Kwartaalblad nr.45

Kwartaalblad maart 2005 no. 45

45

Landgoed Vossenberg

Kwartaalblad van de Stichting Het Drentse Landschap Uitgave Stichting ‘Het Drentse Landschap’ Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89 e-mail: mail@drentslandschap.nl Web-site: www.drentslandschap.nl Bankrek. nr. 43.97.50.962 Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meer, m.m.v. J.G. Schenkenberg van Mierop en B. Zoer Vormgeving Albert Rademaker BNO, Annen Grafische productie Koninklijke van Gorcum BV, Assen

3

Kom er even voor zitten

4

Landgoed Vossenberg

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk de opvattingen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’. Het geeft informatie over de terrein­ bezittingen en activiteiten van de Stichting. Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de begunstigers van het Landschap. Begunstiger kan men worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 per jaar. Begunstiger voor het leven € 400,– .

Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze: Periodieke gift In plaats van of naast uw begunstigersbijdrage.

Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekbare periodieke bijdrage, die u voor minimaal 5 jaar met een eenvoudige notariële akte toezegt. Voor bijdragen van € 50,– en hoger per jaar regelt en betaalt de Stichting de akte. Het kwartaalblad wordt u gratis toegezonden om u op de hoogte te houden van ‘Het Drentse Landschap’.

Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar zowel 1% van uw drempelinkomen als ook € 60,– te boven gaat, is het meerdere aftrekbaar voor de inkomstenbelasting tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen. ‘Het Drentse Landschap’ is voor schenkingen binnen twee jaar tot in totaal € 4303,– (voor 2005) vrijgesteld van schenkingsrecht. Voor grotere bedragen geldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 8% over het gehele bedrag.

Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van € 8602,– (voor 2005) is ‘Het Drentse Land­schap’ geen successierechten verschuldigd. Voor grotere bedragen geldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 8% over het gehele bedrag.

— terreinbeschrijving

Omslag Landgoed Vossenberg (Jaap de Vries) ISSN 1380-3263

— bestuursberichten

9 10

NPL

De Haas

— fauna

12

— Stichting Oude Drentse Kerken Cor Rodenburg

Samenwerking Doldersummerveld

— terreinbeschrijving

18

Geert de Vries

Vervenerskerkje in Gieterveen

14

Eric van der Bilt

Sonja van der Meer

Bosanemoon

— flora

Joan D.D. Hofman

20

WMD

21

Landgoed Vossenberg

— wandelroute

25

Lijmen of breken

— opinie

28

Bertus Boivin/Eric van der Bilt

Eric van der Bilt

Vlinders op het boerenerf

— erfgoed

H e i l i e n To n c k e n s

30

Paaswandeling

32

Vakantiewoningen

33

Aankopen

34

Kortweg

42

Agenda

— berichten

foto: Jaap de Vries

Section 0

3

Kom er even voor zitten...

Aan het begin van 2005 kwamen er twee interessante onderzoeksresultaten bij de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ binnen. Eén met een redelijk voldoening gevend, maar ook één met een wat verontrustend resultaat. Laat ik met het meest positieve nieuws beginnen.

In 2004 hebben de Provinciale Landschappen voor de derde maal deelgenomen aan de ‘Charibarometer’: een onderzoek onder een kleine 10.000 Nederlanders naar de bekendheid, het imago en de waardering van de goede doelen in Nederland. ‘Het Drentse Landschap’ blijkt, tot onze niet geringe vreugde, het meest bekend te zijn van alle Provinciale Landschappen.

Bij de imago-rangorde eindigen we op de tweede plaats, net na Groningen. Maar bij de waarderingsrangorde brengen we het er aanzienlijk minder goed af. Daar moeten we helaas genoegen nemen met de achtste plaats.

Met die waardering voor de Provinciale Landschappen is overigens iets merkwaardigs aan de hand.

Alle Landschappen zijn bij dit onderdeel ten opzichte van voorgaande

jaren gezakt. En hoewel we wat moeite hebben om in deze context een exact onderscheid te maken tussen imago en waardering willen we in ieder geval toch zo snel mogelijk beginnen om te proberen dat waarderingscijfer flink te verhogen.

Het tweede onderzoek is dat van het Vara - radioprogramma ‘Vroege vogels’. Dit onderzoek wordt sinds 1991 jaarlijks gepubliceerd.Voor het eerst in die 14 jaar blijkt dat de aanhang van ‘groene’ organisaties gedaald is. Het totale aantal kwam onder de 4 miljoen en staat nu op 3.887.694.

De grote verliezers behoren tevens tot de grootste: Greenpeace en Natuurmonumenten.

Toch zijn er ook organisaties die toch nog groeiden. Eén daarvan is onze Stichting ‘Het Drentse Landschap’ dat in 2004 500 begunstigers meer kreeg dan in 2003. Geen sterke groei weliswaar, maar toch een toename.

Duidelijk is dat voor de Nederlandse bevolking natuur en milieu niet meer, zoals 10 jaar geleden, één van de meest wezenlijke politieke en maatschappelijke aandachtspunten zijn.

Na alles wat in 2004 gebeurd is, is dat heel begrijpelijk.Veiligheid in

brede zin, zekerheden op het gebied van onder meer gezondheidszorg en de economische recessie trokken en trekken veel aandacht.

Toch moeten we ons er terdege van bewust blijven dat de natuur en het milieu op de lange duur uitermate essentieel zijn voor het welzijn van de hele mensheid. We maken er immers zelf onlosmakelijk deel van uit. Laten we er daarom dan ook gezamenlijk zorg voor dragen dat beide onderwerpen weer hoog op de politieke agenda komen te staan. Op de plaats waar ze horen.

Aleid Rensen Voorzitter Stichting

‘Het Drentse Landschap’

4

Terreinbeschrijving

Landgoed Vossenberg krijgt nieuw kwart

Het natuurontwikkelingsproject Reigerveen

Eric van der Bilt*

Al ruim een eeuw wordt gewerkt aan het Landgoed Vossenberg bij Wijster. Recent kon met gelden uit het Natuuroffensief van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een oppervlakte van ongeveer 85 ha in het gebied Reigerveen opnieuw worden ingericht. Hier zijn voormalige landbouwgronden veranderd in een nieuw natuurrijk parklandschap. Een forse stap voorwaarts in de geschiedenis van dit landgoed.

Reigerveen

Kwartierindeling

Tussen 1923 en 1926 hielp de NV mee aan het aanleggen van het Linthorst-Homankanaal. De uitkomende keileem valt nu nog op als beboste hoogte naast de zandweg langs het kanaal in het Reigerveen. Een toen opgegraven ‘Dikke Steen’ is nog steeds te bewonderen in het centrum van Beilen. Het kanaal en de Bruntingerweg kruisten elkaar midden in het landgoed, waardoor de specifieke kwartierindeling ontstond. Het gebied Reigerveen vormt het zuidoostelijke kwart van het landgoed.

foto: Jaap de Vries

De top. kaart uit 1936 geeft een duidelijk beeld van de specifieke kwartierindeling van Landgoed Vossenberg.

De foto van het landhuis stamt uit 1918. (archief: P. Breuning Ten Cate)

Aan het einde van de 19e eeuw lag er ten oosten van Wijster een eindeloos ogend heidelandschap. Op kaarten uit die tijd vallen de madelanden van de Zuidelijke St. Niklaasbeek, de Eekmaten genaamd, en de weg naar Bruntinge als afwijkende elementen op. Rond het begin van de 20e eeuw startte de ontginning van de heide vanuit Wijster pas goed. Hierdoor ontstond er een structuur met radiale ontginningslijnen, zo typerend voor het landschap ten oosten van Wijster.

Vanaf 1915 kocht de pas opgerichte NV Landmaatschappij Drenthe als geldbelegging gronden ter plaatse van wat later het Landgoed Vossenberg zou gaan heten. Binnen twee jaar had men reeds 500 ha verworven. Het doel was om ‘woeste grond’ productief te maken en om daarnaast een bijdrage te leveren aan het ontstaan van een aantrekkelijk en gevarieerd landschap. De Nederlandse Heidemaatschappij, verantwoordelijk voor het beheer, legde na ontginning boscomplexen, wegen en cultuurgronden aan. Haar activiteiten vonden plaats vanuit de boerderij langs de Hamveldweg, die later het Landhuis zou worden genoemd. De naastgelegen grafheuvel heeft vrijwel zeker ook tot de naam Vossenberg geleid.

Terreinbeschrijving

5

6

Terreinbeschrijving < Adelaarsvaren

foto: Archief HDL

foto: Geert de Vries

gans zijn zomaar een greep uit de gevarieerde broedvogelbevolking. In het bos groeien Bosanemoon, Bosgierstgras, Lelietje-van-dalen en veel varensoorten. De Das struint er rond, er leven 9 soorten muizen en 7 soorten vleermuizen en talloze insectensoorten. Tenslotte komen er op het landgoed meer dan 400 soorten paddestoelen voor.

Lelietje der dalen

Tot 1940 vorderde de ontginning voortvarend. De oorlog betekende evenwel het plotselinge einde van de NV Landmaatschappij Drenthe omdat veel aandeelhouders, Joodse mensen en plantagehouders uit het voormalige Nederlands-Indië, de oorlog niet overleefden. In 1946 kocht de Twentse textielfabrikant Doedens B.H. Breuning ten Cate het landgoed. Hij bracht de rest van de woeste grond alsnog in cultuur. Nog tot in de huidige tijd bewonen zijn nazaten het landhuis.

De ontginning ging nog tot ver in de zestiger jaren van de vorige eeuw door, alhoewel in die tijd om financiële redenen ook al de eerste landbouwpercelen verkocht werden.

In 1974 kocht de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ de kern van het landgoed. Zo’n 150 ha met het Landhuis, twee boerderijen en het Jachthuis. In de jaren die volgden werd door diverse aankopen het bezit vergroot tot 405 ha.

Beheer

Een jong heideontginningslandgoed zoals de Vossenberg vormt de uitkomst van een ontstaansproces van een kleine eeuw.Vanaf 1974 mag ‘Het Drentse Landschap’ daar een rol in spelen. In essentie volgt zij daarbij de lijn die haar voorgangers hebben uitgestippeld. Het landgoed wordt, zoals zoveel landgoederen uit die tijd, gekenmerkt door een grote ruimtelijke afwisseling van bossen, lanen, landbouwgronden, singels en wallen, zandwegen, vennen en gebouwen. Het beheer van ‘Het Drentse Landschap’ is erop gericht om de bossen ouder en natuurlijker te laten worden. Niet alleen worden de bomen ouder en dikker, er leven inmiddels ook 94 soorten broedvogels. IJsvogel, Boomklever, Appelvink, Sprinkhaanzanger, Wielewaal, Roodborsttapuit en Canadese

Het Hamveld

De heiderestanten en vennen, met onder meer Buntgras, Tandjesgras, Trekrus, Ronde zonnedauw, Klokjesgentiaan en Eenarig wollegras, werden vrijgesteld en veelal opgenomen in grotere begrazingseenheden, tezamen met bossen en voormalige cultuurgronden. Al vanaf het begin van de tachtiger jaren werd in het Hamveld, gelegen in het noordoostelijke kwart, gestart met begrazing met heideschapen en later ook Schotse Hooglanders. In een lange reeks van jaren werden bossen gekapt en gedund, vennen en heiderestanten vrijgesteld en voormalige cultuurgronden verschraald en in één begrazingseenheid opgenomen. In 1994 werd door een groot natuurontwikkelingsproject het huidige Hamveld gerealiseerd. Een bovenloop met bos, heide en vennen, die in de Eekmaten uitstroomt. De wandeling die bij de brug in de Bruntingerweg bij het paneel aan het LinthorstHomankanaal begint, geeft u een goede indruk van de schoonheid van het Hamveld.

Het tweede kwartier

De afgelopen 10 jaar kwamen er steeds meer landbouwgronden in het gebied Reigerveen vrij. Dat proces werd versneld toen in 1997 ook nog eens twee landbouwbedrijven stopten. Vanaf dat moment is men bij ‘Het Drentse Landschap’ gaan nadenken over de uiteindelijke inrichting van het deelgebied Reigerveen. Oranjewoud heeft in opdracht van de Stichting in 1999 een inrichtingsplan voor het Natuurontwikkelingsproject Reigerveen opgesteld. Uitgangspunt vormde herstel van het brongebied van de Zuidelijke St. Niklaasbeek (Eekmaten) en deels ook de reconstructie van een zijtak van het Oude Diep. Deze beek onderging juist in die jaren grootschalig natuurherstel in het kader van het project Oude Diep. Het door het Waterschap Reest en Wieden in het kader van de Integrale Gebiedsontwikkeling Oude Diep (IGOD) in

2002 uitgevoerde basisherstel zou uiteindelijk het dempen van leidingen en verhogen van de waterpeilen ter plekke ook mogelijk maken. In die zin bleek het Oude Diepproject van eminent belang voor het welslagen van het Reigerveenproject.

‘Het Drentse Landschap’ wilde in het gebied Reigerveen een nat, natuurrijk parklandschap realiseren. Daarbij speelde verschraling via afvoer en concentratie van de bouwvoor in hoogten een belangrijke rol. Afwisseling tussen hoog en laag (reliëf), rijk en arm, tussen nat en droog en tussen het zand en de keileem die overal in het gebied voorkomt, werd nagestreefd. Historische laagten zouden weer tot moeras worden omgevormd, terwijl ook zo’n 12 ha nieuw bos zou worden aangelegd, veelal grenzend aan bestaand bos. Het afgebeelde ontwerp maakt duidelijk hoe een en ander er ruimtelijk uit zou gaan zien.

werd met steun van de Provincie Drenthe gezocht naar financiering via het POP-EU (Plattelandsontwikkelingsmid delen van de Europese Unie). Toen zich in 2002 het zogenaamde Natuuroffensief (NOF) aandiende bood dat nieuwe mogelijkheden. Het Natuuroffensief was de bestuurlijke vertaling van LNV van een enorme projectenlijst die afkomstig was van de initiatiefgroep Nederland Natuurlijk. Het overkoepelend orgaan De Landschappen maakte hier ook deel van uit. LNV honoreerde het project Nederland Natuurlijk met een eenmalige beleidsintensivering van circa 100 miljoen gulden. De voortdurende achteruitgang van de Nederlandse natuur maakte zo’n initiatief ook alleszins verdedigbaar en lovenswaardig. Niemand kon toen overigens vermoeden hoe kil de koude douche van de aankoopstop uit 2003 van het kabinet Balkenende I zou aanvoelen.

Met grote inzet vanuit De Landschappen en ‘Het Drentse Landschap’, waarbij ik zeker ons Hoofd Onderzoek en Planning Hester Heinemeijer moet noemen, en met steun van de Provincie werd het project Reigerveen op de lijst van 100% door LNV te subsidiëren projecten gezet. De beschikking volgde op 7 juli 2003. De aanbesteding vond op 18 september van datzelfde jaar plaats. De firma Oosterhuis BV uit Nijeveen was de laagste van de 19 inschrijvers en zij had toen nog net een jaar de tijd om dit enorme werk uit te voeren.

Hetgeen de aannemer naar later bleek, perfect zou doen.

NOF: volharding

Het was duidelijk dat voor zo’n ingrijpend plan de benodigde middelen niet eenvoudig te vinden zouden zijn. Eerst

foto: Jaap de Vries

Het uitvoeringstraject

Voordat met de uitvoering kon worden begonnen, moest er eerst een bestek met begroting komen. Er werd een archeologisch onderzoek uitgevoerd en het bestemmingsplan werd gewijzigd. Daarnaast moesten er aanlegvergunningen bij het waterschap geregeld worden en vond er een toetsing van de Flora- en Faunawet plaats.

