ژماره ٦٢٤ی رۆژنامه‌ی کوردستان چاپ و بڵاوکرایه‌وە

‫‪27500 horezental 11137‬‬ ‫‪4/3‬‬ ‫ه تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا‪:‬‬ ‫ماڵپه‌ڕی ناوه‌ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان‪ ،‬رۆژنامه‌ی «کوردستان» ل ‌‬ ‫ئیمەیل و ته‌له‌فوونی ته‌شکیالتی نهێنی‪:‬‬ ‫‪+9647508578190‬‬ ‫‪Tashkilat.kdp92@gmail.com‬‬

‫‪www.kurdistanukurd.com‬‬ ‫‪info@kurdistanukurd.org‬‬ ‫‪info@kurdistanukurd.com‬‬ ‫‪www.kurdch.tv‬‬ ‫‪Hotbird:6 13 MHz 11137‬‬ ‫‪polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4‬‬

‫ئێعدام‌كرانی زیاتر لە ‪ 40‬كەس‬ ‫ه ئێران لە ماوەی دوو حەوتوودا‬ ‫ل‌‬ ‫رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ده‌لێ لە سەرەتای‬ ‫ساڵی ‪2014‬ی زایینییەوە ‪ 40‬كەس لە ئێران ئێعدام كراون‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی تەنیا لە ماوەی‬ ‫حەوتووی رابردوودا ‪ 33‬كەس لە ئێران ل ‌ه دار دراون‪.‬‬ ‫بە وتەی ئەم رێكخراوەیە‪ ،‬لە ‪11‬ی بەفرانباردا ئێعدامكرانی ‪ 21‬كەس‬ ‫بە شێوەی ڕەسمی لە الیەن حكوومەتی ئێرانەوە راگەیەندراو لە الیەكی‬ ‫دیكەشه‌و‌ه هەواڵدەرییە باوەڕپێكراوەكانیش هه‌ر له‌و ماوه‌یه‌دا ئێعدامكرانی‬ ‫‪ 19‬كەسیان پشتڕاست كردەوەو بە گشتی ژماره‌ی ئێعدامەكان لە سەرەتای‬ ‫ساڵی زایینییەوە تا ئێستا له‌ ‪ 40‬كەس زیاتر بووه‌‪.‬‬ ‫حەسیبە حاجی سەحرایی‪ ،‬جێگری بەشی رۆژهەاڵتی نێوەڕاست‌و‬ ‫باكووری ئافریقای رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لەمبارەیەوە دەڵێ‪،‬‬ ‫ژماره‌ی زۆری ئێعدامەكان لە ئێران لەم مانگەدا جێی نیگەرانییە‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه بەپێی راپۆرتی كەمپەینی نێودەوڵەتیی مافی مرۆڤ لە‬ ‫ئێران لە ساڵی ‪ 2013‬دا زیاتر ‪ 402‬كەس لە ئێران ئێعدام كراون‌‪ .‬بەپێی‬

‫‪KURDISTAN‬‬ ‫‪The Official‬‬ ‫‪Organ‬‬ ‫‪Party of Party-Iran‬‬ ‫‪Kurdistan - I ran‬‬ ‫‪The Organ‬‬ ‫‪ofDemocratic‬‬ ‫‪Kurdistan Democratic‬‬

‫‪NO: 624‬‬ ‫‪20 janu 2014‬‬ ‫‪No: 493 5 Sep 2008‬‬

‫به‌رله‌مااڵوایی‬

‫به‌ر له‌ مااڵوایی‬

‫ژێنێڤی دوو‬

‫ئاماره‌کانی ئه‌و رێکخراو‌ه پاش واڵتی چین بەو حەشیمەتە زۆره‌و‌ه لە پلەی‬ ‫دووهەمی جیهان بۆ جێبه‌جێکردنی حوکمی ئێعدام دایە‪.‬‬

‫ه شاری شنۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌چوونی شه‌وه‌شێعرێک ل ‌‬ ‫کوردستان و کورد‪:‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی ئه‌ده‌بیی شاری شنۆ ب ‌ه هاوکاریی‬ ‫كۆمیسیۆنی فەرهەنگیی ئه‌و شار ‌ه شه‌وه‌شێعرێکی‬ ‫به‌رێو ‌ه برد‪.‬‬ ‫له‌و شه‌و‌ه شێعره‌دا ک ‌ه به‌به‌شداریی ده‌یان که‌س ل ‌ه شاعیران‪،‬‬ ‫هونەرمەندان‌و ئەدەب دۆستانی کوردی زۆربه‌ی شاره‌کانی‬ ‫کوردستان به‌ڕێو‌ه چوو‪ ،‬یادو بیره‌وه‌ریی مارف ئاغایی‪ ،‬شاعیری‬ ‫کۆچکردووی کورد به‌رز ڕاگیرا‪.‬‬ ‫له‌و شه‌و‌ه شێعره‌دا ک ‌ه به‌به‌شداریی شاعیران‌و نووسەرانی شارەكانی‬ ‫شنۆ‪ ،‬بۆكان‪ ،‬مەهاباد و بانە به‌ڕێو‌ه چوو‪ ،‬به‌شداران ب ‌ه خوێندنه‌وه‌ی شێعر‌و په‌خشان‌و ده‌ق ‌ه ئه‌ده‌بییه‌کانیان کات‌و ساتێکی خۆشیان ب ‌ه به‌شداران به‌خشی‌و‬ ‫گڕووپی مۆسیقیی نالی ب ‌ه چه‌ند به‌رهه‌می مۆسیقا کۆڕه‌که‌یان پتر ڕازانده‌وه‌‪.‬‬ ‫شنۆباس وێڕای باڵوکردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌واڵ ‌ه ده‌ڵێ قاسم موئه‌یه‌دزاده‌‪ ،‬سواره فتوحی‪ ،‬محه‌ممه‌د سه‌عید نه‌جاری ‪ ،‬ئه‌مین گه‌ردیگالنی‪ ،‬سه‌الح نیساری‪،‬‬ ‫محه‌ممه‌د حوسێن پور‪ ،‬قادر عه‌لیخواه‪ ،‬لوقمان پیربادینی‪ ،‬که‌ریم دافعی‪ ،‬ره‌سوڵ ره‌ش‌ئه‌حمه‌دی‪ ،‬عومه‌ر محه‌ممه‌دی ‪ ،‬فه‌تاح محه‌ممه‌دنژاد‪ ،‬عه‌لی هادی‬ ‫زاده‪ ،‬عه‌لیره‌زا محه‌ممه‌د نژاد‪ ،‬شاهرۆخ حه‌سه‌ن زاده‪ ،‬که‌ماڵ حاجی پوور که‌ریم به‌له‌دی‪ ،‬ئه‌رشه‌د ئیقبالی‪‌،‬سه‌الم مه‌عرووفی‪ ،‬عه‌لی سۆهرابی‪ ،‬ره‌سووڵ‬ ‫وه‌یسی‪ ،‬شێعریان خوێنده‌وه‌و دوای ‌ه دیاری ب ‌ه سه‌ر به‌شدارانی ئه‌و شه‌وه‌ شێعره‌دا دابه‌ش کرا‪.‬‬

‫تاکتیکی نوێ ‪ -‬ته‌رحی «نیک‌آهنگ کوثر»‬

‫به‌هاری عه‌ره‌بی‪ ،‬ئه‌و به‌هاره‌ی ره‌نگ ‌ه ل ‌ه‬ ‫سووری ‌ه قه‌ت گوڵه‌کانی نه‌پشکوێن و خوێنی‬ ‫دڵی دایکان‌و باوکان‌و باخه‌وانانی ئه‌و باخ ‌ه‬ ‫ره‌نگینه‌ی چاوه‌ڕوانی ده‌کرا‪ ،‬ل ‌ه توێی شه‌قڵ‬ ‫شه‌قڵ کراوی دێراو ‌ه نه‌مام ژاکاوه‌کانی‌دا‬ ‫قرتماخه‌یه‌ک بن ب ‌ه هه‌نییه‌ی مێژووی ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ی به‌رژه‌وه‌ندخوازی مرۆڤه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌هاره‌ی ئاواتی نه‌وه‌کانی له‌و واڵته‌دا‬ ‫ب ‌ه شه‌خته‌و سایق ‌ه سپارد‪ ،‬هه‌تا به‌سته‌ڵه‌که‬ ‫‌شه‌وێک گۆڕ ‌ه به‌کۆمه‌ڵه‌کانی پێ بڕازێنێ‪.‬‬ ‫به‌هارێک هه‌موو گه‌اڵکانی وه‌ڕاندو هێالنه‌کانی‬ ‫تەها رەحیمی‬ ‫تێک‌داو دار ‌ه سه‌رل ‌ه ئاسمانه‌کان چه‌ماند‪ .‬مرۆڤ‬ ‫هه‌موو هه‌وڵ‌و تێکۆشان و ماندووبوون‌و شه‌وو‬ ‫شه‌ونخوونی‌و ‪ ...‬له‌ پێناو به‌خته‌وه‌ری خۆیه‌تی‪ .‬وات ‌ه هه‌موو ئه‌و گه‌ردوونه‌ی‬ ‫خستوه‌ت ‌ه خزمه‌ت خۆشبژێوی‌و به‌خته‌وه‌ر کردنی خۆی‌و‪ ،‬هیچ شتێک نی ‌ه ل ‌ه‬ ‫گیانی مرۆڤ به‌رزتر و به‌نرخ‌ت ‌ر الی مرۆڤ‪ .‬به‌اڵم ک ‌ه شه‌ڕ هات ‌ه گۆڕێ‪ ،‬ئه‌و‬ ‫جه‌وهه‌ر ‌ه پڕ بایه‌خه‌‪ ،‬ئه‌و بوونه‌ پیرۆزه‌‪ ،‬ل ‌ه بێ‌بایه‌خترین شتیش بێ‌بایه‌ختر‬ ‫ده‌بێ‪ .‬بێ‌هێزه‌کان ئه‌وه‌ندی دێک ‌ه بێ‌هێزو بێ‌به‌رگری ده‌بن‪ .‬هیچ ده‌ستێک قژی‬ ‫کاڵی کچ ‌ه کۆڵمه‌‌ئاڵه‌کان شان ‌ه ناک‪ ،‬هیچ باوه‌شێکی گه‌رم‪ ،‬منداڵ ‌ه به‌ستزمانه‌کان‬ ‫ل ‌ه ئامێز ناگرێ‪ .‬گیانی مرۆڤ‪ ،‬بوونی مرۆڤ‪ ،‬جا ل ‌ه گه‌وره‌و ‌ه بگر ‌ه هه‌تا منداڵی‬ ‫سه‌ر النک‪ ،‬ده‌بن ‌ه سووته‌مه‌نی لووتبه‌رزی و غروورو به‌رژه‌وه‌ندیی نه‌فامانه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵێک‪ .‬بڵێسه‌کانی ئاگری شه‌ڕ ل ‌ه هه‌ناسه‌ی ناسکی مرۆڤ ده‌گه‌ڕێن ب ‌ه‬ ‫گه‌رده‌لوولی گڕی داکه‌ن‪ .‬ل ‌ه پیرۆزییه‌ت‪ ،‬نامووس‪ ،‬شه‌ره‌ف‪ ،‬مرۆڤایه‌تی‬ ‫ده‌گه‌ڕێ هه‌تا ل ‌ه ژێر سمی ئه‌سپ ‌ه جه‌نه‌گرتووه‌کانی‌دا بیسمێ‪ .‬ئاگری شۆڕشی‬ ‫گه‌النی سووری ‌ه ل ‌ه سۆنگه‌ی به‌هارێکه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه ب ‌ه زستان ده‌ستی پێ‌کرد‪ ،‬هێنده‌ی‬ ‫گیانی شیرین هه‌ستاند‪ ،‬گیانی ل ‌ه زۆربه‌ی هه‌ر ‌ه زۆری هاوواڵتییانی سووری ‌ه‬ ‫تاڵ کرد‪ .‬جگ ‌ه ل ‌ه ئه‌کته‌ر ‌ه ده‌رگیره‌کانی نێوخۆی سووریه‌‪ ،‬هێژمۆنیخوازیی‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی واڵتانی ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ده‌ستی سه‌رکرده‌کانی جیهانیشی ب ‌ه خوێنی‬ ‫خه‌ڵکی بێ‌تاوانی ئه‌و واڵت ‌ه سوورکرد‪ .‬ملمالنێی واڵت‌و الیه‌ن ‌ه تێوه‌گالوه‌کانی‬ ‫شه‌ڕی سووری ‌ه چنگیان سوور سووره‌‪ .‬هه‌ر رۆژه‌و‪ ،‬بۆ یه‌کتر ب ‌ه چۆکداهێنان‪،‬‬ ‫به‌زمێک به‌یه‌کتر ده‌گێڕن‪ .‬یاریی پێک ده‌که‌ن‪ .‬لێک کۆده‌بنه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه شاشه‌ی‬ ‫تیڤییه‌کان‌و له‌به‌رده‌م کامێران‪ ،‬بزه‌یان ب ‌ه فرمێسکی هه‌موو ئه‌و هه‌تیوان ‌ه‬ ‫دێ‪ ،‬ک ‌ه خێوه‌ت ‌ه مانگ له‌سه‌ره‌کانیش هه‌ڵیاناگرن‪ ،‬فش ‌ه ده‌که‌ن ب ‌ه ئازاری‬ ‫ئه‌و ژن‌و کچانه‌ی هه‌موو پاکی‌و بێگه‌ردییان‪ ،‬ریش چڵکنێک ل ‌ه چه‌ند خوله‌کدا‬ ‫تکاندی‪ .‬گاڵت ‌ه ب ‌ه هاواری ئه‌و بێوه‌ژنان ‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬کۆڵێک داخ به‌دڵه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫مێگه‌ل ‌ه مه‌ڕێکی گورگ‌لێدراو رێچک ‌ه به‌ره‌و داهاتوویه‌کی تاریک‌و لێڵ ده‌نێن‪.‬‬ ‫شه‌کانه‌وه‌ی په‌ڕوویه‌کی ره‌نگاوڕه‌نگی پڕ واتای پڕوپووچ‪ ،‬زیقه‌و زریکری‬ ‫منداڵ‌و مێرمندااڵنی ده‌وێ له‌م که‌وشه‌ن ‌ه خاپوور بووه‌دا‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌ند ‌ه نییه‌‪ ،‬ئێستا سه‌رکۆمارو وه‌زیرو به‌رپرسانی دیکه‌ی ئه‌و واڵته‌ی‬ ‫زمانیان گۆڕاوه‌‪ ،‬زیاتر ب ‌ه رووسی ده‌دوێن‪ ،‬فارسیش ده‌زانن‪ ،‬چینیش فێربوون‪،‬‬ ‫ب ‌ه ئینگلیزی داهاتوویان بۆ دیاری ده‌که‌ن‪ ،‬ب ‌ه فه‌ره‌نسی هێڵ و نه‌خشه‌یان بۆ‬ ‫ده‌کێشنه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم قه‌ت ب ‌ه زمانی خه‌ڵکه‌که‌ی خۆیان ناگرین‪ ،‬هاوار ناکه‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫مرۆڤ ‌ه سه‌یره‌؛ وه‌ک گاشێته‌کانی ئیسپانیا‪ ،‬ره‌نگی سوور نه‌بینێ‪ ،‬ک ‌ه دیتی هارتر‬ ‫ده‌بێ‪ ،‬ده‌ڵێن خوێن مرۆڤ ده‌گرێ‪ ،‬به‌اڵم نا ده‌یکا ب ‌ه گاشێته‌کانی ئیسپانیاو و‬ ‫زیاتر شاخی ل ‌ه سوورکردن تیژتر ده‌کا‪ .‬له‌م مه‌ڵبه‌ند ‌ه که‌س نه‌ماوه‌‪ ،‬خواکانیش‬ ‫باریان کردوه‌‪ ،‬ئه‌م خاکه‌یان جێ هێشتوه‌‪ ،‬منداڵه‌کانی ئه‌م واڵت ‌ه تووکیان‬ ‫لێ‌کراوه‌‪ ،‬ره‌ش بوون‪ .‬تاک ‌ه تۆزقاڵێک به‌زه‌یی ل ‌ه هیچ بستێکی‌دا به‌دی ناکرێ‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت نه‌گبه‌تی ئه‌و خه‌ڵکه‌‪ ،‬ده‌وربه‌ریشی گرتۆته‌وه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ترسی ئه‌و ‌ه هه‌بێ‬ ‫قاقای سه‌رۆکی زلهێزه‌کانیش ل ‌ه کۆشک‌و ته‌الره‌کان‌دا بشه‌مزێنێ‪ .‬بازار ‌ه به‌ناو‬ ‫دیپلۆماسییه‌کانی جیهان زۆر گه‌رمن‪ ،‬بازرگانه‌کانی فرمێسک‌و خوێن خه‌ریکی‬ ‫هه‌راجی که‌رامه‌تی مرۆڤن‪ ،‬ئایدیۆلۆژی‌و هێژمۆنی خۆیان له‌سه‌ر حێسبی ئه‌و‬ ‫خه‌ڵک ‌ه پێک تاقی ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬رۆژێک مۆسکۆبازار‪ ،‬نیۆیۆرک‌بازارو ‪ ........‬ژنێڤی‬ ‫یه‌ک‌و ئێستاش ژنێڤی دوو‪ .‬ئه‌وان ‌ه دڵداری ب ‌ه ماڵوێرانی‌و ته‌رکه‌وه‌ته‌نی‌و پێی‬ ‫پێ‌خواسی مرۆڤه‌کان ده‌که‌ن‪ .‬حه‌زیان ل ‌ه ده‌نگی بای ساردی شه‌وه‌زه‌نگه‌کانه‌‪،‬‬ ‫ک ‌ه ده‌ست‌و پێی منداڵی ساوا ل ‌ه ژێر کۆنه‌ ته‌لیسێک‌دا ده‌قه‌ڵه‌شێنن‪ .‬ئه‌وان ‌ه گه‌پ‬ ‫ب ‌ه چاره‌نووسی دره‌وه‌شاوه‌ی هه‌ژار ‌ه بێ‌فیزو دڵپاکه‌کان ده‌ده‌ن‪ .‬هه‌روا ده‌ڕوا‬ ‫دیسانیش هاوشێوه‌ی ئه‌م ژنێڤانه‌‪ ،‬ل ‌ه بن میچ ‌ه ب ‌ه نه‌خش‌و نیگار ‌ه رازوه‌کان‪،‬‬ ‫پێک هه‌ڵده‌ده‌ن بۆ مه‌به‌ستی تااڵنی رابردووو ئێستاو داهاتووی ئه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫زگیان ب ‌ه خۆیان‌و خاک‌و هاونیشتمانه‌کانیان ناسووتێ‪ .‬دیسانیش ب ‌ه دڵۆپ ‌ه‬ ‫خوێنی مندااڵنی نیشتمان ‌ه به‌اڵلێدراوه‌کان دیواری ئاواتی کۆشه‌کانیان به‌رزتر‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬شه‌وچه‌له‌ی کۆبوونه‌وه‌کانیان ل ‌ه ژنێڤێکی دیکه‌‪ ،‬چزبزه‌یه‌ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫عه‌قڵی سه‌رۆک‌و سه‌رکرده‌کانی ئه‌م چه‌شنه‌ واڵتانه‌‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٢‬‬ ‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫‪٣٠‬ی به‌فرانباری ‪1392‬‬

‫‪٢٠‬ی ژانویه‌ی ‪2013‬‬

‫سه‌رنجێک بۆ شیعرو سروودی نه‌ته‌وه‌یی!‬

‫عه‌لی له‌یالخ‬ ‫سروودی نه‌ته‌وه‌یی؛ ب ‌ه پارچ ‌ه مۆسیقایه‌ک یان‬ ‫سروودێک ده‌گوترێت ک ‌ه له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌کانه‌و ‌ه ب ‌ه‬ ‫سروودی میللی ئه‌و واڵته‌ به‌ ره‌سمی دیاری ده‌کرێ‪.‬‬ ‫سروود ‌ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کان بریتین ل ‌ه مۆسیقاو‬ ‫ئاوازگه‌لێک ک ‌ه ل ‌ه بۆنه‌و رێوره‌سم ‌ه تایبه‌ته‌کان‌دا‬ ‫ملۆدی‌و‬ ‫ئه‌م‬ ‫ناوه‌رۆکی‬ ‫ده‌کرێته‌وه‌و‬ ‫باڵو‬ ‫سروودانه‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی‌و له‌هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک‌دا باس ل ‌ه‬ ‫به‌سه‌رهات‌ومێژووی ئه‌و نه‌ته‌و ‌ه ده‌کات‪ .‬ل ‌ه هێندێک‬ ‫هه‌لومه‌رجی وه‌ک هێرش کردن‌و شه‌ڕ سروودی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی بۆ هاندان‌و بزواندنی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی ل ‌ه‬ ‫نێوخه‌ڵک‌دا بۆ پاراستن‌و به‌رگری کردن ل ‌ه خاک وکیانی‬ ‫ت باڵو ده‌بێته‌و ‌ه ‪ .‬ئه‌م شێو ‌ه شێعرو سروود ‌ه‬ ‫واڵ ‌‬ ‫خاوه‌نی مێژوویه‌کی دوورو درێژ ‌ه ک ‌ه لێر ‌ه ب ‌ه کورتی‬ ‫ئاماژه‌ی پێ‌ده‌که‌ین‪:‬‬ ‫ده‌گوترێ ک ‌ه یه‌که‌م جار (کیم گائو)گورانی بێژی‬ ‫ژاپۆنی له‌ سه‌ده‌ی ‪9‬زایینی‪ ،‬هه‌ڵبه‌ستێکی حه‌ماسی بۆ‬ ‫ئیمپراتۆری ئه‌وکاتی ژاپۆن نووسیو ‌ه ک ‌ه دێرێک له‌و‬ ‫هه‌ڵبه‌ست ‌ه درێژ ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪ 1868‬کرا ب ‌ه سروودی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ژاپۆن که‌ئێستا هه‌مان یه‌ک دێڕ کورتترین‬ ‫سروودی نه‌ته‌وه‌یی ‌ه ل ‌ه جیهان‌دا‪.‬‬ ‫(به‌ هیوام‪ ،‬ده‌سه‌اڵت داریه‌تیی ئێوه‌‪/..‬‬ ‫هه‌زاران ساڵ‪ ،‬هه‌شت هه‌زار ساڵ بخاینێ‪،‬‬ ‫هه‌تا وردیله‌کان ده‌بن ب ‌ه گاش ‌ه به‌ردو‪،‬‬ ‫به‌سه‌ریان‌دا گیا شین ده‌بێ‪)..‬‬ ‫هه‌ره‌وها واڵتی یونان خاوه‌نی درێژترین‬ ‫سروودی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬ل ‌ه ساڵی ‪« 1833‬دیونیسیوس‬ ‫سۆلۆمۆس» شاعیری ب ‌ه ناوبانگی یونانی شێعرێکی ل ‌ه‬ ‫ژێر ناوی «ئازادی»هۆنیه‌و ‌ه ک ‌ه بریتی بوو ل ‌ه ‪ 158‬دێڕ‪.‬‬ ‫ئه‌م سروود ‌ه باس له‌و ‌ه ده‌کا ک ‌ه ئازادی واڵتی یونان ب ‌ه‬ ‫شۆرش‌و خۆڵقاندنی حه‌ماسه‌ به‌ ده‌ست هاتووه‌‪.‬‬ ‫(دیسانه‌وه‌ تو ده‌ناسم!‬ ‫که‌ له‌سه‌ر ئیسقانی مه‌زنه‌ قاره‌مانانی یونان‬ ‫که‌ونارا‪ ،‬راوه‌ستاوی و‪،‬‬ ‫دلێرانه‌ ده‌مێنیته‌وه‌‬ ‫دروودی ئێم ‌ه بۆ تۆ ئه‌ی ئازادی‪)..‬‬ ‫ئه‌م ‌ه به‌شێک ‌ه ل ‌ه شێعری درێژی «سۆلۆمۆس»‬ ‫ک ‌ه «نیکۆالس مانتزاروس» مۆسیقای بۆ داناوه‌و ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 1865‬بوو به‌سروودی نه‌ته‌وه‌یی یونان و ل ‌ه ساڵی‬ ‫‪ 1966‬بوو ب ‌ه سروودی نه‌ته‌وه‌یی واڵتی قبرسیش‪.‬‬ ‫تائێر ‌ه باس له‌سه‌ر دێرین‌ترین و درێژترین‬ ‫سروودی نه‌ته‌وه‌یی بوو ل ‌ه جیهان‪ .‬ئه‌وه‌ی ک ‌ه زیاتر‬ ‫جێگای سه‌رنج ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه له‌سه‌رجه‌م سروود ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی جیهان ل ‌ه هه‌ر واڵتێک ب ‌ه پێی هه‌ل‬ ‫ی‬ ‫ومه‌رج‌ومێژوویی ئه‌و واڵته‌ دانراوه‌ و ل ‌ه زۆربه‌ ‌‬

‫واڵته‌کان رووداو ‌ه سیاسییه‌کان ک ‌ه هاتووت ‌ه ئاراو ‌ه‬ ‫نه‌یتوانیو ‌ه به‌ته‌واوی ئه‌و سروودان ‌ه یان ئه‌و پارچ ‌ه‬ ‫موسیقای ‌ه بگۆرن‪ .‬جاری وای ‌ه قرت و بڕ کراو ‌ه به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫زۆربه‌ی واڵته‌کان وه‌ک خۆی ماوه‌ته‌و ‌ه چونک ‌ه زیاتر‬ ‫ل ‌ه باری مانایی وشێعریی‪ ،‬ریتم و مۆسیقاکه‌ی ‌ه ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫درێژایی مێژوو یان له‌ سه‌رده‌مێکی هه‌ستیار چۆت ‌ه‬ ‫ناخی تاک ب ‌ه تاکی ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌و ب ‌ه بیستنی هه‌ستی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییان ده‌ورووژێنێته‌وه‌‪ ،‬زۆرجار سروودی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تیی باسی میژووی ڕاپه‌رین و سه‌رهه‌ڵدانێک‬ ‫ده‌کات ک ‌ه ئه‌و ڕاپه‌ڕین ‌ه بۆت ‌ه ده‌سپێکی سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫وسه‌رکه‌وتنیان‪ .‬وه‌کوو سروودی نه‌ته‌وه‌یی واڵت ‌ه‬ ‫یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکاو سروودی نه‌ته‌وه‌یی کورد!‪.‬‬ ‫بۆ نموون ‌ه خه‌باتکارێکی ئه‌مریکایی ب ‌ه ناوی‬ ‫«فرانسیس ئیسکات کی» ب ‌ه دیتنی ئااڵی پڕ ئه‌ستێره‌ی‬ ‫ئه‌مریکا ل ‌ه شه‌ڕی «فۆرت مه‌ک هێنری» به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫کشتیی ‌ه شه‌رکه‌ره‌کانی بریتانیا ل ‌ه دورگه‌ی‪« ‎‎‎‬جساپیک»‬ ‫و یاده‌وه‌ری ئه‌و حه‌ماسه‌ی ‌ه بۆ ده‌رکردنی داگیرکه‌ران‬ ‫ل ‌ه ساڵی(‪ )1812‬ده‌بێت ‌ه هۆی دانانی شێعری «ئااڵی پڕ‬ ‫ئه‌ستێره‌» ک ‌ه ل ‌ه چوار به‌ند پێکهاتووه‌و ئێستاک ‌ه به‌ندی‬ ‫ئه‌وه‌ڵی ئه‌و شێعر ‌ه سروودی نه‌ته‌وه‌یی ئامریکایه‌؛‬ ‫(پێم بڵێن؛‬ ‫ل ‌ه کاتی هه‌ڵهاتنی خۆری به‌یانی ده‌توانی بیبینی‪،‬‬ ‫ئه‌وه ئااڵی ‌ه ک ‌ه ئێمه‌ ب ‌ه شانازییه‌و ‌ه ساڵوی بۆ‬ ‫ده‌نێرین!‬ ‫ئایا هێشتا ئه‌و ئااڵ پڕ «ئه‌ستێره‌« ب ‌ه ده‌م باو ‌ه‬ ‫ده‌له‌رێته‌وه‌؟‬ ‫به‌سه‌ر خاکی ئازادیخوازان و له‌‌سه‌ر ماڵی‬ ‫دلێران؟)‌‬ ‫ده‌توانین بڵێین وه‌ک چۆن ل ‌ه ناوه‌که‌ی‌ڕا دیار ‌ه‬ ‫سووژه‌و ناوه‌رۆکی سه‌رجه‌م سروود ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‬ ‫باس ل ‌ه گرینگی نه‌ته‌و ‌ه ده‌کات چ ل ‌ه ڕابردوو‪،‬چ‬ ‫ل ‌ه ئێستادا‪ ‌ ،‬هه‌روه‌ها یه‌کیه‌تی‌و یه‌ک رێزی بۆ‬ ‫داهاتووێکی باشتر‪ ،‬ب ‌ه بێ ل ‌ه به‌رچاو گرتنی فیکریه‌تی‬ ‫سیاسی‌و ئایین و ئایین زاکان‪ ،‬به‌ڵکوو چه‌مکی نه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ده‌توانی گرێده‌ری هه‌موو پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگ ‌ه بێت بۆ‬ ‫خزمه‌ت کردن‌و پاڕاستنی کیان‌و خاکی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌و واڵتان ‌ه وا کێشه‌ی پێناسه‌و هۆویه‌ت‬ ‫چاره‌سه‌ر کراو ‌ه و یان پاشایه‌تی باوی نه‌ماوه‌و به‌ڵکوو‬ ‫سه‌رده‌می پاڕلمان و دیمۆکراسییه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم هێشتا‬ ‫له‌و واڵتان ‌ه ب ‌ه هۆی پێناسه‌ی ئه‌و ئاواز ‌ه و رێزتن‬ ‫ل ‌ه ڕای گشتی سرووده‌کانیان نه‌گۆڕاو ‌ه چۆن زۆری‬ ‫خایاندوو ‌ه هه‌تا ل ‌ه بیرو زێنی خه‌ڵکی ئه‌و واڵته‌ جێگا‬ ‫بکاته‌وه‌‪ .‬بۆ نموون ‌ه سروودی نه‌ته‌وه‌یی عه‌ره‌بستان‬ ‫باس ل ‌ه پاشایه‌تی ده‌کات و له‌ سروودی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ئاڵمان چه‌مکی ناسیونالیزمی تۆخ‪ ،‬ئیگجار به‌رچاو ‌ه ک ‌ه‬ ‫مێژووی ده‌گه‌رێته‌و ‌ه بۆ ‪26‬ی ئاگۆستی ‪ 1841‬له‌الیه‌ن‬ ‫«هۆفمه‌ن فون فالێرسلین»دانراوه‌‪ ،‬که‌ له‌ساڵی ‪1952‬‬ ‫دوای رووخانی هیتله‌ر و ب ‌ه ده‌ستووری سه‌رۆک‬ ‫کۆماری ئه‌وکات ته‌نیا به‌ندی سێهه‌می ئه‌م شێعر ‌ه‬ ‫ته‌رخان کرا بۆ سروودی نه‌ته‌وه‌یی ئاڵمان‪:‬‬ ‫( بژیت ئاڵمان‪ ،‬ئاڵمان‬ ‫یه‌کیه‌تی‪ ،‬یاساو ئازادی‬ ‫بۆ سه‌رزه‌وینی باپیرانمان‪ ،‬ئاڵمان‬ ‫وه‌رن پێکه‌و ‌ه بۆئه‌م ئامانج ‌ه تێ‌بکۆشین‪ /‬یه‌کیه‌تی‬ ‫و یاساوئازادی‪ /‬ره‌مزی سه‌رکه‌وتنمان‪)..‬‬ ‫شایانی باس ‌ه که‌ هه‌ر ئێستا سروودی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫هه‌ر واڵتێک وه‌کوو هێمای نه‌ته‌وه‌یی چاوی لێ‌ده‌کرێ و‬

‫دووی رێبه‌ندان‬ ‫ئه‌مرۆ ئه‌گه‌رێمه‌وه‌ خه‌ونێكی ون‬ ‫ده‌ست ل ‌ه ملی ئه‌شق ئه‌كه‌م‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌یلول دا ئه‌چمه‌وه‌‬ ‫تا ئه‌گه‌م ‌ه ژێكاف و‬ ‫جریوه‌ی سروودی هاته‌و ‌ه دووی رێبه‌ندان‬ ‫ب ‌ه ده‌م گوڵ ئه‌ستێر ‌ه ئه‌بیستم‬ ‫ئه‌چمه‌و ‌ه الی شمشاڵ و‬ ‫خۆی ئه‌چێته‌و ‌ه ناو مناڵی و‬ ‫ئه‌چێته‌و ‌ه شاخ و‬ ‫ره‌ش ئه‌پۆشێ وئه‌حیلێنێ‬ ‫ئه‌چمه‌و ‌ه الی ئه‌شق و‬ ‫ئه‌چێت ‌ه الی شيرن و‬ ‫ماچی ده‌می فه‌رهاد ئه‌كاو‬ ‫سوور ئه‌پۆشێ له‌دواییش‌دا ئه‌گه‌م ‌ه ژان و‬ ‫له‌وێوه‌ هه‌تاو ئه‌گوازمه‌و ‌ه بۆ ناو غه‌می منااڵن و‬ ‫جار نا جارێ ئه‌چم ‌ه نیرو‬ ‫له‌وێو ‌ه بۆ جه‌وله‌ ئه‌گه‌رێمه‌و ‌ه شه‌ری نيوان ژیان‬

‫مرۆڤه‌کان ل ‌ه منداڵییه‌و ‌ه ب ‌ه رێزگرتن له‌م هێما نه‌ته‌وه‌یی ‌ه‬ ‫ڕادێن و له‌به‌ری ده‌که‌ن‌و به‌ هه‌ست‌و ئیحساسی‬ ‫تایبه‌ته‌و ‌ه ده‌یڵێنه‌وه‌‪ .‬سه‌ره‌رای بیروبۆچوونی جیاواز‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬ئه‌و پارچ ‌ه مۆسیقا و ئه‌و چه‌ند دێر ‌ه‬ ‫شێعر ‌ه ره‌مزی یه‌کگرتن وهاو هه‌ڵویستییه‌‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ل ‌ه کاتی لێدانی ماڕش‌و مۆزیکی سروودی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫هه‌ر واڵتێک به‌تایبه‌ت ئه‌و واڵتانه‌ی ک ‌ه بۆ سه‌رکه‌وتن‬ ‫فیداکارییان کردووه‪ ،‬بۆ چه‌ند چرک ‌ه هه‌ست ب ‌ه مێژووی‬ ‫پڕ فیداکاری حه‌ماسه‌ی ئه‌و واڵته ‌ده‌کرێ‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر ل ‌ه زمانی شێعریشیان تێنه‌گه‌ین!‬ ‫سروودی نه‌ته‌وه‌یی کورد!‬ ‫«گزنفۆن»مێژوونووسی یونانی ده‌ڵێت‪ :‬ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 401‬پێش زایین‪ ،‬دوای هێرش کردنی یونانییه‌کان‬ ‫بۆ‌سه‌ر ئێران ل ‌ه کاتی گه‌ڕانه‌وه‌دا ک ‌ه گه‌یشتین ‌ه‬ ‫کوردستان‪،‬کورده‌کان ب ‌ه خوێندنی ئاوازو سروودی‬ ‫تایبه‌ت ب ‌ه خۆیان هێرشیان کرد ‌ه سه‌ر له‌شکه‌ری یونان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی مۆسیقی ناسه‌کان کوردستان ب ‌ه النکی‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی کۆن‌ترین مۆسیقی ده‌نزانن‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه ل ‌ه‬ ‫به‌رچاوگرتنی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی سروودی نه‌ته‌وایه‌تی‌و‬ ‫ب ‌ه به‌راوردکردنی ل ‌ه گه‌ڵ مێژووی دێرین‌ترین سروودی‬ ‫حه‌ماسی ل ‌ه جیهان‪ ،‬ده‌رده‌که‌وێ که‌ کورده‌کان خاوه‌نی‬ ‫کۆنترین ملۆدی و ئاوازی حه‌ماسین‪ ،‬ک ‌ه به‌داخه‌و ‌ه ب ‌ه‬ ‫هۆی نه‌بوونی ده‌سه‌اڵت‌وکیانی سیاسی‪ ،‬کورد له‌م‬ ‫باره‌شه‌وه‌ غه‌دری لێکراوه‌‪.‬‬ ‫‌ئه‌گه‌رچی کورد تائێستا نه‌بۆت ‌ه خاوه‌نی ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ هه‌تا ل ‌ه الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌و ‌ه سرووده‌که‌ی‬ ‫بناسێنێت ب ‌ه جیهان‪ ،‬به‌اڵم دوای پارلمان و حکوومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی باشوری کوردستان‪ ،‬سروودی «ئه‌ی ره‌قیب»‬ ‫تا راده‌یه‌ک ب ‌ه جیهانی ده‌ره‌و ‌ه ناسراوه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌م‬ ‫سروود ‌ه ل ‌ه چوار پارچه‌ی کوردستان ب ‌ه سروودی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کورد ناسراوه‌و بۆت ‌ه هێمای شۆرشگیری‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌خوازی‪.‬‬ ‫سروودی «ئه‌ی ره‌قیب» که‌ هۆنراوه‌یه‌ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫شاعیری کورد «یونس ره‌ئوف «دڵدار»(‪)1948/1918‬‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه زیندانی حکوومه‌تی ئه‌وکاتی عیراق ل ‌ه ساڵی‬ ‫‪ 1938‬ئه‌م سروود ‌ه شۆرشگێرانه‌ی داناو ‌ه و بۆ یه‌که‌م‬ ‫جار ل ‌ه کاتی کۆماری کوردستان کراو ‌ه ب ‌ه سروودی‬ ‫میللی کوردستان و تا ئێستاش ل ‌ه هه‌ر چوار پارچه‌ی‬ ‫کوردستان به‌و پێناسه‌و ‌ه ده‌یناسن‪ .‬ئه‌گه‌رچی له‌ باری‬ ‫حقووقی سیاسییه‌و ‌ه ل ‌ه تۆر ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ب ‌ه‬ ‫سروودی «حکوومه‌تی هه‌ریمی کوردستان» قه‌بوول‬ ‫کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگی ئه‌م سروود ‌ه ل ‌ه ئاستێک دای ‌ه ک ‌ه‬ ‫سه‌ره‌رای جیاوازی سیاسی‌وجوغرافیایی و زمانی‬ ‫کوردستان ب ‌ه گشتی‪‌ ،‬حوورمه‌تی نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی هێندێک ته‌یفی ئیسالمی‌و ئه‌حزابی چه‌پی‬ ‫کوردستان ل ‌ه گه‌ڵ قه‌بوول کردنی ئه‌م سروود ‌ه‬ ‫ملمالنێیان هه‌یه‌‌و دان به‌م راستییه‌دا نانێن ک ‌ه سروودی‬ ‫حیزبیو رێکخراوه‌یی‪ ،‬له‌گه‌ڵ سروودیی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫جیاواز ‌ه و مۆلکی هیچ الیه‌ن وحیزبێک نیه‌‪ ،‬به‌ڵکوو هی‬ ‫خه‌ڵک و نه‌ته‌وه‌ی کورد ‌ه‬ ‫‌‪‎‬به‌و هیوای ‌ه ب ‌ه ‌زووترین کات به وشێو ‌ه ک ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه له‌سه‌رهێما نه‌ته‌وه‌ییه‌کان وه‌کوو سروودی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی و ئااڵو‪ ....‬میرات ‌ه مێژووییه‌کانمان هاوڕا بین‬ ‫و ب ‌ه مۆڵکی حیزب یان رێکخراوه‌یه‌کی نه‌زانین و‬ ‫هه‌موومان به‌رانبه‌ر ب ‌ه ناحه‌زان و نه‌یارانی گه‌له‌که‌مان‬ ‫بڵێین؛ «که‌س نه‌ڵێ کورد مردووه‌‪،‬کورد زیندووه‌‪»..‬‬ ‫‪.......................................................................‬‬

‫ژێده‌ر‪:‬‬ ‫دانشنامه‌ی ویکییپدیا‪ /‬خالصه‌ی تاریخ کردستان از‬ ‫‪2000‬ساڵ قبل از میالدتا ‪2000‬سال بعداز میالد‪(،‬احمدقاضی)‪..‬‬

