌هم‌و نابه‌رابه‌ری‌و‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ قانوونی وعورفی‌یه‌کان‪ ،‬توندو‬ ‫تیژی به ‌هه‌موو جۆره‌کانیه‌وه‌ به‌ تایبه‌تی‬ ‫کوشتنی ژنان یا ناچارکردنی ئه‌وان به‌‬ ‫خۆکوژی‪ ،‬به‌رده‌وامه‌‪ .‬ڕۆژ نیه‌ ده‌یان هه‌واڵ‬ ‫له‌ باره‌ی ژنکوژی و ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر‬ ‫ژنان نه‌بیسین‪ .‬که‌متر ڕۆژێک هه‌یه‌ هه‌واڵی‬ ‫دڵته‌زێنی خۆکوشتنی چه‌ندین ژن له‌ ئاکامی‬ ‫ته‌حه‌ممول‌نه‌کردنی گوشار له‌ نێو بنه‌ماڵه‌‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ دا نه‌خوێنینه‌وه‌‪ .‬شانبه‌شانی دیتنی‬ ‫ئه‌م ڕووه‌ دزێوه‌ی گوشار‌و تاوان دژی ژنان‪،‬‬ ‫شایه‌دی ئه‌وه‌ین که ‌قه‌یران‌و کێشه‌ ئابووری‌و‬ ‫کۆمه‌اڵتی‌یه‌کان‪ ،‬زۆرترین قوربانی‌یانی خۆیان‬ ‫له‌ نیو ژنان‌دا هه‌ڵ‌ده‌بژێرن‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسی له‌ الیه‌ن کاک قادر وریا ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسی‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی مایه‌ی دڵخۆشی و هیوایه‌‪،‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان ل ‌ه سمیناری ‪8‬ی مارس دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ ژنان کۆڵیان نه‌داوه‌‪ .‬ته‌مه‌نی‬ ‫ملنه‌دانی ژنانی ئێران بۆ په‌تی کۆیله‌تی‌و یاسا‬ ‫ژنانی کوردستان!‬ ‫ئه‌گه‌رچی له‌ واڵتی ئێران‪ ،‬ده‌وڵ ‌هت‌و دژه‌ژن‌و کۆنه‌په‌رستانه‌کانی کۆماری ئیسالمی‪،‬‬ ‫ئێران!‬ ‫و‬ ‫کوردستان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫‌کسانی‬ ‫داواکارانی یه‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫‌کا‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫ی‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫‌وڵ‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫‌و‬ ‫ی‬ ‫حکووم‬ ‫‌زگا‬ ‫ه‬ ‫دامود‬ ‫به‌رامبه‌ره‌ له‌ گه‌ڵ ته‌مه‌نی ئه‌و ڕێژیمه‌‪ .‬له‌و‬ ‫به‌ بۆنه‌ی هاتنی ‪8‬ی مارس‪ ،‬ڕۆژی ده‌ستوور‌و پارلمانی واڵت‪ ،‬هێشتا دانیان ڕۆژه‌وه‌ که‌ ڕێبه‌ری کۆماری ئیسالمی له‌‬ ‫جیهانیی ژنانه‌وه‌ به‌ گه‌رمی پیرۆزباییتان به‌م ڕۆژه‌ جیهانی‌یه‌‌دا نه‌ناوه‌‌و به‌ ڕسمی‌یان یه‌که‌م رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی خۆی‌و ڕێژیمه‌که‌ی‬ ‫لێ‌ده‌که‌ین‌و بۆتێکۆشان‌و چاالکی‌یه‌کانی ئێوه‌‌و نه‌ناسیوه‌‪ ،‬به‌اڵم ‪8‬ی مارس بۆ‌ خه‌ڵکی له‌ گه‌ڵ ‪8‬ی مارس ل ‌ه ره‌شه‌مه‌ی ‪1357‬دا‪،‬‬ ‫هه‌موو به‌شدارانی خه‌بات له‌ پێناوی یه‌کسانیی ئێران ڕۆژێکی ناسراوه‌‪ .