Deawan bekas

‫ديوان بيڪس‬ ‫سوانح عمري ۽ ڪالم‬ ‫حضرت فقير محمد محسن ”بيڪس“ صوفي القادري‬

‫عبدالحسين شاهه موسوي‬

‫سنڌ ادبي بورڊ‬ ‫ڄامشورو سنڌ‬

‫ڪمپوزنگ‪ :‬فقراهه درگاه بيدل بيڪس‪ ،‬روهڙي‬

‫پيش لفظ‬ ‫سن ‪4591‬ع ۾‪ ،‬سنڌي ادبي بورڊ جي سهاري هيٺ‪” ،‬ديوان بيدل“ نهايت آب تاب‬ ‫سان شايع ٿيو‪” .‬ڪالم بيڪس“‪ ،‬يعني انهيَء سلسلي جي ٻي ڪڙي‪ ،‬به ان جهي‬ ‫پٺيههان جلههد چههي ادههه نههد هههو‪ .‬ازان سههوا ”ديههوان بيههدل“ جهها بولوليههت ا ه‬ ‫ڪئي‪ ،‬تنهنڪري ت هيڪاري ڪه تيهَءيَء سهان ٿهيه نهد ههو‪ .‬پهر دهدرک هي‬ ‫ڪجه ٻيو بنظور هو‪ ،‬جو ڪن بجلورين سلب‪ ،‬گهربه بجوووهو پهيش ٿهي نه‬ ‫سگهيو‪ ،‬جنهن ال ادب نواز ضراک بؤلف ي بعذ ر سوجهندا‪ .‬بهر ال‪’ ،‬دير‬ ‫آيد درست آيهد‘ جهي بدهدا ‪ ،‬اههو ههادي ادب جهي دهدردانن جهي پهدبت ۾ پهيش‬ ‫ڪجي ٿو‪ ،‬جو ُابيد ت پسند پوند ‪.‬‬ ‫”بيڪس“ جي ڪالم گڏ ڪرڻ جو طريوو ب له ڳه اههڙ چهي رهيهو‪ ،‬جهو ههن‬ ‫ان اڳ ”ديوان بيدل“ جي ڳيري رهيو هو‪ ،‬پر هن در يهش جهي ڪهالم جهو پ هو‬ ‫ندارد‪ .‬جيئن بالهي‪ُ ،‬گ ُ ڪٿان ۽ ٻ ُگ َ ڪٿان ڪري‪ ،‬گلدس و تيار ڪند آههي‪،‬‬ ‫تيئن ڪافي ڪٿان ۽ ٻ ڪافيون ڪٿان ڪري‪ ،‬بهون ههيم بجوووهو تيهار ڪيهو‬ ‫آهي‪ .‬انهيَء ڪري حيح انداز نٿو لڳاچي سگهجي ت ڪالم سڀ ادي يو يا‬ ‫ڪجه رهجي يو‪ ،‬پر دياس اچين دوي ٿو ت ڪالم اي ر چي هئه گهرجي‪.‬‬ ‫ڪجه دت ٿيو ت در يش ههه فت ۽ فوير ههه د سهت‪ ،‬آراچهين تعلوهي سهير جهي‬ ‫زبيندار‪ ،‬بيان غالم سر ر پان پٺاڻ ي تڪليف ڏني ت گڏ ڪي ڪالم نظر‬ ‫بههان ڪ ه ي ۽ پنهنجههو بفيههد ب‪،‬ههور ڏچههي‪ ،‬سههو ت ه ههيس ٻڌسههڌ د ههي آهههي‪ .‬هههو‬ ‫هها ب تڪليههف يههي آيههو‪ ،‬۽ گف گههو جههي د ران‪ ،‬يسههي بههان ڪههنهن س يهه‬ ‫ڪ اب جو هڪڙ ر ڪ ياچين‪ ،‬جنهن ۾ ’بيڪس‘ جون سه ڪافيون هيون‪،‬‬ ‫جي بون ٽ اڳ چي بوجود هيون‪ .‬ر ڪهڙي ڪ اب جو هو‪ ،‬سو هو ا ب‬ ‫پاڻ ب ن ٻڌاچي سگهيو‪ .‬پر اچهين سهوجهجي ٿهو ته يها ته ”ڪليهاک بهيڪس“ اڳهي‬ ‫س ي آهي‪ ،‬جهو هينئهر وهدم پيهدا آههي‪ ،‬يها ته اههو ڪهن شهاورن جهي ڪهالم جهو‬ ‫بجوووههو آهههي‪ ،‬جههنهن ۾ ’بههيڪس‘ جههون ڪههافيون به آهههن‪ .‬بهههر ههورک‪ ” ،‬ههال‬ ‫اضههر“ جههي پرادههي بوههولي تههي ووه ڪيههو اٿه ‪” .‬ڪليههاک بههيڪس“ جههي برتههب‬ ‫ڪرڻ ان پو ‪ ،‬غيلي ابداد دئجي يا فوير ها ب جهو تدهرٻ‪ ،‬ٻه دلوهي نسه ا‬

‫بليهها‪ ،‬جههن ال ديههو ٿههو مههي ت ه بڪو ه آهههن‪ .‬پههر انهههن سههان ڳيههوه ههان پههو ب ه ‪،‬‬ ‫جي وديڪ ڄادجي ٿو ت بون ٽ ڪجه ڪافيون زياده هيهون‪ ،‬پهر تهڏهن به ٿهي‬ ‫سگهي ٿو ت ڪجه دو زباني جهي دسه لرد جهو نظهر ٿيهو هجهي‪ .‬ٻه سهال هن‬ ‫ٿيندا ت پهو دسهو يَء سهان فويهر ’بيهدل‘ جهو ديهوان فويهر ’بهيڪس‘ جهي هه‬ ‫ا رين ه آيو‪ ،‬جنهن جو وڪس په بناسب جا تي ڏنو يو آهي‪.‬‬ ‫’بيڪس‘ فارسيَء ۾ ب طلع آزباچي ڪئهي آههي‪ ،‬پهر بلڪه ٿهور ڪهالم اٿهس‪.‬‬ ‫جيڪي بلي سگهيو آهي‪ ،‬سو په هن گڏ ورض آهي‪.‬‬ ‫ر هههڙيَء جههو شهههر ب ه ‪ ،‬يوههي انگههر‪ ،‬ول ه ادب ۽ اليههت جههو گهههر رهيههو آهههي‬ ‫تنهنڪههري هههر د ر ۾ هههن شهههر ۾ در يههش بههَءر‪ ،،‬پههدا رسههيده‪ ،‬اديههب ۽ شههاور‬ ‫رهيا آهن‪ .‬جيڪڏهن پدا گهريو ت رف ي رف ي سڀني در ي‪،‬ن جو ڪهالم پهيش‬ ‫ڪيو يند ‪.‬‬ ‫جيههئن ”ديههوان بيههدل“ جههي تههاليف دههت ُبههربي سههيد وههها سههين شههاه هها ب‬ ‫بوسوي‪ ،‬دابت برڪاتہ‪ ،‬جي هداي ن ب‪،‬ع راه جو ڪ ڏنهو‪ ،‬تيهئن ههن ڳيهري‬ ‫ب سندن ساڳي ذره نوازي رهي‪.‬‬ ‫بان انهن سڀني ا لن جو شڪر گذار آهيان‪ ،‬جن بون ي پنهنجا دلوي نس ا‬ ‫يا بياض بهرباني ڪهري ڏنها آههن‪ ،‬يها جهن يهي ڏيهه ۽ ڪهالم گهڏ ڪهرڻ ۾ بهدد‬ ‫ڪئي آهي‪ .‬انهن بان ڪن جا ناال آپر ۾ ڏن آهن‪ ،‬۽ ڪهن جها سهندن پهواهش ۽‬ ‫ا رار تي سڏيا يا آهن‪ ،‬جو اهي نام نوود جا داچ ن آهن‪.‬‬ ‫بان پنهنجي پياري د ست‪ ،‬بسور ولي بحوهد بههر شهڪارپوريَء جهي شهڪريي‬ ‫ادا ڪرڻ ان سوا رهي نٿو سگهان‪ ،‬جنهن ا ب پنهنجو ديوت دت بچاچي‪،‬‬ ‫تعهالي شهال‬ ‫بون ي ڪالم ڳيواچه ۽ ليه ۾ بدد ڪئي آهي‪ .‬پدا ند تلهار‬ ‫ش‬ ‫سڀني بذڪور ا لن ي باجور فرباچي‪ ،‬آبين!‬ ‫ر هڙي‪،‬‬ ‫ههههههه بؤلف‬ ‫‪ 1‬ههه آگسٽ‪4591 ،‬‬