Het project voorzag ook in de aanleg van 15 ha bos. Het Groenfonds financierde dit. Met de bosaanleg wordt namelijk 2.633 ton CO2 vastgelegd ter bestrijding van het broeikaseffect. Na enige discussie werd besloten de Beukenlaan te handhaven en deze mooie laan een recreatieve functie te geven. Het Waterschap Reest en Wieden bood mede daarom een brug ter overname aan, waardoor het nabij de Altinghorst opnieuw gegraven Oude Diep gepasseerd kon worden.

7

foto: Archief HDL

Terreinbeschrijving

Roodborsttapuit

< Canadeze ganzen op Vossenberg

Terreinbeschrijving

Archief HDL

8

In feite sloot het project Reigerveen naadloos aan op het al lang lopende Oude Diep-project. Een deel van de oude loop ligt ook binnen het Reigerveen. Onder de kundige begeleiding van het Hoofd Terreinbeheer Teddy Bezuijen is een reliëfrijk gebied ontstaan met leegstromende laagten en meertjes die in neerslagrijke perioden de voeding voor het Oude Diep en vooral de Eekmaten verzorgen. Er zijn bosjes aangelegd en landschappelijk fraaie zandkoppen. Door de gesloten grondbalans werd de bouwvoor geconcentreerd in deze hoogten en afgedekt met mineraal zand. Doordat de bestaande waterschapsleidingen gedempt zijn en de keileem wegzijging tegengaat, is het zelfs erg nat geworden met veel waterpartijen. Eind 2004 werd het werk opgeleverd. En met in onze ogen een prachtig resultaat.

Wat de Stichting zeer waardeerde was het feit dat onze buren zo tevreden waren over het nieuwe gezicht van het Reigerveen, dat hun woongenot er in hun beleving op vooruit was gegaan. Uit de mond van de twee vroegere boerenfamilies is dat een buitengewoon compliment. Het stimuleert ons om door te gaan om ook de laatste fasen van het Landgoed Vossenberg te realiseren.

De reacties

Het Landgoed is nog steeds niet helemaal af. We moeten de recreatieve ontsluiting nog verbeteren en er zal een uitkijkpunt moeten komen. De Gemeente Midden-Drenthe denkt na over een fietspad door het gebied.Voor ‘Het Drentse Landschap’ staat voorop dat de rust in het Reigerveen moet worden bewaard. Ook de relatie met het Oude Diep verdient verdere aandacht. Momenteel kunnen de peilen gezien de belangen van de landbouw in naastgelegen gebied De Weiden nog verre van optimaal voor de natuur ingesteld worden. Samen met de Provincie en NLTO wordt al geruime tijd nagedacht over het oplossen van dit knelpunt.

‘Het Drentse Landschap’ hoopt in 2005 en 2006 het beekdal van de Zuidelijke St. Niklaasbeek natuurtechnisch in te richten, waardoor optimaal rendement uit de bergingscapaciteit van het Reigerveen gehaald kan worden.

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Literatuur: beheerplan Landgoed Vossenberg, drs. H.D. Heinemeijer, Stichting Het Drentse Landschap, 1998

9

Natuurbeheer beter dankzij

Met steun van de Nationale Postcode Loterij heeft Stichting â&#x20AC;&#x2DC;Het Drentse Landschapâ&#x20AC;&#x2122; in het Reestdal een aantal projecten kunnen uitvoeren. Op onze beheerboerderij De Pieperij werd een prachtige potstal gebouwd. Even verderop werd in het natuurgebied Takkenhoogte een kijkheuvel geplaatst van waaruit u een schitterend uitzicht over dit bijzondere terrein heeft. Ook de Oeverzwaluwen kregen hier een nieuw onderkomen. Voor hen werd een zwaluwenwand gebouwd.

foto: Geert de Vries

Het werk in het Reestdal betekent winst voor de natuur, cultuur en voor de mens. Maar u wint ook, want bij de Postcode Loterij maakt u elke maand kans op duizenden prijzen. Als u meedoet aan de Postcode Loterij wint u dus eigenlijk altijd. Pak die kans en geef zo de natuur en cultuur in Nederland extra steun.

Meedoen is eenvoudig, bel (0900) 300 15 00 (15cpm).

10

Geert de Vries*

De Haas De Haas is van oorsprong een steppenbewoner uit centraal Europa. Hoe meer oerwouden uit West Europa verdwenen, hoe meer Hazen hier verschenen. De Haas heeft, in tegenstelling tot het Konijn, ons land op natuurlijke wijze in bezit genomen. Het is een uitgesproken cultuurvolger. Hazen en Konijnen zijn geen knaagdieren, maar behoren tot de Familie van de Haasachtigen. Evolutionair gezien hebben ze zich volkomen onafhankelijk van de knaagdierenfamilie ontwik­keld. Een ver­schil tussen haasach­tigen en knaagdieren is bijvoor­beeld dat veel van deze laatstgenoemden hun voedsel met de voorpo­ten kunnen vasthou­den. Dat voor­recht is bij de haasach­tigen alleen voor­behouden aan ‘paasha­zen’.

De Haas houdt van het open veld.

Zijn leefgebied is gemiddeld zo’n 30 ha. Binnen dat gebied heeft hij geen uitgesproken territorium. Wel heeft hij enkele zelf gegraven legers waarin hij geen soortgenoten duldt. Wanneer een Haas uit zijn leger wordt verdreven, verlaat hij dat leger veiligheidshal­ve voorgoed. Een leger wordt op een droge plek gesitu­eerd. Een Haas heeft niet gauw last van kou, maar aan nattig­ heid heeft hij een hekel.

In de winter eet de Haas vooral gras. In de andere seizoenen bestaat zijn menu voor meer dan helft uit malse kruiden zoals Made­lief­je en Weegbree. Klaver is zijn lievelingsgerecht. Plantaardig materiaal is moei­lijk te verteren, maar daar hebben de haasachtigen iets op be­dacht. In de dikke darm worden nog extra voedings­stoffen en vitami­nen

aangemaakt. Dat lijkt als mosterd na de maaltijd, maar door dit voedselrijke goedje eerst uit te poepen en vervolgens op te eten krijgt de haas toch via een omweg de extra voedingsstoffen binnen. Hazen produce­ren ook gewone keu­tels. Die worden niet zoals bij het Konijn in gemeen­schap­pe­lijke latrines, zeg maar het konij­nentoilet, gede­ poneerd. Ze komen tijdens het grazen (laveien) verspreid in het veld terecht.

Voortplanting

Behalve in oktober en november kunnen Hazen zich het hele jaar voortplanten.Van de gemiddeld 11 jongen die jaarlijks verspreid over 4 worpen worden geboren, gaat de helft binnen een maand dood. De meeste Hazen doen slechts één jaar aan de voortplanting mee. Daarna leggen ze het loodje.

Een Haas van 10 jaar is veel zeldzamer dan een mens van honderd.

In het voorjaar rennen veel Hazen ’s ochtends in lange slierten achter elkaar aan. Zo’n grote groep bestaat uit zowel mannetjes als vrouwtjes (rammelaars resp. moeren). Tijdens het zogenaamde rammelen vindt onder meer de paarvorming plaats. Na de paring wordt het huwelijk al weer ontbonden. De draagtijd is 6 weken.

De drie tot vier jongen kunnen direct na de geboorte lopen en hebben een dichte vacht. Dat is ook wel nodig, want de jongen worden niet door de moeder warm gehouden. Sterker nog: na de beval­ling verlaat de moeder haar jongen. In het kader van risicospreiding zoeken de jongen elk een eigen schuilplek waarin ze zich de hele dag schuilhouden.

Fauna

11

< De rammeltijd is in het voorjaar

Tenslotte nog even een aantal verschillen tussen Hazen en Konijnen.

Hazen maken een leger en Konijnen graven een hol. Jonge Konijnen worden blind en kaal geboren. De uiteinden van de oren zijn bij een Haas zwart. Konijnen hebben last van myxomatose, Hazen sterven aan andere besmettelijke ziekten zoals de beruchte coccidiose, veroorzaakt door para­sieten in de darmen.

Met name op de zandgronden gaat de hazenstand de laatste jaren sterk achteruit. Het is te hopen dat de natuurbeherende organisaties samen met de wildbeheereenheden deze achteruitgang een halt kunnen toeroepen opdat deze vrijbuiter van het open veld niet het haasje wordt.

Bron: Heer Lampe van Johan Huber.

Verschillen

Een konijn heeft geen zwarte oogpunten

De Haas is geliefd jachtwild. Geen wonder dat vele lichaamsde­len en gedragingen van de Haas specifieke benamingen hebben. Zo spreekt een jager steevast over het haas of over de ‘lampe’. Verder heeft hij grote lepels (oren) op zijn bol (kop). Die lepels zijn goed zicht­baar wanneer het Haas een kegel maakt oftewel rechtop zit. Vooral tij­dens het laveien (grazen) zekert hij (kij­ken of geen gevaar dreig­t). Overdag ligt zowel de rammelaar als de moer in een zelf gemaakte pot (leger).

* G.W. de Vries is werkzaam bij het IVN Consulentschap Drenthe en is bestuurslid van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

foto’s: Geert de Vries

Elke avond, drie kwartier na zonsonder­gang, zoeken de jongen hun geboorte­plek weer op. Ongeloof­ lijk, maar zelfs al is het gras gemaaid of de akker geploegd, feilloos weten ze hun ‘kraamka­mer’ terug te vinden.

Na een kwartier verschijnt dan de moeder en worden de jongen zo’n vijf minuten gezoogd. Daarna verdwijnt het moertje weer even snel als ze is gekomen en zijn de jongen weer een etmaal lang op zichzelf aangewezen. De volgende dag precies een uur na zonsondergang verschijnt de moeder weer op de geboorteplek om de inmid­dels gearri­veerde jongen even te zogen. Na een maand moeten de jonge Haasjes voorzichtig zogen, omdat ma dan alweer opnieuw drach­ tig is.

12

Stichting Oude Drentse Kerken

Cor Rodenburg*

In Gieterveen staan twee kerkgebouwen, één uit 1841 en één uit

In de 19e eeuw stimuleerde de overheid dat in tal van dorpen kerkgebouwen werden gebouwd, Ook het kerkje in Gieterveen uit 1841 werd op initiatief van de overheid hier neergezet. In Gieterveen wilde men al een paar jaar een eigen gemeenschap om zo los te komen van Gieten; ze hadden dit verzoek aan de koning gericht. De afstand tot dit dorp was te groot en de wegen waren vaak onbegaanbaar. De beschikking om de Nederlands Hervormde kerk op te richten kwam in november 1839, mede dankzij steun van de kerkenraad van Gieten en het provinciaal bestuur. Er waren toen nog geen 800 zielen.

En waarom dan in 1924 nog een kerkje? Dat was het gevolg van een schoolstrijd die in 1919 begon. Er bleek animo voor een echte christelijke school; de toenmalige kerkelijke gemeente was nogal streng in de leer.

Een aantal gemeenteleden is het met dit streven voor apart christelijk onderwijs niet eens en besluit uit te treden; ze voelen zich meer vrijzinnig dan orthodox. En zo ontstond er een nieuwe kerkgemeenschap. Op 21 mei 1921 werd in café Zwiers de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden opgericht.

1924. De laatstgenoemde is sinds 22 december eigendom van de Stichting Oude Drentse Kerken. Zij heeft het gebouw als geschenk gekregen van de Vereniging Vrijzinnig Hervormden Gieterveen.

Reden hiervoor is dat de vereniging het kerkje wil behouden als beeldbepalend element in het dorp. Het gebouw kan zo gebruikt worden voor allerlei culturele activiteiten.

Vervenerskerkje

in Gieterveen

Stichting ‘Het Drentse Landschap’ behartigt ook de belangen van Stichting Oude Drentse Kerken.

foto: Joop van de Merbel

Eigen gebouw

Over hoe de nieuwe gemeenschap in die beginjaren functioneerde, is weinig bekend omdat de notulen uit die tijd zoek zijn. De tegenstelling was groot, zo weten sommige oudere dorpsbewoners nog wel. Typerend is bijvoorbeeld dat beide kerken tot de jaren zestig van de vorige eeuw een apart Oranjefeest hielden. De bouw van de eigen kerk

Stichting Oude Drentse Kerken

13

Nieuwe invulling

De geschiedenis van de kerk en de vereniging kende ook mooie aspecten: een goed lopende zondagsschool, geslaagde kerstfeesten en er was een organiste, Gini van der Veen-Poelman, die zestig jaar (!) lang de zang begeleidde.

Wat nu nog rest is een eenvoudig gebouwtje dat te wachten staat op herstel en een nieuwe inpassing in het culturele leven. “Er is sinds de sluiting niets in veranderd”, aldus Wigchering, Hij weet dat de halfsteens muur, die gedeeltelijk al doorslaat, moet worden

foto: Joop van de Merbel

(of kapel) werd mogelijk gemaakt door het uitgeven van aandelen.Voor nog geen 2400 gulden kon op 27 juni 1924 gekerkt worden in een eigen gebouw, al was dat nog niet helemaal af. De kerk ligt tegenover café Schuiling. Die bouwplaats zal wel niet toevallig zijn geweest.

De laatste penningmeester, H.J.Wigchering wiens vader tot de oprichters behoorde, weet dat er alleen gastpredikanten optraden, van wie ds. A.J.Roodzant uit Odoorn wel de bekendste is. Al waren er zo’n tachtig leden, het kerkbezoek liet af en toe te wensen over. In de jaren dertig was er zelfs een moment dat het bestuur overwoog om de Vereniging op te heffen, mede omdat ze er financieel slecht voor stond. Ook in de jaren daarna bleef het een kerkelijk leven met horten en stoten, het kerkbezoek van de leden werd steeds minder. Men is met de diensten gestopt toen het aantal regelmatige bezoekers onder de tien kwam.

gerestaureerd. Datzelfde geldt voor het torentje met de klok. “Maar”, zo stelt de voormalige penningmeester, “voor de rest is het een prachtig gebouwtje dat best nog voor vele doeleinden gebruikt kan worden”.

De Stichting Oude Drentse Kerken hoopt dat een nieuw op te richten Plaatselijke Commissie zorg zal dragen voor het dagelijkse beheer en het ont-

wikkelen van activiteiten. Inmiddels hebben zich al vijf mensen vanuit Gieterveen hiervoor aangemeld. Ze willen het gebouw bijvoorbeeld gaan gebruiken voor concerten, tentoonstellingen en markten. * C.Rodenburg is vrijwillige medewerker van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Terreinbeschrijving

14

Ten noorden van het dorp Doldersum ligt één van de grootste heidevelden van Drenthe: het Doldersummerveld en het Wapserveld, die samen bijna 1000 hectare groot zijn. Het eerstgenoemde terrein is eigendom van Stichting ‘Het Drentse Landschap’, het Wapserveld van Natuurmonumenten. In de afgelopen jaren heeft het gebied allerlei veranderingen ondergaan zodat de natuur zich nog beter kan ontwikkelen. Zo loopt er sinds 2002 weer een gescheperde kudde in het gebied rond en is de Huenderweg die beide terreinen van elkaar scheidt, verkeersluwer gemaakt. Behalve schapen kunnen nu ook reptielen, amfibieën en kleine zoogdieren veilig oversteken.

Tenslotte is er een nieuw informatiecentrum bij de schaapskooi ingericht waar de bezoeker informatie kan krijgen over het gebied.

Veel samenwerking Doldersummerveld

foto: Anne Jan Hamming

Sonja van der Meer*

Het Doldersummerveld is sinds 1967 in beheer bij Stichting ‘Het Drentse Landschap’. Aan de westkant grenst het aan de bossen van de Maatschappij van Weldadig­heid, terwijl in het oosten de bezit­tingen van Natuur­monumen­ ten, het Wapser­veld en Berkenheu­vel, aansluiten. Aan­grenzend aan de heide liggen de bloemrijke ak­kers van de Sophiahoe­ve, waar een mede­werker van de Stichting dagelijks de scepter zwaait.

