Kwartaalblad nr.61 by Uitgeverij Van Gorcum

Kwartaalblad maart 2009 no. 61

Weidebeekjuffer

Kwartaalblad van Stichting Het Drentse Landschap

Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meer, m.m.v. H. Colpa, J.G. Schenkenberg van Mierop en B. Zoer Vormgeving Albert Rademaker BNO, Annen Grafische productie Koninklijke van Gorcum BV, Assen Omslag Weidebeekjuffer / foto Jaap de Vries

Eruitgelicht

De Ruine

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting Het Drentse Landschap. Het geeft informatie over de terrein bezittingen en activiteiten van de Stichting. Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de begunstigers van het Landschap. Begunstiger kan men worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 per jaar. Begunstiger voor het leven € 400,– . Als u Het Drentse Landschap extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze: Periodieke gift In plaats van of naast uw begunstigersbijdrage. Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekbare periodieke bijdrage, die u voor minimaal 5 jaar met een eenvoudige notariële akte toezegt. Voor bijdragen van € 50 en hoger per jaar regelt en betaalt de stichting de akte. Het kwartaalblad wordt u gratis toegezonden om u op de hoogte te houden van Het Drentse Landschap. Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar zowel 1% van uw drempelinkomen als ook € 60 te boven gaat, is het meerdere aftrekbaar voor de inkomstenbelasting tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen. Legaten of erfstellingen U kunt de Stichting Het Drentse Landschap en/of de Stichting Oude Drentse Kerken ook in uw testament begunstigen. Stichting Het Drentse Landschap en de Stichting Oude Drentse Kerken zijn vrijgesteld van schenkings- en successierecht, zodat uw gift, schenking of legaat geheel ten gunste komt van deze stichtingen. Nadere inlichtingen over de hierboven vermelde mogelijke vormen van steun kunt u inwinnen bij het kantoor van de stichting of bij uw notaris. Het Drentse Landschap is één van de 12 provinciale landschappen. www.delandschappen.nl

— terreinbeschrijving

9 10

ISSN 1380-3263 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk de opvattingen van de Stichting Het Drentse Landschap.

— bestuursberichten

— 75-jarig jublileum Gasterse Duinen

— 75-jarig jublileum

— interview — flora

Geert de Vries

Hekken en hagen

— erfgoed

Sonja van der Meer

Stinsenplanten

Melle Buruma

De eigen kleur van Het Drentse Landschap

Eric van der Bilt

Jubileum activiteiten

Jannie Oudega

De bodem onder het landschap

— geologie

Gerrie Koopman

WMD

De Ruine langs het Oude Diep

— wandelroute

Bertus Boivin/Eric van der Bilt

De kerk van Oud Avereest

— Stichting Oude Drentse Kerken Olav Reijers

Wielewaal

— fauna

— aankopen

— interview

— vrijwilligerswerk

Hans Colpa

NPL Teken

— fauna

Sonja van der Meer

Schaap-in-de-kar

Melle Buruma

Dinamo Fonds

Joan Hofman

Waarvan Akte...

Gijs van Dijk

Kortweg

— berichten

Lezersaanbieding

Natuur en landschap in/uit de (Drentse) politiek

— voor het voetlicht

Eric van der Bilt

Agenda

foto: Joop van de Merbel

Uitgave Stichting Het Drentse Landschap Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89 e-mail: mail@drentslandschap.nl Web-site: www.drentslandschap.nl Bankrek. nr. 30.28.75.751

Spijt Of je nu wilt of niet, je kunt er niet meer om heen. Elke avond een apart blokje in het journaal, berichten over nieuwe ontslagen, sluitingen en noodmaatregelen. Wat begon als een Amerikaanse hypotheekcrisis is inmiddels een wereldwijde economische recessie. Er wordt alom geroepen om stevige overheidsmaatregelen. Heel bijzonder in een wereld waar de laatste jaren alleen maar om meer markt werd geroepen. Velen zien kansen om nu grote projecten echt duurzaam te realiseren. Het besef is er, dat dat zichzelf later wel terugverdient. Die kansen zijn er ook volop, maar er zijn ook grote risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Vooral wanneer allerlei investeringen voor projecten versneld naar voren worden gehaald en wanneer in de ijver om de economie overeind te houden de zorgvuldigheid uit het oog wordt verloren. Dan wordt als vanouds het geld weer de maat der dingen en dan verdwijnt de aandacht voor de kwaliteit, de cultuurhistorie en de groene ruimte. De hele samenhang waar we jaren voor hebben geknokt wordt dan losgelaten. Met als gevolg, dat we over een aantal jaren, wanneer er weer rust op het financiĂŤle front is en iedereen de crisis weer heeft overleefd, moeten constateren dat het toch wel spijtig is dat we een aantal jaren geleden erg slecht met de ontwikkelingen zijn omgegaan. Kijk naar het verleden. In diverse perioden achter ons is er vaak lelijkheid toegevoegd. Laat dat een les zijn. Laten we de cultuurhistorie, de groene ruimte en de architectuur als kwaliteit blijven koesteren bij de al dan niet versnelde ontwikkelingen. Zodat we over een paar jaar geen spijt hebben van deze vervelende periode.

Ali Edelenbosch voorzitter Stichting Het Drentse Landschap

Gekronkel aan de stadsrand van Hoogeveen Eric van der Bilt*

De Ruine

Vanaf 18 december 2008 is Het Drentse Landschap verantwoordelijk voor het beheer van een nieuw natuurgebied in het beekdal van het Oude Diep. Op deze dag droeg het Waterschap Reest en Wieden het gebied De Ruine over aan de zorg van onze stichting. Mede dankzij de inspanningen van het Waterschap Reest en Wieden en de Gemeente Hoogeveen was de realisatie van dit nieuwe stukje natte natuur mogelijk. De stichting was als adviseur nauw betrokken bij dit proces en is nu de gelukkige eigenaar geworden. We hebben het gebied ‘De Ruine’ genoemd, een naam die op een kaart uit

Al vanaf begin jaren ’90 van de vorige eeuw zet Het Drentse Landschap zich in om het beekdal van het Oude Diep te restaureren. Onze visie ‘Nieuwe Kijk op het Oude Diep’ uit 1995 viel prachtig samen met de start van het gebiedsgerichte beleid in Drenthe. Het IGOD project (Integrale Gebiedsontwikkeling Oude Diep) adopteerde van harte het streven om dit nogal verminkte beekdal te herstellen. Met de Provincie, de betrokken gemeenten en het Waterschap Reest en Wieden als belangrijkste partners, werken we inmiddels al vele jaren samen in dit project en werden reeds diverse natuurontwikkelingsprojecten in het dal van het Oude Diep

gerealiseerd. Denk aan de Zuidmaten in 2001 en de Maten in 2007. De Ruine bij Hoogeveen ligt niet op een gemakkelijke plaats. Het gebied en het aanliggende dal van Hoogeveen is venig, laag en nat en heeft in neerslagrijke perioden te kampen met wateroverlast. In het beekherstelproject vormden de waterstanden in en om de stad dan ook een kritisch aandachtspunt. Enerzijds mocht het Oude Diep geen hogere peilen voeren, anderzijds moest er een mogelijkheid blijven voor het afvoeren van water vanaf het verharde oppervlak van de stad (daken en straten). Soms zelfs in de vorm van

foto: TOPFOTO

ca. 1830 te lezen viel. Overigens de enige naam die we tussen 1810 en heden voor het gebied vonden.

foto: TOPFOTO

een riooloverstort wanneer de situatie dat bij extreme regenval noodzakelijk maakt. Omdat er de laatste jaren stevig beleid wordt gevoerd om het oppervlaktewater schoner te maken (Kaderrichtlijn Water o.a.) moest Hoogeveen iets aan deze voor het Oude Diep nadelige, verontreinigende overstort doen. Tegelijk moest het Waterschap Reest en Wieden in het kader van Waterbeheer 21e eeuw voorzien in ruimere waterbergingsmogelijkheden in het beekdal van het Oude Diep. Al in 2004-2005 waren er ideeĂŤn om beide doelen tezamen te realiseren. Alle lof aan gemeente en waterschap dat zij een zo natuurvriendelijke oplossing hebben gekozen. Overigens mede ingegeven door de wens van de Provincie Drenthe om het Oude Diep in het kader van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) als verbindingszone tussen Zuidwest en Midden Drenthe te ontwikkelen. Recreatief medegebruik en de wens om natuureducatie te realiseren maakten tevens deel uit van de doelstellingen. Het helofytenfilter

De totale oppervlakte van het helofytenfilter meet 8,8 ha, waarvan 7 ha effectief is. Het is daarmee het grootste van Nederland. Het doel is simpelweg het zuiveren van stedelijk afvalwater uit Hoogeveen. Uitgangspunt was dat het tegen de spoorlijn werd gesitueerd en dat de oorspronkelijke richting van de beekdalpercelen erin terug te vinden zou zijn. Daarnaast gold voor het gehele project een gesloten grondbalans. Uitkomende grond werd in nieuwe kaden verwerkt, die ook voor wandelaars opengesteld worden.Verder werd er nabij de A28 een kijkheuvel aangelegd. Het is een horizontaal filter met oppervlakkige doorstroming van water. Dus zonder drainage en bemaling waardoor de onderhoudskosten laag zijn. De zuivering is gebaseerd op

biologische en biochemische processen. Het eerste compartiment van 2,7 ha is een voorbezinkingsveld dat het grofste sediment van de riooloverstort van de Griendtsveenweg afvangt. Het water verblijft daar ongeveer 20 dagen waarna de bezinkbare delen zijn afgevangen. Daarna loopt het over een stuwbak in het 4,3 ha grote helofytenfilter waarin ook het water afkomstig van het verharde oppervlak van Hoogeveen apart verwerkt wordt. Dit water is minder vuil waardoor het filter bij een dergelijk gebruik een hoger zuiveringsrendement krijgt. De verschillende vakken zijn zo aangelegd dat het water een zo lang mogelijke zuiveringsweg aflegt. De 520.000 aangeplante rietstekken, afkomstig uit de omgeving van Giethoorn, nemen tijdens dat proces voedingsstoffen uit het water op. Grootschalige afbraak van verontreinigingen wordt dus gerealiseerd. Door tussen augustus en oktober het riet te maaien en af te voeren worden deze stoffen uit het systeem verwijderd. Het water is na het filter zo gezuiverd dat het zonder problemen in het Oude Diep kan afstromen. Wanneer de rietvelden na een kostbare onkruidbestrijding in de beginfase binnen 2 Ă 3 jaar uitgegroeid zijn, zal het maaien en afvoeren van de biomassa beginnen. Waarbij getracht zal worden elk jaar een zeker percentage oud riet over te laten staan.Verwacht wordt dat het helofytenfilter een dorado voor vogels zal worden. Te denken valt aan Rietgors, Kleine karekiet, Waterhoentje, Rietzanger, Bosrietzanger en verschillende rallen en eendensoorten. De hermeandering

Waar het helofytenfilter onder de directie van de Gemeente Hoogeveen werd aangelegd, was het Waterschap Reest en Wieden verantwoordelijk voor het realiseren van de hermean-

Terreinbeschrijving

Ringslang

dering. Met als doel om de noodzakelijke waterberging te realiseren. En dat is gelukt. Maar liefst 170.000 m3 water kan in de beide compartimenten ter weerszijden van de Kinholtsweg geborgen worden. Het helofytenfilter draagt in noodgevallen bij met ca. 25.000 m3 waarbij de zuiveringstaak in dat geval ondergeschikt is aan de noodberging. Uitgangspunt voor de inrichting vormde het streven naar een natuurlijk aandoende hermeandering in een open beekdalsituatie. Door het op deze wijze sterk verlengen van het beektracĂŠ wordt bij weinig neerslag een vertraagde afvoer bereikt. Bij veel neerslag kan juist het hele beekdal inunderen. Om de berging te vergemakkelijken zijn de lage delen verder ontgraven. Uitkomende grond werd in kaden of in bestaande hoogten verwerkt. In totaal werd ca. 130.000 m3 grond verplaatst. Stuwen ontbreken en die functie is opgevangen door een aantal voorden of drempels van stortsteen aan te brengen. Die bij de nieuwe brug over de beek bij de Kinholtsweg vormt een prachtig schouwspel. Op het einde van het tweede, met elzenbos ingeplante, compartiment is een soort knijpconstructie gerealiseerd waardoor bij hoge afvoeren het hele gebied kan vollopen. In de dagen daarna loopt het weer leeg, waardoor de afvoergolf naar het zuiden kleiner en trager optreedt. Dat is ook de essentie van deze waterberging. Door deze inrichting wordt tegelijk de verdroging bestreden. Bij weinig afvoer wordt namelijk meer water in het beekdal vastgehouden. Voor de Provincie Drenthe werd op deze wijze de functie van ecologische verbindingszone vorm gegeven. Biotopen als de beek zelf, rieten zeggenmoerassen, dotterbloemgraslanden, bloemrijke graslanden, wilgenstruwelen en elzenbroek zullen ontstaan. Een afwisselend natuurlijk beekdallandschap als uitloopgebied voor de stad.

foto: Joop van de Merbel

foto: Edo van Uchelen

Mooi nieuw gebied

Natuurlijk zijn er kanttekeningen te plaatsen.Vanuit de trein leek het soms wel of er een dolgedraaide beek werd aangelegd. Zeker in combinatie met de mathematische indruk die het helofytenfilter biedt. En ja, de beek is nep omdat de plek waar het Oude Diep vroeger liep bedekt is door de bebouwing van Hoogeveen. Niettemin is het een door alle partijen goed doordacht compromis geworden, waarbij een mooi natuurgebied met tal van maatschappelijke functies is gerealiseerd. Naast de eerder genoemde aan het water gerelateerde zaken is er ook een mooi recreatiegebied ontstaan. Waar mensen over de beschermende kaden langs het beekdal en het helofytenfilter prima kunnen wandelen. De stichting is van plan om samen met onze partners en het IVN een educatieproject voor de scholen en de mensen uit de omgeving te starten. Het project werd op 24 september door staatssecretaris Tineke Huizinga feestelijk geopend. Een woord van dank past aan de drie jonkvrouwen van het Oude Diep die dit project mogelijk hebben gemaakt. Marga Kool, eerst als

Fuut

foto: Jaap de Vries

gedeputeerde en later als dijkgraaf, Ali Edelenbosch als gedeputeerde en Betty Poutsma, wethouder van Hoogeveen. Daarnaast kan oud-wethouder Thijs Leitstra, een van de initiatiefnemers, niet onvermeld blijven. Tevens past dank aan de financiers: Waterschap Reest en Wieden, Gemeente Hoogeveen, LNV, Provincie Drenthe en ook de fondsen die Het Drentse Landschap met maar liefst een bijdrage van â&#x201A;Ź 185.000,00 steunden:VSBfonds, het Prins Bernhard Cultuur Fonds, de Postcode Loterij en het Dinamofonds. Gezien hun sleutelpositie voor het welslagen van zoâ&#x20AC;&#x2122;n project voor Het Drentse Landschap hopen we dat er ondanks de kredietcrisis middelen beschikbaar blijven om de toch al zo bedrukte natuur ook in de toekomst te helpen. Het beekdal van het Oude Diep is weer een stukje uitgebreid en we zullen ons blijven inspannen om het nog natuurlijker hier te maken. Want ook na meer dan 15 jaar inzet voor het Oude Diep is er nog steeds veel te winnen!

Weidebeekjuffer

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur van Stichting Het Drentse Landschap.

75 jarig jubileum

Het Drentse Landschap nodigt u uit

Speciale activiteiten ter gelegenheid van ons jubileum Dinsdag 7 april 19.30 uur

foto: Jan E.D. Visser

Cursus vogels en hun geluiden

Adellijke belevenissen op Landgoed De Havixhorst

foto: Joop van de Merbel

Zondag 24 mei 14.00 uur

Festival van Het Drentse Landschap

foto: Joop van de Merbel

Zaterdag 20 juni 11.00-17.00 uur

Een goed opgebouwde vogelcursus waarbij u van alles leert over de vogels in uw eigen omgeving. Een cursus vol tips en oefeningen om de vogels en hun zang zelf te kunnen herkennen. De cursus bestaat uit 2 theorieavonden (7 en 14 april) en 2 excursies op de zaterdagochtend (11 en 18 april). Locatie: Wilhelmina Zalencentrum, Wilhelminaplein 2, Beilen Kosten cursus: € 30,00 (inclusief een cursusboek, cd-rom en koffie) Opgave per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch bij het secretariaat: 0592-313552.

Een sfeervol arrangement met een gevarieerd programma op havezate De Havixhorst. U brengt een bezoek aan de tentoonstelling Sculptuur, het onlangs geopende beeldenpark, waar u uitleg krijgt over beelden die hier staan. Vervolgens wandelt u onder begeleiding naar het ooievaarsstation De Lokkerij om via een mooie route terug te keren naar de Orangerie van De Havixhorst. Hier wacht een muzikaal optreden onder het genot van een heerlijke ‘high tea’. Start: parkeerplaats De Havixhorst aan de Schiphorsterweg bij De Wijk. Kosten arrangement: € 35,--. Opgave per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch bij het secretariaat: 0592-313552.