‫تعارٻ‬ ‫”بيڪس“ جي زندگي‬ ‫پليفي بحود بحسن جي گهر ۾‪ ،‬سالن ان پو ‪ ،‬در ي‪،‬ن ۽ لين جي دوا سان‬ ‫َ َس َ‬ ‫نو ٿي ۽ پٽ ڄاچو‪ ،‬جو دادر ب ش ’بيدل‘ جي نهالي سهان ب‪،‬ههور ٿيهو‪ .‬اههڙي‬ ‫طرح‪’ ،‬بيدل‘ جي گهر ۾ ب بدک بديد ان پو بلار ههه بلار جهو آ از آيهو‪.‬‬ ‫پٽ ڄوه تي هر گهر ۾ يثيت آهر شادبانا ٿيندا آهن‪ ،‬پر هيم ُپهٽ‪ ،‬سهين بهه‬ ‫جلين ۽ سڀني طر ين سهڻو هو ۽ ازان سوا گهڻي ور ي ان پهو پيهدا ٿيهو‬ ‫هو‪ ،‬سو چي ري هڪ سن پرست جي گهر ۾‪ ،‬تنهن فوير ا ب جي پوشيَء‬ ‫۾ ايههڏ اضههافو ڪيههو‪ ،‬جههنهن جههو انههداز ڪههرڻ ابڪههان ههان ٻههاهر آهههي‪ .‬فويههر‬ ‫هها ب بههٿس پنهنجههي الههد بَءرگههوار جههو نههالو‪ ،‬بحوههد بحسههن‪ ،‬ر يههو‪ .‬سههندس‬ ‫تاريخ الدک هيٺينَء ريت ليي اٿس‪:‬‬ ‫بيست ش‪ ،‬جواد ثاني زاد‪ ،‬بحسن بولد بلار باد‪،‬‬ ‫پنج هف اد يڪ هَءار د د‪ ،‬بدز بحري رسول شاه رشاد‪،‬‬ ‫تعالي بحق سنينش‪ ،‬از وادث زبان بدون داراد‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ش‬ ‫يعني فوير بحود بحسن تاريخ ‪ 62‬جواد الثاني‪ ،‬سن ‪ 4629‬هجريَء ۾ ب ولد ٿيو‪.‬‬ ‫سندس پير سد ر ٿيو‪ ،‬۽ ٻن سالن ان پو فوير ها ب جهي گههر ۾ ٻيهو ُپهٽ‬ ‫ب پيدا ٿيو‪ ،‬جنهن جو نالو بحود فريد ر يو يو‪ .‬دون ٿا ت بحود فريهد ڄونهدي‬ ‫ڄام هو‪ ،‬۽ نن ي هوندي چي اهڙيون ڳالهيون ڏييارڻ ۽ ڪارنابا ڪرڻ لڳو‪ ،‬جو‬ ‫سههوجهجي پيوت ه ’اِنهها الحههق‘ جههي نعههري هههڻه ۾ ڪهها ڪوتههاهي ن ه ڪنههد ‪ .‬دضهها‬ ‫اِالهي‪ُ ،‬اهو نن ي چي هوندي رباني راه ڏانهن راهي ٿيو‪.‬‬

‫بحود بحسن ي آپونهد ولهداو ٽ پهڙهه يههاريو يهو‪ ،‬جهنهن هيس زبهاني‬ ‫جهي دسه ور بوجهب‪ ،‬فارسهيَء جهي تعلههي ڏنهي ۽ ”سهڪندر نهابو“ په ڪرايههو‪.‬‬ ‫آپوند ا ب سندس ذهن ۽ ذڪام ڏسي‪ ،‬پيال ڪيو ت يس اسڪول ۾ تعلي‬ ‫ڏياري‪ ،‬ڪو سرٽيفڪيٽ يي‪ ،‬نوڪري ڪراچجهي‪ .‬پهر اڳئهين زبهاني جها باسه ر‬ ‫ٻارن ي پر ه ۾ باهر هئا‪ ،‬تن نينگر ڏانههن غهور سهان نههاري ديهو ته ’آپونهد‬ ‫ا ب‪ ،‬هن ال اهوچي بس آهي!‘‬ ‫سڀڪنهن ٻار تي گهر‪ ،‬سهنگت ۽ اسهڪول جهو اثهر پهوي ٿهو‪ .‬فويهر ها ب ڏي‬ ‫ٽ هر دت وفين ۽ بريدن جي آبد هئي‪ .‬سهندس ڪچههريَء ۾ هق ۽ سهن‬ ‫جي تذڪري ان سوا ٻيو ڪجه ٻڌڻ ۾ ن ايند هو‪ ،‬اللهت راڳ گهڻهو هونهد‬ ‫هو‪ .‬انهيَء بها ول ۾ فويهر بحوهد بحسهن پنهنجهي زنهدگيَء جها پهريهان دهوڏهن‬ ‫سال گذاريا‪ ،‬جنهن ان پو سندس الد بَءر گوار جو سايو سندس ِسر تهان لٿهو‪.‬‬ ‫سال ن ان پو هو سيوهه شريف‪ ،‬دلندر شهلاز جي درگاه تهي يهو‪ .‬بوڪهن‬ ‫آهي ت انهيَء باري ۾ پنهنجي الد بَءر گوار ان يس ڪو اشار بليو هجهي‪.‬‬ ‫بهر ورک‪ ،‬پنهنجي الد باجد انگر‪ ،‬شعر دوڻ ُاتانهون شر ع ڪياچين‪ .‬دهون‬ ‫ٿا ت اتي يس دار در يش بليا‪ ،‬جن بابت فربايو اٿس‪:‬‬ ‫بيٺا بنجه بازار‪ ،‬الهوتي بون َلييا‪.‬‬ ‫پيرين پرادا ر ڻا‪ ،‬زرد سندن رپسار‪،‬‬ ‫ڪنهن ن انهان ڪون لييا‪ ،‬ساري بنجه سنسار‪...‬‬ ‫بيٺا ها بازار ۾‪ ،‬درسن ڪن ديدار‪....‬‬ ‫سابين ي سهيون ڪري‪ ،‬طالب ڪو تڪرار‪...‬‬ ‫ڏسي هن نڌر ي‪ ،‬ڪياچون تند تنوار‪،‬‬ ‫دوي شال داه بان‪ ،‬پرين جي پيَءار‪...‬‬ ‫ب ‪،‬ياچون”بيڪس“ ي‪ ،‬و‪،‬ق ار آزار‪،‬‬ ‫سناسين سڌاريو‪ ،‬ڪريان شڪر هَءار‪....‬‬ ‫”بيڪس“ تي ڪنهن جهواثر پيهو جهو سهندس دلهب ُ ليهو ۽ شهعر دهوڻ لڳهو‪ ،‬سهو‬ ‫د يَء طرح بعلوم ٿي ن سگهيوآهي‪ ،‬پر سهندن بناجهاتن ۽ بد يه ڪهافين بهان‬

