methode levensbeschouwing voor het basisonderwijs
Relatie tussen levensbeschouwing (Hemel en Aarde) en burgerschap
Vraag een gratis proefabonnement aan!
Samen met je klas je verwonderen over levensvragen van alledag.
Om te kijken naar de relatie tussen de inhoud van de lessen van Hemel en Aarde en het vak burgerschap, nemen we het wettelijk kader als uitgangspunt. Het is namelijk de wet waar de scholen zich bij de inrichting van hun burgerschapsonderwijs aan moeten houden. Zolang de scholen aan de wettelijke eisen voldoen, kunnen zij zelf kiezen voor de invulling die het beste past bij de school, de leerlingen en de ouders. Voor het vak levensbeschouwing zijn overigens geen wettelijke eisen, dus daar hoeven we geen rekening mee te houden. www.hemelenaarde.nl
Hemel en Aarde
In de lessen van Hemel en Aarde leren kinderen nadenken over levensbeschouwelijke onderwerpen en ervaringen. Hemel en Aarde maakt daarbij gebruik van bronnen uit verschillende tradities, waaronder religieuze, maar ook volksverhalen, mythen en sagen. In de methode werken we aan zes basisvaardigheden. Deze vaardigheden komen terug in de wettelijke eisen van het vak burgerschap:
Het wettelijk kader Burgerschap
Artikel 8, derde lid, van de Wet op het primair onderwijs:
3. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:
a het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens, en het handelen naar deze basiswaarden op school;
b het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de pluriforme, democratische Nederlandse samenleving; en c het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.
3a. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het derde lid, onderdeel a, creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden en draagt voorts zorg voor een omgeving waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in het derde lid, onder c, genoemde verschillen.
Verwonderen
Kinderen leren zich te openen voor wat goed en mooi is, voor de sprankeling van het leven, voor het geheim dat zich aan woorden en argumenten onttrekt. Door je te leren verwonderen, ontwikkelen kinderen een open houding die hen in staat stelt mee te doen aan een diverse samenleving b en respect te hebben voor de wereld en mensen om zich heen c
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een onderbouwles verwonderen de kinderen zich bijvoorbeeld over dat in de lente de natuur weer tot leven komt. Ze beluisteren een lenteliedje en gaan daarna naar buiten. Daar ontdekken ze knoppen die dikker worden, bollen die boven de grond uitkomen enzovoort. De les ronden ze af met het maken van een lentetafel, waar ze al hun vondsten en schatten neerleggen en zich er samen over verwonderen.
+ In een middenbouwles verwonderen kinderen zich bijvoorbeeld over de sjofar; een instrument in de joodse traditie waarvan de klank oproept om te luisteren naar God. De kinderen beluisteren het geluid van de sjofar en bespreken wat dit met hen doet. De kinderen verwonderen zich over de gebeurtenissen in het verhaal over ‘Iram en Sjofar’ en de betekenis van Grote Verzoendag.
Verhouden
Als kinderen kennismaken met de rijkdom van (geloofs) tradities, kunnen ze die in verband brengen met hun eigen ervaringen. Op die manier krijgt het voor henzelf betekenis, waardoor ze ook openstaan voor wat de rijkdom van andere geloofstradities voor andere kinderen betekent. Kortom is ‘je leren verhouden’ een belangrijke vaardigheid in het gehele wettelijk kader Burgerschap.
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een onderbouwles maken de kinderen bijvoorbeeld kennis met een islamitisch verhaal en horen ze over de bijzondere band tussen Mohammed en zijn god. Middels een gesprek denken de kinderen na over het verhaal en verhouden ze zich tot de gebeurtenissen in het verhaal.
+ In een bovenbouwles luisteren de kinderen naar het verhaal van de wonderen van Boeddha en onderzoeken wat het verhaal van Boeddha hun te zeggen heeft. Ze denken na over wat ze een bijzonder moment in het verhaal vonden, onderstrepen dit stukje tekst en maken hierover een tekening. Tot slot vertellen de kinderen over hun tekening, waarop de anderen reageren.
Verbinden
Kinderen leren zich te verbinden met mensen, met de natuur, met de schepping. Door het aanleren van deze vaardigheid leren kinderen zich onderdeel te voelen en actief onderdeel te zijn van de samenleving (een groter geheel). Dit stelt ze in staat hier ook (positief) aan bij te dragen c
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een onderbouwles verkennen de kinderen bijvoorbeeld wat een groep nou eigenlijk is en wat dit met je kan doen. Ze bekijken een filmpje van een zwerm vogels. Door middel van verschillende spelletjes (zoals: zo veel mogelijk ballonnen in de lucht houden) ontdekken ze dat sommige dingen beter gaan als je het samen doet.
+ In een bovenbouwles leren de kinderen bijvoorbeeld over alle belangrijke rollen in een orkest. Ze gaan op zoek naar het individuele geluid van een instrument, én het gemeenschappelijk belang om met alle instrumenten samen een samenhangend geluid te maken.
