Restauratie van de zonnewijzer (Adri Mulder

restauratie van de zonnewijzer

Hans Meijs, de restaurateur van de zonnewijzer, sprak ik tussen allerlei regenbuien door in de Hortus op een

bankje heerlijk in de zon: hoe toepasselijk! [tekst] Adri Mulder [foto’s] Adri Mulder en Marianne Zoetmulder

Hans heeft zich twee jaar geleden gemeld bij de Hortus als vrijwilliger omdat hij van planten houdt en graag buiten is. Hij assisteert nu in de tuin en in de Victoriakas. Het bevalt hem uitstekend in de Hortus, lekker buiten, heel afwisselend, en hij geniet van de sociale contacten. Het viel Chef Tuinen Theo Houthoff op dat Hans behoorlijk handig is.

Toen Theo de wens van de familie Lodder voor het restaureren van de zonnewijzer ontving, vroeg hij Hans hiervoor. Het opknappen van de zonnewijzer bleek wel heel wat meer in te houden dan het overschilderen van de cijfers. Hans heeft de bronzen wijzerplaat in de bankschroef in zijn garage geklemd. Verf afschuren en het vrijgekomen brons met een staalborstel gladmaken volgden. Daarna bracht hij weer drie lagen speciale bronsgrondverf aan en tenslotte één laag witte verf. Op het kale brons kwamen silhouetten van andere cijfers tevoorschijn. Kennelijk was de zonnewijzer al eens eerder gerestaureerd. De oorspronkelijke cijfers stonden in een andere verdeling over de wijzerplaat. Bij een zonnewijzer met een vlakke wijzerplaat zijn de vakjes waarin de plaat is opgedeeld per cijfer niet gelijk. ‘s Ochtends vroeg en ‘s avonds laat is de schaduw die de zon werpt breder dan rond het middaguur. Deze indeling met ongelijke vlakjes was toegepast bij de eerdere restauratie. Maar onze zonnewijzer heeft een z.g. equatoriale plaat, gekromd, en daarbij moeten de vakjes wel gelijk zijn. De teruggevonden cijfers stonden wel goed. Hans heeft er voor gekozen op die plekken opnieuw Romeinse cijfers aan te brengen. Dit lukte echter pas na de nodige oefening om te bepalen welke verf geschikt was en hoe die het beste opgebracht kon worden. Hans heeft van een oude multomap sjablonen gemaakt: de I, V en X, nodig voor Romeinse cijfers. Met wasknijpers heeft hij die op de juiste plek om de wijzerplaat bevestigd en toen met een grote kwast zwarte fietslak erop getamponneerd. Dat bleek de beste manier te zijn. Een bewerkelijk proces, maar het resultaat is er naar! De zonnewijzer in de Hortus staat precies op de meridiaan op 4,5 graden oosterlengte. In Nederland hanteren we de Midden-Europese tijd op basis van de meridiaan op 15 graden OL (Berlijn). Daardoor ontstaat een tijdsverschil van 42 minuten met de zuivere zonnetijd, gedurende de zomertijd nog een uur meer. Dat onze zonnewijzer niet exact de tijd aangeeft van je horloge is dus niet zijn schuld. Hij houdt alleen rekening met de zon en niet met allerlei door mensen gemaakte afspraken. De zuil waarop de zonnewijzer staat heeft Hans intussen ook schoongemaakt. De tekst hierop is nu weer leesbaar: HORAS NON NUMERO NISI SERENAS: Ik tel alleen de heldere uren. Hierboven staat onze zonnewijzer nu weer te stralen.