Graag willen we op 20 juni samen met u vieren dat Het Drentse Landschap 75 jaar bestaat. Dat doen we in in het prachtige dorp Orvelte. Er valt van alles te doen en te beleven. Muziek, theater, kunst en cultuur. Voor jong en oud, voor actief en passief. Van alles wat de Drentse natuur en cultuur te bieden heeft, komt u op dit festival tegen. Lekker slenteren langs kraampjes of genieten van de sfeer van weleer of luisteren naar boeiende lezingen en verhalen. Demonstraties bekijken of meedoen met (kinder-)activiteiten, het kan allemaal op deze feestelijke dag. De toegang van de activiteiten van Het Drentse Landschap is gratis. Voor sommige activiteiten van ondernemers van Orvelte moet worden betaald. Noteer alvast de datum in uw agenda. In het kwartaalblad dat begin juni verschijnt leest u hier meer over.

75 jarig jubileum

Gasterse Duinen

een kleine enclave in het omringende Drentse Aa-gebied van het

het Voorste- en het Achterste Veen. Juist deze afwisseling tussen hoog en laag, nat en droog op een kleine oppervlakte leidde tot een grote rijkdom aan planten- en diersoorten. Het omringende cultuurland was toen nog gewoon boerenland.Van een Stroomdallandschap of van het Nationaal Beek- en Esdorpenlandschap Drentsche Aa had toen nog niemand gehoord.

Staatsbosbeheer. Het gebied Gasterse Duinen is nauw verweven met

Lappendeken

Melle Buruma*

Het natuurgebied Gasterse Duinen van Het Drentse Landschap ligt als

de geschiedenis van de stichting. Nadat in 1948 Kampsheide was aangekocht werd het vervolgens weer stil rond

foto: Joop van de Merbel

de Stichting Het Drentse Landschap.

In 1960 werd geprobeerd de organisatie, in die tijd nog zonder eigen personeel, weer nieuw leven in te blazen. Welk bestaansrecht had deze stichting naast de grotere terreinbeheerders Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer? Een actief aankoopbeleid leek een eerste vereiste om de stichting een positie te geven in de Drentse samenleving. Het Drentse Landschap zou zich, zo redeneerde

men in die tijd, speciaal moeten richten op de pareltjes van Drenthe: de kleine en waardevolle natuurgebiedjes in deze provincie. Want wie het kleine niet eertâ&#x20AC;Ś Een van de pareltjes waar de aandacht op werd gericht was het gebied Gasterse Duinen. Een relatief klein gebied met grote natuurwaarden mede vanwege de afwisseling tussen de stuifduinen en de aangrenzende veentjes,

Het aankopen van de Gasterse Duinen leek, vanwege de relatief geringe omvang, misschien een eenvoudige opgave, maar dat was het niet. Een blik op de kadastrale kaart maakt duidelijk waarom dit een tijdrovende klus zou gaan worden. Met name het Voorste Veen vormt, tot op de dag van vandaag, een lappendeken van kleine perceeltjes. Ook na de ruilverkaveling bestaat dit ca. 25 hectare grote gebied uit ruim 40 kadastrale perceeltjes, waarvan vele slechts 0,10 hectare groot zijn. Aan deze kadastrale situatie kun je een stuk Drentse geschiedenis aflezen.Voor de inwoners van de Drentse dorpen was het van belang om in de eigen brandstofbehoefte te voorzien. De inwoners van Gasteren hadden in het Voorsteen Achterste Veen de mogelijkheid tot turfwinning binnen handbereik. Zodoende hadden alle inwoners hun eigen perceeltje in het veen. Ook bij vererving moest er aandacht voor zijn dat ook de kinderen die in het dorp bleven wonen hun eigen perceel veen kregen. Het resultaat van deze zorgvuldige opdeling van het veen is nog steeds te zien aan de kadastrale kaart. Erfgenamen

Om dit gebied aan te kopen moest dus een veelheid aan perceeltjes worden verworven. Deze opgave werd nog extra complex omdat - toen de noodzaak van turfwinning in onbruik raakte - ook de aandacht voor een

75 jarig jubileum

zorgvuldige vererving verviel. De percelen gingen niet over naar degene die er belang bij had, maar ze bleven vaak gewoon familiebezit. Na het overlijden van de ouders kwam het op naam van de kinderen te staan en vervolgens op naam van de kindskinderen, etc. Het gevolg was dat de toch al kleine perceeltjes vaak op naam van vele eigenaren stonden, en al deze eigenaren moesten instemmen met de verkoop van het perceel. Wanneer het alleen om de kinderen ging was dit nog te doen, maar bij de kleinkinderen werd het vaak al heel lastig. In de huidige tijd komt het ook voor dat er, ook bij kleine percelen, tientallen of soms zelfs honderden eigenaren zijn, met ieder een waarde die haast niet meer in geld uit te drukken is. Feitelijk is aankoop daarmee onmogelijk geworden.

Werf een begunstiger voor Het Drentse Landschap

Vergeten geschiedenis

Voor het merendeel van de percelen in de in het Voorste- en Achterste Veen is het zover niet gekomen. Met engelengeduld zijn de meeste percelen één voor één gekocht nadat er vaak met vele eigenaren was onderhandeld. Voor een groot gedeelte van de percelen is het gelukt, maar nog steeds zijn er percelen die niet verworven zijn omdat de eigenaren niet wilden verkopen of omdat de eigendomssituatie inmiddels te complex is geworden. Wat betreft de aankoopbedragen is dit zeker geen duur reservaat geweest. Kijkend naar de arbeidsuren is het reservaat Gasterse Duinen relatief een van de duurste reservaten uit de geschiedenis van de stichting geworden. Een stukje bijna vergeten geschiedenis van een eilandje van Het Drentse Landschap temidden van het Nationaal Beek- en Esdorpenlandschap Drentsche Aa. * Ing. M. H. Buruma is rentmeester van Stichting Het Drentse Landschap.

Gratis ets van Han van Hagen Hoe meer begunstigers, hoe meer we kunnen doen voor het behoud van de Drentse natuur en cultuur. Maak daarom uw familieleden, vrienden en kennissen voor slechts € 17,50 begunstiger van Het Drentse Landschap. Zij profiteren dan ook van alle voordelen van het lidmaatschap van Het Drentse Landschap: een prachtig handboek, vier keer per jaar het kwartaaltijdschrift, korting op boeken en vleespakketten en vaak gratis deelname aan een van de tientallen activiteiten die de stichting jaarlijks houdt. Als begunstiger ontvangt u voor uw hulp een speciaal cadeau: een ets van beeldend kunstenaar Han van Hagen. De ets heeft een afmeting van 160 mm x 110 mm en wordt in een A4 passe-partout afgeleverd. Hij maakte ter gelegenheid van ons 75-jarig jubileum etsen van vier van onze natuurgebieden, van elk seizoen een. U kunt elk kwartaal gratis zo’n bijzonder etsje ontvangen als u een nieuwe begunstiger aanmeldt. Vul de cadeaubon in dit kwartaalblad vandaag nog in en ontvang snel de tweede ets van Gasterse Duinen.

Alvast heel hartelijk dank voor uw hulp!

Interview

Rein Munniksma is sinds 2 jaar gedeputeerde van de Provincie Drenthe. Zijn portefeuille is breed en gevarieerd: landbouw, recreatie en toerisme, cultuur, en natuur en landschap. Een lastige combinatie omdat de belangen zo tegenstrijdig kunnen zijn? Volgens de gedeputeerde niet. De kracht van Drenthe, zo vindt hij, is juist dat er zo goed wordt samengewerkt. En hierdoor is er al veel bereikt.

‘Het Drentse Landschap geeft eigen kleur aan Drenthe’ Sonja van der Meer*

In de kamer van Rein Munniksma op het provinciehuis hangt prominent een foto uit het Dagblad van het Noorden waarop de gedeputeerde schaatst op het Holtveen in het Nationaal Park Dwingelderveld.Volgens de gedeputeerde zegt die foto veel over zijn betrokkenheid bij het werk. “Ook in mijn vrije tijd trek ik vaak de Drentse natuur in”, licht hij toe. “Dat heb ik altijd al gedaan. Het geeft rust en is een goede manier om de stress uit je lijf te krijgen. Daar kan geen valium tegen op”. Toch beleeft hij zijn trektochten door de natuur nu anders dan voor zijn aantreden als gedeputeerde. Als bestuurder is Munniksma kritischer, maar ook bevlogener geworden. Hij is zich nu sterker bewust van de schoonheid die het Drentse landschap in zich herbergt. Dat ervaart hij vooral als hij bezoekers ‘zijn’ provincie laat zien. “Voor ons is Drenthe gewoon Drenthe. Maar voor mensen van buiten de provincie is Drenthe vaak een verrassing omdat ze het niet goed kennen. Op dat soort momenten realiseer ik me pas echt dat we in een heel mooie provincie wonen”. Pionier

De Provincie Drenthe en Het Drentse Landschap hebben een lange geschie-

denis. Al sinds de jaren ’60 is de stichting uitvoerder van het beleid van de Provincie.Tot begin 2007 was het zelfs zo dat een aantal medewerkers van de stichting in dienst van de Provincie was. Dat beide organisaties goede partners zijn, bewijzen ook de vele projecten die de afgelopen jaren gerealiseerd zijn. En dat zijn niet alleen grote natuurontwikkelingsprojecten als het Hunzedal en het Oude Diep, maar ook erfgoedprojecten zoals het verwerven van boerderij Kamps en Klein Soestdijk. Rein Munniksma is blij met de rol van erfgoedbewaker die Het Drentse Landschap steeds vaker op zich

neemt. “Na 75 jaar heeft Het Drentse Landschap nog steeds de pioniersmentaliteit van een jonge organisatie”, stelt de gedeputeerde. “En je ziet dat hierdoor heel veel wordt bereikt voor het behoud van de Drentse natuur en cultureel erfgoed”. Respect

Uiteraard zijn er ook dossiers waar de samenwerking iets moeizamer verloopt. Het beste voorbeeld hiervan is misschien wel het TT-circuit. Samen met andere natuur- en milieuorganisaties spande Het Drentse Landschap in 2007 een rechtszaak aan tegen de door de Provincie verleende vergunningen voor de Champ Cars. “Ook dat hoort bij een gezonde relatie”, stelt Rein Munniksma nuchter vast. “We dienen niet altijd dezelfde belangen. Je probeert er samen uit te komen, maar als dat niet lukt dan moet een onafhankelijke partij dat doen. Dat is gebeurd en de uitkomst hebben we op zo’n moment met z’n allen te respecteren”. De gedeputeerde wuift de kwalificatie dat de stichting zich ontwikkelt tot een actiegroep van de hand. “Het opkomen voor een belang binnen de grenzen van de rechtspraak is iets anders dan actievoeren”, vindt hij. “Het Drentse Landschap opereert binnen de grenzen van onze wetgeving. Dat is een verworven recht. Natuurlijk is er een spanningsveld, is er een grens aan wat je als stichting moet doen...”.

foto: Harry Cock

Natuurervaring is belangrijk

Waar die grens dan ligt, is voor Rein Munniksma nog niet duidelijk. Het Drentse landschap is nooit af volgens hem. Hij benoemt een aantal speerpunten voor de komende jaren: particulieren en boeren meer betrekken bij het natuurbehoud, klimaatveranderingen koppelen aan waterbeheer en de bewustwording van de burgers vergroten.Vooral dat laatste punt intrigeert

Interview hem. Hij haalt een onderzoek aan van de Universiteit van Wageningen waaruit blijkt dat de kwaliteit van de landschapsen natuurontwikkeling in Drenthe hoger is dan in Engeland. Echter de betrokkenheid van de burger staat in schril contrast met die van de Engelsen. ”Engelsen zijn zich veel bewuster van de kwaliteit van hun landschap”, verklaart Munniksma. “Wij zouden ook veel trotser op Drenthe moeten zijn”.Volgens hem ligt hier ook een schone taak voor Het Drentse Landschap. Hij refereert aan de samenwerking met het Consulentschap NME waarmee de stichting jaarlijks natuureducatieprojecten voor scholen opzet en uitvoert. “Onderzoek toont aan dat hoe jonger je die eerste natuurervaring hebt, hoe meer natuur een rol gaat spelen in de rest van je leven. Daar liggen dus kansen”. De gedeputeerde spreekt uit eigen ervaring want ook hij kwam op jonge leeftijd in Friesland veel in aanraking met de natuur. Niet alleen om er kievitseieren te zoeken, maar ook om er boomhutten te bouwen en ander kattenkwaad uit te halen. “Er gaat veel overheidsgeld naar natuur en landschap. Dan moeten we, Provincie en Het Drentse Landschap, ook zoveel mogelijk mensen in staat stellen daarvan te genieten. Dus openstellen waar het kan en afsluiten alleen als het echt moet”. “Kijk nou eens wat het ijs de afgelopen weken met ons heeft gedaan”, zegt hij gedreven. “Het is fantastisch om te zien hoeveel ijspret we met z’n allen kunnen hebben. En dat is ook natuur. Laten we ons realiseren dat dit alleen mogelijk is dankzij de inspanningen die we met z’n allen verrichten aan het behoud van deze prachtige provincie. En als ik dan kijk naar de andere provinciale landschappen dan geeft Het Drentse Landschap hier meer dan de anderen een heel eigen kleur aan”.

* Drs. S.S. van der Meer is hoofd communicatie bij Stichting Het Drentse Landschap.

Flora

Holwortel bij Dickninge

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Geert de Vries

Stinsenplanten Stinsenplanten komen voor op landgoederen of zoals we in Drenthe zeggen: havezaten. Bostulp, Lenteklokje, Holwortel en Vingerhelmbloem (de oude naam is: Voorjaarshelmbloem) zijn karakteristieke stinsenplanten. Ook Sneeuwklokjes en Krokussen zijn van origine stinsenplanten. De bloemenzee van stinsenplanten laat niemand onberoerd. Denk bijvoorbeeld aan de aanblik van de Holwortel op het landgoed Dickninge bij de Reest of de Krokussen op landgoed Overcingel in Assen. Deze vrolijke kleurenpracht luidt op een uitbundige manier de lente in. Geert de Vries*

De gevarieerde groep stinsenplanten is voor het eerst herkend en beschreven bij de stinsen in Friesland.Vandaar de naam. Een stins is een steenhuis. Vanaf de late middeleeuwen werden in Noord-Nederland door vermogende mensen torens van steen gebouwd, die dikwijls gesitueerd werden op een heuvel (motte), omgeven door een gracht. Bij gevaar kon de plattelandsbevolking in zoâ&#x20AC;&#x2122;n stenen toren tijdelijk een veilig

heenkomen zoeken. In de loop der eeuwen veranderden veel van deze stenen torens geleidelijk in fraaie buitenhuizen. Nog steeds heten die gebouwen in Friesland stinsen. In Groningen worden ze borgen genoemd en in Drenthe havezaten. Na de middeleeuwen besteedde men op deze landgoederen steeds meer zorg aan de tuinen. Men ontdekte dat bol- en knolgewassen uit de bergen van Europa het ook

goed deden in Nederland. Eenmaal ingeburgerd, konden deze planten zich eeuwenlang handhaven. Opgaan blinken en verzinken

Sommige stinsenplanten, zoals het Sneeuwklokje en de Krokus komen van oorsprong uit berggebieden van Zuidoost Europa. Ze moeten hun levenscyclus in enkele maanden voltooien. Na de winter moeten ze snel

Flora

tot bloei komen en extra bouwstoffen opslaan om een volgend jaar opnieuw zo vroeg te kunnen verschijnen. Wanneer de hete mediterrane zomer toeslaat gaan ze in ‘winterslaap’. Een andere groep stinsenplanten, zoals de Holwortel, leeft van origine graag aan de voet van bergen in centraal Europa. Daar hoopt zich ‘vers’ puin op en voedingsstoffen. Ook deze groep moet in korte tijd voedselreserves opslaan voor het volgende jaar. Ze worden niet gehinderd door hete zomers, maar wel door bomen die in de zomer het licht wegnemen. Aan het begin van de zomer sterven de planten bovengronds dan ook af en grijpen in het voorjaar weer hun kans. Als een voorjaarsbloeier snel reservestoffen moet opslaan, dan moeten er wel voedingsstoffen te hamsteren zijn. Geen wonder dat veel bol- en knolgewassen een voorkeur hebben voor voedselrijke klei en kalkgrond. De meeste Drentse zandgronden zijn dan ook te arm voor stinsenplanten. De overlevingsstrategieën die deze bergbewoners hebben ontwikkeld, blijken in stinsenmilieus ook heel effectief te zijn: vroeg bloeien, snel reservestoffen opslaan in een voedselrijk milieu en voor de zomer reeds in ‘winterslaap’ gaan. Behulpzame transporteurs

Veel stinsenplanten planten zich ongeslachtelijk voort met behulp van

wortelstokken, bollen en knollen. Af en toe moet er ‘vers bloed’ bij komen (geslachtelijke voortplanting).Veel voorjaarsbloeiers, zoals de Holwortel, gebruiken hommels als transporteurs om stuifmeelpakketjes naar de stampers van andere Holwortels te brengen. In het koude voorjaar kan deze pakketpost alleen worden bezorgd door insecten die er warm op gekleed zijn, zoals hommels. Het zijn uitsluitend koninginnen die vroegbloeiende stinsenplanten met hun hoog bezoek vereren. De zaden van Holwortel en Vingerhelmbloem zijn zo zwaar dat ze naast de moederplant terecht dreigen te komen. Dat is voor verspreiding niet handig. Deze stinsenplanten gebruiken mieren als transporteurs, die voor hun diensten worden beloond. Aan elk zaadje zit een ‘suikerbroodje’ (‘mierenbrood’). Mieren zijn dol op suiker. Dat is voor hun een belangrijke energiebron. Ze slepen de mierenbroodjes mee en nemen de zware zaden op de koop toe. Nadat ze de suiker hebben geconsumeerd, laten ze de zaden als ‘afval’ achter. Op die plek kunnen dan nieuwe planten verschijnen. De mens heeft veel puin, slootbagger en andere voedingsstoffen naar de buitenplaatsen getransporteerd. Dat is gunstig voor bol- en knolgewassen, want die moeten in korte tijd veel extra voedingsstoffen opslaan zodat ze het jaar daarop meteen na de winter kunnen gaan bloeien. Zonder ‘gerom-

Bostulp

mel’ in het stinsenmilieu zouden de karakteristieke stinsenplanten op den duur wegkwijnen. De toekomst ziet er dan ook goed uit voor de meeste stinsenplanten want ze houden ervan dat er flink wordt getuinierd.