‫جن ۾ دلندر شهلاز جي تعريف ۽ تو يف ڪئي اٿس ۽ يس وايهت ڪهرڻ ۽‬ ‫سادي ٿيه ال سڏيو اٿس‪ ،‬سهوجهجي ٿهو ته جيهئن ”بيهدل“ هيس ر هاني رهلهر‬ ‫ڪري رتو‪ ،‬تيئن هن ب سندس نوش ددم تي هلي‪ ،‬ان جي اد دا ڪئي‪.‬‬ ‫سيوهه ان بوٽه هان پهو ‪ ،‬ڪجهه دهت آپونهد ولهداو جهي بڪ هب ۾ مهي‬ ‫يهند هو ههه گويا اما ڪجه ڪوي رهي هئي‪ ،‬جنهن جي پوراچيَء جي ان ظهار‬ ‫۾ هوڪجه دت ان بيران ور (جهو ) شريف جي درگاه ڏانههن ر انهو ٿيهو‪.‬‬ ‫دوڻ ۾ ادي ٿو ت هن سفر ۾ ڳاچي ڪ‪،‬نوب ۽ سيد رسول ب ش شهاه ٿهرَءيَء‬ ‫ار سههادس شههريڪ هئهها‪ .‬درگاههه تههي پهچههه ههان پههو هيٺيههون فارسههي غههَءل‬ ‫دياچين‪:‬‬ ‫بن نعره اناالحق دم دم زن بسوزي‪،‬‬ ‫بن ُ‬ ‫ڪوس ذاک ِبهلق‪ ،‬دم دم زن بسوزي‪.‬‬ ‫اولي‪ ،‬بيرنگ بي ن‪،‬ان ‪،‬‬ ‫بلڪ‬ ‫سلهان‬ ‫ِ‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫طل ِ پداي اوظ دم دم زن بسوزي‪.‬‬ ‫شهلاز آشيان ‪ ،‬الهوک البڪان ‪،‬‬ ‫از ”بن پداي “ دم دم زن بسوزي‪.‬‬ ‫آ ِ‬ ‫بن تحت فو هس ‪ ،‬بوجود زير باال‪،‬‬ ‫طنلور و‪،‬ق وال دم دم زن بسوزي‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫اندر جهان بي‪،‬ڪ ڪردم بهان ”بيدل“‪،‬‬ ‫”بيڪس“ نواره دک دم دم زن بسوزي‪.‬‬ ‫پاڻ ڏاڍ سهڻو هو‪ .‬سندس بوڪري‪ ،‬ڪڻڪ رنگهي پهر زيهاده اسهاڻ ڏانههن باچه‬ ‫بنهن تهي دهاپئين سهونهاري هونهدي هئهي‪ .‬سهندس ر تهي َادليها بهاچي جها دادها‪،‬‬ ‫پگهر اده تي بوتين انگر پيا جرڪندا هئا‪ .‬دهد جهو پهور پنهو‪ ،‬بهت ۾ ڳريه ۽‬ ‫ياهوڪو جوان هو‪ .‬سهاڄي پيهر جهي ٻها اس ههيس‪ .‬لوهي ڪ هڙي جهو شهودين ههو‪.‬‬ ‫ڏينهن ۾ ٻ ٽي دفعا تي ڦلي سهان هنجنهد ههو‪ ،‬۽ ڳيهري ڳيهري سهان پوشها‬ ‫بواچيند هو‪ .‬پوڪي جو ڳير اهڙ ر ند هو‪ ،‬جهڙ ڏاَءههونَء جهو ٽڙيه گه ‪.‬اههو‬ ‫بعضي اسو‪ ،‬بعضي گالبي ت بعضي ري سهت رنگهو به هونهد ههو‪ .‬ڏي فويهر‬ ‫ا ب اريَء ٽ تي پٿراديَء جهي بٿهان اسهي دهادر سهاچي‪ ،‬ههادي هي ٽيهڪ‬

‫ڏيئي يهند هو‪ .‬گهٽ ڳالهاچيند هو‪ .‬جي وديڪ راڳ سهندس ر ح جهي را هت‬ ‫۽ جيَء جو جياپو هو‪ ،‬تڏهن ب ڏينهن جون ڳاچيند هو‪،‬اللت راک جو اڪيالچهيَء‬ ‫۾ ٻاهر مهي آالپينهد ههو‪ .‬جيڪهو دهت يٺهو هونهد ههو‪ ،‬دهت جهون راڳڻيهون پيهون‬ ‫ڳاچليون هيون‪ .‬اگر سن جي پٺيان يران ۽ پري‪،‬ان هو‪ ،‬۽ سندس شهعر بهان به‬ ‫اچين چي پيو نظر ادي ه ه ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫\‬

‫ورک ساڏا سڀ ُڳاليا‪ ،‬و‪،‬ق دي ڪي ي فر تي آيا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ سوز گداز‪ ،‬دل دا جابا س يا ههه‬

‫پر َ‬ ‫هوس ي اهڙ باري باک ڪيو هئاچين ۽ نفس تي اي ري ددر دادر ۽ دابض‬ ‫هو‪ ،‬جو هڪ ل ا ڪنهن ڪڃريَء گسه اپي ڪئهي ته هڪهدم جنهٿيَء لٿه ُر ل‪،‬‬ ‫جو هر دت سندس ه‬