Verstillen
Kinderen oefenen om ontvankelijk te zijn voor wat zich aandient, voor wat je aangereikt krijgt. Je weet hoe het is om het stil te laten worden in jezelf. In de hectiek van de snelle samenleving is het belangrijk om soms weer terug te kunnen keren naar de basis. Door te verstillen kun je je bewust worden van je eigen levenswaarden, luisteren naar en oog hebben voor andermans waarden én respect hebben voor de basiswaarden van (democratisch) samenleven a
Zo kunnen kinderen steeds meer en beter deel uitmaken van onze pluriforme samenleving b .
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een middenbouwles leren de kinderen bijvoorbeeld aan de hand van een verhaal over het klooster van de Clarissen, waar ze niet praten in de gangen en stil zijn bij het eten. De kinderen gaan in gesprek over momenten waarop het fijn is om stil te zijn en wat dat hen brengt. Ze doen een aantal klusjes in stilte en verkennen wat het betekent om ‘aandacht’ te hebben.
+ In een bovenbouwles maken de kinderen bijvoorbeeld kennis met Indiase mantra’s en het woord ‘Aum’. De kinderen ervaren hoe het is om oefeningen te doen die ‘je geest tot rust te brengen’. Ze onderzoeken de betekenis van ‘Aum’ (kringloop van het leven), beluisteren een opname van ‘Aum’ en gaan na hoe dat voor hen voelt.
Verbeelden
Voorwerpen, gebeurtenissen, verhalen en rituelen zijn allemaal talen waarin mensen iets uitdrukken dat groter is dan de cognitieve taal. Door kinderen de vaardigheid ‘verbeelden’ aan te leren, leren ze dit soort uitingen te verstaan, en ook zichzelf te uiten in die talen. Kinderen leren zich voor te stellen dat er meer mogelijk is dan we nu zien, wat hen in beweging en tot actie kan brengen, waarmee ze tegelijkertijd kunnen deelnemen en bijdragen aan onze pluriforme samenleving c
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een onderbouwles luisteren de kinderen bijvoorbeeld naar een klankverhaal: een verhaal waarbij verschillende klanken gemaakt kunnen worden. Ze ervaren hoe het is om hieraan actief mee te doen, door met elkaar te bespreken op welke momenten in het verhaal welke klank zou passen en hoe ze die kunnen uitbeelden.
+ In een middenbouwles maken de kinderen bijvoorbeeld kennis met fascinerende bouw- en kunstwerken die de mensheid heeft voortgebracht en die tot de verbeelding spreken. Ze leren over de piramide van Cheops en bespreken of ze het een wonder vinden. De kinderen sluiten de les af met het verbeelden van hun eigen wereldwonder.
Vertrouwen
Kinderen leren dat ze er mogen zijn en mogen vertrouwen op hun eigen gedachten, gevoel en lijf. Ze leren te vertrouwen dat ze altijd een manier vinden om verder te gaan, én vertrouwen hierbij ook op anderen. Vertrouwen is een fundamentele vaardigheid, die eigenlijk voorafgaat aan de andere vaardigheden. De vaardigheid ‘vertrouwen’ is nodig om je open te stellen voor anderen en pas dan is het mogelijk om ook actief onderdeel te zijn van en bij te dragen aan de diverse samenleving b
Hoe wordt er aan deze vaardigheid gewerkt in Hemel en Aarde?
+ In een middenbouwles horen de kinderen bijvoorbeeld het verhaal van Franciscus’ bezoek aan de sultan. Ze leren dat er altijd manieren zijn om vijandschap te doorbreken, door oprecht geïnteresseerd te zijn en uit te gaan van vertrouwen. De kinderen onderzoeken hoe woorden een ‘wapen’ kunnen zijn, hoe woorden pijn kunnen doen of juist fijn kunnen zijn. De kinderen verzinnen ruziewoorden en vredewoorden en voelen hoe het is om deze uit te spreken.
+ In een bovenbouwles horen de kinderen bijvoorbeeld over het Afrikaanse Kasàlà-ritueel, een ritueel waarbij het erom gaat jouw plek in de groep in te nemen, of de plek van een ander te bevestigen. De kinderen schrijven voor elkaar een lofdicht en voeren het Kasàlà-ritueel uit. Ze leren hierbij te vertrouwen op zichzelf en de groep waartoe ze behoren.
t 033-460 19 40
e info@kwintessens.nl
i www.kwintessens.nl
Conclusie
Het is niet mogelijk om te zeggen dat je met de methode Hemel en Aarde aan alle wettelijke eisen van het vak burgerschap voldoet, maar de vaardigheden waaraan binnen de methode Hemel en Aarde gewerkt wordt staan (al dan niet gedeeltelijk) wel in relatie tot het wettelijk kader, zoals bij elke vaardigheid afzonderlijk hierboven duidelijk is geworden. 5 magazines en