‫الی خه‌ونه‌كانی ئاواره‌و‬ ‫به‌و رێچكه‌یه‌دا ئه‌گه‌رێمه‌و ‌ه تا ئه‌گه‌مه‌ ماچێ پڕالشێزو‬ ‫ماچێ ل ‌ه هێمن و ماچێ له‌ هه‌ژارو ماچێ ل ‌ه ئازاری سێداره‌‬ ‫ماچێ ل ‌ه نیشتمان هه‌ڵ ئه‌گرم و‬ ‫پيان ئه‌ڵيم ئێمه‌ش ل ‌ه چوار الوه‌ گه‌راوینه‌وه‌‬ ‫ئێو ‌ه ئێستا له‌ شه‌قام دان ل ‌ه چوارچرا ده‌تانبینم‬ ‫ل ‌ه نيوان گوڵ وئه‌ستێره‌و له‌ سه‌ر ته‌پڵی خاك و‬ ‫له‌ سه‌ر چاوی چیاو له‌ سه‌ر شه‌پۆلی زه‌ریادان‬ ‫پێیان ده‌ڵێم باوه‌ر كه‌ن ئێوه‌‌ ته‌نيا نين‬ ‫ئاسمان سێبه‌رتان بؤ ئه‌كا گه‌اڵ ئه‌تانشارێته‌وه‌‬ ‫ئه‌سپێك خۆی شه‌هیدتان بۆ ئه‌‌گوازێته‌و ‌ه‬ ‫پيیان ئه‌ڵێم ئێوه‌ ته‌نيا نين‬ ‫ئه‌و ‌ه تاران و به‌غداو دمێشق و استانبول‬ ‫ته‌نافی ڕزیوه‌یان ل ‌ه ملی خۆ پێچاوه‌و‬ ‫له‌ گاوانی له‌ گه‌ڵمان هه‌ڵئه‌په‌ڕن‬ ‫پێيان ئه‌ڵيم غه‌م تان نه‌بێ ئه‌مرۆ ئه‌تانبينم‬ ‫له‌ ناودڵی دوی رێبه‌ندان و‬ ‫دووه‌مین هه‌ناسه‌ی ژیان‪ ،‬دومین ئازادی‪.‬‬ ‫محمد افندی (رێبوار)‬

‫هەڵەچێنی‬

‫چاوی سەرم‬ ‫بی دەستەاڵتی چوارەم!‬

‫ئەوانەی سەریان لە سیاسەت‬ ‫و شتی وا دەخورێت‪ ،‬چ ئەوانەی تازە‬ ‫پێدەگەن و لە پشتەسەروە هەتا پشتی‬ ‫برۆیان بە موو داپۆشراوە و چ ئەوانەی‬ ‫کۆنەسیاسەتمەدارن و سەریان وەک‬ ‫دیوی هەتاونەدیتووی شووتی بەر‬ ‫گەرمای چلەی هاوین لەدوورەوە‬ ‫مسته‌فا شێخه‌ سپی دەچێت‪ .‬چ ئەو خانمانەی الپەڕەی‬ ‫رۆژنامەکان بە مەدح و پێداهەڵگوتنی‬ ‫پیاوان پڕدەکەنەوە و چ ئەو پێرەژن و کێژۆڵە پۆست مۆدێڕنە‬ ‫فیمینیستانەی بە‌تەمان هاوسەرەکانیان بدرێنە بەر گوێزانی نەشتەرگەری‬ ‫و سنگیان پڕبێت لە ژەک و شیر و هاوشانی ئەوان شیر بدەن بە منداڵە‬ ‫هاوبەشەکانیان‪ .‬ئەوانە هەموویان لەسەر ئەوە کۆکن کە دەستەاڵتی‬ ‫واڵتان سێ دەستەاڵتن‪ .‬دەستەاڵتی یاسا دانان دەستەاڵتی یەکەمە ولە‬ ‫مەجلیس و پەرلەمان و دەزگا چاودێریەکانی دیکەی وەک هی الی خۆمان‬ ‫پێکهاتووە‪ .‬دەستەاڵتی دووهەم هەمان حکوومەت‪ ،‬دەوڵەت‪ ،‬کابینە یان‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانە و ئەویش کاری ئەوەیە یاساکان بە هەوای لووتی‬ ‫جێبەجێ بکات‪ .‬دەستەاڵتی سێهەمیش دەستەاڵتی دادوەری و دادگاکانە‪.‬‬ ‫ئەویش چاودێریی جێبەجێ کردنی یاسا دەکات و بە هەموو شێوەیەک‬ ‫بیالمانێ خەریک دەبێت بە قەڵشت و کەلێنی دانەدانەی بەند و مادە و‬ ‫تێ‌بینی‌یەکانی یاسادا بسووڕێتەوە و بە بەژنی یاران و نەیاران‌دا بەرزی‬ ‫نزمیی پێ بکات‪.‬‬ ‫ئەم سێ دەستەاڵتە جوان و خنجیالنە و بەڕیزە لە هێندێک واڵتان‌دا‬ ‫بە شێوازی دیموکراتی دەنگی خەڵکیان لەپشتە‪ .‬دەنگ کۆکردنەوەش‬ ‫چیرۆک و بەسەرهاتی دوور و درێژی خۆی هەیە و سیاستەمەداران‬ ‫بە کەون و نوێ و سەرقرژن و سەر رووتاوە فیمینست و میمینیستەوە‬ ‫هەریەکەو بە لێکدانەوەی خۆیان بۆی دەچن‪.‬‬ ‫ئەوەی لێرەدا مەبەستی ئێمە‪ ،‬دەستەاڵتی چوارەمە‪.‬‬ ‫دەستەاڵتی چوارەمیش تەنیا وێڕدی سەر زاری دیموکراسی‌خوازانە‪.‬‬ ‫دیموکراسیخوازیش چەند جۆری جیاوازی هەیە‪ .‬دیموکراسیخوازی‬ ‫لیبڕاڵ‪ ،‬دیموکراسیخوازی نەتەوەخواز‪ ،‬دیموکراسیخوازی ئایینی‪،‬‬ ‫دیموکراسیخوازی هاوڕەگەز خواز نازانم نە هاوڕەگەزباز‪،‬‬ ‫دیموکراسیخوازی مەیلەو دیکتاتۆڕ‪ ،‬دیموکراسیخوازی ژنانیلە واتە‬ ‫فیمینست و چەندین دیموکراسیخوازی دیکەش‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگای سرنج و وردبینییە‪ ،‬هەموو ئەم دیموکراسیخوازانە‬ ‫بە خاسە و زڕ و باش و خراپیانەوە وێرای جیاوازیی لێکدانەوەیان لە‬ ‫سەر چەمکی سەرلێشێواوی دیموکراسی‪ ،‬لەسەر ئەوە کۆکن کە راگەیاندن‬ ‫لەواڵتان‌دا دەستەاڵتی چوارەمە‪.‬‬ ‫دەستەاڵتی چوارەم‪ ،‬سەرەڕای سێ دەستەاڵتەکەی دیکە‬ ‫مەیدانداری دەستەاڵت و کەڵی بەگونی مەیدانی شەڕەکەڵی سیاسەتە و بە‬ ‫ڕبەی کەسیش ناپێوێت‪.‬‬ ‫رۆژنامە کە یەکێک لە ئامێرە هەرە کۆنەکانی راگەیاندنە‪ ،‬لە‬ ‫کوردستانی خۆمان دەستی دەزگاکانی دیکەی راگەیاندنی لەپشتەوەڕا‬ ‫بەستووە و بە کەیفی خۆی حوکمداریی مەملەکەتی کوردان دەکات‪.‬‬ ‫چەند نموونەیەکی کەم لەم مەیداندارییە تێمان‌دەگەیەنێت رۆژنامە وەک‬ ‫جڵەوکێشی دەستەاڵتی چوارەم لەم کوردستانە چۆن دەستەاڵتی رەها‬ ‫و بێ ئەمالو ئەوالی خۆی دەسەپێنێت و بە ڕیشی سێ دەستەاڵتەکەی‬ ‫دیکە پێدەکەنێت‪ .‬ماوەیەک لەمەوبەر رۆژنامەیەک بە ریشی دەستەاڵتی‬ ‫دادوەری پێکەنیبوو و باسی کۆمەڵێک بەندکراوی کردبوو کە لەمەودای‬ ‫چەند کیلۆمیترییەوە خۆیان لە یەکێک لە کۆنسۆلخانەکانی یەکێک لە‬ ‫واڵتان مۆڕکردبۆوە‪ .‬رۆژنامەکە بەرلەوەی دەستەاڵتی دادوەری بەند‬ ‫و مادەیەکی یاسایی پڕ بەژنی بەندکراوەکان بدۆزرێتەوە‪ ،‬نووسیبووی‬ ‫ئەوانەی خۆیان لە باڵوێزخانەکە مۆڕ کردۆتەوە‪ ،‬هیچ و پووچن و دەبێ‬ ‫بەتوندی سزا بدرێن‪ .‬رۆژنامەیەکی دیکە‪ ،‬دەستەاڵتی زیاتری دابوو‬ ‫بەخۆی و کۆنسۆلخانەکەی گۆڕیبوو و کردبووی بە کۆنسۆلخانەی‬ ‫ئەمریکای خاوەن دیموکراسی و دەستەاڵتی تایبەت‪ .‬دیسان یەکێک لە‬ ‫رۆژنامەکان ئەمجارە خۆی لە دەستەاڵتی دووهەم واتە دەستەاڵتی‬ ‫جێبەجێکار مۆڕکردەوە و بێ‌ڕیزی بە سەرچڵی ئەم دەستەاڵتە کرد و لە‬ ‫جیاتی وشەی بەڕێز لە پێش ناوەکەی وشەی بێ‌ڕیزی دانا و کەسیش‬ ‫نەیوێرا پێی بڵێت لەپشتی چاوانت برۆیە‪.‬‬ ‫رۆژنامەکان لە گۆڕینی ئەکتەرەکانیش‌دا دەستەاڵتی بااڵدەستی‬ ‫خۆیان پێشاندا‪ .‬هەر ئەمڕۆژانە یەکێک لە رۆژنامەکان لە راپۆرتێکدا‬ ‫نووسیبویەتی «لیۆناردۆ داڤینچی لە کێبڕكێی گۆڵدن گڵۆبدا خەاڵتی‬ ‫باشترین ئەکتەری کۆمێدیی بردەوە»‪ .‬ئەم رۆژنامەیە دەستەاڵتەکەی‬ ‫لە سنوورەکانی کوردستان تێپەڕاندووە و حوکماتی حەوت پاشایان‬ ‫بەسەر مێژووش‌دا دەکات‪ .‬بەم رستەیە وەک ئاوخواردنەوە هەردوو‬ ‫گوێچکەی «لیۆناردۆ داڤیچی»ی زانای بلیمەت و شێوەکار و بیرکاریزان‬ ‫و موسیقازانی گرتووە و تابلۆ بەنرخە مێژوویەکەی «مۆنالیزا»ی لێ‬ ‫ئەستاندۆتەوە لەگۆڕ دەری‌کێشاوەتەوە‪ .‬لە ساڵی ‪١٤٥٢‬ی زایینەوە‬ ‫رایکشاوەتە ئەم ساڵەی ‪٢٠١٤‬ی حازری و لەگەڵ «لیۆناردۆ دیکاپریۆ»ی‬ ‫ئەکتەری کۆمێدی جێگای پێ گۆڕیوەتەوە‪ .‬بۆ ئەوەی داڤێنچی وەجواب‬ ‫نەیەت و نەیکاتە هەڵاڵ و هەنگەمە‪ ،‬خەاڵتی باشترین ئەکتەری کۆمێدی‬ ‫پێ‌بەخشیوە‪ .‬لەو کوردستانەی خۆمان کە نوێگەرایی تێیدا بەردەوامە‪،‬‬ ‫دەستەاڵتی چوارم رۆژانە دەستەاڵتەکانی دیکە دەداتە بەر پاڵە پەستۆ و‬ ‫رەنگە رۆژێک دابێت هەر هەموویان پەرش و باڵو بکات‪.‬‬ ‫بەوە دەڵێن دەستەاڵت! ئەوە دەستەالتی سەرووی هەموو‬ ‫دەستەاڵتانە و راگەیاندن لەم نیشتمانەی خۆماندا بە هەموو الیەکی‬ ‫سەلماندووە لە خۆی زیاترکەس مافی نییە بڵێ دەستەاڵتم‪ ،‬هەی چاوی‬ ‫سەرم بی دەستەاڵتی چوارم!‬

‫حەسەنی ڕووحانی بەو شێوازی وتار‌و سیاسەتانەی تا ئێستاكە‬ ‫گرتوویەتە پێش‌و ئەوەكە پشتوانیی خودی خامنەییشی لەگەڵە‪ ،‬توانیویەتی‬ ‫هەموو ڕوانینەكان بۆالی خۆی ڕابكێشێ‌‪ .‬بەاڵم داخوا ناوبراو تا چ ئاستێك‬ ‫قسەكانی خۆی هێناوەتەج ‌ێ و تا چ ڕادەیەك توانایی یان ویستی هەنگاونان‬ ‫لە ڕێڕەوی میانەڕەوی بە تایبەت لە بواری ئابووری‌دا لەبەرچاو گرتووە‪،‬‬ ‫ئەیوب شەهابی‌راد‬

‫وا دیار‌ه ب ‌ه داخه‌و‌ه خه‌بات له‌پێناوی دروستکردنی زمانی فه‌رمی یان‬ ‫یه‌کگرتووی کورددا ره‌نگدانه‌وه‌ی بارودۆخی ئاڵۆزی سیاسیی کورده‌‪ .‬بڕیاری ب ‌ه‬ ‫فه‌رمی ناسرانی زمانی کوردی ل ‌ه پارلمانی عێراق تا ئه‌م قۆناغه‌‪ ،‬ده‌سکه‌وتێکی‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر کورد خاوه‌نی زمانێکی فه‌رمی‌و یه‌کگرتووی سه‌رانسه‌ری بووایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م بڕیار‌ه گرنگییه‌کی زیاتری بۆ کورد ده‌بوو‪.‬‬ ‫مسته‌فا مه‌عروفی‬

‫حەسەن ڕووحانی و دوو ئاراستەی دژبەیەك‪:‬‬ ‫سیاسەتە ئابوورییەكان یان گەمەی سیاسی‬

‫ئەیوب شەهابی‌راد‬ ‫وەرگێڕان بۆ کوردی‪:‬‬ ‫سیروان موساپوور‬ ‫لەباری بەڕێوەبەرێتی‪ ،‬كاركردی‌و‬ ‫هەروەها ئاماری‪ ،‬لێكدانەوە‌و لە هەمان‬ ‫كات‌دا دەرەنجامگیریی پێویست لە ماوەی‬ ‫كورتی سەرۆك كۆماریی ڕووحانی نە‬ ‫شتێكی گونجاو و‪ ،‬نە بە لەبەرچاوگرتنی‬ ‫شێوازە ناسراوەكانی لێكدانەوە و توێژینەوە‬ ‫لە بواری كار و كردەوەكانی دەوڵەتێك‪ ،‬بە‬ ‫شتێكی دروست و لۆژیكی دێتە بەرچاو‪.‬‬ ‫بەاڵم ئاوڕدانەوەیەكی قووڵ‌و گشتیی بۆ‬ ‫سیاسەتە كەالن و گشتییەكانی دەوڵەتی‬ ‫ڕووحانی‪ ،‬كارێكی بەجێ‌‌و پێویستە‪.‬‬ ‫جیا لە هەموو كێبركێیەكانی‬ ‫هەڵبژاردن‌و نێوخۆیی حكوومەت لەسەر‬ ‫بنەمای بەرەوپێش‌بردنی هەرچی خێراتر‌و‬ ‫پێشكەش‌كراو‬ ‫بەرنامەكانی‬ ‫باشتری‬ ‫لەالیەن الیەنە براوەكانی هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫بەاڵم دەوڵەتی حەسەنی ڕووحانی‪ ،‬هەر‬ ‫لە دەسپێكی كارەكانی‌دا ڕووبەڕووی‬ ‫قەیرانێكی قووڵ‌و هەمەالیەنە بە تایبەت لە‬ ‫بواری ئابووری‌دا بۆوە و دووەم ئەوەكە‬ ‫ێ خستنەڕووی هیچ سیاسەت‌و‬ ‫ناوبراو بەب ‌‬ ‫ڕێگەچارەیەكی دیاریكراو‪ ،‬بۆ دەربازبوونی‬ ‫هەرچی خێراتر لە قەیرانی ئابووری زۆر‬ ‫بەپەلە بوو‪ .‬لەوانەیە لە ڕوانینی یەكەم‌دا‬ ‫ئەم پەلەكردنە وەك جۆرێك هەستیاربوون‬ ‫بە دۆخی ئارایی‌و نییەت پاكی ئەژمار‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬بەاڵم بە ڕوانینێكی ڕەخنەگرانە‬ ‫بۆ بارودۆخی گشتیی ئێران‌و هەروەها‬ ‫هەڵوێست‌و ڕوانگەكانی دام‌ودەزگای‬ ‫دەسەاڵتداریی لە بەرامبەر تەواوی قەیران‌و‬ ‫ێ‬ ‫گرفتەكانی ڕابردوو و ئێستا‪ ،‬دەتوانر ‌‬ ‫ێ كە نۆژداریی سەد ڕۆژەی‬ ‫بگوتر ‌‬ ‫ڕووحانی لە چوارچێوەی بەڵێن‌و وەعدە‬ ‫گوماناوییەكانی‪ ،‬ناڕوونی‌و پرسیارگەلی‬ ‫زۆرتری لەبارەی كێشە هەنووكەییەكان‌و‬ ‫چارەسەركردنیان وروژاندووە‪.‬‬ ‫ــ ڕووحانی لەنێو هەموو قەیران‬ ‫و گرفتەكانی واڵت تەنیا جەختی لەسەر‬ ‫چارەسەركردنی هەرچی خێراتری كێشەی‬ ‫ئابووری دەكردەوە!‬ ‫ــ هەرچەند ڕووحانی بە شێوەیەكی‬ ‫ئاماژەگەرانە گرفتە ئابوورییەكانی واڵتی‬ ‫بە سەرچاوەگرتوو لە بەڕێوەبەرێتیی‌و‬ ‫ناڕاستەكانی‬ ‫چەوت‌و‬ ‫سیاسەتە‬ ‫ئەحمەدی‌نژاد لەقەڵەم دەدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەڕاستی‌دا ڕوانینی ئەو زیاتر بۆ نەهێشتنی‬ ‫گەمارۆكان‌و بە چەشنێك دەستەوداوێن‬ ‫بوونی ڕۆژئاوا بوو نەك پێداچوونەوەیەكی‬ ‫گشتی لە سیستەمی بەڕێوەبەرێتیی‌و‬ ‫البردنی لەمپەرە جیددییەكانی بەردەم‬ ‫ئابووریی ئێران!‬ ‫ــ ئایا كێشە‌و گرفتە ئابوورییەكان‬ ‫تا ئاستی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتی‌و‬ ‫بزووتنەوە جەماوەرییەكان بوون كە‬ ‫ڕووحانی بەم چەشنە پەلەكردنە‌و بە‬ ‫پێداگریی و چرا سەوزە بەردەوامەكانی‬ ‫خامنەیی‪ ،‬بەنیازە گەمارۆ ئابوورییەكان تا‬ ‫ئەو جێیەی دەكرێ‌‪ ،‬نەرمتر و كراوەتر بكا؟‬ ‫ڕەوتی بەڕێوەبەرێتیی كەالنی‬ ‫ئابووری‌و گەمە سیاسییەكانی پێوەندیدار‬ ‫بەمە لەماوەی دەسەاڵتدارێتیی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئەگەرچی ڕەوتێكی تەواو‬ ‫ناڕوون‌و نادیار بووە‪ ،‬بەاڵم خودی ڕێژیم‌و‬

‫كابینە حكوومەتییەكانیش بە دەركردنی‬ ‫هەموو جۆرە سیاسەتێكی ئابووری لەسەر‬ ‫بنەمای هەمواركردنی پێكهاتەیی بە ئامانجی‬ ‫سەقامگیریی ڕێژەیی ئابووریی‌و هێنانەدی‬ ‫النی‌كەمی داخوازییە پێویستەكانی خەڵك‪،‬‬ ‫تا ئێستاكە نەیانتوانیوە سەركەوتوو بن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە هاشمی ڕەفسەنجانی لە ماوەی‬ ‫سەرۆك كۆماریی خۆی‌دا بە جێبەجێكردنی‬ ‫« سیاسەتەكانی هەمواركردنی پێكهاتەیی»‬ ‫ئێرانی كردە یەكێك لە قەرزدارترین‬ ‫واڵتانی جیهان‪ .‬نرخی هەاڵوسانی بە‬ ‫ێ‬ ‫لەسەدا شەست (‪ )%60‬گەیاند و دەتوانر ‌‬ ‫ێ دەوڵەتی ڕەفسەنجانی یەكێك‬ ‫بگوتر ‌‬ ‫لەبناغەدانەرانی ڕانت خۆری لە واڵت‌دا‬ ‫بوو‪ .‬تەنانەت لە ماوەی سەرۆك كۆماریی‬ ‫هەشت ساڵەی ئەحمەدی نژاددا كە ئەم‬ ‫هەمووە باسی دادپەروەری‌و دابەشكردنی‬ ‫نەوتییەكان‌و‬ ‫داهاتە‬ ‫دادپەروەرانەی‬ ‫بەرگریی لە توێژی هەژاری كۆمەڵگە‬ ‫دەكرد‪ ،‬نە تەنیا هیچ هەمواركردنەوە‌و‬ ‫سەقامگیرییەك نەهاتە ئاراوە‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫مافیای دەسەاڵتی سیاسی ـ ئابووری‬ ‫بە زەوتكردنی زیاتری سەرچاوەكانی‬ ‫سامان و دەست بەسەرداگرتنی دامەزراوە‬ ‫داراییەكان‪ ،‬زیاتر لە پێشوو پایەكانی خۆی‬ ‫قاییم كرد‌و تەنانەت سندووفی نێونەتەوەیی‬ ‫دراو‪ ،‬بە هۆی ئەوەی ئەحمەدی نژاد لە‬ ‫ماوەی سەرۆك كۆماریی خۆی‌دا زۆرترین‬ ‫بەرنامەی لە بواری بە كەرتی تایبەت‬ ‫سپاردن‌و نادەوڵەتیكردنی بە بەراورد‬ ‫ێ خستبوو‪ ،‬سپاسی‬ ‫لەگەڵ واڵتانی دنیا وەڕ ‌‬ ‫كرد‌و سپاسنامەی بۆ نارد‪.‬‬ ‫لەحاڵێك‌دا حەسەنی ڕووحانی بەو‬ ‫شێوازی وتار‌و سیاسەتانەی تا ئێستاكە‬ ‫گرتوویەتە پێش‌و ئەوەكە پشتوانیی خودی‬ ‫خامنەییشی لەگەڵە‪ ،‬توانیویەتی هەموو‬ ‫ڕوانینەكان بۆالی خۆی ڕابكێشێ‌‪ .‬بەاڵم‬ ‫داخوا ناوبراو تا چ ئاستێك قسەكانی خۆی‬ ‫ێ و تا چ ڕادەیەك توانایی یان‬ ‫هێناوەتەج ‌‬ ‫ویستی هەنگاونان لە ڕێڕەوی میانەڕەوی‬ ‫بە تایبەت لە بواری ئابووری‌دا لەبەرچاو‬ ‫ێ ڕوانگەی‬ ‫ێ لە س ‌‬ ‫گرتووە‪ ،‬دەمانەوە ‌‬ ‫ێ و لێكدانەوەی بۆ بكەین‪:‬‬ ‫خوارەوە تاوتو ‌‬ ‫كارنامەی سەد ڕۆژە‪:‬‬ ‫لە نوێترین ڕاپۆرتێك كە سندووقی‬ ‫نێونەتەوەیی دراو باڵوی كردۆتەوە‪،‬‬ ‫گەشەی ئابووریی ئێران لە (‪ )%1.5‬لە‬ ‫ساڵی ‪ 2013‬بە (‪ )%1.3‬لە ساڵی ‪2014‬‬ ‫دەگات و هەروەها نرخی هەاڵوسان لە‬ ‫سەرووی ‪ %42‬لە ساڵی ‪ 2013‬بۆ ئاستی‬ ‫‪ %29‬لە ساڵی ‪2014‬ی زایینی دادەبەزێ‌‪.‬‬ ‫هەر بەپێی ئەم ڕاپۆرتە ئێران لەنێو ‪30‬‬ ‫واڵتی ناوچەیی ئاماژەپێكراو لەم ڕاپۆرتەدا‬ ‫بێجگە لە سووریە نزمترین نرخی گەشە‌و‬ ‫بەرزترین نرخی هەاڵوسانی هەیە‪ .‬لەوانەیە‬ ‫ێ ئەم گۆڕانە كەمە‬ ‫بە جۆرێك بتوانر ‌‬ ‫لەباشتربوونی باری ئابووری بەیەكێك‬ ‫لە نیشانەكانی ماوەی سەد ڕۆژە لەقەڵەم‬ ‫دەین‪ ،‬بەاڵم ئەم گۆڕانكارییە كەمە‬ ‫لەڕاستی‌دا زیاتر بەرهەمی پێكهێنانی‬ ‫جۆرە كەشێكی ڕەوانیی زاڵ بەسەر‬ ‫بازاڕ دایە تا وەگەڕخستنی بەرنامەیەكی‬ ‫دیاریكراوی ئابووری‪ .‬هەرچەند ڕووحانی‬ ‫تا ئێستا النیكەم بە قسە خوازیاری‬ ‫باشتربوونی دۆخی هەنووكەیی‪ ،‬گۆڕان‬ ‫لە شێوازی بەڕێوەبەرێتیی ئابووری‌و‬ ‫تێپەڕین لە قەیرانەكانی به‌ده‌میه‌تی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نیشانه‌گەلێك كە دەرخەری گۆڕانی‬ ‫ڕاستەقینە لەدۆخی ئارایی یان گۆڕانكاریی‬ ‫نزیك بێ‌‪ ،‬زۆر الوازتر لەوەن كە‬ ‫ێ هیوایان پێ‌ببەسترێ‌‪ .‬لەڕاستی‌دا‬ ‫بتوانر ‌‬ ‫ێ النیكەم ئەم نیشانانە‬ ‫دەکرێ بگوتر ‌‬ ‫نادیار بوون‪ :‬دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەك‬ ‫بۆ بابەتی یارانەكان‪ ،‬خەبات لەگەاڵ‬

‫گەندەڵكاران و ڕانت خۆران‪ ،‬هەنگاونان‬ ‫بەرەو ئابوورییەكی خەڵكی‪ ،‬شوێنكەوتنی‬ ‫پێداویستییەكانی پێوەندیدار لەگەڵ بیمەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئازادكردنی چاالكە سیاسیی و‬ ‫سینفییە جیابیرەكان‪.‬‬ ‫ڕەوتی دانیشتنە ناوكییەكان‪:‬‬ ‫بێ‌گومان گەمارۆ ئابوورییەكان‬ ‫تا ئێستا كاریگەریی زۆریان لەسەر‬ ‫ئابووریی ئێران لە باری داتەپینی زیاتر‬ ‫هەبووە و هەیانە‪ .‬بەاڵم ئەوەكە تەواوی‬ ‫كێشەكانی ئێستا بە سەرچاوەگرتوو‬ ‫بزانین‪،‬‬ ‫ئابوورییەكان‬ ‫گەمارۆ‬ ‫لە‬ ‫مەسەلەیەكە و ئەوەكە ڕووحانی بەشێوەی‬ ‫ناڕاستەوخۆ چارەسەركردنی گشت كێشە‬ ‫هەنووكەییەكانی لە سەوەتەی البردنی‬ ‫گەمارۆ ئابوورییەكانی ڕۆژئاوا داناوە‪،‬‬ ‫مەسەلەیەكی دیكەیە‪ .‬ئەم پەلەكردنەی‬ ‫ڕووحانی‌و چرا سەوزە بەردەوامەكانی‬ ‫خامنەیی بۆ بە ئەنجام گەیاندنی دانیشتنە‬ ‫ناوكییەكان‌و نەهێشتنی هەرچی خێراتری‬ ‫ێ هۆكاری‬ ‫گەمارۆ ئابوورییەكان دەتوان ‌‬ ‫دوو واقعییەتی نێو ڕەوشی سیاسیی واڵت‬ ‫بێ‌‪.‬‬ ‫یەكەم‪ :‬نە ڕووحانی‌و نە هیچكام لە‬ ‫كەس‌و الیەنەكانی نێو حاكمییەت نە ئیرادە‬ ‫و نە ویستی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ‬ ‫مافیای دەسەاڵتی سیاسی ـ ئابووری سەر‬ ‫بە دەزگای وەلی فەقیه‌و هەروەها گۆڕینی‬ ‫ڕێڕەوی هەنووكەیی ئابوریی ئێرانیان‬ ‫بەتەواوەتی‬ ‫لە ئابوورییەكی‬ ‫ڕاستی بازاڕگەرایانە و پاوانخوازانە بەرەو‬ ‫ئابوورییەكی خەڵكیی تا ئێستا لەخۆ نیشان‬ ‫نەداوە‪.‬‬ ‫كێشە‬ ‫قەیران‌و‬ ‫دووەم‪:‬‬ ‫ئابوورییەكانی ئێران‌و دواهات‌و لێكەوتە‬ ‫كۆمەاڵیەتی ـ سیاسییەكانی ئێستا چ بە‬ ‫هۆی بەفیڕۆدانی سامانە نەتەوەییەكان یان‬ ‫بەڕێوەبەرێتیی نادروستی ئابووریی‌و چ بە‬ ‫هۆی گەمارۆكان‪ ،‬بە ئاستێك گەیشتووە‬ ‫كۆمەڵگەی ئێران تا سەروبەندی ڕاپەڕین و‬ ‫شۆڕشێكی گشتگیری جەماوەری بردووە‬ ‫و ڕێژیم بەباشی لەم ڕاستیە گەیشتووە‌و‬ ‫كەواتە لەهەر دەرگەیەك دەدا بۆ ئەوەی‬ ‫هەرچی خێراتر النیكەم گەمارۆ نەوتییەكان‬ ‫الببات‪.‬‬ ‫بەاڵم الیەنێكی دیكەی ڕەوتی ئەم‬ ‫دانیشتنانە گەمە سیاسییەكانی رۆژئاوا‬ ‫سەبارەت بە چوونەسەری النی زۆری‬ ‫بەرژەوەندییەكانی هەركام لە الیەنە خاوەن‬ ‫بەرژەوەندییەكان لەم نێوە دایە و لەڕاستی‌دا‬ ‫ێ ئەوەی كە لەم‬ ‫ێ دان بەوە دابنر ‌‬ ‫دەتوانر ‌‬ ‫نێوەدا گەمەی پێ‌كراوە‪ ،‬یەكێكیان خەڵكی‬ ‫ئێران لەالیەن ڕێژیمی كۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫ئەوی دیكەیان خودی ڕێژیم لەالیەن زلهێزە‬ ‫جیهانییەكانە‪.‬‬ ‫ڕووحانی‬ ‫سیاسەتەكانی‬ ‫لە بەرامبەر بارودۆخی سیاسیی ـ‬ ‫كۆمەاڵیەتیی كۆمەڵگە‪:‬‬ ‫زۆربەی سەرۆك كۆمارەكانی‬ ‫ڕێژیم زۆر بە سەیری شەیدای‬ ‫بابەتە ئابوورییەكان بوون‌و بەردەوام‬ ‫سیاسەتی‬ ‫لەبەرچاوگرتنی‬ ‫ئیددیعای‬ ‫پێشكەوتنخوازانە‪ ،‬خەڵكییانە‪ ،‬هاوسەنگ‬ ‫كردن‌و نەهێشتنی پێداویستییەكانی توێژی‬ ‫كەم داهاتیان هەبووە‌و هەیە‪ .‬بەاڵم نهێنیی‬ ‫ئەم هەموو شەیدابوونە لە دوو هۆكاری‬ ‫بنەڕەتیی‌دا شاردراوتەوە‪:‬‬ ‫ماهییەتی‬ ‫ڕەفتار‌و‬ ‫یەكەم‪:‬‬ ‫دیكتاتۆریانەی كۆماری ئیسالمییە‪ .‬ئەمە تا‬ ‫ڕادەیەكی زۆر پێناس‌و نیشانەی هاوبەشی‬ ‫تەواوی حكوومەتە دیكتاتۆرەكانی جیهانە‬ ‫كە بەردەوام خەڵك لە كێشە سیاسیی ـ‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانی كۆمەڵگەی خۆیان بەدوور‬ ‫بگرن‌و بەجێگەی ئەوە هەوڵیان داوە لە دوو‬

‫ڕێگەوە خەڵك بە كێشە ئابوورییەكانەوە‬ ‫خەریك بكەن‪ .‬یەكێكیان لە ڕێگەی بە برسی‬ ‫ڕاگرتنی زۆرینەی خەڵك‌و ئەوی دیكەیان‬ ‫لەڕێگەی نەهێشتنی زۆربەی پێویستییە‬ ‫ئابوورییەكانی خەڵك‪ .‬بەاڵم هەڵبژاردنی‬ ‫هەركام لەم ڕێگایانە بە توانایی و ئیرادەی‬ ‫سیاسی ـ ئابووری ئەم جۆرە حكوومەتانە‬ ‫بەستراوەتەوە‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬لەبەر ئەوەی دامودەزگای‬ ‫دەسەاڵتدارێتیی كۆماری ئیسالمی هەم‬ ‫لەباری ناوەرۆكەوە و هەم لەباری جۆری‬ ‫بیركرنەوە‌و ڕوانینی بۆ دنیا‪ ،‬شێوازێكی‬ ‫كۆن‌و دواكەوتووانەیە‪ ،‬بەم هۆیەوە یان‬ ‫هیچ بەرنامەیەكی سیاسی ـ كۆمەاڵیەتی‬ ‫بۆ كۆمەڵگەی فرە نەتەوەی ئێران‌و‬ ‫چارەسەكردنی كێشە زۆرەكانی نەبووە‬ ‫یان ئەگەر هەنگاوێكیشی هەڵێناوەتەوە‪،‬‬ ‫ڕیسەكەی لێ‌بۆتەوە خوری‌و لە زۆربەی‬ ‫كاتەكان‌دا بە هۆی هەڵەكانی خودی‬ ‫ڕێژیم‌و ناڕەزایەتیی خەڵك‪ ،‬بۆ دۆخی‬ ‫پێشوویان گەڕاندۆتەوە‪ .‬شتێك كە لە‬ ‫وتەكانی ڕووحانی‌دا چ لە كاتی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردن‌و چ دوای هەڵبژاردن بە‬ ‫ڕوونی دیار بوو ئەوە بوو ناوبراو‬ ‫هەرگیز خۆی وەك كەسێكی ڕیفۆرمخواز‬ ‫یان خوازیاری ڕیفۆرمی سیاسی ـ‬ ‫كۆمەاڵیەتی نەناساندووە‌و تا ئێستاكەش‬ ‫هیچ بەرنامەیەكی دیاریكراوی لە بواری‬ ‫چارەسەركردنی كێشە و بابەتە سیاسی ـ‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانی ئێران نەبووە‪.‬‬ ‫حەسەنی ڕووحانی‌و دەوڵەتەكەی‬ ‫لە حاڵێك‌دا هەموو ڕوانین‌و تا ڕادەیەك‬ ‫هیواكانیان بۆ الی خۆیان ڕاكێشاوە‪ ،‬كە‬ ‫لەگەڵ كێشە‌و قەیرانی قووڵ و بەرباڵو‬ ‫لە كۆمەڵگەدا ڕووبەڕوویە‪ .‬كێشەگەلێكی‬ ‫وەك‪ :‬كورتهێنانی بوودجەی بەجێ‌ماو لە‬ ‫دەوڵەتی پێشوو شتێك نزیك بە ( هەزار‬ ‫میلیارد تەمەن) لەحاڵێك‌دا بوودجەی ساڵی‬ ‫داهاتوو (‪ )1393‬نزیكەی (‪ )210‬ملیارد‬ ‫تمەن دەبێ‌‪ .‬بێكاری تا ئاستی ‪ 5.7‬میلیۆن‬ ‫كەس‪ .‬دەوڵەت بە توندی بەستراوە و لە‬ ‫ژێر دەسەاڵتێكی بەرزتر لە خۆی وەك‬ ‫(دامەزراوە سەربازییەكان‪ ،‬بنیاتەكان‌و‬ ‫هەرەمی سیاسیی واڵت) دایە‪ .‬وەستاویی‬ ‫هەاڵوسان كە تا ڕادەیەكی زۆر ئابووریی‬ ‫ئێرانی ئیفلیج كردووە‪ .‬لەنێوچوونی متمانە‬ ‫لە بۆنگا و بازاڕە ماڵییەكان و بەرەو‬ ‫لەنێوچوونی بەشی بەرهەمهێنانی واڵت‪.‬‬ ‫تەواوی ئەم كێشانە بەرهەمی گەاڵڵە و‬ ‫پڕۆژە تێكشكاوەكانی دەوڵەتەكانی پێشوو‬ ‫بووە كە بە ڕوانگەی ڕاستی تووندڕەوانە‌و‬ ‫ێ‬ ‫بازاڕخوازانەی خۆیان‪ ،‬خەڵك كە دەب ‌‬ ‫چەق‌و ناوەندی سەرەكی گشت بڕیارەكان‬ ‫بێ‌‪ ،‬هەمیشە لەبیر كراوە‪ .‬بەم هۆیەوە‬ ‫دەوڵەتەكانی پێشوو هەرگیز نەیانتوانیوە‬ ‫پێگەی چینایەتی ئەم ڕێژیمە‪ ،‬كە تەنیا لەنێو‬ ‫الیەنەكانی دەسەاڵت‌و گەندەڵكاران و ڕانت‬ ‫خۆران‌دا هەیە‪ ،‬بەوالوەتر ببەن و تەنیا‬ ‫كەڵكەڵەی سەرەكییان پاراستنی سیستەمی‬ ‫ویالیەتی فەقیه بووە‪ .‬بەاڵم لە حاڵێك‌دا‬ ‫تایبەتمەندییە فكری‌و كاركردییەكانی‬ ‫ڕووحانی تا ئێستا زیاتر هاوشێوەی‬ ‫پارێزەرێكی وەلی فەقیهە‪ ،‬تا كەسایەتییەكی‬ ‫میانەڕەو‪ .‬با بزانین لەداهاتوویەكی نە‬ ‫زۆر دوور لەم خاڵە و شرۆڤەكارییە‬ ‫تا چ ڕادەیەك دڵنیاتر یان لەوانەیە‬ ‫دوودڵتر دەبین كە‪ « :‬ڕێڕەوی كردەوە‌و‬ ‫بیركردنەوەكانی حەسەنی ڕووحانیش‬ ‫شتێكی جیا لە هەنگاونان لەپێناو ویالیەتی‬ ‫فەقیه‌و پاراستنی ئەم ڕێژیمە نیە‪».‬‬