‫۾ هوند هو‪ ،‬هاچي ڪ ياچينس‪:‬‬

‫”جي سورين ڏنا سال‪ ،‬ت ب الهوتي لنگهي يا‪“.‬‬

‫(شاه )‬

‫فوير ا ب ي ڏي نن ي جي ڏاڍي شناس هوندي هئي‪ .‬پنهنجي الد انگر‪،‬‬ ‫سههيدن جههي ڏاڍي وههَءک ڪنههد هههو‪ .‬دههون ٿهها ت ه هههڪ دفعههي شهههرجا د هها بههڙس‪،‬‬ ‫ڪجه ساداک ساڻ ڪري‪ ،‬ٽس يا ۽ يس شادي ڪرڻ ال گذار ڪياچون‪ ،‬ت‬ ‫بههن ُپههٺ َپههڌري ٿئههي‪ ،‬پيڙهههي دههاچ ٿئههي‪ .‬فويههر هها ب ههين بهههت ڏنههو ۽ شههادي‬ ‫ا ب رادي وري‪ ،‬شاديَء جي سلسلي ۾‬ ‫ڪياچين‪ .‬بح رم بولوي بحود اد‬ ‫بر ههوم داضههي جههان بحوههد لههد داضههي ولههدالر ٻ هها ب ر هههڙيَء اري ههان‬ ‫را ي آهي ت فوير ا ب فربايو ت ”اسان جي رڳ رڳ اِالهي و‪،‬ق جهي آَءاهه‬ ‫۾ سڙي يئي آهي ۽ ڪجه ن رهيو آهي‪“.‬‬ ‫فوير ا ب ظاهري طرح بجاز ڏانهن باچ نظهر اينهد ههو‪ ،‬پهر در ويوهت ههو‬ ‫ويوت ڏانهن راغهب ههو‪ .‬ڏسهه ۾ سهن ال بيحهال‪ ،‬پهر سهب پهب با هال‪ .‬ٻهاهران‬ ‫ديوانو‪ ،‬اندر ۾ فرزانو‪ ،‬ٽس ڏينهن جو سهڻن جو ذڪر‪ ،‬راک جهو سهونهن جهي‬ ‫سربايي جو فڪر هوند هو‪ ،‬ڏيهنهن جهو ڏاڍي يهٺ سهان هلنهد ههو‪ ،‬ته راک جهو‬

‫النگههوٽ ٻههڌي‪ ،‬رلهههي ڪلهههي تههي ر ههي‪ ،‬پيههو در ي‪،‬ههن ۽ لههين جههون درگههاهون‬ ‫گهوند هو‪ .‬اهڙي بادهوَء هي شهاديَء بهان ڪههڙي شهاد بهانيو اسههو َ جهه ته‬ ‫يهيو‪ ،‬پر پيهال به ڪونه رههيس‪ .‬پليفهو سهلحان ب هش‪ ،‬بوجهوده سهجاده ن‪،‬هين‪،‬‬ ‫را ي آهههي ته آپونههد ولههداو‪ ،‬فويههر هها ب ههي دههت بودههت پيههو دونههد هوته‬ ‫شاديَء جو بودد آهي ا الد‪ ،‬پر ا هين انهيَء طرٻ توجه چي نٿها ڪريهو‪ .‬تهنهن‬ ‫تي فوير ا ب هڪ دفعي ب‪،‬ڪي فربايو ت ”اسان ي ا الد آهي‪ “.‬سيڪ پڇا‬ ‫تي پاڻ اضح ڪياچين ت غالم لهيهف‪ ،‬يعنهي بوجهوده پليفهي ها ب جهو الهد‬ ‫باجد‪ ،‬اسان جو نينگر آهي‪ .‬دون ٿا ته فويهر ها ب جهي هال هان پهو غهالم‬ ‫لهيف ي پ ٻڌاچي يئي جنهن جي ان دت وور نهايت ٽي سال هئي‪.‬‬ ‫افسوس جو سندس زندگيَء فا ن ڪئي‪ ،‬پر انهيَء ٿوري ور ي ۾ ڪهافين ۽‬ ‫ڏ هيڙن جو د و ذپير سڏيو اٿس‪ .‬نثر ۾ ڪو ڪ اب ڪونه لييهو اٿهس‪ ،‬۽ نه‬ ‫ري فارسيَء ۾ پنهنجي پيم انگر ا ب ديوان ٿي سگهيو‪.‬‬ ‫بسههور تلوڪچنههد‪ ،‬رٽههاچرڊ اڪاچونونههٽ پههي‪ .‬ڊبليههو‪ .‬ڊي‪ ،‬سههاڪن ر هههڙي‪ ،‬فويههر‬ ‫ا ب جي فاک بابت هيٺيون ادعو بيان ڪري ٿو‪:‬‬ ‫پرادي ب يارڪار‪ ،‬جا هادوڪيَء بيونس آفيس جهي ڳرسهان هئهي‪ ،‬تهنهن جهي‬ ‫ا له ۾‪ ،‬ان سان ل بسور بولراج بئريسور پيرپوريَء جي جا هئهي ۽ امها به‬ ‫آهههي‪ ،‬جههنهن ۾ هرڪههو نئههون ب يارڪههار ادههي رهنههد هههو‪ .‬فويههر هها ب‪ ،‬جههو‬ ‫هوي‪،‬ههہ اسهها ُاجههرا ڪ ههڙا پههاچي‪ ،‬جنههٿيَء لٿه ر ل هه ۾ ڻههي پيههو هلنههد هههو ۽‬ ‫جنهن سان گهڻو ڪري ٻ دار بادهو هوندا چي هوندا هئا‪ ،‬سو ادهي ان جها جهي‬ ‫ڳرسههان‪َ ،‬ت َ‬ ‫ههڙ تههي بيهنههد هههو‪ .‬هڪههڙ سههن‪ ،‬ٻههي جههواني‪ ،‬ٽههين شههودينن اري‬ ‫پوشا ‪ ،‬سو هر ڪو ظاهربين آدبي ڳلجي سگهيو ٿي‪ .‬تن ڏينهين ر هڙيَء جهو‬ ‫ب يارڪهههار بسهههور بولسهههنگه ههههو‪ ،‬تهههنهن هڪهههڙي ڏيهههنهن پنهنجهههي وههههدي ۽‬ ‫وولداريَء جي انڌ ۾ ان او اري هي‪ ،‬جهو ههر دهت پنهنجهي ا هليت ظهاهري‬ ‫للاس ۾ لڪاچيند تند هو‪ ،‬ن سڃادو‪ ،‬۽ غدهي ۾ ادهي يهو‪ .‬ددهو شهايد امها‬ ‫ڪجه اڳ ي هلي ها‪ ،‬پر فويهر ها ب سهان جهو ههر دهت هنهد ۽ بهرهوه د هي‬ ‫انداز ۾ هوندا هئا‪ ،‬تن بن بيڙ ڪري ياري سڏيو‪ .‬فوير ا ب ُان ڏانهن ڪهو‬

