KONINKLIJK PARADIJS
H ET DI E R E N R I J K V E R BE E L D D OOR A E R T SC HOUM A N E E N DROOMC OL L EC T I E U I T DE A N T I E K E W E R E L D John Lennon’s godin en een Nederlands magisch zwaard I N T E RV I E W: T OM POSTM A De beste ontwerper van kunstbeurzen •PLUS• DE M E E ST BI JZ ON DE R E W E R K E N, DE MOOIST E T OONZ A L E N, E N 19 OP VA L L E N DE T ROU VA I L L E S 8
717953 055699
E DI T OR I A L
The more I see the less I know for sure ls kunsthandelaar Postma. De internationaal geroemde Postma vervul je meerdere stopte zo’n vijftien jaar geleden als beeldend functies tegelijk; eigen- kunstenaar om zich uitsluitend te kunnen lijk is het een raar richten op het ontwerpen van kunstbeurzen en beroep. Je bent naast andere ruimtes waar kunst centraal staat. Wij handelaar in kunst zijn heel blij dat we voor dit voorjaarsnummer tegelijkertijd ook een portret van Postma konden maken waarin mentor, adviseur en hij uitgebreid vertelt over zijn overstap van vertrouwenspersoon – je speelt voor de klant beeldend kunstenaar naar ontwerper en immers vaak een zeer belangrijke, soms onthult wat het cruciale, rol in de opbouw van zijn collectie, geheime effect is van doorgaans zijn grootste passie. En je bent een echte muur ook aan het werk als bijna volleerd detective, tussen stands op een omdat je van elk stuk zo goed mogelijk beurs. Maar wat onderzoek wilt doen naar de provenance. vooral treffend is in Uit cijfers van de Postma zijn perkunstmarkt over soonlijke verhaal is Tom Postma pagina 62 2016 blijkt dat de dat het voor hem omzet van veilingeigenlijk maar om huizen achterblijft, een ding draait: de kunst. maar dat de verkoDaarin voelen wij ons pen op de ‘reguliere natuurlijk sterk verbonden met markt’ een mooie Postma. Vernis wil u, als lezer, ’t Coopmanshûs groei doormaken. kennis laten pagina 30 Hier zijn meerdere maken met oorzaken voor aan te de fascinewijzen. Zo geven kopers en verkopers in rende toenemende mate de voorkeur aan een wereld van anonieme, vertrouwelijke omgeving als kunst en handelsplaats en willen ze het transactieproces antiek. zoveel mogelijk zelf in de hand kunnen We hebben Toonzalen pagina 54 houden. in dit Het succes van grote kunstbeurzen als nummer TEFAF Maastricht, ART Breda en de, weer veel intrigerende en mooie verhalen afgelopen oktober voor het eerst georganiseerbijeengebracht, van een privé-museum in de, TEFAF New York laat zien dat de kunstFraneker tot een tot bibliotheek verbouwde handel springlevend is. Deze en talloze andere boerderij, van een afgeschreven schilderij tot kunstbeurzen hebben - naast het grote aantal een Egyptisch beeld dat ooit eigendom was van Koninklijke VHOK-leden dat eraan deelneemt de legendarische Beatle John Lennon. En was - nog een ander, belangrijk Nederlands tintje: het niet John Lennon die zei: “The more I see ze zijn bijna allemaal ontworpen door Tom the less I know for sure.” Robert D. Aronson Voorzitter van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland
voorjaar 2017
vernis#12
–
003
DARSTELLUNG DER FREIHEIT | 1972
ADVERTENTIE
JOHANNES DER PINSEL HAT Grandioos, theatraal en barok, het oeuvre van de Berlijnse kunstenaar Johannes Grützke (1937) kan alleen in grootse bewoordingen gevangen worden. Technisch virtuoos schildert hij extravagante zedenschetsen en (zelf)portretten. Grützke toont de mens in al zijn glorieuze gekte. Met gevoel voor ironie en ook met compassie. In Duitsland wordt Grützke inmiddels beschouwd als de laatst levende der grote realistische kunstenaars. Museum MORE toont vijf decennia schilderkunst van een fenomenale Einzelgänger. 26 FEBRUARI 2017 T/M 11 JUNI 2017
DWARS tegen de dominante mode van de naoorlogse westerse kunstwereld in, begon de Duitser Johannes Grützke in de jaren ’60 als figuratief schilder. Net als – en misschien nog meer dan – in Nederland werd de ‘vooruitstrevende’ kunstenaar in Duitsland geacht stelling te nemen, de barricaden op te gaan. En liefst politieke statements te maken.
Grützke weigerde zich echter aan te passen aan de heersende mores van de artistieke avant-garde. Voor hem geen abstractie of conceptuele kunst, hij koos voor het eeuwige van het realisme. “Kunst ist nicht modern, Kunst ist immer”, volgens Grützke. Als buitenstaander blijft hij liever beschouwer, zij het van een anarchistisch soort. Grützkes penseel lijkt genadeloos maar is
zelden wreed. Zijn dramatische en burleske lichaamstheater in grootformaat verraadt mededogen met de mensheid. Zijn schilderijen zijn bevolkt door naakte vrouwen en onbeholpen mannen in onmogelijk barokke poses. Vaak zijn het groepsportretten, een soort hedendaagse historiestukken, waarin de kunstenaar zelf ook het beeld in wandelt. Alle personages spelen een eigen rol in Grützkes zedenschetsen. Hij levert ironisch commentaar op collectieve neurosen, vrouwenpower, groepsdruk en de man als eenzaam maar kostelijk onwetend wezen.
TECHNISCH VIRTUOOS, is Grützke
verwant aan de 17de eeuwse Haarlemse manieristen en kijkt hij naar Titiaan en Caravaggio. Andere invloeden zijn natuurlijk Otto Dix en Egon Schiele. Grützkes ontwikkeling van sterk figuratief
UNSER FORTSCHRITT IST UNAUFHÖRLICH | 1975
IN BETRACHTUNG DES GÄNSEKOPFES | 2011
-
GRUTZKE
GESPROCHEN
naar expressief, leverde hem bovendien de reputatie van ‘Duitse Lucian Freud’ op.
Beroemd werd Grützke in zijn vaderland met zijn in 1991 voltooide 32 meter lange
MONUMENT DER TRÖSTUNGEN | 1971
panorama ‘Der Zug der Volksvertreter’ (een bonte stoet aan allegorische figuren) in de Frankurter Paulskirche, een nationale gedenkplaats. Zijn grote status heeft deze Einzelgänger pas laat verworven. ‘Der Pinsel hat gesprochen’ is de eerste grote museale solotentoonstelling van de fenomenale Johannes Grützke buiten Duitsland.
museummore.nl
Museum MORE Hoofdstraat 28 7213 CW Gorssel 0575 760 300
Museumkaart + € 3,–
vernis INHOUD
054
Toonzalen
Bijzondere stukken verdienen een bijzondere omgeving. Vernis ging kijken bij drie handelaren: een in schilderijen, een in klokken en een in bijzondere boeken, en focuste zich op de toonzaal in plaats van op de collectie.
030
Binnenkijken: ’t Coopmanshûs Hans Smelik en Andries Stokking handelden decennia in kunst en antiek maar beheren het tegenwoordig als conservator van hun eigen museum, tevens woonhuis. Vernis keek binnen bij ’t Coopmanshûs in het Friese Franeker.
RU BR I E K E N... 003 | Editorial 006 | Inhoud 010 | Colofon 013 | Trouvailles 028 | Column Ivo Weyel 042 | Mijn mooiste stuk
Wouter Hijnberg richtte Helicon op om beschadigde kunstwerken te redden. Zijn Herman Brood was aanvankelijk afgeschreven, maar werd een showcase.
006
–
vernis#12
046 | Boeken 060 | Droomcollectie In onze nieuwe rubriek vragen we een kunstliefhebber om zijn gedroomde collectie samen te stellen. In deze editie: de keuze van Wim Weijland, directeur van het Rijkmuseum van Oudheden.
062
De wereld van Tom Postma De Nederlandse ontwerper Tom Postma was weliswaar succesvol als kunstenaar, maar bereikte de wereldtop als ontwerper van kunstbeurzen. voorjaar 2017
vernis INHOUD
048
Specialisten
070
Ook in dit nummer delen de Specialisten van de Koninklijke VHOK hun unieke kennis en kunde met de lezers van Vernis.
Aert Schouman’s Koninklijk Paradijs
Met ‘Een Koninklijk Paradijs’ viert het Dordrechts Museum haar 175-jarig bestaan en krijgt de 18e eeuwse Dordtse kunstenaar Aert Schouman de aandacht die hij verdient.
E N OOK ... 068 | C olumn
Yvo van Regteren Altena
082 | Cursus
Koninklijke VHOK
084 | Vriendenkring
Koninklijke VHOK
086 | Ensemble 094 | Agenda 008
–
vernis#12
096 | Ledenlijst Koninklijke VHOK
098 | Toekomstantiek De staande schemerlamp K46 van de Nederlandse ontwerper Kho Liang Ie is volgens Frans Leidelmeijer zonder twijfel ‘antiek van de toekomst’.
052 In Beeld
Geen enkele selectie van het culturele aanbod van New York kan recht doen aan wat deze stad te bieden heeft, Vernis waagde toch een poging. voorjaar 2017
A Highly Important Kettle on Stand Amsterdam 1731 | Franรงois Lambregts
MAASTRICHT
Stand 240 10-19 March 2017
Jan van Nassaustraat 76 | 2596 BV The Hague | +31 (0)70 324 09 87 silver @aardewerk.com | www.aardewerk.com
N E W YO R K
C OL OFON
VOORJAAR 2017 | JAARGANG 07 #12 Hoofdredactie
Mischa van de Woestijne Eindredactie
Aya Langeveld (aya@ayamedia.nl) Engelse vertaling
Benjamin Chayes Art direction
Antoine Hamers / Wolk Ontwerp (antoine@wolkontwerp.nl) Uitgever en bladconcept
Mischa van de Woestijne / MI7 Media Intelligence (mischa@mi7.nl) Medewerkers TEKST
Aya Langeveld, Yvo van Regteren Altena, Jettie Rozemond, Ivo Weyel, Mischa van de Woestijne BEELD
Peter Boer, Studio Buitenhof Den Haag, Albertine Dijkema, A10 design BNO (www.a10design.nl), Dordrechts Museum, Friso Keuris, Koninklijke Verzamelingen Staat der Nederlanden, Edwin Janssen, Marte, Mark Niedermann, Rob Overmeer, Shutterstock, Tekenteam.nl, Marie Cécile Thijs, Studio Tromp Rotterdam Met speciale dank aan
Robert Aronson, Ilse Daatselaar, Caroline Eschbach, Frouke Jorna, Frans Leidelmeijer, Wim Weijland, Paul Wullems Informatie, abonnementen en nabestellingen
Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland Damrak 375 nl-1012 zj Amsterdam TELEFOON +31 (0)20-6238904 E-MAIL info@kvhok.nl INTERNET www.kvhok.nl Advertenties
Eddy van den Berg TELEFOON +31 (0)38-4220364 E-MAIL eddyberg@kvhok.nl Druk
Van Aalst Printmanagement, Zaandijk Distributie
Vernis verschijnt zowel in een Nederlandstalige als Engelstalige editie in een oplage van 18.000 exemplaren. Vernis wordt verspreid via de bij de Koninklijke VHOK aangesloten leden en op de belangrijkste kunstbeurzen in Nederland en België waaronder TEFAF Maastricht en PAN Amsterdam. vernis TIJDSCHRIFT VAN DE KONINKLIJKE VEREENIGING VAN HANDELAREN IN OUDE KUNST IN NEDERLAND (KVHOK)
KONINKLIJK PARADIJS
H ET DI E R E N R I J K V E R BE E L D D OOR A E R T SC HOUM A N
JAARGANG 07
E E N DROOMC OL L EC T I E U I T DE A N T I E K E W E R E L D John Lennon’s godin en een Nederlands magisch zwaard
VOORJAAR 2017 #12
I N T E RV I E W: T OM POSTM A De beste ontwerper van kunstbeurzen •PLUS• DE M E E ST BI JZ ON DE R E W E R K E N, DE MOOIST E T OONZ A L E N, E N 19 OP VA L L E N DE T ROU VA I L L E S 8
717953 055699
Cover NL CS6.indd 2
28-02-17 06:04
COVERBEELD: ONDERDEEL VAN DE TENTOONSTELLING ‘EEN KONINKLIJK PARADIJS’, PAGINA 70 © 2017 KVHOK/MI7 MEDIA INTELLIGENCE VERNIS IS EEN UITGAVE VAN DE KVHOK EN MI7 MEDIA INTELLIGENCE. NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG WORDEN VERMENIGVULDIGD, OPGENOMEN IN EEN ELEKTRONISCH DATABESTAND OF WORDEN GEPUBLICEERD, OP WELKE WIJZE DAN OOK, ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE RECHTHEBBENDEN (ARTIKEL 15 AUTEURSWET). ISSN 2211-4017
010
–
vernis#12
voorjaar 2017
A r t
t o
w e A r
Maak uw outfit compleet met een exclusief bijpassend sieraad en
bezoek onze webwinkel: www.rosalind-jewelry.com Showroom (op afspraak) T 0031 (0)40 221 50 01 – (0)6 533 22 129, Hoge Duinlaan 5, Waalre, Holland
T ROU VA I L L E S
De handelaren van de Koninklijke VHOK vinden geregeld bijzondere of opzienbarende stukken. In de rubriek Trouvailles brengen we een aantal bijzondere vondsten bijeen.
VA N DERV EN OR I EN TA L A RT
Porseleinen vazen met deksels China, Kangxi periode (1666-1722), circa 1710 Deze indrukwekkende, porseleinen, dubbele kalebas-vormige (hulu) vazen met deksels waren zeer moeilijk om te vervaardigen. Ondanks hun gewicht van 48 kilo, zijn ze zeer elegant en sierlijk, wat getuigt van de grote vaardigheid van de Chinese porseleinproducenten in de Kangxi periode. Behalve de
voorjaar 2017
complexiteit van het grote formaat (ze zijn 111 cm hoog), was ook de imposante dubbelkalabasvorm een uitdaging bij het productieproces. Deze vazen zijn afkomstig uit een Amerikaanse privécollectie en waren waarschijnlijk ooit onderdeel van een speciale, in opdracht gemaakte, porseleinbestelling van de VOC.
Dit zijn de eerste en enige exemplaren die de afgelopen dertig jaar op de markt zijn gekomen. Er zijn slechts vier andere vazen bekend die vergelijkbaar zijn van vorm en formaat. Deze bevinden zich in de collectie van Augustus de Sterke in Dresden, Duitsland.
Hoogte 111 cm Prijs: circa € 1 miljoen
vernis#12
–
013
T ROU VA I L L E S
DA ATSEL A A R FINE A RT & A NTIQUES
Olieverf Paysage avec moulin Paul Cézanne, Frankrijk, circa 1860 Dit olieverf op canvas is een prachtig voorbeeld uit het oeuvre van de Franse schilder Paul Cézanne (1839 - 1906), een van de belangrijkste post-impressionisten. Dit uit een privécollectie afkomstige schilderij is een van Cézanne’s vroegste werken uit Aix-en-Provence. Het schilderij heeft een bijzondere provenance: het ging van de zoon van de schilder naar Vollard in Parijs vervolgens bleef het in de Franse hoofdstad toen het werd verkocht aan Mme Edouard Jonas. In 1983 kwam het werk in bezit van de vorige eigenaar: een Parijse, particuliere verzamelaar.
Afmetingen: 28 x 35,5 cm Prijs: op aanvraag
014
–
vernis#12
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
A. A A RDEW ERK A NTIQUA IR JU W ELIER
Huwelijkspenning doosje van zilver Reynder Bel, Hoorn, Nederland, circa 1670 In dit zilveren, gedreven en gegraveerde ronde doosje werden oorspronkelijk huwelijkspenningen gepresenteerd. Deze zilveren of gouden penningen maakten samen met het doosje onderdeel uit van de bruidsschat. Door het gebruik van architectonische omgevingen in zijn voorstellingen weet Reynder Bel een geweldige dieptewerking te creëren. Dit wordt versterkt doordat hij sommige lijnen zwaarder aanzet waardoor een schaduwwerking ontstaat. Met name in de kleding van de figuren die hij weergeeft leidt dit tot zeer natuurlijke plooien. Van deze maker is slechts een gering aantal voorwerpen bekend. Dit exemplaar is afkomstig uit een particuliere collectie.
Afmetingen: diameter 6,4 cm Prijs: op aanvraag RUBEN A A RDEW ERK A NTIQUES
Portretminiatuur van een dame gezeten aan haar pianoforte met muziekbladen Augustin Dubourg, Frankrijk, circa 1780-1785 Deze aquarel op ivoor van kunstenaar Augustin Duoburg is gevat in een 14 karaat gouden montuur.
Interessant is dat pas sinds 2010 bekend is dat Augustin Dubourg een pseudoniem is voor Georges Nicolas Toussaint Augustin (Saint-Dié / Vosges 1750 - na 1800 Parijs). Hij is niet de neef, maar de oudere broer van de bekendere Jean-Batiste Jaques Augustin (Saint-Dié / Vosges 1759 – 1832 Parijs). Beide broers behoorden in het tijdperk van Marie Antoinette tot de tijd na de Franse revolutie tot de meest toonaangevende portretminiatuurschilders van Parijs.
Afmetingen: doorsnede 7,4 cm Prijs: € 4.800
voorjaar 2017
vernis#12
–
015
T ROU VA I L L E S
JOAN W IJERMARS SCULPTURE & WORKS OF ART
Werkmodel voor de poorten van het Grand Palais Auguste Carli, Frankrijk, 1899 Dit beeld van een ondeugend kind dat de mond van een gehoornde, harige sater vastgrijpt is het werkmodel voor de lateien van de zijpoorten van het glazen Grand Palais in Parijs, dat werd gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1900. Het werd gemodelleerd door de in Marseille geboren beeldhouwer Auguste Carli (1868-1930) en is afkomstig uit een particuliere collectie. Carli maakte
016
–
vernis#12
voor het model gebruik van plasticine, de in 1897 uitgevonden boetseerpasta die langdurige kneedbaarheid blijft. Dankzij deze eigenschap konden beeldhouwers voor het eerst boetseren met materiaal dat niet zo snel opdroogde als de gangbare en veelgebruikte materialen, zoals klei. De samenstelling van het nieuwe materiaal maakte het ook mogelijk om zeer gedetailleerd te modelleren; subtiele details, zoals vinger-
afdrukken, konden behouden worden. Carli was uiteraard zeer trots op dit werk: hij liet het in een kleine vitrine achter glas plaatsen voordat hij het aan zijn beste vriend, de beeldhouwer Paul Gonzalez (1856-1938) gaf. Hierdoor is het werk is nog steeds in perfecte staat en is het één van de vroegste, bewaarde werken in plasticine.
Afmetingen: 31 x 33 x 15 cm Prijs: € 26.000
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
A. A A RDEW ERK A NTIQUA IR JU W ELIER
Zilveren aardbeienschaal Adriaan Havelaar, Den Haag, 1718 Deze zilveren aardbeienschaal is één van de vroegst en grootste bekende Nederlandse exemplaren. Door zijn strakke vormgeving doet het stuk zo modern aan dat je ook zou kunnen denken dat het twintigste eeuws design is. In de achttiende eeuw stond het Haags zilver bekend om zijn ingetogen vormgeving en deze aardbeienschaal is daar een prachtig voorbeeld van. Het ont-
werp met de oplopende rand en door ingeschrooide lijnen verdeelde lobben is helemaal in balans. De basisvorm is zo goed dat de schaal geen ornamenten nodig heeft en het de lichtweerkaatsende werking van zilver prachtig laat uitkomen. De kracht van het design zegt alles over de kwaliteit van de zilversmid Adriaan Havelaar. Uit archiefonderzoek is gebleken dat hij veel geproduceerd
heeft, maar er zijn slechts weinig stukken van hem bekend. De aardbeienschaal is gekeurd op de onderkant met het stadskeur van ’s-Gravenhage, de jaarletter V voor 1718, de Hollandse leeuw en het meesterteken AH aaneen voor Adriaan Havelaar.
Afmetingen: diameter 21,6 cm, hoogte 3,9 cm, gewicht 362 gram Prijs: op aanvraag
V ER BEEK-SCH U T T EL A A R
Art Deco ring Mauboussin, Parijs, 1928 Deze Art Deco ring is gemaakt van platina, smaragd en diamant, en valt op door de schoonheid en de hoge kwaliteit van het ambachtswerk. Hoewel niet gesigneerd, werd wel al vermoed dat de ring vervaardigd zou kunnen zijn bij Mauboussin, één van de grote Parijse maisons. Na uitgebreid archiefonderzoek naar de herkomst kon worden vastgesteld dat het inderdaad een exemplaar betreft van het juwelenhuis dat zo veel magnifieke juwelen creëerde in de jaren twintig van de vorige eeuw. Eind januari 2017 werd officieel bevestigd dat deze ring is
voorjaar 2017
vervaardigd rond Mauboussin’s expositie l’Émeraude dans la Joaillerie in 1928.