‫سیاسی‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬

‫‪10‬‬

‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫درێژه‌ی‪:‬‬

‫په‌سندکرانی زمانی فه‌رمیی‬

‫کوردی ل ‌ه پاڕلمانی عێراق‬

‫له‌ کوردستانی خودموختاردا له‌ پاڵ زمانی عه‌ره‌بی وه‌ک زمانی‬ ‫فه‌رمی ناسرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪2004‬دا پاش رووخانی رێژیمی به‌عس ل ‌ه‬ ‫قانوونی ئه‌ساسیی عێراق‌دا زمانی کوردی شانبه‌شانی زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی ل ‌ه سه‌رانسه‌ری واڵت‌دا ب ‌ه فه‌رمی ناسرا‪ .‬ئه‌و ‌ه یه‌که‌م‬ ‫جار بوو زمانی کوردی ب ‌ه پێی قانوون ده‌بوو ب ‌ه زمانی فه‌رمی‬ ‫ل ‌ه سه‌رتاسه‌ری واڵتێک‌دا‪ .‬ئه‌وه‌ ل ‌ه کاتێک دای ‌ه ک ‌ه تا ئێستاش ل ‌ه‬ ‫ئێران‌دا هه‌وڵ ده‌درێ زمانی کوردی وه‌ک شێوه‌زارێکی زمانی‬ ‫فارسی له‌قه‌ڵه‌م بدرێ‪ ،‬واتا حاشا ل ‌ه بوونی زمانی کوردی‬ ‫ده‌کرێ‌و له‌ تورکیه‌ش تا ئه‌م دواییان ‌ه دان به‌ زمانی کوردی‌دا‬ ‫نه‌ده‌نرا‌‪.‬‬ ‫که‌موکورتییه‌کانی بڕیاری پارلمانی عێراق‬ ‫ل ‌ه ‪2004‬ه‌و ‌ه که‌ ل ‌ه قانوونی ئه‌ساسیی عێراق‌دا زمانی‬ ‫کوردی وێڕای زمانی عه‌ڕه‌بی ل ‌ه سه‌رانسه‌ری عێراق ب ‌ه فه‌رمی‬ ‫ناسراوه‌‪ ،‬هه‌تا ده‌رچوونی ئه‌م بڕیاره‌ی پاڕلمان‪ ،‬نه‌ببوو ب ‌ه‬ ‫بڕیارو جێبه‌جێ نه‌کرابوو‪ ،‬ئێستاش ده‌بێ له‌و ‌ه به‌دوا جێبه‌جێ‬ ‫بکرێ‪ .‬هه‌رچه‌ند ل ‌ه قانوونی ئه‌ساسی‌دا به‌ روونی ئاماژه‌ به‌و‬ ‫مافه‌ کراوه‌‪ ،‬به‌و‌ حاڵه‌ش ئه‌م بڕیار ‌ه ب ‌ه ئاسانی ده‌ر نه‌چوه‌و‬ ‫دژایه‌تیی زۆری له‌گه‌ڵ کراوه‌‪ ،‬با له‌وه‌ش گه‌ڕێین ک ‌ه پاش ‪10‬‬ ‫سااڵن بوو به‌ بڕیار‪ .‬له‌و ماوه‌یه‌دا زمانی کوردی زیاتر ل ‌ه‬ ‫کوردستان وه‌ک زمانی فه‌رمی کاری پێ‌کراوه‪ .‬له‌و ماوه‌یه‌دا‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی قانوون ئه‌و مافه‌ی به‌ فه‌رمی ناسیبوو و‬ ‫دراوی نوێی عێراق چاپ بوو‪ ،‬به‌اڵم به‌ زمانی کوردی له‌سه‌ری‬ ‫نه‌نووسراو پشتگوێ خرا‪ .‬له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایی‌دا‌پاسپۆرت‬ ‫به‌ زمانی کوردی له‌سه‌ری نووسرا‪.‬‬ ‫کوڕوکۆمه‌ڵی کورد له‌ باشووری کوردستان پێیان وای ‌ه‬ ‫که‌ ئه‌م بڕیاره‌ هه‌موو ئه‌و مافان ‌ه ناگرێته‌وه‌ ک ‌ه ل ‌ه قانوونی‬ ‫ئه‌ساسیی عێڕاق‌دا هاتوون‪ ،‬بۆ وێنه‌‪ :‬ئه‌م بڕیار ‌ه دراو‪ ،‬هێماکانی‬ ‫هاتوچۆ‪ ،‬ته‌مرو پاسپۆرت ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬ئیشاره‌ی ب ‌ه به‌ڵگه‌نام ‌ه‬ ‫سیاسی‌و دیپڵۆماسییه‌کان‪ ،‬قانوون و به‌ڵگه‌نامه‌ حقووقییه‌کان‌و‬ ‫گه‌لێک بواری دیک ‌ه نه‌کردوه‌‪ .‬ل ‌ه حالێک‌دا مادام زمانی کوردی‬ ‫وێڕای زمانی عه‌ڕه‌بی زمانی فه‌رمییه‌‪ ،‬ده‌بێ وه‌ک زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی کاری پێ‌بکرێ‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌م که‌موکوڕیانه‌ش ئه‌م بڕیار ‌ه ل ‌ه چاو‬ ‫رابردوو و له چاو‌ بارودۆخی زمانی کوردی ل ‌ه پارچه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی کوردستان‪ ،‬ده‌سکه‌وتێکی که‌م نیه‌‪ .‬ئه‌گه‌ ‌ر هێزو به‌رنامه‌ی‬ ‫باش‌و هه‌وڵی دڵسۆزانه‌ی کوردی ل ‌ه پشت بێ‪ ،‬گومانی تێدا نی ‌ه‬ ‫له‌ داهاتوودا ئه‌و ئامانج ‌ه وه‌دی دێ‌و بریاری گونجاوتر ل ‌ه ب ‌ه‬ ‫فه‌رمی ناسینی زمانی کوردی ده‌درێ‪.‬‬ ‫زمانی فه‌رمیی کوردی ل ‌ه عێراق‌و ل ‌ه کوردستان‬ ‫ئێستا زمانی کوردی ل ‌ه عێڕاق به‌ فه‌رمی ناسراوه‌‪.‬‬ ‫داخوا له‌ کوردستان کورد بۆخۆی زمانی فه‌رمیی هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌یه‌تی‪ ،‬کامه‌یه‌؟ ئه‌وه‌ی له‌ عێراق‌و له‌ باشووری کوردستان‌و ل ‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان وه‌ک زمانی فه‌رمیی کوردی جێی خۆی‬ ‫کردۆته‌و ‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای شێوه‌زاری کرمانجیی نێوه‌ڕاسته‌ ک ‌ه‬ ‫به‌شی زۆری باشوورو رۆژ‌هه‌اڵتی کوردستان ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زمانی فه‌رمیی سێ حکوومه‌تی کوردی بووه‌‪ :‬حکوومه‌تی شێخ‬ ‫مه‌حموود (‪ ،)1923 – 1919‬کۆماری کوردستان ( ‪)1946‬و‬ ‫حکوومه‌تی هه‌رێمی باشووری کوردستان که‌ دیار ‌ه هێندێک‬ ‫جار ل ‌ه ئاستی فه‌رمی‌دا شێوه‌زاری کرمانجیی ژوورووش‬ ‫به‌کاردێ به‌اڵم زیاتر ب ‌ه شێوه‌زاری کرمانجیی نێوه‌ڕاسته‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی وه‌ک زمانی فه‌رمیی کوردی تا ئێستا ناسراو ‌ه‬ ‫بۆ کورد ل ‌ه باکوورو رۆژئاواو ته‌نانه‌ت به‌شێک له‌ کورد ل ‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵت‌و باشووری کوردستانیش وه‌ک زمانی فه‌رمی‬ ‫به‌کار نایه‌ ک ‌ه به‌شی هه‌ره‌زۆری کورد ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ئه‌و به‌ش ‌ه زۆره‌ی کورد (جگه‌ ل ‌ه ئاخێوه‌رانی کرمانجیی‬ ‫ژووروو له‌ باشووری کوردستان) ک ‌ه مافی خوێندن‌و نووسین‬ ‫ب ‌ه زمانی خۆی لێ زه‌وت کراوه‌ له‌به‌ر بارودۆخی سیاسی‬ ‫ناتوانێ خاوه‌نی زمانی فه‌رمی بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر رۆژێک ئه‌و‬ ‫مافه‌ی وه‌ده‌ست هێنا داخوا ئه‌م زمانه‌ فه‌رمییه‌ به‌کار دێنێ یان‬ ‫شێوه‌زاری خۆی ده‌کا به‌ زمانی فه‌رمی؟ داخوا کورد خاوه‌نی‬ ‫دوو زمانی فه‌رمی ده‌بێ؟ یان ده‌کرێ زمانێکی فه‌رمی دروست‬ ‫ببێ ک ‌ه ل ‌ه سه‌رانسه‌ری کوردستان جێگای په‌سند بێ؟ ئه‌مان ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ پرسیارێکن ک ‌ه ده‌بێ وه‌اڵمیان بدرێته‌وه‌ ک ‌ه له‌ ئه‌رکی‬ ‫ئه‌م وتاره‌ به‌ده‌ره‌‪.‬‬ ‫وا دیاره‌ به‌ داخه‌و ‌ه خه‌بات له‌پێناوی دروستکردنی‬ ‫زمانی فه‌رمی یان یه‌کگرتووی کورددا ره‌نگدانه‌وه‌ی بارودۆخی‬ ‫ئاڵۆزی سیاسیی کورده‌‪ .‬بڕیاری ب ‌ه فه‌رمی ناسرانی زمانی‬ ‫کوردی ل ‌ه پارلمانی عێراق تا ئه‌م قۆناغه‌‪ ،‬ده‌سکه‌وتێکی‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر کورد خاوه‌نی زمانێکی فه‌رمی‌و یه‌کگرتووی‬ ‫سه‌رانسه‌ری بووایه‌‪ ،‬ئه‌م بڕیاره‌ گرنگییه‌کی زیاتری بۆ کورد‬ ‫ده‌بوو‪.‬‬

‫که‌سێک بیهه‌وێ ل ‌ه ناخی ئه‌م ئازاره‌ سه‌رده‌رێنێ‪ ،‬به‌س ‌ه ته‌نیا‬

‫‪9‬‬

‫فیلمه‌که‌ی پووران دره‌خشه‌ند‌ه ب ‌ه ناوی «هیس دخترها فریاد نمیزنند»‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٢‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫ببینێ‪ ،‬ئه‌وجار ده‌زانێ ک ‌ه رۆژان ‌ه له‌م واڵتانه‌ی ئێم ‌ه و له نێو ئه‌و مااڵنه‌ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫تێدا ده‌ژین چ رووده‌دا و ره‌گه‌زی ژن چه‌ند‌ه له‌مه‌ترسیی دڕندانه‌ی پیاو‌ه‬ ‫برسی و هه‌وه‌سبازه‌کا ‌ن دایه!‬

‫ده‌سه‌اڵت چۆن ده‌توانێ کۆمه‌ڵگ ‌ه پاکبکاته‌و‌ه ل ‌ه تاوانی له‌مشێوه‌یه‌‪،‬ک ‌ه‬ ‫ناتوانێ ل ‌ه ده‌سگایه‌کی راگه‌یاندنه‌و‌ه به‌بێ سانسۆر به‌رنامه‌یه‌کی په‌روه‌رده‌یی‬ ‫ب ‌ه ئاراسته‌ی تێگه‌یشتنێکی سه‌رده‌میان ‌ه باڵوبکاته‌وه‌؟! ده‌سه‌اڵت چۆن ده‌توانێ‬ ‫پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌یه‌کی ئه‌مڕۆیی به‌رێت ‌ه پێش ک ‌ه ناتوانێ له‌گه‌ڵ واقعی دنیای‬ ‫ئه‌مڕۆ ژیانی گه‌نجانی واڵته‌که‌ی دابین بکا؟‬

‫ده‌ستدرێژیی جنسی برینێکی سارێژ نه‌بوو‬

‫کوێستان فتووحی‬ ‫ده‌ستدرێژی جنسی چیه‌؟‬ ‫ده‌ستدرێژی جنسی تاوانێک یان‬ ‫جینایه‌تێکی دڕندانه‌ی ‌ه مرۆڤ به‌رانبه‌ر ب ‌ه‬ ‫مرۆڤ ده‌یکات‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌م تاوان ‌ه ته‌نیا‬ ‫له‌گه‌ڵ ژنان ناکرێ‪ ،‬به‌ڵکوو مندااڵنیش (کچ‬ ‫و کوڕ)یش قوربانیی ئه‌و تاوانه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌م نووسینه‌د‌ا سرنج داوه‌ت ‌ه ده‌ستدرێژی‬ ‫جنسی بۆسه‌ر ژنان‪.‬‬ ‫ریشه‌که‌ی‬ ‫جنسی‬ ‫ده‌ستدرێژی‬ ‫ل ‌ه هه‌اڵواردنی ره‌گه‌زی‌‪ ،‬بێ‌قانوونی‪،‬‬ ‫هه‌اڵواردن ل ‌ه قانوون‌دا‪ ،‬الواز نیشاندانی‬ ‫ره‌گه‌زێک به‌سه‌ر ره‌گه‌زێکی دیکه‌داو‪ ...‬ده‌بێ‬ ‫بۆی بگه‌ڕیین‪ .‬کاتێک وشه‌ی ده‌ستدرێژی‬ ‫جنسی‌مان گوێ لێ‌ده‌بێ‪ ،‬به‌گشتی‬ ‫زۆربه‌مان ئه‌وه‌مان ل ‌ه بیرومێشک‌دا جێ‬ ‫ده‌گرێ ک ‌ه زۆرتر له‌الیه‌ن که‌سانێکی‬ ‫‌وه هێرش ده‌کرێته‌ سه‌ر کچ یا‬ ‫نه‌ناسراوه ‌‌‬ ‫ژنێک و ده‌ڕفێندرێ و ل ‌ه شوێنێکی چۆڵ‌‌دا‬ ‫ده‌ستدرێژی ده‌کرێته‌سه‌ر‪.‬‬ ‫له‌راستی‌دا ته‌نیا ل ‌ه سه‌دا‪20‬ی ته‌واوی‬ ‫ئه‌و ده‌ستدرێژیی ‌ه جنسییان ‌ه به‌وشێوه‌یه‌ن ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌و ‌ه باس کرا‪ ،‬وات ‌ه هێرش کردنه‌سه‌ر‬ ‫ژنێک‌و رفاندنی‌و دواتر ده‌ستدرێژی جنسی‬ ‫بکرێته‌‌سه‌ر‪ .‬زۆربه‌ی ده‌ستدرێژییه‌کان‬ ‫ن لێ‌کراو‬ ‫له‌الیه‌ن که‌سانێکه‌وه‌ن ک ‌ه تاوا ‌‬ ‫که‌سه‌ک ‌ه یان که‌سه‌کان ده‌ناسێ‪ .‬زۆرترین‬ ‫تاوانه‌کان له‌الیه‌ن کوڕان‌و پیاوانێکه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ر ب ‌ه ژنان‌و کچانێک ک ‌ه پێکه‌و ‌ه‬ ‫نیسبه‌تێکی خزمایه‌تییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی ناچار ده‌کرێن‬ ‫کرده‌وه‌ی سێکس بده‌ن‪ ،‬سه‌رفه‌نه‌زه‌ر‬ ‫ل ‌ه ته‌مه‌ن یان ره‌گه‌ز‪ ،‬ب ‌ه جۆرێک تاوان ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ریان ده‌کرێ‪ .‬ته‌نانه‌ت ل ‌ه ژیانی‬ ‫هاوسه‌رێتییش‌دا ئه‌گه‌ر ژن له‌الیه‌ن مێرده‌و ‌ه‬ ‫ناچار بکرێ کردوه‌ی جنسی له‌گه‌ڵ ئه‌نجام‬ ‫بدا‪ ،‬ئه‌وش ده‌چێته‌خانه‌ی ده‌ستدرێژییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستدرێژی جنسی بۆ سه‌ر هه‌ر مرۆڤێک‬ ‫تاوانه بۆ سه‌ر‬ ‫‌‌‬ ‫گه‌وره‌ترین سووکایه‌تی‌و‬ ‫که‌سایه‌تیی جه‌سته‌یی‌و رووحی ئه‌و مرۆڤه‌‪.‬‬ ‫رووی تار‌یکی که‌لتوورێکی دڕندانه‌ی مرۆڤ ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌ مرۆڤ‪.‬‬ ‫دیارده‌ی ده‌ستدرێژی کردن ‌ه سه‌ر کچان‬ ‫ل ‌ه کۆمه‌ڵگه‌کان‌‌دا یه‌کێک ‌ه له‌و بابه‌تانه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆ بۆت ‌ه خه‌می الیه‌نگرانی راسته‌قینه‌ی‬ ‫قسه‌وباسێکی‬ ‫مرۆڤ‌و‬ ‫مافه‌کانی‬ ‫له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌کرێ‌و‬ ‫له‌سه‌ر‬ ‫زۆری‬ ‫مه‌حکوومه‌‪،‬‬ ‫په‌یماننامه‌جیهانییه‌کانیشه‌وه‌‬ ‫به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ نه‌توانراو ‌ه پێش به‌م دیارد ‌ه‬ ‫‌ڵه بگیردرێ‪ .‬ئه‌وه‌ش هۆکارێکی‬ ‫چه‌په ‌‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و که‌سه‌ی ک ‌ه ئه‌م‬ ‫تاوان ‌ه ئه‌نجام ده‌دا ترسی ل ‌ه هیچ سزایه‌ک‬ ‫نیه‌‪ .‬دیار ‌ه ب ‌ه هۆی به‌دناوی‌و‪ ،‬شاردنه‌وه‌ی‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن تاوان‌لێکراوه‌کانه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک ئه‌وه‌ وای ‌ه‬ ‫ئه‌م کرده‌وه‌ی ‌ه ل ‌ه هه‌موو شوێنێک زۆر که‌م‬ ‫رووده‌دا‪ ،‬له‌حاڵێک‌دا ل ‌ه سه‌راسه‌ری دنیا‌دا‬ ‫ل ‌ه واڵت ‌ه هه‌ر ‌ه پێشکه‌وتووه‌کان تا ده‌گات ‌ه‬ ‫واڵت ‌ه دواکه‌وتووه‌کان تاوانی ده‌ستدرێژی‬ ‫کردنه‌سه‌ر ژنان یه‌کجار زۆره‌‪ .‬دیار ‌ه زۆرتر‬ ‫ل ‌ه واڵتانی سوننه‌تی‌و دواکه‌وتوو ل ‌ه باری‬ ‫فه‌رهه‌نگییه‌و ‌ه به‌هۆی ده‌سه‌اڵت و زاڵبوونی‬ ‫پیاوان به‌سه‌ر ژنان‌داو ته‌نانه‌ت زۆر جار‬ ‫به‌هۆی شه‌ڕی دوو تایف ‌ه یان بنه‌ماڵه‌وه‌ وه‌ک‬ ‫تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ‌ه له‌یه‌کتر و بۆسووکایه‌تی ب ‌ه‬ ‫بنه‌ماڵ ‌ه و تایفه‌ی به‌رانبه‌ر‪ ،‬هێرش ده‌کرێت ‌ه‬

‫سه‌ر ژنانی بنه‌ماڵ ‌ه و ده‌ستدرێژییان‬ ‫ده‌که‌نه‌سه‌ر‪ .‬نموونه‌ی تاز ‌ه له‌م باره‌یه‌و ‌ه ل ‌ه‬ ‫کۆتاییه‌کانی ساڵی ‪ 2013‬ل ‌ه دێیه‌کی پاکستان‬ ‫بوو ک ‌ه بۆ تۆڵه‌کردنه‌و ‌ه له‌و بنه‌ماڵه‌یه‌ی‬ ‫ک ‌ه کوره‌که‌یان پێوه‌ندی خۆشه‌ویستی‬ ‫له‌گه‌ڵ کچی بنه‌ماڵه‌که‌ی دیک ‌ه هه‌بوو‪6 ،‬‬ ‫پیاوی بنه‌ماڵه‌که‌ی دیک ‌ه بۆ تۆڵه‌کردنه‌وه‌ی‬ ‫ب ‌ه قه‌ولی خۆیان «شه‌رفیان» کچێکی‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ی دیکه‌یا‌ن رفاند و به‌به‌رچاوی‬ ‫سه‌دان که‌سی گونده‌ک ‌ه و ته‌نانه‌ت باوکی‬ ‫کچه‌که‌شیان ناچار کرد چاو ل ‌ه تاوانه‌که‌یان‬ ‫بکا‪ ،‬ب ‌ه کۆمه‌ڵ ده‌ستدرێژییان کردسه‌ر‬ ‫کچێکه‌که‌! ئه‌م وه‌حشی‌گه‌ریی ‌ه به‌وشێوه‌ی ‌ه‬ ‫زۆرتر ل ‌ه پاکستان رووده‌دا‪.‬‬ ‫به‌اڵم کاره‌ساتی ده‌ستدرێژی کردن ‌ه سه‌ر‬ ‫کچ ‌ه ‪ 16‬ساڵه‌که‌ی رۆژئاوای کوردستان ل ‌ه‬ ‫هه‌ولێر ل ‌ه الیه‌ن کۆمه‌ڵێک ئینسانی خاڵی‬ ‫ل ‌ه هه‌ستی ئینسانیی‪ ،‬زۆر جێی سه‌رنج و‬ ‫لێوردبوونه‌وه‌یه‌‪ .‬لێ وردبوونه‌و ‌ه به‌ومانای ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگای کورد ک ‌ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئاینیی ‌ه‬ ‫و باوه‌ڕداران گۆیا ل ‌ه سزای دواڕۆژو‬ ‫قیامه‌تیان ترسیان هه‌یه‌! جارێکی دیک ‌ه‬ ‫په‌رده‌یه‌کی ڕه‌شی چڵکن په‌نجه‌ر ‌ه‬ ‫رووناکه‌که‌ی داپۆشی و هه‌ناسه‌ی زۆر‬ ‫که‌سی کوردستانه‌ به‌هه‌شته‌که‌ی توند کرد‪.‬‬ ‫زۆرکه‌سیش پێش ئه‌وه‌ی له‌خه‌می‬ ‫ئێعتباری‬ ‫خه‌می‬ ‫قوربانییه‌که‌‌دابن‪،‬‬ ‫واڵته‌که‌یان هه‌ناسه‌ی توند کردن! جگ ‌ه ل ‌ه‬ ‫ئاغای نه‌قیب ‪ .....‬ک ‌ه ل ‌ه کاناڵێکی تله‌ویزیۆنی‬ ‫مه‌هواره‌یی بۆ ڕای گشتی ده‌وا و گوتی‬ ‫به‌خۆشییه‌و ‌ه پاش ئه‌وه‌ی تاقیکاری پزیشکی‬ ‫ل ‌ه سه‌ر تاوان‌لێ‌کراو کراوه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫په‌رده‌ی کچێنی ماوه‌! به‌ڕاستی قسه‌ی‬ ‫جه‌نابی نه‌قیب به‌ڕای من که‌متر شه‌رماوی‬ ‫نه‌بوو ل ‌ه کرده‌وه‌ی تاوانباره‌کان! ته‌نیا به‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ ئه‌و دێڕه‌م هێنا ک ‌ه بزانن تاوانێکی‬ ‫به‌وڕاده‌ی ‌ه شه‌رمهێنه‌ ‌ر ک ‌ه که‌سایه‌تیی‬

‫مرۆڤێک به‌ته‌واوی شکێندراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاغای‬ ‫نه‌قیبی شاره‌زا ل ‌ه پاراستنی گیان و ماڵی‬ ‫هاوواڵتیان! جارێ خه‌ڵک دڵنیاده‌کاته‌و ‌ه ک ‌ه‬ ‫کچه‌ک ‌ه په‌رده‌ی کچێنی! ماو ‌ه ئیدی وێران‬ ‫بوونی رووحی کچ ‌ه گرنگ نیه‌! سه‌رچاوه‌ی‬ ‫‌یه راست له‌وه‌ڕای ‌ه ک ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م‌بیرکردنه‌وه ‌‌‬ ‫کچێک په‌رده‌ی کچێنی نه‌ما‪ ،‬شه‌ره‌فی‬ ‫نه‌ماوه‌!‬ ‫به‌اڵم گه‌وره‌بوونه‌و ‌ه و ریسوایی‬ ‫تاوانه‌که‌ی ل ‌ه هه‌ولێر رووی‌دا‌ له‌وه‌دابوو ک ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن قوربانییه‌که‌و ‌ه بێده‌نگه‌ی لێ‌نه‌کراو‬ ‫ئاشکرا کرای کرد‪ .‬ئه‌گینا ئه‌و ‌ه ته‌نیا‬ ‫نموونه‌یه‌ک ‌ه له‌و ده‌ستدرێژیی ‌ه جنسییانه‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن پیاوان بۆ دامرکاندنه‌وه‌ی‬

‫هه‌سته‌کانیان ده‌کرێته‌سه‌ر ژنان به‌بێ‬ ‫ئینسانانه‬ ‫‌‌‬ ‫ئه‌وه‌ی بیر له‌هه‌ست و ناخی ئه‌و‬ ‫بکه‌نه‌و ‌ه ک ‌ه دوای ئه‌م کردار ‌ه‌چه‌په‌ڵ ‌ه چۆن‬ ‫ژیانیان ده‌رووخێ و کاریگه‌رییه‌کی وێرانکار‬ ‫به‌جێ دێڵێ له‌سه‌ر هه‌ست و رووحی ئه‌و‬ ‫ئینسانانه‌‌‪ ،‬ک ‌ه هیچ شتێک ناتوانێ ئاساییان‬ ‫بکاته‌و ‌ه و تا ئه‌و رۆژه‌ی گیانیان له‌به‌ر‌دای ‌ه‬ ‫کاریگه‌رییه‌که‌ی له‌گه‌ڵیان ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫سڕینه‌وه‌ی‬

‫ده‌ستدرێژی‬

‫کار ‌ه له‌پێناو‬ ‫کردنه‌سه‌ر ژنان‪.‬‬ ‫ئه‌و‬ ‫و‬ ‫کوردستان‬ ‫کۆمه‌ڵگای‬ ‫کۆمه‌ڵگایانه‌ی له‌باری ره‌فتار و ‌ئه‌خالقه‌و ‌ه‬ ‫خۆیان ب ‌ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی نموون ‌ه ده‌زانن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی کۆمه‌ڵگ ‌ه ئایینییه‌‌کان ل ‌ه بواری‬

‫بۆ ژیانیان دابنێ‪ ،‬چۆن ده‌کرێ دیارده‌ی‬ ‫ده‌ستدرێژی که‌مبکاته‌وه‌؟‬ ‫نموونه‌ی ئه‌م جۆر ‌ه ده‌سه‌اڵتان ‌ه‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران ‌ه که‌ له‌گه‌ڵ دنیای‬ ‫پێشکه‌وتن و سه‌رده‌میانه‌دا یه‌گجار‬ ‫ناته‌بایه‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتیش‌دا ل ‌ه ژێر په‌رده‌ی‬

‫کێن ئه‌وانه‌ی ئه‌م تاوان ‌ه ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌ن؟‬ ‫ده‌ستدرێژیکه‌ران ب ‌ه گشتی ل ‌ه توێژه‌کانی‬ ‫خواره‌وه‌ی کۆمه‌ڵگان‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌و مانای ‌ه‬ ‫نی ‌ه ک ‌ه ل ‌ه نێو خه‌ڵکانی توێژه‌کانی سه‌ره‌و ‌ه‬ ‫تاوانی وا روو نه‌دا‌‪ .‬به‌اڵم زۆرتر که‌سانێک‬ ‫ئه‌م تاوان ‌ه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ک ‌ه له‌ منداڵییه‌و ‌ه‬ ‫تووشی ناهه‌مواری شه‌خسییه‌تی بوون‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌سان ‌ه له‌و بنه‌مااڵنه‌دا گه‌وره‌بوون‬ ‫ل ‌ه له‌باری عاتیفی‪‌ ،‬و فه‌رهه‌نگییه‌و ‌ه کێشه‌و‬ ‫که‌مبوودیان هه‌بووه‌‪ .‬به‌گشتی ده‌ستدرێژی‬ ‫جنسی له‌الیه‌ن ئه‌و که‌سانه‌و ‌ه ئه‌نجام ده‌درێ‬ ‫ل ‌ه بواری شه‌خسییه‌تی‌و ده‌روونییه‌و ‌ه‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کی جێگیریان نی ‌ه و زۆرجار‬ ‫وا بوو ‌ه ئه‌و که‌س ‌ه خۆی له‌ منداڵی‌دا‬ ‫قوربانیی توندوتیژیی جنسی له‌الیه‌ن خزم‬ ‫یان که‌سێکی نه‌ناسیاو بووه‌‪ ،‬یان ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌هۆی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ماڵه‌یی‌و‪ ...‬ده‌ست‬ ‫بۆ ئه‌م کردوه‌و ‌ه تاوانکاریی ‌ه ده‌بات‪ .‬ل ‌ه‬ ‫راستی‌دا ده‌ستدرێژی جینسی‪ ،‬جۆرێک ‌ه ل ‌ه‬ ‫الدانی جنسی که‌سه‌ک ‌ه به‌و هۆیه‌ی ناتوانێ‬ ‫له‌ رێگای ئاساییی و پێوه‌ندییه‌کی ئینسانی‬ ‫رێگه‌پێدراو و یاسایی‪ ،‬ب ‌ه نیازه‌کانی خۆی‬ ‫بگات‪ ،‬ب ‌ه زۆر‌و به‌پێچه‌وانه‌ی خواستی‬ ‫که‌سی به‌رانبه‌ر‪ ،‬په‌نا ده‌بات ‌ه به‌ر زۆری‌و‬ ‫هێرش کردن‌و ده‌ستدرێژی‪.‬‬

‫کێ به‌رپرس ‌ه کۆمه‌ڵگ ‌ه له‌و کرده‌و ‌ه‬ ‫پڕشه‌رماویی ‌ه داته‌کێنێ؟‬ ‫ئه‌م رۆژان ‌ه هه‌رتاکێکی کورد ک ‌ه ئه‌م‬ ‫تاوانه‌ی ل ‌ه هه‌ولێر رووی‌دا بیست‪ ،‬خۆی‬ ‫خست ‌ه نێو به‌ره‌ی بائه‌خالقه‌کان‌و لۆمه‌ی‬ ‫ئه‌م تاوان‌و تاوانبارانه‌یان کرد‪ ،‬زۆر که‌س‬ ‫خوازیاری له‌ناوبردنی تاوانباره‌کان بوون‪،‬‬ ‫به‌بێ ئه‌وه‌ی که‌س بیر له‌و ‌ه بکاته‌و ‌ه راستی‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م شه‌ش که‌س ‌ه ده‌ستدرێژیکه‌ره‌‪،‬‬ ‫کۆتایی ب ‌ه ژیانی پڕله‌شه‌رماوییان بێ‪،‬‬ ‫دیارده‌ی ده‌ستدرێژی کردنه‌سه‌ر ژنان ل ‌ه‬ ‫کوردستان کۆتایی دێ یان که‌م ده‌بێته‌وه‌؟‬ ‫بێگومان سزادانی ئه‌م چه‌ند که‌س ‌ه که‌مترین‬

‫په‌روه‌رده‌یی و هه‌سته‌ئینسانییه‌کانه‌و ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی چه‌قبه‌ستوون و کارکردن‬ ‫له‌پێناو سڕینه‌وه‌ی دیارده‌ی ده‌ستدرێژی‬ ‫کردنه‌سه‌ر ژنان کارێکی دژواره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌مانکاتیش‌دا ده‌کرێ که‌مبکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫په‌روه‌رد ‌ه بناغه‌ی هه‌ر کارێکه‌‪ .‬ک ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ ده‌سه‌اڵت و بنه‌ماڵه‌ ده‌کرێ‪.‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت چۆن ده‌توانێ کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫پاکبکاته‌و ‌ه ل ‌ه تاوانی له‌مشێوه‌یه‌‪،‬ک ‌ه ناتوانێ‬ ‫ل ‌ه ده‌سگایه‌کی راگه‌یاندنه‌و ‌ه به‌بێ سانسۆر‬

‫به‌رنامه‌یه‌کی په‌روه‌رده‌یی ب ‌ه ئاراسته‌ی‬ ‫تێگه‌یشتنێکی سه‌رده‌میان ‌ه باڵوبکاته‌وه‌؟!‬ ‫ده‌سه‌اڵت چۆن ده‌توانێ پرۆسه‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌کی ئه‌مڕۆیی به‌رێت ‌ه پێش ک ‌ه‬ ‫ناتوانێ له‌گه‌ڵ واقعی دنیای ئه‌مڕۆ ژیانی‬ ‫گه‌نجانی واڵته‌که‌ی دابین بکا؟ ده‌سه‌اڵت‬ ‫چۆن ده‌توانێ الوان (ژنان‌و پیاوانی)‬ ‫سبه‌ینێ ئاشنا بکا ب ‌ه شێوه‌ی مامه‌ڵه‌کردن‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ست ‌ه جنسییه‌کانیان‌و شێوه‌ی‬ ‫مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ ره‌گه‌زی به‌رانبه‌ریان‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ناتوانێ وانه‌یه‌ک له‌مباره‌یه‌و ‌ه ل ‌ه پرۆسه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتێک‬ ‫بگونجێنێ‪.‬‬ ‫په‌روه‌ردیی‌دا‬ ‫ک ‌ه ناتوانێ هاوخه‌م بێ له‌گه‌ڵ ئینسان ‌ه‬ ‫قوربانییه‌کان و نه‌توانێ چوارچێوه‌یه‌ک‬

‫ئیسالمی بوون‌دا هه‌رچی تاوان و جینایه‌ت ‌ه‬ ‫ل ‌ه تاران و شاره‌گه‌وره‌کانی دیکه‌ی ئێران‬ ‫رووده‌ده‌ن‪ ،‬ک ‌ه یه‌کیان تاوانی ده‌ستدرێژی‬ ‫کردنه‌سه‌ر ژنانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه ده‌گوترێ دیارده‌ی‬ ‫ده‌ستدرێژی کردن ‌ه سه‌ر ژنان ل ‌ه هه‌موو‬ ‫شوێنێک رووده‌دا به‌و مانای ‌ه نی ‌ه ک ‌ه ئێم ‌ه ل ‌ه‬ ‫کوردستانی خۆمان ئه‌و ‌ه ب ‌ه شتێکی ئاسایی‬ ‫ببین‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ی ل ‌ه هه‌ولێر رووی‌دا‬ ‫گوتمان ته‌نیا نموونه‌یه‌ک ‌ه ل ‌ه دڕندانه‌ترین‬ ‫شێوه‌ی ده‌ستدرێژی بۆ سه‌ر ژن‪ .‬دیارده‌ی‬ ‫ده‌ستدرێژی بۆ نموون ‌ه ل ‌ه کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئێرانیش ک ‌ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئیسالمیی ‌ه‬ ‫یه‌کجار زۆره‌‪ .‬الپه‌ڕی رووداوه‌کانی هه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌یه‌کی ئێرانی هه‌ڵده‌ینه‌و ‌ه پڕن ل ‌ه‬ ‫هه‌واڵی جینایه‌تی ده‌ستدرێژی کردنه‌سه‌ر‬ ‫مندااڵن‌و ژنان‪.‬‬ ‫که‌سێک بیهه‌وێ ل ‌ه ناخی ئه‌م ئازار ‌ه‬ ‫سه‌رده‌رێنێ‪ ،‬به‌س ‌ه ته‌نیا فیلمه‌که‌ی پووران‬ ‫دره‌خشه‌ند ‌ه ب ‌ه ناوی «هیس دخترها فریاد‬ ‫نمیزنند» ببینێ‪ ،‬ئه‌وجار ده‌زانێ ک ‌ه رۆژان ‌ه‬ ‫له‌م واڵتانه‌ی ئێم ‌ه و له نێو ئه‌و مااڵنه‌ی‬ ‫تێدا ده‌ژین چ رووده‌دا و ره‌گه‌زی ژن‬ ‫چه‌ند ‌ه له‌مه‌ترسیی دڕندانه‌ی پیاو ‌ه برسی و‬ ‫ن دایه!‬ ‫هه‌وه‌سبازه‌کا ‌‬ ‫‌ ل ‌ه کۆتاییدا ده‌ڵێم ل ‌ه هه‌رێمی کوردستانیش‬ ‫ده‌سه‌اڵت بۆ مه‌سه‌له‌ی ده‌ستدرێژی‬ ‫کردنه‌سه‌ر ژنان له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه‌‪ ،‬پێش‬ ‫هه‌مووشتێ پێویست ‌ه فکرێکی جیددی و‬ ‫به‌په‌ل ‌ه بکاته‌و ‌ه ‌و ل ‌ه هه‌نگاوی یه‌ک ‌هم‌دا‬ ‫هێزێکی تایبه‌تی ل ‌ه پسپۆرانی ده‌روونی‪،‬‬ ‫بواری‬ ‫یارمه‌تیده‌رانی‬ ‫چاالکوانان‌و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬پۆلیسی تایبه‌تی ک ‌ه شاره‌زابێ‬ ‫ل ‌ه بواری ده‌روونناسییه‌و ‌ه پێک بێنێ بۆ‬ ‫خوێندنه‌و ‌ه و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی ده‌قیقی هه‌ر‬ ‫تاوانێکی له‌م شێوه‌یه‌‪ ،‬نه‌ک ته‌نیا ل ‌ه شارێک‬ ‫به‌ڵکوو له‌هه‌موو شاره‌کان ئه‌م هێز ‌ه‬ ‫هه‌بێ بۆ ناسینی که‌سایه‌تیی تاوانکاران و‬ ‫پاشان بۆ پێشگرتن ل ‌ه تاوانی له‌مشێوه‌یه‌‌و‬ ‫پشتیوانی کردن ل ‌ه قوربانیانی ده‌ستدرێژی‪.‬‬ ‫پێش هه‌مووشتێ ده‌سه‌الت ده‌بێ له‌خه‌می‬ ‫مرۆڤ ‌ه قوربانییه‌کان‌دا بێ‪ ،‬که‌سایه‌تییان‬ ‫بپارێزێ پاشان ل ‌ه رێی په‌روه‌رده‌و ‌ه ل ‌ه‬ ‫فکری چاره‌سه‌ری ریشه‌یی بۆ ئه‌م جۆر ‌ه‬ ‫کێشانه‌‌دا بێ‌!‬

‫خالید ته‌وه‌کولی‪ :‬بۆ شیکردنەوە‌و راڤەی ئەم مەسەلەیە ناکرێ لە ئاستێکی ناسیۆنالیستییەوە سەیری مەسەلەکە بکرێ‪ .‬ئەو خەڵکەی لەو ناچەیەدا دەژین‪،‬‬ ‫کوردن‌و گیرو گرفتی زۆر تایبەت بە خۆیان هەیە کە بەشیکی دەگەڕێتەوە بۆ دووچاوەکی‌و دەستڕەسی‌و دابەشکردنی نابەرانبەر بۆ پۆستە سیاسییەکان‪ .‬لەوانەیە‬ ‫درووستبوونی پارێزگایەکیتر کەمێک لەو گیروگرفتانە کەم کاتەوە ئەما ئەمە رێگاچارەیەکی جیدی نیە‌و هەتا کوو دیموکڕاسی دانەمەزرێت کێشەی خەڵکی ناوچە‌و‬ ‫کورد بە گشتی کەم نابێتەوە»‪.‬‬

‫وتووێژ‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬

‫‪8‬‬

‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫جیاکردنەوەی پارێزگایەک لە پارێزگای ورمێ‌و چەند خوێندنەوەیەک‬ ‫ئامادەکردنی‪ :‬سمایل شەرەفی‬

‫ئاسۆی حه‌سه‌ن‌زاد‌ه‬ ‫باسکردن لە جیاکردنەوەی پارێزگایەکی دیکە‬ ‫لە پارێزگای ورمێ‪ ،‬بیروبۆجوونی جوراوجۆرو‬ ‫جیاوازی لێ کەتۆتەوە‪ .‬هێندێک تەنیا لە‬ ‫رووی ئیداری‌و بەڕێوەبەریی‌و ئاسان کردنەوەی‬ ‫خزمەتگوزاریەوە خوێندنەوەی بۆ دەکەن‌و‪ ،‬هێندێکی‬ ‫دیکەش پرسەکە بە پرسێکی سیاسی _ نەتەوەیی‬ ‫دەزانن‌و پێیان وایە پالنێکی ئالۆزو پیالنێکی سیاسی‬ ‫– ئەمنییەتی‌یە‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکەشەوە که‌سانێکیش هه‌ن‬ ‫(به‌تایبه‌تی له‌و مه‌ڵبه‌نده‌ی پێشنیار ده‌کرێ ببێته‬ ‫ناوه‌ندی ئوستانه پێشنیارکراوه‌که) که به‌بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی له مه‌رامه شاراوه‌کانی به‌دخوازان غافڵ بن‪،‬‬ ‫بیرۆکه‌ی دروستکردنی ئوستانێکی دیکه له موکریان‬ ‫«فی‌النفسه» به شتێکی باش‌و پێویست ده‌زانن‪.‬‬