* G.W. de Vries is projectleider bij het IVN Consulentschap Drenthe en zit in de Wetenschappelijke Adviescommissie van Het Drentse Landschap.

Vingerhelmbloem

Erfgoed

Wij Nederlanders zijn erg gesteld op privacy. Het liefst willen we zo snel mogelijk ons van de buitenwereld afsluiten. Nog voor de bewoners hun nieuwe woning in een woonwijk betrekken, zie je al grote schuttingen verschijnen. In het buitengebied is het niet anders. Ook hier worden hagen, hekken, heggen enzovoort rond het boerenerf aangebracht. De Werkgroep Boerenerven wordt regelmatig de vraag gesteld welke afscheiding nou het beste past bij de Drentse boerderij. Janny Oudega*

Hagen en hekken op het boerenerf

foto: Hans Dekker

Zuidwolde

De beukenhaag is erg populair, ook bij boerderijen. Maar eigenlijk horen ze niet thuis op het erf van een oude Drentse boerderij. Er zijn zeker verantwoord beukenhagen aan te planten. Bij de ‘dikke’ boer bijvoorbeeld met een voorhuis waar de welvaart van de 19e eeuw vanaf straalt. Daar past een beukenhaag wel goed. Maar de Drentse boertjes van de zanddorpen hadden

daar geen geld voor. Ze benaderden alles vanuit de functionaliteit: er werd alleen een afscheiding gemaakt als dat nodig was. En dan alleen een die weinig geld kostte. Een beukenhaag kwam niet in beeld omdat je die elders duur moest kopen. Functionaliteit

Boeren kozen vroeger vaak meidoorns

als erfafscheiding. Meidoorn groeide gewoon achter in het land, in de singels en de houtwallen en diende om het vee bij elkaar te houden toen er nog geen prikkeldraad was. Een meidoornheg was praktisch. Het werd bijvoorbeeld ook gebruikt voor het drogen van jutezakken en voor het kloppen van de matten.Voor de natuur op het erf is de meidoornhaag eveneens een goede keuze. Het is een broeden vluchtplaats voor kleine zangvogels, waar de kat en de Sperwer ze niet kunnen pakken. De meidoornhaag is niet alleen functioneel, maar geeft ook esthetisch een mooi beeld. ’s Winters past de dichte grijze meidoornhaag prachtig bij het bruingrijze rieten dak, de lage grauwe muren en de grijze of zwart geteerde schuren van eikenhout. En met een beetje sneeuw is het helemaal boerenromantiek, soberheid in zwart-wit. Een meidoornhaag moet niet dicht aan de weg worden neergezet want de stekels die blijven liggen na het snoeien zorgen voor lekke banden. Een haag van Liguster of Veldesdoorn (ook wel Spaanse aak genoemd) is dan beter op zijn plaats.

Tentoonstellingen

Beeldschoon water

foto: Archief HDL

De tentoonstelling Beeldschoon water zal vanaf 10 april te zien zijn in het informatiecentrum van Het Drentse Landschap aan de Dorpsstraat in Orvelte (Drenthehof). In de tentoonstelling wordt een beeld gegeven van de wereld van Drenthe onder water. Onderwaterfotograaf Willem Kolvoort legde deze vast in honderden unieke foto’s. Dit leverde de meest fascinerende beelden op. Een deel hiervan is tijdens de tentoonstelling te bewonderen. Locatie: Dorpsstraat 1 in Orvelte Periode: 10 april t/m 31 oktober 2009

Armweide

Paaltjes en rasters

Naast de meidoornheg had je vroeger ook nog wel andere afscheidingen. In de moestuin bijvoorbeeld konden loslopende kippen, varkens, schapen en geiten een behoorlijke schade aanrichten. Daar was het dan ook gebruikelijk om naast een meidoornhaag voor de zekerheid ook een gaaswerk aan te brengen. En ook om het kalverweitje stond vaak een haag of een hekwerk van gaas. Een houten klaphekje vormde de toegang. De afscheiding tussen straat en erf was meestal een rijtje veldkeien, eigenlijk alleen bedoeld om de weg te markeren. Maar ook een hek van witgeverfde planken kwam veel voor langs drukkere wegen. Buishekjes met betonnen of gemetselde staanders zijn in de dorpen vanaf de dertiger jaren heel gangbaar. En wie het zich kon permitteren liet de smid een ijzeren sierhekwerk maken.

In de jaren tachtig waren al veel boerderijen niet meer in bedrijf. De behoefte aan privacy nam toe en de coniferen werden veruit favoriet. Om aan die groene, saaie muren een halt toe te roepen, werden de beukenhagen gepromoot. Daardoor zijn nu in sommige dorpen boerderijen als vestingen opgesloten achter hoge beukenhagen. Ook weer niet de bedoeling. Tegenwoordig geldt ook de entree als een visitekaartje. Je komt van alles tegen: gemetselde zuilen met betonnen leeuwen, kasteelachtig siersmeedwerk en Laurierkers uit Japan. Het is robuust en toont welvaart. De Werkgroep Boerenerven Drenthe streeft naar het behoud van de kenmerken van Drentse boerenerven. Soberheid en functionaliteit zijn hierbij het uitgangspunt, waarbij het privéleven nog enigszins privé blijft. * Drs. J.J.H. Oudega-Schokker is lid van de Werkgroep Boerenerven Drenthe.

Stichting Het Drentse Landschap behartigt ook de belangen van de Stichting Drentse Boerderijen en ondersteunt de Werkgroep Boerenerven Drenthe. Zie ook: www.boerenervendrenthe.nl

Schilderijen in Lemferdinge In de galerie van Landgoed Lemferdinge zijn schilderijen en plastiek te bezichtigen van Johan Poeder en zijn leerling van de middelbare school, Rutger Hiemstra. Poeders werk wordt gekenmerkt door realisme met een abstract karakter. Hiemstra’s credo als kunstenaar is “Als je niets durft te proberen ontdek je nooit iets nieuws”, wat duidelijk blijkt uit de diversiteit van zijn onderwerpen. Locatie: Landgoed Lemferdinge, Lemferdingelaan 2, 7965 AR Paterswolde Periode: 18 januari t/m 19 april (openingstijden: vrijdag, zaterdag, zondag van 12.00 tot 17.00 uur)

Vleermuizen van Drenthe Een tentoonstelling over de vleermuizen die in Drenthe voorkomen. Er wordt onder meer aandacht besteed aan de biologie van deze fascinerende nachtdieren, hun gedrag door het jaar heen, hun woon- en foerageergebieden en de bescherming van deze diergroep. Locatie: bezoekerscentrum ’t Ende, Stapelerweg 20, De Stapel (bij De Wijk) Periode: 4 april t/m 31 oktober 2009

Geologie

Gerrie Koopman*

De bodem onder het Drentse De bodem is letterlijk en figuurlijk de drager van het landschap. Het Drentse landschap is voor iedereen een bekend begrip. Maar de bodem onder dat landschap is voor velen nog een onbekend terrein, zowel bij beleidsmakers als bij het brede publiek. Dat maakt dat er soms rigoureus mee wordt omgesprongen. Met één hap van een graafmachine kan het resultaat van duizenden jaren geologische en bodemvormende processen teniet worden gedaan. Tijdens de op twee na laatste ijstijd, het Elsterien (500.000 – 400.000 jaar geleden), breidde het Scandinavische landijs zich uit tot in Noord-Drenthe. Onder het ijs ontstonden heel lange (20 – 100 km), brede (3 – 5 km) en diepe (100 – 500 m) tunnels. Deze zijn opgevuld met smeltwaterafzettingen, waarvan de grijsgekleurde zware potklei de meest bekende is. In het noorden van Drenthe ligt potklei plaatselijk dichtbij de oppervlakte. In De Kleibosch bij Roderwolde bijvoorbeeld zijn nog putten aanwezig, waaruit de monniken van Aduard de potklei hebben gedolven voor het bakken van kloostermoppen. In zandverstuivingen zoals op het Ballooërveld ligt fijn zand aan de oppervlakte, dat kan worden aangeduid als ‘premorenaal zand’ (afgezet vóór de landijsbedekking in het Saalien). Dit witte zand bevat veel glimmers en werd vroeger gebruikt als ‘keukenzand’ om sierlijke zandtapijten te strooien in de pronkkamers van boerderijen.

leem en klei door de ijsmassa meegevoerd, geschuurd, verbrokkeld, vermengd en sterk samengeperst. Na het afsmelten van het ijs bleef dit mengsel als het zogenaamde ‘keileem’ in Drenthe achter als een enigszins bolvormige en gegroefde plaat. Keileem vormt de basis voor het Drents-Friese Plateau. In twee richtingen bleven ruggen achter in het landschap. De Hondsrug en de parallelle ruggen ten westen daarvan, geven de richting aan van het relatief snel zuidoostwaarts oprukkende landijs, terwijl een andere ijsbeweging dalen uitsleet in zuidwestelijke richting. Keileem laat door zijn samenstelling en dichte structuur moeilijk water door. Hierdoor sleet het afstromende smeltwater na de ijsbedekking diepe geulen in het keileempakket. De combinatie van parallelle ruggen en het voorkomen van keileem heeft het uiteindelijke patroon van de Drentse beekdalen bepaald. Bedekt door de wind

Geboetseerd door ijs en water

In de op één na laatste ijstijd, het Saalien (350.000 – 100.000 jaar geleden), werden door het landijs vanuit Scandinavië rotsblokken, grind, zand,

Onder toendra-omstandigheden dekte de ijzige wind tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien (70.000 – 10.000 jaar geleden), toen het landijs onze regio niet bereikte, het eerder door ijs en

foto: Gerrie Koopman

Dekzand keileemrestant en promorenaal zand Donderen >

landschap

Geologie

water geboetseerde landschap af met een golvende deken van verwaaid zand: het ‘dekzand’. Na deze laatste ijstijd lag er het groffe ontwerp van de grondslag van het Drentse landschap. Gedurende de afgelopen 10.000 jaar (het Holoceen) werd het door natuurlijke processen, maar vooral onder invloed van de mens, tot in detail afgewerkt. In de lagere delen van het landschap konden zich in het water plantenresten ophopen, waardoor een laag veen werd gevormd. Op de schrale dekzandgronden leidde op veel plaatsen de eeuwenlange bemesting met zandhoudende potstalmest tot essen met een relatief dikke en zwartgekleurde humushoudende bovengrond. In de veengebieden werden de boerderijen op de zandruggen gebouwd en loodrecht hierop werden de veengebieden ontgonnen in langgerekte percelen. Door het intensieve gebruik van het landschap, bijvoorbeeld door afplaggen en frequent berijden met karren, verdween plaatselijk de vegetatie en konden op locale schaal stuifzandgebieden ontstaan zoals het Mantingerzand, het Drouwenerzand en het Nuilerveld. Bodemvorming

In een groot deel van Drenthe bestaat de bovengrond uit dekzand, dat al lange tijd onderhevig is aan weer, wind, seizoenen en de invloed van de mens. Hierdoor is het dekzand aan de oppervlakte veranderd en is er een gelaagdheid in ontstaan: een zogenaamd bodemprofiel. Bijna alle bodems hebben een donkergekleurde bovengrond doordat bodemorganismen humus intensief hebben vermengd met de zandkorrels. Doordat de humus uit de bovengrond deels met het inzijgende regenwater kan worden meegenomen, ontstaan zogenaamde podzolgronden: gekenmerkt door een duidelijke

donkergekleurde inspoelingslaag van humus en vaak met een grijsgekleurde uitpoelingslaag, omdat hierin alle zandkorrels zijn gebleekt door de passerende humuszuren. De term ‘podzol’ is afkomstig uit het Russisch en verwijst naar de askleurige uitspoelingslaag. Podzolgronden ontstaan alleen in de hoger liggende delen van het dekzandlandschap. In de laagste delen is veen gevormd, dat na ontwatering weer kan gaan verteren en inklinken. In het overgangsgebied tussen laag en hoog is de grondwaterstand te hoog voor podzolvorming, maar te laag voor veenvorming. Hier ontstaat alleen maar een donkergekleurde bovenlaag op het originele zand. Dit worden eerdgronden genoemd. De bodemvorming in het dekzandgebied is dus sterk gerelateerd aan de hoogteligging; eigenlijk aan de grondwaterstand. Drager van het landschap

Op veel plaatsen in het Drentse landschap is de bodem door bijvoorbeeld landbouwkundige activiteiten of door natuurgerichte ingrepen aangetast. De bodem is niet alleen een onlosmakelijke drager van het landschap, maar ook een enorm rijk archief waarin met een beetje geoefend oog de hele ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap in al zijn facetten is te lezen. Bij de inrichting en het beheer van onze leefomgeving moeten we hier met een zekere vanzelfsprekendheid bewust mee omgaan.

* Drs. G.J. Koopman is docent bodemkunde en plattelandsvernieuwing aan de Hogeschool Van Hall Larenstein.

WMD

Grote zilverreiger in waterwingebied Breevenen Dankzij de vochtige graslanden is waterwingebied Breevenen in het Hunzedal een aantrekkelijk gebied voor allerlei vogels. De Grote zilverreiger wordt daar steeds vaker gesignaleerd. De slenken in Breevenen zijn ideale foerageergebieden voor de Grote zilverreiger. Hij loopt langzaam door het water en vangt vissen en amfibiĂŤn. De vogel jaagt soms ook op het land. Met trage passen beweegt hij zich voort en vangt prooien zoals muizen en andere bodemdieren. De Grote zilverreiger is een slanke, witte reiger met een uitzonderlijk lange en dunne hals. Zijn snavel is geel van kleur met in de zomer een zwarte punt. Oorspronkelijk komt deze vogel uit Zuidoost-Europa. De soort heeft zich de laatste decennia steeds verder naar het noorden en het westen verplaatst. Tegenwoordig broedt de vogel ook in kleine aantallen in Nederland. De verwachting is dat dat ook binnenkort in Drenthe wel gaat gebeuren. In tegenstelling tot de Kleine zilverreiger trekt de Grote zilverreiger nauwelijks weg. Daardoor is hij ook in de winter in Nederland te zien.