Voordat ‘Het Drentse Landschap’ het Doldersummerveld in beheer kreeg, was het eigendom van de Maatschappij van Weldadigheid. De Maatschappij werd in 1818 opgericht door generaal Johannes van den Bosch ter bestrijding van de armoede in Nederland. Het idee was om arme mensen te werk te stellen

Terreinbeschrijving

om ongecultiveerde gronden te ontginnen en vruchtbaar te maken. Drenthe met zijn grote heide- en veengebieden was hier uitermate geschikt voor. Het werk werd gedaan door kolonisten die vanuit het hele land naar Frederiksoord verhuisden. Er heerste veel armoede en daarom was de belangstelling groot.

Maar slechts 52 gezinnen konden in de koloniehuisjes terecht.

De Maatschappij ging voortvarend van start en stichtte op diverse plekken agrarische nederzettingen. De Sophiahoeve is hiervan nog een zichtbaar voorbeeld, maar ook op vier andere plekken werden boerderijen gebouwd. De Maatschappij heeft door haar activiteiten een belangrijk stempel gedrukt op de landschappelijke ontwikkeling van het noorden en westen van het Doldersummerveld. Hier zijn grote oppervlakten heide bebost.

Vrijwel nergens was echter sprake van ontginnen van de heide tot cultuurland. De voorgenomen ontginning van het hele Doldersummerveld is gelukkig nooit gerealiseerd. In 1964 moest de Maatschappij haar activiteiten stopzetten in verband met een Kroonbesluit.

Vanaf de jaren 1970 is het beleid erop gericht steeds meer bos op en rond het Doldersummerveld te laten verdwijnen. Tijdens een grote brand in 1980 wordt de laatste 44 ha vernietigd.

Door deze toevallige gebeurtenis is de paarse heide weer gaan ontluiken….

Soortenrijk

Het in stand houden van een gevarieerd en soortenrijk heidegebied vraagt om een goed beheer. Doel van het beheer van het Doldersummerveld

is een zogeheten heischrale heide, met een grote variatie aan verschillende heidetypen met droge en natte stukken. Om dit te kunnen realiseren worden er in het gebied diverse vormen van beheer toegepast. Het Doldersummerveld was zelfs één van de eerste natuurterreinen waarop een integraal, modern beheersprogramma werd toegepast dat teruggrijpt op het oorspronkelijke gebruik van de heide.

En dat dat effect heeft gehad blijkt uit een onderzoek uit 2002 toen er maar liefst twintig in Nederland zeer zeldzame plantensoorten werden aangetroffen: Eenarig wollegras, Witte snavelbies, Moeraswolfsklauw, Kleine en Ronde zonnedauw, Beenbreek, Heidekartelblad, Bruine snavelbies, Liggende vleugeltjesbloem en Gevlekte orchis zijn soorten die zich erg thuis voelen op dit heidegebied.

Datzelfde geldt voor vogelsoor­ten die van oudsher op de open heide voorkomen: Grutto, Tureluur, Wulp, Roodborsttapuit en Boomleeuwerik.

Het plan

Een van de beheersmethoden voor heidebeheer is het inzetten van schapen. In 2001 werd samen met de Vereniging Natuurmonumenten hiervoor een plan ontwikkeld om het Doldersummer- en Wapserveld als één terrein te gaan beheren met een gescheperde schaapskudde. Doel was om het cultuurhistorische beeld van een herder met zijn schapen op de Drentse hei weer in ere te herstellen.

De schapen zouden bovendien hun nut kunnen bewijzen als het gaat om het bestrijden van het Pijpenstrootje

foto: Geert de Vries

Natuurorganisaties slaan handen ineen

dat hier veelvuldig voorkwam.

Tegelijkertijd werden er in het gebied Doldersummer- en Wapserveld nog een aantal knelpunten geconstateerd.

Zo was de weg die beide terreinen van elkaar scheidde een enorme barrière voor het beheer, maar ook de snelheid waarmee auto’s daar reden bezorgde menig fietser of wandelaar angstige momenten. Ten slotte waren er de amfibieën en reptielen voor wie de Huenderweg een dodelijke hindernis was. In het plan werd voorgesteld de ‘racebaan’ om te vormen in een bochtig tracé en te voorzien van faunatunnels en een brug waarmee een smalle bovenloop van de Vledder Aa weer toegang zou krijgen tot beide gebieden. Nog mooier zou het zijn om de weg helemaal te laten vervallen, maar dat is net een brug te ver….

15

16 De Huenderweg

foto’s: Hans Dekker

vóór en na de reconstructie

Het herstellen van de slenk onder de Huenderweg heeft behalve tot herstel van de natuurlijke afwatering richting de Vledder Aa ook geleid tot goede oversteekmogelijkheid voor reptielen en andere bodemfauna. De ‘makkelijke’ soorten als kikkers en muizen kunnen nu al, kruipend of zwemmend, volop gebruik maken van deze passage.Voor kritische soorten als Adder, Gladde slang en Levendbarende hagedis is de pas gerestaureerde slenk nu nog wat te kaal. Die zullen pas passeren als ze onder dekking van de vegetatie kunnen trekken. ‘Het Drentse Landschap’ heeft inmiddels een dam in de slenk moeten aanbrengen omdat de bermsloten te diep zijn en daardoor het water vasthouden.

De schapen dragen behalve aan verschraling door begrazing ook bij aan verspreiding van zaden via de keutels, poten of vacht. Doordat het Doldersummer- en Wapserveld nu integraal begraasd worden, is de uitwisseling van planten tussen de gebieden verbeterd.

De inzet van de gescheperde kudde biedt, in tegenstelling tot vrij rondlopende schapen, de mogelijkheid om heel gericht in tijd en plaats de begrazingsdruk te sturen. Dit schept uitgelezen kansen om voor erg gevoelige soorten, zoals bijvoorbeeld het Gentiaanblauwtje, maatwerk in beheer te kunnen leveren. Door te zorgen dat de schapen de Klokjesgentianen niet opeten op het moment dat de eitjes van de vlinder er op zitten, vergroot

foto: Johan Vos

foto: Jaap de Vries

Resultaten

De ideeën van beide natuurbeherende organisaties werden door het Bestuurlijk Overlegorgaan van het Nationaal Park Drents-Friese Wold onderschreven.

Zoals bekend, maken beide terreinen onderdeel uit van dit park. Mede door het integrale karakter ervan werd besloten om een projectgroep in het leven te roepen waarin naast Natuurmonumenten en ‘Het Drentse Landschap’ ook vertegenwoordigd waren het Nationale Park Drents-Friese Wold, Gemeente Westerveld, Provincie Drenthe, Waterschap Velt & Vecht en de Werkgroep Ringslangen Westerveld.

In het najaar van 2002 werd gestart met de realisatie van het plan dat ervoor moest zorgen dat het beheer beter uitgevoerd kon worden, maar waardoor ook de beleving van het gebied aantrekkelijker zou worden. Er kwam een slinger in de weg, asfalt werd vervangen door klinkers, de slenk werd uitgegraven voor een betere waterhuishouding, bermsloten werden gedempt en er werden faunapassages voor amfibieën en reptielen aangelegd. Maandenlang was de weg ontoegankelijk voor het verkeer.

Ook voor de schapen moest een onderdak worden gevonden. De Vereniging Natuurmonumenten stelde hiervoor de boerderij aan de Huenderweg beschikbaar. De voormalige veeschuur werd omgevormd tot een schaapskooi met een potstal en Catrinus Homan werd door ‘Het Drentse Landschap’ als scheper voor de kudde aangesteld.

Bijna dagelijks vertrekt hij met zijn Schoonebekers en honden naar de heidevelden.

foto: Jaap de Vries

Boven: Levendbarende hagedis Onder: Heikikkers Rechts: Bosmuis

Projectgroep

je de overlevingskans. Juist de begrazing van deze groeiplaatsen tijdens het winterhalfjaar of in het vroege voorjaar draagt bij aan bestrijding van vergrassing waardoor de gentianen bevoordeeld worden. Ook het begrazen van gentianen vóór de bloei zorgt voor uitstoelende planten met veel meer bloeistengels later in het jaar. En hier zijn de jonge rupsjes van het blauwtje juist weer dol op. In samenwerking met de Vlinderwerkgroep Drenthe worden de voortplantingsplaatsen van het blauwtje nauwkeurig gevolgd om inzet van de kudde te kunnen optimaliseren.

Door alle veranderingen in het gebied Doldersummer- en Wapserveld is het ook aantrekkelijker geworden voor de recreant. Er zijn gemarkeerde wandelroutes uitgezet en er liggen paden die goed aansluiten op het fietspadennetwerk van het Drents-Friese Wold. Wel heeft de gemiddelde automobilist nog steeds moeite om zich aan de juiste snelheid te houden en is er onduidelijkheid over wie de verantwoordelijkheid hiervoor draagt. Klein detail is verder dat het misschien voor de dieren wel veiliger is om over te steken, maar door het bochtige tracé komen ze wel vaker in de schijnwerpers te staan. Het licht van koplampen van auto’s maakt nu immers een slingerende beweging door het gebied…

foto: Harry Cock

17

* Drs. S.S. van der Meer is hoofd Communicatie van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Eropuit De geïnteresseerde bezoeker kan veel achtergrondinformatie vinden in het informatiecentrum dat bij de schaapskooi is ingericht door de Vereniging Natuurmonumenten en ‘Het Drentse Landschap’.

In dit centrum wordt informatie verstrekt over het heidebeheer, het esdorp Doldersum en het brongebied van de Vledder Aa. Hier liggen ook beschreven wandelroutes van het gebied. Deze voeren u langs de mooiste plekjes van dit bijzonder gevarieerde heidegebied.

Op zondag 20 maart is het lammetjesdag en vinden er tussen 10.00 – 16.00 uur veel activiteiten plaats in en rond de kooi.

Het centrum is gelegen aan de Huenderweg, dit is de weg tussen Doldersum en Wateren. Vanuit de richting Diever neemt u de weg naar Vledder. Hier neemt u vervolgens de afslag naar Doldersum.

In dit dorp rijdt u richting Wateren. Halverwege deze weg vindt u aan uw rechterkant de schaapskooi.

Zie voor openingstijden informatiecentrum de agenda op pag. 43.

Bosanemoon

Ze staan er weer. In hun subtiele schoonheid, als een late sneeuwrest op de bosbodem met duizenden witte bloemsterretjes die het voorjaar aankondigen: Bosanemonen. Samen met hun onvermijdelijke, gele bondgenoot en familielid Speenkruid. Een onweerstaanbare pracht waarvan je maar kort kunt genieten.

Joan D.D. Hofman*

Vooral in loofbossen kunnen we in het voorjaar genieten van allerlei planten die groeien, bloeien en vruchtzetten, voordat de bomen in blad komen en met hun gesloten loofdak maar weinig licht tot de bodem door laten dringen.

Voor de lichtminnaars is er dus maar een heel korte periode om hun hele groeicyclus succesvol af te ronden.

Ze zijn er op voorbereid met ondergrondse wortelstokken, knollen of bollen, waarin ze in het vorige voorjaar al reservestoffen hebben opgeslagen. Na de winter gaan ze van daaruit meteen aan de groei, zonder eerst langzaam uit een zaadje te hoeven kiemen.

dus. We vinden hem in oudere vochtige loofbossen met een lekkere, rulle strooisellaag, maar ook wel in wat drogere beekdalgraslanden en langs sloten en bermen.Vaak wordt gedacht dat daar dan ooit wel bos zal hebben gestaan en dat de Bosanemoon daaraan de herinnering is. Toch is het waarschijnlijker dat het een bepaalde combinatie van voedings- en vochttoestand is en het ontbreken van andere vroege snelle groeiers, dat de Bosanemoon ook in die biotopen buiten het bos soms een plaats heeft weten te vinden.

Dit laatste treffen we vooral aan in Noord Drenthe, waar potklei en keileem ondiep voorkomen.

Loofbossen

Anemone nemorosa is t’ie ooit door Linnaeus gedoopt. Nemorosus betekent ‘bosbewonend’, een logische naam

Stinsenflora

Niet verwonderlijk is dat de Bosanemoon geliefd is in tuinen en

parken; met name in landgoederen is hij veel aangeplant en verwilderd, net als diverse andere soorten. Soms vond men de natuurlijke vorm nog niet mooi genoeg en werden er planten met grotere of gevulde bloemen ontwikkeld. Zo kennen we ook van de Bosanemoon een ‘dubbelbloemige’ cultuurvariant, ‘Vestal’ genoemd, waarbij de meeldraden zijn veranderd in kleine bloemblaadjes.

De hele bonte verzameling van verwilderde planten in landgoederen wordt wel aangeduid als ‘stinsenflora’.

Diverse bolgewasjes maken er steevast deel van uit. We vinden dit fenomeen vooral in Noord Drenthe en in de landgoederen langs de Reest. Een wandeling waard!

Wortelstok

Bosanemonen zie je alleen van eind maart tot begin mei. Zodra er geen zonlicht meer op de bodem valt, zijn de bloemen uitgebloeid en verwelken de blaadjes. Ze hebben hun werk gedaan. De voor de groei ‘leeggezogen’ wortelstok is door de blaadjes weer volgepompt met voedingsstoffen, die het volgende voorjaar weer voor nieuwe groei en bloei moeten zorgen.

Uit de wortelstok worden de bloemstelen ontwikkeld. Elke steel met maar één bloem en op tweederde van de hoogte een kransje van drie stengelbladen.

Daarnaast ontspruit er ook blad zonder bloem rechtstreeks uit de wortelstok.

De bloem telt zes witte blaadjes, vaak aan de buitenkant wat rood of paars aangelopen. Er zijn geen groene kelkblaadjes en daarom spreken we van ‘bloemdekblaadjes’.

19

Het langzaam uitdijende wortelstokstelsel is plaatselijk zo dicht dat de Bosanemoon uitgebreide witte tapijten op de bosbodem kan vormen.

Watervrees

Net als enkele andere vroege voorjaarsbloeiers, als Speenkruid en Witte klaverzuring, beschermt de tere Bosanemoon zich tegen barre weersomstandigheden. Bij regenachtig weer, maar ook ’s nachts, sluiten de bloemen zich en kromt de bloemsteel zich naar beneden. Hij laat zijn kopje hangen. Als het weer droog en licht wordt, strekken de stelen zich weer en gaan de bloemen weer open, gericht naar het licht.

Verspreiding

Van de verspreiding door zaad is feitelijk niets bekend. Waarschijnlijk stelt het niet veel voor, want van nieuwe vestigingen is nauwelijks sprake.

Groei van de wortelstok zorgt voor – trage – locale uitbreiding. Grote afstanden kunnen zo niet worden overbrugd. De bestaande groeiplaatsen zijn te beschouwen als geïsoleerde populaties. Nieuw ontstane geschikte locaties worden niet ‘vanzelf ’ door Bosanemonen bezet, ook al gaat het om inmiddels oude loofbossen.

De bestaande locaties moeten we dus koesteren. Genoemd zijn al de rijke voorkomens in Noord Drenthe en op landgoederen; daarbuiten komt de Bosanemoon slechts verspreid op het zanddeel van Drenthe voor, maar gelukkig wel op enkele tientallen plaatsen.

De belangrijkste bedreigingen zijn ontwatering, verzuring en vermesting. De

foto: Joop van de Merbel

Archief HDL

Flora

soort kan dan door de ontwikkeling van grassen, bramen en Adelaarsvaren definitief worden verdrongen.

Bosanemonen vind je in meerdere reservaten van ‘Het Drentse Landschap’, maar vooral in De Kleibosch, Gastersche Holt, Landgoed Rheebruggen en Landgoed De Havixhorst zijn ze in grote getale te bewonderen. *Drs. J.D.D. Hofman is bestuurslid en redacteur van ‘Het Drentse Landschap’.

‘Krakers’ in waterwingebied Breevenen

foto: Dick Willems

foto: Ad van Lokven/FN

De Oeverzwaluw De Oeverzwaluw komt voor in heel Europa. Hij broedt van nature in steile oevers van beken en rivieren. Deze steile oevers ontstaan in het vroege voorjaar. Door de tijdelijke piekafvoer van water worden de oevers afgekalfd. In de oevers graaft de zwaluw een gang van soms een meter lengte naar een nestholte. Het nest is zo goed beschermd tegen roofdieren.