‫خالید ته‌وه‌کولی‪ :‬بۆ قسەکردن لە‬ ‫سەر ئەو کێشەیە ئەبێ لە روانگەیەکی‬ ‫نــاوچــەیــیــانـە‌و لــە راســتــی ـی‌دا لــە دیــدی‬ ‫خەڵکی ناوچەکەوە تەحلیل بکرێ‌و بە‬ ‫گشتی پێک هاتنی ئــەم پارێزگایە بە‬ ‫زیانی کورد نازانم‪.‬‬ ‫لەم پێوەندییەدا چاالکی سیاسی‌و مەدەنیی کورد‬ ‫خالید تەوەکولی لە شاری سەقز پێی وایە « بۆ‬ ‫قسەکردن لە سەر ئەو کێشەیە ئەبێ لە روانگەیەکی‬ ‫ناوچەییانە‌و لە راستیی‌دا لە دیدی خەڵکی ناوچەکەوە‬ ‫تەحلیل بکرێ‌و بە گشتی پێک هاتنی ئەم پارێزگایە بە هیچ‬ ‫شێوەیەک بە زیانی کورد نازانێ»‪ .‬بەاڵم لە بەرانبەردا‬ ‫دوکتور ئاسۆ حەسەن زادە‪ ،‬ئەندامی رێبەریی حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان دەڵێ‪« :‬له واڵتێک‌دا که لۆژیکی‬ ‫ئیداری‌و لۆژیکی سیاسی تێکه‌ڵی یه‌كتر بن‌و پێکهاته‌ی‬ ‫قه‌ومیی ناوچه‌کانیش ناهاوچه‌شن‌و ئاڵۆز بێ‪ ،‬نه ده‌کرێ‬ ‫به دیدێكی سیرفه‌ن لۆکاڵی‌و نه ده‌کرێ به دیدێکی‬ ‫سیرفه‌ن تێکنیکییه‌وه چاو ل ‌ه بابه‌ته‌که بکه‌ین‪ .‬به‌ڵکوو‬ ‫پێویسته کاریگه‌ریی گۆڕینی نه‌خشه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ریی‬ ‫ناوچه هه‌م له‌سه‌ر بااڵنسی دێموگرافیی نێوخۆی‬ ‫سه‌رجه‌م ئوستانه پێوه‌ندیداره‌کان و هه‌م له‌سه‌ر‬ ‫که‌یفییه‌تی به‌شداریی ئاینده‌‌ی خه‌ڵك له به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫کاروباری خۆیان‌دا له‌به‌رچاو بگرین»‪.‬‬ ‫ئازەرییەکانی پارێزگای ورمێش بە نیگەرانییەوە‬ ‫دەڕواننە ئەم پرسەو و پێیان وایە ئەوەندەی روانینی‬ ‫«قەومی» و «ئەمنیەتی» بۆ پێکهێنانی ئەم پاریزگایە تازە‬ ‫بەرچاوە‪ ،‬زۆر کەم بیر لە الیەنە ئیداری‌و خزمەتگوزاریی‬ ‫ئەم مەسەلەیە دەکرێتەوە‪ .‬لەم پێوەندییەدا چاالکێکی‬ ‫مەدەنیی ئازەری بە ناوی خوازراوی «ئیسماعیل‬ ‫حه‌سه‌ن‌زادە» لە شاری میاندواوەوە بە رۆژنامەی‬

‫شەماڵ هەڵمەت‬

‫ئیسماعیل حەسەنزادە‬

‫ئاسۆی حه‌سه‌ن‌زاده‌‪ :‬له واڵتێک‌دا‬ ‫که لۆژیکی ئیداری‌و لۆژیکی سیاسی تێکه‌ڵی‬ ‫یه‌كتر بن‌و پێکهاته‌ی قه‌ومیی ناوچه‌کانیش‬ ‫ناهاوچه‌شن‌و ئاڵۆز بێ‪ ،‬نه ده‌کرێ به‬ ‫دیدێكی سیرفه‌ن لۆکاڵی‌و نه ده‌کرێ به‬ ‫دیدێکی سیرفه‌ن تێکنیکییه‌وه چاو ل ‌ه‬ ‫بابه‌ته‌که بکه‌ین‬

‫کوردستانی وتی‪« :‬هەرچەند من ئێستا بە هۆکاری‬ ‫زاڵبوونی روانینی ئەمنییەتی بۆ سەر ئەم پارێزگایە‪،‬‬ ‫هێنانە ئارای ئەم پرسە بە پێویست‌و گونجاو نازانم‪،‬‬ ‫بەاڵم پێم وایە هەر سێ پارێزگای کوردستان (سنە)‌و‬ ‫تەورێزو ورمێ بۆ ئەوە دەبن کە پارێزگای دیکەیان‬ ‫لێ‌جیا بکرێتەوە بۆئەوەی لە رووی بەرێوەبەری‪،‬‬ ‫خزمەتگوزاری‌و هتدەوە ئاسانتر کاریان تێ‌دا بکرێ‪.‬‬ ‫بەاڵم پارێزگای ورمێ بە هۆی پێکهاتەکەیەوە کە لە دوو‬ ‫نەتەوەی کوردو ئازەری پێکهاتووە کێشەکەی ئاڵۆزترە‪.‬‬ ‫چاالکێکی کورد لە شاری مهاباد بە ناوی‬ ‫خوازراوی «شەماڵ هەڵمەت» پێی وایە باسکردن لە‬ ‫جیاکردنەوەی پارێزگایەک لە پارێزگای ورمێ کە لە‬ ‫زاری چەند نوێنەرێکی پارلمانەوە دێتە گۆڕێ‪ ،‬لە ژوورە‬ ‫عەمەلیاتییەکانی ئۆڕگان‌و دامەزراوە ئەمنییەتییەکانەوە‬ ‫مودیرییەت دەکرێ‪.‬‬ ‫هەر لەم پێوەندییەدا چاالکی مەدەنیی ئازەری‬ ‫بەناوی خوازراوی «فرزاد مهری» لە شاری ورمێ‌وە‬

‫ئیسماعیل ح ـه‌س ـه‌ن‌زاده‌‪ :‬هەرچەند‬ ‫من ئێستا بە هۆکاری زاڵبوونی روانینی‬ ‫ئەمنییەتی بــۆ ســەر ئــەم پارێزگایە‪،‬‬ ‫هێنانە ئــارای ئــەم پرسە بە پێویست‌و‬ ‫گونجاو نازانم‪ ،‬بەاڵم پێم وایە هەر سێ‬ ‫پارێزگای کوردستان (سنە)‌و تەورێزو ورمێ‬ ‫بۆ ئەوە دەبن کە پارێزگای دیکەیان لێ‌جیا‬ ‫بکرێتەوە بۆئەوەی لە رووی بەرێوەبەری‪،‬‬ ‫خزمەتگوزاری‌و هتدەوە ئاسانتر کاریان‬ ‫تێ‌دا بکرێ‪.‬‬

‫فەرزاد مێهری‬

‫بە رۆژنامەی کوردستانی وت‪« :‬ئەوانەی بە ناوی‬ ‫نوێنەری خەڵک لە پارلمانی ئێران ئەو باسانەیان‬ ‫هێناوەتە گۆڕێ‪ ،‬رەوایی ئەوەیان نیە قسە لە سەر‬ ‫دابەشکردنی پارێزگای ورمێ بکەن‪ .‬بەاڵم ئەوە پێوەندی‬ ‫بە دروستی‌یان نادروست بوونی پێکهاتنی پارێزگایەک‬ ‫بە ناوەندێتی مهابادە من ناتوانم جارێ قەزاوەتی ئەوە‬ ‫بکەم‌و تەنیا ئەوە دەڵێم کە ئەم دابەشکردنە دەبێ لەسەر‬ ‫ئەساسی مافە نەتەوەیی‌و نێونەتەوەییەکان بێ»‪.‬‬ ‫هەر لە رووی حقوقی‌یەوە دوکتور ئاسۆ‬ ‫حەسەن‌زادە پێی وایە‪ « :‬به‌پێی ستاندارد ‌ه‬ ‫سه‌رده‌مییه‌کانی رێکخستنی پێکه‌و ‌ه ژیانی گه‌الن له‬ ‫واڵتانی فره‌نه‌ته‌وه‌دا ده‌وڵه‌ت بۆی نیه له کاتی داڕشتن‬ ‫یان گۆڕینی نه‌خشه‌ی ئیداریی واڵت‌دا سنووری ئه‌و‬ ‫یه‌کانه به جۆرێک ده‌سکاری بکا که له‌ڕووی هاوکێشه‌ی‬ ‫دێموگرافییه‌وه به زیانی گه‌ل یا که‌مایه‌تییه‌ک ته‌واو‬ ‫بێ‌و دوچاری په‌رش‌و باڵوی‌و ب ‌ه که‌مایه‌تی بوونه‌وه‌و‬ ‫گه‌مارۆدرانی بکا‪.‬‬ ‫روانینی نەتەوەیی بۆ جیاکردنەوەی پارێزگایەک‬ ‫لە پارێزگای ورمێ‪ ،‬پرسەکە زۆر لەوە ئاڵۆزتر نیشان‬

‫شه‌ماڵ هه‌ڵمه‌ت‪ :‬باسکردن لە جیاکردنەوەی‬ ‫پارێزگایەک لە پارێزگای ورمێ کە لە زاری‬ ‫چەند نوێنەرێکی پارلمانەوە دێتە گۆڕێ‪ ،‬لە‬ ‫ژوورە عەمەلیاتییەکانی ئۆڕگان‌و دامەزراوە‬ ‫ئەمنییەتییەکانەوە مودیرییەت دەکرێ‪.‬‬ ‫دەدات کە پێمان وابێ هەروا بە ئاسانی جێبەجێ دەکرێ‪.‬‬ ‫روانینێک هەیە کە پێی وایە ناکرێ بە خوێندنەوەی‬ ‫نەتەوەییەوە رووبەرووی ئەم پرسە بینەوەو الیەنە‬ ‫ئیدارەیەکی گرینگترە‪ .‬لەم پێوەندییەدا خالید تەوەکولی‬ ‫دەڵێ‪ »:‬بۆ شیکردنەوە‌و راڤەی ئەم مەسەلەیە ناکرێ لە‬ ‫ئاستێکی ناسیۆنالیستییەوە سەیری مەسەلەکە بکرێ‪.‬‬ ‫ئەو خەڵکەی لەو ناچەیەدا دەژین‪ ،‬کوردن‌و گیرو گرفتی‬ ‫زۆر تایبەت بە خۆیان هەیە کە بەشیکی دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ دووچاوەکی‌و دەستڕەسی‌و دابەشکردنی نابەرانبەر‬ ‫بۆ پۆستە سیاسییەکان‪ .‬لەوانەیە درووستبوونی‬ ‫پارێزگایەکیتر کەمێک لەو گیروگرفتانە کەم کاتەوە ئەما‬ ‫ئەمە رێگاچارەیەکی جیدی نیە‌و هەتا کوو دیموکڕاسی‬ ‫دانەمەزرێت کێشەی خەڵکی ناوچە‌و کورد بە گشتی‬ ‫کەم نابێتەوە»‪.‬‬ ‫لە بەرانبەریش‌دا بۆچونێک هەیە کە پێی وایە نابێ‬ ‫هەروا بە ئاسانی مل بە گۆڕینی بااڵنسی دێموگرافی‬ ‫بدەین‪ .‬لەم پێوەندییەدا ئاسۆ حەسەن‌زادە دەڵێ‪:‬‬ ‫«بژارده‌کانی کورد به‌شێوه‌ی هه‌ماهه‌نگ‌و یه‌كگرتوو‬ ‫کێشه‌ی ناگونجاو بوونی ناسنامه‌ی قانوونی‌‌و پێکهاته‌ی‬ ‫ئیداریی سه‌رجه‌م ئوستانه‌کانی ئێستای رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان بکه‌نه بنه‌مای بیرکردنه‌و ‌ه له خواستی‬ ‫ریفۆرمێکی گشتی‌و هه‌مه‌الگیری جوغرافیای ئیداری له‬

‫خالید ته‌وه‌کولی‬

‫فه‌رزاد مێهری‪« :‬ئەوانەی بە‬ ‫ناوی نوێنەری خەڵک لە پارلمانی ئێران‬ ‫ئەو باسانەیان هێناوەتە گۆڕێ‪ ،‬رەوایی‬ ‫ئەوەیان نیە قسە لە سەر دابەشکردنی‬ ‫پارێزگای ورمێ بکەن‪ .‬بەاڵم ئەوە پێوەندی‬ ‫بە دروستی‌یان نادروست بوونی پێکهاتنی‬ ‫پارێزگایەک بە ناوەندێتی مهابادە من‬ ‫ناتوانم جارێ قەزاوەتی ئەوە بکەم‌و تەنیا‬ ‫ئەوە دەڵێم کە ئەم دابەشکردنە دەبێ لەسەر‬ ‫ئەساسی مافە نەتەوەیی‌و نێونەتەوەییەکان‬ ‫بێ»‬ ‫دوارۆژدا که به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی بااڵنسی دێمۆگرافیی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی له هه‌موو ئوستانه کوردییه‌کان‌دا له‌به‌رچاو‬ ‫بگرێ‪ ،‬نه‌ک ئه‌و ‌ه که له‌سه‌ر حیسابی زیاتر که‌وتنه‬ ‫که‌مایه‌تی‌و توانه‌وه‌ی کورد له هه‌موو ئوستانه‌کانی‬ ‫دیکه‌دا پشتیوانی له دروستکردنی ئوستانێکی تاز ‌ه‬ ‫بکه‌ین که پێکهاته‌و روخسار ‌ه کوردییه‌که‌ی که‌متر له‬ ‫مه‌ترسیدایه»‪.‬‬ ‫هەر لەم پێوەندی‌یەدا شەماڵ هەڵمەت پێی‬ ‫وایە لە سەر ئاستی شارەکان هێندێک بۆچوونی‬ ‫«ناوچەگەراییانە» لە ئارادایە کە غافڵن لە رەهەندی‬ ‫گشتیی ئەم پرسەو دەڵێ‪« :‬لە سەر حیزبە سیاسییەکانی‬ ‫کوردستانە کە بە هاوفکری لە گەڵ چاالکانی ناوخۆ‬ ‫وێڕای رووبەرووبوونەوە لە گەڵ دیاردەکانی‬ ‫«شارگەرایی» و «ناوچەگەرایی» لەم پرسەدا بیر لە‬ ‫بەرژەوەندی گشتی بکەنەوە»‪.‬‬ ‫زه‌رفییه‌تی سیستمی کۆماری ئیسالمی‬ ‫‌كه‬ ‫له‌بواری شۆڕکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت بۆ ئوستان‌و یه ‌‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رییه‌کانی خوار‌تردا ئه‌وه‌نده‌ش نیه که بڵێین‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی دامه‌زرانی ئوستانێکی له‌م جۆره‬ ‫(النیکه‌م له‌و شکڵه‌دا که ئێستا باسی لێوه ده‌کرێ)‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ش زۆر‌و پڕ بایه‌خ بن که شایانی ئه‌وه بێ‬ ‫که ل ‌ه سه‌رده‌می ئێستادا باجێکی ئه‌وه‌ند ‌ه گه‌وره‌ی‬ ‫له‌بواری دڕدۆنگی‌و نالێکی چ له‌‌نێوان کورد‌و غه‌یری‬ ‫کورددا‌و چ له‌نێو خودی کورده‌کان‌دا بۆ بده‌ین‪.‬‬ ‫له‌و پێوه‌ندییه‌دا ره‌نگه به‌راوردێکی بارودۆخه‌که‬ ‫چ له‌بواری که‌شی گشتی‌و فه‌رهه‌نگی‌و چ له‌بواری‬ ‫کارگێڕی‌و خزمه‌تگوزاری‌دا له‌نێوان ئوستانی سنه‌و‬ ‫ئوستانی ورمێدا زۆر ده‌رسی تێدا بن‌و زیاتر هانمان‬ ‫بدا که به پشوودرێژیی زۆرتره‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ‬ ‫پرسه‌که‌دا بکه‌ین‌و خوێندنه‌وه‌مان بۆ پرسه‌که له ئاستی‬ ‫سنوورداری ناوچه‌یه‌که‌وه بگوازینه‌وه بۆ سه‌ر ئاستی‬ ‫هه‌موو رۆژهه‌اڵتی کوردستان‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٢‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫دامەزرانی کۆماری کوردستان بە رێبەریی پێشەوای نەمر قازی محەممەد‬ ‫دەرفەتێک بۆ ڕۆڵەی کورد پێکهات تا لەم ماوەیە کورتەدا دەیان تێکۆشەر‪،‬‬ ‫شاعیر‪ ،‬نووسەر و ئەدیبی گەورە وەکو حەسەن قزلجی‪ ،‬هێمن‪ ،‬هەژار‪ ،‬ئاوات‪،‬‬ ‫حەقیقی‪ ،‬قاسملوو‪ ،‬گەاڵوێژ و هتدی ‪ ..‬لێ‌هەڵکەوێ و ببێتە ئەستێرەیەکی گەش‬ ‫بۆ مێژووی خەباتی ڕزگاریخوازانەی کورد لە هەر چوار بەشی کوردستان‌دا‬

‫نه‌ته‌وه‌یی‬

‫ل ‌ه ساڵی ‪1946‬دا ک ‌ه کۆماری کوردستان ب ‌ه رێبه‌رایه‌تی پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌د ل ‌ه مه‌هاباد دامه‌زرا زمان‌و ئه‌ده‌بیاتی کوردی قۆناغێکی زێڕینی به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫دیت‪ .‬زمانی کوردی بوو زمانی فه‌رمیی کۆماری کوردستان‪ ،‬کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌و‬ ‫گۆڤار ب ‌ه زمانی کوردی ده‌رچوون‪ ،‬قوتابخان ‌ه ب ‌ه زمانی کوردی کرانه‌وه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫پێشینه‌ی زمانی کوردی ل ‌ه عێراق‌و باشووری کوردستان له‌م پێوه‌ندییه‌دا کاریگه‌ریی‬ ‫خۆی هه‌بووه‌‪.‬‬

‫د‪ .‬کامران ئەمین ئاوە‬

‫مسته‌فا مه‌عروفی‬

‫«یادگاری شیرین»‬ ‫بایەخی مەدرەسە‌و خوێندەواریی لە کۆماری کوردستان‌دا‬ ‫(بە بۆنەی ‪٢‬ی ڕێبەندان و ساڵرۆژی دامەزراندنی کۆماری کوردستان)‬ ‫ساحیبی فەنن و عیڵم و عیرفانە»‬

‫د‪ .‬کامران ئەمین ئاوە‬ ‫بە درێژایی مێژووی کورد‪ ،‬ڕووناکبیرانی‬ ‫ئەم نەتەوەیە لە دەس چەند دوژمنی نێوخۆیی‬ ‫یەک لەوان نەخوێندەواریی‌و پاشکەوتن لە ڕەوتی‬ ‫گەشەسەندنی عیلم و فەننی هاوچەرخ و کاریگەریی‬ ‫نەرێنیی ئەم کەمایەسی‌یە لە سەر چارەنووسی تاڵی‬ ‫میللەتی کوردیان نااڵندوە‪ .‬شاعیران‌و ئەدیبانی کورد‬ ‫لە نووسراوەکان و لە کاتی دەربڕینی هەستی خۆیان‬ ‫سەبارەت بە چارەنووسی ئەم میللەتە زۆرجار باسی‬ ‫کەمایەسی‌یەکانی کۆمەڵگای کوردەوارییان کردووە‪ .‬بۆ‬ ‫وێنە یەکێک لە ئاواتەکانی مەزنی حاجی قادری کۆیی‬ ‫شاعیری پایەبەرزی کورد لە نیوەی دووهەمی سەدەی‬ ‫نۆزدەدا گەیشتن بە کوردستانێک بوو کە لەوێ‌دا‬ ‫زانست‌و هونەر پەرە بگرێ‌‌و دادپەروەری‌و یەکسانی‬ ‫زاڵ بێ‪ .‬بۆ شاعیر بنەبڕکردنی نەخوێندەواریی لە‬ ‫پەنای تەواوکردنی دوژمنایەتی و چەندبەرەکیی نێوان‬ ‫عەشیرەتەکان‪ ،‬یەکگرتوویی نێوان تەواوی قەوم‌و‬ ‫عەشیرەتەکان و ڕۆشنگەری‌و خەباتی چەکداریی یەکێک‬ ‫لە مەرجەکانی گەیشتنی کورد بەم ئاواتە بەرزە بووە‪.‬‬ ‫شاعیر لە ژێرکاریگەریی دەستکەوتەکانی ئورووپادا‬ ‫بانگەوازی نەتەوەی کوردی بەم چەشنە بۆ فێربوونی‬ ‫فەن و زانست کردبوو‪:‬‬ ‫«تۆ وەرە فەننێ فێربە چیتە لەوە‬ ‫گاورە‪ ،‬هیندووە و یاخود جووە‬ ‫ئەهلی جەننەت نە شوان و گاوانە‬

‫کاتێک کۆمەڵەی ژ‪ .‬ک پێک دێ‪ ،‬لە هەوەڵین‬ ‫ژمارەی نیشتمان لە پووشپەری ‪١٣٢٢‬ی هەتاوی لە ژێر‬ ‫بابەتێک بە ناوی ‹آمانجی ایمە› باسی «بەرهەڵست و‬ ‫چەلەمەییکی وەکو دوژمنایەتی خوبەخو‪ ،‬دووبەرەکی‌و‬ ‫خۆخوری‪ ،‬پول‌پەرستی‌و بیگانە دۆستی» لەسەر ڕێگای‬ ‫بزوتنەوەی کورد دەکا و ئاماژە بەوەی دەکا کە «تەنیا‬ ‫ریگایەکی کورد ئەبی بەرەو سەربەستی پێ‌یا بڕوا‬ ‫شەقامی شارستانیتیە»‪ .‬هەر لەو ژمارەیەدا لە شێعرێکی‬ ‫م‪ .‬م هوشەنگ ئەندامی ژمارە ‪١٦‬ی کۆمەڵەدا هاتوە‪:‬‬ ‫«ملتی دی‌چیە ئەگەر کردی تەرەقی علتی؟‬ ‫بوچی تی‌نافکری؟ کورد آخرئەتوش ملتی؟‬ ‫شد نفاق تو سبب گر تاکنون در ذلتی‬ ‫بی‌وەتەن وەک جولەکەی دایم هەتیو و سەر هەژار‬ ‫اتحادو گەرببی جا الزمە علم و سەواد‬ ‫چونکە بی علم و هونەر ناکا تەرەقی هیچ‌کار‬ ‫هیچ کەس ناژی لەویدا بە بی علم‌و هونەر‬ ‫ملتی عالم کە دەگرن عالەمیک نیە بی ئەثەر‬ ‫گەر نەبی علم و هونەر‪ ،‬حەیوانن ئەبنائی بەشەر‬ ‫مایلی دەشتو دەرو سەحراو و کیو و کیوسار»‬ ‫هێمن شاعیری پایەبەرزو میللیی کوردیش لە‬ ‫ساڵی ‪١٣٢٤‬ی هەتاوی لە»یادگاری شیرین»دا بە‬ ‫گلەییەوە ڕوو بە کچی کورد دەکا و دەڵێ‪:‬‬ ‫«الدە چارشێوی ڕەشت با دەرکەوێ کوڵمەی گەشت‬ ‫چون لە قەرنی بیستەما زۆر عەیبە ئەو روو گرتنە‬ ‫کیژی خەڵکی بۆمی ئاتۆمی دروست کرد و ئەتۆش‬ ‫هەر دەزانی ناوی «ئەستێوڵک» و « دەرخۆنە» و « پنە»‬ ‫فیری زانست و هونەر بوو ئەو لە سایەی خوێندنی‬ ‫تۆش تەشیمان بۆ دەڕێسی‪ ،‬یادگاری شیرنە‬

‫ئەو بە ئاسمانا فرێ‪ ،‬دنیا گەرا‪ ،‬چووە بن بەحر‬ ‫دەک نەمێنم کاری ئیوەش هەر لە ژوور دانیشتنە»‬ ‫بێ‌گومان کاتێک لە کۆتایی سەدەی ‪١٩‬‬ ‫و دەستپێکی سەدەی ‪٢٠‬ی زایینی‌دا‪ ،‬کۆمەڵگای‬ ‫پاشکەوتووی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە ژێر زوڵم و‬ ‫زۆری ده‌وڵەتێکی داگیرکەردا بوو کە بۆخۆشی یەکێک‬ ‫لە واڵتە پاشکەوتەکانی ئەو کاتی جیهان بوو‪ ،‬کورد‬ ‫چۆن دەیتوانی بێ هەبوونی کیان و سەروەریی خۆی‬ ‫بە ئاستێک بگا کە تەنانەت دەرفەتێک لەواڵتەکەیدا پێک‬ ‫بێ کە منداڵی کورد ڕێگای قوتابخانە بگرێتە بەر و فێری‬ ‫زمانی زگماکیی‌و فەنن و زانستی هاوچەرخ بێ‪ .‬ئەویش‬ ‫کاتێک بە قەوڵی هێمن لە «دواڕۆژی ڕووناک»دا‪:‬‬ ‫لە مێژ بوو هەققی کورد دەخورا بە فیڕۆ‬ ‫«لە مێژ بوو کورد بوو دەیکرد شین و ڕۆڕۆ‬ ‫لە مەیدانی شەقێنی دوژمنیدا‬ ‫سەری سەردای کوردی بوو وەکو گۆ‬ ‫‪....‬‬ ‫کوڕی کوردی لە خوێنی خۆی دەگەوزی‬ ‫کچی کوردی سەری کربوو وەئەژنۆ‬ ‫ئەوەی سووکایەتی بوو کردی پێمان‬ ‫نەدەکرا کەس بڵێ بۆ وادەکەی تۆ؟»‬ ‫ئاواتی ژیانێکی ئازاد و سەربەخۆ هەرچەند بۆ‬ ‫ماوەیەکی کورتی یازدەمانگییش بوو بۆ هەوڵین جار‬ ‫لە مێژووی کورد بە پێکهاتنی حیزبی دیموکراتی‬ ‫کوردستان بە ڕیبەرایەتیی پێشەوا قازی محەممەد و‬ ‫ڕاگەیاندنی کۆماری کوردستان وەدی هات و منداڵی‬ ‫کوردیش توانی بە پێی دەستوور بۆ مەدرەسە بچێ و‬ ‫فێری زمانی زگماکیی و زانست‌و فەنی هاوچەرخ بێ‪.‬‬ ‫هەر لە ژمارەی یەکی کوردستان بالوکەرەوەی بیری‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان ڕێکەوتی ‪١٠.١٣٢٤ .٢٠‬‬ ‫لە ئاگاداریی‌یەک کە لە الپەرەی ‪٤‬دا چاپ کرا‪ ،‬ناردنی‬ ‫کچ‌‌و کوڕی ساباڵغی کرا بە یاسا‪ .‬لەم ئاگادارییە‌دا‬ ‫ڕاگەیه‌ندرابوو‪:‬‬

‫په‌سندکرانی زمانی فه‌رمیی کوردی ل ‌ه پاڕلمانی عێراق‬ ‫(ل ‌ه غیابی زمانی فه‌رمیی سه‌رتاسه‌ریی کوردی‌دا)‬

‫مسته‌فا مه‌عروفی‬ ‫ل ‌ه ‪7‬ی ژانویه‌دا پارڵمانی‬ ‫عێراق زمانی کوردیی له‌ پاڵ زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی‌دا ب ‌ه فه‌رمی ناسی‌و بڕیاری دا‬ ‫زمانی کوردی وێڕای زمانی عه‌ره‌بی‬ ‫له‌سه‌ر دراو‪ ،‬پاسپۆرت‪ ،‬هێماکانی‬ ‫هاتوچۆ و ته‌مر بنووسرێ‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا ک ‌ه حاشا له‌وه‌ ناکرێ ئه‌م‬ ‫بڕیار ‌ه هه‌نگاوێکی دیکه‌ له‌ به‌قانوونی‬ ‫مافه‌نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی‬ ‫کردنی‬ ‫کورده‌‪ ،‬کۆمه‌ڵێک تێبینیی له‌سه‌ره‌و‬ ‫کاردانه‌وه‌ی جۆراوجۆری له‌نێو‬ ‫کۆڕوکۆمه‌ڵی کورددا لێ‌که‌وتۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م وتاره‌دا هه‌وڵ دراو ‌ه به‌م بۆنه‌یه‌و ‌ه‬ ‫ئاوڕێک له‌و هه‌واڵنه‌ بده‌ینه‌و ‌ه ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه پێناوی به‌فه‌رمی کردنی زمانی‬

‫کوردی‌دا دراون‪ .‬ئینجا ئاوڕێک ل ‌ه‬ ‫که‌موکورتییه‌کانی بڕیاره‌ک ‌ه ده‌ده‌ینه‌و ‌ه‬ ‫و له‌ پاشان با بزانین بارودۆخی‬ ‫زمانی فه‌رمیی کوردی چۆنه‌‪.‬‬ ‫پێشینه‌ی ب ‌ه فه‌رمی ناسرانی‬ ‫زمانی کوردی‬ ‫ل ‌ه دوای شه‌ڕی یه‌که‌می‬ ‫جیهانی‪ ،‬پاش هه‌ڵوه‌شانی ئیمپراتۆریی‬ ‫عوسمانی‌و دروستبوونی واڵتی عێراق‬ ‫کورد ل ‌ه پێناوی ب ‌ه فه‌رمی ناسرانی‬ ‫زمانه‌که‌ی هه‌وڵی داوه‌‪ .‬ئه‌م هه‌واڵن ‌ه‬ ‫له‌و سه‌رده‌مه‌دا زیاتر ل ‌ه باشووری‬ ‫کوردستان ل ‌ه گۆڕێ‌دا بوون‪.‬‬ ‫حکوومه‌تی شێخ مه‌حموودی نه‌مر ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌ی سلێمانی ره‌نگه‌ له‌م باره‌یه‌و ‌ه‬ ‫کاریگه‌رییه‌کی زۆری بووبێ‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫بزووتنه‌ویه‌ک ک ‌ه شێخ مه‌حموود ل ‌ه‬ ‫سااڵنی ‪1923 -1919‬رێبه‌رایه‌تیی‬ ‫ده‌کرد خاوه‌نی رۆژنامه بوو‪ ،‬وه‌ک‬ ‫بانگی حق‪ ،‬امید استقالل ک ‌ه ب ‌ه زمانی‬ ‫کوردی چاپ‌و باڵو ده‌بوون ‌ه ک ‌ه دیار ‌ه‬ ‫هه‌ر به‌و شێوه‌زاره‌ی ناوچه‌ی سلێمانی‬ ‫بوون‪ .‬له‌سه‌رده‌می حکوومه‌تی شێخ‬ ‫مه‌حمووددا زمانی کوردی زمانی‬ ‫فه‌رمیی ناوچه‌ی ژێر ده‌سه‌اڵتی ئه‌و‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ل ‌ه یه‌که‌م قانوونی ئه‌ساسیی‬

‫عێراق‌ ل ‌ه ساڵی دا‪ 1925‬راست ‌ه ک ‌ه وه‌ک‬ ‫زمانێکی فه‌رمی باس ل ‌ه زمانی کوردی‬ ‫نه‌کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم چه‌شن ‌ه ئازادییه‌ک ب ‌ه‬ ‫زمانانی غه‌یری زمانی عه‌ره‌بی درابوو‬ ‫که‌ زمانی کوردییش یه‌کێک بوو له‌وان‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ بۆخۆی هه‌نگاوێکی هه‌رچه‌ند که‌م‬ ‫به‌اڵم باش بوو‪ .‬چونکه‌ ئه‌گه‌ر سه‌رنج‬ ‫بده‌ینه‌ زمانی کوردی له‌ پارچه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی کوردستان‪ ،‬ل ‌ه باکووری‬ ‫کوردستان ل ‌ه بنه‌ڕ ‌هت‌دا حاشا ل ‌ه‬ ‫بوونی کوردو زمانه‌که‌ی ده‌کرا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان زمانی کوردی‬ ‫قه‌ده‌غ ‌ه بوو و خه‌ڵک ناچار ده‌کران ب ‌ه‬ ‫فارسی قسان بکه‌ن‌‌و بخوێنن‪.‬‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪1931‬دا قانوونی‬ ‫ئه‌ساسیی عێراق پێداچوونه‌وه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر کرا‪ .‬بۆ یه‌که‌م جار ل ‌ه قانوونی‬ ‫ئه‌ساسیی واڵتێک له‌و واڵتانه‌ی‬ ‫کوردستانیان به‌سه‌ردا دابه‌شکراوه‬ ‫زمانی کوردی دانی پێدا ده‌هات‪ ‌.‬ئه‌و‬ ‫وه‌خت ‌ه قانوونێک په‌سند کرا ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫«قانوونی زمانه‌ ناوچه‌ییه‌کان» ناو‬ ‫براوه‌‪ .‬زمانی کوردی رێگای پێدرا‬ ‫ل ‌ه قوتابخانه‌کان (ئه‌وکات تاکوو‬ ‫پۆلی سێی ناوه‌ندی) پێ‌بخوێندرێ‌ ل ‌ه‬ ‫به‌شی زۆری ناوچه‌کانی باشووری‬ ‫کوردستان ل ‌ه دادگاکان‌دا ده‌کرا قسه‌ی‬

‫پێ بکرێ‪ .‬له‌ کاتێک‌دا ل ‌ه به‌شی زۆری‬ ‫کوردستان‌دا له‌سه‌ر ئه‌م مافه‌ خه‌ڵک‬ ‫دادگایی ده‌کران!‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪1946‬دا ک ‌ه کۆماری‬ ‫کوردستان به‌ رێبه‌رایه‌تی پێشه‌وا‬ ‫قازی محه‌ممه‌د ل ‌ه مه‌هاباد دامه‌زرا‬ ‫زمان‌و ئه‌ده‌بیاتی کوردی قۆناغێکی‬ ‫زێڕینی به‌خۆیه‌و ‌ه دیت‪ .‬زمانی‬

‫• بە تەواوی ئەهالی خوشەویستی(سابالغ)‬ ‫رادەگەیندریت – لەسەر ئەمری پیشوای معظم و‬ ‫قەراری(حزبی دیموکراتی) کوردوستان لەوەی بەوالوە‬ ‫پێویستە بو پەرە پیدان و رواجی زمانی کوردی خویندن‬ ‫لە مەدرەسەکاندا بە کوردییە لەو (تاریخەوە) تا دە ‪– ١٠‬‬ ‫روژی دیکە هەر کەسیک کورو کچی هەبی کە عومری‬ ‫اقتضای خویندن بکا دەبی بی‌نیریتە مەدرەسە ئەلبەتە‬ ‫هەر کەس لەو ئەمرە ڕو وەرگیری بە توندترین مجازات‬ ‫تەنبی دەکری‪ .‬کومیتەی مەرکەزی(حزبی دیموکراتی‬ ‫کوردوستان (معاون حزب طەزادە)‪.‬‬ ‫هەر لەو ژمارەیەدا باسی کۆبوونەوەی هەیئەتی‬ ‫فەرهەنگیی کوردستان‌و قەرار بۆ کۆکردنەوە‌و‬ ‫دابەشکردنی ئەو مندااڵنە لە نێو میڵلەت و ناردنیان‬ ‫بۆ مەکتەبی گەالوێژ دەکرێ کە بە هۆی بێ کەسیی‬ ‫بە سواڵ مشغوڵن‪ .‬ڕەنگدانەوەی ئەم دەستوور‬ ‫لە هەوڵین ژومارەی کوردستان‌دا نیشان دەدات‬ ‫کە ڕێبەرایەتیی کورد تا چ ڕادەیەک هەستی بەم‬ ‫کەمایەسی‌یە لە کۆمەڵگای کوردستان کرد و دڵسۆزانە‬ ‫هەوڵی بۆ کۆکردنەوەی منداڵە هەژارەکان‌و ناردنیان‬ ‫بۆ مەدرەسە‌دا‪ ،‬دەرفەتێک کە بە درێژایی سەڵتەنەتی‬ ‫ره‌زاخان‌و قاجارەکان بۆ منداڵی کورد نەرەخسابوو‪ .‬بە‬ ‫دامەزرانی کۆماری کوردستان بە رێبەریی پێشەوای‬ ‫نەمر قازی محەممەد دەرفەتێک بۆ ڕۆڵەی کورد‬ ‫پێکهات تا لەم ماوەیە کورتەدا دەیان تێکۆشەر‪ ،‬شاعیر‪،‬‬ ‫نووسەر و ئەدیبی گەورە وەکو حەسەن قزلجی‪ ،‬هێمن‪،‬‬ ‫هەژار‪ ،‬ئاوات‪ ،‬حەقیقی‪ ،‬قاسملوو‪ ،‬گەاڵوێژ و هتدی ‪..‬‬ ‫لێ‌هەڵکەوێ و ببێتە ئەستێرەیەکی گەش بۆ مێژووی‬ ‫خەباتی ڕزگاریخوازانەی کورد لە هەر چوار بەشی‬ ‫کوردستان‌دا‪ .‬دووی ڕیبەندان‌و دامەزرانی کۆماری‬ ‫کوردستان ڕووح و لەشی برینداری نەتەوەی کوردی‬ ‫سارێژ کرد و هیوای دوارۆژێکی ڕووناکی خستە دڵی‬ ‫هەر کوردیکەوە‪ .‬هێمن گوتەنی‪:‬‬ ‫«کوڕی کورد! هاتەوە دیسان هەلی تۆ‬ ‫مەوێستە‪ ،‬خۆت مەگنخێنە‪ ،‬مەترسە‬ ‫‪....‬‬ ‫بڕۆ پێش بێ‌وچان‪ ،‬لێ بخوڕە‪ ،‬باژۆ‬ ‫نەما داخ و پەژارە و ماتەم و خەم‬ ‫زەمانی هەڵپەرین و بەزمە ئێمرۆ‬ ‫لە شایی ئێمەدا نابینی ئێستا‬ ‫کچێکی دڵ بە خەم‪ ،‬الوێکی بێ‌دۆ»‬

‫کوردی بوو زمانی فه‌رمیی کۆماری‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆمه‌ڵێک رۆژنامه‌و‬ ‫گۆڤار ب ‌ه زمانی کوردی ده‌رچوون‪،‬‬ ‫قوتابخان ‌ه به‌ زمانی کوردی کرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫بێگومان پێشینه‌ی زمانی کوردی ل ‌ه‬ ‫عێراق‌و باشووری کوردستان له‌م‬

‫پێوه‌ندییه‌دا کاریگه‌ریی خۆی هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌تییش له‌به‌ر ئه‌وه‌ ک ‌ه ژماره‌یه‌ک‬ ‫نووسه‌رو رووناکبیری باشووری‬ ‫کوردستان له‌و قۆناغه‌دا روویان‬ ‫کردۆته‌ کۆماری کوردستان چ وه‌ک‬ ‫مامۆستاو چ وه‌ک نووسه‌ر خزمه‌تیان‬ ‫کردوه‌‪.‬‬

‫پاش شۆرشی ‪14‬ی ژووئی ‌ه‬ ‫ل ‌ه عێراق‌و هاتنه‌سه‌رکاری رێژیمی‬ ‫کۆماری‪ ،‬کورد وێڕای عه‌ره‌ب وه‌ک‬ ‫دوو نه‌ته‌وه‌ی سه‌ره‌کی ناسران‬ ‫که‌ بێگومان ئه‌مه‌ ل ‌ه چه‌سپاندنی‬ ‫زۆر‌ی‬ ‫کاریگه‌ریی‬ ‫زمانه‌ک ‌هی‌دا‬

‫هه‌بوو‪ .‬زمانی کوردی ب ‌ه ده‌رچوونی‬ ‫به‌یاننامه‌ی ‪11‬ی مارسی ‪ 1970‬ل ‌ه‬ ‫عێڕاق هه‌نگاوێکی دیکه‌ی به‌ره‌و‬ ‫ب ‌ه فه‌رمی‌ناسران هاویشت‪ .‬کوردو‬ ‫عه‌ره‌ب وه‌ک دوو نه‌ته‌وه‌ی سه‌ره‌کی‬ ‫پێی له‌سه‌ر داگیرایه‌وه‌‪ .‬زمانی کوردی‬ ‫ل ‪10‬‬

‫ده‌بینین ک ‌ه حکوومه‌تی کۆماری کوردستان چه‌ند هه‌وڵی داو‌ه و‬ ‫مه‌به‌ستی بوو‌ه ک ‌ه هاوسه‌نگی ل ‌ه نێوان مافه‌کانی ژن‌و پیاودا بکا و ئه‌و‌ه‬ ‫ل ‌ه حاڵێک‌دا بوو‌ه ک ‌ه پێکهاته‌ی کۆمه‌ڵکه‌ی کورده‌واری زۆرتر عه‌شیره‌یی‬ ‫بوو‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه واڵتانی ده‌ورووبه‌ری کوردستانیش مافی ژنان پێشێل‬ ‫کراوه‌‌و ژن خاوه‌نی هیچ مافێک نه‌بوون‬