Prijs: op aanvraag
vernis#12
–
017
T ROU VA I L L E S
JAN BEEKHUIZEN
Notenhouten timpaan Zuid-Duitsland of Noord-Italië, tweede kwart 17 e eeuw In de Rooms-Katholieke kerk wordt op 29 juni het Hoogfeest van Petrus en Paulus gevierd. Op deze dag wordt de marteldood van de apostelen Petrus en Paulus onder het bewind van de Romeinse keizer Nero herdacht. Circa 250 jaar na hun dood besloot keizer Constantijn (307 337), de eerste Romeinse keizer die het Christendom omarmde, om twee grote basilieken te bouwen op de graven van deze apos-
telen. Petrus wordt traditioneel afgebeeld met een boek en een sleutel, Paulus met een zwaard. Op deze uit Zuid-Duitsland of Noord-Italië afkomstige timpaan houdt Petrus alleen een boek in zijn handen. Paulus heeft een zwaard in zijn linkerhand. Petrus en Paulus zitten aan weerszijden van het wapenschild van Vaticaanstad met gekruiste sleutels, met strik en daarboven een tiara. Naar alle waarschijnlijkheid maak-
te deze boogtrommel, die is gemaakt in het tweede kwart van de 17e eeuw, ooit onderdeel uit van een portaal. Het snijwerk is fraai, uitermate gedetailleerd, en van zeer hoge kwaliteit met slechts twee kleine beschadigingen (een deel van het zwaard van Paulus ontbreekt, net als een deel van zijn grote teen).
Afmetingen: 160 x 62 cm Prijs: op aanvraag
K U N S T H A N D E L J A C Q U E S F I J N A U T B .V.
Bestek van gesneden ivoor en staal Frankrijk of Duitsland, laat 17 e eeuw Afkomstig uit een Nederlandse particuliere collectie.
Afmetingen: 16 x 13,5 cm, handgrepen: 6,5 en 6 cm Prijs: op aanvraag
018
–
vernis#12
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
GALLERY TINY ESVELD
Hanglamp Charles Schneider, Frankrijk, 1925 Deze in 1925 in Frankrijk gemaakte hanglamp is niet alleen bijzonder door het uitzonderlijke, en zeer unieke, ontwerp waarbij meer dan honderd geblazen knikkers rondom het sierlijke smeedwerk zijn aangebracht. Minstens zo bijzonder is de herkomst. De lamp is altijd in bezit geweest van één en dezelfde familie, en is exclusief gemaakt voor de grootvader van de laatste eigenares. Zij kan zich de grote voorliefde van haar grootvader voor kwaliteit en exclusiviteit nog goed herinneren. Haar grootvader bestelde deze lamp persoonlijk bij de beroemde glaskunstenaar Charles Schneider (1881-1953),
voorjaar 2017
die bekend stond om zijn ambachtelijke perfectie en weergaloze gevoel voor kleur. Charles en zijn broer Ernest hadden, halverwege de jaren twintig van de vorige eeuw, de grootste glasfabriek van Frankrijk, Charles zat in de jury van de Exposition Internationale des Art Décoratifs, de wereldtentoonstelling van 1925 in Parijs. De eerste eigenaar liet speciaal voor deze bijzondere lamp een serre aan zijn huis bouwen, zodat de lamp in zijn volle glorie kon schitteren.
Afmetingen:120 x 90 cm Prijs: op aanvraag
vernis#12
–
019
T ROU VA I L L E S
TÓTH IKONEN
Fabergé-icoon van de Moeder Gods van Korsun Fabergé, Rusland, circa 1900 Deze kleine, ovale icoon, afkomstig uit een Nederlandse particuliere collectie, heeft een verfijnde schildering in combinatie met een prachtige zilveren cloisonné emaille riza. De rijk versierde riza is gemaakt door het juweliershuis Fabergé in de periode 1896-1907. In de rand staat naast de zilvermerken de gekraste cijfercode 33671 die verwijst naar de inventarislijst van geregistreerde Fabergéobjecten.
Afmetingen: 11,7 x 8,7 cm Prijs: op aanvraag
KU NST H A N DEL M I EK E ZI LV ER BERG
Houten beeld van een naakte vrouw Egypte, Middenrijk, 11e-12e dynastie, circa 2000-1800 voor Chr. Een groot, houten beeld van een naakte vrouw met een prachtig, slank vormgegeven lichaam met daarlangs de armen met slanke, open handen. Het hoofd wordt gesierd met een korte pruik. Het beeld heeft een bijzondere herkomst: het is afkomstig uit de collectie van de Amsterdamse kunstenaar/architect Johan Raedecker, ontwerper van het Nationaal Monument op de Dam.
Afmetingen: hoogte 170 cm Prijs: op aanvraag
020
–
vernis#12
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
KUNSTGALERIJ ALBRICHT
Olieverf Een avond in het Variété Circus in Kopenhagen Paul Gustav Fischer, Denemarken, 1891 Als kenners spreken over de Deense ‘Gouden Eeuw’, dan hebben zij het over de periode die begint in de eerste helft van de 19e eeuw en eindigt rond 1848 als de laatste kunstenaars van deze stroming overleden zijn. Maar de tweede helft van de 19e eeuw kende net zo goed een aantal bijzondere Deense kunstenaars, waaronder Paul Gustav Fischer. Fischer staat bekend als de schilder van Kopenhagen ofwel “Kobenhavernes maler”, vanwege zijn zeer veelzijdige oeuvre (schilderijen, aquarellen, affiches en grafisch werk) waarin de stad en haar
voorjaar 2017
inwoners centraal staan. Dit olieverf op doek, afkomstig uit een particuliere collectie in het Verenigd Koninkrijk, sluit daar zeer goed bij aan met een voorstelling van een Franse actrice die de Marseillaise zingt. Op de voorgrond heeft de schilder vrienden en familie geportretteerd, waaronder zijn vrouw Dagny Fischer, die gehuld in een bontjas, staand achter de ober wordt afgebeeld.
Afmetingen:80,6 x 105,4 cm Prijs: op aanvraag
vernis#12
–
021
T ROU VA I L L E S
KOLLENBURG A NTIQUA IRS
Bronzen sculptuur van Koning Willem II Gebroeders Lurasco, Frankrijk, circa 1853 Dit beeld is een zeldzame, gereduceerde uitvoering van een standbeeld van Koning Willem II in zijn tenue als opperbevelhebber van het leger van Eduard François Georges. Willem II (1792-1849) was de zoon van de latere koning Willem I der Nederlanden en Wilhelmina van Pruisen. Eduard François Georges (18171895) was een leerling van Louis Royer aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Naar verluidt heeft Georges de opdracht voor het standbeeld voor Willem II om niet aanvaard. Zijn beeld werd op 23 maart 1854 in ’s-Gravenhage onthuld, waarbij hij volgens overlevering met loftuitingen werd overladen. In het begin van de 20e eeuw raakte het beeld echter uit de gratie; in 1920 werd het vervangen door een ruiterstandbeeld van Willem II. Het standbeeld van Georges werd voor duizend gulden aan de gemeente Tilburg verkocht en kreeg in 1924 een prominente plaats op het Heuvelplein, op korte afstand van het voormalige stadspaleis van Willem II. Dit gepatineerd bronzen beeldje is een kleiner exemplaar van dat beeld; er zijn geen andere uitvoeringen van bekend. Het belang ervan blijkt ook uit het feit dat dit kunstwerk in 2002 werd ingeschreven als rijksmonument. Gesigneerd en gedateerd op de bovenzijde: Gebroeders Lurasco en op de zijkant van de voet: E.F. Georges 1853.
Afmeting: hoogte 48,5 cm Prijs: € 4.850
022
–
vernis#12
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
KUNSTCONSULT
Aquarel Pat u Patachon (Pat en Patachon) Hannah Höch, circa 1925 Deze vrolijke aquarel is gemaakt door Dada-kunstenares Hannah Höch (Gotha 1889 - Berlijn 1978). Het is een aquarel met inkt op papier, getiteld Pat u Patachon, gesigneerd ‘H.H.’. De titel verwijst naar het Deense komische duo ‘Pat en Patachon’ dat in de jaren twintig van de vorige eeuw furore maakte in stomme films. Dit werkje is afkomstig van de erven van Chris Lebeau.
voorjaar 2017
Deze Nederlandse kunstschilder en anarchist kende Hannah Höch uit de periode waarin zij in Den Haag verbleef. Lebeau schilderde in 1933 het beroemde portret van Hannah Höch dat tegenwoordig te bewonderen is in het Drents Museum in Assen.
Afmetingen: 11,5 x 10,2 cm Prijs: € 4.500
vernis#12
–
023
T ROU VA I L L E S
IN T ER-A N T IQUA R I A AT MEFFERDT & DE JONGE
Litho Gezicht op St. Petersburg Artaria & Comp., Oostenrijk, circa 1830 Deze schitterende, grote litho is in de tijd met de hand ingekleurd. Het is een panorama van de Petrus-enPaulusvesting met het Naryshkin-bastion en zicht op de rivier de Neva. Langs de kade zien we het Winterpaleis, het Hermitagetheater, het Marmerpaleis, het Vladimir-paleis, het Nieuwe Michailovskipaleis, het Ficquelmont-paleis en de Zomertuin. Grote stadsgezichten van deze kwaliteit zijn zeer zeldzaam.
Afmetingen: 51 x 77 cm Prijs: € 7.500
024
–
vernis#12
LIMBURG A NTIQUA IRS
Ebbenhouten tafelklok F. van Leeuwen, Nederland, tweede helft 18 e eeuw Opvallend is het prachtig geschilderde, typisch Hollandse landschap met onder andere een aantal lopende figuren en een vissertje. Naast de tijd heeft de klok met de datum en een maandaanduidig bovendien twee interessante, prachtig uitgevoerde complicaties. De klok is in de tweede helft van de 18e eeuw gemaakt door de Haarlemse klokkenmaker F. van Leeuwen.
Prijs: € 12.500
voorjaar 2017
T ROU VA I L L E S
FONTIJN ANTIEK
Aardglobe J. & W. Cary, Engeland, eerste kwart 19e eeuw Het Londense familiebedrijf van de gebroeders John (circa 1754-1835) en William Cary (circa 17601825) wordt doorgaans beschouwd als de beste globemaker van de laat-Georgiaanse periode. Deze globe van dit befaamde bedrijf is gemaakt in de periode 1815-1825 en valt meteen op door een opvallend grote diameter van 21 inch (53,3 cm) en een hoogte van 116 cm. Cary-globes van dit formaat werden voor het laatst vervaardigd in 1825, hierna werd 18 inch de grootste standaardmaat. De met achttien handgekleurde, bedrukte papieren segmenten beplakte bol wordt bekroond door een messing uurcirkel en wordt omvat door een messing meridi-
voorjaar 2017
aanring met graadverdeling en een horizonring met roodgeschilderde rand. De globe is verder voorzien van meerdere vermeldingen van onder meer data van ontdekkingen, schipbreuken, en reisroutes van de grote Engelse held kapitein Cook en andere ontdekkingsreizigers. Er zijn verschillende fantoomeilanden te zien en de binnenlanden van Sub-Saharisch Afrika (‘Unknown Parts’). Het westen van Noord-Amerika (‘Unexplored Countries’), alsmede het continent Antarctica zijn nog blinde vlekken.
Afmetingen: diameter 53,3, hoogte: 116 cm Prijs: op aanvraag
vernis#12
–
025
T ROU VA I L L E S
A NTIQUA RI A AT FORUM BV
Kopergravure Nieuwe caerte van de Veluwe, Betuwe, Gelderlandt, ende andere omligghende provincien, als Hollandt, Utrecht, Zutphen & c. Johannes Galle, België, circa 1633-1653 Deze kaart is het enig bekende exemplaar van een gedetailleerde wandkaart van Midden-Nederland van Johannes Galle uit de periode 1633-1653. De ingelijste kopergravure op papier is afkomstig uit een privécollectie. De drie koperplaten die werden gebruikt
026
–
vernis#12
om de kaart te drukken, waren oorspronkelijk onderdeel van een collectie van twaalf platen die zijn gebruikt om een kaart van Noord- en Zuid-Nederland te drukken. Deze kaart, waarvan geen exemplaren bewaard zijn bleven, geldt als een van de vroegste kaarten van heel
Nederland, en werd gegraveerd en gedrukt door Philips Galle (1537-1612), een Haarlemse graveur die zich in Antwerpen vestigde – de grootvader van Johannes Galle.
Afmetingen: 76 x 41 cm, (lijst: 107,5 x 60 cm) Prijs: € 12.500
voorjaar 2017
KUNSTHANDEL P. DE BOER GREAT DUTCH AND FLEMISH OLD MASTER PAINTINGS IN ANY SIZE
HERENGRACHT 512
+31 (0) 20 623 68 49
NETHERLANDS
INFO@KUNSTHANDELPDEBOER.COM
1017 CC AMSTERDAM
+31 (0) 6 2152 00 44
COLUMN
eeuw, maar daar had ik er al na twee de buik van vol. Over naar het precolumbiaans goud van de indianen, van die aanbiddelijke kleine talismannetjes. Vier heb ik er, eentje hurkend, eentje fluitspelend, een met grote hoofdtooi en een katachtig beest. Ze liggen nu ergens in een la, want nummer vijf heb ik nooit gehaald. Toen was ik me alweer aan het verdiepen in Japanse prenten. Nou ja, verdiepen is dus niet het juiste woord, want tot echte verdieping komt het bij mij maar niet. Ik word nooit dat serene echtpaar. Ik haal nooit een kunstblad met een coherente collectie (ook niet met een incoherente trouwens). Maar waarom wil ik dat dan toch? Ivo Weyel lijdt aan ongecontroleerd, slingerende Waarom leg ik me niet neer bij mijn ongecontroleerd, slingerende verzaverzamelwoede en worstelt met de vraag of hij melwoede, en ga ik lekker onverstoord zijn aankopen misschien zou moeten kanaliseren en onbezwaard verder met dan weer dit om een coherente, magazine-waardige collectie en dan weer dat? Mijn psychiater te krijgen. luistert en knikt en zegt “tja”. Hij is van de oude stempel, van niets zeggen en mondjesmaat aangeven. Ik voel zijn k ken mijn klassieken, en ik weet hoe volgende voorzet al aankomen. Schopenhauer het zijn van de mens in “Wat denk je zelf?” Ik denk dus dat mijn a. en b. drieën deelde in wie je bent, wie je wilt van Schopenhauer lichtjaren van elkaar verwijderd zijn en hoe anderen je zien. Het beeld zijn, en dat daarom mijn c. net zo chaotisch gevarivan die drie-eenheid is bij mij echter eerd is als mijn verzameldrift. Want geen twee volledig verstoord. Wat ik wil zijn is dat vrienden zien me hetzelfde (dat was een opdracht van uitermate serene echtpaar dat ik ooit in de psych: vraag hoe je vrienden jou zien). “Hmm”, zei een kunstblad zag staan, vijftigers, zij in mijn psychiater. En toen was de drie kwartier om. een bescheiden zwart jurkje schrijlings zittend, hij Thuis las ik dat Catharina II van Rusland zo veel staand met een zelfverzekerde glimlach, een hand op verzamelde dat ze niet eens wist wat ze had. Dat ze er haar schouder. Het stuk ging over hun collectie ooit een vazal op uitstuurde om een beroemde Chinese vazen, monochroom, achttiende eeuws en diamant te kopen, terwijl die al jaren in haar bezit eerder. Honderden hadden ze staan in hun riante was. En ik las hoe de kunstcollectie van wijlen David New Yorkse appartement, ze verzamelde ze al zo’n Bowie (in wezen een samengeraapt zooitje) door dertig jaar. kenners werd omschreven als persoonlijk en eigenDat ik wil zijn zoals zij komt door hun consequente zinnig en net zo divers als zijn persoonlijkheid. Kijk liefde voor het eenkleurige vaasje, hun gerichte focus, aan. Een positieve benadering. Ziedaar mijn nieuwe hun one-track mind. Dat lukt mij niet, en God knows I’ve queeste. tried. Ontelbare keren begon ik weer opnieuw iets te verzamelen. Ook ik heb een paar mooie antieke monochrome vaasjes, in keizerlijk geel zelfs, met TEKST stempel op de bodem, maar na drie vaasjes had ik er al Ivo Weyel genoeg van. Ging ik over op avant-gardistische ILLUSTR ATIE Russische schilders uit het begin van de twintigste Tekenteam.nl
DE QUEESTE VAN EEN VERZAMELAAR
028
–
vernis#12
voorjaar 2017
’T COOPMANSHÛS REPORTAGE
Vroeger handelden voormalig KVHOKleden Hans Smelik en Andries Stokking in kunst en antiek, tegenwoordig beheren ze het als conservator van hun eigen museum. In 2005 kochten zij ’t Coopmanshûs in het Friese Franeker als onderkomen voor henzelf én hun collectie. Het barst van de (stads) historie én het antiek.
ANTIEK ÉN MUZIEK IN ’T COOPMANSHÛS e vijfendertig meter lange gang in ’t Coopmanshûs leidt als een tunnel door de geschiedenis van het rijksmonument en haar vroegere en huidige bewoners. “De volgende keer laat ik je de rest van het huis zien”, grapt Smelik als hij in de entree voor een van de vijf schijndeuren aan de linkerzijde van de gang blijft staan. Ze leiden nergens toe, maar wekken de illusie dat het huis (nog) groter lijkt dan het is. “Imponeren in de architectuur was heel gebruikelijk in de 18e eeuw. Deze ‘fausse portes’ creëren immers een illusie van symmetrie en grandeur.”
vernis#12
01
–
031
REPORTAGE ’T COOPMANSHÛS
02
De collectie van Smelik en Stokking past uitstekend in het herenhuis waarin veel authentieke elementen bewaard zijn gebleven, maar het woonoppervlak van vijfhonderd vierkante meter is bijna te krap bemeten voor de overweldigende hoeveelheid erfgoed die zij in de loop der tijd hebben verzameld. Statisch is het er allerminst, eerder huiselijk en gezellig. Het enige dat de nevenfunctie van museum verraadt, is de professionele beveiligingsinstallatie. Kleine kroniek Bij elk vertrek of voorwerp uit de verzameling hoort wel een verhaal of anekdote. Smelik vertelt ze met zichtbaar plezier. Hij deelt talloze feiten en weetjes, die hij als volleerd gids met het grootste gemak aan elkaar praat. De composities in de esthetisch gevulde vitrinekasten zijn stuk voor stuk kleine kronieken. Het verzamelen zit 032
–
vernis#12
de heren in het bloed: verscheidende objecten in de collectie zijn al generaties in familiebezit, zowel van de Stokking- als Smelik-kant. Als zeventienjarige was Smelik liever naar de toneelschool gegaan dan naar de universiteit. Zijn ouders zagen voor hem een toekomst als tandarts, maar hij ging Nederlands studeren. In de jaren zeventig
Als zeventienjarige was Smelik liever naar de toneelschool gegaan dan naar de universiteit
kiest hij - samen met zijn partner Stokking - voor de handel in kunst en antiek. Smelik en Stokking aan het sjieke Noordeinde in Den Haag groeit uit tot een gerenommeerde naam met twee vestigingen die op steenworp afstand van elkaar liggen: de antiekzaak op nr. 156 en de galerie voor hedendaagse kunst op nr. 150. In 1990 besluiten ze voor de laatste keer deel te nemen aan de Oude Kunst- en Antiekbeurs in Delft. Het is ook het moment voor Smelik om terug te treden uit het bestuur van de beurs. In 1990 nemen ze afscheid van hun antiekzaak, in 1994 van de galerie. De rolverdeling in de zaak en het succes ervan wordt van meet af aan bepaald door hun complementaire karakters. Stokking die van nature liever op de achtergrond blijft en de rust zelve is, doet de inkoop, Smelik de verkoop. In hun collectie worden de verschillen in persoonlijkheid voorjaar 2017
’T COOPMANSHÛS REPORTAGE
01
02
03
04
05
Andries Stokking en Hans Smelik.
Een verzameling persoonlijk erfgoed.
De 18e eeuwse keuken is nog in bijna oorspronkelijke staat.
Smelik en Stokking zijn bijna vijftig jaar samen.