In waterwingebied Breevenen is een groepje ‘krakers’ actief. Sinds 2002 nemen Oeverzwaluwen hun intrek in een bult zand die hier is blijven liggen na de inrichtingswerkzaamheden. Het was de bedoeling het zand op termijn te verwijderen, maar een aantal Oeverzwaluwen gebruikte de bult als broedplaats. Zo ontstond spontaan de eerste oeverzwaluwenwand in Breevenen. Met succes; vorig jaar broedden er ongeveer tien paartjes in de wand.

Deze pagina wordt verzorgd door NV Waterleidingmaatschappij Drenthe

‘Werkzand’ Door allerlei factoren zijn deze natuurlijke broedplaatsen grotendeels verdwenen.

Ook in Drenthe. Het grootste deel van de Drentse Oeverzwaluwen broedt nu bij zandwinningen. Maar ook bulten zand op bouwplaatsen zijn populair. Er kleven grote nadelen aan dit ‘werkzand’. Als de vogel zijn holletje heeft gegraven wordt zijn rust vaak wreed verstoord door werkzaamheden. Bescherming van de Oeverzwaluw betekent daarom vooral goede afspraken maken met zandwinners. Daarnaast is het belangrijk om de vogels alternatieven te geven voor het werkzand. Dit kan door steile wanden te creëren op plekken waar het vogeltje ongestoord kan broeden.

Tweede wand Door het succes van de ‘spontane’ oeverzwaluwenwand besloot de WMD een tweede wand aan te leggen in Breevenen. Deze wand verrees in 2003 tegen een kade van de Hunze. De Oeverzwaluwen hebben er nog niet in gebroed.

Waarom is niet duidelijk. Aan alles is gedacht; het juiste zand en de ideale ligging en goede afmetingen. Waarschijnlijk is het een kwestie van tijd. Misschien dat de Oeverzwaluwen dit jaar ook de nieuwe wand ontdekken.

Een eindje om met Het Drentse Landschap

Bertus Boivin / Eric van der Bilt

Wandelroute

foto: Jaap de Vries

Landgoed Vossenberg

26

Landgoed Vossenberg 9

2 Na verloop van tijd bereikt u de plaats waar het VAM-kanaal op het Linthorst-Homankanaal uitkomt. Een historische plek om even bij stil te staan…

De Landmaatschappij Drenthe wist de Provincie Drenthe ervan te overtuigen dat het voor de economische

5

4

2

3

Situatie Ao 1899 >

foto: Jaap de Vries

keileem die van het Reigerveen een enorme bak met een ondoorlatende bodem gemaakt heeft. Het keileem dat bij het graven van het kanaal op de oevers gegooid werd, vormde de voedingsbodem voor het fraaie beukenbos langs de kanaaldijk.

foto: Jaap de Vries

1 Neem het zandpad over de oostelijke kanaaldijk in zuidelijke richting (vanaf de parkeerplaats op de losdijk gezien over de brug rechts).

Links van het pad ziet u de resultaten van het natuurontwikkelingsproject Reigerveen dat ‘Het Drentse Landschap’ in 2004 kon realiseren dankzij financiële middelen van het Natuuroffensief van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Met deze ingreep krijgen de ontginningsactiviteiten van de NV Landmaatschappij Drenthe uit het begin van de twintigste eeuw om op Landgoed Vossenberg lucratief aardappelland aan te maken en productiebossen aan te leggen letterlijk en figuurlijk een andere context. Zo probeert elke tijd de natuur op zijn eigen manier naar z’n hand te zetten. Hadden de ontginners er indertijd alles aan gedaan om de oneffenheden in het terrein glad te strijken, ‘Het Drentse Landschap’ deed haar uiterste best de natte laagten en hoge koppen in het landschap terug te krijgen.

In natte jaargetijden is goed te zien welke enorme hoeveelheden water het gebied kan vasthouden. Dat is voor een groot deel te danken aan de dikke laag

6

7

Start

© Topografische Dienst Emmen / No. 17B Beilen en 17 D Nieuw Balinge

Het Landgoed Vossenberg werd aan het begin van de twintigste eeuw aangelegd. De NV Landmaatschappij Drenthe wilde hier geld verdienen en men keek niet op een paar centen om de ontginning van meer dan 500 hectare heideveld tot een succes te maken. Een kleine honderd jaar later is er opnieuw flink in de Vossenberg geïnvesteerd. Deze keer heeft de nieuwe eigenaar, Stichting ‘Het Drentse Landschap’, op grote schaal nieuwe natuur ontwikkeld. Onderweg zal het u beslist opvallen hoe snel de natuur, als ze de kans krijgt, het heft gewoon weer in handen neemt.

1

8

Landgoed Vossenberg Startpunt Brug over het Linthorst-Homankanaal aan de weg van Wijster naar Bruntinge, parkeren op de oude losplaats op de westoever van het kanaal (de kant van Wijster).

Lengte route 6 km.

Benodigde tijd 2 uur.

foto: Sipke van der Veen

Begaanbaarheid paden Goed te belopen (In natte jaargetijden zijn de kanaaldijk en het pad over het Hamveld nat en modderig).

Honden Alleen aangelijnd toegestaan vanwege de Hooglanders.

Openbaar vervoer Buslijn Hoogeveen-Frederiksoord, uitstappen halte School in Wijster (zie www.9292ov.nl). Vanaf halte ruim 2 kilometer naar het startpunt.

ontwikkeling van dit deel van MiddenDrenthe van groot belang was dat er een scheepvaartverbinding tussen de Beilervaart en de Hoogeveensche Vaart zou komen. Mede mogelijk gemaakt door de goedkope arbeid van de werkverschaffing kwam tussen 1923 en 1926 het Linthorst-Homankanaal tot stand.

Het kanaal werd vrijwel geheel ‘op de schop’ gegraven door zo’n 500 werkloze mannen uit Zuidoost-Drenthe die door de week in grote keten op het veld gehuisvest waren.

Het Linthorst-Homankanaal was een van de wapens die de Provincie korte tijd later succesvol in de strijd wierp om de Vuil Afvoer Maatschappij in 1929 naar Drenthe te lokken. In 1931 werd het drie kilometer lange VAM-kanaal gegraven, maar voor de aanvoer van het huisvuil werd eigenlijk alleen de trein gebruikt. Wel voeren schepen met compost jarenlang door het kanaal naar Zuidoost-Drenthe.

3 In de kanaaldijk ligt een bruggetje over het gereconstrueerde Oude Diep. Ga even verderop linksaf de beukenlaan in.

In het kader van het Oude Diep-project is ook de bovenloop van de beek grondig aangepakt. Deze liep vóór de ruilverkaveling langs het Reigerveen en deze situatie kon in 2004 worden hersteld. Sindsdien doorsnijdt het Oude Diep het Linthorst-Homankanaal in plaats van erop dood te lopen. Jammer genoeg moet er verderop richting Drijber vanwege de landbouw nog zo’n laag grondwaterpeil worden aangehouden, dat er van een natuurlijke afwatering van het Reigerveen (nog) geen

sprake kan zijn. U ziet bij de brug dan ook de stuw die het Oude Diep vooralsnog keurig in het gelid moet houden.

De laan met soms twee rijen beuken en soms twee rijen eiken werd destijds door de Landmaatschappij Drenthe aangelegd om dit deel van het landgoed te ontsluiten. Wie zich afvraagt waarom de laan die schijnbaar naar niets leidde, zo’n monumentaal karakter kreeg, moet bedenken dat het ook zo’n ontginningsmaatschappij niet alleen om het gewin ging; ook toen wilde het oog al wat.

Links en rechts van de laan krijgt u een goede indruk van wat ‘Het Drentse Landschap’ op Landgoed Vossenberg voor ogen heeft: een afwisselend landschap met veentjes en natte laagtes en hogere stukken waar zich heideveldjes en fraaie bosjes ontwikkelen. Om de jonge boompjes een eerlijke kans te geven zijn de bospercelen (tijdelijk) omrasterd om de Hooglanders buiten te sluiten. In een paar uur tijd kunnen de jonge Hooglanders van de Vossenberg zo’n pril bosje stoeienderwijs met de grond gelijk maken.

4 De laan komt uit bij de weg Wijster-Bruntinge. Daar gaat u linksaf.

Links van de weg ziet u een stuwtje dat nog gesloten is. ‘Het Drentse Landschap’ hoopt dat hier over enige tijd verandering in kan komen en dat hierlangs water in noordelijke richting via de Eekmaten naar de St. Niklaasbeek gaat stromen. Hiermee zal het herstel van het tweede afwateringssysteem van Landgoed Vossenberg een feit zijn. Er loopt namelijk een oude

5 Neem aan de overkant van de weg voorbij de Evelinehoeve het bospad bij de pilaartjes van veldkeitjes.

6 Neem het eerste pad rechts dat voorlangs het weiland naar links loopt.

Links van het pad ziet u door het bos aan een prachtig ven omgeven door enorme Rododendrons het landhuis Vossenberg liggen. Huis en landgoed werden na de Tweede Wereldoorlog door de Landmaatschappij Drenthe aan de Twentse textielfabrikant Doedens B.H. Bruining ten Cate verkocht. Een nazaat van de familie bewoont het huis nog steeds. Het landgoed zelf is sinds de eerste aankopen in 1974 grotendeels in het bezit van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het ‘bergje’ achter het huis is een prehistorische grafheuvel. Stelt u zich de heuvel voor in een kaal heideveld zo ver het oog reikt. En u begrijpt waarom men het in Wijster vroeger over de Vossenberg had.

7 Ga aan het eind van het pad rechtsaf.

‘Het Drentse Landschap’ probeert de bossen van Landgoed Vossenberg ouder

en natuurlijker te krijgen. U loopt door wat men vroeger de Kwekerij noemde.

Hier werden uit zaad allerlei boomsoorten gekweekt. Proefondervindelijk bepaalde men dan welke soorten het hier goed deden. Het verklaart de grote verscheidenheid aan soorten. Behalve eiken en beuken ziet u er fraaie exemplaren van Amerikaanse eik, Fijnspar, Douglasspar, Zilverspar en Schijncypres, ofwel Chamaecyparis. De laatste kennen we als conifeer in de tuin, maar ook deze boomsoort was voor de bosbouwers toen kennelijk de moeite van het proberen waard…

Dankzij het beheer van ‘Het Drentse Landschap’ is dit deel van het landgoed zich van ‘bomenakker’ aan het ontwikkelen tot een echt ‘grote-bomenbos’ dat zich op een natuurlijke manier kan verjongen en waar je als beheerder eigenlijk geen omkijken meer naar hebt.

Kijkt u maar eens op de bosbodem. Er komt inmiddels voldoende zonlicht op de grond om jonge boompjes weer een kans te gunnen.

Succesvolle inburgering De Canadese gans is grootste gans die in Nederland voorkomt. Het dier heeft een zwarte kop met een witte keel en wangen, een lange, zwarte hals en een grijs lichaam. De naam laat weinig te raden over zijn oorspronkelijke woonplaats en de dieren zijn dan ook zeer goed vertegenwoordigd in grote delen van Canada waar de ganzen de zomer doorbrengen en hun jongen grootbrengen. In het najaar zoeken ze warmere streken op en vliegen ze in grote groepen richting Golf van Mexico.

De Canadese ganzen die u onderweg op de vele waterplassen van Landgoed Vossenberg beslist zult zien, zijn geen verdwaalde trekvogels uit Canada die hier zijn blijven hangen. De ganzen zijn vanaf de achttiende eeuw met name in Engeland ingevoerd ter versiering van grote vijvers en hebben vervolgens zelf daarvandaan op eigen houtje Europa verder verkend. Hun nakomelingen vestigden zich ook met succes op de Drentse vennen. De behoefte om in het najaar en masse naar het zuiden te trekken, zoals de familie aan de overkant van de oceaan gewend is te doen, hebben de meeste van hen in onze streken niet. Het bevalt hen hier kennelijk prima op Landgoed Vossenberg.

voert rechts om het ven heen en daarna schuin het veld over naar het restant van een oude laan die u terugbrengt naar het LinthorstHomankanaal.

Wandelend over het Hamveld kunt u eigenlijk een beetje in de toekomst kijken. Grote delen van het veld met zijn vennen, heideveldjes en bosstruwelen zagen er nog niet zo lang geleden net zo uit als het Reigerveen nu. In tien, twintig jaar tijd is de natuur tot grote

8 Het pad leidt naar een doorgang in het raster dat u op het Hamveld brengt. Vanaf hier volgt u de paaltjesroute van ‘Het Drentse Landschap’ over het veld in omgekeerde richting. Hou dus de paarse koppen van de paaltjes aan.

Het pad over het veld is niet altijd even goed herkenbaar. Het

foto: Jaap de Vries

waterscheiding over het landgoed: het zuidelijke deel watert af op het Oude Diep, het noordelijke deel via de St. Niklaasbeek op de Beilerstroom.

foto: Jaap de Vries

Landgoed Vossenberg

dingen in staat mits ze een beetje geholpen wordt. Een belangrijke rol daarbij spelen de Hooglanders die het Hamveld het jaar rond begrazen en zelfs jonge pollen Pitrus niet versmaden.

9 Bij het kanaal aangekomen loopt u linksaf terug naar de brug en het startpunt.

© Stichting ‘Het Drentse Landschap’ (maart 2005) Bezoekadres: Kloosterstraat 5 – 9401 KD Assen – Postadres: Postbus 83 – 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 – e-mail: mail@drentslandschap.nl

Opinie

25

foto: Harry Cock

Lijmen of breken Een visie op het behoud van ons erfgoed Eric van der Bilt*

Op vrijdag 5 november 2004 werd in de Statenzaal van het Drents Museum een symposium gehouden met het thema ‘Breekbaar landschap’. Aanleiding voor het symposium was het 70-jarig jubileum van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ en het verschijnen van het boek Het Drentse esdorpenlandschap van de landschapswetenschapper Theo Spek. Tijdens het symposium hebben diverse sprekers hun visie gegeven op de ‘breekbare’ relatie tussen architectuur en landschap. Directeur Eric van der Bilt bepleitte dat het belangrijk is dat overheden en erfgoedorganisaties gaan samenwerken om zo ervoor te zorgen dat het landschap en de waardevolle elementen hierin, bewaard blijven voor de toekomst. Hieronder volgt een weergave van zijn lezing.

Zeventig jaar de Drentse natuur, het landschap en het culturele erfgoed beschermen is niet niks. Medewerkers en bestuur van ‘Het Drentse Landschap’ voelen deze opdracht als een absoluut voorrecht. Onze betrokkenheid is ook af te lezen aan de vele goede zaken die we in al die jaren hebben gerealiseerd. Hoe oud en complex ons landschap is, is weergegeven in het boek van Theo Spek. Zorg voor natuur en cultuur is een teken van beschaving. Net als het voorzien in onderwijs en zorg. Het beangstigt ons te constateren dat er in het huidige politieke klimaat, vooral bij het Rijk, minder aandacht dan ooit is voor de zaken die ons zo na aan het hart liggen en die naar ons gevoel van algemeen belang zijn. Waar elders in ons land de landschappen vaak jonger zijn dan de mensen die erin leven, is Drenthe zichzelf gebleven. Dat moeten we ongelofelijk koesteren.

Metafysisch landschap

Ons landschap is als een warme jas die laag voor laag door onze voorouders om onze schouders is gehangen. We leven in deze identiteit; in feite ons grootste erfgoed. Natuur en cultuur zijn in Drenthe niet te scheiden en

foto’s: Harry Cock

naarmate de mondialisering voortschrijdt, voelen we ons meer dan ooit thuis in deze binnenwereld.