‫ئه‌گه‌ر کۆماری کوردستان کات و مه‌ودای زیاتر هه‌بوای ‌ه و به‌چه‌ندین‬ ‫ساڵ درێژه‌ی ب ‌ه ده‌سه‌اڵتی سیاسی خۆی دابای ‌ه حه‌تمه‌ن ل ‌ه ڕێگه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه ده‌بوو ب ‌ه خاوه‌نی ده‌زگای یاسادانان‌و ئه‌وکات هه‌م یاساکانی‬ ‫تۆکمه‌تر ده‌بوون و هه‌م ده‌زگای دادوه‌ری‌و ئیجرایی به‌تواناتر ده‌بوون ل ‌ه‬ ‫جێبه‌جێ‌کردنی یاساکان‌دا و هه‌م خه‌ڵکی کوردستان له‌سه‌ره‌وه‌ی یاسادا زیاتر‬ ‫سوودمه‌ند ده‌بوون‪.‬‬

‫سیاسی‬

‫دادوه‌ری ل ‌ه کۆماری کوردستان‌دا‬

‫عومه‌ر باڵه‌کی‬ ‫دوای ئه‌و ‌ه ک ‌ه کۆماری کوردستان‬ ‫ل ‌ه ‪2‬ی رێبه‌ندانی ساڵی ‪1324‬ی هه‌تاوی ل ‌ه‬ ‫سه‌ر ده‌ستی حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫دامه‌زرا‪ ،‬ئه‌رکی ئیداره‌کردنی هه‌رێمی‬ ‫ژێر ده‌سه‌اڵتی کۆمار ل ‌ه رووی سیاسی‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬پێوه‌ندیی ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‌و‬ ‫پاراستنی سنووره‌کان که‌وت ‌ه سه‌رشانی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆمار ب ‌ه تایبه‌ت کومیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندی حیزبی دێموکرات‌و پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌د‪ .‬بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌ه حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی پێک هێناو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر‌و به‌رپرسانی ئیداری شاره‌کانی‬ ‫ده‌ست نیشان کرد‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئیدار ‌ه کردن‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی واڵت ب ‌ه شێوه‌یه‌کی باش‌و‬ ‫ته‌ندروست بێجگ ‌ه له‌ هه‌یکه‌لی ئیداری‬ ‫پێویست ‌ه قانوون‌و یاسایه‌ک هه‌بێ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫پێوه‌ندییه‌کان ده‌ست نیشان بکاو روون بێت‬ ‫پێوه‌ندی تاکه‌کانی نێو کۆمه‌ڵگا به‌یه‌که‌وه‌‌و‬ ‫له‌هه‌مان‌حاڵ‌دا پێوه‌ندی تاکه‌کان ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی چۆنه‌‌و ب ‌ه چ‌شێوه‌یه‌که‌‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و بابه‌تانه‌ی ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌‌و وتوێژینه‌و ‌ه ل ‌ه سه‌ر کۆماری‬ ‫کوردستان که‌متر ئاوڕی لێ‌دراوه‌ته‌و ‌ه‬ ‫چۆنیه‌تی یاسادانان‌و به‌ڕێوه‌‌چوونی یاسا‬ ‫بووه‌‪ ،‬چونک ‌ه کۆماری کوردستان ب ‌ه هه‌ر‬ ‫هۆیه‌که‌و ‌ه بووبێ خاوه‌نی ده‌زگای یاسادانان‬ ‫وات ‌ه پارلمان نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ‌ه به‌و مانای ‌ه‬ ‫نی ‌ه که‌ به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆماری کوردستان‬ ‫بۆ ئیداره‌کردنی واڵت ب ‌ه شێوه‌ی قانوونی‌و‬ ‫یاسایی ل ‌ه دادوه‌ری بێ‌خه‌به‌ر بووبن‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫ل ‌ه دیکۆمێنت‌و نووسراوه‌کانی سه‌رده‌می‬ ‫کۆماری کوردستان‌دا بۆمان ده‌رده‌که‌وێ‬ ‫ک ‌ه بۆ به‌ڕێوه‌چوونی واڵت کۆمه‌ڵێک‬ ‫یاساو رێسا ده‌رچوون ک ‌ه پێوه‌ندیان ب ‌ه‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌کانی ژیانی رۆژانه‌ی خه‌ڵک‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی واڵته‌و ‌ه هه‌یه‌‌و ئه‌و ‌ه ده‌رخه‌ری‬ ‫ئه‌و راستییه‌ی ‌ه ک ‌ه به‌ڕێو‌به‌رانی کۆماری‬ ‫کوردستان‌و له‌سه‌ره‌وه‌ی هه‌موویان پێشه‌وا‬ ‫قازی محه‌ممه‌د چه‌نده‌یان بۆ گرینگ بوو ‌ه‬ ‫که‌ یاسا له‌ کۆمه‌ڵگادا سه‌روه‌ر بێ‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بۆشایی ده‌زگای یاسادانان‬ ‫پڕبکرێته‌وه‌‌و واڵت بێ یاسا نه‌بێ کومیته‌ی‬ ‫ناوه‌ندی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ئه‌و ئه‌رکه‌یان‬ ‫به‌ڕێوه‌بردوه‌‌و ل ‌ه ماوه‌ی ئه‌و ته‌مه‌ن ‌ه‬ ‫کورته‌ی کۆماری کوردستان‌دا کۆمه‌ڵێک‬ ‫یاساو رێسا ده‌رچوون ک ‌ه هه‌م خه‌ڵک‌و‬ ‫هه‌م به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆماری کوردستان بۆ‬ ‫جێ‌‌به‌‌جێ کردنیان پابه‌ندیان بوون ‪.‬‬ ‫ئه‌و یاسایان ‌ه ک ‌ه ده‌رچوون ل ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌ی کوردستان‌دا ک ‌ه زه‌مانحاڵی‬ ‫کۆماری کوردستان‌و حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان بوو ‌ه چاپ‌و باڵوبوونه‌وه‌‌و له‌و‬ ‫رێگایه‌و ‌ه خه‌ڵکیان لێ ئاگادار کراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و یاسایان ‌ه هه‌م ‌ه بابه‌تن ل ‌ه یاسای‬ ‫سزادان ‌ڕا بگر ‌ه هه‌تا دیاریکردنی نرخی‬ ‫که‌ل‌‌وپه‌ل ل ‌ه بازاڕدا‌‪ .‬پێویست ‌ه ئیشار ‌ه‬ ‫به‌و مه‌سه‌له‌ی ‌ه بکه‌ین راست ‌ه ده‌زگایه‌کی‬ ‫یاسادانان هه‌موویاساکانی دانه‌ناو ‌ه به‌اڵم‬ ‫کاتێک حوکمێک ل ‌ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و ‌ه‬ ‫ب ‌ه خه‌ڵک راده‌گه‌یه‌ندرێ‌و ئه‌و حوکم ‌ه‬ ‫ئه‌رک ده‌ست‌نیشان ده‌کا‌و سه‌رپێچی له‌و‬ ‫ئه‌رک ‌ه ده‌بێت ‌ه تاوان‌و سزای بۆ دیاری‬ ‫ده‌کرێ‪ ،‬ئه‌گه‌ر وای ‌ه زۆربه‌ی زۆری ئه‌و‬ ‫ئاگادارکردنه‌وانه‌ی خه‌ڵک ک ‌ه ل ‌ه رۆژنامه‌ی‬

‫کۆمار‌دا‬ ‫سه‌رده‌می‬ ‫«کوردستان»ی‬ ‫باڵوبوونه‌وه‌‪ ،‬حوکمی قانوونییان هه‌بوو ‌ه‬ ‫چونک ‌ه هه‌ر وه‌کی ل ‌ه پێش‌دا ئیشاره‌ی پێ‌کرا‬ ‫هه‌م خه‌ڵک‌و هه‌م ده‌سه‌اڵت پابه‌ندبوون ب ‌ه‬ ‫جێ‌به‌‌جێ کردنیان‪ .‬بۆ زیاتر روون بوونه‌و ‌ه‬ ‫چه‌ند نموونه‌یه‌ک ئه‌گه‌ر ب ‌ه کورتیش بێت‬ ‫لێره‌‌دا باس ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫خوێندن ب ‌ه زمانی کوردی‪:‬‬ ‫خوێندن به‌ زمانی کوردی ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆماری کوردستان ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د گرینگی‬ ‫تایبه‌تی پێ‌دراو ‌ه هه‌ر بۆی ‌ه ل ‌ه یه‌که‌م ژماره‌ی‬ ‫رۆژنامه‌ی «کوردستان»‌دا ب ‌ه راگه‌یاندنی‬ ‫حوکمێک ب ‌ه خه‌ڵکی ساباڵغ خوێندن ب ‌ه‬ ‫زمانی کوردی ده‌کات ‌ه قانوون‌و له‌و حوکمه‌دا‬ ‫ده‌ڵێ بۆ په‌ره‌پێدان‌و گه‌شه‌کردنی زمانی‬ ‫کوردی خوێندن ل ‌ه مه‌دره‌سه‌کان‌دا ب ‌ه زمانی‬ ‫کوردی‌یه‌و ‪10‬رۆژ مۆڵه‌ت ده‌دا ب ‌ه خه‌ڵکێ‬ ‫ک ‌ه هه‌ر که‌سێک کوڕ و کچی هه‌بێ‌و ته‌مه‌نی‬ ‫گه‌یشتبێت ‌ه ته‌مه‌نی خوێندن ده‌بێ ره‌وانه‌ی‬

‫قوتابخانه‌ی بکا‌و ب ‌ه پێچه‌وانه‌وه‌ هه‌ر‬ ‫که‌س ئه‌و حه‌کم ‌ه جێ‌به‌‌جێ نه‌کا به‌توندی‬ ‫سزا ده‌درێ‪ .‬ده‌بینین ئه‌و حوکم ‌ه ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌دا ک ‌ه بۆ هه‌موو دانیشتوانی مه‌هابا‌د ‌ه‬ ‫بێ جیاوازی‌و مۆڵ ‌هت‌و سزاشی تێدای ‌ه‬ ‫ده‌رخه‌ری ئه‌و راستیه‌ش ‌ه ک ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رانی‬ ‫کۆماری کوردستان چه‌نده‌ بایه‌خ ده‌ده‌ن ب ‌ه‬ ‫خوێندن‌و زمانی کوردی‌و ل ‌ه هه‌مان‌حاڵ‌دا‬ ‫سرنج‌و ‌بایه‌خ ده‌ده‌ن ب ‌ه کچان ک ‌ه تا ئه‌و‬ ‫ده‌م ل ‌ه نیعمه‌تی خوێندن بێ‌به‌ش بوون‌و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی کۆماری کوردستان ب ‌ه قانوون ل ‌ه‬ ‫سه‌ر کۆمه‌ڵگای ده‌کات ‌ه واجب ک ‌ه ئه‌گه‌ر هه‌ر‬ ‫که‌س جێ‌به‌‌جێی نه‌کا سزا ده‌درێ‪.‬‬ ‫ده‌قی حوکمه‌ک ‌ه ل ‌ه رۆژنامه‌ی‬ ‫کوردستان ژمار ‌ه ‪ 1‬الپه‌ڕه‌ی ‪ 4‬رۆژی‬ ‫پێنج‌شه‌مم ‌ه ‪1324/10/20‬ی هه‌تاوی به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ی خواره‌و ‌ه هاتوه‌‪:‬‬ ‫ئاگاداری‬ ‫(ب ‌ه ته‌واوی ئه‌هالی خۆشه‌ویستی‬ ‫«ساباڵغ» راده‌گه‌یه‌ندرێت له‌سه‌ر ئه‌مری‬ ‫پێشه‌وا معظم و قه‌راری «حزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان» له‌وه‌ی به‌و الو ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫بۆ په‌ره‌پێدانی و ره‌واجی زمانی کوردی‪،‬‬ ‫خوێندن ل ‌ه مه‌دره‌سه‌کاندا ب ‌ه کوردیه‌ له‌و‬ ‫تاریخه‌و ‌ه تا ‪ 10‬رۆژی دیک ‌ه هه‌ر که‌سێک‬ ‫کوڕ‌و کچی هه‌بێ‌و ته‌مه‌نی اقتضای‬ ‫خوێندن بکا ده‌بێ بینیرێت ‌ه مه‌دره‌س ‌ه ئه‌ڵبه‌ت‬ ‫هه‌رکه‌س له‌و ئه‌مر ‌ه روو وه‌رگێڕێ ب ‌ه‬ ‫توندترین مجازات ته‌مبی ده‌کرێ»‪).‬‬ ‫چه‌ک هه‌ڵگرتن‪:‬‬ ‫ل ‌ه سه‌رده‌می کۆماری کوردستان‌دا‬ ‫هه‌ر خێڵ‌و عه‌شیره‌و تایفه‌یه‌ک بۆ خۆی‬ ‫‌وه بووه‌‌و‬ ‫کۆمه‌ڵێک چه‌کداری ل ‌ه ده‌ره ‌‌‌‬

‫چه‌کێکی زۆریش ب ‌ه ده‌ست خه‌ڵکه‌و ‌ه بووه‌‌و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی نه‌بێت ‌ه هه‌ره‌ج‌مه‌ره‌ج‌و هه‌ر‌که‌س‬ ‫ب ‌ه که‌یفی خۆی ب ‌ه مه‌به‌ستی خراپ که‌ڵک‬ ‫ل ‌ه چه‌ک وه‌رنه‌گرێ‪ ،‬فه‌رمانده‌ی هێزی‬ ‫دێموکرات‪ -‬کوردستان حوکمێک ده‌رده‌کا‌و‬ ‫له‌و حوکمه‌دا هه‌ڵگرتنی چه‌کی بێ‌مۆڵه‌ت ب ‌ه‬ ‫ته‌واوی قه‌ده‌غ ‌ه ده‌کا‌و ده‌ست نیشان ده‌کا‬ ‫ک ‌ه که‌س یا که‌سانێک ک ‌ه ب ‌ه ئانقه‌ست‌و ب ‌ه‬ ‫‌قه بکه‌ن‌و ببن ‌ه هۆی شێواندنی‬ ‫خۆڕایی ته ‌‌‬ ‫ژیانی ئاسایی خه‌ڵک ب ‌ه دواچوونی یاسایان‬ ‫بۆ ده‌کرێ‌ ‌و سزا ده‌درێن‪.‬‬ ‫ل ‌ه رۆژنامه‌ی کوردستان ژمار ‌ه ‪2‬‬ ‫الپه‌ڕ ‌ه ‪ 3‬شه‌مم ‌ه ‪ 1324/10/22‬به‌‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌و حوکم ‌ه باڵو بۆته‌وه‌‪:‬‬ ‫«ئاگاداری‬ ‫ب ‌ه ته‌واوی ئه‌هالی راده‌گه‌یه‌ندرێت ک ‌ه‬ ‫ه ‌هڵ‌گرتنی ئه‌سله‌ح ‌ه ل ‌ه نێو شاردا غه‌یری‬ ‫ئه‌شخاصی مه‌جاز ب ‌ه کلی قه‌ده‌غه‌ی ‌ه هه‌ر‬ ‫که‌سێک ل ‌ه نێو شاردا تیر خاڵی بکا سه‌خت‬

‫ته‌عقیب‌و مجازات ده‌کرێ»‪.‬‬ ‫کۆنتڕۆڵی بازاڕ‪:‬‬ ‫بۆ ئه‌و ‌ه حکوومه‌تی کۆماری کوردستان‬ ‫کۆنتڕۆڵی بازاڕ بکا‌و ئیزن نه‌دا پشێوی ل ‌ه‬ ‫بازاڕدا دروست بێ‌و ه ‌هل‌په‌ره‌ست‌و قازانج‬ ‫ویست خه‌ڵکی که‌م داهات‌و ده‌ست‌کورت‬ ‫نه‌ڕوتێننه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ماو ‌ه ب ‌ه ماو ‌ه ل ‌ه رێگای‬ ‫رۆژنامه‌ی «کوردستان»ه‌و ‌ه ئاگاداری‌یه‌ک‬ ‫باڵوده‌کاته‌و ‌ه ک ‌ه حوکمی یاساییان هه‌یه‌‌و‬ ‫له‌و ئاگاداریانه‌دا نرخی که‌ل‌‌و په‌ل ده‌ست‬ ‫نیشان ده‌کا ئه‌وه‌تا ل ‌ه رۆژنامه‌ی کوردستان‬ ‫ژماره‌‪ 9‬الپه‌ڕه‌ی ‪ 4‬شه‌مم ‌ه ‪13‬ی رێبه‌ندان‬ ‫‪ 1324‬نرخی گۆشت ل ‌ه الیه‌ن شاره‌داری‬ ‫مه‌هاباده‌و ‌ه دیاری ده‌کرێ‌و له‌ کۆتایی‌دا‬ ‫باس له‌و ‌ه ده‌کا هه‌ر گۆشت فرۆشێک له‌و‬ ‫نرخ ‌ه دیاریکراوان ‌ه البدا ک ‌ه شاره‌داری دیاری‬ ‫کردوه‌ ب ‌ه نێوی گرانفرۆشی سزاده‌درێ‪.‬‬ ‫ئاگاداری‪:‬‬ ‫«ب ‌ه ته‌واوی ئه‌هالی موحته‌ره‌م مهاباد‬ ‫راده‌گه‌یندرێ نرخی گۆشتی مه‌ڕ‌و بزن‬ ‫سیه‌ی ستمن (‪30‬قران)‌و گۆشتی ره‌شه‌واڵغ‬ ‫دووتمه‌ن (‪20‬قران) معلوم کراو ‌ه تا آگاداری‬ ‫دو‌م هه‌ر قه‌صابیک زیاتری بفرۆشێت فورا‬ ‫ب ‌ه اداری شهرداری خه‌به‌ر بده‌ن تا ب ‌ه نێوی‬ ‫گران‌فروشی‌و تخلف ل ‌ه مقرراتی شهرداری‬ ‫تنبیه‌‌و جریمه‌ بکرێ»‪.‬‬ ‫به‌رتێل دان و به‌رتیل وه‌رگرتن‪:‬‬ ‫ل ‌ه هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌ک‌دا چ ل ‌ه سه‌رده‌می‬ ‫کۆن و چ ل ‌ه سه‌رده‌می ئێستادا هێندێک‬ ‫خه‌ڵک بۆ ئه‌وه ‌ل ‌ه کاتی تووش بوونیان ب ‌ه‬ ‫وه‌اڵم دانه‌وه‌ی یاسایی‌و ئاماد ‌ه بوونیان‬ ‫له‌به‌رده‌م حاکمی دادوه‌ری هه‌وڵ ده‌ده‌ن‬ ‫که‌س یا که‌سانێک په‌یدا بکه‌ن ک ‌ه ب ‌ه هۆی‬

‫دانی به‌رتیل ناحه‌قی خۆیان بک ‌هن‌و به‌حه‌ق‌و‬ ‫کارێکی نایاسایی ب ‌ه یاسایی بکه‌ن‌و ئه‌و ‌ه‬ ‫له‌ سه‌رده‌می کۆماری کۆردستانیش‌دا‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه کۆمیته‌ی مه‌رکه‌زی‬ ‫حیزبی دێموکرات یاسایه‌کی ده‌رکردوه‌‌و‬ ‫ل ‌ه ڕۆژنامه‌ی «کوردستان» ژمار ‌ه ‪12‬‬ ‫الپه‌ڕ ‌ه ‪ 4‬ب ‌ه ڕێکه‌وتی ‪20‬ی ڕێبه‌ندان باڵوی‬ ‫کردۆته‌و ‌ه ک ‌ه له‌و یاسایه‌دا هاتوو ‌ه ک ‌ه هه‌م‬ ‫مه‌ئموورینی حکوومه‌تی کوردستان‌و هه‌م‬ ‫خه‌ڵکی کوردستان ئاگادار بن ک ‌ه ب ‌ه هه‌ر‬ ‫نێوێک‌و ب ‌ه هه‌ر ڕێوشوێنێک‌دا بێ به‌رتیل‌دان‬ ‫و به‌رتیل‌وه‌رگرتن قه‌ده‌غه‌یه‌‌و ئه‌گه‌ر روون‬ ‫بێته‌و ‌ه ئه‌و که‌س یا که‌سان ‌ه به‌رتیلیان داو ‌ه‬ ‫یان وه‌رگرتو ‌ه ب ‌ه خائین ب ‌ه گ ‌هل‌و نیشتمان‬ ‫ده‌ناسرێن‌و سزا ده‌درێن ب ‌ه سزایه‌ک ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫‪ 10‬ساڵ زیندان که‌متر نه‌بێ‌و یا سزاده‌درێن‬ ‫ب ‌ه حوکمی ئێعدام‪ .‬ئه‌وه‌ی خواره‌و ‌ه ده‌قی‬ ‫حوکمه‌که‌یه‌ ‪:‬‬ ‫«ئاگاداری‬ ‫به‌هۆی ئه‌و نوسراو ‌ه له‌سه‌ر قه‌راری‬

‫کومیته‌ی مه‌رکه‌زی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان به‌ ته‌واوی مامورینی حکومه‌تی‬ ‫کوردستان و ملت ڕاده‌گه‌یه‌نرێت هه‌رکه‌س‬ ‫له‌هه‌ر مه‌مه‌ریکه‌و ‌ه به‌هه‌ر نێوێک ل ‌ه تمه‌نێک‬ ‫تا چه‌ند تمه‌ن بۆ هه‌ڵسوڕاندنی کارێکی «چ ‌ه‬ ‫قانوونی و چ ‌ه شه‌رعی و غیره‌‪ ،‬به‌رتیل‌و‬ ‫ریشو ‌ه بدات و یا وه‌ربگری ل ‌ه پاش‬ ‫مه‌علووم بوون ب ‌ه خاینی ملت و مملکت‬ ‫د‌ناسرێ قه‌راری مجازاتی ئه‌و که‌سانه‌ش‬ ‫ل ‌ه د ‌ه ساڵ حه‌بس هه‌تا کوشتن (اعدام)‬ ‫تصویب و مقر‌ر کراوه‌‪».‬‬ ‫کچان و ژنان‪:‬‬ ‫دیار ‌ه مه‌سه‌له‌ی ژنان وه‌ک به‌شێک ل ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگ ‌ه چ ل ‌ه بواری خوێندن‌و چ ل ‌ه بواری‬ ‫به‌شداری کردنیان ل ‌ه ئیداره‌‌کردنی واڵت‬ ‫خه‌می گه‌وره‌ی به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆماری‬ ‫کوردستان بووه‌‌و هه‌ر له‌سه‌رده‌می کۆماری‬ ‫کوردستان دای ‌ه ک ‌ه کچان ڕێگه‌ی خوێندنیان‬ ‫بۆخۆش ده‌کرێ‌و بۆ پاراستنی مافه‌کانیان‬ ‫یه‌کیه‌تیی ژنان داده‌مه‌زرێ و ئیزنی چاالکی‬ ‫پێ ده‌درێ و بێجگه ‌له‌وان ‌ه به‌ڕێوبه‌رانی‬ ‫کۆماری کوردستان هه‌وڵیان داو ‌ه ماف ‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی ژنانیش پارێزراو بێ و‬ ‫پێشگیری بکرێ ل ‌ه توندوتیژی‌و هه‌ڕه‌ش ‌ه بۆ‬ ‫سه‌ر ژنان و کچان‪ .‬ئه‌وه‌تا ل ‌ه بڕیارێک‌دا ک ‌ه‬ ‫ب ‌ه ئیمزای سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬ ‫حاجی بابا شێخ ده‌رچوو ‌ه و ل ‌ه ڕۆژنامه‌ی‬ ‫کوردستان ژمار ‌ه ‪ 15‬الپه‌ڕه‌‪ 4‬ڕێکه‌وتی‬ ‫‪27‬ی ڕێبه‌ندانی ‪ 1324‬باڵوبۆته‌و ‌ه به‌و‬ ‫جۆر ‌ه باس ل ‌ه دوو مه‌سه‌له‌ی پێوه‌ندیدار ب ‌ه‬ ‫ژنان ده‌کا‌و ده‌ڵێ له‌سه‌ر بڕیاری هه‌یئه‌ت‬ ‫ملی کوردستان هه‌ر پیاوێک به‌زۆر ژنی‬ ‫به‌مێرد گوێزرابێته‌وه‌ یا نه‌گوێزرابێته‌و ‌ه‬ ‫ڕاکێشێ ده‌بێ ئه‌و پیاو ‌ه سزابدرێ ب ‌ه ئێعدام‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬

‫‪6‬‬

‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬ ‫ک ‌ه هه‌موومان باش ده‌زانین پێک‌هاته‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واری له‌و سه‌رد ‌هم‌دا‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک بوو ک ‌ه ڕه‌نگ ‌ه زۆرجار‬ ‫بۆ تۆڵ ‌ه ئه‌ستاندنه‌وه‌ و بێ‌حورمه‌تی‬ ‫کردن ل ‌ه نێوان دوو تایفه‌‌و عه‌شیره‌‌و‬ ‫بنه‌ماڵه‌دا ژن بۆت ‌ه قوربانی‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫به‌ڕێوبه‌رانی کۆماری کوردستان ئه‌و‬ ‫گرفته‌یان دیو ‌ه و بۆ چاره‌سه‌ر یاسایان‬ ‫بۆ ده‌رکردو ‌ه و هه‌ر ل ‌ه درێژه‌ی ئه‌و بڕگ ‌ه‬ ‫یاسایه‌دا هاتوو ‌ه ئه‌و کچانه‌ی ک ‌ه مانعی‬ ‫له‌سه‌ر ڕێگ ‌ه نی ‌ه به‌وشه‌رت ‌ه ک ‌ه کوڕه‌که‬ ‫‌پێشتر خوازبێنیی ل ‌ه بنه‌ماڵه‌ی کچه‌ک ‌ه‬ ‫کردبێ‌و ئه‌وانیش وه‌اڵمی ڕه‌دیان دابێته‌وه‌‌و‬ ‫کچه‌ک ‌ه خۆی رازی بێت ده‌توانێ له‌گه‌ڵ‬ ‫کوڕه‌ک ‌ه بڕوات‌و ژیانی هاوبه‌ش پێک بێنێ‪.‬‬ ‫له‌و حاڵه‌ته‌دا کوڕه‌ک ‌ه هیچ سزایه‌کی یاسایی‬ ‫تووش نابێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئه‌و مه‌رجان ‌ه ک ‌ه‬ ‫باسمان کرد نه‌بوون کوڕه‌ک ‌ه ل ‌ه ‪ 3‬مانگ‬ ‫هه‌تا ‪ 3‬ساڵ ل ‌ه زیندان ده‌کرێ‪.‬‬ ‫لێره‌دا ده‌بینین ک ‌ه حکوومه‌تی‬ ‫کۆماری کوردستان چه‌ند هه‌وڵی داو ‌ه و‬ ‫مه‌به‌ستی بوو ‌ه ک ‌ه هاوسه‌نگی ل ‌ه نێوان‬ ‫مافه‌کانی ژن‌و پیاودا بکا و ئه‌و ‌ه ل ‌ه حاڵێک‌دا‬ ‫بوو ‌ه ک ‌ه پێکهاته‌ی کۆمه‌ڵکه‌ی کورده‌واری‬ ‫زۆرتر عه‌شیره‌یی بوو ‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه واڵتانی‬ ‫ده‌ورووبه‌ری کوردستانیش مافی ژنان‬ ‫پێشێل کراوه‌‌و ژن خاوه‌نی هیچ مافێک‬ ‫ی‬ ‫نه‌بوون به‌وشێوه‌ی ‌ه ک ‌ه ئێستا ئێمه لێ ‌‬ ‫ده‌ڕوانین‪ .‬به‌اڵم له‌و بڕگ ‌ه یاساییه‌دا هه‌م‬ ‫پێش ب ‌ه بێ‌حورمه‌تی کردنی ژن ده‌گیرێ ک ‌ه‬ ‫فیدای کێش ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان نه‌بێ و هه‌م‬ ‫ئیزن ده‌دا ب ‌ه کچ ک ‌ه خۆی بڕیارده‌ربێ ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌ری داهاتووی دا‪ .‬ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌قه‌که‌ی ‌ه ک ‌ه ل ‌ه رۆژنامه‌ی کوردستان باڵو‬ ‫بۆته‌وه‌‪:‬‬ ‫«ئاگاداری‬ ‫ڕه‌دووگه‌وتنی کچان و ژنان قه‌ده‌غه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر قراردادی ‌هیئه‌تی ملی‬ ‫کوردستان هه‌ر پیاوێک به‌زۆر ژنی‬ ‫به‌مێرد گوێزرابێته‌وه‌ یا نه‌گوێزرابێته‌و ‌ه‬ ‫ڕاکێشێ ئه‌و پیاو ‌ه ده‌بی بکوژرێ ئه‌مما کچ‬ ‫خوازبێنی بکاو نه‌یده‌نێ و مانعی شه‌رعی‬ ‫نه‌بێ و به‌مێرد نه‌بێ کچه‌ک ‌ه رضای ببێ‪،‬‬ ‫جزای نی ‌ه وگرن ‌ه ل ‌ه س ‌ه مانگه‌و ‌ه تا س ‌ه ساڵ‬ ‫حه‌بس ده‌کرێ»‬ ‫بێجگه‌له‌وان ‌ه ب ‌ه ده‌یان نموونه‌ی دیک ‌ه‬ ‫له‌ رۆژنامه‌ی «کوردستان»‌دا چاپ‌و باڵو‬ ‫بوونه‌و ‌ه و بابه‌تی وه‌ک ماڵیات‪ ،‬گمرک‪،‬‬ ‫له‌دایک بوون و مردن‪ ،‬ڕه‌چاوکردنی‬ ‫له‌شساغی‌و پاراستنی ژینگه‌‌و پاراستنی‬ ‫مافی که‌مایه‌تییه‌کانی ئایینی‌و مه‌زهه‌بی‌و‬ ‫ی سزادان و ‪ ....‬هتد‪ .‬ک ‌ه ئه‌وان ‌ه‬ ‫قانوون ‌‬ ‫یاسایان پێ ده‌رچوون‌و خه‌ڵک‌و ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌سه‌ریان بوو ‌ه کاریان پێ بکه‌ن‪ .‬ک ‌ه دیار ‌ه‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌و قانوونان ‌ه نزیک ب ‌ه چوارجار ل ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌ی «کوردستان»‌دا باڵوبوونه‌و ‌ه و‬ ‫ئه‌وکات کاریان پێ‌کراوه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه کۆتایی‌دا پێویست ‌ه ئیشار ‌ه به‌و ‌ه‬ ‫بکرێ ک ‌ه ئه‌گه‌ر کۆماری کوردستان کات‬ ‫و مه‌ودای زیاتر هه‌بوای ‌ه و به‌چه‌ندین ساڵ‬ ‫درێژه‌ی ب ‌ه ده‌سه‌اڵتی سیاسی خۆی دابای ‌ه‬ ‫حه‌تمه‌ن ل ‌ه ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌و ‌ه ده‌بوو ب ‌ه‬ ‫خاوه‌نی ده‌زگای یاسادانان‌و ئه‌وکات هه‌م‬ ‫یاساکانی تۆکمه‌تر ده‌بوون و هه‌م ده‌زگای‬ ‫دادوه‌ری‌و ئیجرایی به‌تواناتر ده‌بوون ل ‌ه‬ ‫جێبه‌جێ‌کردنی یاساکان‌دا و هه‌م خه‌ڵکی‬ ‫کوردستان له‌سه‌ره‌وه‌ی یاسادا زیاتر‬ ‫سوودمه‌ند ده‌بوون‪ .‬به‌اڵم به‌وحاڵه‌ش له‌و‬ ‫ته‌مه‌ن ‌ه که‌مه‌دا کۆماری کوردستانی پێدا‬ ‫تێپه‌ڕ بووه‌‪ ،‬به‌ڕێوبه‌رانی کۆمار ل ‌ه دانان‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی یاسا‌و ڕێسا غافڵ نه‌بوون‬ ‫و هه‌وڵیانداو ‌ه هه‌موو الیه‌نه‌کانی ژیانی‬ ‫خه‌ڵک ل ‌ه ناوچه‌ی ژێرده‌سه‌اڵتی کۆماری‬ ‫کوردستان‌دا ببینن‌و بتوانن ئه‌و الیه‌نانه‌ی‬ ‫ژیانی سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تی‌و ئابووری‬ ‫به‌یاسا ڕێک بخه‌ن‪.‬‬

‫ل ‌ه راستی‌دا ب ‌ه دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ی کوردو تاکی کوردو کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان ئاسۆگێکی خرای ‌ه به‌رده‌م‪ ،‬رێگایه‌کی هات ‌ه به‌رده‌م‌و رووگه‌یه‌کی‬

‫‪5‬‬

‫بۆ درووست بوو ک ‌ه به‌رده‌وام به‌ره‌و ئه‌وێ هه‌نگاو بنێ‪ .‬حیزبی دێموکراتی کورستان ب ‌ه دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان مه‌سیرێکی روون‪ ،‬شارێگه‌یه‌کی دیاری خست ‌ه به‌رده‌م‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٢‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫نه‌ته‌وه‌یی‬

‫نه‌ته‌وه‌که‌ی له‌ ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان‪ .‬ئێمه‌ هه‌تا ئێستاش‌و له‌وانه‌ی ‌ه ده‌یان ساڵی دیکه‌ش هه‌ر به‌و رێچکه‌یه‌دا بڕۆین‪.‬‬

‫چه‌ند سه‌رنجێک ل ‌ه باره‌ی‬ ‫روخسارە مه‌ده‌نییه‌کانی کۆماری کوردستان‬

‫قادر وریا‬ ‫کاریگه‌ریی کۆماری کوردستان ل ‌ه‬ ‫سه‌ر بیری تاکی کوردو له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫کوردستان‬ ‫پێکهاتنی کۆماری کوردستان‪ ،‬به‌ڵگه‌یه‌ک ‌ه‬ ‫بۆ گه‌شه‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌و سیاسی‌و فکریی‬ ‫سیماکانی ناسیۆنالیزمی کوردو بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫رزگاریخوازیی نه‌ته‌وه‌ی کورد‪.‬‬ ‫پێکهێنانی ده‌وڵه‌تێکی نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫مانای ‌ه ده‌دا ک ‌ه پێکهێنه‌رانی ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌و‬ ‫خه‌ڵکێک که‌ پشتیوانییان له‌و ده‌وڵه‌ته‌ کردوه‌‪،‬‬ ‫خۆیان وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کی جیاواز له‌ نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫دیک ‌ه ده‌بینن‌و پێناس ‌ه ده‌که‌ن‪ .‬نه‌ته‌وه‌که‌یان ب ‌ه‬ ‫شایانی ئه‌و ‌ه ده‌زانن ک ‌ه ده‌سه‌اڵتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫خۆی هه‌بێ‌و بۆخۆی چاره‌نووسی خۆی‬ ‫بگرێته‌ ده‌ست‪.‬‬ ‫ن‬ ‫کوردستا ‌‬ ‫کۆماری‬ ‫پێکهێنانی‬ ‫رچه‌شکێنی‌و تابووشکێنی بوو‪ .‬ره‌تکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و بۆچوون‌و روانگه‌ی ‌ه بوو ک ‌ه کورد هه‌ر‬ ‫ده‌بێ ژێرده‌سته‌و ژێرچه‌پۆک ‌ه بێ‪ .‬وه‌ستانه‌و ‌ه‬ ‫بوو به‌رامبه‌ر ئه‌و هێڵه‌ سوورانه‌ ک ‌ه کورد‬ ‫ناتوانێ حکوومه‌ت‌و ده‌وڵه‌تی خۆی هه‌بێ‪.‬‬ ‫وه‌دیهێنانی خه‌ون‌و روئیایه‌ک بوو ک ‌ه زۆر‬ ‫پێشتر ل ‌ه شێعرو بیری پێشه‌نگانی بیری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کورد دا ره‌نگی دابۆوه‌‪ .‬تاکی کورد‬ ‫له‌ دوای پێکهاتنی کۆماری کوردستان‪ ،‬تاکێکی‬ ‫جیاواز بوو له‌ هی پێش کۆمار‪ .‬تاکێک بوو ک ‌ه‬ ‫شایه‌دی پێکهاتنی کۆماری کوردستان بوو‪.‬‬ ‫بڕوا ب ‌ه خۆبوون‌و خۆ به‌ شایانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت هه‌بوون له‌و کات به‌ دواو ‌ه دێت ‌ه نێو‬ ‫بیرکردنه‌وه‌و ڕوانینی تاکی کورد‪ .‬کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫کوردستانیش هه‌ست‌و بیرێکی نوێی تێ‌دا‬ ‫دروست ده‌بێ‪ .‬هه‌ستی خۆ به‌ جیاواز زانین ل ‌ه‬ ‫خه‌ڵکی به‌شه‌کانی دیکه‌ی ئێران‪ ،‬له‌م ڕوانگه‌یه‌و ‌ه‬ ‫ل ‌ه خۆی ده‌ڕوانی که‌ رۆژێک له‌ رۆژان ده‌وڵه‌تی‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬سه‌رکۆماری هه‌بووه‌‪ ،‬ئااڵی هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫سوپای نه‌ته‌وه‌یی خۆی هه‌بووه‌‪ ،‬خوێندن ب ‌ه‬ ‫زمانی خۆی هه‌بووه‌‪ ،‬کاروباری ل ‌ه ده‌ست‬ ‫خۆی‌و نوێنه‌رانی خۆی‌دا بووه‌‪ .‬به‌اڵم دواتر‬ ‫ئه‌م ده‌سکه‌وته‌و ئه‌و مافانه‌یان لێ‌ستاندۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه راستی‌دا به‌ دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ی کوردو تاکی کوردو‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان ئاسۆگێکی خرای ‌ه‬ ‫به‌رده‌م‪ ،‬رێگایه‌کی هات ‌ه به‌رده‌م‌و رووگه‌یه‌کی‬ ‫بۆ درووست بوو که‌ به‌رده‌وام به‌ره‌و ئه‌وێ‬ ‫هه‌نگاو بنێ‪ .‬حیزبی دێموکراتی کورستان ب ‌ه‬ ‫دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان مه‌سیرێکی‬ ‫روون‪ ،‬شارێگه‌یه‌کی دیاری خسته‌ به‌رده‌م‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌ی له‌ ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫هه‌تا ئێستاش‌و له‌وانه‌ی ‌ه ده‌یان ساڵی دیکه‌ش‬ ‫هه‌ر به‌و رێچکه‌یه‌دا بڕۆین‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان ب ‌ه روخسارێکی‬ ‫شارستانی‌و مه‌ده‌نییه‌و ‌ه بوونی خۆی‬ ‫راگه‌یاند‬ ‫کۆماری کوردستان ده‌سکه‌وتێکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌و رووداوێکی سیاسیی گرنگ بوو‬ ‫که‌ به‌رهه‌می هه‌لومه‌رجی سیاسیی جیهانی‌و‬ ‫ناوچه‌یی سه‌رده‌می شه‌ڕی دووهه‌می جیهانی‬ ‫بوو‪ .‬ئه‌گه‌رچی ل ‌ه ناخی وه‌زعێکی پێکهاتوو ب ‌ه‬ ‫هۆی شه‌ڕی جیهانییه‌وه‌‪ ،‬سه‌ری هه‌ڵ‌دابوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم روخساره‌ مه‌ده‌نی‌و شارستانییه‌که‌ی‬