Hans Smelik met Quirinius zijn Abbessijnse kat.
weerspiegeld door de grote variatie aan objecten: Smelik is van het zilver en het porselein en de meubels uit de 18e en 19e eeuw, Stokking is meer van de oude kunst, de schilderijen en meubelen uit de 17 e eeuw. Moderne gemakken Bij binnenkomst steekt een van de Abbessijnse katten nieuwsgierig zijn kop om de hoek om zich vervolgens weer lekker op te krullen in de keuken, het hart van het
03
04
huis. De keuken ademt nog altijd een 18e eeuwse sfeer uit en is in bijna oorspronkelijke staat. Dankzij de Aga die tegen de wand met Harlinger tegels op de vroegere stookplaats staat, is het er behaaglijk op deze vorstdag. Het fornuis is een ‘moderne’ aanvulling en werd geplaatst tijdens de grondige restauratie die voorafging aan hun intrek in het huis, eind 2006. Om het huis bewoonbaar te maken was een aantal noodzakelijke aanpassingen nodig. Verstopt achter de deuren in de 18e eeuwse wand, in de ruimte onder de trap, kwam als onzichtbare uitbreiding van de keuken een kleine pantry voorzien van alle moderne gemakken. Op de bovenverdieping van het achterhuis, vroeger de woning van de beheerder, werd een moderne slaapetage met twee slaapkamers en badkamers en suite gebouwd. De servieskasten in de keukenwand lijken te zijn gemaakt voor de verzameling 05
voorjaar 2017
vernis#12
–
033
REPORTAGE ’T COOPMANSHÛS
06
07
’t Coopmanshûs met de rijk versierde halsgevel.
De gang is vijfendertig meter lang.
Luneville-serviesgoed; het kleurt prachtig bij het appelbloesem op het houtwerk in de van vloer tot plafond betegelde keuken. “We hebben tijdens de restauratie met opzet niets overgeschilderd. De kleuren zijn nu, ‘zoals het heurt’, mooi fanée”. “Dat fanée is een typisch Haags woord, Andries”, valt Smelik zijn partner corrigerend in de rede. Maar het vocabulaire van beide heren blijkt tijdens de rondleiding meer dan eens gekleurd te zijn door de vele plaatsen
07
’T COOPMANSHÛS
Van neurologenpraktijk tot privé-museum
06
waar ze gewoond hebben in binnen- en buitenland, al neemt Den Haag in hun curriculum een bijzondere plek in. Enkele stukken die zijn meegekomen uit de inventaris van hun zaak zijn een Gelderse balpoottafel en een paar koloniale stoelen uit de 17 e eeuw. Ze staan in de muziekkamer in het achterhuis die uitkijkt op de stadstuin met stinzenplanten. Lees verder op pagina 37 034
–
vernis#12
Museum ’t Coopmanshûs is een van de mooiste huizen van Friesland; vernoemd naar de neuroloog Georgius Coopmans (1717-1800) die hier woonde en zijn praktijk hield. Zowel Georgius als zijn zoon Gadso, die in 1746 in ’t Coopmanshuˆs geboren werd, studeerden aan de Franeker Academie. Georgius was van 1797 tot aan zijn dood in 1800
curator van de universiteit. Gadso was van 1770 tot 1787 hoogleraar aan de Franeker Academie. In 1746 liet Georgius het huis ingrijpend veranderen en verfraaien. Veel van die elementen zijn bewaard gebleven, waaronder de wandbetimmeringen in de salons, de uitbundig gesneden omlijstingen en voordeur met bovenlicht, en de slingertrap in het voorhuis. De talrijke
natuurstenen ornamenten in de halsgevel werden aangebracht door beeldhouwer Lambert Bersée. In 1848 werd het familiebezit verkocht. In de daaropvolgende eeuw wisselde het huis nog enkele malen van eigenaar. Na veel geharrewar kreeg het huis in 1943 dankzij de inzet van de toenmalig directeur van het Fries Museum, Abraham Wassenberg, de bestemming van plaatselijk museum.
voorjaar 2017
‘Patriae et Patribus’, Op het Vaderland en de Regenten Vermoedelijk werd dit glas gemaakt tijdens het Tweede Stadhouderloze Tijdperk (1702-1747), in het tweede kwart van de achttiende eeuw voor 1747, het jaar waarin Willem IV erfstadhouder werd. De bokaal is enorm, andere glazen van hetzelfde model zijn meestal rond de 19 cm hoog. Dit glas meet ruim 30 cm. We kennen geen andere glazen van hetzelfde model die even groot zijn. Uitzonderlijk grote glazen werden gebruikt als hensbeker en behoorden tot het bezit van Nederlandse besturen en gezelschappen. Na vergaderingen werd ermee getoast en ging de beker rond om het verbond van de aanwezigen te bestendigen. Hensbekers waren doorgaans ook inwijdingsbokaal. Het was veelal gebruikelijk dat nieuwe leden van een bestuur verplicht waren de hensbeker in één keer leeg te drinken. Waarschijnlijk is dit glas door de regering, de Staten Generaal, van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën zelf gebruikt. Nederlands loodglas Tweede kwart achttiende eeuw Hoogte 30,8 cm
FRIDES LAMÉRIS KUNST- EN ANTIEKHANDEL www.frideslameris.nl
’T COOPMANSHÛS REPORTAGE
08
Doorkijk vanuit het voorhuis.
Vervolg van pagina 34 Hier worden met regelmaat huisconcerten georganiseerd; want naast kunst en antiek is muziek een andere grote passie. Op de muziekstandaard naast de vleugel staat de partituur van het Avé Maria van Schubert. “Ik moet vanmiddag eigenlijk nog oefenen”, zegt Smelik. “Morgen heb ik zangles.” Academie van Friesland Op de vieze achterkant van een bestelbus die foutief voor het huis geparkeerd staat, heeft iemand na twee nachten ijs al hoopvol “it giet oan” geschreven. Natuurlijk: Franeker is bekend als één van de elf Friese steden langs de route van de tocht der tochten. Maar vroeger was de stad beroemd als belangrijk centrum van de wetenschap. “Wist je dat de universiteit in Franeker de tweede universiteit was die in Nederland werd gesticht? Tien jaar na Leiden.” In 1585 wordt de Academie van Friesland opgericht door de calvinistische machthebbers in Friesland met als doel het opleiden van protestantse predikanten in de strijd tegen het katholieke Spanje. In deze roerige tijd van de Tachtigjarige Oorlog is Franeker een betere locatiekeuze dan Leeuwarden. In de Friese hoofdstad is te veel gedoe met de Friese edelen. In Franeker is het relatief rustig aan het oorlogsfront én er is een geschikt gebouw vrijgekomen: het ontruimde Kruisbroedersklooster. Met de sluiting van de universiteit in 1811 door Napoléon verliest Franeker officieel haar status als universiteitsstad. Tot 1843 is er nog wel een atheneum maar gaandeweg nemen de studentenaantallen van de eens zo populaire Academie steeds verder af. Geleerdenbolwerk In de 17e en 18e eeuw is Franeker het geleerdenbolwerk van het Noorden. De universiteit met z’n grote theologische faculteit trekt veel studenten, vooral uit Friesland, maar de Friese Academie geniet ook bekendheid buiten de grenzen van de Republiek, dankzij de goede hoogleraren, vernis#12 08
–
037
REPORTAGE ’T COOPMANSHÛS
09
10
11
12
Kinderboeken uit Stokkings jeugd.
Naast kunst en antiek is muziek een andere grote passie.
Tin uit Deventer.
De bibliotheek op de eerste verdieping is
de favoriete ruimte van Smelik en Stokking.
waaronder Gadso Coopmans, de zoon van de neuroloog Georgius aan wie het ’t Coopmanshûs zijn naam te danken heeft (zie kader). Het stadsgezicht wordt nog steeds bepaald door de sporen die de wetenschappers van toen hebben achtergelaten, zoals de zogenaamde professorenhuizen, het academiegebouw zelf en niet te vergeten: het wereldberoemde planetarium van Eise Eisinga dat hij tussen 1774 en 1781 bouwde. Eisinga was een
09
10
vriend van Georgius en bovendien waren het patriotten net als Gadso, die in 1787 bij de inval van de Pruisen en de terugkeer van de Oranjes het land moest ontvluchten. Bovenin de rijk versierde halsgevel van ’t Coopmanshûs is het portret van Hippocrates, de vader van de (Griekse) geneeskunst, te zien met daaronder het jaartal 1746. Het herinnert aan het beroep van Coopmans en het jaar waarin hij het pand laat ‘moderniseren’. Het voormalige woonhuis en winkel van bakker Jorritsma krijgt de uitstraling van een patriciërswoning als hij zich hier vestigt na een specialisatie in de neurologie in Leiden. Er komen twee verdiepingen op en de gevel wordt rijk versierd met zandstenen rocailles, geheel in stijl met de mode van die tijd, de Rococo. Georgius en later ook zijn zoon Gadso genieten hoog aanzien vanwege hun deskundigheid en publicaties. Ze be11
038
–
vernis#12
voorjaar 2017
’T COOPMANSHÛS REPORTAGE
12
horen in Nederland tot de eerste doktoren die koepokinentingen toedienen. Gadso treft overigens het ironische lot dat zijn dochtertje overlijdt aan de inenting die hij juist zo promoot als nieuw vaccin tegen de pokken. Terug naar de 21ste eeuw. Als Smelik en Stokking in 2001 besluiten om terug te keren uit Ierland, waar zij zeven jaar hebben gewoond, blijkt het niet eenvoudig om een passende woonruimte te vinden. En zeker niet in Deventer; de stad van hun eerste keuze en waar Stokking geboren is. Maar ze komen uiteindelijk terecht in Franeker. Ze lopen daar bij toeval tegen ’t Coopmanshûs aan, nota bene via hun tandarts. Het voldoet aan al hun wensen. Als de heren in 2005 horen dat ’t Coopmanshûs het jaar erna vrij komt, hoeven ze niet lang na te denken. “Wij wilden het persé hebben.” Het plaatselijke museum dat er gevestigd is moet dan nog verhuizen naar de Marvoorjaar 2017
tenastins, even verderop in de straat. Na de overdracht duurt het nog een dik jaar voor ze hun Friese onderkomen in gebruik kunnen nemen als woonhuis en Museum ’t Coopmanshûs. “De naam hadden we bij de koop bedongen, omdat het stadsmuseum verder zou gaan als Museum Martena.” Dat ze in Franeker zouden belanden hadden ze van tevoren nooit kunnen be-
‘Het wordt hier zo langzamerhand echt te vol. We zouden eigenlijk moeten afstoten’
denken. Inmiddels zijn ze er volledig ingeburgerd; het Friese leven was hen niet vreemd. Begin jaren negentig hadden ze een boerderijtje in Eernewoude en had Smelik al Fries leren spreken en schrijven. En zo sieren de imposante Waterford kroonluchter en de Empire balkroon die in hun 18e eeuwse landgoed in County Cork hingen, nu de plafonds in Franeker. Ook de Han-vaas in het voorhuis is een herinnering aan Ierland, daar gekocht op een veiling én onderdeel van de collectie aziatica van Smelik. Gepassioneerde verzamelaars In een hoek bij het raam van de muziekkamer staat een van hun meest recente aanwinsten: een Rembrandt-kan uit Deventer die ze het afgelopen jaar op de TEFAF kochten. Objecten uit Deventer vormen - niet toevallig - een zwaartepunt in hun collectie. “Deze kan moest ik vernis#12
–
039
REPORTAGE ’T COOPMANSHÛS
hebben. Het is een zeldzaam stuk”, zegt Stokking met de begerigheid van de rasechte verzamelaar. “We zouden eigenlijk moeten afstoten”, verzucht Smelik. “Het wordt hier zo langzamerhand echt te vol.” Geen van beiden heeft daar overigens moeite mee. “Wij hebben met passie verzameld, maar je moet er eigenlijk niet te veel aan hechten. Net zo goed als dat ook in de handel geldt. Wij zijn slechts de tijdelijke bezitters.” Het begint met boeken Op de eerste etage die via de slingertrap bereikt wordt, bevindt zich de indrukwekkende bibliotheek, de favoriete ruimte van Smelik en Stokking. Hier brengen ze de meeste tijd door. Een van de vele boekenkasten in de lichte ruimte is gevuld met een complete Couperus-collectie met eerste en bijzondere drukken. Met de liefde voor boeken is het ooit allemaal begonnen: zowel de relatie van Smelik en Stokking als hun carrière in het vak. “We hadden eerst een antiquariaat”, legt Stokking uit. “Van jongs af was ik gefascineerd door boeken. Als klein jongetje heb ik mijn oma de kop gek gezeurd om een box met zes stripboekjes van Mickey Mouse, Donald Duck en andere Disneyfiguren.” Ze hebben een prominente plek in een van de vitrines. “Natuurlijk heb ik ze nog. En in de originele doos.” Met het geld van een vakantiebaantje - “mijn ouders moesten nog wat bijleggen hoor” - koopt Stokking op zijn zeventiende het serieuzere werk: ‘De Geldersse Geschiedenissen’ van Slichtenhorst. De ervaring om voor het eerst een boek uit 1654 vast te houden is een onvergetelijke. “Pure magie.” Het is de aanzet voor een collectie antieke boeken en de motivatie om een antiquariaat te beginnen wanneer die mogelijkheid zich in 1970 opeens voordoet als antiquaar Rozendaal in Deventer vraagt of Smelik en Stokking voor zichzelf zouden willen beginnen. “Hij had een bibliotheek met Nederlandse literatuur opgekocht in Rotterdam die wij van hem konden overnemen.” Via een oom van Smelik die notaris is, 040
–
vernis#12
13
’T COOPMANSHÛS
Museum ’t Coopmanshûs In 2005 kochten de huidige bewoners het huis en richtten het in als privémuseum. Museum ’t Coopmanshûs is op afspraak te bezichtigen. Daarnaast worden er regelmatig huisconcerten en andere bijeenkomsten ‘ter bevordering van het kunstleven’ gehouden als activiteiten van
(ANBI) Stichting Museum ’t Coopmanshûs. Zo werd in 2013 als een van de initiatieven de gedichtenbundel ‘Varis of een gedicht over Pokken’ gepresenteerd met in het Fries vertaalde gedichten gedichten die Gadso Coopmans in het Latijn schreef. naar aanleiding van het overlijden van zijn dochter
komen ze in Ridderkerk terecht waar ze een dijkpand kopen. Klanten werven ze door een lijst - “de eerste was nog gestencild” - met verkrijgbare titels te versturen naar leraren Nederlands en bibliotheken. Terwijl Stokking zich bezighoudt met de boeken, verzorgt Smelik het interieur. De klanten komen vooral af op de aantrekkelijke presentatie met oude meubels. “Antiek bleek een betere business dan boeken.” De overstap is snel gemaakt. In retrospectief blijkt de timing perfect. “Wij zijn zowel begonnen als gestopt in de goede tijd. Wij waren nog generalisten, dat zou nu niet meer kunnen. Om te overleven moet je tegenwoordig echt een specialisatie hebben.”
TEKST
Aya Langeveld BEELD
Peter Boer
voorjaar 2017
A L B R I C H T 1 9
T H
A N D
2 0
T H
C E N T U RY
M A S T E R
PA I N T I N G S
ALBRICHT OOSTERBEEK Het Huys te Oosterbeek Utrechtseweg 107 | Postbus 41 6860 AA Oosterbeek Nederland T +31 (0)26 361 18 76 info@albricht.nl ALBRICHT LONDON 9 Crusader House 14 Pall Mall London, SW1Y 5LU United Kingdom T +44 (0)757 257 78 33 london@albricht.nl
www.albricht.nl
An evening at the Circus in Copenhagen I Cirkus Varieté by P.G. (Paul Gustave) Fischer (Danish,1860 - 1934), oil on canvas: 80,6 x 105,4 cm, signed and dated 1891
MIJN MOOISTE STUK
042
–
vernis#12
voorjaar 2017
MIJN MOOISTE STUK
M I J N MOOI ST E ST U K
VAN TOTAL LOSS TOT SHOWCASE ensen bellen Wouter Hijnberg liever niet om te vragen of hij naar een kunstwerk komt kijken; als zijn nummer wordt gedraaid, dan betekent dit doorgaans groot alarm en is er iets goed mis. Soms gaat het om schade die geen acute aandacht behoeft, zoals een werk dat is aangetast door de tand des tijds, maar meestal is er sprake van een calamiteit: variërend van een omgevallen beeld tot een uitslaande brand of een overstroming, zoals bij dit enorme werk van de in 2001 overleden Herman Brood. De erven van de artiest en schilder hadden het werk van maar liefst twee meter hoog en twaalf meter breed, na de zelfmoord van Brood in 2001, opgerold tegen een muur gezet. Helaas viel het werk, dat Brood in 1997 schilderde op het perron van het Amsterdamse Centraal Station, in 2009 ten prooi aan een overstroming die niet alleen waterschade veroorzaakte, maar ook schimmel. Toen de erven dit ontdekten, namen ze contact op met Helicon, het bedrijf dat Hijnberg in 2000 samen met een partner oprichtte en dat kunst- en cultuurhistorische werken en collecties beheert, conserveert en restaureert. Hijnberg: “Het was meteen duidelijk dat het werk in zeer slechte staat was. Wij hebben destijds op voorjaar 2017
vernis#12–
043
MIJN MOOISTE STUK
02
03
04
Amsterdam Centraal Station 1997: Herman Brood aan het werk.
Medewerkers van Helicon inventariseren de schade.
De resten van een verloren werk.
BEELD: FOTOPERSBURO EDWIN JANSSEN
op verzoek van de verzekering een analyse van de schade en een schatting van eventuele herstelkosten gemaakt. Er was, zonder enige twijfel, sprake was van een total loss: herstel zou meer kosten dan het werk waard was.” De verzekering ging tot uitkering over en werd daarmee eigenaar van de beschadigde Brood. “Het schilderij vertegenwoordigde
02
Dat dit niet altijd lukt, blijkt uit een ander werk dat we aantreffen bij Helicon. “In 2007 is het Armando Museum in Amersfoort tot de grond toe afgebrand. Tijdens die brand zijn, naast meer
03
in principe geen waarde meer, maar wij vonden het werk om verschillende redenen heel interessant: door het enorme formaat is het zeer imposant en voor ons bedrijf was het een prachtig werk om mee aan de slag te gaan als showcase.” Helicon kan het schilderij overnemen van de verzekering waarna Hijnberg en zijn medewerkers beginnen met de restauratie. “Ik weet niet hoe lang het schilderij in het water heeft gestaan, maar zowel het doek als de verf waren aan één kant volledig verzadigd met water. Daarnaast was er schimmel ontstaan waardoor een specifieke behandeling met onder meer ethanol nodig was.” In 2013 wordt het doek voor het eerst opgespannen. Als nieuw kan en zal het nooit meer worden en dat is te zien. “Veel van de onregelmatigheden en deuken kregen we er niet meer uit, maar dat is niet erg”, aldus Hijnberg. “Het gaat ons niet alleen om het werk, maar ook om het verhaal erachter. Daarbij is het natuurlijk fantastisch dat we het konden redden.” 044
–
vernis#12
04
dan dertig werken van Armando, werken van andere belangrijke kunstenaars als Anselm Kiefer, Albrecht Dürer, Jacob van Ruisdael en Hercules Seghers in de vlammenzee verdwenen. Wij zijn er toen bij geroepen om te kijken of er nog wat te redden viel en we hebben geholpen bij de conservering van het door bluswater beschadigde archief van Armando.” In het smeulende gebouw treft Hijnberg de overblijfselen van een met was bekleed houten beeld aan of beter gezegd: wat ervan rest,
een aantalverkoolde stukken populierenhout, desondanks wordt Hijnberg erdoor gegrepen. Er was helaas weinig discussie over de vraag of het nog hersteld zou kunnen worden. Het zou inhouden dat het beeld opnieuw gemaakt moest worden, en dat was geen optie. Hijnberg: “Je zou kunnen zeggen dat het beeld door de schade getransformeerd is in een nieuw werk. Ik heb de verzekering gevraagd of we het konden overnemen. Als voorbeeld voor onze klanten en medewerkers én omdat ik het beeld in zijn huidige vorm eigenlijk heel mooi vindt.” De verzekering ging in samenspraak met het museum akkoord, maar op één conditie: “We mochten het niet restaureren en de naam van de oorspronkelijke kunstenaar mocht nooit genoemd worden. En dat doen we dus niet, ook nu niet.”