In de waterwingebieden streven we naar een zo goed mogelijke balans tussen het winnen schap en ruimte voor bezoekers om te genieten. Onlangs kreeg de WMD de hoogste gradatie in duurzaam terreinbeheer van de Stichting Milieukeur. Als eerste bedrijf in Noord-Nederland Kijk voor meer informatie over drinkwater op www.wmd.nl.

mag de WMD het Milieukeurmerk Goud voeren.

foto: Joop van de Merbel

van water, de ontwikkeling van natuur en land-

Een eindje om met Het Drentse Landschap

Bertus Boivin / Eric van der Bilt

Wandelroute De Ruine

foto: TOPFOTO

l angs het Oude Diep bij Hoogeveen

De Ruine langs het Oude Diep De ingrediënten voor een middagje enthousiast genieten van het Drentse landschap lijken hier boven Hoogeveen niet voor het opscheppen te liggen: een lawaaierige A28 binnen gezichtsbereik, hoge hoogspanningsmasten, een spoorlijn met voortdurend komende en gaande treinen, een landschap zo nieuw dat de laatste shovel gisteren vertrokken lijkt plus wat later qua gevoelstemperatuur de koudste dag van de afgelopen winter zou blijken... Nee, het leek ons niet mee te zitten, vanmiddag. Maar toch… we hebben ons verbaasd over het recuperatievermogen van het Oude Diep. Vanuit het niets heeft deze paar kilometer beekdal een toekomst te gaan. Op oude kaarten heet het gebied Ruine. Net als de plaatsnaam Ruinen is de naam afgeleid van de oude veldnaam rune, ofwel smal beekdal. 1 Vanaf de parkeerplaats neemt u de kade in oostelijke richting. (Vanaf de weg gezien naar links.) Links van de kade ligt het in de jaren zestig genormaliseerde Oude Diep, rechts de meanders van het nieuwe Oude Diep. De hoge kade markeert de speelruimte die het diepje hier gekregen heeft. Sinds december 2008 is het ruim dertig hectare grote gebied De Ruine eigendom van Stichting Het Drentse Landschap.

foto: Bertus Boivin

Halverwege de jaren negentig begon Het Drentse Landschap samen met Waterschap Reest en Wieden, de betrokken gemeenten en de Provincie met een groot natuurontwikkelingsproject dat het Oude Diep haar natuurlijke karakter waar mogelijk terug moest geven. Begonnen werd met een aantal projecten in de middenloop, onder andere bij de dorpen Drijber en Pesse. Wandelroute 15 geeft een goed beeld van wat er in de middenloop gedaan is. De problemen in dit gebied bij Hoogeveen waren velerlei van aard. Misschien wel het geringste probleem was het feit dat het ‘echte’ Oude Diep sinds jaar en dag verdwenen is onder de bebouwing van de Hoogeveense woonwijk De Weide en dat de waterlossing destijds op een plaats

terechtgekomen is die de toenmalige beleidsmakers het beste paste. Daar was echter overheen te stappen. Het volgende probleem was het met elkaar in harmonie brengen van de zeer uiteenlopende doelstellingen die de gebruikers met het gebied voor hadden. Zo wilde de Gemeente Hoogeveen er een overstortmogelijkheid realiseren bij extreme regenval plus een recreatieve functie voor de nabijgelegen woonwijken. Waterschap Reest en Wieden moest in het gebied een deel van de wettelijk verplichte waterberging realiseren. De Provincie had het beekdal een belangrijke functie toebedeeld in de Ecologische Hoofdstructuur als verbindingszone tussen Zuidwesten Midden-Drenthe. Het Drentse Landschap wilde in het kader van het beekherstel een open beekdalsituatie realiseren waarbij de beek in vrij verval haar gang mocht gaan. Al deze voorwaarden bij elkaar

Fluitenberg

3 2 4

Start 1

HOOGEVEEN

Vistrap

Situatie ca.

1830

De Ruine langs het Oude Diep Lengte route 4 km.

GPS-coördinaten startpunt N 52o 43I 46.37II -

Benodigde tijd 1,5 uur.

O 06o 27I 08.49II.

Begaanbaarheid paden Goed te belopen in alle jaargetijden. Het onderlangs passeren van het stuwtje aan het eind van de zuidwestelijke lus (punt 6 in de route) vraagt enige doortastende passen en kan niet bij hoogwater.

Openbaar vervoer Trein naar NS-station Hoogeveen. Zie www.9292ov.nl of bel (0900) 9292. Vanuit station rechtsaf via Crerarstraat, Griendtsveenweg, het viaduct over de A28, het ziekenhuis en het pad door het bosje langs het spoor naar de spoorwegovergang Kinholtweg. Over het spoor de route linksaf oppakken bij punt 5. (Vanaf station 2,5 kilometer naar spoorwegovergang.)

Honden Toegestaan mits aangelijnd.

En rechts van het pad ziet u dat alle voorwaarden aanwezig zijn om in de toekomst volop van het Oude Diep te genieten als de natuur de ingrepen in het landschap met haar mantel van liefde bedekt heeft.

3 Bij de A28 vervolgt u rechtsaf over de brug de route. U bent hier op de plaats waar het Oude Diep afgebogen wordt naar zijn nieuwe meanders. Een bed van keitjes zorgt ervoor dat het peil enigszins opgestuwd wordt om het water beter in het beekdal te kunnen vasthouden. Een serie ouderwetse stuwen maakten het riviervisjes als Winde, Kopvoorn, Serpeling en Rivierprik onmogelijk om in het voorjaar hogerop in de beek paaiplekken op te zoeken. De voorden van keitjes maken het gebied bovenstrooms weer toegankelijk voor deze vissen. Gebleken is dat ze waar ze de kans krijgen, snel weer van deze mogelijkheden gebruikmaken.

foto: Joop van de Merbel

foto: TOPFOTO

foto: Joop van de Merbel

Startpunt Parkeerplaats aan de Kinholtweg ten zuiden van het dorp Fluitenberg.

resulteerden in het gebied De Ruine, zoals het er nu uitziet. De beekloop is dankzij het bochtenwerk van twee kilometer met 2,5 kilometer verlengd. De functie van de oude stuw is overgenomen door drempels van keitjes. In tijden van nood kan het gebied tussen de kaden maar liefst 170 duizend kubieke meter water opvangen. Een enorm natuurlijk filter van rietplanten reinigt de overstort uit de Hoogeveense wijken op natuurlijke wijze.

2 Voorbij de oude houtwal kunt u even bovenop de kijkheuvel klimmen. Eventueel loopt u daarvandaan via de stapstenen naar de overkant van het Oude Diep. Bij de aanleg van de filterbekkens en het verdiepen van het beekdal voor de waterberging is in totaal 130 duizend kubieke meter grond binnen het gebied verplaatst. De grond is onder andere gebruikt om de kijkheuvel aan te leggen. Zeker de moeite waard om deze even te beklimmen.

4 Links van de kade beginnen de rietvelden. Als je het vervuilde water uit de overstort lang genoeg door een rietveld laat stromen, zullen de rietplantjes alle verontreinigende voedingsstoffen aan het water onttrekken en wordt het water op natuurlijke wijze gezuiverd. Zo’n aanpak heet een helofytenfilter. Hier ligt het op dit moment grootste helofytenfilter van Nederland met een wateroppervlak van zeven hectare. Er zijn meer dan een half miljoen rietstekken in aangeplant. Na een lange weg door de rietvelden is het water zo

De Ruine langs het Oude Diep

5 Steek de Kinholtweg over en vervolg de route via de kade tussen het beekdal en de spoorsloot. Dit tweede gedeelte van De Ruine is duidelijk anders van aard dan het

eerste stuk beekdal. Daar ligt het accent op de weidsheid van het landschap die slechts hier en daar onderbroken wordt door een houtwalletje. In dit deel van het gebied zijn rond de beek elzen en wilgen geplant. Hier is het de bedoeling dat het beekdal volgroeit met wilgenstruwelen en elzenbroekbos. 6 Na het stuwtje neemt u rechtsaf de kade terug naar de Kinholtweg. De functie van het witte betonnen stuwtje is om de waterafvoer enigszins af te knijpen. Als het wateraanbod groot is, zal het water in het beekdal in korte tijd snel stijgen. De vertragende werking van het stuwtje zorgt voor overstroming in De Ruine waarna het water de dagen daarna geleidelijk weer wegloopt. Even voorbij het stuwtje eindigt het nieuwe Oude Diep. Het genormaliseerde Oude Diep buigt onder de spoorweg door en komt vier kilometer verderop op de Hoogeveensche Vaart uit.

Oerossen langs de oever van het Oude Diep Bij de graafwerkzaamheden voor het Ruine-project zijn onder andere botten gevonden die van Oerossen en Edelherten blijken te zijn geweest. Opmerkelijk aan de vondsten was dat een aantal botten duidelijk sporen vertoonde van hakken, snijden en knagen. Op deze plek werden ook scherven aardewerk gevonden die rond 2000 v.Chr. - dat wil zeggen de vroege bronstijd - kunnen worden gedateerd. Zouden dit de mensen geweest zijn die hier een Oeros verorberd hebben? Of die hier in een moerasje in het beekdal offers brachten aan hun goden? Onderzocht wordt op dit moment onder andere of de botten uit dezelfde tijd stammen als de scherven. Provinciaal archeoloog Wijnand van der Sanden hoopt in de Nieuwe Drentse Volksalmanak 2009 over deze vondsten te rapporteren.

7 Volg de Kinholtweg terug naar het startpunt. Links van de weg ligt in het genormaliseerde Oude Diep een ouderwetse stuw. Onderweg langs het nieuwe diep heeft u gezien hoe daar het hoogteverschil van ongeveer een meter op een veel natuurlijker wijze geleidelijk wordt opgevangen.

foto: Bertus Boivin

gezuiverd dat het via de spoorsloot naar het Oude Diep kan stromen. Met het maaien van het riet in de filterbakken kun je de voedingsstoffen afvoeren waarna je met het riet als biomassa energie kunt produceren. Verderop langs de spoorsloot hoort u aan de overkant van het spoor de Roeken kabaal maken in hun hoge bomen.Vooral door hun massale en lawaaierige aanwezigheid hebben Roeken een slechte naam en zijn ze in het verleden dikwijls verjaagd en bestreden. Anders dan kraaien zijn Roeken overigens geen eirovers en ze eten ook geen jongen van andere vogels. Op hun menu staan voornamelijk ongewervelde bodemdieren als rupsen, aas en – niet te vergeten - het afval van de mens.

Teruglopend naar het startpunt heeft u rechts een goed overzicht over het nieuwe gebied De Ruine van het Oude Diep. Het ziet er zo kort na de aanleg nog tamelijk kaal en leeg uit. Over enige jaren zal het gebied spontaan volgegroeid zijn met soorten die van nature in de Drentse beekdalen thuishoren en zullen de hooilandjes hier in het voorjaar geel kleuren van de bloemen.

Stichting Oude Drentse Kerken

In Overijssel en toch Drents. De bewoners langs de Reest hadden lak aan grenzen. Zij die woonden in Drenthe staken bijvoorbeeld het riviertje over om in Overijssel, in Oud Avereest, te kerken.

Olav Reijers*

Tot op de dag van vandaag behoort een deel van de bewoners aan de Drentse zijde tot de Hervormde gemeente van Oud Avereest. Zij laten zich ook begraven op het aangrenzende kerkhof. Op oude kaarten heet het pad tussen De Wildenberg en Oud Avereest het ‘Dooddragerspad’, het bruggetje over de Reest draagt nog steeds de naam ‘Kerkvonder’. Dit pad is nog altijd intact en staat garant voor een prachtige wandeling door het beekdal. De Reest is van oorsprong een veenriviertje dat het water uit het grens-

gebied van Drenthe en Overijssel afvoerde naar het Meppelerdiep. In de middeleeuwen raakte het Reestdal permanent bewoond toen zich boeren vestigden op de schaarse zandhoogten. Aan de zuidzijde reikten twee dekzandruggen tot aan het riviertje die zo groot waren dat er kleine nederzettingen konden ontstaan, IJhorst en Avereest. Zij kregen in de 13e eeuw een eigen kerkje, waarschijnlijk allebei gesticht vanuit het klooster Zwartewater bij Hasselt (Ov). Deze kerkjes bedienden het hele Reestdal, zowel de Drentse als Overijsselse kant. De naam Avereest (over de Reest) wijst

De kerk van Oud Avereest

foto: Drents Plateau

boerderij naast kerk

foto: Drents Plateau

Klokkentoren

Opbouw en afbraak

â&#x20AC;&#x2DC;Dooddragerspadâ&#x20AC;&#x2122; >

De 13e-eeuwse kerk heeft tot 1635 bestaan. Het gebouw was zo bouwvallig geworden dat het toen is ingestort. De inkwartiering van soldaten die bezig waren met de aanleg van de vlakbij gelegen Ommerschans zal niet bijgedragen hebben aan de bouwkundige staat van het kerkje. Er ontstond direct een discussie of het maar niet verplaatst moest worden naar de Ommerschans; dat scheelde de soldaten een stuk reistijd. Uiteindelijk kreeg de Ommerschans een eigen kerkgebouwtje en de kerk van Avereest werd herbouwd. In de 19e eeuw herhaalde de geschiedenis zich. Het gebouw bevond zich opnieuw in treurige conditie en de discussie over herstel of verplaatsing laaide weer op. Nu wilde het jonge Balkbrug aan de Dedemsvaart het kerkje wel opnemen. De kerkvoogdij hield de poot stijf en schreef een brief aan de Provincie dat het een verhuizing niet zou accepteren. Dat maakte indruk. Het kerkje bleef in Oud Avereest en de voogdij maakte zich op voor herstel.

De predikant, Gerrit de Koning, had echter andere plannen. Hij wilde een nieuwe kerk en bood daarvoor het stuk grond naast de pastorie aan, honderd meter van de oude kerk vandaan. En aldus werd besloten. In 1852 stond er een gloednieuwe kerk terwijl in datzelfde jaar de oude kerk voor afbraak werd verkocht. Er rest nu niets meer van, een deel van het kerkhof is er overheen aangelegd. Authentiek

De kerk van Oud Avereest is een sober bakstenen gebouw, aangelegd in een T-vorm, met grote rondboogvensters in de wanden. De ingangen zijn eenvoudig omlijst. Twintig jaar later is aan de achterzijde een consistoriekamer aangebouwd. Het interieur, nog bijna helemaal authentiek, straalt dezelfde eenvoud uit. De banken dateren waarschijnlijk uit de stichtingstijd, het orgel is iets later geplaatst, in 1866 door J. van Loo. In 1903 is het nog eens uitgebreid met een bovenwerk. De akoestiek is prachtig. In de kerk worden bijna maandelijks concerten gehouden en regelmatig kloppen zanggroepen aan die het gebouw willen gebruiken voor repetities. Er zijn zelfs verschillende CD-opnamen gemaakt in de kerk.

foto: Drents Plateau

al op een heel nauwe band met de bewoners van de Drentse kant.

Het meest in het oog springt de houten klokkentoren die de voorgevel bekroont. De oude kerk had geen toren maar wel een klokkenstoel waarin twee 17e-eeuwse klokken hingen. De kerkvoogden hadden bedacht dat de oudste klok uit 1636 mee kon naar de nieuwe kerk en wilden de andere klok, uit 1698, verkopen. Burgemeester en wethouders van de gemeente waren echter van mening dat zij de rechtmatige bezitter van de klokken waren omdat de burgerlijke gemeente, zoals bijna overal gebruikelijk, eigenaar was van de oude klokkentoren. De ruzie werd geschikt en voortaan hingen er twee klokken in de nieuwe toren. Deze was daar echter niet op gebouwd. Met het gewicht van een extra klok

werd het luiden een hachelijke zaak zodat de toren al in 1874 vervangen moest worden door een zwaardere constructie. Toch hangt er nu maar één klok in de toren. Beide klokken waren in de Tweede Wereldoorlog geroofd en alleen de klok uit 1698 kwam onbeschadigd terug. Hoe verder?

Voor de derde keer leek de geschiedenis zich te herhalen. De Hervormde gemeente van Oud Avereest is per 1 januari samen gegaan met de Gereformeerde kerk in Balkbrug en gaan samen verder door het leven als één protestantse gemeente, aangesloten bij de Protestantse Kerk Nederland. Beide kerkgebouwen zijn echter aan de kleine kant voor de eredienst en daarom, jawel, werd er weer gesproken over een nieuw kerkgebouw in Balkbrug. Gelukkig is besloten beide gebouwen te restaureren en ze beurtelings te gebruiken voor de dienst. Hopelijk kunnen we nog lang genieten van de bijzondere kerk te Oud Avereest op deze mooie plek.

* Drs. O. Reijers is directeur van Drents Plateau.

Nieuws Stichting Oude Drentse Kerken De besturen van de Stichting Oude Drentse Kerken en de Stichting Oude Groninger Kerken hebben gesproken over de mogelijkheden om ook op Noord-Nederlandse schaal samenwerking te zoeken. Dat zou dan alle organisaties betreffen die het behoud van kerken in de meest brede zin in hun doelstelling hebben. Men zou bijvoorbeeld kunnen denken aan het creëren van een deskundigheidscentrum waar iedere instelling uit zou kunnen putten. Gezien de aldaar aanwezige kwaliteiten zou de Stichting Oude Groninger Kerken daar het voortouw in kunnen nemen. De Provincie Drenthe heeft het Drents Plateau en de Stichting Oude Drentse Kerken/Het Drentse Landschap naar haar opvattingen gevraagd ten aanzien van behoud en herbestemming van niet rendabele gebouwen zoals kerken en industrieel erfgoed. Deze vraag houdt verband met de uitkomst van ons vorig jaar in Veenhuizen gehouden symposium “Kerk te Koop”. Vanuit de Provinciale Staten werd op basis van een motie van mevrouw Pannekoek van de VVD aan de Provincie gevraagd welke rol zij zou kunnen spelen in dit behoudsvraagstuk. Aan ons werd nu advies gevraagd. Waarbij het duidelijk is dat de overheid, Rijk, Provincie en gemeenten, niet afzijdig kunnen blijven ten aanzien van de snel groeiende problematiek van vrijkomende monumentale kerkgebouwen. Vanuit een zekere organisatie zal op basis van een waardestelling per object nagegaan moeten worden op welke wijze planmatig naar behoud en herbestemming gezocht kan worden. Stichting Oude Drentse Kerken/Het Drentse Landschap en het Drents Plateau ambiëren gezamenlijk een rol om oplossingen te bewerkstelligen.