‬به‌ هه‌وڵ‌و خه‌باتی دژایه‌تیی ئه‌م ڕۆژه‌و‌هاوپێوه‌ندیی جیهانیی‬ ‫ژن‌و پیاو له‌ کوردستان‪ ،‬ئێران‌و سه‌رانسه‌ری بزووتنه‌وه‌ی یه‌کسانی‌خوازیی ژنان‌و ڕێکخراوه ژنانی کرد‪ ،‬ژنانی ئێران له‌ ڕیزی پێشه‌وه‌ی‬ ‫خه‌باتگێرو‬ ‫جیهان له‌م ڕۆژه‌ دا‪ ،‬سه‌رکه‌وتن به‌ ئاوات سیاسی‌یه‬ ‫ئازادیخوازه‌کان‪ ،‬خه‌بات‌و به‌ربه‌رکانی له‌ گه‌ڵ ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫ده‌خوازین‪.‬‬ ‫پێشوازی‌و به‌ڕێوه‌بردنی چاالکی‌و ڕێوڕه‌سمی جه‌هه‌ننه‌می‌یه‌دا بوون‪.‬‬ ‫‌نگی‬ ‫ه‬ ‫ز‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌بێت‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫پتر‬ ‫دێ‬ ‫تا‬ ‫مارس‪،‬‬ ‫‪8‬ی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫بوو‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ڕۆژ‬ ‫‌م‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫بۆن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫‌ت‬ ‫ه‬ ‫تایب‬ ‫کۆماری ئیسالمی به‌ ناوی ناته‌بابوونی‬ ‫جوواڵندنی ژنان‌و پیاوانی داواکاری یه‌کسانی‪ .‬نه‌ریتێکی خه‌باتکارانه‌‪ .‬له‌ کوردستان به‌ په‌یماننامه‌‌و ڕێوشوێنه‌ نێوده‌وڵه‌تی‌یه‌کانی‬ ‫سااڵنێکی زۆره‌ نه‌ک هه‌ر له‌ ڕۆژاوا به‌ڵکوو له‌ هۆی بایه‌خ‌پێدان‌و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی هه‌ر له‌ تایبه‌ت به‌ مافی مرۆڤ له‌گه‌ڵ ئیسالم‪ ،‬به‌‬ ‫سه‌رانسه‌ری جیهان‪ ،‬به‌شدارانی بزووتنه‌وه‌ی کۆنه‌وه‌ی پرسی ژن له‌ به‌رنامه‌‌و تێکۆشانی راشکاوی‌و رووهه‌ڵمااڵوی‌یه‌وه‌ دژایه‌تی‌و‬ ‫یه‌کسانی‌خوازی له‌‌ ‪8‬ی مارس‌دا‪ ،‬هێزی ڕوو له‌ هێزه‌ نه‌ته‌وه‌یی‌و چه‌په‌‌‌کان‌دا‪8 ،‬ی مارس ب ‌ه ئینکاری سه‌ره‌تاییترین مافه‌کانی مرۆڤ به‌‬ ‫گه‌شه‌ی خۆیان ده‌نوێنن‌و ویست‌و داخوازه‌کانی تایبه‌ت‌و به‌ گشتی پرسی ژنان له‌ ئه‌ده‌بیاتی تایبه‌تی ئه‌ومافانه ‌ده‌کا که‌ پێوه‌ندی‌یان به‌‬ ‫خۆیان به‌ گوێی زه‌وتکه‌ران‌و پێشێلکارانی سیاسی‌و ڕاگه‌یاندنی بزووتنه‌وه‌ی کوردستان‌و ژنانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬له‌ ڕێگای زاڵکردنی ئایدۆلۆژیا‌و‬ ‫حورمه‌ت‌و مافه‌ ئینسانی‌یه‌کانی ژنان له‌ له‌ تێکۆشان‌و ژیانی سیاسیی ئه‌وان دا جێگه‌‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی خۆیان‪ ،‬ده‌گه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێگه‌یه‌کی تایبه‌تیی هه‌یه‌‌و له‌م ڕێگایه‌و‬ ‫بۆ الپه‌ره‌ی ‪5‬‬