Natuur en landschap ontspannen en inspireren, zijn goed voor onze gezondheid, ons welzijn en leveren via recreatie en toerisme zelfs een forse bijdrage aan de economie. Liever Drentenieren dan een droomtrein. We zouden het als een opdracht moeten voelen om ons landschap in hoofdstructuur te behouden, zonder er overigens een openluchtmuseum van te maken.

Het Drenthe anno nu lijkt totaal niet op dat van 100 jaar geleden. En toch is zij nog steeds geruststellend mooi.

Het landschap kan ook geen dwangbuis zijn; veranderingen zullen altijd plaatsvinden. Andere functies en vormen zullen zich als vanzelfsprekend in ons platteland vestigen.

Maar waarom moet het altijd zo lelijk.

Damwandprofiel en golfplaten terwijl we in de landen om ons heen zien dat het ook traditioneel kan.

Polaroidindustrie langs de A28, tumorvorming rond de dorpen, asociale architectuur, boerderettes en schofferende lichtreclames. Drenthe heeft het allemaal.

Waarom is er altijd ruimte voor

nieuwerwetse lelijkheid, geboren uit architecten en tekenaars die uitsluitend inspiratie in zichzelf en het afwijkende zoeken en niet openstaan voor de traditie. Het is toch raar dat grootschalige lelijkheid overal spontaan kan ontstaan en schoonheid daarentegen slechts met grote moeite en dan nog slechts spaarzaam behouden kan worden. Ondanks de nota Belvédère ontbreekt kwaliteit.

In de nieuwbouw, op industrieterreinen, in de recreatie, in ons landschap.

Er is gewoon geen regie, geen zorg voor beeldkwaliteit, geen ruimte voor harmonie.

Geen regie

Terecht kan men de natuurbescherming verwijten dat zij in haar lust om grote reservaten te realiseren, het kleinschalige cultuurlandschap enigszins is vergeten. Maar wat te denken van de andere verantwoordelijken?

Waar zijn Provincie, Rijk, Gemeenten, andere belangenorganisaties, particulieren en boeren als het gaat om het behoud van ons erfgoed? Ondanks mooie woorden over rust, ruimte en waarachtigheid, lijkt Drenthe toch het liefst Randstadje te willen spelen. En ruilen ook wijzelf, ogenschijnlijk met het grootste gemak, onze bedaarde

leefstijl in voor de waanzin van de 24uurs economie.

Wie voert er eigenlijk de regie? De man in de straat, de politiek, ondernemers of eigenlijk niemand. De Nota Ruimte en het instellen van de zoveelste landschapscategorie, de wat rondgestrooide Nationale Landschappen, doen voor wat betreft de regie van het Rijk het ergste vrezen. Ook mist bij de Provincie, ondanks een goed Omgevingsplan en de voortreffelijke Nota Landschap, daadkracht. Het delegeren van de zorg voor het landschap en de beeldkwaliteit aan de gemeenten voelt niet aan als een reële optie.

Op dit moment wordt ons platteland min of meer opgeofferd aan het waanidee van de globalisering. Wat is er goed aan om de goedkoopste voedingsmiddelen de aarde over te slepen en ons landschap te laten verkwanselen omdat boeren steeds goedkoper moeten produceren. Als samenleving kunnen we toch de prijs betalen voor goed voedsel, een leefbaar landschap en een duurzame boerenstand?

De zorg

Het realiseren van de Ecologische HoofdStructuur blijft voor ‘Het Drentse Landschap’ van eminent

belang. Liefst in een goed uitgewerkte combinatie met de cultuurhistorische hoofdstructuur waarin het landschap een goede plek krijgt. Waarbij Monumentenzorg in het kader van Belvédère zou moeten uitstijgen boven haar rol van verzamelaar van kostbare stukken en juist meer de samenhang zou moeten zoeken.

In de ogen van ‘Het Drentse Landschap’ zal de Provincie Drenthe sterker regie moeten voeren op het toneel van landschap, monumentenzorg en beeldkwaliteit. Met als doel behoud en ontwikkeling in kwaliteit.

Alleen dan blijft ons culturele erfgoed herkenbaar en leefbaar.

‘Het Drentse Landschap’ hoeft zich geenszins te schamen voor haar inzet de afgelopen 70 jaar inzake de bescherming van ons erfgoed. Door de veranderde houding van Rijk en Provincie in combinatie met de verslechterende economische omstandigheden moeten we ons echter wel zorgen maken over de continuïteit van ons werk.

Bezuinigingen, steeds meer regels, meer evaluaties, administraties en verslaglegging zorgen voor obstipatie van middelen en mogelijkheden. We komen nauwelijks meer aan werken toe!

Hoe verder?

Behoud van natuur en cultuur is tot onze schrik nog steeds geen vanzelfsprekendheid. De politiek is hiervan nog steeds niet in alle geledingen doordrongen. Natuur is niet links, is niet rechts. Natuur is voor iedereen, een algemeen en groot goed, onmisbaar voor elke toekomst. ‘Het Drentse Landschap’ moet zorgen voor nog meer draagvlak om zo ook via die lijn de politiek te overtuigen. Momenteel staat zij landelijk gezien op de 3e plaats voor wat betreft het percentage huishoudens dat begunstiger is van een Provinciaal Landschap. Dat is goed maar dat moet nog beter. We zullen ons vooral moeten inzetten om ook de jeugd elke generatie weer de onuitsprekelijke betekenis en het grote genoegen van natuur en landschap te doen beseffen en ervaren.

Nog steeds zijn we in financiële zin erg afhankelijk van de overheid. Niet dat afhankelijkheid op dit terrein zo slecht is, het leidt ook zeker tot open verhoudingen, creativiteit en flexibiliteit. Toch zou het goed zijn om nog meer middelen direct uit de samenleving zelf te genereren.Van bedrijven en particulieren.Vanuit de benadering dat wie goed doet, goed ontmoet.

‘Het Drentse Landschap’ zal zich verder ontwikkelen tot een brede erfgoedorganisatie naar Engels voorbeeld. Waarbij naast het traditionele natuurbehoud ook zorg is voor landschap, cultuurhistorie, milieu, monumentenzorg en kunst. Zonder zaken als voorlichting en educatie te vergeten. Het oprichten van de Stichting Oude Drentse Kerken en de Stichting Drentse Boerderijen geeft aan hoezeer we die weg al zijn ingeslagen.

Het mag duidelijk zijn dat, als we het goede en oorspronkelijke van Drenthe willen bewaren, we dat alleen samen met bondgenoten kunnen. Met overheden, instellingen, bedrijven en particulieren. Bij deze nodigt ‘Het Drentse Landschap’ iedereen die om Drenthe geeft, uit om daar de komende decennia, harder en meer nodig dan ooit, aan te werken.

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur van Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

28

Erfgoed

Vlinders op het boerenerf op die waarvan de jonge rupsen willen eten. Kijk maar eens bij de koolplanten in de moestuin naar de rupsen van het Koolwitje. Zo eten de rupsen van zowel de Kleine vos als de Dagpauwoog een dikke bos brandnetels in een paar dagen helemaal kaal.

Als je goed kijkt hangen aan diezelfde bos allemaal kleine zwarte huidjes van rupsen die uit hun jas gegroeid zijn.

Waar het ook aan ligt, met vlinders op het erf

Inheemse struiken

zijn we erg tevreden. We zijn dan ook snel

Wat moeten we nu doen om ons erf voor vlinders aantrekkelijker te maken?

Idealiter verdelen we het erf in een gedeelte waar intensief en een gedeelte waar extensief getuinierd kan worden.

De intensieve tuin met al zijn sierplanten, moestuin en heesters is het gedeelte met de nectar, waar de vlinders op

geneigd om onze tuin vol te zetten met vlinderplanten. Planten, waarop de vlinders nectar kunnen vinden. Het lijkt zo eenvoudig: je poot nectarplanten en dan komt het vanzelf goed.

Was het leven maar zo simpel.

Boven: Wilg

In het vroege voorjaar is het altijd weer een vreugde als je de eerste Dagpauwogen ziet, die de winter op een droge zolder of in een schuur doorgebracht hebben. Maar waar komen die Citroentjes (soms al in januari) vandaan? Die vraag is belangrijker dan zij op het eerste gezicht lijkt.

Een vlinder is immers het eindstadium van een lang en complex proces. Er moeten eerst eitjes zijn gelegd. Maar daarna resten ons vele vragen. Op welke plant zijn ze afgezet? Wat hebben de jonge rupsjes gegeten? En waar zijn de volgevreten rupsen, die zich verpoppen, gebleven?

Het antwoord op al die vragen hoort bij de vlinders in de tuin. Met alleen vlinderplanten zijn we er dan ook niet. Een vlinder zet haar eitjes niet zo maar op elke plant af, maar alleen

afkomen. In het extensieve gedeelte, het achtererf, zetten we zogeheten waardplanten. Dat zijn planten waarop vlinders hun eieren afzetten en waarvan de rupsen zich volvreten.

Op het achtererf hebben we geen dure sierheesters nodig.Vlinders vinden inheemse planten ook prima zoals Sleedoorn,Vuilboom, Meidoorn, Wilg, Lijsterbes, Hulst, Hazelaar, Gelderse roos, Hondsroos, Kardinaalsmuts en Klimop. Daarmee doen we niet alleen wat voor de vlinders, maar het zijn ook allemaal struiken die veel vriendelijke insecten aantrekken en waarin de nodige vogels kunnen nestelen.

Een Eik zal in veel gevallen de hoofdboom zijn. Misschien lijkt hij wat saai, maar er worden wel tot 400 soorten

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Joop van de Merbel

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Edwin Smit

H e i l i e n To n c k e n s *

Erfgoed

Enkele waardplanten voor dag- en nachtvlinders overjarige grassen

29

Zwartsprietdikkopje Groot dikkopje Bruin zandoogje

Bont zandoogje zuringsoorten

Kleine vuurvlinder Bruine vuurvlinder Metaalvlinder

(oude) eik

Eikenpage

linde

Lindepijlstaart

vuilboom

Citroentje Boomblauwtje

wilgenroosje

Avondrood

brandneteL

Dagpauwoog Kleine vos Atalanta Landkaartje Gehakkelde aurelia

rolklaver

Icarusblauwtje

pinksterbloem

Oranjetipje

look-zonder-look

Oranjetipje

distels

Distelvlinder

jakobskruiskruid

St. Jacobsvlinder

liguster

Ligusterpijlstaart

insecten op aangetroffen.Vervolgens planten we aan de voet van de struiken een inheemse kruidenlaag (met inheemse grassen en planten zoals Look-zonder-look). Als deze rand zo wordt geplant dat er ook beschutte inhammen zijn, is het helemaal perfect.Vlinders worden namelijk pas actief als ze opgewarmd zijn, het zijn koudbloedige dieren. Tot slot zorgen we ervoor dat er wat warme microklimaatjes kunnen ontstaan. Dat kan door op enkele plaatsen blad en strooisel te laten liggen en de ruigte niet voor de winter te maaien. Zo hebben poppen en vlinders ook een prettig winterverblijf. Overigens zijn houtstapels en takkenbulten ook voor hen geliefde plekken.

Vele soorten

Een gevarieerde ruige tuin in een goede omgeving kan niet alleen 15 tot 20 soorten dagvlinders huisvesten, maar bovendien meer dan 100 soorten nachtvlinders. De meeste hiervan kunnen we alleen bij lamplicht waarnemen. Er valt ook veel avontuur te beleven als het gras minder intensief wordt gemaaid. De eerste keer niet voor half juni en de tweede keer niet voor begin september. Het allerbeste is om een paar stukken ongemaaid de winter (of zelfs helemaal een jaar) over te laten staan. Een dergelijk maaischema leidt bijna altijd tot veel meer vlinder- en insectenplezier op het erf.

Vlinders spelen een voortrekkersrol in de tuin. Door hen ontstaat er zeker meer leven, meer vogels, glanzende kevers en zweefvliegen. Maar vlinders vliegen niet alle dagen en wie weet valt ons oog dan op een nijvere hommel, die immers bij heel lage temperaturen al actief is. Zacht zoemend maakt hij zijn aanwezigheid kenbaar.

En dan blijkt hij doodleuk in een oud muizenhol te verdwijnen. Zou daarin zijn nest zitten? De schermbloemen blijken een grote nectartafel te zijn voor allerlei insecten, zoals zweefvliegen die op wespen lijken (maar hun vleugels nooit samenvouwen) en de bladluizenplaag in de moes- of bloementuin zeer grondig aanpakken.

Als we nu nog verder kijken zien we behalve de honingbij allerlei andere kleinere bijen. Misschien opent de speurtocht naar de vlinders in onze tuin wel een heel andere wereld die minstens zo boeiend is.

Bij de Vereniging voor Natuurbescherming Zuidwolde loopt momenteel het project ‘Vlinders Thuis’. Samen met het IVN Consulentschap Drenthe en ‘Het Drentse Landschap’ worden in de gemeente De Wolden allerlei activiteiten georganiseerd. Het streven is om de eigen woonomgeving vlindervriendelijker te maken en om dagvlinders in de tuin en in de vrije natuur beter te kunnen herkennen.

De inwoners van De Wolden zullen dit voorjaar de brochure ‘Vlinders Thuis’ in de bus ontvangen. Deze is door de Natuurbescherming Zuidwolde samengesteld. In het informatiecentrum ’t Ende van Stichting ‘Het Drentse Landschap’ wordt deze zomer een fototentoonstelling met het thema ‘Vlinders van De Reest’ gehouden.

Deze is samengesteld door amateur-fotograaf en vlinderkenner Geert de Vries.

Voor jongeren is er in ’t Ende bovendien een educatieve vlindertentoonstelling van het Consulentschap en een speurtocht. Meer informatie over het project vindt u in het komende kwartaalblad.

*H.Tonckens is lid van de Werkgroep Boerenerven Drenthe.

Archief HDL

Koevinkje

foto’s: Joop van de Merbel

Argusvlinder

Archief HDL

Vlinderproject De Wolden

Oranje zandoogje

Van boven naar beneden Dagpauwoog Koolwitje Kleine vos Nachtpauwoog

Stichting ‘Het Drentse Landschap’ behartigt ook de belangen van Stichting Drentse Boerderijen en ondersteunt de Werkgroep Boerenerven Drenthe.

foto’s: Jaap de Vries

Dagblad van het Noorden Paaswandeling Op 2e paasdag (28 maart) organiseren we in nauwe samenwerking met Dagblad van het Noorden Paaswandelingen in verschillende natuurgebieden van de Stichtingen Het Drentse Landschap en Het Groninger Landschap. Op deze dagen zijn er tal van activiteiten.

Kinderen kunnen bijvoorbeeld meedoen aan een lammetjesspeurtocht op het Hijkerveld.

Onder begeleiding van deskundige gidsen kunnen vogels gespot worden in het vogel-reservaat Diependal.

Voor mensen die er liever alleen op uit trekken stellen de beide Landschappen beschreven wandelroutes beschikbaar.

Deze routes zijn af te halen bij een van de bezoekerscentra of te downloaden van de website.

Landgoed Lemferdinge

Landgoed De Havixhorst

Schaapskooi Hijkerveld

Open van 13.00 - 16.00 uur

Ooievaarsbuitenstation open van 13.00 – 16.00 uur Excursie Stinsenflora: vertrek 14.00 uur vanaf parkeerplaats Havixhorst

Open van 13.00 – 16.00

Bijzonderheden: - tentoonstelling over landschappen en expositie van houten objecten - deelname aan klootschietroute, opgeven bij Lemferdinge (050) 309 13 77 - gratis beschreven wandelroute Routebeschrijving De galerie bevindt zich aan de Lemferdingelaan 2 in Paterswolde.