Nieuwe bustochten langs begraafplaatsen Wegens groot succes worden ook dit jaar weer tochten langs begraafplaatsen georganiseerd in Drenthe en Groningen. Het complete programma kan worden opgevraagd bij het kantoor in Assen, (0592) 31 35 52 of op www.drentsekerken.nl worden nagelezen.

Fauna

Wielewaal Joan D.D. Hofman*

Kom mee naar buiten allemaal Dan zoeken wij de wie-hi-le-he-waal En horen wij die muzikant Dan is zomer weer in ’t land! Dudeljo-ho klinkt zijn lied (2x)

Velen zullen zich dit oude volksliedje herinneren.Vaak op school gezongen als canon.Vier keer ingezet en meestal uitmondend in een helse kakofonie. Dat deed geen recht aan de melodieuze jubelzang van de Wielewaal. Het is juist de zang die ons attendeert op de aanwezigheid van een Wielewaal, want als bewoner van boomkruinen is hij moeilijk in het vizier te krijgen. Zijn gele en zwarte kleur camoufleren in het zondoorschenen bladerdek. Let er bij het horen van het dudeljo wel op of je niet door een Spreeuw misleid wordt, want sommige Spreeuwen kunnen de Wielewaal – en trouwens ook andere vogels – voortreffelijk imiteren. Met enige oefening kunt u dat ook. Het is een gemeen trucje om met uw dudeljo een Wielewaal naar beneden te lokken. Denkend dat een rivaal zijn territorium is binnengedrongen, is de kans groot dat hij op zoek gaat naar de bron van het geluid. In middeleeuwse geschriften wordt de Wielewaal Aureolus genoemd, goudvogel. Onduidelijk is of de latere officiële Latijnse naam Oriolus een verbastering is van Aureolus, of refereert aan de roep. In diverse talen is de naam afgeleid van Oriolus. Wat de oorsprong is van de naam Wielewaal, heb

foto: Kerstin Hinze / FN

Dudeljo-ho en anders niet.

ik niet kunnen achterhalen; buiten het Nederlands komt een dergelijke naam niet voor. Zomervogel

Eind april – begin mei komen de Wielewalen weer in ons land. Eerst de mannetjes, een week later de vrouwtjes. In de tijd dat ze bij ons zijn, zijn ze op hun mooist. De mannetjes

goudgeel met zwarte vleugels en staart. De vrouwtjes zijn veel minder opvallend en daardoor nog veel moeilijker te zien. Ze zijn – net als de jongen – olijfgroen in wat lichtere en donkerder tinten en zijn behalve wat krassende contactgeluiden nogal zwijgzaam. Na aankomst in ons land heeft een paartje Wielewalen het enorm druk: territorium bewaken, nest bouwen,

Fauna

Bouwkunst

Zoals gezegd verblijven Wielewalen vooral bovenin hoge bomen. Hier voeden ze zich met rupsen, vlinders, kevers, spinnen en dergelijk klein spul. Als het aanbod niet toereikend is, zoeken ze het lager waarbij ook wel op de grond wordt gefoerageerd. Als het fruit rijp is, worden ook graag bessen en kersen geconsumeerd. Tijdens de trek is er onderweg volop fruit en dan kunnen ze zich zo te goed doen aan druiven, dadels, vijgen en olijven dat de boeren ze als schadelijke vogels bestrijden. Het nest is een staaltje van bouwkunst. Hoog in een boom vlecht het vrouwtje in een dag of tien een nest in een horizontale vork van een tak. Voorzover zijn bewakingstaak het toelaat helpt het mannetje af en toe bouwmateriaal aan te slepen. Heel kunstig wikkelt ze grassprieten rond de takken en bouwt vervolgens de randen en de bodem. Zo ontstaat een stevige, stormvaste ‘hangmat’ met een diameter van ca 15 cm. Daarbinnen fabriceert ze een ronde nestkuil van 9 cm doorsnee en ca 7 cm diep met een bodem van een paar centimeters dik. De kans dat de eieren bij harde wind uit het nest worden gezwiept, is aldus erg klein.

Verspreiding

Op diverse plaatsen in Drenthe kun je Wielewalen tegenkomen. In onze provincie komen jaarlijks tussen 600 en 700 paartjes voor. De periode dat hun welluidende roep klinkt, is overigens vrij kort. Eigenlijk alleen in de maand mei. Daarna hebben ze hun handen vol met de broedzorg. Uiteraard moet je ze zoeken in gebieden met veel hoge bomen, al komen ze weinig voor middenin grote aaneengesloten bossen. Naaldbos en bosjes op erg droge zandgronden zijn minder favoriet. Wat vochtiger bos met eiken, elzen of populieren bieden de beste kansen. De Wielewaal geldt in Drenthe, maar ook landelijk, als vrij algemeen voorkomend. In de terreinen van Het Drentse Landschap zijn ze te vinden op Landgoed De Havixhorst, Landgoed Vossenberg en het Uffelter Binnenveld. Opmerkelijk is dat de aantallen de laatste decennia geleidelijk licht afnemen. Je zou eerder een toename verwachten met de toename en het ouder worden van ons bomenbestand. De oorzaak van de afname is onduidelijk, maar is voorlopig niet verontrustend.

foto: Dietmar Nill / FN

ruim 2 weken broeden, 3 weken de nestjongen voeren en dan met de hele familie krachten verzamelen voor de lange reis eind augustus naar MiddenAfrika. Uit gegevens van geringde vogels lijkt het er op dat het merendeel van ‘onze’ Wielewalen via Italië trekt en minder via Spanje. Ze trekken ’s nachts, alleen of in groepjes.

* Drs. J.D.D. Hofman is redacteur van Het Drentse Landschap.

Aankopen

Waarvan akte... Het jaar 2008 kan, ondanks de druk op de grondmarkt en de hoge prijzen, toch als een succesvol jaar worden beschouwd. In totaal is de door de stichting beheerde oppervlakte in 2008 uitgebreid met 121 ha, tot een totale oppervlakte van 7712 ha. In de laatste maand vonden enkele grote overdrachten plaats, zoals de stadsrandzone langs het Oude Diep bij Hoogeveen, waar elders in dit kwartaalblad aandacht aan wordt besteed. In het gebied Dalerpeel werd ruim 15 hectare overgedragen door het Waterschap Velt en Vecht. Door dit waterschap is, grenzend aan de eigendommen van de stichting, een waterbergingsgebied aangelegd. Het waterschap heeft hiervoor grond verworven en is daarmee ook in staat geweest de volledige Ecologische verbindingszone tussen Dalerpeel en Hollandscheveld te realiseren. Op veel plekken in Drenthe blijken deze zones niet eenvoudig te realiseren te zijn. Het Waterschap Velt en Vecht is het met grote voortvarendheid bij Dalerpeel wel gelukt. De overige gronden van het waterbergingsgebied zullen in 2009 worden overgedragen. Op deze wijze kon in goede samenwerking het natuurgebied Dalerpeel fors worden uitgebreid. De stichting is van plan nog enkele aanvullende inrichtingswerkzaamheden uit te voeren om de ecologische waarden van het gebied te vergroten. In het Hunzegebied werden op een tweetal plaatsen ruilgronden verworven. Deze zijn aangekocht in overleg met de kavelruilcoördinatoren en enkele landbouwers. De gronden worden in 2009 ingebracht in een kavelruil. Dankzij deze eigen aankopen kunnen de belangen van zowel de natuur als van enkele landbouwbedrijven worden gediend. Langs de Hunze bij Gieterzandvoort werd een groot perceel landbouwgrond aangekocht. In- middels is in dit gebied gelegen tussen het gebied Torenveen, waarvoor een inrichtingsplan voor natuurontwikkeling gereed is, en de N33 zoveel grond verworven dat ook hier inrichting binnen handbereik komt. Er hoeven nu nog slechts enkele percelen verworven te worden om vanaf Gasselternijveen tot aan de N33, over een lengte van maar liefst 7 kilometer, nieuwe natuur te laten ontstaan.

*Ing. M.H. Buruma is rentmeester bij Stichting Het Drentse Landschap.

foto: Bertil Zoer

Melle Buruma*

Dalerpeel

Belangrijke aankopen Ruilgronden Hunze • 7,16.50 ha bouwland bij Annen • 5,35.56 ha bouwland bij Ees Hunzedal • 8,05.20 ha bouwland bij Gieterzandvoort • 2,77.95 ha grasland bij Buinen

Oude Diep • 31,82.85 ha nieuw natuurgebied stadsrand Hoogeveen Dalerpeel • 15,31.70 ha waterbergingsgebied bij Dalerend Hijkerveld • 0,08.70 ha veen

Interview

Het Dinamo Fonds werd in 1991 opgericht onder de inmiddels vervangen naam DVR Stichting. Het Drentse Landschap ontving in 1998 haar eerste donatie van het fonds. Sindsdien is ze een trouwe partner bij het realiseren van projecten. Het Dinamo Fonds staat voor (welzijn van) Dieren, Natuurbehoud en Monumentenzorg. Sonja van der Meer*

Het Drentse Landschap beste klant van het Dinamo Fonds “De naam Dinamo geeft dat al aan”, zegt Donald van Raalte, secretaris van het fonds. “Er komt immers geen y in voor!”. Een belangrijk uitgangspunt van het fonds is dat het niet zelf ambieert om doelen te realiseren. Het is eigenlijk nauwelijks meer dan een financiële instelling met een eigen vermogen. De netto-opbrengsten daaruit worden jaarlijks uitgekeerd aan daartoe geëigende instellingen, zoals dus Het Drentse Landschap. “Het is geen toeval, dat Het Drentse Landschap onze ‘beste klant’ is”, zegt Van Raalte. “Dat ligt niet alleen aan de rijkdom aan natuur van de provincie Drenthe, maar vooral ook aan het feit, dat beide instellingen in wezen dezelfde oogmerken nastreven”. Behalve aan natuurprojecten ontving Het Drentse Landschap ook financiële steun bij de aankoop van het Schultehuis in Diever in 2002 en voor de bescherming van vogels met de bouw van de kijkwand in Diependal in 2005. “Natuur, landschap en cultuur zijn uiteraard nauw met elkaar verweven.Vandaar dat we elkaar vaak tegenkomen”, licht Van Raalte nog toe. Groeien

Het Dinamo Fonds wil graag meer weggeven, veel meer zelfs. “Want”,

begrijpen, dat fondsen als het Dinamo Fonds nodig zijn om de wereld mooi te helpen houden. Hun geld wordt weliswaar niet meteen besteed, maar er wordt wel een permanente stroom van toekomstige uitkeringen mee gegarandeerd. En daar schieten de natuur, monumenten en de dieren uiteindelijk echt mee op!”, meent Van Raalte. Cultuurlandschap winnaar

zo stelt Van Raalte, “er is steeds meer behoefte aan financiële steun. Ook al omdat de overheid noodgedwongen minder scheutig wordt met het uitdelen van subsidies”.Voor het fonds is de belangrijkste sleutel tot groei meer vermogen. Dit vermogen wordt samengebracht door schenkingen, nalatenschappen en donaties. “De mensen die ons steunen zijn mensen die

In 2008 heeft Het Drentse Landschap van het Dinamo Fonds weer steun gekregen, ditmaal voor het realiseren van het natuurproject Dalerpeel in de gemeente Hoogeveen. “Ons fonds bestaat al 18 jaar en heeft daarmee bewezen dat de formule goed werkt. Laten we hopen dat het Drentse landschap nog veel meer op deze manier kan profiteren van de samenwerking van beide instellingen. Het cultuurlandschap van Drenthe is uiteindelijk de winnaar!”. Kijk voor meer informatie op www.dinamofonds.nl Tel. 015- 262 07 63 * Drs. S.S. van der Meer is hoofd communicatie bij Stichting Het Drentse Landschap.

er weer jaar vliegt 6 En na een uit, op anblauwtje een gentia sgentiaan een klokje zoek naar te leggen. om eitjes

wtje

anblau legt het gentia uit 1 Hierop s die . De rupsje haar eitjes het komen, eten de eitjes bloem op. deel van de onderste

de rupsjes poosje laten 2 Na een . grond vallen zich op de

Vrijwilligerswerk

ze mierenlarve s doen alsof n de 3 De rupsje knoopmiere m slepen de de grond. zijn. Daaro hun nest onder rupsjes naar

Schaap-in-de-kar

lekker rupsen een hebben de rupsen 4 In het nest voeren de n De mieren . En de miere lui leventje. eitjes en larven rupsen met hun eigen die uit de de zoete stof snoepen van tevreden. ze allebei komt. Zo zijn

hard, dat groeit zo 5 De rups uit z’n vel paar keer hij wel een vervelling de laatste barst. Bij een pop. de rups in verandert de rups pop wordt Binnenin de r. tot vlinde ouwd omgeb

21-10-2008

Fietstocht over het Doldersummerveld

Schaap-in-de-kar

BW.indd

12:36:25

Fietstocht over het Doldersummerveld

Schaap-in-de-kar

Onlangs is de prachtig geschreven en vormgegeven gezinsfietstocht

Met deze gezins-fietstocht ga je met Smodde, het schaap, over het Doldersummerveld. Al fietsend en wandelend vertelt Smodde over zijn belevenissen op het heideveld van Stichting Het Drentse Landschap. Door de opdrachten van Smodde uit te voeren ontdek je hoe dieren en planten hier leven. Kniptor

‘Schaap-in-de-kar’ verschenen. De route vertrekt vanaf het informatiecentrum Huenderhoeve op het Doldersummerveld bij Doldersum. De samenstellers van dit boekje zijn Els Hurkmans en Truus Rademaker.

Bokto

Beiden actief als vrijwilliger van het Kinderteam van Het Drentse

Foto: Joop van de Merbel

Het startpunt van de fietstocht is bij het informatiecentrum bij de schaapskooi aan de Huenderweg 1, tussen Doldersum en Wateren. De fietstocht is 7,5 km lang.

Landschap. Enkele jaren geleden hebben ze voor de stichting al eens

Oorwo

de succesvolle ‘Kinderspeurtocht Hijkerveld’ en ‘Schapen’ ontwikkeld.