TEKST
Mischa van de Woestijne BEELD
Friso Keuris
voorjaar 2017
Jacob Quack, Rotterdam, 1665 (detail).
inkoop en verkoop van zeldzame boeken,
atlassen & kaarten, manuscripten, prenten & tekeningen Architectuur & kunst, exacte & medische wetenschappen, maritieme geschiedenis, plant– en dierkunde, reisbeschrijvingen van en naar Afrika, Noord en Zuid Amerika, Australië, Azië, Europa en het Midden Oosten
advies bij collectievorming en taxaties van collecties Tuurdijk 16 | 3997 ms ‘t Goy – Houten | The Netherlands Tel: +31 (0)30 6011955 | Fax: +31 (0)30 6011813
www.forumrarebooks.com | www.forumislamicworld.com | www.asherbooks.com info@forumrarebooks.com | info@asherbooks.com
Cornelius Nozeman, Martinus Houttuyn & Jan Christiaan Sepp, Nederlandsche vogelen, 1770-1829.
Qianlong, 平定兩金川得勝圖 [Afbeeldingen van de verovering van Jinchuan], 1778-1785 (detail).
BOE K E N
Over kunst, antiek en de geschiedenis ervan worden boeken vol geschreven. Vernis selecteerde de juiste werken voor verzamelaars, kunstliefhebbers en de geïnteresseerde professional.
BOEKEN
PETER SCHOEN
Tussen hamer en aambeeld
Edelsmeden in Friesland tijdens de Gouden Eeuw Dit boek, dat eveneens als proefschrift verscheen, is geschreven vanuit historisch perspectief. Hierdoor geeft Schoen in het
GÜNTER SCHILDER
Early Dutch Maritime Cartography The North Holland School of Cartography (c. 1580 - c. 1620) Dit boek belicht een belangrijk, tot dusver relatief onbekend, hoofdstuk in de geschiedenis van de Nederlandse maritieme cartografie. Vóórdat Amsterdam zich in de 17e eeuw ontwikkelde tot internationaal cartografisch centrum, was er in de kop van Noord-Holland al een belangrijke cartografenschool tot bloei gekomen. Deze ‘caert-schrijvers’ waren gespecialiseerd in het vervaardigen van kaarten van grotere gebieden op kleine schaal, waaronder die van de Europese kusten en van de Indische en Atlantische Oceaan. Havensteden als Enkhuizen en Edam waren belangrijke handelsposten
046
–
vernis#12
en groeiden uit tot cartografisch centrum, gericht op maritieme navigatie. Naast de bekende gedrukte zeemansgidsen van Lucas Janszoon Waghenaer, bestond het werk van ‘caert-schrijvers’ voornamelijk uit het maken van manuscriptkaarten op perkament. Van deze uitzonderlijke kaarten zijn wereldwijd maar weinig exemplaren bewaard gebleven. Zeekaarten waren van onschatbare waarde voor
kapiteins als navigatiehulpmiddel op zee; verrassend is echter dat deze kaarten soms ook een ander doel dienden. Rijke reders en handelaren lieten in opdracht kaarten maken om te gebruiken als wanddecoratie en maritiem conversation piece.
bijna vijfhonderd pagina’s tellende werk interessante, vaak nieuwe inzichten en aanvullingen op de vele, al bestaande, boeken over Fries zilver die vanuit een kunsthistorisch perspectief zijn geschreven. Zo laat Schoen de lezers kennismaken met de sociaaleconomische verhoudingen in Friesland in de 17e eeuw en de periode ervoor. Hij geeft een demografische en historiografische schets van het gebied, besteedt veel aandacht aan wetgeving en beschrijft de gang van zaken en de verhoudingen binnen de Friese gilden.
Uitgeverij Verloren, 2016 ISBN: 9789087045999 Prijs: € 49
Brill | Hes & De Graaf, 2017 ISBN: 9789004338029 Prijs: € 175
voorjaar 2017
BOE K E N
JACOB SIX
JOHN AYERS
De genen van de kunstverzamelaar
Chinese and Japanese Works of Art
50 collecties in de familie
In the Collection of Her Majesty the Queen
In dit rijk geïllustreerde boek beschrijft en verhaalt Jacob Six van binnenuit over zijn bekende kunstverzamelaarsfamilie en de geschiedenis van de patriciërsfamilie. Een deel van de objecten is nog altijd in particulier bezit van de familie, vele andere zijn pronkstukken in internationale musea. De verzameling 17e-eeuwse familieportretten omvat belangrijke werken van Rembrandt van Rijn,
The Royal Collection is het eerste overzichtswerk van de collectie Chinese en Japanse objecten die zich in de koninklijke vertrekken
HANS JANSSEN, BENNO TEMPEL EN LIEKE WIJNIA
Piet Mondriaan De man die alles veranderde
Frans Hals, Paulus Potter, Govert Flinck en Nicolaas Maes. In het veertig hoofdstukken tellende boek wordt niet alleen deze wereldberoemde collectie beschreven, maar lezen we ook over de avonturen en levensomstandigheden van het geslacht Six in de afgelopen vijfhonderd jaar.
Waanders Uitgevers, 2016 ISBN: 9789462630192 Prijs: € 45
Weinig kunstenaars hebben zichzelf zo vaak opnieuw uitgevonden als Piet Mondriaan (18721944). Mondriaan maakte een ontdekkingsreis door de wereld van de moderne kunst in zijn werk, dat uiteenloopt van realistische landschappen tot zijn wereldberoemde geometrisch abstracte schilderijen. Met een onbegrensde nieuwsgierigheid naar het nieuwe, omarmde hij het dynamische leven in Amsterdam, Parijs, Londen en New York en vertaalde dit in zijn schilderijen. Met ruim driehonderd werken in bezit heeft het Gemeentemuseum Den Haag de grootste Mondriaan-collectie. In dit boek wordt iedere fase uit de indrukwekkende loopbaan van de kunstenaar beschreven, van zijn vroege landschappen tot zijn laatste, onvoltooide, meesterwerk Victory Boogie Woogie (1942-1944).
in Engeland en Schotland bevindt. De ruim tweeduizend items die in het in het boek beschreven worden zijn een rijke dwarsdoorsnede en weerspiegeling van de grote variatie aan objecten die in de loop van de geschiedenis naar het Westen gekomen zijn. De collectie reflecteert tevens de eeuwenoude fascinatie voor objecten uit het Verre Oosten. Dit belangrijke driedelige overzichtswerk van Chinese en Japanse kunst is alleen in het Engels uitgegeven.
Thames & Hudson Ltd., 2016, ISBN: 9781905686490 Prijs: £150 (3 delen)
Waanders Uitgevers, 2017 ISBN NL: 9789462621183 Prijs: € 24,95
voorjaar 2017
vernis#12 –
047
PORTRET SPECIALISTEN
TUSSEN KUNST & KENNIS Al sinds de oprichting in 1911 is het ontwikkelen en delen van kennis over kunst en antiek een belangrijke doelstelling van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland. Vernis draagt daar graag aan bij en heeft ook voor dit nummer een aantal specialisten een op maat gesneden vraag voorgelegd.
048
–
vernis#12
Tiny Esveld Antiquair en glasexpert Tiny Esveld schreef diverse boeken over haar specialisme Frans art nouveau en art deco glas.
W
aarom was de Franse art nouveau en art deco glaskunst zo vernieuwend en welke rol speelde Emile Gallé (1846-1904) hierin? Tiny Esveld: “Gallé is de godfather van het moderne Franse glas. Hij was de meest toonaangevende en vernieuwende glaskunstenaar van l’ École de Nancy (1901-1909). Zijn toepassing van kleuren, glaslagen en patronen waren van beslissende invloed op het art nouveau glas waarin Frankrijk een leidende positie kreeg. Gallé was een kunstenaar in hart en nieren; hij ontwierp niet alleen vazen in glas, maar ook meubelen en keramische voorwerpen. Zijn ontwerpen zowel voor het glas, als de keramiek en de meubelen zijn allen gebaseerd op de flora en de fauna. Zijn werk wordt gekenmerkt door het warme en romantische kleurpalet en de verfijnde kwaliteit. Om zijn moderne glaskunst te kunnen maken ontwikkelde Gallé nieuwe technieken en blies hij oude toepassingen nieuw leven in. Het zijn stukken waar je stil van wordt. De artistieke pracht is ongekend. De productie ervan was eigenlijk veel te duur, maar Gallé’s vader had een fortuin verdiend met zijn glas- en porselein handel waardoor Emile de kans kreeg om te experimenteren. In 1877 kreeg hij de leiding over het bedrijf, dat hij moderniseerde en uitbreidde. Gallé staat bekend om Tiny Esveld zijn marqueterie de verre, van Gallery Tiny Esveld glas dat is opgebouwd uit verschillende glaslagen waar een decor op of in gesmolten is. De satijnen glans en het reliëf
voorjaar 2017
SPECIALISTEN PORTRET
verkreeg hij door het etsen met zuren of door rad gravure. Hij paste deze technieken ook toe in een aantal unieke en bijzondere stukken die hij in opdracht maakte voor de Franse staat, waaronder een relatiegeschenk voor de Russische tsaar en een vaas als eerbetoon aan Pasteur. De bekende Franse glashuizen uit de eerste helft van de twintigste eeuw waren in feite schatplichtig aan Gallé, zoals bijvoorbeeld Daum. Naar aanleiding van het succes van Gallé begonnen zij ook met het blazen van vazen in de stijl van Gallé. Alhoewel hoog van kwaliteit, was het glas van Daum aanvankelijk niet van dezelfde artistieke waarde. Door het vroege overlijden van Gallé ontstond er een een gat in de markt dat zij opvulden. De Daum broers waren goede ondernemers, maar geen kunstenaars en daarom huurden zij die in, waaronder Charles Schneider. Daum herkende bij hem de artistieke gaven en bekostigde zijn kunstopleiding. Zij waren dan ook pas amusé bij Daum toen hij er na vijftien jaar vertrok om samen met zijn broer Ernest voor zichzelf te beginnen.”
in het hart van de
renaissance rafaël, TiTiaan, TinToreTTo, savoldo, Moroni...
Bob Albricht Kunstgalerij Albricht is gespecialiseerd in schilderkunst uit de periode 1800-1910. Eigenaar Bob Albricht heeft daarom vaak werken in collectie van Isaac Israels, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Amsterdamse impressionisten.
I
saac Israels maakte verschillende schilderijen met het thema ‘Ezeltje rijden langs het strand.’ Het zijn beroemde voorstellingen, maar de werken verschillen in prijs. Waarom is het ene meer waard dan het andere? Bob Albricht: “Isaac Israels ezeltjes op het
a
strand zijn iconen; hij heeft meerdere Lees verder op pagina 50
11 februari t/m 18 juni 2017
voorjaar 2017
koop uw tickets online: www.rijksmuseumtwenthe.nl
PORTRET SPECIALISTEN
Vervolg van pagina 49 voorstellingen van dit zomerse strandgezicht gemaakt. Ze zijn uitgegroeid tot de bekendste werken uit Israels’ oeuvre én de impressionistische schilderkunst in Nederland. Israels wilde met dit thema de zorgeloze sfeer van een dagje aan het strand neerzetten. Voor de schilder was de weergave van het zonlicht van groot belang; de manier waarop Israels dit, bijna terloops, met een impressionistisch toets weet te vangen in zijn voorstellingen van het strandtafereel in Scheveningen, is kenmerkend voor zijn stijl. Er is een twintigtal schilderijen met ezeltjes op het strand bekend. Ze zijn wisselend van kwaliteit. Er zijn topstukken bij, maar ook werken waarin hij het thema met snelle schetsstreken heeft neergezet en die eerder vingeroefeningen of studies lijken te zijn. Dat bepaalt de waarde en verklaart het verschil in prijs. Ook de aantrekkelijkheid van de compositie speelt een rol. De meisjes, overigens de kinderen van kennissen, en ezeltjes worden op verschillende manieren afgebeeld en in verschillende combinaBob Albricht ties en van Kunstgalerij aantallen. Albricht Ook de oppasser komt niet in elke voorstelling voor. De mooiste en meest kostbare doeken uit deze serie zijn de totaalplaatjes waarin Israëls het thema volledig heeft uitgewerkt in een compositie waarop drie meisjes in witte jurkjes en met rode hoedjes op worden afgebeeld met achter de ezel een oppasser in blauwe kiel.” 050
–
vernis#12
Emiel Aardewerk Zilverexpert Emiel Aardewerk van A. Aardewerk Antiquair Juwelier is onder meer gespecialiseerd in, en gefascineerd door, antieke zilveren miniaturen.
Z
ilveren miniaturen zijn weliswaar allemaal klein, maar ze verschillen onderling wel van formaat. Waarom zijn ze niet even groot?
Emiel Aardewerk: “Zilveren miniaturen werden in de zeventiende en achttiende eeuw voornamelijk gemaakt voor de poppenhuizen van de welgestelde dames en de grootte van de schaal was afhankelijk van het formaat poppenhuis waarvoor de miniaturen werden gemaakt. De poppenhuizen werden ingericht als kleine replica’s van het woonhuis van de opdrachtgever. Dit werd soms zelfs letterlijk en figuurlijk tot in het kleinste detail gedaan, inclusief in patroon gelegd parket, kroonluchters met echte minikaarsjes en gedekte tafels.
‘ In de achttiende
eeuw waren de miniaturen zo populair dat er zilversmeden waren die zich hier geheel op toelegden’ Emiel Aardewerk
Er zijn ook miniaturen die niet in opdracht, maar door zilversmeden op voorraad gemaakt zijn en dus niet als onderdeel van een poppenhuis. Deze losse stukken werden in verschillende formaten gemaakt. In de achttiende eeuw waren de miniaturen zo populair dat er zilversmeden waren die zich hier geheel op toelegden. Het zijn gewilde items die nog steeds gemaakt en verzameld worden, alleen niet meer op zo’n grote schaal als twee-, driehonderd jaar geleden toen het een echte rage was. In de zeventiende en achttiende eeuw werden veel zilveren voorwerpen weer tot munten omgesmolten als er geld nodig was. Miniaturen zijn maar klein en leverden in verhouding tot de grote stukken minder op. Daarom zijn er nu relatief best nog wat zilveren miniaturen uit die tijd. Toch is dat tegelijkertijd ook opmerkelijk: het zijn piepkleine voorwerpen die zo wegraken, zoals bijvoorbeeld bestekjes en wijnglaasjes. Emiel Aardewerk Zeldzamere van A. Aardewerk Antiquair Juwelier stukjes zijn ook de meest kostbare. De afgelopen jaren heeft A. Aardewerk Antiquair Juwelier onder andere een achttiende eeuwse miniatuur eetkamer en een zeventiende eeuwse ‘Sael’ ofwel slaapkamer ingericht met miniatuurzilver uit de tijd, allemaal in dezelfde schaal. Er stond zelfs een uiterst zeldzaam zilveren hemelbed in. We hebben er jaren over gedaan om het bij elkaar te krijgen.”
TEKST
Aya Langeveld
voorjaar 2017
vooR opslag eN de volledIge ZoRg vaN uw waaRdevolle beZIT
www.helicon-cs.com Industrieweg 13 | 2382 NR Zoeterwoude | Tel.: +31(0) 71 3030940 | info@helicon-cs.com
I N BE E L D THE NEW-YORK HISTORICAL SOCIETY MUSEUM AND LIBRARY IS HET OUDSTE MUSEUM VAN NEW YORK. HET MUSEUM VERHUISDE TOT 1902 ACHT MAAL VOORDAT ZIJ HUN INTREK NAMEN IN HET DEFINITIEVE ONDERKOMEN AAN 170 CENTRAL PARK WEST
NEW YORK
New York is een van de meest vooraanstaande centra in de financiële-, mode-, media-, en kunstwereld. De stad staat echter ook bekend om haar hectiek en stevige prijzen. Daar staat tegenover dat een vliegticket naar de Big Apple de prijs van een diner voor twee in The Modern zelden overstijgt. Bovendien kan de drukte van de straat elke dag van het jaar ontvlucht worden dankzij het onovertroffen en veelzijdige museumaanbod. TEKST
Mischa van de Woestijne
052
–
vernis#12
IN 2016 ONTVING THE METROPOLITAN MUSEUM OF ART HET RECORDAANTAL VAN 6,2 MILJOEN BEZOEKERS
NEW YORK TELT 200 MUSEA
KUNSTBEURS
TEFAF NEW YORK Welke stad had TEFAF beter kunnen kiezen dan NY voor haar langverwachte buitenlandse expansie? Eind 2016 debuteerde de beurs met TEFAF New York Fall in de legendarische Park Avenue Armory, dit voorjaar gevolgd door TEFAF New York Spring (4 t/m 8 mei 2017) waar de nadruk ligt op eigentijdse kunst en kunst uit de 20e eeuw. Het aanbod van de 92 deelnemers zal zonder twijfel van wereldniveau zijn, maar mocht de bezoeker onverhoopt uitgekeken raken, dan is de Park Avenue Armory met de enorme Wade Thompson Drill Hall en fenomenaal gerestaureerde stijlkamers reden genoeg om nog een extra rondje te lopen. TEFAF NEW YORK SPRING 643 Park Avenue New York NY 10065 tefaf.com
voorjaar 2017
I N BE E L D MEERDERE MUSEA BEZOEKEN? NEEM EEN NEW YORK CAB. DE STAD TELT ER 13.000
SINDS 1971 KREGEN BEZOEKERS VAN DE MET BIJ DE ENTREE EEN KLEURRIJKE, METALEN BUTTON. IN 2013 KWAM ER NA 42 JAAR EEN EINDE AAN DEZE TRADITIE EN WERD HET METAAL VERVANGEN DOOR EEN STICKER VAN PAPIER
THE FRICK THE WHITNEY M A N H AT TA N
THE MET TEFAF NEW YORK
MUSEUM
MUSEUM
MODERN
THE FRICK COLLECTION
METROPOLITAN MUSEUM OF ART
WHITNEY MUSEUM OF AMERICAN ART
The Frick Collection behoort niet tot de grootste musea van New York, maar wél tot een van de meest bijzondere. Natuurlijk vanwege de uitzonderlijke collectie met werken van onder andere Titiaan, Rembrandt, Vermeer, Velázquez en Van Dyck, die de Amerikaanse staalmagnaat en mecenas Henry Clay Frick (1849–1919) in de vroege 20e eeuw verzamelde. Het feit dat de werken van deze meesters al sinds 1935 te bewonderen zijn in het voormalige woonhuis van Frick aan Fifth Avenue maakt een bezoek extra bijzonder.
Het Metropolitan Museum of Art is niet alleen het grootste, maar misschien ook wel het meest bezochte museum ter wereld met zo’n 7 miljoen verkochte toegangskaartjes per jaar. De collectie beslaat 5000 jaar kunst- en cultuurgeschiedenis en heeft zo’n 2 miljoen werken in bezit; overigens is dat naar schatting, harde cijfers zijn er niet. De Met – zoals het museum bekend staat – brengt uiteenlopende exposities: van de Hellenistische Wereld tot high tec fashion. Het imposante gebouw aan Fifth Avenue is zonder twijfel de meest bekende, maar het museum heeft nog twee, kleinere locaties die elk op hun eigen wijze minstens zo bijzonder zijn.
THE FRICK COLLECTION 1 East 70th Street (between Madison and Fifth) New York NY 10021 frick.org
voorjaar 2017
De Met Cloisters ligt in het Fort Tryon Park, in het noordelijkste puntje van Manhattan. Het museum is deels gevestigd in de middeleeuwse kloosters die hier ooit stonden; de collectie bestaat uit zo’n 2.000 werken en objecten uit de middeleeuwen. Hoewel het hier ‘slechts’ 0,1% van alle werken van de Met betreft, is het de taxi- of metrorit méér dan waard. Het vorig jaar geopende Met Breuer is vernoemd naar de architect van het gebouw aan Madison Avenue: Marcel Breuer. Het museum heeft met exposities op het gebied van moderne en eigentijdse kunst, performances, en speciale artist commissions een zeer eigen karakter.
Het is een aanrader om het toegangsbewijs online te kopen; zo wordt de vaak lange wachtrij vermeden en tijd gewonnen.
THE MET FIFTH AVENUE 1000 Fifth Avenue New York NY 10028
THE MET CLOISTERS 99 Margaret Corbin Drive Fort Tryon Park New York NY 10040
Het Whitney zat tot enkele jaren terug in het gebouw waar nu de Met Breuer te vinden is. In mei 2015 opende het museum de deuren van het nieuwe, door Renzo Piano ontworpen, gebouw in de Meatpacking District. Een bezoek aan het Whitney gaat bijna altijd gepaard met lange wachtrijen; het is daarom te overwegen de benen eerst los te maken op de prachtige High Line die uitkomt bij het museum. Eenmaal binnen biedt het Whitney een onovertroffen collectie moderne en vooral eigentijdse kunst, die af en toe moet concurreren met de pracht van Piano’s creatie.
THE MET BREUER 945 Madison Avenue New York NY 10021
NIET IN NEW YORK?