‫‪3‬‬

‫‪march 2014‬‬

‫‪Womens‬‬

‫‪No 39‬‬

‫راگه‌یه‌ندراوی هاوبه‌شی ‪ ٦‬رێكخراوی ژنانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی كوردستان‪،‬‬

‫ب ‌ه بۆنه‌ی ‪٨‬ی مارس رۆژی جیهانیی ژن‬

‫خوێندنه‌وه‌ی راگه‌یه‌ندراوی هاوبه‌شی ‪ 6‬رێکخراوی ژنان رۆژهه‌اڵتی کوردستان‪ ،‬ل ‌ه الیه‌ن خاتوو‬ ‫گه‌الوێژ په‌یره‌وان ب ‌ه بۆنه‌ی ‪8‬ی مارس رۆژی جیهانیی ژن‬ ‫خه‌ڵكی ئازادیخواز و شۆڕشگێری‬ ‫كوردستان!‬ ‫ژنانى خه‌باتكار و یه‌كسانی‌خوازى‬ ‫كورد!‬ ‫رۆژی ‪٨‬ی مارس ك ‌ه ب ‌ه رۆژی جیهانیی‬ ‫ژنان ناسراوه‌‪ ،‬له ‌هه‌موو تێكۆشه‌ران و ئه‌و‬ ‫مرۆڤ ‌ه خاوه‌ن هه‌ڵوێستان ‌ه پیرۆز بێت ك ‌ه ژیانی‬ ‫خۆیان له‌پێناو به‌رابه‌ری ومرۆڤایه‌تی به‌خت‬ ‫كردوه‌‪ .‬پیرۆز بێت ل ‌ه ژنانی خه‌باتكار و پیاوانی‬ ‫مرۆڤ‌دۆست ك ‌ه ئێستا سه‌رسه‌ختان ‌ه و ب ‌ه‬ ‫بێ‌‌گوێدان ب ‌ه كێش ‌ه و له‌مپه‌ره‌كانى سه‌ر رێگا‪،‬‬ ‫ره‌وتی خه‌باتی به‌رابه‌ری درێژ‌ه پێ‌ده‌ده‌ن و ئه‌م‬ ‫رێگا پڕ هه‌وراز و نشێو‌ه ده‌بڕن‪ .‬بێگومان ژنانی‬ ‫یه‌كسانی‌خواز ب ‌ه پاڵپشتیی پیاوانی مرۆڤ‌دۆست‬ ‫و هۆگرانى ئازادی بۆ ده‌سته‌به‌ركردنى ژیانی‬ ‫باشتر بۆ چینه‌كانی كۆمه‌ڵگا‪ ،‬مێژوویه‌كی‬ ‫زێڕینیان له‌م پێناوه‌دا دروست كردو‌ه و‬ ‫به‌گیانبازی و قۆربانیدان الپه‌ڕه‌كانی دیرۆكی ئه‌م‬ ‫قۆناغه‌یان نه‌خشاندوه‌‪ .‬یه‌كێك له‌و رۆژ و قۆناغ ‌ه‬ ‫مێژوویی‌یانه‌ ك ‌ه به‌رهه‌می خه‌باتی ژنانه‌‪ ،‬تۆماری‬ ‫رۆژی ‪٨‬ی مارس ‌ه ك ‌ه دروشم و ئامانجه‌كانی‬ ‫ژماره‌ ‪39‬‬