Snuittor

Omslag.indd 1

ndpoot

altijd e vliegt . e zandoogj tot bloem Het bruin van bloem en swingt dansend

Schors

opdrachten worden kinderen gestimuleerd beter te kijken en de natuur bewuster te beleven.

kever

lange hebben een Vlinders . Zo er hun kop roltong ond in een heel diep kunnen ze de om en kom bloemkelk en. it te hal nectar eru dig ben een han Bijen heb om de g hun ton lepeltje aan . In hun it te lepelen nectar eru ing van. ze er hon nest maken er te ruig gaan wat Hommels el breekt aardhomm werk. De onderin een gaatje in. Hij bijt dophei etje van de het bloem tong de met zijn en haalt dan ar eens it. Kijk ma eru tar nec gaatje hei met een dop je of en. kunt vind

poot

Bonte

specht

Jaap de

Vries

BW.ind d 15

21-10-

de Vries

2008 12:37: 23

Foto: Geert

Dank zijn we met name verschuldigd aan de enthousiaste samenstellers Els Hurkmans en Truus Rademaker. Zij hebben samen met vormgever Albert Rademaker een prachtig product gemaakt. Het Drentse Landschap dankt verder de inhoudelijke adviseurs: Monique Pas van het IVN Consulentschap Drenthe, Margreet van der Valk en Joan Jongepier (beiden vrijwilligers van het Kinderteam), Catrinus Homan (herder van het Doldersummerveld) en Hans Colpa, medewerker van Het Drentse Landschap.

oogje

Bruin zand

Pisseb Miljoen

Foto:

De beide vrijwilligers hebben maandenlang aan het boekje gewerkt. Uitgangspunt was het maken van een inhoudelijk kwalitatief goed product. En een kwalitatief goed boekje is het geworden! De fietstocht is mooi, informatief en met veel creativiteit gemaakt. En eigenlijk dekt de term ‘fietstocht’ de lading niet helemaal. Het is namelijk veel meer: het is een informatief natuurboek voor de jeugd met verhalen en veel wetenswaardigheidjes over de natuur. Naast een fietsontdektocht bevat het boekwerk ook nog een leuke wandelspeurtocht. Het boekje is bedoeld voor gezinnen met jonge kinderen of voor grootouders die met hun kleinkind een middag de natuur in willen. Door middel van vragen en

Duize

Somm ige bo men ho niet va uden n natte voeten heidev . Als he eld na tter wo t ze do rdt, ga od. De an dode worden bomen niet we ggehaa ze wo rden he ld, wa nt t huis en torre van ke n. vers weer vo Deze bees tjes zij ed n Ook ku sel voor de specht nn . en salam en hagediss en anders versto zich m ppen oo i onder Er zit de bo dus to om. ch no een do g leven de bo in om.

uwtjes op

Heidebla

dophei

mel

Aardhom

Schaap-in-de-kar is voor slechts € 4,95 verkrijgbaar bij het kantoor in Assen. Bestellen kan ook door overmaking van € 6,25 (dit is inclusief verzendkosten) op rekening 30.28.75.751 t.n.v. Het Drentse Landschap, Assen o.v.v. Schaap-in-de-kar. Verder is het boekje te koop bij het bezoekerscentrum Nationaal Park Drents-Friese Wold te Appelscha. Het boekje is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van Nationaal Park Drents-Friese Wold, Stichting Albino, Provincie Drenthe, Nationale Postcode Loterij en een bijdrage van Het Drentse Landschap. BW.indd

21-10-2008

12:40:51

Vrijwilligers beheerteam gezocht

Postcode Loterij helpt de 12 Landschappen

In de gemeente Midden-Drenthe wil Het Drentse Landschap graag een tweede beheerteam opzetten. Dit team moet bestaan uit 3 à 4 personen (bijvoorbeeld ‘fitte vutters’) die samen 1 à 2 dagdelen in de week lichte werkzaamheden gaan verrichten in de verschillende natuurterreinen in het midden van de provincie. We zoeken bij voorkeur mensen uit de gemeente Midden-Drenthe.

De 12 Landschappen hebben tijdens het Goed Geld Gala op 5 februari j.l. weer 12,5 miljoen euro gekregen van de Postcode Loterij. Met deze steun kunnen de Landschappen weer veel doen voor de natuur en cultuur in Nederland. Bijvoorbeeld het inrichten van natuurgebieden of het aanleggen van wandelen fietspaden.

Het team wordt aangestuurd vanuit het kantoor in Westerbork. Het streven is dat er zoveel mogelijk met één personenauto wordt gereden naar de verschillende locaties. De begeleiding vindt plaats door Eelco Nijboer, rayon-beheerder Noord. Informatie en aanmelding: Eelco Nijboer, tel.: 06-21881067 of E-mail: E.Nijboer@drentslandschap.nl

foto: Joop van de Merbel

Tot de beheertaken behoren o.a.: - controleren en herstellen van de wandelpaden en bewegwijzering; - rasters vrijknippen van begroeiing; - verwijderen van ongewenste opslag in heideterreinen; - wandelpaaltjes, hekken e.d. een likje verf geven.

Nederland is uniek als het gaat om de Postcode Loterij. Nergens anders ter wereld is er zo’n systeem waarbij goede doelen profiteren en mensen de kans hebben een grote prijs te winnen.

U kunt ook winnen door mee te doen met de Postcode Loterij. Hier maakt u elke maand kans op duizenden prijzen. Bovendien steunt u met uw lot de projecten van Het Drentse Landschap. Pak die kans en geef zo de natuur en cultuur in Nederland extra steun.

Bel (0900) 300 1500

Berichten V.l.n.r. larve nimf adult M adult V

Gijs van Dijk*

De teek is een diertje dat de meeste wandelaars liever niet tegenkomen. Vooral omdat ze steeds vaker bacteriën bij zich dragen die een gevaarlijke ziekte kunnen veroorzaken. Mensen die gebeten worden door deze teken kunnen de ziekte van Lyme krijgen. Het aantal mensen dat besmet is geraakt, is de laatste jaren aanzienlijk toegenomen. In dit artikel staan we stil bij wat een teek voor een beestje is en wat hij met de ziekte van Lyme te maken heeft. Een teek is een 1-3 mm groot bruin-zwart diertje dat lijkt op een klein spinnetje. De tekensoort waar wij mensen voornamelijk last van kunnen hebben is de schapenteek (wetenschappelijke naam: Ixodes ricinus). Het leven van een teek begint als een eitje waar een larf uit komt. Deze larf blijft onder in de vegetatie om niet uit te drogen, wachtend op een passerend dier waar hij zich in vast kan bijten (de gastheer). Vaak zijn dit muizen, kleine vogels, Eekhoorns of Egels. Eenmaal op deze gastheer zuigt hij bloed op. Volgezogen laat de larf zich vallen en vervelt tot

foto: Archief HDL

Teken een nimf. Deze nimf gaat iets hoger in de vegetatie zitten en heeft het op Konijnen, Hazen en gevogelte gemunt. Nadat ook de nimf zich bij een gastheer heeft volgezogen vervelt deze tot een volwassen teek. De volwassen teek zit meestal tot 50 cm hoog in de kruiden en grassen. Met zijn voorpoten gestrekt wacht hij een voorbijgaand zoogdier (zoals een wandelaar) op om zich vast te kunnen grijpen. Teken worden gemiddeld ongeveer drie jaar oud en bij teken is het vrouwtje groter dan het mannetje. Volwassen teken paren vaak op een gastheer waarna het vrouwtje zo´n 2000 eieren produceert. Teken komen voornamelijk voor in gemengde bossen. Lyme Bij de beet van een teek kunnen mensen de ziekte van Lyme oplopen. De ziekte van Lyme wordt niet veroorzaakt door de teek maar door een bacterie die hij bij zich draagt. De teken lopen deze bacterie op als ze bloed zuigen van een besmette gastheer. De teek zelf ondervindt geen last van de bacterie maar kan hem wel overdragen. Als

een teek op zijn gastheer zit kruipt hij naar een geschikt plekje om zich vast te bijten. Daarbij lijmt hij zijn kaken vast met plakkerig speeksel aan de huid en boort vervolgens door de huid. Pas op het moment dat de teek met bloed in aanraking komt, kan de ziekte worden overgebracht. Na aanhechting op de huid duurt het ongeveer 24 uur voordat een teek daadwerkelijk bloed kan gaan zuigen. Als de teek binnen 24 uur verwijderd wordt zal de ziekte van Lyme niet worden overgedragen. De symptomen van de ziekte kunnen verschillend zijn, maar omvatten vaak spierpijn, gewrichtspijn, vermoeidheid en evenwichtsproblemen. Pas sinds 1980 is deze ziekte in Nederland voor het eerst herkend. Sindsdien is het aantal met Lyme besmette mensen en de verspreiding ervan toegenomen, zowel in Nederland als elders in West Europa. In een vroeg stadium is de ziekte goed te genezen met antibiotica. Op jacht met witte lakens Wageningen Universiteit & Research Centrum en het IVN onderzoeken het verloop van

tekenpopulaties door het jaar in Nederland. Hierbij worden door vrijwilligers op 25 locaties in Nederland (o.a. twee in terreinen van Stichting Het Drentse Landschap) maandelijks teken verzameld door het slepen van een witte doek van 1 m2 door de vegetatie. Teken hechten zich aan de doek en worden voor onderzoek verzameld. De verzamelde teken worden onderzocht op infectie van de ziekte van Lyme. Uit het onderzoek komt naar voren dat teken het hele jaar door actief kunnen zijn. Het meest in de zomer. Ook is gebleken dat met Lyme geïnfecteerde teken in het hele land voorkomen. Toekomstbeeld Om beter grip op de ziekte van Lyme te krijgen zal er nog veel onderzoek verricht moeten worden naar verspreiding en gedrag van teken en de bacterie, ook op medisch gebied. Mocht u een teek oplopen (u voelt vaak jeuk) dan is het zaak om deze direct en geheel te verwijderen met een pincet of een speciale tekenpincet. Meer informatie over teken en de ziekte van Lyme is te vinden op www.natuurkalender.nl

* G. van Dijk, vrijwilliger van Het Drentse Landschap, heeft deelgenomen aan het landelijke Tekenonderzoek.

Met dank aan prof. Willem Takken, Labratory of Entomology, Wageningen University and Research Centre.

Berichten

Kortweg

1– Hunzedal

foto: Bertil Zoer

Onze begunstigers hebben € 7.000 aan donaties gegeven voor het Beverproject in het Hunzedal. Allemaal hartelijk dank daarvoor! Vermeldenswaard is het initiatief van de CBS De Wegwijzer. De kinderen van deze school uit Westerbork hebben maar liefst € 350,-- voor het Beverproject bijeengebracht.

Het eerste paartje Bevers dat in oktober werd losgelaten bij het Zuidlaardermeer is na een paar uitgebreide verkenningstochten een eigen beverburcht gaan bouwen op een kilometer afstand van de plek waar ze werden losgelaten. De burcht bestaat uit een indrukwekkend, deels ondergronds bouwwerk afgedekt met takken. De die-

ren oogsten wilgenhout uit de oeverzone en transporteren dit zwemmend naar de burcht in aanbouw. Het tweede paartje, dat in november werd losgelaten, heeft kennelijk nog geen vaste woonplek uitgekozen. De dieren zwerven rond in de oeverzone van het meer. Ze slapen steeds op andere plekken. Eén van de dieren dook

op in een tuin van een huis aan het water. Hier zorgde het voor wat overlast door zijn tanden in een appelboompje te zetten. Collega’s van Het Groninger Landschap zagen kans de schade te beperken door gaas rond de stammen te plaatsen. Na enkele dagen trok het dier weer verder. Ook het andere dier van dit paartje dook op in een tuin met fruitbomen. Ondertussen zijn de beide dieren weer verder getrokken en houden ze zich vermoedelijk schuil ergens in de oeverzone van het meer. De Provincie Drenthe heeft ruim € 380.000 vrijgemaakt om natuurontwikkelingsplannen in drie deelgebieden op te stellen. Het betreft de gebieden Noordma, Oude Weer en Mandelanden. De uitvoering van het Lofarproject gaat gewoon door terwijl ook voor het deelgebied Achterste Diep, gelegen binnen het gebied van de Ruilverkaveling Borger-Odoorn, een natuurplan wordt opgesteld. De Hunze bruist.

2– Hijkerveld Vanuit de vogelkijkhut Diependal konden in januari twee Zeearenden worden gespot. De dieren jagen hier vooral op eenden of ganzen. Andere bijzondere, veelal noordelijke, vogelgasten die vanuit de vogelkijkhut konden worden gezien zijn Brilduiker, Nonnetje en Blauwe kiekendief.

Lezersaanbieding Sara Homan

Sara Homan

mijn vader Reinder Homan de etser

Diversen

Over de van oorsprong Drentse etser Reinder Homan is een bijzonder boek verschenen, geschreven door zijn oudste dochter Sara.

Reinder Homan is bekend van zijn geëtste natuurbelevingen veelal gebaseerd op het NoordNederlandse landschap (Groningen, Friesland en Drenthe). Onlangs maakte hij in opdracht van de Provincie Drenthe nog een indrukwekkend gezicht op het stroomdal van de Drentse A. Dat zijn werk op grote waardering kan rekenen, mag blijken uit het feit dat het Rijksprentenkabinet onlangs een zestigtal van zijn prenten in zijn collectie heeft opgenomen. Sara Homan laat in deze publicatie tevens Ton de Laat (beeldend kunstenaar), Theo Laurentius (kunsthandelaar), Ger Luijten (hoofd van het Rijksprentenkabinet), Gijsbert van der Wal (kunsthistoricus en journalist) en Mickey Warners – Van Veen (liefhebber) aan het woord. Zij geven een heldere analyse van het werk en beschouwen ook de persoonlijke kant van de kunstenaar. Stichting Het Drentse Landschap wil graag haar leden in de gelegenheid stellen om dit belangwekkende boek te verwerven. De prijs bedraagt € 28,50. Voor de echte liefhebber bestaat de mogelijkheid om in tekenen voor een exemplaar van de luxe, gebonden en gesigneerde editie met een originele ets. Prijs € 145,-. Voor beide uitgaven geldt dat een deel van de opbrengst, respectievelijk € 3,50 en € 7,50 als gift aan Het Drentse Landschap wordt overgemaakt.

Uw belangstelling kunt u kenbaar maken door de bijgevoegde antwoordkaart in te vullen en op te sturen.

Per abuis In kwartaalblad van december 2008, nummer 60, is een aantal fouten ingeslopen:

22-01-2009 12:00:25

In het artikel over Kampsheide wordt gesproken over de familie Gratema maar dit moet Gratama zijn. Op pagina 31 bij de nieuwe bestuursstructuur Het Drentse Landschap abusievelijk de directie niet genoemd. Het overzicht dient te worden aangevuld met de heer Eric van der Bilt als directeur/bestuurder. Schenkingen en legaten Opnieuw hebben tal van particulieren en bedrijven de stichting met schenkingen en giften bedacht. Al eerder werd de succesvolle beveractie aangestipt. De familie Kelfkens-Rademaker bedacht uit waardering

voor ons werk de stichting met € 1.000,--. De papierploeg en de bevolking van Ruinen heeft Het Drentse Landschap de opbrengst van € 1.100,-- uit de papieractie overgemaakt. De firma Vegter Waterbouw uit Veendam schonk € 1.000,--. Een bedrag dat zij normaliter aan kerstattenties uitgeeft. Het Drentse Landschap zal voor dit bedrag twee picknickbanken bij de schaapskooi Hijkerveld plaatsen. Alle gulle gevers worden van harte bedankt. Nog net in 2008 viel Het Drentse Landschap een substantieel legaat van dhr. Boersma uit Berg en Dal ten deel. Wij voelen ons hierdoor zeer gesterkt om met ons goede werk door te gaan.

Stroomdal Drentse A, Schipborg - 2008 - ets / aquatint - 150 x 450

Berichten

Vlakbij de rotonde in de N33 en N34 bij Gieten ligt het Gietensveentje. Een van de perceeltjes in dit veen was eigendom van J.Braams Tj zn. Na zijn overlijden werd het perceeltje eigendom van zijn drie dochters. Zij bewaren goede herinneringen aan het turfgraven en andere bezoekjes aan dit veentje, met de grote eik als picknickplek. Om te voorkomen dat het perceeltje bij verwerving nog meer eigenaren zou gaan krijgen, besloten de dochters en hun echtgenoten een definitieve oplossing te zoeken voor dit stukje familiebezit. Men besloot het perceeltje te schenken aan de Stichting Het Drentse Landschap. De stichting is de dochters Braams zeer erkentelijk voor dit gebaar. Tussen het Pelinckbos en de nieuwbouw van Kloosterveen in Assen, in de zogenaamde Stuutspolder, is de stichting dankzij een legaat eigenaresse geworden van ruim 15 hectare verpachte landbouwgrond. De grond was eigendom van mevrouw Stuut uit Smilde. Zij had deze grond op haar beurt indertijd van haar vader geërfd en woonde vlakbij de percelen. Ze is altijd nauw met de grond van haar vader verbonden geweest. Zij wilde dat de grond ook na haar dood goed zou worden beheerd en heeft besloten haar grond aan de stichting na te laten.Voor Het Drentse Landschap zal deze grond met haar naam verbonden blijven en het beheer zal in lijn met haar gedachtegoed worden voortgezet.

Succesvolle wervingsactie Dit najaar heeft Het Drentse Landschap in ZuidoostDrenthe een wervingsactie gehouden. Maar liefst 1100 nieuwe begunstigers kon zij verwelkomen waardoor onze achterban nu de magische grens van 15.000 heeft bereikt. In augustus j.l. werd in het dagblad Trouw aandacht gevraagd voor het feit dat vooral bij organisaties die opkomen voor ideële belangen de afgelopen 25 jaar een enorme stijging van ledenaantallen is opgetreden. Met als absolute koplopers de natuur- en milieuorganisaties, die hun achterban maar liefst met 444% zagen stijgen. De gegevens zijn afkomstig van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SGP). Zij stelt dat deze organisaties belangrijk zijn voor een gezonde democratie doordat ze tussen overheid en burgers bemiddelen. Dat de Nederlander egoïstischer en onverschilliger is geworden zoals zo vaak gesteld wordt klopt dus niet met deze feiten. Opvallend is wel een daling van 50% van de ledenaantallen bij politieke partijen. Cultuurschatten Ter gelegenheid van haar 75-jarig jubileum gaat Het Drentse Landschap dit najaar een boek uitgeven over de onder haar verantwoordelijkheid vallende erfgoedzaken. Het boek wordt dit najaar als cadeau naar alle begunstigers toegestuurd als dank voor hun steun.

foto: Auke Lubach

Sluisfragment in Veenhuizen

In het boek wordt niet alleen aandacht besteed aan onze cultuurhistorisch waardevolle gebouwen, maar ook de omgeving waarin ze liggen.Via wandelen fietsroutes kunt u de plekken gaan bezoeken, terwijl ook andere genietingen zoals musea en culinaire zaken aandacht krijgen. Op deze manier hopen we mensen uit Drenthe te verleiden meer kennis en meer genoegen aan het Drentse erfgoed te ontlenen. Om die reden heeft de Provincie Drenthe gemeend dit project met € 25.000,-- te steunen. Ook de afdeling Drenthe van het Prins Bernhard Cultuur Fonds heeft € 5.000,-- toegezegd.