‫زۆر به‌رچاوتر بوو ل ‌ه سیما سوپایی‌و‬ ‫جه‌نگییه‌که‌ی‪ .‬ئه‌م ‌ه بۆ ئه‌و راستیی ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و ‌ه‬ ‫ک ‌ه کورد نه‌ته‌وه‌یه‌کی سته‌م لێکراوو واڵت‬ ‫دابه‌شکراو بووو به‌ دوای مافه‌ڕه‌واکانی خۆی‌دا‬ ‫ده‌گه‌ڕا‪ .‬وات ‌ه له‌و نه‌ته‌وانه‌ نه‌بوو که‌ سه‌دان‬ ‫ساڵ مێژووی داگیرکردنی واڵتانی دیکه‌و‬ ‫بنده‌ستکردنی نه‌ته‌وه‌کانی دیکه‌یان هه‌بوو‪.‬‬ ‫ناسیونالیزم‌و بزووتنه‌و ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی‬ ‫کوردیش‬ ‫خسڵه‌تی حه‌قخوازی‌و داواکردنی‬ ‫مافێکی ره‌وایان هه‌بووه‌‪ .‬وات ‌ه هه‌موو‬ ‫ئاڵوگۆڕه‌کانی ئه‌و سه‌رده‌م ‌ه که‌ کۆماری‬ ‫کوردستانی تێدا پێک هات ئه‌م راستیی ‌ه‬ ‫ده‌سه‌لمێنن که‌ کورد ب ‌ه ته‌مای داگیرکردنی‬ ‫خاکی نه‌ته‌وه‌کانی ده‌وروبه‌ری خۆی نەبووه‌‪،‬‬ ‫به‌ ته‌مای ژێرده‌ست کردنی نه‌ته‌وه‌کانی دیک ‌ه‬ ‫نەبووه‌ به‌ڵکوو ویستوویە له‌سه‌ر نیشتمانی‬ ‫خۆی به‌ ئازادی بژی‌و چاره‌نووسی خۆی ل ‌ه‬ ‫ده‌ستی خۆی دابێ‪ .‬پێکهاتنی کۆمه‌ڵه‌ی ژێکاف‪،‬‬ ‫پێکهاتنی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و‬ ‫دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‪ ،‬هه‌موویان ئه‌م‬ ‫خسڵه‌ته‌یان پێوه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫له‌ راستی‌دا کۆماری کوردستان بۆ ئه‌و ‌ه‬ ‫دروست نه‌ببوو که‌ ئیمپراتۆرییه‌ی کوردی‬

‫کۆماری کوردستان چ به‌ به‌راورد‬ ‫کردنی ماوه‌ی ده‌سه‌اڵتداره‌تییه‌که‌ی ک ‌ه ‪11‬‬ ‫مانگ بوو‪ ،‬چ به‌ سه‌رنجدان ب ‌ه بارودۆخی‬ ‫سه‌رده‌مه‌که‌ی‌و ئیمکاناتێکی که‌م ک ‌ه هه‌یبوو‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫بواری په‌روه‌رده‌دا زۆر خزمه‌تی گه‌وره‌ی کرد‪.‬‬ ‫ده‌کرێ بڵێین یه‌ک ل ‌ه روخساره‌ دره‌وشاوه‌کانی‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵت ‌ه کوردییه‌ بواری په‌روه‌رده‌ بوو‪.‬‬ ‫ئه‌م کات ل ‌ه هیچ واڵتێکی ده‌ورووبه‌ردا‪،‬‬ ‫خوێندن نه‌ببوو ‌ه خۆڕایی‌و ئیجباری‪ .‬مه‌گه‌ر ل ‌ه‬ ‫یه‌کیه‌تیی سۆڤیه‌ت‌و ئه‌و واڵتانه‌دا ک ‌ه سیسته‌می‬ ‫سوسیالیستیی له‌وان‌دا له‌سه‌ر کاربوو‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌ کۆماری کوردستان‌دا خوێندنی مندااڵن‬ ‫کرابوو ب ‌ه ئیجباری‌و خۆڕایی و جلوبەرگ و‬ ‫پێداویستییەکانی خوێندنیان بۆ دابین دەکرا‪.‬‬ ‫مندااڵنێک ک ‌ه له‌به‌ر نه‌بوونیی بنه‌ماڵه‌کانیان‬ ‫یان له‌به‌ر بێ‌سه‌رپه‌رستی خه‌ریکی سواڵکردن‬

‫له‌سه‌ر حیسابی داگیرکردنی واڵتانی دیکه‌و‬ ‫بنده‌ست کردنی نه‌ته‌وه‌کانی دیک ‌ه دروست بکا‪،‬‬ ‫ئه‌و کۆمار ‌ه بۆ ئه‌وه‌ پێک‌هاتبوو که‌ مافه‌کانی‬ ‫سه‌دان ساڵ پێشێلکراوی کورد بۆ کورد‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌وه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ دروست کرابوو ک ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد هه‌م ل ‌ه نێوخۆی‌دا به‌ ئاشتی‌و‬ ‫ئازادی بژی‌و سته‌ ‌م چه‌وسانه‌وه‌ نه‌هێڵێ‪ ،‬هه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌کانی دیک ‌ه ب ‌ه برایه‌تی‌و ئاشتی‬ ‫بژی‪.‬‬ ‫کوردستان‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ئه‌گه‌رچی‬ ‫له‌سه‌رده‌می پێکهاتنی کۆماردا‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫دێ‌نشینی بوو‪ ،‬شارنشین نه‌بوو‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫نه‌خوێنده‌وار بوو‪ ،‬خوێنده‌وار نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫چونک ‌ه رێبه‌رانی حیزبی دێموکراتی کوردستان‌و‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی کۆمار‪ ،‬مرۆڤی زاناو رۆشنبیرو‬ ‫کەسایەتیی ماقووڵی سه‌رده‌می خۆیان بوون‪،‬‬ ‫هه‌وڵیان ئه‌و ‌ه بوو نموونه‌یه‌ک ل ‌ه ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسیی کوردی به‌ده‌سته‌و ‌ه بده‌ن که‌ ل ‌ه‬ ‫خزمه‌ت ئاشتی‌و ته‌بایی دابێ‪ ،‬ل ‌ه خزمه‌ت‬ ‫جێگیرکردنی ئازادی دابێ‪ ،‬ل ‌ه خزمه‌ت‬ ‫البردنی کۆیله‌تی‌و چه‌وسانه‌و ‌ه دابێ‪ .‬کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌ساسێکی ئینسانیترو سه‌رده‌میان ‌ه‬ ‫بەرێوەبەرێ‪ .‬کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک دروست بکا‌ ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه زۆر ڕۆو ‌ه جیاواز بێ له‌ کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک ک ‌ه‬ ‫ب ‌ه هۆی ده‌سه‌اڵتێکی سته‌مکارو زۆرداره‌و ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه ده‌چوو‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ شانبه‌شانی پێکهێنانی سوپای‬ ‫میللی‌و هێزی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ک ‌ه ل ‌ه راستی‌دا‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫بۆ هێرشبردن ‌ه سه‌ر نه‌ته‌وه‌کانی ده‌وروبه‌ر‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬به‌ڵکوو بۆ داکۆکی له‌ کۆمارو خه‌ڵک‌و‬ ‫ئاسایشی نێوخۆ بوو‪ -‬بیری ل ‌ه دابین‌کردنی‬ ‫ماف‌و ئازادییه‌کانی خه‌ڵک ده‌کرده‌وه‌‪ .‬بیری‬ ‫له‌ بووژانه‌وه‌ی کولتووری‪ ،‬دروستکردنی‬ ‫خوێندنگه‌‪ ،‬خوێندن ب ‌ه زمانی زگماکی‪ ،‬نه‌هێشتنی‬

‫ن نرابوون‪.‬‬ ‫بوون به‌ ئه‌مری کۆمار له‌به‌ر خوێند ‌‬ ‫ن هاندران و‬ ‫گه‌وره‌سااڵنیش بۆ خوێند ‌‬ ‫قوتابخانه‌ی شه‌وان ‌ه ل ‌ه شارەکانی ژێردەسەالتی‬ ‫کۆمار کرایه‌و ‌ه بو ئه‌وه‌ی گەورەسااڵن ل ‌ه‬ ‫نه‌خوێنده‌واری بێنه‌ده‌ر‪ .‬کۆمه‌ڵێک قوتابخانه‌ی‬ ‫کچان ل ‌ه ناوچه‌ی ژێرده‌سه‌اڵتی کۆمار کرایه‌و ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی کچان بنێردرێنه‌ قوتابخانه‌‪ .‬له‌مان ‌ه‬ ‫گرینگتر ئەوە بوو ک ‌ه کۆمار هه‌ر مه‌به‌ستی‬ ‫خوێنده‌وار کردن نه‌بوو به‌ڵکوو خوێندن ب ‌ه‬ ‫زمانی زگماکیشی خستبووه‌ به‌رنامه‌ی کاری‬ ‫خۆی‪ .‬کتێبی کوردی بۆ خوێندن له‌ قوتابخانه‌و‬ ‫مامۆستای وانه‌وتنه‌وه‌ی کوردی دابین کرد‪.‬‬ ‫سەرنجڕاکێش ئەوەیە کۆمار که‌مایه‌تییه‌کی‬ ‫وه‌ک جووله‌که‌کانیشی له‌بیر نه‌کردو بۆ‬ ‫مندااڵنی ئه‌وانیش خوێندن‌و قوتابخانه‌ ب ‌ه زمانی‬ ‫خۆیانی بۆ دابین کردن‪.‬‬ ‫به‌ڵگه‌نامه‌کان نیشان ده‌ده‌ن ک ‌ه پێشه‌وا‬ ‫هه‌وڵی پێکهاتنی زانکۆی «معقول و منقول»ی‬ ‫داو ‌ه له‌ پێته‌ختی کۆمار‪ .‬کاربەدەستانی کۆمار‬ ‫کتێبخانه‌ی گشتییان کردوه‌ته‌وه‌و ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر کتێبیان دابین کردو ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی هۆگرانی‬ ‫خوێندنه‌و ‌ه سوودیان لێ‌وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫کۆمار کۆمه‌ڵێک که‌سی بۆ خوێندنی‬ ‫به‌رز ڕه‌وانه‌ی یه‌کیه‌تیی سۆڤیه‌ت کرد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆ داهاتوو پێ‌بگه‌ن‌و ب ‌ه زانست‌و پسپۆڕیی‬ ‫تایبه‌ت بگه‌ڕێنه‌وه‌‪ .‬الیه‌نی په‌روه‌رده‌یی ته‌نانه‌ت‬ ‫چووبوو ‌ه نێو خوتبه‌کانی نوێژی هه‌ینییش‪.‬‬ ‫ب ‌ه رێنوێنی‌و هاندانی پێشه‌واو کاربه‌ده‌ستانی‬ ‫کۆمار‪ ،‬مامۆستایانی ئایینی له‌ خوتبه‌ی‬ ‫نوێژی هه‌ینی داو به‌ زمانی کوردی‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫په‌روه‌رده‌کردنی تاکه‌کان‌و به‌ره‌و پێشبردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ ل ‌ه رووی فکره‌وه‌ کاریان ده‌کرد‪.‬‬ ‫دژی خۆرافات قسه‌یان ده‌کرد‪ ،‬پیاوانیان هان‬ ‫ده‌دا بۆ رێزگرتن ل ‌ه ژنان‌و حورمه‌ت دانان بۆ‬

‫نه‌خوێنده‌واری‪ ،‬په‌روه‌رده‌کردنی مندااڵن‌و‬ ‫الوان‪ ،‬هێنان ‌ه مه‌یدانی ژنان‪ ،‬بووژاندنه‌وه‌ی‬ ‫ئابووری‪ ،‬دامه‌زراندنی چاپخانه‌و رادیۆ سینه‌ما‬ ‫ده‌کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫خزمه‌ت ‌ه‬ ‫کوردستان‬

‫په‌روه‌ردییه‌کانی‬

‫کۆماری‬

‫مافه‌کانیان‪ ،‬باسی زانست‌و زانیاری‌و گرینگی‬ ‫خوێندن‌و خوێندنه‌وه‌یان ده‌کرد‪ .‬دیارد ‌ه‬ ‫دزێوه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیان ل ‌ه قاو ده‌دا‪ ،‬باوه‌ڕ‬ ‫کردن ب ‌ه هێزی خۆیان‌و سووده‌کانی ته‌بایی‌و‬ ‫یه‌کڕیزییان بۆ باس ده‌کردن‪ .‬فێریان ده‌کردن‬ ‫بایه‌خ به‌ مێژووی خۆیان بده‌ن نیشتمانی‬ ‫خۆیان خۆش بوێ‌و هتد‪...‬‬ ‫ی پێشه‌واو و‬ ‫کاریگه‌ریی که‌سایه‌ت ‌‬ ‫بیرو ئه‌ندێشه‌ی ئه‌و رێبه‌ر ‌ه له‌سه‌ر تاکه‌کانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌ی‬ ‫ئه‌گه‌ر کۆماری کوردستان بۆخۆی‬ ‫الپه‌ڕه‌یه‌کی زێڕینی مێژووی نه‌ته‌وه‌ی کورده‌‪،‬‬ ‫پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د‪ ،‬سه‌رۆکی ئه‌و‬ ‫ی زۆر ل ‌ه‬ ‫کۆماره‌‪ ،‬چەق و ناوه‌ندو سه‌رچاوە ‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی ‌ه به‌رزه‌کانی ئه‌و کۆماره‌یه‌‪ .‬دیار ‌ه‬ ‫هه‌موو ئه‌و که‌سایه‌تییانه‌ی که‌ له‌ دامه‌زران‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنی کۆماردا ڕۆڵیان هه‌بووه‌‪،‬جێگای‬ ‫ڕێزن و پێویستە مێژوو عەقی خۆیان بداتێ‪.‬‬ ‫لە یادکردنەوەی‬ ‫ئه‌وه‌ش راستییه‌ک ‌ه که‌‬ ‫دامەزرانی کۆمار داکه‌متر باسی ئه‌وان کراوه‌و‬ ‫ده‌کرێ‪ .‬به‌اڵم ئاشکرای ‌ه ک ‌ه پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌د ل ‌ه سه‌رووی هه‌مووان بوو‪.‬‬ ‫پێشه‌وا‪ ،‬وه‌ک به‌ڵگه‌نامه‌و زانیارییه‌کان‬ ‫ده‌یسه‌لمێنن که‌سایه‌تییه‌کی هێمن‪ ،‬له‌سه‌ره‌خۆو‬ ‫مه‌ند بووه‌‪ ،‬مرۆڤێکی توندوتیژو ده‌مارگرژو‬ ‫له‌خۆبایی‌و سه‌ره‌ڕۆ نه‌بووە‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌و ‌ه‬ ‫ی وێکهه‌ڵکردن‪ ،‬ئه‌هلی ته‌بایی‪ ،‬ئه‌هلی‬ ‫ئه‌هل ‌‬ ‫مه‌شوه‌ره‌ت‪ ،‬ئه‌هلی ته‌دبیرو مه‌سڵه‌حه‌ت‬ ‫ئه‌ندێشی بووه‌‪ .‬مرۆڤێکی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫فه‌رهه‌نگ بووه‌‪ .‬جێگه‌و پێگه‌یه‌کی وای هه‌بوو ‌ه‬

‫له‌ کۆمه‌ڵ‌دا که‌ توانیوێتی جۆراوجۆرییەکان و‬ ‫جیاوازییه‌کانی سه‌رده‌می خۆی‪ :‬الدێی‌و شاری‪،‬‬ ‫ره‌عی ‌هت‌و ده‌ره‌به‌گ‪ ،‬خوێنده‌وارو نه‌خوێنده‌وار‪،‬‬ ‫عه‌شایرو هۆزه‌کان‪ ،‬به‌ یه‌که‌وه‌ بحاوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشه‌وا شاره‌زاو ئاگاداری ئاڵوگۆڕه‌کانی‬ ‫جیهان بووه‌‪ ،‬خوێندنه‌وه‌و به‌دواداچوونی بۆ‬ ‫ئاڵوگۆڕه‌کان هه‌بووه‌‪ .‬به‌رده‌وام ل ‌ه خوێندنه‌وه‌و‬ ‫فێربوون دا بووه‌‪ .‬ئه‌مانه‌ وایان کردو ‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت‌و سه‌رکۆماری و رێبه‌ریکردن‌دا‪،‬‬ ‫زۆر ژیرانه‌و دووربینان ‌ه هه‌نگاو بنێ‪ .‬دۆست بۆ‬ ‫کورد زیاد بکاو دوژمن که‌م بکاته‌وه‌‪ .‬پێوه‌ندیی‬ ‫کوردان له‌ ئاستی کوردی رۆژهه‌اڵت‌و کوردی‬ ‫به‌شه‌کانی دیکەدا‌ به‌ هێز بکا‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هاوپێوه‌ندیی کورد له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی ئێران به‌ هێز بکا‪ .‬پێشەوا ئەوەندە لە‬ ‫پێش سەردەمی خۆی بوو نەک بۆ ‪ 7‬ده‌ی ‌ه‬ ‫ن دابا ده‌یتوانی‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر‪ ،‬به‌ڵکوو ئه‌گه‌ر ل ‌ه ژیا ‌‬ ‫بۆ سه‌رده‌می ئێستاش سه‌رۆک‌و رێبه‌رێکی‬ ‫گونجاو بێ‪.‬‬ ‫تاکی کوردو نه‌ته‌وه‌ی کورد ب ‌ه گشتی‪،‬‬ ‫به‌ چاوێکی به‌رز سه‌یری پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌د ده‌که‌ن‪ ،‬شانازیی پێوه‌ده‌که‌ن چونک ‌ه‬ ‫سه‌رۆکێکی خاکه‌ڕا‪ ،‬به‌رپرس‪ ،‬خۆنه‌ویست بوو‪.‬‬ ‫ل ‌ه ژیری‌و زانایی‌و عه‌قڵ‌و ته‌دبیردا شایانی‬ ‫ئه‌وه‌ بوو سه‌رکۆماری کوردستان بێ‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان‪،‬بڕگەیەکی زۆر‬ ‫کورت لە مێژووی نەتەوەیەک بوو‪ ،‬بەاڵم بەو‬ ‫روخسارە مەدەنییانەی لەو ماوە کورتە دا لە‬ ‫خۆی نیشانی دا‪ ،‬توانی جێگەیەکی هەمیشەیی‬ ‫بۆ خۆی لە هەناوی مێژووی کورد و لە‬ ‫دڵ و بیری تاکەکانی نەتەوەی کورد دا بۆ‬ ‫خۆی‪،‬بەدەست بێنێ‪.‬‬

‫درێژه‌ی‪:‬‬

‫چاوخشاندنێک‬ ‫به س ‌هر‌ پێکهاته‌ی‬ ‫کۆماری کوردستان و‬ ‫‌شرۆڤه‌یه‌کی کورت‬ ‫سیاسه‌ت بکه‌وێته‌ خزمه‌ت کۆمه‌ڵگه‌وه‌و‬ ‫دیموکراسی دامه‌زرێ‪.‬‬ ‫خواست‌و‬ ‫مه‌ده‌نی‌و‬ ‫بایه‌خه‌‬ ‫پێویستییه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ خاوه‌ن شوێنێکی‬ ‫تایبه‌تن له‌ کۆماری کوردستان‌دا‪.‬‬ ‫ده‌رکردنی رۆژنامه‌ی کوردستان و‬ ‫زۆر بالڤۆگی دیکه‌ بۆ مندااڵن و ژنان‪،‬‬ ‫فێرکردنی زمانی کوردی و ته‌نانه‌ت‬ ‫ئازه‌ری‌و کردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌ی کوردی‌و‬ ‫ئازه‌ری‪ ،‬دامه‌زراندنی رادیۆ‪ ،‬دامه‌زراندنی‬ ‫رێکخراوی یه‌کیه‌تیی الوان‪ ،‬یه‌کیه‌تیی‬ ‫ژنان‪ ،‬په‌ره‌پێدانی فه‌رهه‌نگ به‌تایبه‌ت‬ ‫موسیقا‪ ،‬تئاترو شانۆ و ‪ ....‬نیشانده‌ری‬ ‫بایه‌خ و گرنگی کۆماری کوردستانن‬ ‫وه‌ک حکوومه‌تێکی دیموکراتیک‪.‬‬ ‫به‌ سه‌رنجدان به‌وه‌ی کورد‬ ‫تا ئێستاش گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫بێ‌ده‌وڵه‌تی دنیایه‌و هه‌میشه‌ به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کی بێ‌به‌زه‌ییانه‌ سه‌رکوت کراوه‌‪،‬‬ ‫فێربوونی تاکتیکه‌کانی شه‌ڕ بۆ ئه‌و گه‌له‌‬ ‫زۆر پێویسته‌‪ .‬کۆماری کوردستان به‌‬ ‫دامه‌زراندنی هێزی سه‌ربازی بۆ به‌رگری‬ ‫له‌ خۆی‪ ،‬له‌ڕاستی‌دا ئه‌زموونی پرش و‬ ‫باڵوی چه‌کداری هۆزه‌کانی تاڕاده‌یه‌کی‬ ‫باش ده‌گه‌ڵ تاکتیکی سه‌ربازی و شه‌ڕ‬ ‫ئاشنا کرد‪ .‬به‌ چه‌شنێک که‌ ده‌بینین‬ ‫دواترو کاتێ خومه‌ینی فه‌رمانی‬ ‫جیهادی دژی کورد ده‌رکرد‪ ،‬گه‌لی‬ ‫کورد به‌که‌ڵکوه‌رگرتن له‌ ئه‌زموونه‌کانی‬ ‫ساڵه‌کانی ‪46‬و ‪ 47‬و هه‌روه‌ها ئه‌و بنه‌ما‬ ‫سه‌ربازییانه‌ی که‌ له‌ کۆماری کوردستان‬ ‫وه‌ک بایه‌خێک مابوونه‌وه‌ بۆ به‌رگری‬ ‫له‌ خۆی له‌ به‌رانبه‌ر هێڕشی کۆماری‬ ‫ئیسالمی‌دا به‌کار هێناو هه‌روه‌ک‬ ‫سه‌رده‌می کۆماری کوردستان جگه‌ له‌‬ ‫خاکی خۆی له‌ ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌کان‬ ‫هیچ چاالکییه‌کی نیزامی به‌ڕێوه‌نه‌برد‪.‬‬ ‫ئابووری و که‌ڵکوه‌رگرتن له‌‬ ‫سه‌رچاوه‌کان به‌هۆی ته‌مه‌نی کورتی‬ ‫کۆمار ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ بۆ کۆمار نه‌هاته‌پێش‬ ‫که‌ به‌ شێوه‌یه‌کی جیددی به‌رنامه‌ڕێژی‬ ‫بۆ بکرێ‌و په‌ره‌بستێنێ‪ .‬ته‌مه‌نی‬ ‫کورتی کۆماری کوردستان‌و هه‌روه‌ها‬ ‫دواکه‌وتوویی جیهانی سێیه‌م له‌ باری‬ ‫ئابوورییه‌وه‌ ئه‌و فاکته‌ره‌ گرنگه‌‌ که‌‬ ‫ده‌توانێ ببێته‌ هۆی درێژبوونه‌وه‌ی‬ ‫له‌ هه‌موو‬ ‫ته‌مه‌نی حکوومه‌ت‌و‬ ‫بواره‌کانه‌وه‌ کۆمه‌ڵگه‌ به‌ره‌و پێشکه‌وتن‬ ‫به‌رێ‪ ،‬بوو به‌ هۆی ئه‌وه‌ی کۆماری‬ ‫کوردستان نه‌توانێ له‌م ده‌رفه‌ته‌ گرنگه‌‬ ‫که‌ڵکوه‌رگرێ‌و کۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌و کات هه‌ر‬ ‫به‌ که‌ڵک‌وه‌رگرتن له‌ شێوه‌و میتۆده‌‬ ‫نه‌ریتییه‌ ئابوورییه‌کان به‌ ئاقاری‬ ‫کوردستان‬ ‫کۆماری‬ ‫ئامانجه‌کانی‬ ‫به‌شداری ده‌سه‌اڵتی کرد‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕوانینه‌ پێنج فاکته‌ری‬ ‫فه‌لسه‌فه‌‪ ،‬سیاسه‌ت‪ ،‬کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫ئابوورییه‌کانی‬ ‫سه‌ربازی‌و‬ ‫بنه‌ما‬ ‫کوماری کوردستان که‌ تاووتوێمان کرد‪،‬‬ ‫ده‌بینین بزووتنه‌وه‌ی شوناسخوازی‬ ‫کورد بزاڤی قۆناخێک نییه‌‪ ،‬به‌ڵکوو‬ ‫پێویستییه‌که‌ که‌ به‌رده‌وام زیندوو‬ ‫بووه‌و کۆماری کوردستان باشترین‬ ‫ئیدیعای ئاشتیخوازی کورده‌و گه‌لی‬ ‫کورد له‌ کۆماری کوردستانه‌وه‌ ده‌رسی‬ ‫یه‌کگرتوویی‌و بڕوابه‌خۆبوون بووه‌‪.‬‬

‫لە روانگەی حیزبی دیموکراتی کوردستان به‌ڵگه‌‌و دیکۆمێنت ‌ه‬ ‫مێژووییه‌کان‪ ،‬هۆکار‌ه جوعرافیاییه‌کان‌و راده‌ی دانیشتووان سنووری نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫ئێران دیاری ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌ر کاتیش له‌سه‌ر شوێنێک یان ناوچه‌یه‌ک کێش ‌ه هه‌بێ‪،‬‬ ‫ویستی زۆربه‌ی دانیشتوانی ئه‌م ناچه‌ی ‌ه کۆتایی ب ‌ه کێشه‌ک ‌ه دێنێ ‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌و کات ‌ه دەگونجێ ک ‌ه نه‌ته‌وه‌کانی ئێران مافی دیاری کردنی چاره‌نووسی‬ ‫خۆیان هه‌بێ‌و ب ‌ه شێوه‌ی دیموکراتیک‌‌‌و ل ‌ه رێگای وتووێژه‌و‌ه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬

‫مافه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان به‌رچاوترین تایبه‌تمه‌ندی شوناسی کورد بووه‌و‬ ‫ئه‌و شوناسه‌ بنه‌مای فه‌لسه‌فه‌ی بزووتنه‌وه‌که‌ پێک‌دێنێ‪ .‬کۆماری کوردستان که‌‬ ‫هێمای ده‌سه‌اڵتی کورده‌ له‌ ئێران به‌ شێوه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری‌و پراگماتیکی هه‌موو‬ ‫چاالکییه‌کان‌و رێکخراوه‌کانی له‌سه‌ر ئه‌م سه‌روه‌رییه‌ داده‌مه‌زرێنێ‪.‬‬ ‫ئاره‌ش لۆرستانی‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬

‫په‌یام‬

‫‪4‬‬

‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫درێژەی‪:‬‬

‫پەیامی دەفتەری سیاسی حیزبی دێموکراتی کوردستان‪ ،‬بە بۆنەی ‪ ٦٨‬ساڵەی دامەزراندنی کۆماری کوردستان!‬ ‫مێژوو شاهیدی ئه‌وه‌یه‌ ک ‌ه دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان نموونه‌ی هه‌ر ‌ه به‌رچاوی لێزانیی رێبه‌رانی‬ ‫ئه‌و کاتی بزووتنه‌وه‌ی‌ کورد له‌ رۆژهه‌التی کوردستان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی نه‌مر پێشه‌وا قازی محەممەد ل ‌ه باره‌ی‬ ‫هه‌لومه‌رج‌و ده‌رفه‌ته‌کانی سه‌رده‌می خۆیه‌تی‪.‬‬ ‫جیهانی‌دا‬ ‫دووهه‌می‬ ‫شه‌ڕی‬ ‫له‌سه‌رده‌می‬ ‫هه‌لومه‌رجێکی تایبه‌ت بۆ ئێران و ده‌سه‌اڵتی سیاسی‬ ‫ل ‌ه ئێران‌دا هاتبوو ‌ه پێش و هێزی سێ واڵتی گه‌وره‌ی‬ ‫دنیا‪ ،‬یه‌کیه‌تیی سۆڤیه‌ت‪ ،‬بریتانیا‌و ئه‌مریکا ب ‌ه هاتنە نێو‬ ‫خاکی ئێران ئیراده‌یه‌کی سیاسیی ئه‌وتۆیان بۆ حکوومه‌ت‬ ‫و ده‌سه‌اڵتی سیاسیی له‌و واڵته‌دا نه‌هێشتبۆوه‌‪ .‬له‌ئاکام‌دا‬ ‫به‌شێک له‌ کوردستان به‌ تایبه‌تی ناوچه‌ی موکریان‬ ‫ومه‌هاباد بۆشایی سیاسی تێ‌دا دروست بوو‪ .‬له‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌دا کوردتوانی ئیراده‌ی سیاسی‌وبه‌رێوه‌به‌ریی‬ ‫خۆی بنوێنێ و له‌بیری دروستکردنی رێکخراو و حیزبی‬ ‫سیاسی دابێ‌وسه‌رئه‌نجام دامه‌زرانی کۆماری کوردستانی‬ ‫له‌م به‌ش ‌ه له‌ خاکی رۆژهه‌التی کوردستان راگه‌یاند‪ .‬به‌و‬ ‫‌ته که‌ڵکی وه‌رگرت‌و بوو‬ ‫جۆر ‌ه زۆر به‌ دروستی له‌و ده‌رفه ‌‌‬ ‫به‌ خاوه‌نی ئیراده‌ی سیاسی ونه‌ته‌وه‌یی خۆی‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان ئه‌زموونێکی به‌نرخی‬ ‫دیکه‌ی بۆ نه‌ته‌وه‌ی کورد تێدایه‌‪ .‬ل ‌ه مێژووی کۆن‌و‬ ‫هاوچه‌رخی کورددا گه‌لێک جار ده‌رفه‌تی له‌بارو گونجاو‬ ‫بۆ چه‌سپاندنی ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌ گؤڕێ دابوو ‌ه‬ ‫به‌اڵم که‌ڵکیان لێ‌وه‌رنه‌گیراوه‌‪ .‬ئه‌م ئیراده‌یه‌ له‌سه‌رده‌می‬ ‫کۆماری کوردستان‌دا خۆی نواندو ئه‌م ده‌رس ‌ه بوو ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌وێنی خه‌بات‌و تێکۆشانی کورد ل ‌ه هه‌موو به‌شه‌کان ‌‬ ‫کوردستان‌و بۆ هه‌موو نه‌سله‌کانی داوی خۆی‪.‬‬ ‫هاورێیانی خۆشه‌ویست!‬ ‫خەڵکی خەباتکاری کوردستان!‬ ‫هێزو الیەنە سیاسییە نیشتمانپەروەرکانی کورد!‬ ‫ئێمە لە کاتێک دا یادی ‪ ٦٨‬ساڵەی دامەزرانی‬ ‫کۆماری کوردستان دەکەینەوە کە ماوەی چەند ساڵێکە‬ ‫ئاسۆیەکی نوێ لە بەردەم چارەنووسی نەتەوەی کورد‬ ‫دایە‪.‬‬ ‫لە باشووری کوردستان‪ ،‬حکوومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان لە سەر کارە کە پاش کۆماری کوردستان‬ ‫گه‌وره‌ترین‌و درێژخایه‌نترین ئه‌زموونی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسیی کورده‌ که‌ به‌ خۆشییه‌وه‌ ساڵ له‌گه‌ڵ ساڵ‬ ‫سه‌قامگرتووتر ده‌بێ‌و به‌ره‌وپێشتر ده‌چێ‪ .‬ئه‌م حکوومه‌ت ‌ه‬

‫ل ‌ه هه‌لومه‌رجێک‌دا پێک هات ک ‌ه ل ‌ه زۆر باره‌و ‌ه وه‌ک‬ ‫هه‌لومه‌رجی دامه‌زرانی کۆماری کوردستان ده‌چێ‪ .‬له‌م‬ ‫به‌شه‌ ل ‌ه کوردستان‌دا گه‌لی کورد توانیویه‌تی هه‌لومه‌رج‌و‬ ‫باردۆخه‌ ناوچه‌یی‌و جیهانییه‌کان به‌ باشی بخوێنێته‌وه‌ ‌و‬ ‫ل ‌ه قازانج‌و به‌رژه‌وه‌ندیی باشووری کوردستان‌دا‬ ‫به‌کاریان بێنێ‌‌و تاکتیک‌‌و شێوه‌ی گونجاو ل ‌ه ده‌رف ‌هت‌و‬ ‫بگرێته پێش‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش له‌ گێژاوی ئه‌م‬ ‫‌‌‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌کان‌دا‬ ‫ناوچه‌یه‌دا ب ‌ه ئارامی ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ باکووری کوردستان خه‌باتی شاخ و شاری‬ ‫تێکۆشه‌رانی کورد پرسی کوردی ل ‌ه واڵتی تورکیه‌ کردو ‌ه‬ ‫ب ‌ه پرۆسه‌یه‌کی سیاسیی گرینگ‌و کا به‌ده‌ستانی سیاسیی‬ ‫ئه‌و واڵته‌‌و ده‌وڵه‌تی ناچار کردوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی گرفته‌کانی‬ ‫نێۆخۆی واڵتی تورکیه‌ له‌ باری سیاسی‪ ،‬ئابووری‪،‬‬ ‫کۆمه‌الیه‌تی‌و فه‌رهه‌نگی چاره‌سه‌ ‌ر بکه‌ن‪ ،‬ده‌ست ل ‌ه‬ ‫قانوونی ئه‌ساسی ئه‌و واڵت ‌ه وه‌رده‌ن‌و ته‌عدیلی تێدا بکه‌ن‬ ‫تاکوو بتوانن کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ش ب ‌ه‬ ‫سوودی بزووتنه‌وه‌ی کورد له‌و واڵته‌یه‌و‌ به‌خۆشی‌یه‌و ‌ه‬ ‫کوردیش خه‌ریکه‌ له‌و ده‌رفه‌ت ‌ه که‌ هاتوته‌پێش سوود‬ ‫وه‌رده‌گرێ به‌ شێوه‌یه‌کی گونجاو بۆ وه‌ده‌ست هێنانی‬ ‫ئامانجه‌کانی هه‌وڵ ده‌دا‪.‬‬ ‫له‌ رۆژئاوای کوردستان له‌و چه‌ند ساڵه‌ی‬ ‫رابردوو‌دا هه‌ر چه‌ند شه‌ڕو ئالۆزیه‌کی زۆر ل ‌ه واڵتی‬ ‫سووریه‌‌دا هه‌یه‌‪ ،‬کە هەتا ڕادەیەکی زۆر کوردیشی له‌و‬ ‫والته‌ تووشی کێشه‌‌وناخۆشی کردوه‌‪ .‬به‌اڵم هەر لەو‬ ‫کاتەدا ده‌رفه‌تێکی مێژوویی بۆ کورد ره‌خساو ‌ه ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫که‌ڵکوه‌رگرتن له‌ ئه‌زموونی خەباتی کورد لە بەشەکانی‬ ‫دیکە ده‌توانن به‌ باشی سوود لەم دەرفەتە مێژوویی‌یە‬ ‫وەربگرن‪ .‬ئەوە کە ئێداره‌یه‌کی خۆبه‌رێوه‌بردنی کوردی‬ ‫له‌م به‌شه‌ی کوردستان‌ بۆت ‌ه ‌به‌رنامه‌ی کاری بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫کورد جێگای خۆشحاڵییە‪ .‬بەاڵم هەر لەو کاتەدا پێویستە‬ ‫کە لە رێگای بایەخدان بە موشارەکەتی گشتی و بەشداریی‬ ‫هەموو هێز و الیەنە سیاسیی‌یەکانی خۆراوای کوردستان‬ ‫لەم ئەزموونە‌دا‪ ،‬بناغەی دەسەاڵتی کوردی بۆدواتر بە‬ ‫پتەوی دەستەبەر بکەن‌‪.‬‬ ‫هۆگرانی رێگا و ئامانجەکانی کۆماری کوردستان!‬ ‫هه‌م ده‌رفه‌ت و هه‌لومه‌رجه‌کانی سه‌رده‌می‬ ‫دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‪ ،‬هه‌م سیاسه‌ت‌‌و‬ ‫تاکتیک‌‌ ‌و پێکهاته‌ی رێبه‌رانی کۆماری کوردستان له‌چاو‬ ‫بزووتنه‌کانی پێش خۆی جیاواز بوو‪ .‬شه‌خسی پێشه‌وا‬ ‫قازی‌و رێبه‌رانی حیزبی دیموکرات به‌ گوێره‌ی هه‌لومه‌رج‬

‫و ده‌رفه‌ته‌کانی سه‌رده‌می خۆیان به‌رنامه‌ی سیاسیان‬ ‫داده‌ڕشت‪ .‬ئه‌و ‌ه ئه‌زموونێکی به‌ نرخی دیکه‌ی کۆماری‬ ‫کوردستانه‌‌و حیزبی دیموکراتی کوردستان به‌ که‌ڵک‬ ‫وه‌رگرتن له‌وئه‌زموون ‌ه ل ‌ه هه‌لومه‌رجی جیاوازدا هەوڵی‬ ‫داوە سیاسه‌تی گونجاو بگرێته‌ به‌ر‪ .‬له‌گه‌ل ئه‌و ‌ه دا حیزبی‬ ‫دیموکراتی کوردستان هیچ ته‌وه‌هۆمێکی به‌ نیسبه‌ت‬ ‫رێژیمی کۆماری ئیسالمیی ئێران نه‌بووه‌و نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫مێژووی خه‌باتی ئه‌و سی و پێنچ ساڵه‌دا له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫رێژیمه‌دا ب ‌ه شێوه‌ی جۆراوجۆر وگونجاو خه‌باتی کردوه‌و‬ ‫تاکتیکی جیاجیای گرتۆته‌ پێش‪ .‬ئەم حیزبە بە بەردەوامی‬ ‫خه‌ڵکی هان‌داو ‌ه به‌شداری خه‌بات بن و ل ‌ه ده‌رفه‌ت ‌ه‬ ‫ره‌خساوه‌کان که‌ڵک وه‌ربگرن و به‌و جۆر ‌ه ل ‌ه بوارێک‬ ‫ل ‌ه بواره‌کانی خه‌بات‌دا نه‌خش و ده‌وری خۆیان بنوێنن‪.‬‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ی حیزبی ئێم ‌ه ئه‌و مه‌جاله‌ی بۆ خه‌لکی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان ره‌خساندو ‌ه ک ‌ه زۆرتر گرینگی ب ‌ه‬ ‫نه‌خش و ده‌وری خۆیان بده‌ن‌و ل ‌ه مه‌یدانه‌کان‌دا خۆ نیشان‬ ‫بده‌ن و ئه‌وه‌نده‌ی کراوه‌ پێوه‌ندییه‌کی باشتر ل ‌ه نێوان‬ ‫خه‌باتی ده‌ره‌و ‌ه و ژووره‌و ‌ه دروست بێ‪ .‬ئێمه‌ پێمان وای ‌ه‬ ‫ده‌کرێ مه‌یدانه‌کان جیاواز بن به‌اڵم ئامانجه‌کان یه‌ک بن‪.‬‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌و پێوەندییەد‌ا سه‌رکه‌وتوو‬ ‫بووه‌ و ل ‌ه درێژه‌ی ئه‌و سیاسه‌ته‌دا‪ ،‬هه‌وڵی داوه ‌که‌ڵک‬ ‫له‌ هه‌موو ده‌رفه‌ت و مه‌جاله‌کان وه‌ربگیرێ‪ .‬دڵنیاین به‌و‬ ‫جۆره‌ ئه‌زموونی بزووتنه‌وه‌ی کورد ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بێ و‬ ‫پرسی کورد شانسی جۆراوجۆر و زیاتری بۆ بەرەو‬ ‫پێشچوون بە دەست دەکەوێ‪.‬‬ ‫گه‌النی ئازادیخوازی ئێران!‬ ‫له‌ کاتێکدا رێز ل ‌ه یادو بیره‌وه‌ریی دامه‌زرانی‬ ‫کۆماری کوردستان ده‌گرین ک ‌ه پێشنیاری نوێنه‌ری‬ ‫مه‌هاباد ل ‌ه مه‌جلیسی شوورای ئیسالمی له‌سه‌ر‬ ‫پێداچوونه‌و ‌ه به‌ ئیداره‌ی پارێزگای ورمێ و درووست‬ ‫کردنی پارێزگایه‌کی دیک ‌ه دژکرده‌وه‌ی له‌ الیه‌ن نوێنه‌رانی‬ ‫ئازه‌ری له‌ مه‌جلیس دا به‌دواوه‌ بوو‪ .‬ئێمه‌ له‌سه‌رده‌می‬ ‫کۆماری کوردستان و حکوومه‌تی میللیی ئازه‌ربایجاندا‬ ‫ئه‌زموونێکی ب ‌ه نرخمان ل ‌ه پێڕاگه‌یشتن به‌م کێشه‌یه‌هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هاوکاریی هه‌ردوو حکوومه‌ت له‌م باره‌یه‌و ‌ه یه‌کێک ل ‌ه‬ ‫الپه‌ڕە زێرینه‌کانی پێوه‌ندیی دۆستانه‌ی دوو نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫کوردو ئازه‌رییه‌‪ .‬ئێم ‌ه حه‌ساسییه‌ت و لێدوانی توندی هیچ‬ ‫الیه‌ک له‌م باره‌یه‌و ‌ه ب ‌ه قازانج نازانین‪ .‬ئێستا نه‌ نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫کورد و ن ‌ه ئازه‌رییه‌کان خاوه‌نی مافی دیاریکردنی‬