‫توجه ڪون ڪيو‪ ،‬۽ پنهنجي بعوول بهابق دهار د‪،‬هويَء ال ٻئهي طهرٻ هليهو‬ ‫يو‪.‬‬ ‫ددرک پدا جي اهڙي ٿي‪ ،‬جو ساڳئي ڏينهن انهيَء ب يارڪار ا ب جي ُپٽ‪،‬‬ ‫انهيَء ساڳئي َت َڙ تي َت ُڙ ڪندي‪ ،‬جان ٽٻي هنئهي ته ُگه ! هوهن جها اک بنهد ٿيها‬ ‫آهن‪ ،‬پر بادهن جها نه ‪ .‬ڪهنهن ڪيهئن ديهو‪ ،‬ڪهنهن ڪيهئن‪ .‬ههر ڪهنهن پنهنجهي‬ ‫نوههوني پيههال ظههاهر ڪيههو۽ ديههاس آراچههي ڪئههي‪ ،‬پههر بههادهن جههو يوههين ٿيههو ت ه‬ ‫ب يارڪار ا ب هڪ در يش جي دل نا ق ڏ وچي آهي‪ ،‬سو جيسين در يش‬ ‫دوا ن ڪند ‪ ،‬تيسين سوڪر ن لڀند ‪.‬‬ ‫پيم ههه بام جي دل‪ ،‬پنهنجي ا الد ال سڀڪجه ڪرڻ ال تيار‪ ،‬سوادي فوير جهي‬ ‫ڪريهها‪ .‬پههر فويههر بههنهن چههي ن ه ڏچههي! آپههر‪ ،‬بههادهن جههي ههالح سههان‪،‬‬ ‫پيههرن تههي ِ‬ ‫”ڪنهيي“ جي باچون ي ۽ پود ڪنهيي ي مي س اياچون‪ .‬ڪنهيي سان فوير‬ ‫ا ب جي دللس گي هئي‪ ،‬۽ هو سندس شاوريَء جهو ”بحلهوب“ ههو‪( .‬ڪنهيهي‬ ‫جو ا وال اڳ ي ايند ‪ ).‬ٻن ڏينهن جي بن بيڙ ان پهو ‪ ،‬ٽئهين ڏيهنهن ڪنهيهي‬ ‫ي َ‬ ‫ڪه پيئي‪ ،‬سو ادي فوير ها ب هي وهرض ڪيهاچين‪ .‬فويهر ها ب دوها‬ ‫ڪئي‪ ،‬۽ سوڪر لهڌ ‪ .‬پهر ڪهنهن هي پلهر ته سها بهان سها ٿهي سهگهي ٿهو! فويهر‬ ‫ا ب ڪنهيي هي ديهو ته ”تهو اسهان بهان ڪجهه نه پرايهو‪ ،‬پهر اسهين تهو بهان‬ ‫سههڀڪجه ا ه ڪههري مههون ٿهها‪ “.‬راک جههو سههوهه دهت ههيت ڪيههاچين ته‬ ‫”اسان جي هينئر بوڪالدي آهي‪ :‬اسان جو جناز بحلوب جي در ازي تي هلي‬ ‫الهجو ۽ يس د يَء طرح بنهن ڏييارجو‪ ،‬۽ جيسين اجهازک نه ڏچهي‪ ،‬تيسهين‬ ‫نه ڻجههو‪ “.‬فوير هها ب هههڪ ڪههافي انهههيَء بضههوون جههي دئههي آهههي‪ ،‬جههنهن ۾‬ ‫ڪانههڌين ههي ”سه ه جههي ُ‬ ‫ڪههودي ۾“ جنههازي ڻههي مههه جههو تاڪيههد ٿيه آهههي‪.‬‬ ‫فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫جنازا لي دلو‪ ،‬يار ‪ ،‬سجن ڪي ُ‬ ‫ڪودي ۾ بيرا‪،‬‬ ‫جئندي برندي گلي ُاس ۾‪ ،‬بيرا هي َرين دن ڦيرا‪.‬‬ ‫بههس‪ ،‬فويههر هها ب جيههئن ُسه و‪ ،‬تيئههين ُس ه و رهيههو‪ .‬سههندس جنههازي سههان هنههد‬ ‫توَءي بسلوان توام گهڻهي انهداز ۾ هئها‪ .‬هيت بههابق‪ ،‬سهندس جنهاز ‪َ ،‬ٽڪهر‬

‫تي‪ ،‬ڪنهيي جي گهر ٽ الٿو يو‪ .‬ڪنهيي جا باچٽ راٻ هئها ۽ پئسهي ارا‬ ‫بادهو هئا‪ ،‬تن هڪڙ ديو ي ڪ ڙ ادي جنازي بٿان س ‪ .‬هن ادعي ان پهو‬ ‫ڪنهيو ر چند رهيو‪.‬‬ ‫فوير ا ب ي سندس الد جي ڳر ۾ جا ڏناچون‪ ،‬جنهن جو پاڻ هوي‪،‬ہ واشق‬ ‫۽ بريد هو ۽ سندس تعريف ۾ ڪئهين ڪهافيون ديهون اٿهس‪ .‬ههڪ هنهڌ فربهاچي‬ ‫ٿو‪:‬‬ ‫بنهنجا پير برشد شهن‪،‬اه ’بيدل‘‪ ،‬هي ”بيڪس“ بيوس پرتو ٿي بلڪ ‪:‬‬ ‫وور ٻاجهون تنهنجي بون گوندر گذاري‪.‬‬ ‫سندس فاک جي تاريخ آهي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫يار نوجوان ڪہ پو بود حل ش‪،‬‬ ‫ان ِ‬ ‫رفت از جهان بواند از داغِ سرتش‪،‬‬ ‫سال ر ي آن ز پود جست‪ ،‬گفت آن‪:‬‬ ‫با ف پا بحود بحسن شهيد شودش‪.‬‬ ‫‪ 4651‬ه‬