WHITNEY MUSEUM OF AMERICAN ART 99 Gansevoort Street New York NY 10014 whitney.org
De Mat App is gratis en biedt heel veel informatie, zie de App Store of Google play store
METMUSEUM.ORG/ VISIT/MET-FIFTHAVENUE
vernis#12
–
053
PORTRET TOONZALEN
TOON ZALEN Bijzondere stukken verdienen een bijzondere omgeving. Vernis keek binnen bij drie handelaren: een in schilderijen, een in klokken en een in oude boeken, en focuste zich op de toonzalen in plaats van op de collectie. TEKST
Mischa van de Woestijne BEELD
Marte
054
–
vernis#12
voorjaar 2017
TOONZALEN PORTRET
KUNSTHANDEL P. DE BOER Geschiedenis & Ziel
Kunsthandel P. de Boer – gespecialiseerd in schilderijen van Nederlandse en Vlaamse Oude Meesters – opende in de vroege jaren twintig van de vorige eeuw haar deuren niet ver van de huidige locatie. Net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog wist de oudoom van de huidige eigenaar de hand te leggen op het huidig onderkomen aan de Amsterdamse Herengracht, net voorbij de befaamde Gouden Bocht. Uniek is dat het in 1685 voor Pieter Six – neef van de door Rembrandt geportretteerde Jan Six – gebouwde huis de afgelopen eeuwen niet ten prooi is gevallen aan splitsingen, voorzetwanden of systeemplafonds. Het huis fungeerde eeuwenlang als woonhuis. De stijlkamers en authentieke elementen werden door kunsthandel P. De Boer in oude luister hersteld en er werd bovendien een Amsterdamse stijlkamer toegevoegd - een kamer die overigens dateert van voor 1685. Klanten ervaren de ruimte als een museum; met als verschil dat alle getoonde kunst hier te koop is. Gemiddeld hangen er zo’n honderdtwintig werken van meesters als Ferdinand Bol, Balthasar van der Ast, Jan van Goyen, Philips Wouwerman of van Ruysdael. De imposante uitstraling van het pand, dat primair fungeert als expositieruimte maar ook onderdak biedt aan een bibliotheek, opslag en kantoor, helpt volgens de huidige, derde generatie De Boer bij het maken van een deal. Maar zelfs als dat niet zo zou zijn, zou Niels de Boer (links) het pand behouden: “Het is geen straf om hier te zitten.” voorjaar 2017
vernis#12
–
055
PORTRET TOONZALEN
GUDE & MEIS ANTIEKE KLOKKEN Kijken en luisteren
Het in de Amsterdamse Spiegelstraat gevestigde Gude & Meis Antieke klokken doet een groot beroep op de zintuigen van de bezoeker. De ruimte wordt gevuld met een eindeloos aantal tikjes en tikken en het geluid van ratelende tandwielen en klinkende bellen in talloze toonhoogtes, afkomstig van de circa honderdvijftien klokken en speeldozen die in de winkel staan en hangen. De klokken komen hierdoor tot leven en nodigen uit tot een nadere inspectie. Klanten komen ofwel op afspraak of ze worden door de gemêleerde verzameling klokken in de etalage naar binnen gelokt. Eenmaal binnen treffen ze een grote variëteit aan klokken, speeldozen en barometers Van zeer complexe, mechanische exemplaren met astronomische complicaties en gedetailleerde schilderingen tot eenvoudige, elektrisch aangedreven klokken uit het begin van de vorige eeuw, van een barokke pendule tot een sereen draaiende Atmos-klok. Alles in de winkel moet aan dezelfde strenge voorwaarden voldoen en authentiek, zeldzaam en kwalitatief hoogwaardig zijn; hier hangen alleen de allerbeste exemplaren in hun soort. Lars Gude (rechts) had van 1980 tot 2013 een winkel aan de Overtoom; in 2013 opende hij samen met Jos Meis de huidige winkel in de Spiegelstraat. Gude zegt desgevraagd dat hij immuun is geworden voor de muur van geluid in zijn winkel. Hij wordt er echter wel meerdere keren per dag aan herinnerd, omdat bijna elke klant hem vraagt of het onophoudelijke getik en gerinkel hem niet tot wanhoop drijven. “Dat geluid? Dat hoor ik al jaren niet meer.” 056
–
vernis#12
voorjaar 2017
TOONZALEN PORTRET
voorjaar 2017
vernis#12
–
057
PORTRET TOONZALEN
058
–
vernis#12
voorjaar 2017
TOONZALEN PORTRET
ANTIQUARIAAT FORUM Negentiende-eeuwse herenbibliotheek
Antiquariaat FORUM is gespecialiseerd in oude boeken, manuscripten, documenten en globes uit de periode vanaf de middeleeuwen tot halverwege de negentiende eeuw. Het antiquariaat is opgericht in 1970 en is in 2010 samengegaan met Asher Rare Books, daarna zijn beide blijven opereren onder hun eigen, oorspronkelijke naam. FORUM opende ooit haar deuren aan de Oude Gracht in Utrecht, maar verhuisde in 1994 naar de huidige locatie. Dat had te maken met de ontwikkeling van de handel en de wens om een omgeving te creëren die recht zou doen aan de steeds hogere kwaliteit van de boeken, manuscripten, kaarten en ander drukwerk. Het werd het dorpje ’t Goy, ten zuiden van Utrecht, tevens woonplaats van de eigenaar. Van de voormalige boerderij waarin het antiquariaat werd gevestigd bleven alleen de buitenmuren overeind. In het pand werd na een grondige verbouwing een negentiende-eeuwse herenbibliotheek gerealiseerd opdat de clientèle uit binnen- en buitenland de collectie van ruim achtduizend boeken en manuscripten in een passende context zou kunnen bewonderen. De kasten zijn op maat gemaakt en volgen praktisch elke muur in het pand; de ruimtelijkheid wordt benadrukt door een galerij die via een wenteltrap te bereiken is. Volgens Laurens Hesselink (links), die de zaak in 2008 overnam van zijn vader, maken internationale verzamelaars soms een tussenstop op Schiphol om een boek of manuscript te komen bekijken in ’t Goy. “Als ze hier voor het eerst komen, zijn ze altijd onder de indruk van het contrast tussen binnen en buiten. Ons antiquariaat heeft voor een aantal klanten zelfs als inspiratiebron gediend om een eigen bibliotheek te bouwen... maar die zijn dan vaak wel weer een stuk groter!” voorjaar 2017
vernis#12
–
059
DROOMC OL L EC T I E
Elke verzamelaar wordt op enigerlei wijze beperkt in zijn koopdrift. Dat kan zijn door een ontoereikend saldo, beperkte muurruimte of simpelweg omdat het begeerde werk niet te koop is. Maar wat is er nou leuker dan dromen van een collectie zonder limiet? Vernis vroeg Wim Weijland, directeur van het Rijksmuseum van Oudheden, naar zijn droomcollectie. Weijland blijkt te kiezen voor werken die eigenlijk in zijn museum zouden moeten hangen: “Historisch erfgoed moet toegankelijk zijn voor het publiek.” 2. Magisch zwaard
1. De Constable Maxwell hanglamp
1 De Constable Maxwell hanglamp “Diatreet-glas werd gemaakt in de laat-Romeinse tijd, en is het meest zeldzame glas dat er is. Wereldwijd zijn er ongeveer honderd fragmenten en hele glazen bekend. De vervaardiging is een onvoorstelbaar bewerkelijk technisch procedé dat twee jaar in beslag kon nemen. De Constable-Maxwell Cup is rond het jaar 300 gemaakt in Rome. Het is vermoedelijk het meest zeldzame en, denk ik, ook het duurste glas ter wereld, genoemd naar Andrew Constable Maxwell die het glas in 1979 voor een half miljoen pond verkocht aan het pensioenfonds van de Britse spoorwegen. Die belegging rendeerde uitstekend want het glas werd in 1997 voor 2,3 miljoen pond verkocht aan Sheikh Saud Al-Thani. In 2004 werd het geveild en
060
–
vernis#12
ditmaal verkocht aan een anonieme bieder. De lamp is niet alleen bijzonder, hij is ook waanzinnig mooi.” 2 Magisch zwaard “De belangrijkste vondst uit de bronstijd in Nederland is een reuzenzwaard dat vlak voor 1900 is gevonden op landgoed de Junne bij Ommerschans. Er zijn zes reuzenzwaarden bekend uit de bronstijd (1500-1300 voor Chr.), en waarvan wordt aangenomen dat ze in dezelfde werkplaats zijn gemaakt. We denken dat ze niet werden gebruikt om mee te
vechten, maar dat het rituele voorwerpen waren. Wij hebben het kleinste zwaard in onze museumcollectie; ik zou daar graag het grootste exemplaar aan toevoegen. Dit wapen, dat bekend staat als het zwaard van Ommerschans, is al meer dan een eeuw in Duits familiebezit en is in uitstekende conditie. Het is zonder twijfel het meest indrukwekkende exemplaar van de groep.” 3 Levensgrote Aphrodite “Een collectie is pas compleet met een levens-
3. Levensgrote Aphrodite
DROOMC OL L EC T I E
CV
Wim Weijland Wim Weijland (1966) is sinds 2006 directeur van het Rijksmuseum van Oudheden. Na een kort verblijf op de economiefaculteit studeerde hij af als kunsthistoricus aan de Vrije Universiteit. Weijland werkte acht jaar in diverse functies voor televisieproducent IDTV en was vanaf 2000 zes jaar Hoofd Kunst & Cultuur bij de AVRO. Naast zijn werk als museumdirecteur is hij onder meer vicevoorzitter van de Vereniging Rembrandt en lid van het bestuur van het VSB Vermogensfonds.
5. Foto van het Colosseum
bewaard gebleven. Dit exemplaar was ooit in het bezit van John Lennon, dat lijkt me een goed argument om het aan mijn collectie toe te voegen.” 5 Foto van het Colosseum
4. De godin van John Lennon
4 groot marmeren of bronzen beeld uit de Klassieke wereld. Een uitstekende optie is een mythologische figuur als deze Aphrodite, maar dergelijke beelden komen nauwelijks op de markt. En als er een wordt aangeboden, dan moet je zeker weten dat het aantoonbaar van onbetwiste herkomst is, zoals bijvoorbeeld een werk uit een oude, adellijke collectie. Zo stond deze Aphrodite vanaf de 18e eeuw in het Syon House in Middlesex, het domein van de Dukes of Northumberland, waarna het in 2014 voor 9,5 miljoen pond van eigenaar wisselde.”
De godin van John Lennon “In principe zegt de provenance weinig over de kunsthistorische waarde van een werk, maar een interessante of beroemde eerdere eigenaar kan een stuk extra lading geven. Neem dit manshoge Egyptische sculptuur van de godin Sechmet uit de regeerperiode van farao Amenhotep III (1403-1365 v.Chr.). Ondanks het feit dat Sechmet de godin van de oorlog en destructie was, zijn er wereldwijd ruim zeshonderd beelden met haar verbeelding
“Het is natuurlijk mooi dat het grote publiek toegang heeft tot de schatten uit de oudheid, maar ik vraag me weleens af hoe het in de 19e eeuw moet zijn geweest, toen monumenten als het Colosseum alleen werden bezocht door reizigers die alle klassieke plekken tijdens hun Grand Tour bezochten. Alleen daarom al zou ik de laat-19e-eeuwse foto die ik vond bij Antiquair Robert Schreuder in mijn collectie willen hebben. Kijk naar de rust en ruimte en verbeeld je eens hoe het geweest moet zijn zonder plastic souvenirs, toeristen met selfiesticks, dampende tourbussen of gidsen op de automatische piloot.”
vernis#12 –
061
DE WERELD VA
TOM POSTMA PORTRET
N TOM POSTMA Tom Postma bezoekt als kind met zijn grootvader talloze musea, galeries en ateliers. Hij wordt zo gegrepen door wat hij ziet dat hij niets anders wil dan een toekomst in de kunst. Hij verovert een respectabele plek in de vaderlandse kunstscene, maar breekt nooit echt door. Als hij zich volledig gaat richten op het ontwerpen van museale tentoonstellingen en kunstbeurzen, maakt hij in rap tempo naam en wordt een van de allerbesten. ij ontwerpen alles, dat wil zeggen, alles behalve de kunst. Het gaat om de transitie van de buitenwereld naar de kunstwereld. Mensen betreden een nieuwe, eigen wereld waar het alleen maar om de kunst draait...” Tom
02
Postma, oprichter en naamgever van ontwerpbureau Tom Postma Design houdt even in: “... en die wereld, die creëren wij.” Dat was ooit anders, want tot hij naam maakte als ontwerper voor de kunst, leefde Postma als autonoom kunstenaar van de kunst. Dat was overigens geen logische carvernis#12 01
–
063
PORTRET TOM POSTMA
01
02
03
TEFAF Maastricht 2016.
Tom Postma.
Colnaghi, London.
rière voor de in 1952 geboren Postma. Hij groeide weliswaar op in een huis met veel historie, antiek en kunst, maar werd geacht een corporate carrière te starten, zoals zijn vader, bij de KLM of als bankier, zoals gebruikelijk aan moederskant. “Kunst speelde een rol in mijn familie, maar het lag niet direct voor de hand dat je kunstenaar werd.” Postma bezocht samen met zijn grootvader regelmatig musea en galeries. “Mijn grootvader had een groot huis in Mook, vol met kunst en bijzondere objecten. Daarbij was hij mecenas van diverse kunstenaars. Tijdens atelierbezoeken zag Postma ze daar aan het werk, bezig met het modelleren van hun naakten. Postma vond het fantastisch, zowel de modellen als het beeldhouwen. Krijtstreep of overall Postma maakt geen bewuste, afgewogen keuze voor de kunst; het is voor hem een persoonlijke noodzaak. “Je wordt kunste-
04
03
naar omdat er geen andere opties zijn, omdat alles ervoor moet wijken. Een niet te temmen ambitie, creativiteit die niet te stoppen is.” Dus gaat hij op jonge leeftijd naar de Rietveld Academie, studeert in vijf jaar af en bezoekt, na een klein uitstapje aan de lerarenopleiding, de Rijksacademie. Al snel vindt hij zijn weg in de Amsterdamse kunstenaarsscene van de jaren tachtig en negentig. Hij toont zijn vrije werk regelmatig in een respectabele galerie en krijgt geregeld monumentale opdrachten. Toch vindt Postma steeds minder be064
–
vernis#12
vrediging in zijn werk als beeldend kunstenaar: “De kunstwereld is uitermate hiërarchisch. Ik deed het heel prima, maar ik behoorde tot de middenmoot. En dan kom je in een situatie waar van je verwacht wordt om naar boven schoenen te poetsen.
‘De kunstwereld is uitermate hiërarchisch. Ik deed het heel prima, maar ik behoorde tot de middenmoot’
Daar had ik niet zo’n zin in. Wat meespeelde is dat ik de commerciële kant van de kunstwereld, zoals de verkoop via galeries, als steeds dwingender begon te ervaren.” Clean Cut De clean cut die Postma besluit te maken wordt vergemakkelijkt door de monumentale ontwerpopdrachten die hij steeds vaker krijgt, en die hij bovendien steeds leuker begint te vinden. Daarnaast wordt hij steeds vaker gevraagd voor het ontwerpen en inrichten van galeries en tentoonstellingen. Postma weet dat hij een keuze moet maken. “De wereld waarin je, als kunstenaar, de enige bent aan wie je verantwoording aflegt is eigenlijk niet te combineren met de wereld waarin je jezelf als architect in dienst stelt van de ander.” voorjaar 2017
TOM POSTMA PORTRET
04
05
06
TEFAF New York Fall 2016.
Teylers Museum ‘Teyler’s Legacy’, TEFAF 2015.
Vanderven Oriental Art, TEFAF 2016.
05
delmatigheid. En die middelmatigheid, die wilde ik niet meer.”
Rond de eeuwwisseling besluit Postma dan ook om de autonome kunst achter zich te laten en door te gaan in de architectuur. Postma denkt achteraf dat een opdracht van de gemeente Zutphen hem over de streep trekt om te stoppen als beeldend kunstenaar: “Ik deed mee aan een competitie voor een beeldhouw-opdracht van de gemeente Zutphen. Er was een commissie benoemd die namens de gemeente de kunstenaar moest selecteren. Het ging dan vaak om honderden inzendingen waarvan er een paar werden uitgenodigd om een schetsontwerp uit te werken. Zo ook in Zutphen, waar ik een van de drie kunstenaars was die zijn ontwerp mocht uitwerken en toelichten.” De conformatie met de kunstcommissie was voor Postma de apotheose van een sluimerend aanwevoorjaar 2017
06
zige twijfel. “Zo’n commissie, in een zaaltje... de mensen bedoelen het goed hoor... Maar dan zit er zo’n lokale kunstmevrouw die het allemaal reuze interessant vindt, maar die eigenlijk alleen maar met zichzelf bezig is. Het was allemaal zo middelmatig.” Postma ontziet zichzelf niet bij zijn uitgesproken oordeel over de Nederlandse kunstwereld. “Mijn ontwerp was duidelijk niet het beste, maar ik kreeg de opdracht wel. Die commissie is niet meer dan een symbool. Maar wel een symbool van mid-
City planning De doorbraak als ontwerper van museale tentoonstellingen en kunstbeurzen gaat heel snel als Postma met kunstenaar Alexander Schabracq de opdracht krijgt voor het ontwerp van een plein voor PAN Amsterdam. Na deze opdracht volgt de vraag of hij een nieuwe plattegrond wil ontwikkelen voor TEFAF Maastricht. “Een plattegrond lijkt wellicht simpel, maar het is in de praktijk uitermate ingewikkeld. Het is een soort city planning; een stad met boulevards, pleinen, entrees, restaurants, cafés en meer. Het gaat om ritme, zichtlijnen, rustpunten, plekken waar mensen samenkomen of juist alleen kunnen zijn.” Na TEFAF volgen andere belangrijke kunstbeurzen, waaronder Art Basel in Miami Beach en Art Basel in Hongkong. Postma’s naam als ontwerper is gevestigd. De start van Tom Postma Design markeert echter ook het einde van vernis#12
–
065
PORTRET TOM POSTMA
07
Hemmerle, TEFAF 2016.
de kunstenaar Tom Postma. Wat Postma niet lukte als kunstenaar in Nederland, lukte hem wereldwijd wel als ontwerper: hij wordt een van de beste zo niet de beste ter wereld. De omschrijving ‘ontwerper van kunstbeurzen’ schiet daarbij overigens te kort, want naast toonaangevende beurzen ontwerpt Postma museale tentoonstellingen – zoals recentelijk Goede Hoop voor het Rijksmuseum – galerieën, winkels, stands en woonhuizen, waarbij het creëren van een optimale omgeving voor, en beleving van, beeldende kunst de grootste gemene deler is. Echte muren “Een goede beurs is een wereld op zich. Wat wij creëren voor beurzen als TEFAF bestond vijftien, twintig jaar geleden nog niet. Toen had je bij wijze van spreken een wandje tussen de verschillende galeries en in het midden een plek om koffie te drinken. Dat is nu wel anders, over alles wordt nagedacht. Van een spectaculaire entree, de routing, juiste belichting tot aan kleurgebruik, meubilair en tapijt: alles ten dienste van een optimale kunstbeleving.” TEFAF Maastricht is anders dan TEFAF New York, en ook weer anders dan Art Basel in Miami Beach of Art Basel in Hongkong. Maar alle beurzen worden op een zodanige manier ontworpen en ingericht dat galeries met hun eigen karakter en stijl een plek kunnen creëren waar ze hun kunst op een zo goed mogelijke manier kunnen presenteren. “De kunst komt echter pas goed tot haar recht als het volgens museale maatstaven wordt getoond. Die museale kwaliteit is onze standaard.” “We besteden daarom extreem veel aandacht aan de belichting, de breedte van de paden en de hoogte van het plafond en natuurlijk de aankleding, zoals de befaamde bloemstukken op TEFAF, waar we elk jaar weer variatie in aanbrengen om mensen te verrassen.” Hoewel het een detail lijkt, zijn de ‘echte wanden’ een belangrijk element in Postma’s designs: “Elke deelnemer wil zijn eigen wereld creëren, hij wil 066
–
vernis#12
07
zijn collectie in de meest optimale context laten zien. Dat is niet alleen een omgeving die recht doet aan het werk, maar het laat ook zien hoe een werk bij iemand thuis of in een museum kan hangen.” Postma houdt zich vanzelfsprekend afzijdig van de stands en de getoonde kunst, wat niet wil zeggen dat hij geen richtlijnen opstelt voor de deelnemers. “In het ontwerp van een beurs gaan wij uit van bepaalde zichtlijnen en houden wij bijvoorbeeld ook rekening met de looprichting; het mag dus niet gebeuren dat iemand een werk in de gang zet of een uithangbord plaatst om maar wat te noemen.” Red Dot Award Tom Postma Design wordt internationaal geroemd en de lijst toonaangevende opdrachtgevers is lang en indrukwekkend. Het afgelopen jaar kreeg Postma de prestigieuze Red Dot Award voor zijn ontwerp van de stand van Hemmerle op TEFAF. Postma tekende overigens jaren terug al voor de inrichting van de winkel in München van dit befaamde juwelenhuis. Dat
doet Postma overigens niet alleen: zijn bedrijf bestaat inmiddels uit een twintigtal ontwerpers, kunstenaars en architecten. “Ik ben zeer nauw betrokken bij alles wat wij doen. Vanzelfsprekend heb ik de lead in alles wat wij ontwerpen en voor alles geldt dat het goed moet zijn, heel goed. Het gaat uiteindelijk om de hoogste kwaliteit, in alle opzichten.” Postma’s werkterrein is breed, maar kunst maakt hij niet meer. Wel heeft hij in zijn souterrain een atelier waar hij af en toe “wat friemelt”. De vraag of hij zijn kunstenaarschap niet mist, is onvermijdelijk, het antwoord helder: “Natuurlijk mis is het maken van autonoom werk, maar ik mis het niet genoeg om weer kunstenaar te worden.”