‫چاره‌نووسی خۆیان نین‪ .‬ئەوەی لە ئێستادا لە هەموو کات‬ ‫پێویستترە‌ هاوپێوەندی‌و هاوخەباتیی ئەو دوو نەتەوەیە‪،‬‬ ‫تێکۆشانیان بۆ بەدەستهێنانی مافە نەتەوەیی‌یەکانیان‌و‬ ‫هه‌وڵ‌و خه‌باتیان له‌ پێناو الوازکردنی دیکتاتۆریی‬ ‫ناوه‌ندی‌دایە‪ .‬لەم پێوەندییەدا پێویستە تواناکانیان یه‌ک‬ ‫بخ ‌هن‌و پشت‌و پشتیوانی یه‌کتری بن بۆ وه‌ده‌ستهێنانی‬ ‫مافه‌ زه‌وتکراوه‌کانیان‪‌.‬‬ ‫لە روانگەی حیزبی دیموکراتی کوردستان به‌ڵگه‌‌و‬ ‫دیکۆمێنته‌ مێژووییه‌کان‪ ،‬هۆکاره‌ جوعرافیاییه‌کان‌و راده‌ی‬ ‫دانیشتووان سنووری نه‌ته‌وه‌کانی ئێران دیاری ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ر کاتیش له‌سه‌ر شوێنێک یان ناوچه‌یه‌ک کێش ‌ه هه‌بێ‪،‬‬ ‫ویستی زۆربه‌ی دانیشتوانی ئه‌م ناچه‌ی ‌ه کۆتایی ب ‌ه‬ ‫کێشه‌که‌ دێنێ‪.‬‬ ‫لەسەر تەقسیماتی کیشوەریی ئێستا‪ ،‬بە تایبەتی‬ ‫لەو شوێنانەکە نەتەوە بندەستەکانی ئێران و یەک لەوان‬ ‫نەتەوەی کورد دەژین‪ ،‬قسە و تێبینی خۆی هەیە و لەو‬ ‫باوه‌ڕه‌دای ‌ه کە دەبێ لە سەر ئەساسێکی درووست‪ ،‬نەک‬ ‫داسەپاو و بێ سەرنجدان بە ویستی خەڵکی ئەو ناوچانە‪،‬‬ ‫لە هەلومەرجێکی لەباردا چاویان پێدا بخشێندرێتەوە‪.‬‬ ‫گرنگترین شت لە هەلومورجی ئێستادا ئەوەیە لە الیەکەوە‬ ‫خەڵکی رۆژهەاڵتی کوردستان یەکیەتی و یەکرێزیی خۆیان‬ ‫بە هێزتر بکەن‪ ،‬لەالیەکی دیکە نەتەوە بندەستەکانی ئێران‬ ‫لە خەبات دژی دیکتاتۆریی کۆماری ئیسالمی‌و تێکۆشان‬ ‫بۆ بە دەستهێنانی مافە نەتەوەیی یە کانیان دا‪ ،‬هاوخەبات و‬ ‫پشتیوانی یەکتر بن‪ .‬ئەمەش یەکێک لە پەیامەکان‌و دەرسە‬ ‫گرنگەکانی کۆماری کوردستانە کە بۆ ئێمە ماوەتەوە‪.‬‬ ‫لە ‪ ٦٨‬ساڵەی دامەزرانی کۆماری کوردستان دا‪،‬‬ ‫جارێکی دیکە وەفاداریمان و پێداگریمان لە سەر رێگا‌و‬ ‫ئامانجەکانی ئەم کۆمارە و سەر کۆماری شەهید پێشەوا‬ ‫قازی محەممەد دووپات دەکەینەوە و دڵنیاتان دەکەین‬ ‫ئەزموونەکان و پەیام و وانەکانی کۆماری کوردستان هەر‬ ‫وەک دەیان ساڵی ڕابردوو دەیکەین بە رێنوێنی خەباتی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‪.‬‬

‫چاوخشاندنێک به سه‌ ‌ر پێکهاته‌ی کۆماری کوردستان و‌شرۆڤه‌یه‌کی کورت‬

‫ئاره‌ش لۆرستانی‬ ‫وه‌رگێڕان بۆ کوردی‪ :‬ئاڵه‌شین‬

‫تایبه‌تمه‌ندیی ‌ه‬ ‫بمانه‌وه‌ێ‬ ‫گه‌ر‬ ‫به‌رچاوه‌ پێکهاته‌یی و بنه‌ماو بنه‌ڕه‌تییه‌کانی‬ ‫کۆماری کوردستان باس بکه‌ین‪ ،‬به‌‬ ‫سه‌رنجدان به‌ دوو هۆکاری ته‌مه‌نی ‪11‬‬ ‫مانگه‌و کارکردی کۆماری کوردستان له‌و‬ ‫ماوه‌یه‌داو هه‌روه‌ها تاک حیزبی بوونی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی کۆماری کوردستان‪،‬‬ ‫شرۆڤه‌ی ئه‌م ستره‌کتۆره‌ مه‌نتیقی و‬ ‫روون ده‌رده‌چێ‬ ‫گرنگترین پێوه‌ره‌کانی شرۆڤه‌ی‬ ‫کۆماری کوردستان‪ ،‬تاووتوێ فه‌لسه‌فی‪،‬‬ ‫سیاسی‪ ،‬مه‌ده‌نی‪ ،‬سه‌ربازی‌و ئابووریین‬ ‫که‌ ده‌بێ به‌ده‌ر له‌ ده‌مارگرژی‌و‬ ‫ئیحساساته‌وه‌ هه‌ڵسه‌نگێندرێن‪ .‬دیاره‌‬ ‫به‌هۆی کورت بوونی بابه‌ته‌که‌‪ ،‬ناچار‬

‫به‌ شێوه‌یه‌کی گشتی مژاره‌کان باس‬ ‫ده‌که‌ین‌و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌ ناچێته‌ نێو‬ ‫ورده‌کارییه‌کانه‌وه‌‪.‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ده‌کرێ به‌‬ ‫سێ قوناخی نه‌ریتی‪ ،‬مودێرن و هاوچه‌رخ‬ ‫پێناسه‌ بکه‌ین‪ ‌ .‬ئه‌م نوووسراوه‌یه‌ ته‌نیا‬ ‫باسی رۆژهه‌اڵتی کوردستان (کوردستانی‬ ‫ئێران) ده‌کا‪ .‬به‌ سه‌رنجدان به‌ مێژووی‬ ‫دوورودرێژی خه‌باتی کورد‪ ،‬سه‌ره‌تا‬ ‫ده‌بێ شوناس (هۆویه‌تی) ئه‌م خه‌بات و‬ ‫بزووتنه‌وه‌یه‌‌ که‌ سه‌رچاوه‌ی وزه‌که‌یه‌تی‬ ‫شه‌نوکه‌و بکرێ‪ .‬هه‌موو بزووتنه‌وه‌یه‌ک‬ ‫شووناسه‌که‌ی بنه‌مای فه‌لسه‌فی چاالکی‬ ‫و به‌رده‌وامییه‌تی که‌ به‌ سه‌رنجدان به‌‬ ‫شوێنه‌دانه‌ری و ناکارامه‌یی‪ ،‬سه‌رکه‌وتن و‬ ‫شکستی رێژه‌یی یان بڕاوه‌و یه‌کجاری بۆ‬ ‫بزووتنه‌وه‌که‌ به‌ دیاری دێنێ‪ .‬بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫کورد‪ ،‬له‌ سه‌ره‌تاوه‌ هه‌تا دامه‌زرانی‬ ‫حیزبی دیموکراستی کوردستانه‌وه له‌‬ ‫قۆناخی نه‌ریتی دابووه‌‪ ‌،‬له‌ کاتی دامه‌زرانی‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستانه‌وه‌ تا‬ ‫ئه‌و کاته‌ی خه‌باتی چه‌کداری وه‌ک‬ ‫تاکتیک ئیدی له‌ ئه‌وله‌ویهیه‌ت‌دا نیه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫هه‌تا ساڵی ‪1375‬ی هه‌تاوی تا ئه‌مڕۆ‪‌،‬‬ ‫قۆناخی مودێرنی خۆی تێپه‌ڕاندوه‌و له‌‬

‫ساڵی ‪1375‬یشه‌وه‌ تا ئه‌مڕۆکه‌ قۆناخی‬ ‫هاوچه‌رخی خۆی تێده‌په‌ڕێنێ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕوانینه‌ ئه‌م سێ قۆناخه‌ی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی کورد‪ ،‬ده‌بینین نه‌ته‌وه‌بوونی‬ ‫کوردو تێکۆشان له‌پێناو به‌ ده‌ستهێنانی‬ ‫به‌رچاوترین‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‬ ‫مافه‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی شوناسی کورد بووه‌و ئه‌و‬ ‫شوناسه‌ بنه‌مای فه‌لسه‌فه‌ی بزووتنه‌وه‌که‌‬ ‫پێک‌دێنێ‪ .‬کۆماری کوردستان که‌ هێمای‬ ‫ده‌سه‌اڵتی کورده‌ له‌ ئێران به‌ شێوه‌ی‬ ‫هه‌موو‬ ‫پراگماتیکی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌و‬ ‫چاالکییه‌کان‌و رێکخراوه‌کانی له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫سه‌روه‌رییه‌ داده‌مه‌زرێنێ‪ .‬به‌ هوویه‌ت‌و‬ ‫شوناسی ته‌مه‌نی یازده‌ مانگه‌ی کۆماری‬ ‫کوردستان‪ ،‬گه‌لی کورد روونی کرده‌وه‌‬ ‫چی ده‌وێ‌و ئه‌و شوناس‌ته‌وه‌رییه‌ هه‌میشه‌‬ ‫له‌ دیپلۆماسی‌و راگه‌یاندنه‌کانی کۆماری‬ ‫کوردستان‌دا به‌ڕوونی ره‌نگی دایه‌وه‌و‬ ‫ئێستاکه‌ش له‌ بزووتنه‌وه‌ی هاوچه‌رخی‬ ‫ئه‌م گه‌له‌دا ئه‌م شوناسخوازییه‌ بنه‌مای‬ ‫هه‌موو چاالکی‌و به‌رنامه‌ڕێژییه‌کانێتی‪.‬‬ ‫دووه‌مین فاکتۆر هه‌ڵسه‌نگاندن له‌‬ ‫بواری فۆرم و نێوه‌ڕۆکه‌وه‌یه‌‪ .‬میتۆدی‬ ‫سیاسی کۆماری کوردستان هه‌مان‬ ‫چه‌مکه‌کانی حیزبی دیموکراتی کوردستانه‌‬

‫که‌ دێموکراسی به‌ ئامرازی گه‌یشتن‬ ‫به‌ ئازادی‪ ،‬یه‌کسانی و خۆشبژیوی و‬ ‫ستراتژیک ده‌ناسێنێ‪ .‬کۆماری کوردستان‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌کی پراکتیکی نیشانی‌دا‬ ‫دیموکراسی بۆ هه‌موو هاوواڵتییانی‬ ‫کوردو غه‌یره‌ کورد پێویستییه‌که‌و کۆماری‬ ‫کوردستان خۆی له‌ ئاست به‌رگریکردن‬ ‫له‌ بایه‌خه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسییه‌کانی‬ ‫گه‌لی کوردو ئه‌و که‌مایه‌تییانه‌ی له‌‬ ‫خاکی کوردستان‌دا ده‌ژین به‌ به‌رپرس‬ ‫ده‌زانێ‪ .‬کۆماری کوردستان پێوه‌ندییه‌کی‬ ‫دۆستانه‌ی ده‌گه‌ڵ هه‌موو دراوسێکانی‬ ‫خۆی هه‌بووو قه‌ت ده‌ستدرێژی نه‌کردنه‌‬ ‫سه‌رو هه‌ڕه‌شه‌ی له‌ هیچ کامیان نه‌کرد‪.‬‬ ‫سه‌ردانی ئه‌و واڵتانه‌یان کرد که‌ هه‌ڵگری‬ ‫دروشمی دۆستایه‌تی بوون‌و له‌و‬ ‫نێوه‌ش‌دا دۆستایه‌تی یه‌کیه‌تی سۆڤیی ‌هت‌و‬ ‫ئه‌ڵمانی کرد‪ ،‬دیاره‌ نه‌ک به‌هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫کوردستان کۆمۆنیستی بکا یان گوێڕایه‌ڵ‬ ‫بوونی کۆماری کوردستان بۆ سۆڤییه‌ت‪،‬‬ ‫به‌ڵکوو له‌ سۆنگه‌ی ئه‌و دروشمانه‌ی‬ ‫یه‌کیه‌تیی سۆڤییه‌ت سه‌باره‌ت به‌ داکۆکی‬ ‫له‌ نه‌ته‌وه‌ ژێرده‌سته‌کان‌و ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ی‬ ‫به‌دوای سه‌ربه‌خۆییه‌وه‌ بوون ده‌یدا‪،‬‬ ‫کۆماری کوردستان بڕیاری‌دا وه‌ک‬

‫ب ‌ه هیوای سه‌رکه‌وتن‌‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫دەفتەری سیاسی‬ ‫رێبەندانی‬ ‫‪١٣٩٢‬ی هەتاوی‬

‫دۆستایه‌تی سۆڤییه‌ت هه‌ڵبژێرێ‪ .‬دیار ‌ه‬ ‫جگه‌ له‌ یه‌کیه‌تیی سۆڤییه‌ت نه‌ ئێران‬ ‫خودموختاری بۆ نه‌یه‌وه‌ی کورد قه‌بووڵ‬ ‫بوو و نه‌ رازی بوو به‌وه‌ی له‌ رێگای‬ ‫دۆستایه‌تی‌و دیپلۆماسی‌و پێکه‌وه‌ژیانێکی‬ ‫کێشه‌کان حه‌ل بکا‪ ،‬نه‌ واڵته‌کانی دیکه‌ش‬ ‫که‌ له‌ قه‌یرانی شه‌ڕی جیهانییه‌ گالبوون‬ ‫ئه‌و ده‌رفه‌ته‌یان هه‌بوو ده‌گه‌ڵ واڵتانی‬ ‫دیکه‌ یه‌کیه‌تیی پێک‌بێنن و هاوکارییان‬ ‫بکه‌ن‪ .‬خاڵێکی گرنگی دیکه‌ که‌ ده‌بێ‬ ‫باس بکرێ‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ پاش وتووێژی‬ ‫به‌رپرسانی کۆماری کوردستان له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌کیه‌تی سۆڤییه‌ت‌و ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی‬ ‫یه‌کیه‌تیی سۆڤییه‌ت بۆ پشتیوانی کردن‬ ‫له‌ گه‌لی کورد به‌ به‌رپرسانی کۆماری‬ ‫کوردستانی دابوو‪ ،‬به‌ پێشکه‌شی ئیمتیازی‬ ‫نه‌وتی باکوور به‌ یه‌کیه‌تیی سۆڤییه‌ت‬ ‫له‌ الیه‌ن رێژمی شاوه‌‪ ،‬زۆر ساده‌و‬ ‫ساکار به‌ره‌ی رۆژهه‌اڵت پشت‌گوێی‬ ‫خۆی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬ ‫خستن‌و‬ ‫خسته‌ سه‌ره‌وه‌ی دۆستایه‌تی کۆماری‬ ‫کوردستان و حکوومه‌تی دیموکراتیکی‬ ‫ئازه‌ربایجان‪ .‬خاڵێکی دیکه‌ی به‌رچاوی‬ ‫بنه‌ماکانی سیاسه‌تی کۆماری کوردستان‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ته‌وه‌ر بوونی سیاسه‌تی کۆماری‬ ‫کوردستانه‌‪ ،‬به‌ جۆرێک که‌ له‌ ماوه‌ی‬ ‫ته‌مه‌نی کۆماردا هیچ زیندانییه‌کی سیاسی‬ ‫نابینرێ‌و نوێنه‌رانی هه‌موو چینه‌کانی‬ ‫کوردستان له‌ سیاسه‌ت‌دا به‌شدار ده‌بن تا‬ ‫ل‪5‬‬

‫سه‌رنج بده‌ن!‬

‫‪3‬‬

‫« کوردستان» هه‌موو ژماره‌یه‌ک هه‌ڵبژارده‌یه‌ک له‌و راپۆرت‌و هه‌وااڵنه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانی حیزب‪ ،‬یان خوێنه‌رانی‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪١٣٩٢‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫ه خوێنه‌رانه‌وه‌‬ ‫ل‌‬

‫گوشارهێنانی ئیتالعات‬ ‫بۆ کافی‌نێته‌کانی بۆکان‬ ‫ئیداره‌ی ئیتالعات له‌شاری‬ ‫بۆکان ته‌واوی کافی‌نێته‌کانی ئاگادار‬ ‫کردۆته‌و ‌ه ک ‌ه له‌و ‌ه به‌دواوه‌ هه‌رکه‌س‬ ‫سه‌ردانی کافی‌نێته‌کان بکاو کاری‬ ‫ئینتێرنێتی هه‌بێت‪ ،‬ده‌بێ ئاگاداریان‬ ‫بکه‌نه‌وه‌‪ .‬دیار ‌ه پێشتریش ئه‌و‬ ‫کاره‌یان کردوه‌و ته‌نانه‌ت دووربینی‬ ‫مه‌داربه‌سته‌یان دانابوو به‌اڵم ئێستا‬ ‫پۆلیسی ئینتێرنێتیان داناو ‌ه ک ‌ه‬ ‫بۆخۆیان چاودێریی کافی‌نێته‌کان‬ ‫ده‌که‌ن ک ‌ه بزانن کێ‌هاتوچۆیان‬ ‫ده‌کات‌و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش داوای‬ ‫هاوکارییان ل ‌ه کافی‌نێته‌کان کردو ‌ه‬

‫ک ‌ه ئاگاداری پۆلیسی ناوبراو بکه‌ن‪.‬‬ ‫هیوا چیا – بۆکان‬

‫وێنه‌ی پێوه‌ندیدار ب ‌ه بابه‌ته‌که‌ش بنێرن‪.‬‬

‫بیروڕای جیاواز سەبارەت بە داوای بە ئوستانبوونی مەهاباد لە نێو خەڵک‌دا‬ ‫سەبارەت بە پرسی بە ئوستانبوونی‬ ‫مەهاباد لەوەتی کە نوێنەری ئەو شارە ئەو‬ ‫لێدوانەی داوەو داوای پارێزگای کوردستانی‬ ‫باکووری کردوە‪ ،‬بیروڕای جیاواز لە دەمی‬ ‫خەڵکەوە دەبیسترێ کە قۆڵێکیان بە شتێکی ئەرێنی‬ ‫دەزانن و پێیان وایە کە کارێکی زۆر باشە چونکە‬ ‫زۆربەی کارە ئیدارییەکانیان بۆ نیزیک دەبێتەوەو‬ ‫هێندە بۆ کارێکی بچووک پارە خەرج ناکەن تا‬ ‫بچنە ورمێ‪ .‬بەاڵم کاردانەوەی لەالی زۆربەی‬ ‫خەڵک ئەوەیە کە دەڵێن حکوومەتی ئێران ماوەی‬ ‫چەند ساڵێکە بە سیاسەتێکی زۆر شه‌ییادانە و بە‬ ‫کەڵک وەرگرتن لە مۆرەکانی خۆیان لە پارلمان‌و‬

‫هەر کەرەت بە ناوێک دەیانهەوێت کە شوناسی‬ ‫پارێزگا لە پارێزگایەکی کە بە رێژەی سەدا ‪70‬ی‬ ‫دانیشتووانی کوردن‪ ،‬بگۆرن و بە جیاکردنەوەی‬ ‫ئەو چەند شارەی کە هەموو دانیشتووانی کوردن‬ ‫و سوننی مەزهەب‪ ،‬بیسەلمێنن کە بە غەیری‬ ‫ئەو چەند شارە لە پارێزگای ورمێ کوردی‬ ‫دیکەی تێدانیشتەجێ نییە‪ .‬هێندیکیشیان دەڵێن کە‬ ‫ئەگەر ئەو کارە جێبەجێ ببێت کورد بە دەستی‬ ‫خۆی کارێک دەکات کە شوناسی کورد بوونی‬ ‫شارەکانی دیکەی پارێزگا وەک (خۆی‪ ،‬سەلماس‪،‬‬ ‫ورمێ‪ ،‬ساین‪ ،‬قەاڵ و تیکاب) دەسڕێتەوەو کارێک‬ ‫دەکات کە رێژیمە یەک بە دوایەکەکان لە مێژە‬

‫شەوو رۆژیی سەواڵوا گوتویانە‬ ‫هەر بنەماڵەیەک ئامادە نەبێ ئەو بڕە‬ ‫پارەیە بدا‪ ،‬ئەوا قوتابییەکانیان بۆیان‬ ‫نیە رۆژان و شەوانی پێنجشەممە‬ ‫و هەینی لە خوێندنگەکە بمێننەوەو‬ ‫ئەوەش بۆتە هۆی نیگەرانی و‬ ‫ناڕەزایەتیی زۆری ئەو بنەمااڵنەی‬ ‫دەوروبەرەوە‬ ‫گوندەکانی‬ ‫لە‬ ‫کچەکانیان بۆ خوێندن بۆ ئەو‬ ‫خوێندنگەیە ناردوە‪.‬‬ ‫سیروان لە سەواڵواوە‬

‫تاوان‌و ڕاوڕووت ل ‌ه دژی کاسبکاران‬

‫چه‌ند ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر ل ‌ه گوندی قاراوای سه‌قز که‌سێک ب ‌ه ناوی‬ ‫محه‌مه‌د ل ‌ه بازاری پرته‌قاڵی کڕیو ‌ه خوواردوویه‌تی‪ ،‬خواردنی ئه‌و میوه‌ی ‌ه‬ ‫ناوبراوی تووشی نه‌خۆشی کردوه‌ ک ‌ه پاشان گه‌یاندراوه‌ته‌ نه‌خۆشخان ‌ه و‬ ‫به‌داخه‌وه‌ ل ‌ه نه‌خۆشخانه‌دا گیانی له‌ده‌ست داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌سه‌ی ک ‌ه میوه‌کانی فرۆشتو ‌ه ده‌سبه‌سه‌ر کراو ‌ه و تا ئێر ‌ه‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌و میوه‌یه‌ ژه‌هراوی بووه‌‪.‬‬

‫تێکهه‌ڵچوونی خه‌ڵکی سه‌ریاس له‌گه‌ڵ‬ ‫هێزه‌کانی سوپای پاسداران‬ ‫مانگی‬ ‫نێوه‌ڕاستی‬ ‫ل ‌ه‬ ‫به‌فرانبار هێزێکی زۆر و زه‌وه‌ندی‬ ‫سوپای پاسداران ب ‌ه بیانووی‬ ‫پشکنینی ماڵێک له‌ ئاوایی سه‌ریاس‬ ‫له‌ ناوچه‌ی پاوه‌ هه‌ڵیان کوتای ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌و گوند ‌ه و ده‌ستیان کرد ب ‌ه‬ ‫بێڕێزی و ڕه‌فتاری توندوتیژ‪ .‬ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ له‌گه‌ڵ کاردانه‌وه‌ی توندی‬ ‫خه‌ڵکی ئه‌و ئاواییه‌ به‌ڕه‌وروو‬ ‫بوونه‌وه‌‌‪.‬‬ ‫به‌دڕه‌فتاری‬ ‫به‌هۆی‬ ‫هێزه‌کانی ڕێژیم تێکهه‌ڵچوونێکی‬ ‫توند ل ‌ه نێوان هه‌ردووال ڕوویدا‬ ‫و له‌و تێکهه‌ڵچوونه‌دا ئه‌کبه‌ر‬ ‫حوسێنی کوڕی حاجی عینایه‌ت‬ ‫خه‌ڵکی ئه‌و ئاوایی ‌ه ب ‌ه توندی‬ ‫بریندار بوو و ده‌ستی کوڕێک‬ ‫ب ‌ه ناوی هه‌ژیر حوسێنی کوڕی‬

‫ڕه‌زا شکاو ‌ه باوکیشی له‌ الیه‌ن‬ ‫هێزه‌کانی ڕێژیمه‌و ‌ه ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫کراو‌‪ ،‬که‌ دواتر ل ‌ه ژێر فشاری‬ ‫خه‌ڵک‌دا به‌ ناچار ئازادیان کرد‪.‬‬ ‫پێویست ‌ه بگوترێ ئه‌و ‌ه‬ ‫جاری یه‌که‌م نه‌بوو ک ‌ه حکوومه‌ت‬ ‫په‌الماری خه‌ڵکی نیشتمانپه‌روه‌ری‬ ‫ئه‌و گونده‌ی ده‌دا‪ .‬چه‌ندین ساڵ‬ ‫پێش ئێستا ئه‌و گوند ‌ه چه‌ند جار‬ ‫په‌المار درابوو ک ‌ه هه‌ر جار ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆڕاگریی خه‌ڵکی ئه‌و‬ ‫ئاواییه‌ ڕووبه‌ڕوو ببوون‪.‬‬ ‫هێزه‌کانی ڕێژیم دواتر‬ ‫که‌سێکی خه‌ڵکی ئه‌و گونده‌یان ب ‌ه‬ ‫ناوی ڕه‌زا حوسێنی ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫کرد و بۆ شوێنێکی نادیاریان‬ ‫ڕاگواستوه‌‪.‬‬

‫دۆزرانه‌وی ته‌رمی الوێکی سه‌رده‌شتی‬ ‫شه‌وی ‪10‬له‌سه‌ر ‪11‬ی به‌فرانبار چه‌ند کاروانچی ده‌که‌ون ‌ه که‌مینی‬ ‫هێزه‌کانی رژێم ل ‌ه شاخی دۆالن پشتی بێتووشی ئاالن ل ‌ه ئاکام‌دا ‪ 15‬سه‌ر‬ ‫واڵغی کاسبکاران به‌ باره‌وه‌ ده‌گیرێن‪.‬‬ ‫هه‌ر ل ‌ه سه‌رده‌شت شه‌وی ‪14‬ی به‌فرانبار ل ‌ه گوندی ماره‌غان چه‌ند‬ ‫ماشێنی کاسبکاران ده‌که‌ون ‌ه که‌مینی هێزه‌کانی رژێم‌و ته‌قه‌یان لێ‌ده‌کرێ‪،‬‬ ‫ل ‌ه ئاکام‌دا که‌سێک ب ‌ه ناوی وه‌فا کوڕی حاجی چاوشین خه‌ڵکی کۆڵه‌سه‬ ‫ک ‌ه ئێستا نیشته‌جێی سه‌رده‌شته‌‌‌‪ ،‬بریندار ده‌بێت ‪ 2‬ماشینی پڕ ل ‌ه که‌ل‌وپه‌لی‬ ‫کاسبکاران ده‌گیرێ ده‌گه‌ڵ برینداره‌که‌ ده‌یبه‌ن ‌ه شاری سه‌ده‌شت‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئه‌و شه‌و ‌ه ل ‌ه پۆلیس‌ڕای بێزیلێ ته‌ق ‌ه ل ‌ه که‌سێکی دیک ‌ه به‌ ناوی سامان‬ ‫خه‌ڵکی گوندی نه‌اڵس ده‌کرێ ناوبراو بریندار ده‌بێت‌و به‌برینداری ده‌گیرێت‪،‬‬ ‫ده‌گوترێ ناوبراو دواتر‌ ل ‌ه ژێر شکه‌نجه‌‌دا کوژراوه‌‪.‬‬

‫ته‌قه‌ی هێزه‌کانی رێژیم‬ ‫له‌ ماشێنێکی شه‌خسی‬

‫رۆژین ل ‌ه سه‌رده‌شته‌و ‌ه‬

‫هەردی رێبوار لە سەردەشتەوە‪.‬‬

‫کاری دروست کردنی‬ ‫سه‌دی بااڵن زۆر باش‬ ‫ده‌ڕوات ‌ه پێش‪ ،‬هه‌ر ئێستا ل ‌ه‬ ‫پشت بااڵن خه‌ریکن بردێکی‬ ‫تاز ‌ه لێ‌بده‌ن ک ‌ه درێژیه‌که‌ی‬ ‫‪ 400‬میترو پانایی‌یه‌که‌ی‬ ‫‪ 11‬میتر به‌رزاییه‌که‌ی ل ‌ه‬ ‫سه‌تحی ئاوه‌ک ‌ه ‪ 50‬میتر‬ ‫ده‌بێت‪ .‬هه‌روه‌ها جاده‌ی بان ‌ه ب ‌ه پشت بریسوێ‌دا دێته‌وه‌‌و ل ‌ه گه‌ڵ پرده‌ک ‌ه‬ ‫سێڕێیانێک دروست ده‌کا ک ‌ه بۆ ره‌به‌ت‌و بانه‌و سه‌رده‌شت ده‌ڕ‌وات‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌ها زانیوم ‌ه ک ‌ه قه‌رار ‌ه سه‌ددێکی دیک ‌ه ل ‌ه شیوه‌میر ‌ه لێ‌بده‌ن ک ‌ه‬ ‫له‌و الی میراوێی ‌ه نزیک ب ‌ه پردانی پیرانشار که‌ ئێستا ب ‌ه پێی زانیاری‌یه‌کان‬ ‫له‌ ژێر هه‌ڵکه‌ندن‌و موتااڵ دایه‌‪.‬‬

‫ل ‌ه شاری سه‌قز ل ‌ه دووشوێن‌دا‬ ‫رێژیم ده‌زگای پارازیتی داناوه‌‬ ‫ل ‌ه حاڵێک دا ئه‌و دوو شوێن ‌ه ل ‌ه جه‌رگه‌ی شاردای ‌ه یه‌کێکیان شاره‌بانی‬ ‫ل ‌ه گه‌ره‌کی شاره‌بانییه دووهه‌مین سپای پاسداران ل ‌ه بلواری بان ‌ه ل ‌ه ته‌نیشت‬ ‫فه‌رمانداریی ‌ه ل ‌ه هه‌ردوو‬ ‫ده‌زگای‬ ‫شوێنه‌ک ‌ه‬ ‫په‌خشی پارازیت ب ‌ه‬ ‫ده‌که‌ڵی موخابه‌راتیه‌‌و ‌ه‬ ‫به‌ستراو ‌ه بوی ‌ه ب ‌ه‬ ‫دوو ده‌لیل ئه‌و دوو‬ ‫شوێنه‌یان دیاری کردو ‌ه‬ ‫یه‌که‌م ئه‌و شوێنان ‌ه‬ ‫پارێزراون‌‪،‬‬ ‫نیزامین‬ ‫زۆرتری‬ ‫دووهه‌م‬ ‫شار پووشش ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫شاره‌بانی‪ ،‬گه‌ڕه‌که‌کانی به‌ردبڕان‪ ،‬ته‌په‌ی مااڵن سپوور ئاوا‪ ،‬شاناز‪ ،‬که‌ریم‬ ‫ئاوا‪ ،‬چوارڕا‪ ،‬سیلۆ‪ ،‬جامیعه‌‪ ،‬کازمخان‪ ،‬کانی هه‌یازبه‌گ‪ ،‬پووشش ده‌ده‌ن‬ ‫و سپا‪ ،‬گه‌ره‌که‌کانی بڵواری بانه‪ ،‬بیمارستان بڵواری وه‌حده‌ت‪ ،‬جوتیاران‪،‬‬ ‫کانی گه‌رمکاو‪ ،‬دادگای کۆن‪ ،‬قه‌وخ شه‌هره‌ک‪ ،‬به‌هارستان تازاوا پووشش‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌م جۆر ‌ه شاری سه‌قز ئه‌خه‌ن ‌ه ژێر پارازیت‌و گوێ به‌و ‌ه ناده‌ن ک ‌ه‬ ‫له‬ ‫پارازیت چه‌ند ‌ه زه‌ره‌ری هه‌ی ‌ه بۆ هاوواڵتیان هیوادارم ک ‌ه رۆژێک بێ که ‌‌‬ ‫هه‌موو جیهاندا پارازیت مه‌منووع بێت و رێگری ل ‌ه هه‌موو ئه‌و واڵتان ‌ه بکه‌ن‬ ‫که‌ پارازیت ب ‌ه کارئه‌هێنن‪.‬‬

‫ته‌رمی الوێکی سه‌رده‌شتی ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه کاتی چوون بۆ هه‌نده‌ران گیانی ل ‌ه‬ ‫ده‌ست دابوو‪ ،‬دۆزرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌رمی ئه‌و الو ‌ه کورد ‌ه‬ ‫سه‌رده‌شتیی ‌ه ک ‌ه ماوه‌یه‌ک له‌وه‌پێش‬ ‫له‌سنووری نێوان ئیران و تورکیه‌ ل ‌ه‬ ‫کاتی رۆیشتنی بۆ هه‌نده‌ران ب ‌ه هۆی‬ ‫سه‌رماو سۆل گیانی ل ‌ه ده‌ست دابوو ب ‌ه ناوی «فه‌ردین شێرزاد» (حه‌کیم‬ ‫‌کان‬ ‫پوور) کوری خزر خه‌ڵكی نیسکاوێ‪ ،‬خویندکاری زانست ‌ه سیاسییه‬ ‫ب ‌ه ئومێدی ئه‌و رۆژ ‌ه ‪1392 /10/18‬‬ ‫ل ‌ه زانکۆی به‌هه‌شتیی تاران که‌ ماوه‌یه‌کیش ل ‌ه الیان ڕێژیمه‌و ‌ه گیرابوو‬ ‫گه‌ڕاندرایه‌و ‌ه و ل ‌ه ناو خه‌م و په‌ژاره‌ی خه‌ڵک ل ‌ه سه‌رده‌شت ب ‌ه خاک‬ ‫ئه‌سپێردرا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ده‌ست چوونی ئه‌و الوانه‌ی ک ‌ه به‌هۆی جۆراوجۆر ل ‌ه ناوچه‌ی‬ ‫سه‌ده‌شت ل ‌ه ده‌ستیان ده‌ده‌ین ب ‌ه ته‌واوی خه‌م و په‌ژاره‌ی خستۆت ‌ه ناو‬ ‫دڵی خه‌ڵکی ناوچه‌که‌‪ .‬به‌اڵم ب ‌ه داخه‌و ‌ه تا ئیستاش که‌س ل ‌ه به‌رپرسان‬ ‫و ده‌سه‌اڵتداران خۆیان ب ‌ه به‌رپرس نازانن و هیچ ب ‌ه دواداچوونیشی بۆ‬ ‫سوور‬ ‫سێوی‬ ‫ناکه‌ن‪ .‬ب ‌ه داخه‌و ‌ه بنه‌ماڵه‌کانیش ل ‌ه ترسی ئه‌وه‌ی ک ‌ه نه‌کا دیه‌یان نه‌ده‌نێ‪،‬‬ ‫‪ 5800‬تمه‌ن‪،‬‬ ‫بیده‌نگییان هه‌ڵبژارد‌و ‌ه و چاویان له‌و بڕ ‌ه پاره‌ی ‌ه بریو ‌ه ک ‌ه ده‌وڵه‌ت بۆ کیلۆی‬ ‫کوشتنی رۆڵ ‌ه کانیان ده‌یانداتێ‪.‬‬ ‫هه‌نار کیلۆی ‪4000‬‬

‫علی‪.‬م‪ ،‬ل ‌ه سه‌قزه‌و ‌ه‬

‫نرخی جۆره‌کانی میوه ل ‌ه گه‌ڕه‌کی‬ ‫ره‌ساڵه‌تی تاران ل ‌ه ‪19‬ی به‌فرانباری ئه‌م‌ساڵ‌دا‬

‫ل ‌ه هه‌ردی رێبواره‌وه‌‬

‫رۆژی ‪ 92/10/13‬ماشینێکی شه‌خسی که‌ ل ‌ه شاری سه‌رده‌شته‌و ‌ه‬ ‫به‌ره‌و نه‌اڵس ده‌گه‌رایه‌و ‌ه ل ‌ه شوێنێک ب ‌ه نێوی باسک ‌ه دوو ل ‌ه نزیک شاری‬ ‫سه‌رده‌شت ته‌قه‌ی لێ ده‌کرێ و ل ‌ه ئاکامی ئه‌و ته‌ق ‌ه کردن ‌ه دا که‌سێکی‬ ‫شارۆچکه‌ی نه‌الس ب ‌ه ناوی سامانی خزری کوری ره‌حمان ده‌کوژرێ‪.‬‬ ‫ناوبراو ته‌مه‌نی ‪ 20‬ساڵ ‌ه هیچ شتێکی قاچاخی پێ نه‌بوو ته‌نیا ل ‌ه شاره‌و ‌ه‬ ‫به‌ره‌و ماڵ گه‌راوه‌ته‌وه‌ ته‌قه‌ی لێ‌کراوه‌‪.‬‬

‫دەیانەوێت بیکەن‪ .‬ژمارەیەکیش نەزەریان ئەوەیە‬ ‫کە دەبێ ناوی پارێزگایە کە لە ئازەربایجانەوە‬ ‫بگۆڕدرێت بە ناوێکی تر نەک دابەش بکرێت بە‬ ‫دوو کەرتەوە‪.‬‬ ‫تا ئیستاشی لەگەڵ‌دا بێت هیچ لێدوانێکی‬ ‫نوێنەری سەردەشت و پیرانشار یا باڵوکراوه‌یه‌ک‬ ‫ل ‌ه الیه‌ن ئەوانه‌و ‌ه نەدراوە یا ئەوەتا باڵو‬ ‫نەکراوەتەوە کە ئێمە نەمان بیستوە‪.‬‬

‫کاری سه‌ددی بااڵن له‌ ناوچه‌ی‬ ‫سه‌رده‌شت باش ده‌چێت ‌ه پێش‬

‫مردن به‌هۆی خواردنی پڕته‌قاڵێک!‬

‫سەواڵوا – داوای ‪500‬هەزار تمەن‬ ‫پووڵ لە بنەماڵەی هەر قوتابی‌یەک‬ ‫دەبیرستانی‬ ‫بەرپرسانی‬ ‫شەوو ڕۆژیی سەواڵوا بە قوتابیانی‬ ‫کچی ئەو خوێندنگەیەیان ڕاگەیاندوە‬ ‫کە دەبێ هەر کام بڕی ‪500‬هەزار‬ ‫تمەن بدەن بەو خوێندنگەیە‪.‬‬ ‫بەرپرسانی ئەو دەبیرستانە‬ ‫گوتویانە کە بەهۆی کەمیی‬ ‫بوودجە‌و بە مەبەستی دابینکردنی‬ ‫پێداویستییەکانی‬ ‫سووتەمەنی‌و‬ ‫دیکەی ئەو خوێندنگەیەی کچان‪،‬‬ ‫دەبێ بنەماڵەکانیان یارمەتیی‬ ‫خوێندنگەکە بدەن‌و هەر کام لەوان‬ ‫بڕی ‪500‬هەزار تمەن بدەن‪.‬‬ ‫دەبیرستانی‬ ‫بەرپرسانی‬

‫ئه‌م رۆژنامه‌ی ‌ه به‌ راگه‌یه‌نه‌کانی حیزب ده‌که‌ن له‌م الپه‌ڕه‌یه‌دا باڵو ده‌کاته‌وه‌‪ .‬داوا ل ‌ه خوێنه‌ران ده‌که‌ین له‌گه‌ڵ راپۆرت‌و هه‌واڵه‌کانیان‌دا‬

‫دیسان خۆ کوشتنی الوێک ل ‌ه سه‌رده‌شت‬

‫تمه‌ن‪،‬‬

‫‪4900‬‬

‫کیلۆی‬

‫کیوی‬

‫تمه‌ن‪،‬‬

‫کیلۆی‬ ‫مۆز‬

‫‪ 4500‬تمه‌ن‪،‬‬

‫نارنگی به‌نده‌ری کیلۆی‬

‫ب ‌ه پێی هه‌واڵێک ک ‌ه به‌ ده‌ستمان گه‌یشتو ‌ه رۆژی ‪1392/10/22‬‬ ‫الوێکی ته‌مه‌ن ‪15‬ساڵ ب ‌ه ناوی ئاڕمان باوه‌ڕی‪ ،‬کوڕی عومه‌ر خه‌ڵکی ‪750‬‬ ‫شاری سه‌رده‌شت‌و دانیشتووی گه‌ڕه‌کی ماره‌غان خۆی خنکاندوه‌‪ ،‬ناوبراو شوماڵ کیلۆی ‪ 4800‬تمه‌ن‪ ،‬پرته‌قاڵ‬ ‫قوتابی بووه‌‪.‬‬ ‫کیلۆی ‪4300‬تمه‌ن‪ ،‬پرته‌قاڵی خوێنی‬ ‫تمه‌ن‪،‬‬