Veenhuizen op Unesco Werelderfgoedlijst De Provincie Drenthe en de Gemeente Noordenveld zetten zich in om het grootste Drentse cultuurmonument, het dorp Veenhuizen met zijn 100 monumenten, op de Unesco Werelderfgoedlijst te krijgen. Daartoe werd op 19 maart in Nieuwspoort te Den Haag in het bijzijn van minister Plasterk gezamenlijk een poging gedaan. Het zou een mooie beloning zijn voor het bijna 200-jarig bestaan van de idealen van de Maatschappij van Weldadigheid, de stichter van de kolonie. Het Drentse Landschap steunt dit initiatief van harte en droeg ook bij aan de presentatie.

Berichten

Diversen

Steun voor natuurontwikkelingsprojecten Het Prins Bernhard Cultuur Fonds heeft de stichting in december ruimhartige steun verleend bij een tweetal natuurprojecten. Allereerst zegde zij via het Röpke Wynia Fonds € 45.000,-- toe voor een plan bij de Stroeten te Zweeloo. Maar liefst € 86.000,- werd toegezegd voor het project Dalerpeel, een samenwerkingsproject met het Waterschap Velt en Vecht dat bij dat reservaat een combinatie van waterberging en natuurontwikkeling realiseert. De bijdrage kwam via drie zogenaamde Fondsen op Naam tot stand:

Zoogdieren op het internet. De zoogdiervereniging VZZ heeft het initiatief genomen om de zoogdierbevolking van Drenthe beter in kaart te krijgen. Hiervoor is een ‘levende atlas’ op internet gestart. Op de site www.zoogdieratlas.nl is verspreiding van alle zoogdiersoorten in Drenthe te bekijken. Iedereen kan deze atlas van informatie voorzien door eigen waarnemingen van zoogdieren door te geven op www. telmee.nl . Ook de op www. waarneming.nl ingevoerde zoogdierwaarnemingen zullen zichtbaar gemaakt worden op zoogdieratlas.nl De zoogdieratlas Drenthe is een gezamenlijk project van de VZZ met Landschapsbeheer Drenthe,Vleermuiswerkgroep Drenthe, Waterschap Hunze en Aa’s, de Provincie Drenthe en Het Drentse Landschap. Het samenwerkingsproject zal in ieder geval twee jaar draaien. Het doel is om zoveel mogelijk waarnemingen van zoogdieren binnen te krijgen en te presenteren op de atlassite.

Culturele Raad Eelde runt Galerie Lemferdinge Stichting Het Drentse Landschap en de Culturele Raad Eelde (CRE) zijn overeengekomen dat de Raad vanaf 1 januari 2009 de exposities van Galerie Lemferdinge verzorgt. De stichting is als beheerder van het gelijknamige landgoed verheugd over deze samenwerking. Op deze manier kunnen visie en doelstellingen van stichting gehandhaafd blijven om het landgoed beschikbaar te stellen voor culturele activiteiten. De taken voor de Galerie Lemferinge werden tot nu toe uitgevoerd door Ginie Arends, vrijwilliger van Het Drentse Landschap. Als voorzitter van de voormalige Stichting Lemferinge heeft ze zich jarenlang intensief ingezet om het landgoed te behouden. Na de restauratie van het landhuis in 2002 is de Stichting Lemferdinge overgedragen aan Het Drentse Landschap. Ginie Arends bleef echter altijd betrokken bij het reilen en zeilen van de galerie. Zij had al langere tijd aangegeven haar taken te willen afbouwen. Door de samenwerking met de CRE kan ze nu afscheid nemen. Ze blijft wel als gastvrouw en vrijwilliger van Het Drentse Landschap actief. Stichting Culturele Raad Eelde wil kunst en cultuur breed onder de aandacht brengen van de inwoners van de gemeente

Tynaarlo en daarbij vooral van het kerndorp Eelde/Paterswolde. Zij doet dit door kunstzinnige en culturele activiteiten te ondersteunen, te stimuleren en zelf te organiseren. Dassen doen het goed Een groep dassenliefhebbers verenigd in de Dassenwerkgroep Zuid-Drenthe heeft de dassenbevolking rondom Hoogeveen in kaart gebracht. Uit de onderzoeksresultaten blijkt duidelijk dat het de Dassen voor de wind gaat. In 1998 werden er in samenwerking met Das en Boom en Het Drentse Landschap nog Dassen uitgezet bij Wijster. De uitzetlocatie werd destijds geselecteerd vanwege de strategische ligging halverwege de Midden-Drentse dassenpopulatie en de Reestdal-populatie. Het idee was dat het uitzetten bij Wijster zou bijdragen aan een betere verbinding en uitwisseling tussen de beide groepen Dassen. Dat dit ondertussen goed uitgepakt heeft blijkt wel uit de telgegevens van de dassenwerkgroep.Verspreid in het gebied tussen Midden-Drenthe en het Reestdal zijn ondertussen meerdere dassenburchten aan te treffen. Op veel plekken worden jaarlijks jongen geboren. Ook op de uitzetlocatie is nog altijd een dassenfamilie aanwezig. Recent duiken de dieren ook op langs de randen van het Dwingelderveld en in de buurt van Echten. De dieren breiden hun leefgebied dus nog altijd gestaag uit.

foto: BertKoning.nl - Fotografie

het Helena Vrucht Fonds, het Ger Jansen Fonds en het F. van der Ploeg Fonds. Een andere gulle vriend van Het Drentse Landschap, het Dinamo Fonds, draagt eveneens € 10.000,-- bij aan dit project. Het doet ons goed om ook in tijden van de kredietcrisis zulke massieve steun te mogen ontvangen..

foto: Henry Hoekstra

Berichten

Wandelen in drie provinciën op één dag! Zaterdag 9 mei 2009 vindt voor de eerste keer de 3 provinciënwandeltocht plaats. Wandelen door het bos en over de heide is niet alleen leuk, maar ook gezond en het vermindert stress.Vanuit Bakkeveen zijn diverse prachtige wandelroutes uitgezet. De routes (5, 10, 15 of 25 km) gaan over de provinciegrenzen heen zodat u op één dag door Groningen, Friesland én Drenthe kunt lopen. Met uw deelname steunt u groepen mensen voor wie het niet altijd gemakkelijk en vanzelfsprekend is om te wandelen. De organisatie heeft hiervoor een aantal goede doelen gese-

lecteerd. Uw inschrijfgeld (slechts € 3,- per persoon) gaat in zijn geheel rechtstreeks naar het doel van uw keuze. Daarnaast krijgt elke deelnemer een kortingsbon van 20% op het wandelassortiment van Intersport! U kunt zich inschrijven via www.3provincienwandeltocht. nl. De Friesland Zorgverzekeraars, KNBLO en Sport Fryslan zijn initiatiefnemers van de wandeltochten die in samenwerking met de drie noordelijke provinciale landschappen zijn uitgestippeld. Knapzakroutes in beweging! De Provincie Drenthe heeft in het kader van het provinciale

Meerjarenprogramma voor het landelijk gebied (pMJP) € 230.000,00 beschikbaar gesteld voor het moderniseren van 40 Knapzakroutes. De Provincie is van mening dat de routes in de afgelopen jaren een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het plattelandstoerisme. De routes lopen door het Drentse landschap en ontsluiten een groot aantal kleine dorpen. In 2006 steunde de Provincie ook al de modernisering van 20 routes. Deze steun is een geweldige opsteker voor Het Drentse Landschap en de Brede Overleggroep Kleine Dorpen omdat nu alle Knapzakroutes en een aantal nieuwe gemoderniseerd kunnen worden. De overige kosten worden gedekt

door bijdragen van Regiopark Assen-Groningen, Naturpark Boorlanger Moor-Bargerveen, de Drentse gemeenten en uitgeverij In Boekvorm. Toen bekend werd dat de financiering van de Knapzakroutes rond was, is de projectgroep meteen weer aan de slag gegaan. Met als resultaat dat dit voorjaar maar liefst zes Knapzakroutes worden uitgebracht. Rond 1 april 2009 verschijnen 3 routes: K23 (Roderesch), K24 (Roderwolde) em K25 (Barger-Compascuum). Uw ervaringen lezen we graag op onze vernieuwde website www.knapzakroutes.nl. De site heeft een ware metamorfose ondergaan. Alle nieuwtjes rondom de Knapzakroutes kunt u hier lezen, u kunt uw eigen foto’s plaatsen of uw wandeltips vermelden. De Knapzakroutes zijn voor € 5,25 te koop bij de plaatselijke boekhandel of bij de Toeristische Informatiepunten/ VVV-kantoren. Ook kunt u de routes rechtstreeks bestellen bij de uitgever via www.inboekvorm.nl.

Berichten

Boerderij Begeman in Nieuw Annerveen

foto: Sonja van der Meer

Waterschapsverkiezingen

Restauratie boerderij Begeman De Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) heeft eind 2008 bijna € 250.000,-aan subsidie toegezegd voor de restauratie van de boerderij Begeman in Nieuw Annerveen. Het plan voor de cascorestauratie is reeds klaar. Aan het restauratieplan voor het interieur wordt momenteel gewerkt. Eerst wordt nog een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. Het ligt in de bedoeling het pand voor bewoning geschikt te maken. Mogelijk in combinatie met functies als erfgoedlogies, scholing, werkplaats en infocentrum.

Informatiepaneel Wilms Boo Naast het ANWB-fonds en de Stichting Poppen uit Schoonebeek draagt ook de Gemeente Emmen bij aan het realiseren van een informatiepaneel bij de Wilms Boo. Na de restauratie wordt de boo door zovelen bezocht dat het ons goed leek wat meer informatie aan de voorbijgangers ter beschikking te stellen. Met dank aan de genoemde subsidiënten.

Met een gemiddelde opkomst van ca 24% kunnen de in november gehouden waterschapsverkiezingen opnieuw niet bogen op veel belangstelling bij de burger. Waterschap Reest en Wieden sprong er met 29,3% wel duidelijk bovenuit. Grote winnaar van de verkiezingen was landelijk de ook door Het Drentse Landschap gesteunde lijst van ‘Water Natuurlijk’. Zij won 101 zetels, tegenover 89 door het CDA, 60 door de PvdA en 59 door de VVD. Een bevestiging van het feit dat de burger wel degelijk belang hecht aan een groenere bestuurscultuur binnen de waterschapsbesturen. De uitslag vormt tevens een bevestiging van het terechte gevoel van onbehagen bij het met één kwaliteitszetel afschepen van onze sector door de politiek. Waar bedrijfsleven en landbouw er drie kregen, werd ondanks haar grote gebiedsbelang één zetel voor de natuur als genoeg bestempeld. Inmiddels zijn de collegeonderhandelingen gevoerd. De uitkomst stelt niet helemaal gerust. In het dagelijks bestuur van Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Hunze en Aa’s is ‘Water Natuurlijk’ wel aanwezig. Bij Reest en Wieden en Velt en Vecht ontbreken zij. Niettemin bestaat de verwachting dat de belangen van natuur en milieu de komende jaren beter geborgd zullen zijn. We kunnen de sector en onszelf dus best feliciteren met dit mooie resultaat.

Het landschap Recent werd door de Commissie Rinnooy Kan aandacht gevraagd voor de financiering van het landschapsonderhoud. De conclusie was dat daar veel meer maatschappelijke middelen aan zouden moeten worden besteed. Met name het bedrijfsleven en de boeren zouden een rol bij de uitvoering moeten krijgen. Een kwestie van geld en organisatie dus. Eind januari bevestigde een beleidsstudie van het Planbureau voor de Leefomgeving genaamd “Landschap beschermen en ontwikkelen” deze conclusies. En wel in niet mis te verstane bewoordingen. “Het landschap heeft ondanks grote maatschappelijke belangstelling een zwakke positie ten opzichte van andere beleidsterreinen. Het is een collectief goed, zonder duidelijk aanwijsbare probleemeigenaar, waarvoor de vrije markt niet werkt om de gewenste bescherming of ontwikkeling tot stand te brengen”. Het beleid is te vaag, handhaving van het beleid vindt nauwelijks plaats en er mist een toereikend financieel instrumentarium. De aanbevelingen zijn eveneens helder. De nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening biedt mogelijkheden voor een effectieve planologische bescherming, ontwikkelingen moeten meer kwaliteit krijgen en er moeten meer publieke middelen komen. In onze ogen zou de provincie zich als probleemeigenaar voor het landschap moeten opwerpen.

voor het voetlicht

Natuur en landschap

de (Drentse) politiek

Windmolens

Opdoeken EGM/OBN-regeling

Door de combinatie van klimaatcrisis en kredietcrisis wordt nadrukkelijk gekeken naar de mogelijkheden om via de bouw van enorme windmolenparken zowel het investeringsniveau op peil te houden als de CO2-uitstoot te beperken. Op zich een goede zaak. Het Drentse Landschap is zeker niet tegen windenergie maar heeft wel ernstige bedenkingen tegen het volzetten van kleinschalige cultuurlandschappen als Drenthe met 120 m hoge molengiganten. Recent is er een concept-notitie “Standpunten en criteria windmolens op land” door de Stichting Natuur en Milieu opgesteld. Naast de milieuorganisaties werden ook de terreinbeheerders gevraagd deze notitie te ondersteunen. Het lijkt erop dat Het Drentse Landschap als enige natuurorganisatie dat zal weigeren. Onder meer gezien de vage inhoud van de notitie. Men kiest wel erg makkelijk en zonder feitelijke onderbouwing voor windenergie boven zonneenergie en energie uit biomassa. Men is nog niet bereid om de molens niet in natuurgebieden te plaatsen, maar wel pal daarnaast of rond Nationale Parken en Nationale Landschappen. Men ziet ook de vrijwaringsgebieden of ‘vides’ ruimtelijk veel te benepen. Het Drentse Landschap zou bijvoorbeeld heel Drenthe of de Achterhoek als ‘vide’ willen zien. Niet een regionaal parkje ingekleurd tussen talloze door een ontwerpopgave acceptabel gemaakte stalen kolossen. Men noemt de externe werking, zeg maar de impact op de leefwereld en het landschap, een “ontwerpopgave”. Wat zeker een understatement is, gezien de afmetingen van de nieuwste generatie molens. Het lijkt erop dat alle open en grootschalige productielandschappen, alle stadsranden en industrieterreinen, alle verwervingsgebieden rijp worden gemaakt voor de plaatsing van windmolens. In onvoldoende mate blijkt besef voor de impact die zo’n ontwikkeling heeft op de recreatie of het woon- en leefmilieu in een provincie als Drenthe. De notitie is veel te vaag en vrijblijvend om mee in te stemmen. Het Drentse Landschap is voor windmolenparken op de Noordzee, mits in combinatie met zeereservaten en samen met de andere Noordzeestaten opgezet. Zij is net als Gedeputeerde Staten tegen het bederven van het Drentse landschap met windmolens. Wie anders dan Het Drentse Landschap zou ons landschap tegen zulke aanslagen moeten beschermen. De stichting voelt het als enige ontbreken van haar handtekening onder de notitie dan ook als een bevestiging van haar kerntaak: het opkomen voor ons landschap. En niet als een teken van zwakte door je buiten de politieke discussie te plaatsen. We zijn tenslotte een Landschap; geen politieke partij.

Eind 2008 werd door de minister van Financiën bekend gemaakt dat de subsidieregeling Effectgerichte Maatregelen (EGM)/Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN) opgeheven zou worden. Deze regeling bestaat ca 15 jaar en beoogde via kostbare en ingrijpende maatregelen een einde te maken aan het snelle verlies aan biodiversiteit in bossen, heidevelden en schraallanden. Door het opheffen van achterstallig onderhoud door bv. plaggen van heide, het afvoeren van de bouwvoor van schraallanden of het bekalken van verzuurde bossen. De regeling werd door particulieren en instellingen als Het Drentse Landschap goed gebruikt en heeft aanwijsbaar geleid tot meer of opnieuw voorkomen van veel Rode-lijstsoorten in ons land. Zoals zo vaak bij het Rijk worden goed lopende regelingen echter zonder vorm van overleg opgeheven. Inmiddels is onder druk van de Tweede Kamer het voornemen sterk afgezwakt en is er tijdelijk weer wat meer geld beschikbaar voor 2009. De georganiseerde natuurbescherming is nu bezig het succes van de regeling scherper in beeld te brengen. Om deze zo noodzakelijke extra financiering voor achterstallig onderhoud in ons vermeste, verzuurde, verdroogde en verboste land in stand te houden.