TEKST
Mischa van de Woestijne BEELD
Mark Niedermann
voorjaar 2017
Museum Helmantel
In het jaar 1967 begon Henk Helmantel beroepsmatig met zijn vak. Gaandeweg ontwikkelde hij zich tot realistisch schilder van stillevens en interieurs van middeleeuwse kerken en kloosters. Jubileumtentoonstelling
HENK HELMANTEL 50 JAAR SCHILDER
Een overzicht van een halve eeuw Helmantels. Veel schilderijen uit de eigen collectie, aangevuld met bruiklenen én nieuw werk. 4 mei t/m 26 augustus 2017
GEACHTE COLLEGA’S De tentoonstelling Geachte collega’s bestaat uit werk van collega kunstenaars waarvan Museum Helmantel de laatste 50 jaar werk heeft aangekocht en bruiklenen uit diezelfde periode. Museum Helmantel, Abt Emopad 2, 9922 PJ Westeremden (Gron.) Open do. vr. za. middag van 1 tot 5uur www.helmantel.nl babs@helmantel.nl
1 september t/m 28 oktober 2017
VERNIS
OVER KUNST EN KIJKEN Al acht jaar schrijft Vernis op een eigenzinnige en eigentijdse wijze over de wereld van kunst, antiek, musea, architectuur en reizen. Vernis verschijnt tweemaal per jaar en is verkrijgbaar bij de belangrijkste kunstbeurzen en een selecte groep galeries, kunsthandelaren, lijstenmakers en musea. Nooit meer een nummer van Vernis missen? Neem nu een abonnement voor € 18 per jaar en ontvang Nederlands mooiste kunstmagazine automatisch in de bus.
€18 PER JAAR
(2 edities)
Ga voor een abonnement naar kvhok.nl/vernis Vernis is een uitgave van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland (Koninklijke VHOK) en verschijnt tweemaal per jaar (november en maart)
COLUMN
grachtenpand of villa in Zuid past een kast met een verleden en een oud houten bed, maar hoe vaak hebben Ikea en Auping er niet hun intrek genomen? Een bezoek aan wat Nederlandse, Parijse of Romeinse antiquairs zou het interieur van dergelijke huizen stilistisch kunnen verrijken. Geen wonder dat je tijdens de zoektocht naar een appartement in Parijs of Rome ontdekt hoe de inrichting daar wél wordt gedomineerd door de aandacht voor kleur, stijl en meubels met een voornaam verleden. In Saint Germain des Prés lijkt ook de mens die zich niet direct een kasteel of luxe penthouse Gluren bij de buren via Funda zorgt zelden kan veroorloven, veel beter de weg te weten naar antiquairs en voor afgunst bij Yvo van Regteren Altena. gespecialiseerde stoffeerders. In de virtuele interieurs zijn de esthetische Zo hebben in dit quartier heel voorkeuren van de verwende mens wat appartementjes van zo’n doorgaans weinig inspirerend. Met een zestig vierkante meter een paar antieke stukken zou menig huis al grandeur waar veel van de royale grachtenappartementen niet aan stylistisch verrijkt worden. kunnen tippen. Gelukkig zijn er ook uitzonderingen en stuit je soms peurend in opdracht van op huizen waar verleden en heden in harmonie bevriende woningzoekenden, samenleven. Het aantrekkelijke van antieke maar ook uit een permanent gevoel meubelen en oud zilver is de actieve rol die ze in van onrust, bezoek ik weleens de ons dagelijks leven spelen. Door ze te gebruiken huizen die te koop staan op Funda. onderhoud je nog een flinterdunne band met Zelden word ik tijdens mijn gescrol voorouders waarvan je weet dat ze het mooi zouden geplaagd door jaloezie. Meestal vinden als hun servetring ook de 21e eeuw gaat prijs ik mij gelukkig met mijn oase overleven. Het met enige nederigheid koesteren in de Amsterdamse binnenstad waar ik tot laat in van antiek is wel zo charmant, al voelde de de nacht achter de piano kan schuiven. Mijn markante en extreem snobby Britse politicus Alan fantasie over een ander huis wordt maar zelden Clark dat anders. Ooit schamperde hij over zijn geprikkeld als ik mijn imaginaire zoektocht verleg conservatieve partijgenoot Michael Heseltine: naar een onhaalbaar domein. Werp een blik op de “The trouble with Michael is that he had to buy his own Amsterdamse miljoenenhuizen en verwonder je furniture.” Naar mijn idee is dat zelf kopen nou over de esthetische voorkeuren van de verwende juist zo aardig, omdat je met een mix van modern mens. De vorstelijke open haard is vervangen door en oud je eigen heden karakter kunt geven. een elektronisch te ontsteken vuurbalk en het centrum van de living wordt stereotype gedomineerd door een flat screen van formaat. TEKST Waar zijn de huizen met inspirerende bibliotheek, Yvo van Regteren Altena fraai gestoffeerde Louis XVI-stoelen en rijk ILLUSTR ATIE geornamenteerde antieke spiegels? In een Tekenteam.nl
MODERNE STIJLKAMERS MET ANTIEK
068
–
vernis#12
voorjaar 2016
TEFAF Maastricht MECC, 10 - 19 maart 2017
Delft, circa 1775, hoogte: 20,5 cm, herkomst: Collectie Nijstad, Lochem | foto: Frank van Driel
Aert Schouman, De menagerie van prins Willem V, behangsel met vogels, 1786, Den Haag, Staat der Nederlanden Koninklijke Verzamelingen.
EEN KONINKLIJK PARADIJS TENTOONSTELLING
Met ‘Een Koninklijk Paradijs’ viert het Dordrechts Museum haar 175-jarig bestaan. In de tentoonstelling krijgt de Dordtse kunstenaar Aert Schouman uit de - vaak ondergewaardeerde - Zilveren Eeuw de aandacht die hij verdient.
AERT SCHOUMAN EN DE VERBEELDING VAN DE NATUUR e namen van schilders uit de Gouden Eeuw, zoals Rembrandt, Frans Hals en Vermeer staan in het collectieve geheugen van Nederland gegrift, net zoals dat geldt voor bijvoorbeeld de respectievelijk 19e- en 20e-eeuwse grootheden Van Gogh en Mondriaan. Ook in de 18e eeuw telde Nederland tal van uitzonderlijke schilders, maar zij hadden een veel minder grote naamsbekendheid. En dat is onte-
vernis#12
–
071
Aert Schouman, Grote Paradijsvogel, 1758, Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen (foto Studio Buitenhof, Den Haag).
recht. Zij hebben vaak niet de waardering gekregen die ze verdienen, omdat de Zilveren Eeuw lang een onderschoven kind is geweest in de Nederlandse kunsthistorische canon. Het Dordrechts Museum brengt daar verandering in met ‘Een Koninklijk Paradijs’. In deze tentoonstelling heeft de in Dordrecht geboren 18e-eeuwse kunstenaar Aert Schouman een ereplaats gekregen. Met meer dan tweehonderd van zijn werken geeft de expositie een volledig beeld van Schoumans veelzijdige talent. Productief Volgens Sander Paarlberg, conservator oude kunst van het Dordrechts Museum, is het logisch dat het museum haar 175jarig bestaan viert met een tentoonstelling over een van de grootste artistieke zonen van Dordrecht: “Bij zo’n jubileum hoort een feestelijke tentoonstelling. Én we belichten een kunstenaar uit Dordrecht, we 072
–
vernis#12
pronken dus met eigen veren.” Letterlijk en figuurlijk, want het schilderen van veren is waar Schouman een meester in was. Het werkgebied van Schouman (17101792) beperkte zich niet tot de grenzen van zijn geboortestad. Zijn opdrachtgevers kwamen uit het hele land. Zo was hij veel in Middelburg en omstreken te vinden, maar ook in Den Haag, waar hij zich definitief
‘Schouman heeft ruim 340 verschillende vogelsoorten getekend. Zijn tijdgenoten en voorgangers kwamen nog niet tot de helft van dat aantal’
zou vestigen. Onder zijn opdrachtgevers waren voorname figuren, zoals stadhouder Prins Willem V. Schouman was buitengewoon productief. Zijn omvangrijke oeuvre bestaat onder meer uit topografische tekeningen, portretten, zogenaamde behangsels, en tekeningen van flora en fauna, veelal in aquarel. Voor Paarlberg is die aquareltechniek één van de aspecten die Schouman zo interessant maakt: “Schouman was een begenadigd tekenaar die een prachtige aquarelleertechniek ontwikkelde. Hij was innovatief en mengde zijn eigen ‘sapverven’ waarmee hij de meest sprankelende kleuren ontwikkelde voor zijn losse, maar trefzekere tekeningen.” Zijn tekeningen hebben niet alleen esthetische waarde, maar zijn ook wetenschappelijk relevant. “Schouman heeft ruim driehonderdveertig verschillende vogelsoorten getekend. Zijn tijdgenoten en voorjaar 2017
EEN KONINKLIJK PARADIJS
Sander Paarlberg, conservator Oude Kunst van het Dordrechts Museum.
voorgangers kwamen nog niet tot de helft van dat aantal. Hij is op een bijna encyclopedische wijze te werk gegaan en heeft de vogels ook nog eens heel natuurgetrouw weergegeven.” Dat Schouman interesse had voor meer dan de esthetiek blijkt ook uit aantekeningen die hij vaak op de achterzijde van zijn tekeningen krabbelde. Zo merkte hij op dat “een kaketoe zijn kuif rechtop kan zetten” en over een gier schreef hij: “het beest is in het echt groter dan een kalkoen”.
Aert Schouman, Rode hanekam (Celiosa cristata), Haarlem, Teylers Museum.
voorjaar 2017
Kuif Schouman was geen bioloog, hij was bijvoorbeeld niet bekend met de Latijnse benamingen van diersoorten, maar hij had wel een uitstekend observatievermogen. Een goed voorbeeld in de tentoonstelling is de tekening van een roodsnaveltoekan. Schouman geeft hier heel nauwkeurig weer hoe de vogel zich met twee tenen vernis#12
–
073
Aert Schouman, De menagerie van prins Willem V, behangsel met exotische dieren en op de achtergrond het Huis ten Bosch, 1788, Den Haag, Staat der Nederlanden Koninklijke Verzamelingen.
EEN KONINKLIJK PARADIJS
rondom de tak klemt in plaats van met drie, zoals veel van zijn soortgenoten. Schoumans onderwerpkeuze is typisch 18e-eeuws. Paarlberg: “Men had in die tijd grote belangstelling voor naturalia, het aanleggen van verzamelingen en de wetenschap. Deze interesse ontstond al in de 16e eeuw, maar in de 18e eeuw kreeg het een nieuwe dimensie die veel weg heeft van de moderne wetenschap. Het was de periode van de Verlichting waarin men de natuur wilde leren begrijpen en catalogiseren. Welgestelde heren begonnen in die tijd naturalia te verzamelen en vulden er hun prachtige kabinetten mee, zoals bijzondere schelpen en dieren op sterk water. Maar men bestelde ook tekeningen van al het wonderlijke dat in de natuur te vinden was.” Menagerie Het Dordrechts Museum wil de bezoeker deze tijdsgeest laten ervaren en heeft daarom voor de tentoonstelling een groot naturaliënkabinet nagebouwd waarin ook opgezette vogels te zien zijn. “Door de prachtige kleuren en grote diversiteit waren exotische vogels geliefde studie- en verzamelobjecten. Ze werden in opgezette vorm verzameld, maar soms ook levend. Dit gebeurde in een zogenaamde menagerie, de voorloper van de hedendaagse dierentuin.” Menagerieën werden in de 17e en 18e eeuw gehouden door de aristocratie en koninklijke families die er hun paleistuinen mee inrichtten. Met het houden en verzamelen van exotische dieren kon een vorst zijn macht en status onderstrepen; dieren uit andere werelddelen waren immers moeilijk te bemachtigen. De cirkelvormige menagerie die koning Lodewijk XIV van Frankrijk in de 17e eeuw oprichtte bij paleis Versailles vormde voor veel vorstenhoven een belangrijke bron van inspiratie. Hans en Parkie De Nederlandse stadhouder Prins Willem V wilde zich niet onbetuigd laten en zorgde voor een indrukwekkende uitbreiding van de menagerie bij Het Kleine Loo in Lees verder op pagina 78 vernis#12
–
075
Aert Schouman, De tuin met de menagerie van de buitenplaats Zuydwind bij ‘s Gravenzande, 1746, particuliere collectie.
Aert Schouman, Roodsnaveltoekan, 1748, Amsterdam, Rijksmuseum (bruikleen van de gemeente Amsterdam).
Vervolg van pagina 75 Voorburg. Tot de vaste bewoners van divers pluimage behoorden onder andere Hans en Parkie, de twee Indische olifanten, maar ook een orang-oetan uit Borneo, een luiaard en vele exotische vogels. Ze werden vaak meegenomen door de VOCschepen die ze meenamen op hun terugreis uit de Oost, niet zelden als relatiegeschenk voor de prins. In 1771 werd de directeur van het stadhouderlijke naturaliënkabinet Vosmaer ook aangesteld als beheerder van de zich al maar uitbreidende menagerie. Vosmaer stond bekend als fervent verzamelaar en kenner van het dierenrijk en publiceerde verschillende malen over de dieren in de menagerie. Over de exotische vogels schreef hij: “... de schitterende en veranderende glans der veeren heeft iets, ’t geen het volmaakste penceel niet kan af schetzen; de schoonste koleuren, en de kunst van de 078
–
vernis#12
Aert Schouman, Een Oranjevleugelamazone, Amsterdam, Amsterdam Museum.
EEN KONINK LIJK PA R A DIJS
Schouman vanuit verschillende invalshoeken belicht Het Dordrechts Museum laat de bezoeker niet alleen kennis maken met het werk van Schouman, er zijn ook allerlei activiteiten rondom de tentoonstelling georganiseerd. Vanwege de dieren is de tentoonstelling bijzonder leuk om met kinderen te bezoeken. Speciaal
voor hen is er een educatieve ruimte ingericht waar ze kunnen aquarelleren naar opgezette vogels of hun eigen koninklijke behang kunnen ontwerpen. In een aparte ruimte is een documentaire te zien over de kamer in het rond, die voor de gelegenheid van deze tentoonstelling gemaakt werd.
Daarnaast worden er gedurende de looptijd van de tentoonstelling meerdere lezingen georganiseerd waarin Schouman vanuit verschillende invalshoeken belicht wordt. Ook op andere plekken in de stad is aandacht voor deze bijzondere Dordtenaar. Dordrecht was immers de thuisba-
sis van de kunstenaar, het was de plek waar hij opgroeide en zijn eerste werken vervaardigde. Vele plekken in de stad herbergen herinneringen aan Schouman. Geïnteresseerden kunnen deze plekken ontdekken tijdens de stadswandeling: ‘Het Dordrecht van Schouman’.
voorjaar 2017
Aert Schouman, Blauwkapmotmot en Geelbrauwspecht, Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen (foto Studio Tromp, Rotterdam).
mengeling derzelven, zyn te zwak om de Natuur hier in naar de volgen.” Toch nodigde hij kunstenaars uit om de dieren zo nauwkeurig mogelijk na te tekenen. Schouman, die rond deze tijd al een behoorlijke reputatie had, kreeg de opdracht het vrijwel onmogelijke uit te voeren: de pracht van de vogels in aquarel vatten. De dieren in de menagerie werden gehouden in stallen, houten kooien en volières. Schouman wilde echter niet laten blijken dat de dieren die hij tekende gevangen gehouden werden. Hij plaatste zijn vogels daarom in een geaquarelleerd landschap, bijvoorbeeld op een tak. In de tentoonstelling is naast enkele van deze tekeningen ook de opgezette vogel geplaatst die erop is afgebeeld. “Dat is om de virtuositeit van Schouman te illustreren”, legt Paarlberg uit: “Schouman tekende ook veel naar opgezette beesten en toch wist hij een grote levendigheid te suggereren.” voorjaar 2017
Paarlberg: “Als museum hebben wij veel kennis in huis over de kunstenaar en zijn werk en techniek, maar wij hadden soms moeite met het determineren van zijn favoriete onderwerp. Daarom hebben wij dankbaar gebruik gemaakt van de expertise van Vogelbescherming Nederland. Zij hebben geassisteerd bij de beschrijving van de vogelsoorten en het schrijven van de
‘Deze werken kunnen wel gezien worden als een bekroning van zijn lange carrière en bijna als een samenvatting van zijn werk’
tekstbordjes.” Andere partners in het onderzoek naar Schouman waren het Rijksmuseum Twenthe in Enschede en het RKD (Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis). Bekroning De vogels van Schouman komen ook terug in zijn behangsels, grote beschilderde doeken die voor de wanden in een vertrek werden gespannen. Naast behangsels schilderde Schouman vaak ook schoorsteen- en bovendeurstukken. Een prachtig voorbeeld hiervan – bovendien een primeur – zijn de behangsels van Schouman uit paleis Huis ten Bosch. Paarlberg is bijzonder verguld dat het gelukt is om deze behangsels naar Dordrecht te halen: “Deze doeken zijn onderdeel van het woonpaleis van de Oranjes, en zijn nooit eerder publiek tentoongesteld. Ze moesten vanwege de renovatie en restauratie uit Huis ten Bosch vernis#12
–
079
EEN KONINKLIJK PARADIJS
worden gehaald wat ons de kans bood ze in onze tentoonstelling op te nemen. Dit is naar alle waarschijnlijkheid een eenmalige kans om ze te zien, omdat ze straks weer achter de muren van het toekomstige woonpaleis van koning Willem-Alexander en koningin Máxima verdwijnen.” Schouman heeft de behangsels in opdracht van stadhouder Prins Willem V gemaakt; ze tonen een paradijs dat geïnspireerd is op zijn menagerie en het naturaliënkabinet. “Schouman schilderde deze doeken toen hij 78 jaar oud was, een uitzonderlijke prestatie voor een man van die leeftijd. Deze werken kunnen wel gezien worden als een bekroning van zijn lange carrière en bijna als een samenvatting van zijn werk.” Niet voor niets is dit de grande finale van de tentoonstelling. De tentoonstelling begint met Schoumans vroege werk, vele aquarellen en losse behangsels. Voor de tentoonstelling werd een reconstructie gemaakt van de oorspronkelijke kamer in het rond om ze in hun eerste setting te kunnen laten zien - dus voordat ze in Huis ten Bosch werden geïnstalleerd. Paarlberg heeft daar samen met zijn team van het Dordrechts Museum goed over nagedacht: “De bezoeker kan ervaren hoe deze kamer ooit bedoeld was: je stapt een paradijselijke omgeving vol exotische dieren binnen om je te laten verwonderen door de schoonheid van de natuur. Dit moet in die tijd, toen men veel minder exotische dieren kende, laat staan bijeen zag, overweldigende indruk gemaakt hebben.” Het museum werkte niet alleen voor deze behangsels samen met de Koninklijke Verzamelingen in Den Haag, er worden in deze tentoonstelling zelfs ook drie vogelstukken uit het privébezit van koning Willem-Alexander getoond. De tentoonstelling kreeg daarom als titel ‘Een Koninklijk Paradijs’, en werd toepasselijk geopend door Koningin Máxima. Daarnaast zijn er werken te zien uit de collecties van de belangrijkste prentenkabinetten in ons land, zoals het Rijksmuseum, Teylers Museum en Museum Boijmans van Beuningen. Maar ook de Fondation Custodia uit Parijs 080
–
vernis#12
Aert Schouman, Bleke kangoeroemuisgoffer, 1786, Dordrecht, Dordrechts Museum (aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt).