‫نارنگی‬

‫کیلۆی ‪ 3500‬تمه‌ن‪ ،‬سوور ‌ه ته‌مات ‌ه‬

‫کیلۆی ‪ 3900‬تمه‌ن‪ ،‬خیار کیلۆی‬

‫‪ 3800‬تمه‌ن‬

‫کۆبوونه‌وه‌ی دوو هەیئەتی پارتی دیموکراتی کوردستان‌و‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان لە بریتانیا‬ ‫دوو شاندی حیزبی دیموکراتی کوردستان‌و پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان‌ ل ‌ه بریتانیا کۆبوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕۆژی دووشەممە‪23 ،‬ی به‌فرانبار مەولوود سوارە ئەندامی‬ ‫رێبەری‌و نوێنەری حیزب لە بریتانیاو فەرزاد حیکمەت‪ ،‬بەرپرسی کۆمیتەی‬

‫حیزب لەو واڵتە بە مەبەستی باس‌و ڕاوێژ له‌بابه‌ت ڕووداوەکانی ناوچەی‬ ‫خۆرهەاڵتی نێوەڕاست‪ ،‬کوردستان و بە تایبەت ڕەوشی هەرێمی کوردستان‌و‬ ‫هەروەها پەیوەندییەکانی نێوان دوو الیەن‌و‪ ،‬هاوکاریی زیاتر لە داهاتوودا‬ ‫لەگەڵ کەمال ئامێدی‪ ،‬بەرپرسی ناوچە‌و خوسرەو ئاژگەیی کارگێری ناوچەو‬ ‫بەرپرسی رێکخستنی ناوچەی پارتی دیموکراتی کوردستان لە بریتانیا دیدارو‬ ‫چاوپێکه‌وتنیان کرد‪ .‬لەم دانیشتنەدا جەخت لەسەر هاوکاری‌و هاورێزیی‬ ‫ماڵی کوردو پتەوتر کردنی پیوەندییەکانی نێوان هەرودوال کرایەوە‪.‬‬ ‫شاندی پارتی دێموکراتی کوردستانیش پشتیوانی‌و هاوکاریی خۆیان‬ ‫لەگەل حیزبی دێموکرات کوردستان دووبارە کردەوە‪.‬‬

‫سه‌ردانی هه‌یئه‌تێکی کۆنفڕانسی پارته کوردستانییه‌کان له‬ ‫بریتانیا بۆ سکرتاریای حیزبی دێموکراتی کوردستان‬ ‫کۆنفڕانسی‬ ‫هه‌یئه‌تێکی‬ ‫پارته کوردستانییه‌کان له بریتانیا‬ ‫له‌ سکرتاریای حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان له‌گه‌ڵ هه‌یئه‌تێکی خانه‌خوێ‬ ‫کۆبۆوه‌‪.‬‬ ‫دوانیوه‌ڕۆی شه‌ممه‪ 28 ،‬ی‬ ‫به‌فرانبار ( ‪ 18‬ی ژانویه‌ی ‪،)2014‬‬ ‫هه‌یئه‌تێک له دۆستانی کوردو حیزبی‬ ‫دێموکڕات پێکهاتوو له ئێحسان‬ ‫قادر‪ ،‬وته‌بێژی کۆنفرانسی پارته‬ ‫کوردستانییه‌کان له بریتانیاو پرۆفسۆر‬ ‫فیلیپ رۆبینس‪ ،‬لێکۆڵه‌ره‌و ‌ه له بنیاتی‬ ‫«چاتهام هاوس» که ناوه‌ندێکی‬ ‫فیکری‌و لێکۆڵینه‌وه‌ی ستراتیژی و‬ ‫لۆبیگه‌ریی به‌پرستیژی بریتانیایه‪،‬‬ ‫حیزبی‬ ‫سکرتاریای‬ ‫سه‌ردانی‬ ‫دێموکراتی کوردستانیان کردو له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌یئه‌تێکی حیزب ب ‌ه سه‌رپه‌رستیی‬ ‫خالید عه‌زیزی‪ ،‬سکرتێری گشتیی‬ ‫حیزبه‌وه پێشوازییان لێ کرا‪.‬‬ ‫له دانیشتنێکی دوو سه‌عاته‌دا‬ ‫پاش خۆشحاڵی ده‌ربڕینی هه‌ردووال له‬ ‫نوێکردنه‌وه‌ی دیدارو پێوه‌ندیی نێوانیان‪،‬‬ ‫ئیحسان قادر دوایین گه‌شه‌سه‌ندنه‌کانی‬ ‫پێوه‌ندیدار به یه‌کخستنی وتارو‬ ‫هه‌نگاوه‌کانی پارته‌کانی هه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌ی کوردستان له بریتانیا‬ ‫به مه‌به‌ستی ڕاکێشانی سه‌رنجی‬ ‫داموده‌زگا سیاسی‌و حکوومه‌تییه‌کانی‬ ‫بریتانیاو نێوده‌وڵه‌تی به‌گشتی بۆ الی‬ ‫پرسی کورد له هه‌ر چوار پارچه‌ی‬ ‫کوردستاندا خسته‌ ڕوو‪ .‬ناوبراو‬

‫وێڕای ئاماژه به دوایین چاالکییه‌کانی‬ ‫کۆنفڕانسی پارته کوردستانییه‌کانی‬ ‫بریتانیا‪ ،‬نه‌خشی نوێنه‌رایه‌تیی حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان له بریتانیاو‪،‬‬ ‫به‌گشتی رێبه‌ریی ئه‌و حیزبه‌ی‬ ‫له وه‌ڕێخستن و جێکه‌وتنی ئه‌و‬ ‫ده‌سپێشخه‌ریی ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌ی نوێنه‌رانی‬ ‫کوردی هه‌ر چوار پارچه له بریتانیای‬ ‫به‌رز نرخاند‪.‬‬ ‫پاشان خالید عه‌زیزی سکرتێری‬ ‫گشتیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‬ ‫وێڕای دووپات کردنه‌وه‌ی پشتیوانیی‬ ‫حیزب و ئاماده‌یی بۆ درێژه‌دان‬ ‫و قووڵکردنه‌وه‌ی هاوفکری و‬ ‫هاوکارییه‌کان له‌و بواره‌دا‪ ،‬کۆمه‌ڵێک‬ ‫تێبینی و لێکدانه‌وه‌ی له‌مه‌ڕ ئاینده‌ی ئه‌م‬ ‫ده‌سپێشخه‌رییه هاوبه‌شه کوردییه و‬ ‫رێکاره‌کانی به‌هێزکردن و سه‌رکه‌وتنی‬ ‫باس کرد‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و به‌ش ‌ه له باسه‌کانی ئه‌و‬ ‫دانیشتنه‌دا پرۆفسۆر فیلیپ رۆبینس‬

‫روانین و بۆچوونی خۆی له‌مه‌ڕ‬ ‫خوێندنه‌وه‌‌ی بریتانیا له ئاڵوگۆڕه‌کانی‬ ‫به‌تایبه‌ت‬ ‫نێوه‌ڕاست‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‬ ‫له‌پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و واڵته سه‌باره‌ت به ئێران و پرسی‬ ‫کورددا و چۆنیه‌تی راکێشانی سه‌رنجی‬ ‫داموده‌زگا بریتانیاییه‌کان بۆ الی پرسی‬ ‫کورد له ئێران خسته‌ڕوو‪.‬‬ ‫له‌به‌شێكی دیکه‌ی دانیشتنه‌که‌دا‬ ‫گفتگۆیه‌کی کراوه‌و ده‌وڵه‌مه‌ند له‌نێوان‬ ‫هه‌یئه‌تی میوان‌و هه‌یئه‌تی حیزبی‬ ‫دێموکڕات سه‌باره‌ت به دۆخی نوێی‬ ‫ناوچه‌و کاریگه‌ریی ئه‌م دۆخه له‌سه‌ر‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی کورد له هه‌ر کام له‬ ‫به‌تایبه‌تی‬ ‫کوردستان‬ ‫به‌شه‌کانی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی کورد له ئێراندا به‌ڕێوه‬ ‫چوو‪ ،‬و دواتر له که‌شێکی گه‌رم و‬ ‫دۆستانه‌دا کۆتایی به دیداره‌که هات‪.‬‬

‫سه‌ردانی هەیئەتێکی نوێنەرایەتیی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان له‌ پارلمانی بریتانیا‬ ‫پاش نیوەرۆی ڕۆژی‬ ‫سێشەممە رێکەوتی ‪٧‬ی ژانویه‌ی‬ ‫‪ ،2014‬هەیئەتێکی نوێنەرایەتیی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان لە‬ ‫بریتانیا پێكهاتوو لە دوکتور سەعید‬ ‫شەمس و مەولوود سوارە لەگەڵ‬ ‫لۆرد ئێریك ئێفبیری‪ ،‬جێگری‬ ‫کۆمیتەی مافی مرۆڤ لە پارلمانی‬ ‫بریتانیا کۆبونەوە‪.‬‬ ‫ئەم کۆبونەوەیە لە درێژەی‬ ‫کار و چاالکییە دیپلۆماسییەکانی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستانه‌ لە‬ ‫دەرەوەی واڵت لەپیوەندی لەگەڵ‬ ‫پێشێلکاریەکانی مافی مرۆڤ لە‬ ‫کوردستان بوو‪.‬‬ ‫له‌بابه‌ت‬ ‫حیزب‬ ‫هەیئەتی‬ ‫لەسێدارەدان و گرتن و کوشتنی‬ ‫گەنجانی ڕۆژهەاڵت و بەشێکی زۆر‬ ‫لەو زیندانیانەی کە سزای سێدارەیان‬ ‫بە سەردا سەپێندراوە و چاوەڕوانی‬ ‫سزاکەیانن لەگەل بەڕێز لۆرد باس‬ ‫و ڕاوێژیان کردو‪ ،‬بەشێکی‌تری‬ ‫باسەکانی دووالیه‌ن پێوه‌ندی به‌‬ ‫کوژرانی کۆڵبەرانی کورد بوو کە‬ ‫بۆ دابینکردنی بژیوی ژیانیان هه‌ر‬ ‫رۆژه‌ گیانیان دەبێتە ئامانجی هێرشی‬ ‫هێزەچه‌کداره‌کانی کۆماری ئیسالمی‌و‬ ‫باس لەسەر سووتانی قوتابخانەی‬ ‫شیناوێی سەر بە شاری پیرانشار و‬ ‫سووتانی زیاتر لە ‪ ٣٧‬منداڵی قوتابیی‬ ‫کورد کە بەهۆی کەمتەرخەمی‬ ‫وەزارەتی پەروەردەوەی ڕژیمی‬ ‫ئێرانەوە بوو و چەند کەسیان گیانیان‬ ‫لەدەست دا و بەشێکی بەرچاویشیان‬ ‫بە گیانی سووتاوەوە بوونەتە بارێکی‬ ‫قورس بە سەر بنەماڵەکانیانەوە‪.‬‬

‫هەر لەو دانیشتنه‌دا داوا کرا کە‬ ‫کۆمیتەی مافی مرۆڤ لە پارلمانی‬ ‫بریتانیا بەدوای ئەو داوایانەوە بچن‬ ‫و ڕێگە نەدەن کە چیدی الوانی کورد‬ ‫لەسێدارە بدرێن و بۆ ئازادی ئەو‬ ‫زیندانیانە هەوڵی جیددی بدرێ و‬ ‫هەروەها فکرێکی بنه‌ڕه‌تی بۆ رێگرتن‬ ‫لە کوژرانی کۆلبەرانی کورد بکرێتەوە‬ ‫و بۆ ئەو منداالنەی ئاوایی شیناوێش‬ ‫هەوڵی جیددی بدرێت بۆ هێنانە‬ ‫دەرەوەیان به‌ مه‌به‌ستی چارەسەری‪،‬‬ ‫چونکه‌ دامودەزگاکانی ڕێژیم خۆیان‬ ‫لێ بەخاوەن ناکەن و لەو دۆخە‬ ‫ئابوورییە نالەبارەی ئێرانیش‌دا‬ ‫بنەماڵەکانیان توانای چارەسەری‬ ‫گونجاوی رۆڵه‌کانیان نییه‌‪.‬‬ ‫شایانی باسه‌ له‌و دیداره‌دا‬ ‫هه‌یئه‌تی خانه‌خوێ بەلێنیان دا لەو‬ ‫پێوەندییەدا ئەوەی لە دەستیان بێ‪،‬‬ ‫دریخی نەکەن و بۆ ئەو مەبەستە‬ ‫لەگەڵ دامودەزگا پێوەندیدارەکان‌و‬ ‫وەزارەتی تەندروستی بریتانیا و‬ ‫نەخۆشخانە تایبەتییەکانی ئەو واڵتە‬ ‫پێوەندی بگرێن‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانن‬ ‫هەوڵیک بۆ چارەسەری ئەو مندااڵنه‌‬

‫بدەن‪.‬‬ ‫ئەو‬ ‫تەوەرێکی‌تری‬ ‫لە‬ ‫تێروتەسەل‬ ‫باسێکی‬ ‫دیدارەدا‬ ‫لەسەر هەڵبژاردنی رووحانی‌و‬ ‫هاتنە سەرکاری و بەتایبەت‬ ‫رێکەوتننامەی ژنێڤ‌و ڕەنگدانەوەی‬ ‫لەسەر سیاسەتی دەرەوە و ناوەوەی‬ ‫کۆماری ئیسالمی کراو هەروەها‬ ‫لە پێوەندی لەگەڵ سیاسەتەکانی‬ ‫ڕێژیمی تاران لەمەر دەستێوەردان‬ ‫لە کاروباری فەلەستین‌و پشتیوانی‬ ‫لە حیزبوڵاڵی لوبنان‌و الیەنە‬ ‫نێودەوڵەتییەکان‌و‬ ‫تێرۆرسیتییە‬ ‫دەست‌تێوەردانی‬ ‫هەروەها‬ ‫ڕاستەوخۆی ئێران لە کاروباری‬ ‫ناوخۆی عێراق‌و ئەفغانستان و‬ ‫سووریە باس و راوێژ کرا‪.‬‬ ‫لە کۆتایی کۆبونەوەکەدا‬ ‫لیستێک لە گیراوانی کوردو هەروەها‬ ‫زیندانیانی چاوەرێی ئێعدام و‬ ‫دۆکۆمێنتێک لەسەر مندااڵنی شیناوێ‬ ‫کە لەالیەن کۆمیتەی مافی مرۆڤی‬ ‫حیزبی دێموکراتی کوردستان ئامادە‬ ‫کرابوو‪ ،‬پێشکەش بە لۆرد ئیفبێری‬ ‫کرا‪.‬‬

‫هه‌واڵ و راپۆرت‬

‫ژماره‌‪٦٢٤ :‬‬

‫‪2‬‬

‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫بەڕێوەچوونی ڕێوڕەسمی ‪٢‬ی ڕێبەندان لە ڤانکۆڤێری کانادا‬ ‫ڕێوڕەسمی ‪٢‬ی ڕێبەندان‪،‬‬ ‫کۆماری‬ ‫دامەزرانی‬ ‫ساڵڕۆژی‬ ‫کوردستان لە ڤانکۆڤێری کانادا‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی شه‌ممه‪21 ،‬ی به‌فرانبار‬ ‫کومیته‌ی ڕۆژئاوای ڤانکۆڤێری حیزبی‬ ‫دێموکراتی کوردستان ل ‌ه کانادا‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ک بۆ به‌رز ڕاگرتنی یادی‬ ‫کۆماری کوردستان به‌ڕێوه برد‪.‬‬ ‫په‌یامی‬ ‫رێوڕه‌سمه‌دا‬ ‫له‌و‬ ‫کومیته‌ی کانادای حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان به بۆنه‌ی ‪٢‬ی ڕێبه‌ندان‪،‬‬ ‫شه‌ست‌و هه‌شته‌مین هه‌مین ساڵیادی‬ ‫دامه‌زرانی کۆماری کوردستان له‬ ‫الیه‌ن ئه‌نوه‌ر که‌ریمی‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫کومیته‌ی حیزب له ڕۆژئاوای کانادا‬ ‫خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫له به‌شێکی ئه‌و په‌یامه‌دا وێڕای‬ ‫ئاماژە بە مێژوویی دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان‌و تیشک خستنه‌ سه‌ر‬ ‫به‌شێک له ده‌سکه‌وته مێژوویه‌کانی‬ ‫کۆماری کوردستان‪ ،‬ئاورێکیش ل ‌ه‬

‫ئێستای‬ ‫سیاسییه‌کانی‬ ‫ئاڵوگۆڕه‌‬ ‫ناوچه‌و ئێرا‌و کوردستان درابۆوه‌‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامیی‬ ‫ب ‌ه‬ ‫ئاماژ ‌ه‬ ‫ل ‌ه‬ ‫مرۆڤ‬ ‫مافی‬ ‫پێشێلکردنی‬ ‫کوردستان‌و ئێران‪ ،‬درێژه‌ی ئێعدام‌و‬ ‫به‌ربه‌ست‌و ئاسته‌نگه‌کان له‌ به‌رده‌م‬ ‫چاالکیی سیاسی‌و وه‌ک خۆی مانه‌وه‌ی‬ ‫قه‌یرانی ئابووری‌و قورساییه‌که‌ی‬ ‫ل ‌ه شه‌ر شانی خه‌ڵک‌و‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێویستیی هاوکاریی زیاتری حیزب ‌ه‬ ‫کوردستانییه‌کان چه‌ند ته‌وه‌رێکی ئه‌و‬ ‫په‌یامه‌ بوو‪.‬‬

‫شایانی باسه‌ له‌ بڕگه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی ئه‌و ڕیوڕه‌سمه‌دا په‌یامی‬ ‫سیاسییه‌کانی‬ ‫حیزب ‌ه‬ ‫پیرۆزبایی‬ ‫به‌شدار وه‌ک یه‌کیه‌تیی نیشتیمانی‬ ‫گۆڕان‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫کوردستان‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێری زه‌حمه‌تکێشانی‬ ‫کوردستانی ئێران‪ ،‬سازمانی خه‌باتی‬ ‫کوردستانی ئێران‪ ،‬کۆمه‌ڵه‌ی یه‌کسانی‬ ‫کوردستان‌و ماڵی کورد له ڤانکۆڤێر‬ ‫خوێندرانه‌وه‌و کۆڕیاده‌که‌ ب ‌ه گۆرانی‌و‬ ‫مۆسیقاو شایی به‌شداران درێژه‌ی پێ‬ ‫درا‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌چوونی سمینارێک له‌ ژێر ناوی‬

‫« لێکدانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵناسانه‌ی مێژووی حیزبی دموکراتی کوردستان»‬ ‫کۆمیسیۆنی ئامووزشی حیزبی دیمۆکراتی کوردستان‬ ‫له‌به‌ره‌به‌ری ‪ 2‬ی رێبه‌ندان‪ ،‬ساڵڕۆژی دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان سمینارێکی ل ‌ه ژێر ناوی « لێکدانه‌وه‌ی مێژووی‬ ‫حیزبی دیموکراتی کوردستان» بۆ ئارش لوڕستانی‪ ،‬کادری‬ ‫ڕاگه‌یاندنی حیزب به‌ڕێوه‌ برد‪.‬‬ ‫له‌م سمیناره‌دا ک ‌ه پێشنیوه‌ڕۆی ڕۆژی یه‌کشه‌ممه‌‪،‬‬ ‫‪29‬ی به‌فرانبار پێک‌هات‪ ،‬ئارش لوڕستانی ب ‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫‌ڵناسانه بۆ ناسیۆنالیسمی کوردی‌و پێشێلکرانی ماف ‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫کۆمه‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تییه‌کانی گه‌لی کورد به‌ درێژایی مێژوو‪ ،‬پێشێلکرانی‬ ‫ماف ‌ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کان تیشکی خسته‌سه‌ر دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان‌و ئه‌و هه‌وڵه‌ی حیزبی دێموکراتی ل ‌ه ڕه‌وتی‬ ‫ناسیۆنالیسمی کورد له‌ ڕۆهه‌اڵتی کوردستان به‌رز نرخاند‪.‬‬ ‫ئاره‌ش لوڕستانی ل ‌ه پێناسه‌ی کۆماری کوردستان‌دا‬ ‫ب ‌ه ئاماژه‌ ب ‌ه ورووژاندن‌و په‌ره‌پێدان ب ‌ه هه‌ستی بڕواو‬ ‫متمانه‌ به‌خۆبوون له‌ نێو کورددا هات ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ک ‌ه بۆ‬ ‫ن دابوو که‌ ئه‌زموونی‬ ‫یه‌که‌مین جارو له‌ کۆماری کوردستا ‌‬ ‫دێموکراسی ل ‌ه ئێران‌و له‌ کوردستان‌ تاقی کرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌ییه‌کی کۆمه‌ڵناسانه‌ بۆ شۆڕشی ساڵه‌کانی‬ ‫‪ ، 47 _ 46‬ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی تێکۆشانی ئاشکرای حیزبی‬ ‫دێموکڕاتی کوردستان به‌ میتینگ ‌ه ‪ 100‬هه‌زار که‌سییه‌که‌ی‬ ‫ل ‌ه مه‌هاباد‪ ،‬به‌رده‌وامیی خه‌باتی به‌رگریکارانه‌ی کورد ل ‌ه‬ ‫جوغرافیای سیاسیی خۆی‌داو له‌ ده‌ستچوونی ڕێبه‌ڕانی‬ ‫حیزبی دێموکڕات‌و سێ سه‌رۆک و سکرتێری گشتیی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌و کاردانه‌وه‌یان له‌سه‌ر خه‌باتی حیزبی دێموکڕات ل ‌ه‬ ‫نێوخۆو ئاستی جیهانی‌دا چه‌ند ته‌وه‌رێکی دیکه‌ی باسه‌کانی‬

‫ئاره‌ش لوڕستانی له‌و کۆبوونه‌وه‌ی ‌ه بوون‪.‬‬ ‫کۆڕگێڕ ل ‌ه درێژه‌ی باسه‌کانی‌دا به‌ ئاماژ ‌ه ب ‌ه سێ‬ ‫شێوازی گۆڕینی سیستمی سیاسی‌و لێکدانه‌وه‌ی گۆڕینی‬ ‫ئاراسته‌ی شۆڕشی گه‌النی ئێران له‌ ڕه‌وتی گۆڕینی‬ ‫سیسته‌می سیاسیی واڵت‌‌دا ل ‌ه ساڵی ‪ ،57‬تیشکی خست ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ گۆڕینی ئاراسته‌ی شۆڕش به‌ره‌و دامه‌زرانی‬ ‫ویالیه‌تی فه‌قیه ب ‌ه کرده‌و ‌ه به‌رده‌وامیی پێشێلکرانی مافی‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانی لێ که‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫شایانی باس ‌ه له‌ دوایین به‌شی ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا‬ ‫کۆمه‌ڵێک له‌ ئاماده‌بووان به‌ خسته‌ڕووی ڕاو تێبینیی خۆیان‬ ‫به‌شدارییان له‌ باسه‌کانی ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا کرد‪.‬‬

‫به‌بۆنه‌ی مه‌رگی برایم کانیه‌زه‌ردی‪ ،‬کۆڕیکی پرسه‌و ماته‌مین‬ ‫له‌ یه‌کێک له‌ بنکه‌کانی حیزبی دێموکرات به‌ڕێوه‌چوو‬ ‫شه‌وی پێنجشه‌ممه‌‪25 ،‬ی به‌فرانبار کاک برایم‬ ‫مه‌ولودی‪ ،‬ناسراو به‌ برایم کانیه‌زه‌ردی‪ ،‬پێشمه‌رگه‌ی‬ ‫به‌وه‌جی حیزبی دێموکڕات خه‌ڵکی گوندی کانیه‌زه‌ردی‬ ‫ناوچه‌ی سه‌رده‌شت به‌هۆی جه‌ڵته‌ی دڵ ل ‌ه نه‌خۆشخانه‌یه‌کی‬ ‫شاری سلێمانی کۆچی دوایی کردو له‌ شاری قه‌اڵدزێ‬ ‫بەخاک سپێردرا ‪ .‬به‌م بۆنه‌یه‌وکۆڕێکی پرسه‌و سه‌ره‌خۆشی‬ ‫له‌ یه‌کێک ل ‌ه بنکه‌کانی حیزبی دیموکرات به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫به‌به‌شداریی بنه‌ماڵه‌ی پێشمه‌رگه‌ی کۆچکردوو کاک‬ ‫برایم کانیه‌زه‌ردی‌و سه‌دان که‌س ل ‌ه کادرو پێشمه‌رگه‌کانی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان‪ ،‬رێوڕه‌سمی پرسه‌و‬ ‫سه‌ره‌خۆشیی خوالێخۆشبوو کاک برایم کانیه‌زه‌ردی به‌ڕێو ‌ه‬ ‫چوو‪.‬‬ ‫له‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا ک ‌ه پێشنیوه‌ڕۆی ڕۆژی شه‌ممه‌‪28 ،‬‬ ‫ی به‌فرانبار له‌ ساڵۆنی بۆنه‌و رێوڕه‌سمه‌کانی حیزب به‌ڕێو ‌ه‬ ‫چوو‪ ،‬کاک مسته‌فا مه‌ولوودی‪ ،‬جێگری سکرتێری گشتیی‬ ‫حیزبی دێموکڕاتی کوردستان به‌ کورتی له‌سه‌ر که‌سایه‌تیی‬ ‫سیاسی‌و کۆمه‌اڵیه‌تیی کاک برایم کانیه‌زه‌ردی بۆ به‌شداران‬ ‫دوا‪.‬‬ ‫کاک مسته‌فا مه‌ولوودی ل ‌ه قسه‌کانی‌دا باسی ل ‌ه‬ ‫تێکۆشانی ماندوونه‌ناسانه‌ی برایم کانیه‌زه‌ردی له‌ ڕاپه‌ڕاندنی‬

‫ئه‌رک ‌ه حیزبییه‌کانی‌دا کردو وێڕای به‌رزنرخاندنی کارو‬ ‫تێکۆشانی ئه‌و‪ ،‬تیشکی خست ‌ه سه‌ر ئه‌و ڕه‌هه‌نده‌ ل ‌ه ڕه‌فتارو‬ ‫هه‌ڵسوکه‌تی کاک برایم کانیه‌زه‌ردی که‌ ئه‌وی له‌الی‬ ‫هاوڕێیانی‌و ناسیاوانی خۆشه‌ویست کردبوو‪.‬‬ ‫ل ‌ه بڕگه‌یه‌کی دیکه‌ی ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا سپاسنامه‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی کاک برایم کانیه‌زه‌ردی له‌الیه‌ن کاک خدر‬ ‫پاکدامه‌نه‌وه‌ خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬

‫‪kurdistanukurd.com‬‬

‫نوێنه‌رێکی مه‌جلیس‪ :‬ئاماری په‌ره‌سه‌ندنی ئایدز ل ‌ه ئێران نیسبه‌ت ب ‌ه‬ ‫واڵتانی دیک ‌ه زۆر له‌سه‌رێی ‌ه و ئه‌مه‌ش جێگه‌ی نیگه‌رانییه‌‬

‫ژماره‌ ‪٦٢٤‬‬ ‫دووشەممە‬ ‫‪٣٠‬ی بەفرانباری ‪1392‬‬ ‫‪٢٠‬ی ژانویەی ‪٢٠١٤‬‬

‫نرخ‪ 150 :‬مته‌ن‬ ‫‪kurdistanukurd.com‬‬

‫دامه‌زرانی کۆماری کوردستان له‌ چوارچێوه‌ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا‬

‫ره‌سوول خزری‪ ،‬ئه‌ندامی هه‌یئه‌ت ره‌ییسه‌ی کومیسیونی‬ ‫بێهداشت و ده‌رمانی مه‌جلیس ل ‌ه ئێران گوتی‪ « :‬ئاماری‬ ‫‌وه‬ ‫په‌ره‌سه‌ندنی ئایدز ل ‌ه ئێران نیسبه‌ت ب ‌ه واڵتانی دیکه ‌‌‬ ‫زۆر له‌سه‌رێی ‌ه و ئه‌مه‌ش جێگه‌ی نیگه‌رانییه‌«‪ .‬ئه‌و‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌ به‌هۆی سرنج‌نه‌دانی به‌رپرسانه‌ به‌م مه‌سه‌له‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئاماری فه‌رمییه‌کانی وه‌زاره‌تی بێهداشت‪ ،‬رێژه‌ی‬ ‫تووشبووان به‌و نه‌خۆشیی ‌ه ل ‌ه واڵت‌دا نزیک ‪ 30‬هه‌زار‬ ‫که‌سن‪ ،‬به‌اڵم ئامار‌ه نافه‌رمییه‌کانی ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ ئه‌و‌ه‬ ‫نیشان ده‌ده‌ن ک ‌ه ئه‌و ئاماره‌کا ‌ن زیاتر ل ‌ه ‪ 100‬هه‌زار‬ ‫نه‌خۆشن‪‌.‬‬

‫‪2‬ی ڕێبه‌ندان‌و کۆماری کوردستان‪،‬‬

‫هه‌ر وا ڕێنوێن‌و ئیلهامده‌ری حیزبی دیموکراتی کوردستانن‬ ‫پەیامی دەفتەری سیاسی‬

‫‪4‬‬

‫حیزبی دێموکراتی کوردستان‬

‫بە بۆنەی ‪ ٦٨‬ساڵەی‬ ‫دامەزراندنی‬ ‫کۆماری کوردستان‬ ‫خه‌ڵکی مافخوازی کوردستان!‬ ‫هۆگرانی رێباز و ئامانجەکانی کۆماری‬ ‫کوردستان!‬ ‫‪2‬ی رێبه‌ندانی ئه‌مساڵ شه‌ست‌وهه‌شته‌مین‬ ‫ساڵرۆژی دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان ل ‌ه‬ ‫مه‌هاباده‌‪ .‬بەم بۆنەوە رێز ل ‌ه یاد‌و بیره‌وه‌ریی‬ ‫حکوومه‌تێکی کۆماری دەگرین کە ساڵی‬ ‫‪1324‬ی هه‌تاوی‌ ب ‌ه رێبه‌رایه‌تیی پێشه‌وا قازی‬ ‫محه‌ممه‌د دامه‌زراو له‌ ماوه‌ی ته‌مه‌نی کورتی‬ ‫‪ 11‬مانگی‌دا گه‌لێک ده‌سکه‌وتی گرنگی بۆ‬ ‫کورد تۆمار کردن‌و ب ‌ه یه‌کێک ل ‌ه الپه‌ڕ ‌ه هه‌ر ‌ه‬ ‫زێڕینه‌کانی کورد ده‌ژمێردرێ‪.‬له‌م بۆنه‌یه‌دا‬ ‫جوانترین پیرۆزباییتان پێشکه‌ش ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫هیوادارین خه‌ڵکی رۆژهه‌التی کوردستان بۆ‬ ‫جارێکی دیکه‌ش ده‌سه‌اڵتێکی سیاسیی دیک ‌ه ل ‌ه‬ ‫نموونه‌ی کۆماری کوردستان دابمه‌زرێنێته‌و ‌ه‬ ‫و به‌ئیلهام وه‌رگرتن ل ‌ه ئه‌زموون و ده‌رسێک‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه کۆماری کوردستان و ده‌سکه‌وته‌کانی‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪ ،‬به‌خه‌بات و تێکۆشانی خۆیان‬ ‫پڕبه‌رهه‌م‌تری بکه‌ن و بی‌پارێزن‪.‬‬ ‫زۆرجار له‌م بۆنه‌یه‌‌و ل ‌ه بۆنه‌ی جۆراوجۆری‬ ‫دیکه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و حیزبیدا باسی چۆنیه‌تیی‬ ‫پێکهاتنی کۆماری کوردستان و ئه‌زموون‬ ‫وده‌سکه‌وته‌کانی و هۆیه‌کانی رووخانیشی‬ ‫کراوه‌‪ ،‬ک ‌ه هه‌موو خه‌ڵکی کوردستان ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی رۆژهه‌التی کوردستان و حیزبی‬ ‫دیموکرات ده‌بێ دەرسی لێ‌وه‌ربگرن و بیکەنە‬ ‫‌هه‌وێنی خه‌بات‌و تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌و‬ ‫مافخوازانه‌ی کورد‪.‬‬ ‫ئاوڕدانه‌و ‌ه ل ‌ه هه‌لومه‌رجی دامه‌زرانی کۆماری‬ ‫کوردستان زۆر ده‌رسی ب ‌ه نرخی تێدان‪.‬‬ ‫کۆماری کوردستان سروشتێکی دیموکراتیک‌و‬ ‫ئازادیخوازانه‌ی هه‌بوو‪ .‬به‌رهه‌می قه‌یران‌و‬ ‫الوازیی رێژیمی دیکتاتۆری ناوه‌ندی بوو‬ ‫که ئه‌وه‌نده‌ی ل ‌ه سه‌رکوتی خه‌ڵکی واڵت‌دا‬ ‫شێلگیرو لێبڕاو بوو‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش ل ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌کانی دەره‌و ‌ه دا الواز و له‌رزۆک بوو‪.‬‬ ‫‌ئه‌زموونی کۆماری کوردستان ده‌ری خستو ‌ه‬ ‫ئه‌و کاته‌ی دیکتاتۆریی ناوه‌ندی ل ‌ه پاشه‌کش ‌ه‬ ‫دای ‌ه کورد ده‌توانێ ده‌سه‌اڵتی دابمه‌زرێنێ‪.‬‬ ‫ده‌زانین ک ‌ه چاره‌نووسی سیاسی‌و کۆمه‌الیه‌تیی‬ ‫خه‌ڵکی کوردستان ل ‌ه هه‌موو ئه‌و والتانه‌ی‬ ‫کوردیان به‌سه‌ر دا دابه‌ش کراوه‌‪ ،‬راسته‌وخۆ‬ ‫و ناراسته‌خۆ گرێدراو ‌ه ب ‌ه ناوه‌ندی ئه‌و واڵتان ‌ه‬ ‫وه‌ک تاران‪ ،‬به‌غدا‪ ،‬دیمه‌شق و ئانکارا‪ .‬هه‌ر‬ ‫جووڵه‌یه‌کی سیاسی له‌و والتان ‌ه کارده‌کات ‌ه‬ ‫سه‌ر وه‌زعی کوردستان‪ .‬حیزبی دیموکرات‬ ‫ل ‌ه رۆژهه‌التی کوردستان ب ‌ه له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫ئه‌م راستییه‌و ئه‌زموونێک ک ‌ه ل ‌ه مێژوو وه‌ری‬ ‫له ده‌رفه‌ته‌کان‬ ‫گرتو ‌ه پێی وای ‌ه ده‌بێ که‌ڵک ‌‌‬ ‫وه‌رگیرێ‪ .‬به‌رنامه‌و تاکتیکی گونجاو له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ خوازراوه‌کان دابنرێ‪.‬‬

‫ل‪٤‬‬

‫چاوخشاندنێک به سه‌‌ر پێکهاته‌ی کۆماری‬ ‫کوردستان و‌شرۆڤه‌یه‌کی کورت‬

‫‪5‬‬ ‫چه‌ند سه‌رنجێک ل ‌ه باره‌ی روخساری‬ ‫مه‌ده‌نییه‌کانی کۆماری کوردستان‬

‫‪6‬‬

‫دادوه‌ری ل ‌ه کۆماری کوردستاندا‬

‫‪7‬‬ ‫کۆماری کوردستان‪ ،‬بڕگەیەکی زۆر کورت لە مێژووی نەتەوەیەک بوو‪ ،‬بەاڵم بەو روخسارە مەدەنییانەی لەو ماوە‬ ‫کورتە‌دا لە خۆی نیشانی دا‪ ،‬توانی جێگەیەکی هەمیشەیی بۆ خۆی لە هەناوی مێژووی کورد‌و لە دڵ‌و بیری تاکەکانی‬ ‫نەتەوەی کورد دا بۆ خۆی‪ ،‬بەدەست بێنێ‪.‬‬ ‫پاش تێپه‌ڕینی ‪68‬سال ل ‌ه دامه‌زرانی ئه‌و کۆماره‌‪ ،‬حیزبی دیموکراتی کوردستان وه‌ک دامه‌زرێنه‌ری ئه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ‌ه مودێڕنه‌‌و وه‌ک هه‌ڵگری په‌یام‌و ئامانجه‌کانی‪ ،‬ب ‌ه شانازییه‌و ‌ه یادی ڕۆژی مێژوویی دامه‌زرانی کۆماری کوردستان‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‌و په‌یمانی هه‌میشه‌یی خۆی‪ ،‬خه‌بات تا وه‌دیهێنانی ئامانجه‌کانی کۆماری کوردستان‪ ،‬دووپات ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬

‫ئێران بۆ کۆنفرانسی ژنێڤ بانگهێشت کراو‬ ‫موخالیفانیش هه‌ڕه‌شه‌ی ته‌حریمی کۆنفرانس ده‌که‌ن‬

‫«یادگاری شیرین» بایەخی مەدرەسە‌و‬ ‫خوێندەواریی لە کۆماری کوردستان‌دا‬

‫‪7‬‬ ‫په‌سندکرانی زمانی فه‌رمیی‬ ‫کوردی ل ‌ه پاڕلمانی عێراق‬

‫سکرتێری رێکخراوی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان‪ ،‬ئێرانی بانگهێشتی کردو‌ه بۆ کونفرانسی ژنێڤ بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫قه‌یرانی سووریه‌‪ .‬له‌هه‌مان کاتیش‌دا مخالفانی ده‌وڵه‌تی سووریه‌ هه‌ڕه‌شه‌یان کردو‌ه ئه‌گه‌ر ئێران به‌شدار بێ‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ ته‌حریم ده‌که‌ن و به‌شداریی کۆبوونه‌وه‌که‌ ناکه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی راپۆرتی رۆیتێرز‪ ،‬بانکی مۆن سکرتێری رێکخراوی نه‌ته‌و‌ه یه‌کگرتووه‌کان رایگه‌یاندو‌ه ک ‌ه ئێران بانگهێشت‬ ‫ده‌کرێ بۆ کۆنفرانسی ئاشتی سووری ‌ه ناسراو ب ‌ه ژنێڤ دوو ک ‌ه رۆژی چوارشه‌مم ‌ه ‪22‬ی ژانوی ‌ه (‪2‬ی رێبه‌ندان) ل ‌ه‬ ‫شاری مۆنرۆی سوییس به‌ڕێوه‌ ده‌چێ‪.‬‬ ‫بێجگ ‌ه ل ‌ه ئێران‪ 9 ،‬واڵتی دیکه‌ش بانگهێشت‬ ‫ده‌کرێن بۆ ئه‌و کۆنفرانسه‌‪ .‬هوله‌ند‪ ،‬کوره‌ی‬ ‫جنووبی‪ ،‬به‌حره‌ین‪ ،‬ئوسترالیا‪ ،‬مکزیک‪ ،‬یونان‪،‬‬ ‫بلژیک‪ ،‬لۆکزامبورک و واتیکان ئه‌و واڵتانه‌ن ک ‌ه تاز‌ه‬ ‫بانگهێشت کراون‪ .‬پێشتر بۆ ‪ 30‬واڵت ده‌حوه‌تنام ‌ه‬ ‫ناردراوه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی قوتابخات ‌ه ‌‬ ‫ی محه‌مه‌دیان ماموستا ‌‬ ‫ماموستا محه‌مه‌د عه‌ل ‌‬ ‫ی و‬ ‫ی هاوده‌رد ‌‬ ‫ی شێخ شه‌لتون ل ‌ه مه‌ریوان ب ‌ه نشانه‌ ‌‬ ‫سه‌ره‌تای ‌‬ ‫ی سه‌ر ببوو‬ ‫ی قژ ‌‬ ‫ی رووتانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ك ‌ه توش ‌‬ ‫رووحیه‌دان ب ‌ه قوتابیه‌كه‌ ‌‬ ‫سه‌ری خۆی تاشی‪.‬‬