Hoogspanning; de epiloog Op 19 november 2008 werd door TenneT bekend gemaakt dat er een nieuwe 15 km lange hoogspanningsleiding tussen Beilen en Hoogeveen zal worden aangelegd. En wel ondergronds! Bij velen riep dat behoorlijke verbazing op omdat het ondergronds brengen van kleine delen van de lijn Hoogeveen-Zwolle, ter bescherming van de beekdalen van Reest en Oude Diep om financiële redenen recent nog werd afgewezen. Gevraagd naar een verklaring stelde TenneT in het Dagblad van het Noorden dat ondergrondse leidingen ook grote nadelen hebben, omdat het repareren van een eventuele breuk vele weken in beslag neemt. Niet alleen zal zoiets bij een ondergrondse leiding natuurlijk veel en veel minder voorkomen, maar hoe verklaar je dan de afspraak tussen Rijk en TenneT om alle nieuwe 380 KV-leidingen in ons land alleen nog maar ondergronds aan te leggen. Het landschap is ons blijkbaar niets waard zoals elders in dit kwartaalblad al werd gesteld.

Eric van der Bilt Directeur Stichting Het Drentse Landschap

Agenda

Agenda Algemeen Thema jubileum

Activiteiten speciaal gericht op kinderen

Eigen fiets meenemen

Laarzen gewenst

Verrekijker aan te bevelen

Spiegeltje en loep aanbevolen

Activiteiten algemeen De excursies en lezingen zijn gratis, tenzij anders aangegeven, en nemen ongeveer twee uren in beslag. Mochten de excursies beduidend langer duren, dan wordt dit aangegeven. U hoeft zich alleen op te geven wanneer dat vermeld staat. Het meenemen van honden tijdens de excursies is niet toegestaan; ook niet aangelijnd. Vertrek schaapskuddes De schaapskuddes van het Hijkerveld en het Doldersummerveld vertrekken met herder om 9.30 uur naar de heide. De kuddes zijn rond 16.30 uur weer terug bij de kooi. Zie voor routebeschrijving bij Informatiecentra. Vogelkijkhut Diependal De vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft.Van 1 april tot eind september is er op zondagen meestal een vogelkenner aanwezig, die u graag het een en ander vertelt over het vogelleven op de vloeivelden. Bij het vloeimeer, vlakbij de hut, is ook een vogelwand aanwezig. De hut is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is met borden aangegeven. Wie dubbel wil genieten doet er goed aan een verrekijker mee te nemen! Lemferdinge Op landgoed Lemferdinge in Paterswolde zijn in de galerie regelmatig exposities te bezichtigen. De galerie is open van vrijdag t/m zondag 12.00-17.00 uur. Informatiecentra De Blinkerd Vamweg te Wijster Het hele jaar open van 10.00 uur tot zonsondergang

•

Hijkerveld Bij de schaapskooi. Route: vanaf Hijken aangegeven met bordjes Het hele jaar open van 9.30 tot 16.30 uur

•

’t Ende Stapelerweg 20, De Stapel (bij De Wijk) van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur

•

Orvelte Dorpsstraat 1a te Orvelte van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur

•

Huenderhoeve Huenderweg 1. Dit is de weg tussen Wateren en Doldersum van 1 april tot 1 november dagelijks van 10.00-17.00 uur

•

zo 22 maart 11.00 – 16.00 uur Lentegeluiden in de schaapskooien Op het Hijkerveld en het Doldersummerveld dartelen de lammetjes inmiddels rond. U bent van harte welkom om deze feestelijke lentebodes mee te beleven en te genieten van een beschuit met muisjes. Locaties: de schaapskooien van het Hijkerveld en het Doldersummerveld. De route voor de schaapskooi op het Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken aangegeven met bordjes. De schaapskooi Doldersummerveld staat aan de Huenderweg 1, Doldersum. Voor meer informatie: www.drentslandschap.nl of bel het secretariaat: 0592-313552. zo 29 maart 14.00 uur Stinsenflora op landgoederen De Havixhorst en Dickninge Een mooie voorjaarswandeling over twee landgoederen aan de rand van het Reestdal. Ervaren gidsen zullen u onderweg wijzen op de bijzondere stinsenplanten die hier groeien en bloeien. Start: parkeerplaats De Havixhorst aan de Schiphorsterweg 34 bij De Wijk. zo 5 april 14.00 uur Voorjaar in De Kleibosch Ooit zwoegden hier de monniken onder erbarmelijke omstandigheden om de potklei, die hier dicht aan de oppervlakte ligt, te verwerken tot de bekende kloostermoppen. De sporen hiervan zijn nog zichtbaar in het landschap. Nu zingt de Rietgors hoog in een struik, onder de bomen prachtig geel gekleurde dekens van Speenkruid.Verderop afwisselend wit van de Bosaardbei en Bosanemoon. De geur van de Welriekende agrimonie in de neus. Dartelende kalveren van de Groninger blaarkoppen. Kortom: Voorjaar in De Kleibosch. Start: voor boerderij Tichelwerk, Moleneind 4, Foxwolde.

di 7 april 19.30 uur Cursus vogels en hun geluiden Zie pagina 11 zo 19 april 10.30 uur Het eeuwenoude stuifzand van Orvelterzand Stuivend zand is in Drenthe bijna uitgestorven, of misschien beter gezegd ‘uitgestoven’. Erg jammer want juist dit dynamische stuiven zorgt voor een heel bijzondere plantengroei. De barre omstandigheden waaronder planten zich ontwikkelen, zijn indrukwekkend te noemen. Naast aandacht voor deze pioniers vertellen gidsen u nog veel meer over dit mooie natuurgebied. Start: picknickplaats Staatsbosbeheer.Vanaf Orvelte de Orvelterbrug over.Vervolgens gaat u rechtsaf langs het Oranjekanaal. Daarna 1e weg links en na 500 meter bent u op de picknickplaats. za 25 april 07.00 uur Vogels in uw tuin Een wandeling door Orvelte waarbij stil wordt gestaan bij de vogels die u zelf ook in uw tuin tegen kunt komen. Deskundigen vertellen u over de bijzonderheden van deze voorjaarszangers en hoe u ze kunt verleiden om uw eigen tuin te bezoeken. Start:VVV-Orvelte, Dorpsstraat 1a, Orvelte. Opgave per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch bij het secretariaat: 0592-313552. zo 3 mei 14.00 uur Overblijfselen uit de 2e wereldoorlog Een boeiende fietstocht, waarbij gidsen u verschillende overblijfselen uit de 2e wereldoorlog laten zien. Centraal staat het vliegveld Havelte dat door de Duitsers werd gebouwd. Enkele van deze overblijfselen worden langzaam opgenomen door de natuur, waardoor het soms zoeken is om de sporen te kunnen lezen. Start: parkeerplaats aan de Markegenotenweg (een zijweg van de weg Uffelte-Havelte).

zo 10 mei 14.00 uur Voorjaar in het Annermoeras Ooit waren hier uitgestrekte venen en ondoordringbare moerasbossen waar Elanden, Kraanvogels en Bevers verbleven. In de loop der eeuwen is dit gebied door veenontginningen veranderd in een landbouwgebied. Het Hunzedal heeft zijn potentie echter altijd bewaard. Want sinds het Annermoeras vijf jaar geleden weer is ingericht als een natuurlijk beekdal, ontwikkelt dit gebied zich tot een bijzonder vogelreservaat. Start: parkeerplaats bij de brug over de Hunze in Spijkerboor. vr 15 mei 21.00 uur Vleermuizen langs de Reest Tijdens de excursie hoort u meer over fabels en feiten van deze mysterieuze gevleugelde zoogdieren. Ze luisteren naar namen als: Laatvlieger, Grootoorvleermuis, Baardvleermuis en Franjestaart. In de schemering ziet u ze laag overvliegen. Met behulp van een batdetector kunt u achterhalen welke soort het is. Start: informatiecentrum ’t Ende, Stapelerweg 20, De Stapel (bij De Wijk). vr 22 mei 19.30 uur Met de boer het land in Samen met het bedrijfshoofd Alexander Ekkels van beheerboerderij Rheebruggen van Het Drentse Landschap maakt u een tocht over het landgoed. Hij legt u onderweg uit hoe het landgoed wordt beheerd en hoe hij daarbij gebruik maakt van zijn Limousinrunderen. Start: beheerboerderij Rheebruggen, Rheebruggen 8, Ansen. Opgave per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch bij het secretariaat: 0592-313552. zo 24 mei 14.00 uur Adellijke belevenissen op Landgoed De Havixhorst Zie pagina 11

ma 1 juni 14.00 uur Ontginningen en vogels van het Bouwersveld Woeste gronden waren het. Totdat de Maatschappij van Weldadigheid hier in de 19e eeuw met de ontginning begon. Sporen hiervan zijn nog duidelijk zichtbaar. Liggend op de overgang naar beekdal is dit gebied voor veel vogelsoorten van belang. Zo kunt u tijdens deze wandeling het Paapje, de Patrijs en de Geoorde fuut tegenkomen. Start: vanaf Vledder de weg naar Doldersum nemen. Bij het bord ‘Dagcamping’ linksaf de parkeerplaats op. za 6 juni 11.00 – 15.30 uur Slenteren langs het Reestdal Een lange wandeling brengt u door prachtige delen van het Reestdal: Takkenhoogte en WildenbergRabbinge. Bos, beekdal en heide wisselen elkaar af. Op De Wildenberg krijgt u een eenvoudige lunch. Bij beheerboerderij De Uilenburcht wordt u rondgeleid door het bedrijfshoofd Gerrit Schuurhuis. Deze wandeling is in het kader van Biologica-dag (Biologica is de ketenorganisatie voor biologische landbouw en voeding). Start: parkeerplaats tegenover Nieuwe Dijk 26, 1 km ten ZO van gehucht Pieperij. Kosten: € 13,50 p.p. (inclusief lunch). Opgave per e-mail: aanmelden@drentslandschap.nl of telefonisch bij het secretariaat: 0592-313552. za 6 juni 14.00 uur Met de boer het land in Op Biologica-dag maakt u samen met het bedrijfshoofd Gerrit Schuurhuis van beheerboerderij De Uilenburcht een tocht over het bedrijf en de landerijen. Hij legt u onderweg uit hoe het beekdal wordt beheerd en hoe hij daarbij gebruik maakt van zijn Limousinrunderen. De Uilenburcht is één van de beheerboerderijen van Het Drentse Landschap. Start: Rabbinge 7, Balkbrug (Ov.).

foto: Joop van de Merbel

zo 14 juni 14.00 uur Salamanders in het Gastersche Holt Een oud boscomplex op de overgang van de es van Gasteren naar een zijdalletje van de Drentse Aa. Doordat de bodem hier deels uit potklei bestaat, is er sprake van een zeer goed ontwikkelde en voor Drentse begrippen bijzondere kruidlaag met soorten als Gele dovenetel en Bosanemoon. In dit gebied gaat u, samen met een deskundige, op zoek naar de Alpenwatersalamander. Start: vanuit Gasteren de weg richting Anloo nemen, vervolgens nabij boerderij De Volharding rechts afslaan richting Anderen. Na 1 km verzamelen bij de picknickbank aan de rand van het Gastersche Holt. za 20 juni 11.00 – 17.00 uur Festival van Het Drentse Landschap Zie pagina 11

zo 28 juni 11.00 – 16.00 uur Schapenscheren en schapendrijven op het Hijkerveld en het Doldersummerveld Demonstraties scheren en drijven van schapen met activiteiten voor kinderen van alle leeftijden. Locaties: schaapskooi Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken met bordjes aangegeven. De schaapskooi Doldersummerveld staat aan de Huenderweg 1, Doldersum. zo 28 juni 11.00 – 16.00 uur Open dag beheerboerderij Sophiahoeve Beheerboerderij Sophiahoeve van Het Drentse Landschap houdt open huis. Samen met bedrijfshoofd Frans van de Vegte kunt u kennismaken met de verschillende aspecten van een biologisch bedrijf. Deze open dag is goed te combineren met het schapenscheren en schapendrijven zoals hierboven genoemd. Locatie: Huenderweg 2, Doldersum.

Meerkoet

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van:

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Aannemingsbedrijf VEDDER BV Eext (0592) 26 26 20 Grond-, wegen waterbouw Bouwbedrijf H. Poortman Veeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82 Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw ROYAL HASKONING Nijmegen (024) 328 42 84 Adviesbureau voor water en milieu GRONTMIJ DRENTHE Assen (0592) 33 88 99 Advies- en ingenieursbureau ORANJEWOUD BV - HEERENVEEN Heerenveen (0513) 63 45 67 Ingenieursbureau ABN AMRO BANK N.V. Assen (0592) 33 33 00 De bank voor Drenthe ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39 Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen NAM B.V. Assen (0592) 36 20 74 Aardoliemaatschappij Havesathe ‘de Havixhorst’ De Wijk (0522) 44 14 87 Hotel - Restaurant NV Waterleidingmaatschappij ‘Drenthe’ Assen (0592) 85 45 00 Als je de kraan opendraait... Buro Hollema Rolde (0592) 24 13 13 Tuin- en landschapsarchitekten BNT HOLLAND CASINO Groningen Groningen (050) 317 23 17 Een mooie gelegenheid om uit te gaan ARCADIS Assen (0592) 39 21 11 Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie) Quercus Boomverzorging en Advisering Gasselte (0592) 26 11 71 Uw bomen, onze zorg N.V. Waterbedrijf GRONINGEN Groningen (050) 368 86 88 Wees wijs met water Nationale Postcode Loterij Amsterdam (0900) 300 15 00 Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uur Loterij voor mens en natuur RTV Drenthe Assen (0592) 33 80 80 Radio Drenthe,TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad KONINKLIJKE VAN GORCUM BV Uitgeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55 Bureau B + O ARCHITECTEN Rheebruggen (0521) 35 10 14 BORK SLOOPWERKEN B.V. Stuifzand (0528) 33 12 25 Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling DE ROO DRENTE BV Stadskanaal (0599) 61 28 52 Cultuurtechniek en groenvoorzieningen

• HARWIG Installatiegroep Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72 Elektrotechniek, cv/sanitair, telematica, beveiliging • BARSINGERHORN CONSULTANCY Delfzijl (0596) 61 22 66 Training en coachen van personeel en organisatieadvies • BTL REALISATIE Vestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nl Aanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groen en historische buitenplaatsen • Architectenbureau Wouda & van der schaaf Meppel (0522) 25 57 96 • DESTIC KUNSTSTOFFEN B.V. Veendam (0598) 61 45 64 Productontwikkeling, displays, bewerkingen, inrichting en presentaties • Concordia bouwmaterialenhandel Meppel (0522) 25 36 31 Hout- en bouwmaterialenhandel • oosterhuis bv Nijeveen (0522) 49 16 86 Loonbedrijf - Aannemersbedrijf g.w.w. - Landschapswerk • WOONCONCEPT Meppel (0800) 61 62 Meer dan wonen • EELERWOUDE Oosterwolde (0516) 52 30 62 Natuurlijk ruimte voor groen • HERFST en HELDER b.v Lelystad (0320) 26 06 16 Verf van goede huize • ASTRON/LOFAR Dwingeloo w w w . ast r o n . n l w w w . lo far . n l • WARENHUIS VANDERVEEN ASSEN Assen (0592) 31 16 11 Shop-in-shop totaalwarenhuis • Industrie en handelsonderneming elton bv Roden (050) 502 11 99 Producenten van ELLEN tochtprofielen • Meko holland bv Assen (0592) 36 16 00 Totaalconcept in Melkkoeling • Van liere grafisch bedrijf bv Emmen (0591) 611 099 Uw partner in communicatie • VNO NCW Noord Haren (050) 534 38 44 Belangenbehartiger van het Noorden • Ensing Schilders Assen (0592) 348 080 Onderhoud- en protectiesystemen • bouwkundig tekenen adviesburo WILLEM VAN DER SALM Dwingeloo (0521) 593 638 Nieuwbouw, verbouw, renovatie, projectontwikkeling en restauratie • DE FRIESLAND ZORGVERZEKERAAR Leeuwarden (058) 291 31 31 • FIETEN & ROOS BV Hoogeveen (0528) 230 990 inbraak- en brandbeveiliging - camerasystemen pc netwerken - toegangscontrole

Stichting Het Drentse Landschap zet zich in voor het behoud van de Drentse natuur en maakt zich sterk voor het in stand houden van ons culturele erfgoed. Dit doet ze door het aankopen en beheren van natuurterreinen en cultuurhistorisch waardevolle objecten. Stichting Het Drentse Landschap behartigt ook de belangen van:

• Stichting Drentse Boerderijen • Stichting Oude Drentse Kerken • Stichting drs. A.V.J. den Hartogh Fonds