Bijzonderheden: - veel informatie over ooievaars - gratis beschreven wandelroute Routebeschrijving U bereikt De Havixhorst door op de A28 tussen Meppel en Hoogeveen de afslag De Wijk te nemen (afslagnummer 24). Richting De Wijk gaat u na ongeveer 500 meter in de flauwe bocht de Schiphorsterweg richting Lankhorst op. Al snel ziet u aan uw linkerhand het landgoed.

w w w. d r e n t s l a n d s c h a p . n l

Vogelhut Diependal

Vanaf 13.00 is een gids aanwezig Bijzonderheden: - tientallen lammetjes - beschuit met muisjes - speurtocht voor kinderen - gratis beschreven wandelroute Routebeschrijvingen - De schaapskooi is te bereiken door vanaf Hooghalen richting het dorp Hijken te rijden. In dit dorp wordt de schaapskooi met borden aangeduid.

Vanaf de parkeerplaats is het een paar minuten lopen naar de schaapskooi.

- De vogelkijkhut Diependal is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal (van Smilde naar Hijken) naast ‘Speelstad Oranje’ de Zwarte weg in te slaan. De route is met borden aangegeven.

en bij Het Drentse en Groninger Landschap Trek uw waterdichte wandelschoenen of laarzen aan en vergeet uw verrekijker niet mee te nemen.

Er zijn geen honden toegestaan, ook niet aangelijnd!

Leekstermeer

Ennemaborg

Noordkust

Excursie Vogelgeluiden in het Leekstermeergebied o.l.v gidsen

Wandeling rond de Ennemaborg o.l.v. gidsen

Wolkenwandeling

Vertrek: 7.00 uur vanaf het informatiepaneel aan De Hooilanden 12 in Lettelbert Duur: 2 uur Afstand: 3 kilometer

Vertrek: 10.00 uur vanaf de werkschuur naast de borg aan de Hoofdweg 100a in Midwolda.

Duur: 2 uur

Bijzonderheden: - Deze excursie is vooral bedoeld voor mensen die de vogels aan hun geluid willen herkennen.

- Tijdens de wandeling is er koffie en paasbrood te verkrijgen.

- Voorjaarsgeluiden van vogels, zoals de eerste zang van de zanglijster, baltsende dodaars, de grote en de kleine bonte specht en baltsende futen.

Bijzonderheden: - In deze periode komt het broedseizoen op gang en er zijn dan veel vogels te horen. Denk aan de boomklever, de grote bonte specht en misschien zelfs de kleine bonte specht. Bij de bomen met holtes zijn dan kauwtjes en holenduiven te vinden.

In de Lindenlaan staan veel bomen met holtes.

Vertrek: 13.30 uur vanaf het Waddencentrum, Hoofdstraat 83 in Pieterburen. U wordt gevraagd om 13.15 uur aanwezig te zijn.

We vertrekken per auto naar de dijk bij Westernieland of Broek.Vanaf hier wandelen we over de hoge zeedijk en onderweg kijken we met â&#x20AC;&#x153;kunstenaarsogenâ&#x20AC;? naar de luchten. Dit alles onder leiding van Paul van der Veur, vrijwilliger van de Stichting Het Groninger Landschap en dichteres Kunny Luchtenberg. Ook kunnen we veel leren van de wolken onder leiding van een deskundige op het weergebied.

Om 15.00 uur hopen we weer terug te zijn bij het Waddencentrum waar u kunt bijkomen met een kopje koffie met wat lekkers.

Om 15.30 uur zal de tentoonstelling van aquarellen van Paul van der Veur en de gedichten van Kunny Luchtenberg worden geopend. Kunny zal dit openen door een van haar eigen gedichten in het Gronings voor te lezen.

Om 17.00 uur sluiten we de middag af.

w w w. g r o n i n g e r l a n d s c h a p . n l

Te huur

Prachtige vakantiewoningen in de Drentse natuur Stichting ‘Het Drentse Landschap’ verhuurt een aantal prachtig gelegen vakantiewoningen. Het zijn heerlijke plekken waar u even helemaal tot rust kunt komen. Wat dacht u van wakker worden tussen de Schotse hooglanders of in de tuin te luisteren naar het geklepper van Ooievaars? Ook zijn de woningen uitermate geschikt als vertrekpunt van mooie wandel- en fietstochten. Onze woningen zijn modern en comfortabel ingericht, maar herbergen vaak ook nog wel iets uit het verleden. Dat maakt ze juist ook zo bijzonder. Kijk voor meer informatie op www.drentslandschap.nl/eropuit of bel voor een folder of boeking

foto’s: Harry Cock

foto: Jaap de Vries

foto’s: Harry Cock

foto’s: Harry Cock

met mevrouw A. Semler, telefoon (0593) 59 22 94.

Aankopen

foto’s: Joop van de Merbel

Grote eigendomsruil met Staatsbosbeheer Op 21 december 2004 werd de akte gepasseerd waarbij Staatsbosbeheer en ‘Het Drentse Landschap’ 50 hectare hebben uitgeruild. Bovendien kreeg de Stichting 525 hectare in erfpacht waarmee Staatsbosbeheer het beheer van deze gronden aan de Stichting overdroeg.

Het lijkt op het eerste gezicht niet erg voor de hand te liggen dat Staatsbosbeheer van een grote oppervlakte het beheer afstaat aan een collega-organisatie. Feitelijk is het echter de laatste logische stap in een lang proces. Binnen de provincie Drenthe werken de drie terreinbeheerders al jaren met een zogenoemde Eerstgegadigdenkaart.

Deze kaart is in onderling overleg met de Provincie Drenthe en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) opgesteld. Doel is het versnipperen van eigendom te voorkomen en logische beheerseenheden te vormen. Zo is voor iedereen duidelijk welke terreinbeheerder in welk gebied werkzaam is. Met deze kaart is bovendien aangegeven dat de aankoopgebieden van Natuurmonumenten en ‘Het Drentse Landschap’ enerzijds en Staatsbosbeheer anderzijds ongeveer gelijkmatig verdeeld zijn. Dit is van belang in verband met een evenwichtige verdeling tussen subsidiebedragen van het Rijk en de Provincie.

Meer dan tien jaar geleden werd duidelijk dat de oppervlakte waar ‘Het Drentse Landschap’ actief was, ‘te klein’ was in vergelijking met het Staatsbosbeheer. Dit is gecorrigeerd door het Hunzedal tot een aankoopgebied van ‘Het Drentse Landschap’ in plaats van het Staatsbosbeheer te gaan rekenen.

Maar daarnaast lagen vele kleinere eigendommen van het Staatsbosbeheer, met name als gevolg van de ruilverkavelingen uit het verleden, heel versnipperd in de nabijheid van terreinen

33

van ‘Het Drentse Landschap’. Ook grotere gebieden, zoals de oude meanders langs de Hunze, zouden moeten worden uitgeruild. Andersom lagen er uiteraard ook terreinen van de Stichting tussen de eigendommen van het Staatsbosbeheer.

Lange weg Uiteindelijk bleek dat er ongeveer 50 hectare van de Stichting naar Staatsbosbeheer zou moeten gaan.

Maar in tegengestelde richting ging het om ca. 575 hectare. In de collegiale verhoudingen binnen deze provincie kon snel overeenstemming worden bereikt, hetgeen door de Provincie Drenthe met instemming werd begroet.

Bij het Ministerie van LNV bleek dit echter anders te liggen. De grond van het Staatsbosbeheer is immers grond van de Staat. De Staat kon niet ‘gratis’ grond afstaan, ondanks een aanzienlijke besparing op de beheerslasten. Hiermee kwamen de terreinbeheerders in een lastig parket; enerzijds eiste de Rijksoverheid dat de eerstgegadigdenkaart zou worden nageleefd en anderzijds blokkeerde diezelfde overheid het effectueren van een ruil. Meer dan 10 (!) jaar geleden zijn de voorstellen naar Den Haag gestuurd.

Uitruil van gebieden met dezelfde waarde en de overige gronden via een erfpachtscontract naar ‘Het Drentse Landschap’ leek een voor de hand liggende oplossing. Dit bleek echter niet zo eenvoudig te liggen en daarmee was

een lange weg langs ambtelijke bureaus begonnen, een weg waarvan in de loop der tijd niemand meer wist waar deze toe moest leiden. Alle doodlopende wegen, omwegen en dwaalwegen leiden in Drenthe tot een groot gevoel van machteloosheid. Uiteindelijk is in 2004 aan deze lange periode van besluiteloosheid een einde gekomen en gaf Minister Veerman het groene licht om de ruil af te werken.

In de laatste maanden van 2004 is door medewerkers van Staatsbosbeheer, het notariskantoor en ‘Het Drentse Landschap’ hard gewerkt aan kaarten en een akte met vele honderden kadastrale perceeltjes. Voor ‘Het Drentse Landschap’ betekende dit het ‘afscheid’ van een aantal terreinen, met hun eigen geschiedenis, zoals b.v. het Witte Veen bij Grolloo, de Katshaarschans bij Coevorden en Het Waal bij Roderwolde.

Staatsbosbeheer moest op eenzelfde wijze afstand doen van bijvoorbeeld het Koelingsveld bij Vledder en alle terreintjes langs de Hunze. Voor ‘Het Drentse Landschap’ is het volledige beheer van de gebieden in het Hunzedal een van de belangrijkste voordelen van deze ruil.

Berichten

34

Kortweg 1-Hunzedal

2-Landgoed Vossenberg

Eind 2004 werd voor de derde keer het concept natuurontwikkelingsplan voor het deelgebied Torenveen tussen Gasselternijveen en Gieterveen met de direct betrokkenen doorgesproken. De Grontmij heeft nu het plan zo opgesteld dat de directe omgeving, veelal de landbouw, er eerder voordeel aan zal beleven. De toehoorders stemden dan ook in met het plan en wensten ons succes met de uitvoering. In financiële zin wordt het plan gesteund door de Provincie.

Momenteel zijn de vergunningen aangevraagd en we hopen het in 2006/2007 1 te kunnen 4 uitvoeren.

ASSEN 1 5 3 2 EMMEN 6 HOOGEVEEN MEPPEL

Op het landgoed werd een broedgeval van de IJsvogel vastgesteld. Dankzij de milde winters van de laatste jaren is de wintersterfte enorm afgenomen. De natuurontwikkelingsprojecten op het landgoed en langs het Oude Diep geven deze blauwe diamantjes betere mogelijkheden om te vissen.

Op 16 november 2004 hield de Gemeente Tynaarlo een voorlichtingsavond over het bestemmingsplan Zuidoevers Zuidlaardermeer. In een vlekkenplan zijn de functies natuur en landbouw, recreatie en woningbouw vastgelegd.

Vanaf eind 2004 is Arcadis bezig met het opstellen van een natuurontwikkelingsplan voor de Zuidoevers. Provincie en Waterschap steunen ons daarbij. Op 3 februari hebben we het conceptplan gepresenteerd aan de bewoners van De Groeve. De belangstelling was groot. Tijdens de bijeenkomst werden diverse knelpunten besproken, hetgeen op diverse punten tot aanpassing van het plan leidde. Inmiddels is financiële steun van de Provincie Drenthe, ICES en EU toegezegd. We hopen eind 2005 met de uitvoering te beginnen.

De samenwerking met het radiotelescoopproject LOFAR ziet er steeds veelbelovender uit. De hoop bestaat dat er een prachtige dwarsgradiënt tussen de randveenontginning en de Hondsrug ontwikkeld kan worden, als ‘Het Drentse Landschap’voldoende middelen voor de verwerving en inrichting kan vinden. Een grote bijzonderheid in het Hunzedal waar veelal de nieuwe natuur direct langs de rivier ligt.

foto’s: Johans Vos

In het kader van het recreatieproject Annermoeras, Duunsche Landen en Elzenmaat wordt binnenkort in Annermoeras gestart met de aanleg van een brug bij de gaslokatie ten noorden van Spijkerboor.

De geplande uitkijktoren in de Elzenmaat zal bij het gemaaltje bij Eexterveen worden gebouwd. Beide activiteiten zullen tot resultaat hebben dat deze deelgebieden beter te beleven zullen zijn.

IJsvogel

Ondanks de natte weersomstandigheden konden in december de inrichtingswerkzaamheden in het natuurontwikkelingsgebied Scharreveld worden afgerond. Een bezwaarschrift van een aangrenzende landbouwer zorgde voor ernstige vertraging, waardoor het hoogst twijfelachtig werd of de werkzaamheden binnen de gestelde termijn konden worden uitgevoerd.

Dit zou betekenen dat de subsidie niet zou worden toegekend, waardoor het gehele project afgeblazen zou moeten worden. Nadat de bezwaren door de Gemeente MiddenDrenthe en de Provincie waren afgewezen, bleek uiteindelijk zowel bij het schorsingsverzoek als in de bodemprocedure bij de Raad van State dat zowel de betrokken overheden als de Stichting zorgvuldige gehandeld hadden.

Een goede en zorgvuldige voorbereiding van een natuurontwikkelingsproject, waarbij met alle belangen rekening is gehouden, is geen garantie voor een snelle en tijdige uitvoering. Een gunstige uitspraak van ons hoogste rechtscollege maakt duidelijk dat alle uren en geld die in de voorbereiding van het project en in de procedure zijn gestoken, niet voor niets zijn geweest. En nu alles is uitgevoerd: een terreinbezoek overtuigt!

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Jaap de Vries

3-Scharreveld

4-Gasterse Duinen Konijnen

Vanuit de Gasterse Duinen werden afgelopen jaar allerlei bijzondere waarnemingen doorgegeven. De familie Heijman betrapte een overwinterende Klapekster op het vangen

5-Doldersummerveld Door onze schaapherder werd een grote nieuwe groeiplaats van het Heidekartelblad gevonden. De soort was tot nu toe alleen maar bekend van de zuidkant van het terrein. De nieuwe plek ligt aan de overzijde van het veld, langs een veelgebruikt schapenpaadje.

Dit doet vermoeden dat de schapen een rol spelen bij de verspreiding van de zaden van deze soort. Heidekartelblad is een erg zeldzame soort die het doorgaans goed doet in kortgegraasde heidevegetaties. De plant is voor zijn voedselvoorziening gedeeltelijk afhankelijk van andere kruidachtige planten waarop ze parasiteert.

van een muis. Opmerkelijk was dat er in het najaar weer vrij veel Konijnen aanwezig waren in het terrein. Op veel andere plekken zijn de Konijnen volledig verdwenen vanwege een

dodelijke virusziekte. Ook werden er maar liefst 10 planten van het Klein warkruid gevonden, een zeldzaam plantje dat parasiteert op heide.

6-Het Oude Diep Net als in het Hunzedal speelt hier het voornemen om in drie deelgebieden, Pesserma, Oostermaat en Eekmaten, natuurontwikkeling te realiseren. Royal Haskoning heeft inmiddels een conceptplan ontwikkeld dat op 12 januari met de belanghebbenden tijdens een informatiebijeenkomst is besproken. Op dit moment worden vergunningen aangevraagd bij de gemeenten en Waterschap Reest en Wieden.

De verwachting is dat nog in 2005 kan worden gestart met de uitvoering. Dankzij de steun van de Provincie Drenthe is de financiering grotendeels al rond.

36

Berichten

Diversen

foto: Harry Cock

•

De gerestaureerde boerderij Kamps

•

Gebouwen Twee grote bouwprojecten zijn inmiddels afgerond. De restauratie van boerderij Kamps is klaar en er is inmiddels een nieuwe huurder gevonden die er een galerie voor Cobrakunst wil beginnen.

Tevens is een nieuwe potstal met machineberging bij de Bloemberg in het Reestdal gerealiseerd. Daarmee heeft onze tweede beheersboerderij in het Reestdal voldoende grootte om aan het beheerswerk afdoende uitvoering te kunnen geven.

Recent zijn er goede contacten met Bouwradius gelegd. Een van de uitkomsten is dat jonge vaklui in de restauratiesector bij ‘Het Drentse Landschap’

projecten zullen gaan uitvoeren in een soort leerlingstelselrelatie waarbij de Stichting de materialen betaalt. Hierdoor kunnen zij vakkennis en ervaring opdoen. Het eerste project is het bouwen van een nieuwe schuur bij Lemferdinge. ‘Het Drentse Landschap’ is zeer ingenomen met deze ontwikkelingen en zij zal haar sociale functie ook in de toekomst in relatie met bijvoorbeeld werkvoorzieningsschappen, de reclassering, de Stichting van Boeijen en scholen verder vorm geven.