‫خاکه‌لێوه‌ی ‪1393‬‬

‫‪2‬‬

‫ژنان تێیدا نه‌خشاوه‌‪ .‬ئه‌م رۆژ‌ه ك ‌ه لوتكه‌ی‬ ‫شۆرش و موبارزه‌ی ژنانه‌‪ ،‬هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ی ‌ه ك ‌ه باس ل ‌ه مافی یه‌كسانى‪،‬‬ ‫ئازادی‪ ،‬دێموكراسی‪ ،‬عه‌داڵه‌تی كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫فر‌ه ره‌هه‌ندی و جیهانێكی نوێتر و باشتر ده‌كات‬ ‫و ره‌د كه‌ره‌وه‌ی هه‌موو جیاوازی‌یه‌كانی نێوان‬ ‫مرۆڤه‌كانه‌‪ ،‬كه‌ ده‌توانین بڵێین سێمبولێك ‌ه ل ‌ه‬ ‫وێنه‌ی ژیان و هه‌وڵ و بیر و كرده‌وه‌ی ژنانه‌‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫ك ‌ه ب ‌ه باوه‌ر به‌م چه‌مك و سیستمانه‌‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫كین ‌ه وتۆڵه‌‪ ،‬هه‌وڵیان ‌ه بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی مافى‬ ‫مرۆڤ و جیهانێكی خۆشتر ب ‌ه بێ جیاوازى‬ ‫ژنانی تێكۆشه‌رى كوردستان!‬ ‫دیار‌ه كێشه‌ی ژنان ل ‌ه وه‌اڵتێكه‌و‌ه بۆ‬ ‫وه‌اڵتێكی دیك ‌ه جیاوازیی هه‌ی ‌ه و به‌داخه‌و‌ه ئێم ‌ه‬ ‫ل ‌ه جێگه‌یه‌كدا هه‌ڵكه‌وتووین ك ‌ه جیاوازی‌یه‌كى‬ ‫زۆر ل ‌ه نێوان ئێم ‌ه و زۆربه‌ی واڵتان‌دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه بێجگ ‌ه ل ‌ه كێش ‌ه گشتگیره‌كان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫سته‌می چینایه‌تی و ئه‌وپه‌ری جیاوازی ل ‌ه‬ ‫نێوان مرۆڤه‌كان‪ ،‬سته‌می نه‌ته‌وایه‌تییشمان‬ ‫له‌سه‌ره‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ك ‌ه پێكهات ‌ه و‬ ‫شیرازه‌ی وه‌اڵته‌كه‌مان له‌سه‌ر بنه‌مای جیاوازی‬

‫ره‌گه‌زی بونیاد نراوه‌‪ ،‬له‌باری نه‌ته‌وه‌ییشه‌و‌ه‬ ‫چه‌وساوه‌ترین نه‌ته‌وه‌ین و له‌م پێوه‌ندی‌یه‌دا‬ ‫گرێ‌وگۆڵێكی زۆرمان له‌به‌رد‌هم‌دایه‌‪ .‬سیستمی‬ ‫سوننه‌تیی كۆمه‌ڵگا و هه‌وڵی داگیركه‌ران بۆ‬ ‫هێشتنه‌وه‌مان ل ‌ه تاریكی‌دا‪ ،‬ئه‌ركی ئێمه‌ی ژنانی‬ ‫چه‌ندقات كردوه‌‪ .‬ئێستاش ل ‌ه كاتێكدا ك ‌ه به‌ره‌و‬ ‫پیری رێزگرتن له‌و رۆژ‌ه جیهانی‌ی ‌ه ده‌چین ب ‌ه‬ ‫داخه‌و‌ه ژنانی كورد ل ‌ه ژێر ده‌سه‌اڵتی دواكه‌وتوو‬ ‫و دژ‌ه ژنی كۆماری ئیسالمی‌دا‪ ،‬ل ‌ه هه‌موو مافێكی‬ ‫ئینسانی بێبه‌شن و رووبه‌رووی سه‌ختترین سزاو‬ ‫پێشلكاری‌یه‌كان ده‌بنه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ب ‌ه خۆشی‌یه‌و‌ه‬ ‫كه‌م نین ئه‌و ژنه‌ئازا و شۆرشگێرانه‌‪،‬ك ‌ه ئه‌مرۆك ‌ه‬ ‫تاویان داوه‌ت ‌ه خه‌باتێكی چه‌ن ره‌هه‌ندی و‬ ‫ب ‌ه شكاندنی پێكهات ‌ه باوه‌كان ك ‌ه مرۆڤیان ل ‌ه‬ ‫تاریكی‌دا راگرتوه‌‪ ،‬ره‌وتی چوون ‌ه پێش ده‌پێون‬ ‫ێ ترس ل ‌ه مه‌ترسی‌یه‌كانی پێشهاتوو‪،‬‬ ‫و ب ‌ه ب ‌‬ ‫رێچكه‌یه‌كیان گرتۆت ‌ه به‌ر ك ‌ه رۆژ ل ‌ه دوای رۆژ‬ ‫الیه‌نگرانی په‌ره‌ ده‌ستێنێ‪.‬‬ ‫به‌م بۆنه‌یه‌و‌ه ساڵو ل ‌ه پێشره‌وان و رێبوارانی‬ ‫رێگه‌ی به‌رابه‌ری و هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه پێناو نه‌هێشتنی جیاوازی و خه‌باتی‬ ‫یه‌كسانی‌خوازى‌دا هه‌نگاوێكیان هه‌ڵگرتوه‌‪.‬‬ ‫ژنانی‬