‫”بيڪس“ فوير جي آپرين آرابگاه‬ ‫ٻاهريون بنظر‬

‫نينهن جو نظار‬ ‫لت جلوه جانان بلار باشد‪“.‬ههه‬ ‫”د ِ‬ ‫”آيا ’بيڪس‘ هويا بلل ‪ ،‬ييو گل‪،‬ن سن سارا‪“.‬‬ ‫جيئن بلل ۽ ڳؤنر گلن جي اس يه جي تعريف ال پلويا يا آهن‪ ،‬تيئن ڪي‬ ‫انسههان ب ه آهههن‪ ،‬جههن جههي ت ليههق جهو ا ه باوه ته پههدا ڄههادي ڪهههڙ هههو‪ ،‬پههر‬ ‫ظاهري طرح اچين پيو ڳاچنجي ت اهي سن جي تعريف ۽ تو هيف ال پيهدا ٿيها‬ ‫آهن‪” :‬بيڪس“ ب انهن بان هو‪ .‬پرجن ال ن هيٺ ”بيڪس“ جن رتو ۽ جهنهن‬ ‫بهها ول ۾ هههن پههر ر پههاتي‪ ،‬تههنهن سههندس انهههيَء پههداداد ليادههت ههي اجههاريو ۽‬ ‫ياهيو‪ .‬سربو ت هرڪا پاچي‪ ،‬پر اک اک جو ڦير‪ .‬سن ت هر ڪنهن ي دي ٿو‪.‬‬ ‫پههر ان جههي ويوههت جههاده ۽ ههانع جههي ههنعت جههي سههاراه دلڪههش پيرايههي ۾‬ ‫پههيش ڪههرڻ اگههر ”بههيڪس“ ههي بيههراث ٿههي بليههو‪ ،‬پههر هههن انهههيَء جههو ههحيح‬ ‫اس عوال په ڪيو‪ .‬دون ٿا ت سهڻن ال اي ري سڪ ۽ پيهاس هونهدي ههيس‪ ،‬جهو‬ ‫سندن ديداربازيَء بان ڍاپند چي ڪون هو‪ .‬ڪي رن سينن سان نينهن جو ناتو‬ ‫ڳن ياچين‪ .‬ر ايت ٿا ڪن ت پهرياچين پهرياچين هڪڙي ڪرپارام نالي نينگر تي‬ ‫نظار پچاياچين‪ .‬پر ان جي ڪنهن ب شعر ۾ تعريهف ڪانه ڪئهي اٿهس‪ .‬بوڪهن‬ ‫آهي ت اهڙا ٻيا ب هجن‪ ،‬جن جو ذڪر ن ڪيو هجيس‪ ،‬پر ڪهن جها نهاال پنهنجهي‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫شعر ۾ آندا اٿس‪.‬‬ ‫”هيرا“! سدا تون هوندين‪ ،‬جيَء جا جيارا جاني‪،‬‬ ‫هڪ دم ن سار ٿي تون‪ ،‬اي باه بدر ثاني‪.‬‬ ‫هههه‬ ‫سيري سيري د ‪َ ،‬ءي ”ديا“!‬ ‫هههه‬ ‫”بوهن“ باهي تون هين بٺڙا‪،‬توجيها َبين ڪوچي نهين ڏيڙا‪،‬‬ ‫ڪيهي گناهون تون َبين ڪنون ُريڙا‪ ،‬ڪيهي سلب ِدت دا ين دا ين‪.‬‬

‫هههه‬ ‫”بيڪس“ بالي يار سان‪” ،‬هوندي“ بٺي بنٺار سان‪،‬‬ ‫دللر پنهنجي دلدار سان‪ ،‬جنهن لئ ٿيس ب‪،‬هور َءي‪.‬‬ ‫پر سندس ساه جو سههار سهاجن ۽ جهيَء جهو جيهار جهاني ”ڪن ّيهو“ ههو‪ ،‬جهنهن‬ ‫سان اي ريودر بحلت هوندي هيس جو ان ان هڪ پ ب جدا رههي نه سهگهند‬ ‫هو‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ال ادف َ‬ ‫يار هودم‪َ ،‬هج هوي‪،‬ہ هوودم‪ ،‬دم ن هڪڙ ٿيم تون سار‪،‬‬ ‫آم ت پردون پاڻ ۾‪.‬‬ ‫ههلح ههان شههام تههاچين‪ ،‬بره ه ۾ بيراڳههي‪ ،‬گهوههيَء گهوههيَء ۽ بههازار ۾ بسههت ۽‬ ‫ديوانو پيو هلند هو‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫ڪاڻ َ‬ ‫ڪن ّيي‬

‫بازار‪” ،‬بيڪس“ ييو َبردا يار‪.‬‬

‫بعضي‪ ،‬نازڪري‪ ،‬يس ڪ ڪند هو ت ’اڄ شام جو ٻيٽ تهي اِٽهي هههه ڏڪهر‬ ‫يڏنداسهون‘‪ ،‬ته فويهر هها ب ان ظهار ۾ بوهرر دهت تههي ُاتهي بيٺهو هونهد هههو‪.‬‬ ‫بهلب ت‬ ‫اسين ايوين ڪر ن‪ ،‬جيوين ِريجه رهين‪“.‬‬ ‫ڪن ّيي تي اي ري ددر اڪن سڪن هو جهو سهندس نهالي جهي ا هرن سهان توشهيح‬ ‫ليي اٿس‪:‬‬ ‫(ڪافي ر پ بر )‬ ‫ه ه يار ديان سيريان سوڪن‪ ،‬دال ڳيا ٿيا ال‪.‬‬ ‫( ) ه ه ڪانهڪ ٻيلي‪ ،‬يلي ُ‬ ‫ڪويلي‪ ،‬بينهان ُدريندا شاه سويلي‪،‬‬ ‫يک جوڳي دا جوال‪.‬‬ ‫شهر فاتي‪،‬‬ ‫(ن) ههه ُنور نيارا ظاهر ذاتي‪ ،‬سير ڪري‬ ‫وجب ا هيندي دال‪.‬‬

‫(ي) ه ه ياد هوي‪،‬ہ سانون سانول‪ ،‬ٻاجهون سهڻي دي جيوڻ جنج ‪،‬‬ ‫سڪندي ٿيا َٿ سال‪.‬‬ ‫فرادين باچ هوچي‪،‬‬ ‫(ه ) ههه هير يچاري ڪاه هوچي‪،‬‬ ‫درس دا ڪريندي سوال‪.‬‬ ‫(ل) ههه الابالي يک س ه دي‪،‬جند جان َبيڏي تڙڦندي‪،‬‬ ‫جلوه جوال جالل‪.‬‬ ‫(ع) ههه وين بيرنگي رنگ ۾ آيا‪ ،‬ت ت هَءارا جهنگ بين آيا‪،‬‬ ‫پوب س ه دا پيال‬ ‫(ل) ه ه ”ليس في الدارين اِالّهو“‪” ،‬بيڪس“ بلل ُگ دي گهن بو‪،‬‬ ‫پيو و‪،‬ق دا ڪيف ڪالل‪.‬‬ ‫د ي سندس فرا ۾ دل جي اجه درد ۽ سوز بان دوي ٿو‪:‬‬ ‫”ڪنيي ڪون ڪوچي سوجها ي‪ ،‬بيري اس شام دل ُلوي“‬ ‫ري ٻئي هنڌ دوي ٿو‪:‬‬ ‫”ڪنيا ڪول آ بيري‪ ،‬اتنا باڻ ڪيا ڪرنا‪“.‬‬ ‫ڳاله ٿا ڪن ت هڪ ڏينهن ”بيڪس“ ي ڪن ّيي رس ي تي ديهو ته ا ههين ههت‬ ‫ترسو ت بان جهٽ ٿو ادان‪ .‬بحلوب جو دوڻ‪ ،‬سو چي بع‪،‬هودان انهداز ۾‪ ،‬ري‬ ‫فويههر هها ب جهههڙي پاڪلههاز بههادهوَء ههي‪ ،‬سههو يچههار ابههر ۽ ان ظههار ۾ بيٺههو‬ ‫رهيو‪ .‬ڪن َّيو ن ادڻو هو‪ ،‬ن آيو‪ ،‬پر انهيَء دل جي د ۽ هفاچيَء سهان ترسهه‬ ‫۽ ان ظار ڪ ڻ ڪري‪” ،‬بيڪس“‪ ،‬دنيوي دللر ماچي‪ ،‬ويوي بحلوب لڌ ‪:‬‬ ‫پنهنجي الد انگر‪ ،‬جن جو ب اهو چي ا ول هو ت ‪:‬‬ ‫پوَءي ويوي الشڪ هويا‪” ،‬بيڪس“ بره بازاري‪.‬‬