EEN KONINK LIJK PA R A DIJS
Zelf gaan zien ‘Een Koninklijk Paradijs’ is nog te zien tot en met 17 september 2017. Di t/m zo geopend van 11.00 tot 17.00 uur.
heeft medewerking verleend, en zijn er bruiklenen uit zowel museale als particuliere collecties in binnen- en buitenland. Spring Konijn Met zoveel keuze is het natuurlijk lastig om een favoriet aan te wijzen. Toch werd Paarlberg door één werk in het bijzonder gefascineerd: “Een van de werken die ik heel speciaal vind, is de tekening die Schouman maakte van een springmuis. Hij tekende het beestje naar een opgezet
exemplaar in het naturaliënkabinet van Willem V. Een ‘Spring Konijn’, zoals hij op de achterzijde van het blad schreef. Hij voegde daar nog aan toe dat hij het diertje op ware grootte had afgebeeld. Ik heb mij laten vertellen dat het beestje afkomstig is uit de woestijnen van westelijk NoordAmerika. Het beestje wordt wel de Bleke Kangoeroemuisgoffer, of Microdipodops pallidus, genoemd, maar Schouman gaf het gewoon een eigen naam. Vermoedelijk was dit één van de vroegste exemplaren die naar Europa werd gebracht en is dit de vroegste afbeelding van het diertje. Pas in 1901 werd de Bleke Kangoeroemuisgoffer wetenschappelijk beschreven.”
TEKST
Jettie Rozemond BEELD
Dordrechts Museum
voorjaar 2017
CURSUS
CURSUS
GA IN DE LEER BIJ KUNST & ANTIEK IN DE PRAKTIJK
In de cursus Kunst & Antiek in de Praktijk van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst delen gerenommeerde kunsthandelaren, vaak bekend van het televisieprogramma Tussen Kunst & Kitsch, hun unieke kennis en ervaring. De cursis082
–
vernis#12
ten komen samen bij een bij de KVHOK aangesloten antiquair; daarnaast worden musea, kunstbeurzen en restauratieateliers bezocht. Kunst en antiek komen dichterbij dan ooit; stukken worden in detail bekeken en toegelicht. Het gaat in deze cursus niet
alleen om kennis, maar zeker ook om passie en liefde voor oude kunst en antiek.
Praktische informatie De najaarscursus loopt van begin september tot en met begin december 2017.
voorjaar 2017
CURSUS
EEN OUDE MEESTER Enkele Koninklijke VHOK Meesters (van links naar rechts): Anna Laméris, Niels de Boer, Ali Foumani, Theo Daatselaar, Emiel Aardewerk, Anne-Marie Verbeek, Willem Jan Hoogsteder.
MARIE-CÉCILE THIJS
De cursus bestaat uit 11 bijeenkomsten die op verschillende locaties in Nederland plaatsvinden op de dinsdagmiddag van 14.00 tot ca. 17.00 uur. De cursus wordt gegeven in groepen van maximaal 15 personen. Deelname kost € 725 (incl. btw).
voorjaar 2017
Meer informatie over deelname aan ons cursusprogramma? Bezoek onze website kvhok.nl, stuur een e-mail naar info@kvhok.nl of bel 020 623 89 04
vernis#12
–
083
VRIENDENKRING
084
–
vernis#12
voorjaar 2017
VRIENDENKRING
VRIENDENKRING VAN DE KONINKLIJKE VHOK De Koninklijke VHOK heeft een eigen Vriendenkring. Leden van deze vriendenkring komen regelmatig bijeen om te leren over kunst en om de wereld van kunst en antiek van dichtbij te ervaren. De Vriendenkring organiseert tal van activiteiten voor kunstliefhebbers waarbij de unieke kennis en ervaring van de bij de Koninklijke VHOK aangesloten handelaren wordt gedeeld met liefhebbers en geïnteresseerden. De bijeenkomsten vinden plaats in een open en informele setting en altijd inspirerende
omgeving. De handelaren die zijn betrokken bij de Vriendenkring behoren tot de top van Nederland. Zij hebben veel praktische kennis en inzicht in de waarde en waardeontwikkeling van objecten, en kunnen daar enthousiast en begrijpelijk over vertellen. Hierbij worden altijd concrete voorbeelden en objecten gebruikt: wat is er nou leuker dan het zelf ervaren van kunst en antiek? De Vriendenkring is een bloeiende, informele groep van kunstliefhebbers waar de kennis en passie voor kunst en antiek centraal staat.
Het lidmaatschap van de Vriendenkring kost € 125 per jaar, leden ontvangen hiervoor: I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Toegang tot een netwerk van kunstkenners en -liefhebbers
Tweemaal per jaar het magazine Vernis
Twee entreekaarten voor de kunsten antiekbeurs ART Breda
Twee entreekaarten voor de kunsten antiekbeurs PAN Amsterdam
Vriendenbijeenkomst met een inspirerend kunst- en antiekprogramma
Toegang tot events, exclusieve lezingen of rondleidingen
Korting op cursusprogramma Kunst & Antiek in de Praktijk
Digitale nieuwsbrief met publicaties van leden
Wilt u Vriend worden van de Koninklijke VHOK, kijk dan op onze websitekvhok.nl/vriendenkring of stuur een e-mail naar vriend@kvhok.nl
voorjaar 2017
vernis#12
–
085
PORTFOLIO ENSEMBLE
Steeds meer verzamelaars en belangrijke beurzen kiezen voor een eclectische benadering, waarbij diverse stijlen en objecten worden gecombineerd. Vanzelfsprekend kan Vernis zich daar goed in vinden, getuige de selectie van de mooiste en meest bijzondere stukken uit de handel die we al vele jaren samenbrengen in een bijzonder Ensemble.
ENSEMBLE
VAN LINKS NAAR RECHTS, VAN BOVEN NAAR ONDER
Gude & Meis Antieke klokken EEN EMPIRE VERGULDE EN GEPATINEERDE BRONZEN PENDULE, FRANKRIJK, CIRCA 1800 HOOGTE: 39 CM PRIJS: € 12.500
Peter Korf de Gidts Antiquair MAMMOET DRINKGLAS, ENGELAND, 18E EEUW PRIJS: OP AANVRAAG
Gude & Meis Antieke klokken EEN PAAR EMPIRE VERGULDE BRONZEN KANDELAARS, FRANKRIJK, CIRCA 1800 HOOGTE: 26,5 CM PRIJS: € 3.750
VanderVen Oriental Art KEIZERLIJK GEEL GLAZEN KOM, CHINA, VROEG-20E EEUW HOOGTE: 8 CM, DIAMETER: 20,6 CM PRIJS: OP AANVRAAG
Antiquair Juwelier Marjan Sterk EEN GEELGOUDEN ARMBAND ‘JUST UN CLOU’, GESIGNEERD ALDO CIPULLO, NEW YORK, 1971 PRIJS: OP AANVRAAG
A. Aardewerk Antiquair Juwelier ROSE GOUDEN ARMBAND, ITALIE, JAREN 1960 LENGTE: 18 CM PRIJS: OP AANVRAAG
PRODUCT IE
Paul Wullems BEELD
Frides Laméris Kunst- en antiekhandel
Albertine Dijkema, A10design BNO FRUITSCHAAL GEMAAKT IN DE MEZZA STAMPAURA-TECHNIEK, VERSIERD MET BLAUWE GLASDRADEN, VENETIË, CIRCA 1500-1520 HOOGTE: 13,7 CM, DIAMETER: 23,3 CM PRIJS: OP AANVRAAG
086
–
vernis#12
voorjaar 2017
ENSEMBLE PORTFOLIO
voorjaar 2017
vernis#12 –
087
VAN LINKS NAAR RECHTS
088
–
vernis#12
Gude & Meis Antieke klokken
Kunsthandel Jacques Fijnaut
Ruben Aardewerk Antiques
EEN EMPIRE VERGULDE VAASPENDULE MET GRIFFIOENEN, FRANKRIJK, CIRCA 1800 HOOGTE: 29 CM PRIJS: OP AANVRAAG
EEN PAAR VUURVERGULDE KANDELAARS, FRANKRIJK, LAAT-18E EEUW HOOGTE: 27 CM PRIJS: OP AANVRAAG
SAWASA TABAKSDOOS, JAPAN, CIRCA 1720 PRIJS: OP AANVRAAG
voorjaar 2017
voorjaar 2017
Kunsthandel Jacques Fijnaut
VanderVen Oriental Art
EEN PAAR VUURVERGULDE CASOLETTES, FRANKRIJK, CIRCA 1820 HOOGTE 24 CM PRIJS: OP AANVRAAG
BLAUW EN WIT PORSELEINEN KOM MET VERGULD BRONZEN MONTUREN MET JIAQING MERK, CHINA, KANGXI PERIODE (1662-1722) HOOGTE 22 CM, DIAMETER 21,5 CM PRIJS: OP AANVRAAG
vernis#12 –
089
VAN LINKS NAAR RECHTS, VAN BOVEN NAAR ONDER
Antiquair Juwelier Marjan Sterk
VerbeekSchuttelaar
A. Aardewerk Antiquair Juwelier
EEN PAAR WITGOUDEN OORBELLEN BEZET MET PERIDOT, GESIGNEERD HEMMERLE, MÜNCHEN PRIJS: OP AANVRAAG
DUBBEL-CLIP ART DECO BROCHE PRIJS: € 14.000
HANGER MET DUBBEL HART EN OUD SLIJPSEL DIAMANTEN IN ZILVER OP GOUD, ENGELAND, CIRCA 1890 PRIJS: OP AANVRAAG
090
–
vernis#12
Kunstconsult ZILVEREN ART NOUVEAU GESP IN DE VORM VAN EEN VLEERMUIS, ONTWORPEN DOOR FERDINAND ERHART, PARIJS, CIRCA 1900 PRIJS: OP AANVRAAG
A. Aardewerk Antiquair Juwelier
A. Aardewerk Antiquair Juwelier
BROCHE MET TWEE TORTELDUIFJES, VERVAARDIGD DOOR MELLERIO DITS MELLER, PARIJS, JAREN 1960 UITGEVOERD IN 18 KARAAT GOUD, MET LIJFJES VAN CHRYSOPHRASEC EN OOGJES VAN ROBIJN PRIJS: OP AANVRAAG
EEN MASSIEF 18 KARAAT ROSE GOUDEN RETRO RING, ITALIË, JAREN 1940 PRIJS: OP AANVRAAG
voorjaar 2017
Antiquair Juwelier Marjan Sterk
Ruben Aardewerk Antiques
VerbeekSchuttelaar
VerbeekSchuttelaar
Kunsthandel Mieke Zilverberg
VerbeekSchuttelaar
EEN GEELGOUDEN COLLIER BEZET MET RUWE UVAROVIET, GESIGNEERD MICHAEL BECKER, DUITSLAND, 2016 PRIJS: OP AANVRAAG
14 KARAAT GOUDEN ‘BOOTJESKETTING’, NEDERLAND, CIRCA 1790 LENGTE: 36 CM PRIJS: OP AANVRAAG
ARMBAND, VERVAARDIGD DOOR HERMÈS, CIRCA 1960 PRIJS: OP AANVRAAG
BROCHE, IN DE VORM VAN HET HOOFD VAN EEN KAT DOOR HERMÈS, FRANKRIJK, CIRCA 1960, 18K GEELGOUD EN SMARAGD PRIJS: € 4.900
GOUDEN ARMBAND, GRIEKENLAND, HELLENISTISCHE PERIODE (3E - 1E EEUW V. CHR.), GEDRAAIDE BAND MET HAAKSLUITING EN HERAKLESKNOOP MET GRANAAT IN HET MIDDEN DIAMETER: 6,3 CM PRIJS: OP AANVRAAG
GESP RING, VERVAARDIGD DOOR BOUCHERON, PARIJS, CIRCA 1980 PRIJS: € 18.000
voorjaar 2017
vernis#12 –
091
VAN LINKS NAAR RECHTS, VAN BOVEN NAAR ONDER
092
–
vernis#12
Peter Korf de Gidts Antiquair
Peter Korf de Gidts Antiquair
VanderVen Oriental Art
VENETIAANS DRINKGLAS MET VLEUGELS, CIRCA 1550-1600 PRIJS: OP AANVRAAG
GEGRAVEERD DRINKGLAS MET HET WAPEN VAN DE STATEN GENERAAL, NEDERLAND, CIRCA 1750 PRIJS: OP AANVRAAG
PAAR KEIZERLIJK GEEL GLAZEN GEMBERPOTTEN MET DEKSELS, CHINA, EIND-19E EEUW HOOGTE: 16,8 CM, DIAMETER: 14,4 CM PRIJS: OP AANVRAAG
voorjaar 2017
voorjaar 2017
Frides Laméris Kunst- en antiekhandel
Kunsthandel Jacques Fijnaut
Kunsthandel Mieke Zilverberg
UITZONDERLIJK GROOT DRINKGLAS, MET TEKST: PATRIAE ET PATRIBUS, ‘OP HET VADERLAND EN DE REGENTEN’, LOODGLAS MET RADGRAVURE, NEDERLAND, TWEEDE KWART 18E EEUW HOOGTE: 30,8 CM PRIJS: OP AANVRAAG
GEGRAVEERD, GROOT GLAS MET DE VIER JAARGETIJDEN, NEDERLAND, CIRCA 1760 HOOGTE: 23 CM PRIJS: OP AANVRAAG
PELGRIMS FLES VAN AMBER GLAS, 2E-3E EEUW HOOGTE: 12 CM PRIJS: OP AANVRAAG
vernis#12 –
093
AGE N DA
Niet alleen de Nederlandse musea trekken dit jaar alles uit de kast om de kunstliefhebber te verleiden, ook de leden van de Koninklijke VHOK organiseren – en nemen deel aan – tal van interessante evenementen.
AGENDA
Small Wonders in het Rijksmuseum
Small Wonders in het Rijksmuseum
094
–
vernis#12
Johannes Grützke, Monument der Tröstungen, 1971
GORSSEL
AMSTERDAM
Met zo’n zestig beeldjes, miniatuuraltaartjes, gebedsnoten, monstransen, schedeltjes en andere memento mori-hangers van buxushout geeft het Rijksmuseum met Small Wonders een wonderbaarlijk inkijkje in de wereld van de beeldsnijkunst op miniatuurformaat. Small Wonders is het
Johannes Grützke, Darstellung der Freiheit, 1972
resultaat van een samenwerking van het Rijksmuseum met The Art Gallery of Ontario (AGO) en The Metropolitan Museum of Art/ The Cloisters in New York.
Rijksmuseum, Amsterdam, 17 juni 2017 t/m 17 september 2017 rijksmuseum.nl/nl/smallwonders
Duits realisme in De Berlijnse kunstenaar Johannes Grützke (1937) wordt in Duitsland beschouwd als de laatst levende der grote realistische kunstenaars. De tentoonstelling in Museum MORE met meer dan vijf decennia schilderkunst van de Berlijnse kunstenaar laat zien dat dit niet ten onrechte
voorjaar 2017
AGE N DA
AMSTERDAM
Open deuren Voor het negende jaar op rij begint het kunstseizoen met ‘Open huis’ in het Spiegelkwartier. Tijdens deze dagen laten de ruim zeventig antiquairs en galerieën in deze beroemde straat hun nieuwe aanwinsten zien, zijn er speciale tentoonstellingen, worden er lezingen gehouden, en is er een concert.
Spiegelkwartier - the art & antiques district, Amsterdam, 23-24 september 2017 spiegelkwartier.nl BREDA
Nieuwe locatie voor ART Breda
Museum MORE is. Grützke’s werk bestaat uit technisch virtuoos geschilderde, extravagante zedenschetsen, portretten en zelfportretten waarbij hij de mens in al zijn glorieuze gekte toont.
Museum More, Johannes Grützke – Der Pinsel hat Gesprochen, 26 februari t/m 11 juni 2017 museummore.nl
voorjaar 2017
Art Breda, de nationale voorjaarsbeurs voor kunst, antiek en design is verhuisd naar De Bree in Breda. Naast het aanbod van de ruim negentig deelnemende handelaren en galerieën uit Nederland, België en Duitsland, wordt er ook in deze vierde editie een bijzondere expositie ingericht, dit jaar door het Drents Museum dat werken toont rondom het thema ‘dieren in de kunst’.
Art Breda, 7 t/m 14 mei 2017 artbreda.nl
Bart van der Leck, De storm, (detail), 1916
DOOR HEEL NEDERL AND
100 jaar De Stijl Het is dit jaar precies honderd jaar geleden dat kunststroming De Stijl werd opgericht, vernoemd naar het gelijknamige tijdschrift dat verscheen van 1917 tot 1927. Bekende kunstenaars van De Stijl zijn Theo van Doesburg, Piet Mondriaan, Bart van der Leck en Gerrit Rietveld die tal van iconische werken en ontwerpen hebben gemaakt. Om dit te vie-
ren vinden er in 2017 door heel Nederland tal van inspirerende evenementen en tentoonstellingen plaats, met onder meer exposities in het Gemeentemuseum Den Haag en De Lakenhal, maar ook in veel van de steden waar leden van De Stijl hebben gewoond en gewerkt.
Van Mondriaan tot Dutch Design. 100 jaar De Stijl. Ga naar holland.com voor data en locaties.
AMSTERDAM
Van Klassiek tot Hedendaags PAN Amsterdam is zonder twijfel de belangrijkste nationale najaarsbeurs voor kunst, antiek en design. Elk jaar weten meer dan veertigduizend kunstliefhebbers de Amsterdamse Rai te vinden om de collecties van de meer dan honderdtwintig deelnemers te bekijken. De kwaliteit van de werken is zeer hoog; elk object wordt vooraf gekeurd door een team van ongeveer tachtig
onafhankelijke experts. Ook dit jaar is er weer een PAN Podium met inspirerende en interactieve presentaties over kunst en de kunstmarkt.