SODK Op 22 december was de officiële overdracht van het kerkje van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden (VVH) in Gieterveen een feit. In een gezellig volle en sfeervol verlichte kerk richtten respectievelijk onze voorzitter Aleid Rensen, de voorzitter van de Vereniging Mevr. DillinghVan der Veen en de directeur van de Stichting Groninger Kerken, Peter Breukink, het woord tot de aanwezigen. De laatste prees de Stichting Oude Drentse Kerken (SODK) voor haar moed om in deze tijd van bezuinigingen op subsidies en het snel groeien van het probleem van de niet rendabele monumenten zoals kerken, toch deze stap te zetten. Na het tekenen van de overdrachtsakte onder toeziend oog van notaris Heribert Delicaat meldde de secretaris van de VVH, Harm Jan Wigheringh, nog dat de klok niet luidde. Omdat het koord als gevolg van baldadigheid rond een vorige jaarwisseling “twee slagen in de rondte” was gegaan. Hij memoreerde tevens aan het feit dat zijn grootvader, een van de stichters van de kerk, het hem nooit zou hebben vergeven dat hij de kerk voor 2 liter melk oftewel één euro van de hand had gedaan. In goede sfeer werd de SODK veel wijsheid toegewenst bij het oprichten van de nieuwe plaatselijke commissie die het gebruik van de kerk gaat regelen. Indien er nog mensen in Gieterveen interesse hebben om te helpen dan horen we dat graag.

Op dit moment zijn we nog in gesprek met een groot aantal kerkelijke gemeenten of overname gewenst en mogelijk is.

Te noemen zijn de Katholieke kerk te Veenhuizen, de Hervormde kerken van Bovensmilde en Nieuw Dordrecht en de synagoge van Zuidlaren. Uit deze opsomming blijkt dat het vooral met het behoud van de kleine kerken in de veenontginningsgebieden niet goed gaat. Het feit dat dit probleem in de Cultuurnota van de Provincie Drenthe niet afdoende beseft wordt, baart ons zorgen.

Momenteel ontvangt de SODK geen enkele steun om haar vangnetfunctie vorm te geven. Daarom is het zo verheugend dat een mevrouw uit Meppel ons liet weten in haar testament de SODK voor een belangrijke som te gedenken.

We zullen het van de steun van de Drentse burgers moeten hebben om ons te helpen de oude Drentse kerken voor het nageslacht te bewaren en een brede culturele bestemming te geven. Help ons daarbij.

Berichten

•

•

CBF-Keur Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft vanaf 1 januari 2005 het CBF-Keur. Dit is een certificering die door het Centraal Bureau Fondsenwerving wordt afgegeven aan fondsenwervende instellingen die op een verantwoorde wijze omgaan met hun financiële middelen. De Stichting is nu een van de 215 keurmerkhouders in ons land.

Het CBF-Keur is vooral van betekenis voor instellingen die op structurele wijze fondsen werven en zich daarmee systematisch wenden tot het grote publiek. De centrale doelstelling van het CBF is te bevorderen dat de werving van fondsen en de voorlichting daarover op een verantwoorde wijze plaatsvindt, zowel in het belang van het publiek als in het belang van de betrokken fondsenwervende instellingen.

Om het keurmerk te verkrijgen moet de organisatie aan een groot aantal criteria voldoen.

Zo moeten bijvoorbeeld het jaarverslag en de jaarrekening opgesteld zijn volgens de Richtlijn van de Raad van Jaarverslaglegging en moet de Stichting beschikken over een klachtenregeling.

foto: Joop van de Merbel

Start project Boerenerven Stichting ‘Het Drentse Landschap’ is in februari gestart met het project ‘(her)inrichting boerenerven’. Het project wordt uitgevoerd met subsidies van LEADER+, Prins Bernhard Cultuurfonds, Provincie Drenthe en VSBfonds.

De Werkgroep Boerenerven Drenthe voert het project uit als vervolg op het succesvolle project Dahlia’s en Duizendschonen dat in 2003, Jaar van de Boerderij, veel belangstelling trok.

Het project omvat verschillende activiteiten. Allereerst wordt er een inventarisatie gemaakt van de kenmerken van Drentse erven. Daar is al het een en ander van bekend, maar

interessant zijn de verschillen tussen de regio’s en landschapstypen. Een tweede deel van het project is bewoners en toeristen te laten kennismaken met de verscheidenheid van boerderijen en erven. Dat gebeurt met fietsroutes.

Ten slotte worden de bewoners geïnterviewd die het vroegere boerenbedrijf nog hebben meegemaakt. Naast herinneringen willen we weten waar wat aanwezig was: de plek van het stookhok, van de moestuin, de kalverwei, de plek van het melkrek en de ‘geute’.

Met de resultaten van alle inventarisaties hoopt de werkgroep een goed beeld te krijgen van het boerenerf in vroeger tijd en in onze eigen tijd. Met deze kennis worden de nieuwe

boerderijbewoners uitgenodigd mee te doen aan een herinrichting van hun erf.Vooral bewoners die niet uit Drenthe afkomstig zijn, kiezen - met de beste bedoelingen overigens voor niet-Drentse beplanting en tuindecoratie met verkeerde proporties. Wie een plan laat opstellen en uitvoeren krijgt een deel van de kosten vergoed.

Wie nog veel weet van een oud erf kan dat schriftelijk melden bij Stichting ‘Het Drentse Landschap’. Dat geldt eveneens voor degenen die aan de slag willen met een nieuwe ‘oude’, sobere erfinrichting.

37

38

Berichten

Diversen

Het Witterveld

Witterveld Het zal u in de pers niet ontgaan zijn hoezeer het ‘Het Drentse Landschap’ verbitterd is omdat de Gemeente Assen het Witterveld onderhands aan Defensie wil verkopen. Dit ondanks eerdere toezeggingen aan ‘Het Drentse Landschap’.

Ook werden er nog steeds gesprekken gevoerd. De Stichting heeft er alles aan gedaan om het beheer van het Witterveld over te nemen, maar vond geen enkel gehoor bij het College van B en W van Assen. ‘Het Drentse Landschap’ vindt het onbegrijpelijk dat de hoofdstad van Drenthe zo weinig belang hecht aan de lange-termijn-betekenis van

het Witterveld. Het is een uniek hoogveengebied dat recreatief ook van betekenis kan zijn. De Gemeente kiest er echter liever voor zaken te doen met een beheerder van een schietterrein dan met een natuurbeheerder. Ook het IVN, de Bond Heemschut en de Milieufederatie Drenthe hebben hun teleurstelling en verbijstering uitgesproken.

Tot nu toe zonder enig resultaat. Deze ontwikkeling en de opstelling van het gemeentebestuur wordt door bestuur en medewerkers van ‘Het Drentse Landschap’ als zeer frustrerend ervaren.

•

De Provinciale Cultuurnota De Provincie Drenthe heeft met haar nieuwe Cultuurnota nieuwe wegen proberen in te slaan. Met als uitgangspunt het verkleinen van de uitvoeringsbureaucratie, het inzetten op een proactieve, projectgerichte wijze van werken. Het belang van het landschap wordt erkend maar dit belang krijgt eigenlijk niet een vaste plaats in de nota. Met name omdat het landschap meer thuishoort in de Productgroep Landelijk Gebied. Hieruit blijkt dat integraliteit op dit punt nog enigszins ontbreekt. ‘De kunst van het combineren’, de naam van de nota, had wat ‘Het Drentse Landschap’ betreft nog wel tot

foto’s: Jaap de Vries

•

grotere hoogten kunnen worden gebracht. In onze inspraakreactie heeft de Stichting dan ook aangegeven dat zij als een van de grotere spelers op het vlak van het culturele erfgoed, eigenlijk nauwelijks in die rol in de Cultuurnota erkend wordt. De inspraaknotitie heeft op dit punt jammergenoeg niet tot wijzigingen geleid.

De hoop is er op gevestigd dat ‘Het Drentse Landschap’ via de lijn van onze accounthouder op het provinciehuis (de ambtenaar die het ‘loket’ voor ‘Het Drentse Landschap’ vormt) er wel aandacht en erkenning voor onze brede rol zal zijn.

De Stichting speelt gewoon een rol van betekenis op het vlak van culturele planologie, educatie, archeologie en monumentenzorg. Een ander zorgpunt vormt het gegeven dat er geen aandacht is voor de niet rendabele monumenten zoals de kerken.

De Stichting Oude Drentse Kerken (SODK) merkt dat er in korte tijd een groot probleem ontstaat rond de vrijkomende kerken. Als de Provincie Drenthe een vangnetfunctie belangrijk zou vinden dan ligt steun aan de SODK in de rede. Niet meer volledig als godshuis gebruikte kerken kunnen als monument een grote rol vervullen als ruimten met een brede culturele functie.

Bijvoorbeeld voor exposities, concerten, vergaderingen en voorlichtingspunten. Wij hopen dat dit de Provincie Drenthe zal aanspreken.

Berichten

39

foto’s: Jaap de Vries

•

Gulle steun van Nationale Postcode Loterij De 12 provinciale Landschappen krijgen gezamenlijk € 12.500.000,= van de Nationale Postcode Loterij voor het behoud en de bescherming van natuur, landschap en cultuurhistorie. Dit heeft Boudewijn Poelmann, directeur van de Nationale Postcode Loterij, bekend gemaakt op het jaarlijkse Goed Geld Gala op 27 januari jl.

De totale opbrengst van de Nationale Postcode Loterij over 2004 is ruim 393 miljoen euro. Hiervan wordt 224 miljoen euro uitgekeerd aan de goede doelen. Dit is een stijging van 8,7% ten opzichte van 2003, toen er een omzet van 362 miljoen euro werd gerealiseerd. In totaal heeft de Postcode Loterij sinds haar oprichting in 1990 ruim 1,8 miljard euro voor het goede doel opgehaald.

Naast de bijdrage voor de 12 provinciale Landschappen gezamenlijk heeft de Postcode Loterij nog een bedrag van € 3.400.000,= bestemd voor Het Utrechts Landschap. Hiermee kan Het Utrechts Landschap een forse impuls geven aan het project Venster op de Vallei. Een prachtige kans om de Ecologische Hoofdstructuur bij Amersfoort te versterken en te versnellen.

‘Het Drentse Landschap’ bedankt zowel de Nationale Postcode Loterij als de deelnemers aan de loterij voor dit geweldige resultaat. Dankzij de ruim 4 miljoen loten die elke maand worden verkocht, kunnen inmiddels 49 goede doelen op het gebied van mensenrechten, ontwikkeli ngssamenwerking en natuur nog beter hun doelstellingen realiseren.

•

Giften, schenkingen en legaten ‘Het Drentse Landschap’ ontving een schenking van € 250,-- van THC-control te Assen.

Van de Bouwgroep B. Timmer te Borger ontving de Stichting € 1.000,--. Dit bedrijf kiest er jaarlijks voor een schenking aan een goed doel te geven in plaats van relatiegeschenken.

Vanuit het gevoel om gezamenlijk verantwoordelijkheid te dragen voor een aangenaam leefmilieu koos men voor de Stichting. Een prachtig initiatief.

Van de erven van Mevrouw Vlieghuis-van Weydom Claterbos ontving ‘Het Drentse Landschap’ een legaat van € 4.600,--, hetgeen als een geweldige stimulans voor ons

werk wordt ervaren.

Tenslotte erfde de Stichting als verwachter een huis van een mevrouw uit Zuidwolde.

Te zijner tijd zal zij de vrije beschikking over dit prachtige legaat verkrijgen.

Het is steeds weer hartverwarmend dat er mensen in ons midden zijn die hun betrokkenheid met natuur en landschap en speciaal met ons werk op zo’n wijze inhoud geven. Dat is voor bestuur en medewerkers van ‘Het Drentse Landschap’ een geweldige stimulans om door te gaan.

De laatste jaren gebeurt het steeds vaker dat erflaters reeds bij leven ons op de hoogte stellen van hun voornemen ‘Het Drentse Landschap’ of een van de andere stichtingen te schenken. In een woord: “Geweldig!”

Boerenzwaluwen

40

Berichten

Diversen

Archief HDL

•

Museumweekend 9 en 10 april Veel activiteiten voor kinderen Kinderen kunnen tijdens het Nationaal Museumweekend op 9 en 10 april meedoen aan een zoektocht naar ‘De tuin van Matthijs’.

De tocht is uitgezet in het erfgoedkwartier van Assen. Onderweg komen ze langs het Drents Museum, het Drents Archief, Stichting ‘Het Drentse Landschap’ en het Drents Plateau. Hier kunnen ze meedoen aan allerlei activiteiten die te maken hebben met tuinen.

Bij elke instelling verdienen speurders een puzzelstukje van de tuin van Matthijs. Alle puzzelstukjes samen vormen een sprookjesachtige tuin, geschilderd door Matthijs Röling.

Meedoen aan de tocht kan op beide dagen van 13.00-17.00 uur.

De deelname en toegang tot de instellingen is gratis. De plattegrond van de tocht is bij een van de kraampjes vóór het Drents Museum verkrijgbaar en dan kan de zoektocht beginnen.

Eigen tuin maken Bij Drents Plateau kunnen de kinderen als een echte tuinarchitect hun eigen tuin ontwerpen; in het Drents Archief komen ze erachter welke tuin een Drentse baron 300 jaar geleden voor zijn deftige huis heeft bedacht. De tocht voert verder langs Stichting ‘Het Drentse Landschap’ waar ze ontdekken welke vlinders in de tuin voorkomen en hoe je die naar je tuin kunt lokken. De kinderen maken zelf ook een vlinder. In het Drents Museum doen ze mee met het maken van een enorm tuinschilderij, net zoals de schilder Matthijs Röling die ooit maakte.

De deelnemende instellingen geven tijdens het Nationaal Museumweekend informatie over hun activiteiten. Op de Brink voor het Drents Museum staan tal van kraampjes met onder meer een informatiestand van de Werkgroep Boerenerven. Er is informatie te verkrijgen over oude boomrassen, tuinkabouters, tuinarchitectuur, natuur en kunst. Op de plantenmarkt kunnen de bezoekers zelf proeven en ruiken.

Port Natal Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) heeft al enige jaren de wens om uit te breiden. Hetgeen, zeer tegen de zin van omwonenden, bijna steeds ten koste zou gaan van de bosrijke omgeving. Direct rond het WZA liggen namelijk de landgoederen Port Natal en De Eerste Steen. ‘Het Drentse Landschap’ heeft zich bereid verklaard mee te helpen zoeken naar een ruimtelijke oplossing die een geconcentreerde en deels ondergrondse uitbreiding van het WZA mogelijk maakt.

Daar moeten dan garanties tegenover staan dat de groene omgeving en de inliggende monumenten adequaat en duurzaam door ‘Het Drentse Landschap’ beschermd en beheerd kunnen worden. Dit plan brengt de Stichting voor het eerst in de situatie dat zij ook voor het belang van het groen in de stad staat.

•

Stichting Watertoren Meppel Deze Stichting is recent door de Gemeente Meppel, Stichting Woonconcept en ‘Het Drentse Landschap’ in het leven geroepen. Met als doel om de watertoren te behouden en als lokatie te ontwikkelen.

Het ligt in de bedoeling de toren na verbouwing eerst als kantoor te gebruiken. De hoop bestaat er op termijn een museale functie aan te kunnen geven.

Berichten

•

Boek over stookhokken: ‘Rooksignalen van het boerenerf ’ Eeuwenlang is het stookhok het stiefkind op het boerenerf geweest. Het stond letterlijk in de schaduw het hoofdgebouw.