‫تنهنڪههري ”بههيڪس“ ب ه ‪ ،‬پنهنجههي پههيم جههي تلوههين بوجههب‪ ،‬بجههازي بوه ه ههي‬ ‫باري‪ ،‬ويوت سان هڪ ٿيو‪.‬‬ ‫اهو ادعو‪ ،‬پنهنجي پنهنجي پيرايي ۾‪ ،‬بح هرم سهاس اسهواديَء ’ ‪The Vision‬‬ ‫‪ ‘of a Village Singer & Desert Voices‬۾‪ ،‬۽ بح ههرم ُگرديههال َبلههڪ ’ ‪Divine‬‬ ‫‪ ‘Dwellers in theDesert‬۾ آند آهي‪ .‬بح رم ُگرديال ا ب انهيَء سان گڏ هيئن‬ ‫ب لييو آهي ت انهيَء ادعي ان پو فوير ا ب راک جو ڏيئهو ٻهاري يهنهد‬ ‫هو‪ .‬بادهو سندس انهيَء غير بعوولي وو تهي وجهب هاچه لڳها‪ .‬پڇها تهي ههڪ‬ ‫دفعي دوڻ لڳو ت ”پهاڻ ادهه جهو وهد ڪيو اٿهس‪ ،‬سهو ب هي رڳهو انههيَء ڪهري‬ ‫ٻاريان ٿو ت ب ان ا نده ۾ ادي ۽ بان يس ڏسي ن سگهان!“‬ ‫سرڳواسي ڳڳت د ارڪاداس ڳاٽيا‪ ،‬جنهن فويهر ”بيهدل“ ۽ فويهر ”بهيڪس“ جهون‬ ‫ڪچهريون ڏييون‪ ،‬سادس حلت ڪئهي ۽ بنجههانئن فهيض پرايهو‪ ،‬تهنهن ههڪ‬ ‫دفعي ڳاله ڪئهي ته ”فويهر ننه (بهيڪس) ادهي بنهنجهي َههٽ تهي يهنهد ههو‪.‬‬ ‫هڪ ڳاٽيو‪ ،‬لع دند نالي‪ ،‬اتي پادي ڳراچي ر ند هو‪ ،‬جو ڳاٽين ۽ ي‪،‬نوچن ال‬ ‫ب دوص هوند هو‪ .‬بون ي فوير ا ب گهڻي ور ي ان دوند ايند هو‬ ‫ت ’سوجهاچينس‘‪ .‬بان ورض ڪند هوس ت ’دلال‪ ،‬ڪنهن ي سوجهايانو‘ پاڻ‬ ‫جواب ۾ دوند هو ت ’نالو ڳنهه د و نه آههي‪ ،‬تهون ڳهوال ڪهري پهاڻ سهوجه ‪‘.‬‬ ‫ڏينهن گذرندا رهيا‪ .‬فوير ا ب ب دل ۾ سڪ ۽ سوز سان يند رهيو‪ .‬هڪهڙي‬ ‫هان سههندس ُ‬ ‫ڏيههنهن َ‬ ‫نيههو‪ ،‬جههنهن جههو دهههري ڪه ُ‬ ‫ڪ َّ‬ ‫ڪههک ۾ لڳه هههو ۽ جههنهن جههي‬ ‫جهههوريَء ۾ پيههو ج ِه نههد ۽ جهرنههد هو‪ ،‬سههو پههادي پيههئه آيههو‪ .‬جيههئن چههي ُگههرَءي‬ ‫ڪياچين‪ ،‬ته ُان جهون ڦينگهون‪ ،‬اتفها االههي‪ ،‬مهي فويهر ها ب جهي پيهرن تهي‬ ‫پيون‪ ،‬فوير ا ب ان ي نيڪ فال سوجهي‪ ،‬ب‪،‬هڪند ‪ُ ،‬اٿهي هليهو يهو‪ .‬بهون‬ ‫سوجهيو ت اهو چي ڪاريهر آهي‪ ،‬جنهن هن جوان ي َ‬ ‫ڪييو آهي‪ ،‬سو سندس‬ ‫جهها تههي يههس‪ .‬وههرض ڪههي ت ه ’دههلال‪ ،‬اهههو بههادهو بههون لههڌ آهههي!‘ ديههاچين ت ه‬ ‫’ڪيرو‘ بون ورض ڪيو‪‘ ،‬ڪن ّيهو‘‪ .‬آپهر سهوڪر سهان بلهيس‪ .‬سهادس ا ڳهاريون‬ ‫لهواريون ڳالهيون ڪي ‪ .‬هڪ ههه ٻه ڏيهنهن سهانده بلهه هان پهو ‪ ،‬فويهر ها ب‬ ‫جي ڳاله دوري ت ’ههڙي د ي بڙس سهان ڳهال سهو نٿهو ڳالههاچينو‘ پهر ههو ته‬ ‫يٺو هو َنڪ تاچين َڳريهو‪ ،‬سهو ادهي ڪها َء ۾ سوڪيهو‪ .‬دئهي‪’ ،‬ج هي ٿهو مهان‪،‬‬