‫دێموكراتی‬

‫یه‌كیه‌تیی‬ ‫كوردستان‬ ‫كومیته‌ی ئافره‌تانی سازمانی‬ ‫خه‌باتی كوردستانی ئێران‬ ‫دێموكراتی‬ ‫ژنانی‬ ‫یه‌كیه‌تیی‬ ‫كوردستانی ئێران‬ ‫ژنانی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫رێكخراوی‬ ‫رۆژهه‌اڵت‬ ‫رێكخراوی ئاسۆی ژنی كورد‬ ‫ژنانى‬ ‫ئازادیى‬ ‫رێكخراوی‬ ‫كوردستان ‪ -‬نینا‬ ‫‪٨‬ى مارسى ‪٢٠١٤‬ى زایینى‬ ‫‪١٧‬ى ره‌شه‌ممه‌ى ‪١٣٩٢‬ى هه‌تاوى‬

‫‪2‬‬

‫راگه‌یه‌ندراوی هاوبه‌شی ‪ ٦‬رێكخراوی ژنانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان‪،‬‬

‫‪3‬‬

‫په‌یامی ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان‬

‫‪4‬‬

‫په‌یامی‌ كۆمیته‌ی‌ به‌رێوه‌به‌ریی‌ گشتییی‬ ‫ه‌كیه‌تیی‌ ژنانی‌ دێموكراتی‌ کوردستان‬

‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬

‫حیزبی دیموکراتی کوردستان‬

‫په‌یامی خاتوو خه‌جیج مه‌عزوور به‌ بۆنه‌ی ‪24‬ی ره‌شه‌مه‌‬ ‫په‌یامی هاوبه‌شی یه‌کیه‌تیی ژنانی دێموکڕاتی کوردستان‌و‌یه‌کیه‌تیی‬ ‫الوانی دێموکراتی رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬

‫یادگارەکەی کۆماری کوردستان‬

‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬

‫قسه‌کانی قادر وریا ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسیی‬

‫یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان‬

‫‪13‬‬

‫‪17‬‬

‫ژنان بۆ پەنا دەبەنە بە خۆکوژی؟‬ ‫‪8‬ی مارس رۆژی نێونه‌ته‌وه‌یی ژنان‬

‫خۆشه‌ویستی و ژیان‬

‫‪18‬‬

‫چی بووه‌ هۆی پێشنه‌که‌وتنی کورد؟‬

‫‪19‬‬

‫به‌شی ئه‌ده‌بی‬

‫‪28‬‬

‫‪11‬‬

‫ناساندنێكی زۆر كورتی فه‌لسه‌فه‬

‫‪33‬‬

‫‪12‬‬

‫سایكۆلۆژیای گریان‬

‫‪44‬‬

‫وەرزانەیەكی‬ ‫سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫فەرهەنگی و ئەدەبیە‬

‫توند و تیژی به‌ گشتی و توند وتیژی به‌رامبه‌ر به‌ ژنان به‌ تایبه‌تی‬

‫زانستی‬

‫هه‌واڵ و چاالکی‬

‫فارسی‬

‫یه‌کیه‌تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان ده‌ری ده‌کا‬

‫دیزاینی بەرگ‪:‬‬ ‫ئەیوب شەهابی‌راد‬ ‫تایپ و دیزاینی ناوەوە‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫سرو ‌ه فه‌تاحی‬