PAN Amsterdam, 19 t/m 26 november 2017, pan.nl
vernis#12 –
095
L E DE N L I JST
LEDENLIJST Alle contactgegevens van de leden van de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst in Nederland, plus informatie over hun specialisme. NOORD-HOLLAND AMSTERDAM ALGEMEENE ETHNOGRAFICAEN KUNSTHANDEL AALDERINK SPIEGELGRACHT 15 1017 JP AMSTERDAM 020-6230211 INFO@AALDERINKORIENTALART.NL WWW.AALDERINKORIENTALART.NL AZIATISCHE KUNST, ETNOGRAFICA, PRE-COLUMBIAANSE KUNST
ARCHEA ANCIENT ART NIEUWE SPIEGELSTRAAT 37 1017 DC AMSTERDAM 020-6250552 INFO@ARCHEA.NL WWW.ARCHEA.NL ARCHEOLOGIE
E.H. ARIËNS KAPPERS KEIZERSGRACHT 208 1016 DX AMSTERDAM 020-6235356 INFO@MASTERPRINTS.NL WWW.MASTERPRINTS.NL OUDE (JAPANSE) PRENTEN, LAND- EN ZEEKAARTEN
ARONSON ANTIQUAIRS NIEUWE SPIEGELSTRAAT 45B POSTBUS 15556 1001 NB AMSTERDAM 020-6233103 MAIL@ARONSON.COM WWW.ARONSON.COM DELFTS AARDEWERK
VOF JAN BEEKHUIZEN KUNST- EN ANTIEKHANDEL NIEUWE SPIEGELSTRAAT 49 1017 DD AMSTERDAM 020 6263912 INFO@JANBEEKHUIZEN.NL WWW.JANBEEKHUIZEN.NL EUROPEES TIN, SCULPTUREN, VOLKSKUNST
J.P. BEELING VAN EEGHENSTRAAT 20 1071 GG AMSTERDAM 06-24905541 JP@BEELING.NL AZIATISCH PORSELEIN
096
–
vernis#12
KUNSTHANDEL P. DE BOER
FOUMANI PERSIAN GALLERY
HERENGRACHT 512 1017 CC AMSTERDAM 020-6236849 06-21520044 INFO@KUNSTHANDELPDEBOER.COM WWW.KUNSTHANDELPDEBOER.COM OUDE MEESTERS
BEETHOVENSTRAAT 107A 1077 HX AMSTERDAM 020-6797430 INFO@FOUMANI.COM WWW.FOUMANI.COM ISLAMITISCHE KUNST, TAPIJTEN, KELIMS
BORZO MODERN & CONTEMPORARY ART
GUDE & MEIS ANTIQUE CLOCKS
KEIZERSGRACHT 516 1017 EJ AMSTERDAM 020-6263303 06-53163808 PAUL@BORZO.COM WWW.BORZO.COM MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST
NIEUWE SPIEGELSTRAAT 60 1017 DH AMSTERDAM 020-6129742 06-53162962 INFO@GUDEMEIS.COM WWW.GUDEANTIQUECLOCKS.COM KLOKKEN, BAROMETERS, INSTRUMENTARIA
BRUIL & BRANDSMA WORKS OF ART
PETER KORF DE GIDTS ANTIQUAIRS
NIEUWE SPIEGELSTRAAT 68 1017 DH AMSTERDAM 020-4207359 BBC@CHELLO.NL WWW.BB-ART.COM KUNST UIT MIDDELEEUWEN EN RENAISSANCE, VOLKSKUNST
BROUWERSGRACHT 869 1015 GK AMSTERDAM 020-6252625 KORFDEGIDTS@XS4ALL.NL GLAS, AARDEWERK, PORSELEIN
GALLERY DELAIVE MODERN AND CONTEMPORARY ART
NIEUWE SPIEGELSTRAAT 55 1017 DD AMSTERDAM 020-6264066 INFO@FRIDESLAMERIS.NL WWW.FRIDESLAMERIS.NL GLAS, AARDEWERK, (AZIATISCH) PORSELEIN
SPIEGELGRACHT 23 1017 JP AMSTERDAM 020-6259087 GALLERY.DELAIVE@WXS.NL WWW.DELAIVE.COM MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST
DOUWES FINE ART (ANNO 1805) STADHOUDERSKADE 40 1071 ZD AMSTERDAM 020-6646362 INFO@DOUWESFINEART.COM WWW.DOUWESFINEART.COM OUDE MEESTERS, 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN
KUNSTHANDEL JACQUES FIJNAUT NIEUWE SPIEGELSTRAAT 31 1017 DC AMSTERDAM 020-6256374 OFFICE@KUNSTHANDELFIJNAUT.NL WWW.KUNSTHANDELFIJNAUT.NL ALGEMEEN ANTIQUAIR
FRIDES LAMÉRIS KUNST EN ANTIEKHANDEL
GALERIE FRANS LEIDELMEIJER LIJNBAANSGRACHT 369H 1017 XB AMSTERDAM 020-6254627 FRANS@LEIDELMEIJER.NL WWW.LEIDELMEIJER.NL ART NOUVEAU, ART DECO, 20E-EEUWS DESIGN
INTER-ANTIQUARIAAT MEFFERDT & DE JONGE BERNARD ZWEERSKADE 18 1077 TZ AMSTERDAM 020-6640841 INTERANTIQUARIAAT@CHELLO.NL WWW.INTER-ANTIQUARIAAT.NL ANTIQUARISCHE BOEKEN, TEKENINGEN, PRENTEN, LAND- EN ZEEKAARTEN
JOSEPH M. MORPURGO HERENGRACHT 119 (RECHTER DEUR) 1015 BG AMSTERDAM 020-6235883 J.M.MORPURGO@WAFELMAN.NL WWW.ANTIQUEARTMORPURGO.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR, AZIATISCHE KUNST
JAN MORSINK IKONEN KEIZERSGRACHT 454 1016 GE AMSTERDAM 020-6200411 INFO@MORSINK.COM WWW.MORSINK.COM IKONEN
VAN NIE ANTIQUAIRS KEIZERSGRACHT 600 1017 EP AMSTERDAM 020-6261594 INFO@VANNIEANTIQUAIRS.COM WWW.VANNIEANTIQUAIRS.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
POLAK WORKS OF ART SPIEGELGRACHT 3 1017 JP AMSTERDAM 020-6279009 WWW.POLAKWORKSOFART.COM AZIATISCHE KUNST, ETNOGRAFICA
SALOMON STODEL ANTIQUITÉS SPIEGELGRACHT 11 1017 JP AMSTERDAM 020-6231692 STODEL@WXS.NL WWW.SALOMONSTODEL.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
KUNSTZALEN A. VECHT NIEUWE SPIEGELSTRAAT 40 1017 DG AMSTERDAM 020-6234748 A.VECHT@PLANET.NL WWW.VECHT-WORKSOFART.NL ALGEMEEN ANTIQUAIR
VERBEEK-SCHUTTELAAR KEIZERSGRACHT 642 1017 ES AMSTERDAM 020-3304343 AM@VERBEEKSCHUTTELAAR.NL WWW.VERBEEKSCHUTTELAAR.NL JUWELEN, ZILVER
MEINDERT VERHAAR ANTIQUAIR SINGEL 378 1016 AH AMSTERDAM 020-4222578 MEINDERTVERHAAR@LIVE.NL WWW.VERHAAR-ANTIQUAIR.NL KUNST UIT MIDDELEEUWEN EN RENAISSANCE
PREMSELA & HAMBURGER
WIEG FINE ART
ROKIN 98 1012 KZ AMSTERDAM 020-6275454 WIET@PREMSELA.COM WWW.ARTPREMSELA.INFO JUWELEN, GOUD, ZILVER
GERRIT VAN DER VEENSTRAAT 139-H 1077 DX AMSTERDAM 020 6762094 KATI.WIEG@UPCMAIL.NL OUDE MEESTERS, 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN
ANTIQUAIR VAN ROSSUM & CO.
WIJERMARS FINE ART
AMSTERDAM 020-6221010 ANTIQUAIR@VANROSSUMCO.NL ALGEMEEN ANTIQUAIR
POSTBUS 3449 1001 AE AMSTERDAM 06-51321717 INFO@WIJERMARS.COM WWW.WIJERMARS.COM SCULPTUREN
ROBERT SCHREUDER ANTIQUAIR
KUNSTHANDEL MIEKE ZILVERBERG
NIEUWE SPIEGELSTRAAT 48 1017 DG AMSTERDAM 020-6754867 06-24289550 INFO@ROBERTSCHREUDER.NL WWW.ROBERTSCHREUDER.NL GRAND TOUR SOUVENIRS, 18E- EN 19E-EEUWSE MEUBELEN
FRANS VAN MIERISSTRAAT 67B 1071 RL AMSTERDAM 020-6259518 INFO@MIEKEZILVERBERG.COM ARCHEOLOGIE, ANTIEKE NUMISMATIEK
ANTIQUAIR JUWELIER MARJAN STERK NIEUWE SPIEGELSTRAAT 63 1017 DD AMSTERDAM 020-6248703 INFO@MARJANSTERK.NL WWW.MARJANSTERK.NL JUWELEN, ZILVER
KUNSTHANDEL INEZ STODEL NIEUWE SPIEGELSTRAAT 65 1017 DD AMSTERDAM 020-6232942 INEZ@INEZSTODEL.COM WWW.INEZSTODEL.COM JUWELEN
NOORD-HOLLAND OVERIGE BIJL-VAN URK KENNEMERSTRAATWEG 174 1815 LE ALKMAAR 072-5120080 06-53425432 SANDER@BIJLVANURK.COM WWW.BIJLVANURK.COM OUDE MEESTERS
JOHN ENDLICH ANTIQUAIRS SPEKSTRAAT 10 2011 HM HAARLEM 023-5320274 INFO@JOHNENDLICH.NL WWW.JOHNENDLICH.NL ZILVER
voorjaar 2017
L E DE N L I JST FONTIJN ANTIEK
HOOGSTEDER & HOOGSTEDER
JACOB J. ROOSJEN, SRI®
STELLINGMOLEN 51 1444 GV PURMEREND 0299-436493 MFONTIJN@CHELLO.NL WWW.FONTIJNANTIEK.COM BAROMETERS
LANGE VIJVERBERG 15 2513 AC ‘S-GRAVENHAGE 070-3615575 INFO@HOOGSTEDER.COM WWW.HOOGSTEDER.COM OUDE MEESTERS
EENDRACHTLAAN 33 3621 DD BREUKELEN 06-53268280 JACOB.ROOSJEN@GMAIL.COM WWW.JACOBROOSJEN.COM WWW.SILVERRESEARCHINSTITUTE.COM ZILVER
KAMERVOORT 187 6851 EE HUISSEN 06-53106541 ANTIQUES@PETERVANOS.COM WWW.PETERVANOS.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
GRONINGEN
SIMONIS & BUUNK KUNSTHANDEL
PIETER HOOGENDIJK
FIRMA S. VAN LEEUWEN
AMSTERDAMSESTRAATWEG 31 1411 AW NAARDEN 035-5420459 INFO@PHOOGENDIJK.NL WWW.PHOOGENDIJK.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
NOORDEINDE 164-164A 2514 GR ‘S-GRAVENHAGE 070-3653907 ALEXANDER@VANLEEUWENANTIQUAIRS.NL WWW.VANLEEUWENANTIQUAIRS.NL 17E- EN 18E-EEUWS ANTIEK, (AZIATISCH) PORSELEIN
GALLERY ROB KATTENBURG
DIRK EN DIRK-JAN LIMBURG
EEUWIGELAAN 6 1861 CM BERGEN 072-5895051 INFO@ROBKATTENBURG.NL WWW.ROBKATTENBURG.NL MARINESCHILDERIJEN, -TEKENINGEN, -PRENTEN
DENNEWEG 45 2514 CD ‘S-GRAVENHAGE 070-3455103 LIMBURGANTIQUAIRS@CASEMA.NL WWW.LIMBURGANTIQUAIRS.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
JACOBS FINE ART BERLAGELAAN 129 1222 JR HILVERSUM 035-7722992 INFO@JACOBSFINEART.COM WWW.JACOBSFINEART.COM 20E- EN 21E-EEUWSE SCHILDERIJEN)
KUNSTCONSULT 20TH CENTURY ART | OBJECTS SMEDERIJ 4 1185 ZR AMSTELVEEN 020-3416476 06-24960196 INFO@KUNSTCONSULT.NL WWW.KUNSTCONSULT.NL ART NOUVEAU, ART DECO, 20E-EEUWS DESIGN
TÓTH IKONEN BOTTERWIJNSEWEG 1 1272 EG HUIZEN 06-53468236 INFO@TOTHIKONEN.COM WWW.TOTHIKONEN.COM IKONEN
KUNSTHANDEL E.J. VAN WISSELINGH & CO BAAN 41 2012 DC HAARLEM 023-5310505 WDEWINTER@WISSELINGH.COM WWW.WISSELINGH.COM 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN EN TEKENINGEN
ZUID-HOLLAND ’S-GRAVENHAGE A. AARDEWERK ANTIQUAIR JUWELIER JAN VAN NASSAUSTRAAT 76 2596 BV ‘S-GRAVENHAGE 070-3240987 SILVER@AARDEWERK.COM WWW.AARDEWERK.COM ZILVER, JUWELEN
voorjaar 2017
BERNARD C.M. GRIJPMA KUNST EN ANTIEK GEDEMPTE ZUIDERDIEP 121-123 9711 HE GRONINGEN 050-3137703 INFO@GRIJPMAANTIEK.NL WWW.GRIJPMAANTIEK.NL ANTIEKE WAPENS, NAUTICA, ZILVER
RUBEN AARDEWERK ANTIQUES ZWALUWLAAN 9A 2261 BP LEIDSCHENDAM 070-4190575 RUBEN@AARDEWERKANTIQUES.COM WWW.AARDEWERKANTIQUES.COM 17E-, 18E- EN 19E-EEUWSE KUNSTVOORWERPEN EN VERZAMELOBJECTEN
ADRIAAN GROENEWOUD ANTIQUITEITEN & OUDE KUNST AELBRECHTSKOLK 3B 3025 HA ROTTERDAM 010-4258011 INFO@ADRIAANGROENEWOUD.NL WWW.ADRIAANGROENEWOUD.NL 16E-, 17E- EN 18E-EEUWSE MEUBELEN
KUNSTHANDEL F.A. ENNEKING MAREVISTA 22 2202 BX NOORDWIJK 071-3647645 OUDE MEESTERS
HOTEI JAPANESE PRINTS RAPENBURG 19 2311 GE LEIDEN 071-5143552 UKIYOE@XS4ALL.NL WWW.HOTEI-JAPANESE-PRINTS.COM JAPANSE PRENTEN, SCHILDERKUNST EN BOEKEN
NOTARIS FISCHERSTRAAT 30 6711 BD EDE 0318-652888 INFO@SIMONIS-BUUNK.NL WWW.SIMONIS-BUUNK.NL 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN
NOORD-BRABANT OVERIJSSEL HEUTINK IKONEN
ZUID-HOLLAND (OVERIGE)
PETER VAN OS ANTIQUES & FINE ART
AHNEMSTRAAT 21 8043 RE ZWOLLE 038-4659524 HEUTINKIKONEN@GMAIL.COM WWW.HEUTINKIKONEN.NL IKONEN
GELDERLAND KUNSTGALERIJ ALBRICHT UTRECHTSEWEG 107 6862 AE OOSTERBEEK 026-3611876 INFO@ALBRICHT.NL WWW.ALBRICHT.NL 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN
DOORNHOF ANTIQUAIRS SCHAPENHOEK 12/14 3841 BM HARDERWIJK 0341-421015 PDOORN12@CAIWAY.NL WWW.DOORNHOFANTIEK.NL MEUBELEN, AZIATISCH PORSELEIN, KLOKKEN, SCHILDERIJEN
THEO DAATSELAAR ANTIQUAIRS OENSELSESTRAAT 50 5301 EP ZALTBOMMEL 0418-712300 INFO@DAATSELAAR.COM WWW.DAATSELAAR.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
DE EENHOORN
BASTINGS ANTIQUAIRS MOLENSTRAAT 60 5341 GE OSS 0412-623843 BASTINGS@BASTINGSANTIQUAIRS.COM WWW.BASTINGSANTIQUAIRS.COM AARDEWERK, AZIATISCH PORSELEIN
KUNSTHANDEL A.H. BIES BOSCHDIJK 221A 5612 HC EINDHOVEN 040-2431377 INFO@KUNSTHANDELBIES.NL WWW.KUNSTHANDELBIES.NL 19E- EN 20E-EEUWSE SCHILDERIJEN
BUITENLANDSE LEDEN GALERIE TINY ESVELD FRILINGLEI 9 B-2930 BRASSCHAAT, BELGIË +32(0)3-3125190 INFO@TINYESVELD.COM WWW.TINYESVELD.COM ART NOUVEAU, ART DECO, GLAS MEUBELEN
VAN KRANENDONK DUFFELS LONDEN +44 7595 245819 MILAAN +39 335 6262252 VANKRANENDONKDUFFELS@GMAIL.COM WWW.VKDJEWELS.CO.UK JUWELEN
LIMBURG GLEN PROSEN LODGE KIRRIEMUIR DD8 4SD GLEN PROSEN, SCHOTLAND +44(0)1575-540207 ANTIQUES@KOOS-LIMBURG-JNR.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
ERELEDEN: MEVROUW A. WAFELMANMORPURGO DE HEER A.C. BEELING
CRIJNS & STENDER LANDGOED “OOSTERHEIDE” TILBURGSEBAAN 1 4904 SP OOSTERHOUT 076-5875700 M.CRIJNS@PLANET.NL WWW.CRIJNS.INFO KLOKKEN, HORLOGES, BAROMETERS, INSTRUMENTARIA
KOLLENBURG ANTIQUAIRS POSTBUS 171 5688 ZK OIRSCHOT 0499-578037 INFO@KOLLENBURGANTIQUAIRS.COM WWW.KOLLENBURGANTIQUAIRS.COM ALGEMEEN ANTIQUAIR
VANDERVEN ORIENTAL ART NACHTEGAALSLAANTJE 1 5211 LE ’S-HERTOGENBOSCH 073-6146251 INFO@VANDERVEN.COM WWW.VANDERVEN.COM AZIATISCHE KUNST
UTRECHT
WATERSTRAAT 33 5301 AH ZALTBOMMEL 0418-515233 AADPENDERS@HOTMAIL.NL KUNST UIT MIDDELEEUWEN EN RENAISSANCE, MEUBELEN
ANTIQUARIAAT FORUM
MENTINK & ROEST
FLORIS VAN WANROIJ FINE ART
“WESTRENEN” TUURDIJK 16 3997 MS ’T GOY HOUTEN 030-6011955 INFO@FORUMRAREBOOKS.COM WWW.FORUMRAREBOOKS.COM ANTIQUARISCHE BOEKEN, LAND- EN ZEEKAARTEN
MOLENSTRAAT 22 4031 JS INGEN 0344-603606 INFO@MENTINKENROEST.COM WWW.MENTINKENROEST.COM KLOKKEN, HORLOGES, BAROMETERS
BERGSTRAAT 52 5551 AX DOMMELEN 040-2040596 INFO@FLORIS-ART.COM WWW.FLORIS-ART.COM OUDE MEESTERS, KUNST UIT MIDDELEEUWEN EN RENAISSANCE
KIJK OOK OP WWW.KVHOK.NL/LEDEN
vernis#12
–
097
T OE KOM STA N T I E K
Frans Leidelmeijer is een van de grootste kenners van Nederlandse kunst uit de periode 1880-1980. Volgens Leidelmeijer, die meer dan vijfentwintig jaar optrad als expert bij het programma Tussen Kunst & Kitsch, is de staande schemerlamp K46 van Kho Liang Ie ‘antiek van de toekomst’.
STAANDE LAMP K46 VAN KHO LIANG IE e staande schemerlamp K46 is een ontwerp van de op veel te jonge leeftijd overleden Nederlandse ontwerper Kho Liang Ie (1927-1975). De op Java geboren Liang Ie verhuisde in 1949 naar Nederland om medicijnen te studeren. Het werd echter een studie binnenhuisarchitectuur en industrieel ontwerpen aan de Rietveld Academie, waar hij onder andere les kreeg van de beroemde Mart Stam, die onder meer de eerste buisstoel ontwierp en beïnvloed werd door de rechtlijnige principes van het Bauhaus.” “Liang Ie interpreteerde deze rechtlijnigheid als lyrisch functionalist op zijn eigen manier, en dat zie je terug in de K46. Hij ontwierp deze lamp in 1957 voor de nieuwe Bijenkorf-afdeling Binnenhuisarchitectuur in Rotterdam, waar hij met Wim Crouwel samenwerkte. Het frame is gemaakt van zwart gelakt metaal waarin een vliesdunne, draadframe koker met ariane spinsel van pvc hangt. Deze lamp is overigens slechts twee jaar in productie geweest en werd uitgevoerd door Ateliers Artiforte
098
–
vernis#12
in Rotterdam, overigens niet te verwarren met de meubelfirma Artifort.” “Voor Liang Ie waren emotie en esthetiek net zo belangrijk als functionaliteit. In Nederland was hij daarin een eenling. Hij had wel gevoelsgenoten in het buitenland, zoals de Amerikanen Charles en Ray Eames, de Italiaan Bertoia, de Fransman Pierre Paulin en de Deen Kjaerjholm.” “Hij vond dat het interieur als
een kunstwerk moest worden opgevat, waarbij zuiverheid, warmte en gastvrijheid voorop moesten staan. Zijn grootste en meest prestigieuze opdracht was de inrichting van Schiphol in de periode 1962-’67. Maar Liang le introduceerde bijvoorbeeld ook de Akari, de bekende Chinese bollamp van rijstpapier die in de jaren vijftig menig Nederlands huis- of tienerkamer sierde.” “Meubels van Liang le zijn te vinden in de collecties van het Stedelijk Museum en Boijmans van Beuningen en de K46 verdient zonder meer een prominentere plek in het Nederlandse designlexicon. De invloed van Liang le op de vormgeving in Nederland in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw mag niet worden onderschat. Het is dan ook zeer terecht dat het Amsterdams Fonds voor de Kunst de prijs die zij sinds 1978 jaarlijks aan een industrieel ontwerper toekennen, vernoemd heeft naar Kho Liang le.”
TEKST
Mischa van de Woestijne
voorjaar 2017
t r a e h T of g n i p p o h s gelderlandplein.nl
Het ultieme winkelcentrum heeft een internationale uitstraling en biedt meer dan winkelen alleen. Bij Gelderlandplein in Amsterdam is dat precies waar het om draait. Een nacht doorbrengen in het Element hotel en de hele dag shoppen, heerlijk eten of simpelweg van de omgeving genieten. In de passages van Gelderlandplein treft u kunst van toonaangevende internationale kunstenaars. De collectie is in samenwerking met galerie Reflex Amsterdam samengesteld, passend bij het centrum en haar meer dan 85 lokale en internationale winkels. Het beste van Amsterdam vindt u bij Gelderlandplein.
TEFAF IS COMING
MARCH 10-19, 2017
MAY 4-8, 2017
OCTOBER, 2017
7,000 YEARS OF ART HISTORY
MODERN & CONTEMPORARY ART & DESIGN
FINE & DECORATIVE ART FROM ANTIQUITY TO 1920
www.tefaf.com