Altijd alle aandacht voor het Saksische boerenhuis met z’n stoere gebinten en fraaie rieten kap. Het Jaar van de Boerderij, in 2003, heeft het stookhok de aandacht gegeven die het toekomt. Want ondanks de geringe omvang vervulde het een centrale rol in boerenbedrijf en –gezin. Het was het domein van de vrouw, de plek voor vuur en water.

een aanzet om het stookhok de plaats te geven die het toekomt.

De geschiedenis van het stookhok bestond alleen in herinneringen van mensen. Onderzoek en studie waren niet verricht.

De Werkgroep Stookhokken in Drenthe heeft daartoe het voortouw genomen. Een eerste aanzet is verricht. De gegevens zijn geïnventariseerd en er zijn foto’s gemaakt. Er ligt een basis.

Een bestelkaart is meegehecht in deze uitgave.

Door deelname aan deze voorintekening ondersteunt u bovendien de activiteiten van de ‘Werkgroep Boerenerven’.

De uitgever draagt namelijk ook nog eens € 1,50 per boek af aan deze werkgroep.

Veel belangstelling voor esdorpenboek Het boek van Theo Spek over het Drentse esdorpenlandschap geniet een enorme populariteit.

Ruim drie maanden na het verschijnen ervan moest Uitgeverij Matrijs constateren dat de 1e druk van 1700 exemplaren verkocht was. Een geweldig succes. Zoals u wellicht weet, wordt in Het Drentse esdorpenlandschap dieper ingegaan de structuur van het esdorp en het landschap er omheen.

Het boek is verschenen ter gelegenheid van het 70-jarig jubileum van de Stichting.

Naast ‘Het Drentse Landschap’ en Uitgeverij Matrijs is voor de uitgave steun gekregen van

Stookhok bij de boerderij Hageneind 3 te Anderen vóór de restauratie

foto: Hans Dekker

Begin juni 2005 verschijnt het boek “Rooksignalen van het boerenerf; Stookhokken in Drenthe”. Met daarin een historisch overzicht van het ontstaan van stookhokken, oude en nieuwe vormen van gebruik, bouw en restauratie, de begroeiing rondom, verhalen en gedichten, kijkroutes en vooral veel foto’s.

Een lees- en kijkboek voor iedereen die wil weten waarom dat kleine gebouwtje zo kenmerkend is voor het Drentse boerenerf.

Geen uitputtende studie, maar

De winkelprijs van het boek bedraagt € 19,95.

Als lezer van dit blad kunt u zich door voorintekening verzekeren van een exemplaar tegen de speciale prijs van € 17,95, inclusief verzendkosten.

•

41

de Nationale Postcode Loterij, VSBfonds, Alterra, Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Prehistorische Vereniging Drenthe.

Uitgeverij Matrijs geeft vanwege het grote succes nog tot 1 april € 30,00 korting op het boek. Een bestelformulier is in dit kwartaalblad bijgevoegd.

42

Agenda

Vertrek schaapskuddes De schaapskuddes van het Hijkerveld en het Doldersummerveld vertrekken met herder om 9.30 uur naar de heide. De kuddes zijn rond 16.30 uur weer terug bij de kooi. Zie voor routebeschrijving bij Informatiecentra.

Vogelkijkhut Diependal De vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft.Van 1 april tot eind september is er op zondagen meestal een vogelkenner aanwezig, die u graag het een en ander vertelt over het vogelleven op de vloeivelden. De hut is te bereiken door vanaf het Oranje­kanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is met borden aangegeven. Wie dubbel wil genieten moet een verre­kijker meenemen!

Informatiecentra

De Blinkerd Vamweg te Wijster Het hele jaar open van 10.00 uur tot zonsondergang

•

Hijkerveld Bij de schaapskooi. Route: vanaf Hijken aangegeven met bordjes Het hele jaar open van 9.30 tot 16.30 uur

•

zo. 20 mrt. 10.00 -16.00 uur Lammetjesdag bij schaapskooien Hijkerveld en Doldersummerveld De lente begint met lammetjes.

Vanaf 10.00 uur worden u en uw (klein)kinderen verwelkomd met beschuit met muisjes. De activiteiten vinden plaats bij de schaapskooien van het Hijkerveld en het Doldersummerveld. De route voor de schaapskooi op het Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken aangegeven met bordjes.

De schaapskooi Doldersummerveld ligt aan de Huenderweg 1 bij Doldersum. zo. 20 mrt. 14.00 uur Lentekriebels op De Kleibosch Voorjaarswandeling in een bos vol Bosanemonen en andere interessante planten.

Start: boerderij Tichelwerk, Moleneind 4, Foxwolde. zo. 27 mrt. 14.00 uur Amfibieën ontwaken in de Gasterse duinen Met de gidsen gaat u op zoek naar padden en heikikkers.

Start: informatiepaneel van ‘Het Drentse Landschap’ op de parkeerplaats aan de Oudemolenseweg te Gasteren.

’t Ende Stapelerweg 20, De Stapel (bij De Wijk) van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur van 1 november tot en met 31 maart alleen op zondag van 11.00-17.00 uur

• •

Orvelte Dorpsstraat 1a te Orvelte van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur

•

za. 2 april 14.00 uur Stinsenflora op De Havixhorst en Dickninge Een prachtige voorjaarswandeling over twee oude landgoederen aan de Reest.

Start: parkeerplaats De Havixhorst aan de Schiphorsterweg bij De Wijk.

Huenderhoeve Huenderweg 1. Dit is de weg tussen Wateren en Doldersum van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur van 1 november tot en met 31 maart alleen op zondag van 11.00-17.00 uur

• •

Verrekijker aan te bevelen.

Laarzen gewenst!

Spiegeltje en loep aanbevolen.

Eigen fiets meenemen

Activiteiten speciaal gericht op kinderen.

za. 9 april 14.00 uur Voorjaarswandeling over Landgoed Vossenberg en Reigerveen Gidsen nemen u mee over dit terrein en laten u zien wat natuurontwikkeling kan bereiken.

Start: informatiepaneel van ‘Het Drentse Landschap’.Vanuit Wijster gaat u in oostelijke richting.

Direct over de brug LinthorstHomankanaal linksaf. za. 9 en zo. 10 april 13.00 – 17.00 uur Museumweekend Dit jaar is het thema ‘Vlinders in de tuin’. In samenwerking met Drents Museum, Drents Archief, Drents Plateau en Verzetsmuseum vinden allerlei activiteiten plaats.

Locatie: rentambt ‘Het Drentse Landschap’, Kloosterstraat 5, Assen. zo. 17 april 10.30 uur Levend stuifzand op het Orvelterzand Gidsen laten u het leven zien dat zich heeft aangepast aan de barre levensomstandigheden van stuivend zand.

Start: picknickplaats Staatsbosbeheer.Vanaf Orvelte de Orvelterbrug over.Vervolgens gaat u rechtsaf langs het Oranjekanaal.

Eerste weg links nemen en na ongeveer 500 meter vindt u de parkeerplaats. zo. 24 april 14.00 – 16.00 uur Demonstraties schapendrijven De schepers op het Hijkerveld en het Doldersummerveld demonstreren hoe ze hun kudde schapen kunnen sturen.

De kooi van het Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken met bordjes aangegeven. De schaapskooi Doldersummerveld ligt aan de Huenderweg 1 bij Doldersum.

foto: Jaap de Vries

Algemeen

Agenda

di. 26 april 19.00 uur Vogelexcursie op het Doldersummerveld Op zoek naar de Veldleeuwerik en andere broedvogels van de heide.

Start: parkeerplaats café Jachtlust, Boylerstraat 12, Doldersum. zo. 1 mei 14.00 uur Wandeling over het Uffelter Binnenveld Wat doet de natuur met sporen uit de Tweede Wereldoorlog? Een wandeling met een verrassend slot.

Start: informatiepaneel van ‘Het Drentse Landschap’ aan de Markegenotenweg (een zijweg van de weg Uffelte-Havelte). zo. 1 mei 14.00 uur Natuurontwikkeling in het Annermoeras Gidsen laten u de natuurontwikkeling in het Annermoeras zien en beleven.

Start: parkeerplaats café ‘t Keerpunt in Spijkerboor.

za. 7 mei 14.00 uur Fietstocht langs monumenten uit een ver verleden Een archeologische fietstocht langs hunebedden, grafheuvels en andere sporen rondom Kampsheide, Ballooërveld en wijde omtrek.

Start: informatiepaneel van ‘Het Drentse Landschap’ aan het Van den Muyzenbergpad ten westen van Balloo. do. 12 mei 19.00 uur Dialezing Reewild in het Reestdal Aan de hand van schitterende dia’s laat Albert Dragt u het (ree)wild in het Reestdal zien.

Plaats: informatiecentrum ‘t Ende, Stapelerweg 20, De Stapel bij De Wijk. zo. 22 mei 14.00 uur De Stroeten: klein maar fijn Gidsen laten u zien wat er in dit beekdal zoal groeit en bloeit.

Start: protestantse kerk aan de Wheem in Zweeloo.

43

zo. 22 mei 14.00 uur Groei en bloei op De Kleibosch Gidsen laten u zien hoe de natuur zich in de loop van de lente ontplooit.

Start: boerderij Tichelwerk, Moleneind 4, Foxwolde.

zo. 12 juni 14.00 uur Akkerkruiden op het roggeveld Gidsen gaan met u op zoek naar inmiddels zeldzaam geworden akkerkruiden.

Start: Sophiahoeve, Huenderweg 2, Doldersum.

za. 28 mei 10.30 uur Lange afstand wandeling door het Reestdal De gidsen nemen u mee op een forse wandeling (duur ongeveer 4 uur) door het Reestdal.

Start: parkeerplaats De Havixhorst aan de Schiphorsterweg bij De Wijk.

vr. 17 juni 19.00 uur Wandelen in het beekdal van het Oude Diep Een zomeravondwandeling door een intrigerend gebied.

Start: parkeerplaats informatiecentrum De Blinkerd.

Bereikbaar vanaf de weg WijsterDrijber. De Blinkerd is vanaf Spier/Wijster met bordjes aangegeven.

zo. 29 mei 14.00 uur De planten van het Groote Zand Gidsen laten u de vegetatie zien in en om de vennen in het Groote Zand.

Start: het centrale informatiepunt op de parkeerplaats bij het Herinneringscentrum Kamp Westerbork aan de weg Hooghalen-Amen. zo. 5 juni 11.00 uur Fietstocht door het Reestdal Op zoek naar het oude landschap, monumentale boerderijen en Ooievaars.

Opgave via ‘Het Drentse Landschap’, 0592-313552. zo. 12 juni 10.30 uur Lange afstand wandeling Landgoed Rheebruggen Een stevige wandeling van ruim 4 uur van Rheebruggen naar het Uffelter Binnenveld. De wandeling voert langs monumenten uit een soms ver verleden.

Opgave via ‘Het Drentse Landschap’, 0592-313552.

zo. 26 juni 10.00 uur Kano-excursie in het Annermoeras Met de kano door de nieuwe meanders van de Hunze.

Opgave via ‘Het Drentse Landschap’, 0592-313552 Max. 20 deelnemers. zo. 26 juni 14.00 – 16.00 uur Demonstraties schaapscheren Op deze middag worden de schapen van hun vacht verlost. Er zijn demonstraties op het Hijkerveld en het Doldersummerveld. Ook zijn er diverse activiteiten voor kleine en grote kinderen.

De schaapskooi op het Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken met bordjes aangegeven. De schaapskooi Doldersummerveld bevindt zich aan de Huenderweg 1 bij Doldersum.

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van:

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Koninklijke Boom UITGEVERS Meppel (0522) 26 61 11 Aannemingsbedrijf VEDDER BV Eext (0592) 26 26 20 Grond-, weg- en waterbouw Bouwbedrijf H. Poortman Veeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82 Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw ROYAL HASKONING Nijmegen (024) 328 42 84 Adviesbureau voor water en milieu GRONTMIJ DRENTHE Assen (0592) 33 88 99 Advies- en ingenieursbureau ORANJEWOUD BV - HEERENVEEN Heerenveen (0513) 63 45 67 Ingenieursbureau ABN AMRO BANK N.V. Assen (0592) 33 33 00 De bank voor Drenthe ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39 Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen NAM B.V. Assen (0592) 36 20 74 Aardoliemaatschappij Havesathe ‘de Havixhorst’ De Wijk (0522) 44 14 87 Hotel - Restaurant NV Waterleidingmaatschappij ‘Drenthe’ Assen (0592) 85 45 00 Als je de kraan opendraait...

Buro Hollema Rolde (0592) 24 13 13 Tuin- en landschapsarchitekten BNT HOLLAND CASINO Groningen Groningen (050) 317 23 17 Een mooie gelegenheid om uit te gaan ARCADIS Assen (0592) 39 21 11 Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie) Hulzebosch grondwerken B.V. Beilen (0593) 52 21 39 Natuurbouw, grond-, straat- en rioleringswerk, leverantie van zand en grind KADASTER DIRECTIE NOORD Assen (0592) 30 48 88 Bevordert de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed christiaan deN DEKKER b.v.

Lisse (0252) 41 86 50 De ecologische aanpak in waterbodemsanering Quercus Boomverzorging en Advisering Gasselte (0592) 26 11 71 Uw bomen, onze zorg N.V. Waterbedrijf GRONINGEN Groningen (050) 368 86 88 Wees wijs met water Buning Wegenbouw B.V. Zuidwolde (0528) 37 31 64 Grond-, straat- en rioleringwerkzaamheden. Levering zand

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Nationale Postcode Loterij Amsterdam (0900) 300 15 00 Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uur Loterij voor mens en natuur RTV Drenthe Assen (0592) 33 80 80 Radio Drenthe,TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad Stichting Publieksvoorlichting NOTARIAAT DRENTHE Postbus 1 – 7860 AA Oosterhesselen Namens de gezamenlijke notarissen in Drenthe KONINKLIJKE VAN GORCUM BV Uitgeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55 Bureau B + O ARCHITECTEN Rheebruggen (0521) 35 10 14 BORK B.V. Stuifzand (0528) 33 12 25 Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling DE ROO DRENTE BV Stadskanaal (0599) 61 28 52 Cultuurtechniek en groenvoorzieningen HARWIG Installatiegroep Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72 Elektrotechniek, cv/sanitair, telematica, beveiliging DAGBLAD VAN HET NOORDEN Groningen (050) 584 44 44 BARSINGERHORN CONSULTANCY Delfzijl (0596) 61 22 66 Training en coachen van personeel en organisatieadvies BTL UITVOERING Vestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nl Aanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groen en historische buitenplaatsen Architectenbureau Wouda & van der schaaf Meppel (0522) 25 57 96 DESTIC KUNSTSTOFFEN B.V. Veendam (0598) 61 45 64 Productontwikkeling, displays, bewerkingen, inrichting en presentaties JBF multi media Communicatie Groningen (050) 313 59 20 De Verhalenvertellers Concordia bouwmaterialenhandel Meppel (0522) 25 36 31 Hout- en bouwmaterialenhandel oosterhuis bv Nijeveen (0522) 49 16 86 Loonbedrijf - Aannemersbedrijf g.w.w. - Landschapswerk VAN DER ZEE Vleesgrootverbruik Emmen (0591) 63 70 01 Leverancier van vlees, vleeswaren, kaas, wild en gevogelte WOONCONCEPT Meppel (0800) 61 62 Meer dan wonen EELERWOUDE Oosterwolde (0516) 52 30 62 Natuurlijk ruimte voor groen HERFST en HELDER b.v Lelystad (0320) 26 06 16 Verf van goede huize

Stichting ‘Het Drentse Landschap’ zet zich in voor het behoud van de Drentse natuur en maakt zich sterk voor het in stand houden van ons culturele erfgoed.

Dit doet ze door het aankopen en beheren van natuurterreinen en cultuurhistorisch waardevolle objecten.

Stichting ‘Het Drentse Landschap’ behartigt ook de belangen van:

• Stichting Drentse Boerderijen • Stichting Oude Drentse Kerken • Stichting Orvelte • Stichting Lemferdinge