‫اتي پاسي انگر پوچ ان لڳو ٿو تي! سنجها جهو ا هو پهاچه ٿهو مهان ته اضهر‬ ‫ناظر آهي جي راک جو ُ‬ ‫ڪ ي ي ر ٽي ڏيه ال گهر ان ٻاهر ٿو نڪران‪ ،‬ته به‬ ‫ه ٻڌيو بيٺو آهي ري ڏسو ت اسان جي گهر جهي ڳهر اريَء بسهجد ۾ يٺهو‬ ‫آهي! بان ت ادي ڦاٿو آهيان‪ ،‬ههر دهت پيهو سه اچي ۽ سهاچين هههه سهاچين ڪهري!‘‬ ‫تنهن تي بون يس سوجهايو‪ ،‬۽ آپرڪار هڪ راک جو انجام ٻهڌي‪ ،‬هيس پهاڻ‬ ‫سان يي آيس‪ .‬فوير ها ب ههونئن راک جهو ڏيئهو ڪونه ٻارينهد ههو‪ ،‬ان راک‬ ‫ڏيئو ٻاري ر ياچين‪ .‬جڏهن اتي ياسون‪ ،‬تڏهن آدرڳام ڪرڻ ال پاڻ ٽ تهي اٿهي‬ ‫بيٺو‪ ،‬۽ ساڳي چهي هٽ تهي يههه ال آا ڪيهاچين‪ ،‬پهر ڪن ّيهو بهوَءي تهي يههي‬ ‫رهيههو‪ .‬فويههر هها ب پيههر وافيههت پڇههه ههان پههو گس ه اپيَء ال بعههافي رتههي‪.‬‬ ‫ٿههوريَء ديههر ههان پههو ڪن ّيههو ُاٿيههو‪ ،‬۽ فويههر هها ب ههيس در تههاچين ُابههاده آيههو‪.‬‬ ‫بولوي ’جابي‘ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫”ن تنها و‪،‬ق از ديدار پيَءد‪ ،‬بساڪين د لت از گف ار پيَءد“‬ ‫پو ت جيئن جيئن سندن بالداک ٿيندي رهي‪ ،‬تيئن تيئن بحلهت بچنهدي رههي‪.‬‬ ‫هڪ دفعي‪ ،‬ڏياريَء جي بودعي تي ڪن ّيو بون سان گڏجي فوير ها ب ڏانههن‬ ‫بٺاچي ڻي هليو‪ .‬فوير ا ب پرينَء جي پار جي بٺاچي ڪنهن هي به هاچه نه‬ ‫ڏچي! دي‪’ ،‬ههيَء پهاص بٺهاچي آههي‪ ،‬۽ ا ههان ال نه آههي‪ ‘.‬پهر در ويوهت فويهر‬ ‫ا ب ظاهر ۾ باهو هو‪ ،‬۽ باطن ۾ بي هو ‪ .‬ٻاهران بحلت ۾ لڪ بيحال‪ ،‬پر‬ ‫اندر ۾ با ال ٿيند رهيو‪’ .‬بيدل‘ جي وولي هدايت بوجب‪’ :‬بيدل ڪئي تلوهين‬ ‫اهاچي‪ ،‬بيڪس ي بعد بجاز‪ ‘.‬يس ڪنهن ن ڪنهن نوهوني انههيَء بنهَءل تهان‬ ‫بٿي دڙهڻو هو‪ ،‬اتفا ب اهڙ ادي بڻيو جو هڪ ش ص‪ ،‬جنهن ي وام طرح‬ ‫پير ڪادو ڪري سهڏيندا هئها‪ ،‬تهنهن ڪن ّيهي جهي بهوسه هي ِسهڪ ڏنهي‪ .‬سهوڪر‬ ‫ي ُاهها ڳالهه نهاگوار لڳهي‪ ،‬۽ ُبهنهن ۾ ُسهونٿ پهاچي ’سهڏ سهڏ‘ ديهاچين‪ ،‬پهر فويهر‬ ‫ا ب ڏسي رتو‪ ،‬تنهن غيرک دان هيٺيون بيت ديو‪:‬‬ ‫ک هه َتيڏي اسانڏي َهه بس هوچي‪ ،‬اِهين بس دون ڪوچي رس نهين‪،‬‬ ‫جو لييا آها‪ ،‬سا ڪنهن دي بيوه دي بس نهين‪،‬‬ ‫انگ ازل‬ ‫سالگ تساڏي دي تانگ اتان‪ ،‬اٿان ڪوچي جس نهين‪،‬‬

‫جي تون سؤ اري سونا ٿيوين‪ ،‬ت ساڳاچي ُاهو ”بيڪس“ نهين‪.‬‬ ‫ڪن ا لن جو دوڻ آهي ت فوير ها ب ڪن ّيهي جهي سهڪ ۾ يهران پري‪،‬هان‬ ‫پيههو ڦرنههد هههو‪ ،‬۽ جيههڏانهن ينههد هههو‪ ،‬تيههڏانهن سههندس پٺيههان پيههو هلنههد هههو‪.‬‬ ‫ههلح جههو جههڏهن هههو اسههڪول ينههد هههو ت ه سههندس پٺيههان ينههد هههو‪ ،‬۽ ري‬ ‫اسڪول بان نڪرڻ به اڳي چي دڳ جهليو بيٺو هوند هو‪.‬‬ ‫يار بن در بڪ ب بن برس ِر ره بن ظر‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫بن ظر بودم ڪہ يارم باڪ اب آيد بر ن‪.‬‬

‫(جابي)‬

‫پر ڪن ّيو‪ ،‬ڪجه شهرم هان ۽ ڪجهه پلهق جهي پهواريَء هان‪ ،‬ڳالههاچه ته بجها‬ ‫پود‪ ،‬پر ڏانهس نهاريند ب ڪون هو‪ .‬اتفا سان ڪن ّيو بيوهار ٿهي پيهو‪ .‬طليهلن‬ ‫۽ ڪيون جو والج ڪارگر ن ٿيو‪ُ .‬س ين ُڦڪين فر ن آند ‪ .‬بايوسيَء بهنهن‬ ‫ڪ يو‪ .‬د ا جي بجا دوا جي درڪار ٿي‪ .‬اهڙن د ن تي در ي‪،‬ن ۽ فويهرن جهي‬ ‫پڇهها ٿينههدي آهههي‪ .‬فويههر هها ب جههي ر زبرهه جههي ا ڃ ههيس ڪههافي شهههرک‬ ‫ڏني هئي‪.‬سو‪ ،‬سندس الدين ديهو ته فويهر ها ب هي يهي ادهو ته هيس دوها‬ ‫ڪري‪ ،‬بن سندس پير سد ر ٿئي! آپر فوير ا ب ي بن ڪري يهي آيها‪،‬‬ ‫۽ پو دسو يَء سان نينگر جي طليعت ر بدحت ٿيه لڳي‪ .‬باچون ي هينئر‬ ‫هن جي در ي‪،‬يَء ۾ ڪاب يوين ٿيو‪ ،‬جنهن ڪري پٽ ي تاڪيهد ڪيهاچون ته‬ ‫ر زاني فوير ا ب ڏي يند ڪر‪ .‬فويهر ها ب سهندس چهي بحلهت ۾ جهابو‬ ‫بوايو‪ “.‬ههه او اول بالدواب‪.‬‬

‫بحلوب جو تدور‬ ‫ا سن ال الوين جي هر ب لهو ۾ ڪها نه ڪها پهوبي آههي‪ ،‬جهنهن ڪهري ڄهادن‬ ‫ٽ ان جو ددر ٿئهي ٿهو‪ .‬گه ۽ بلله ‪ ،‬دنهٿ ۽ دڪهور‪ ،‬شهوع ۽ پر انهي جها پرادها‬ ‫ددا آهن‪ .‬پر َ جر هجي يا َشجر‪َ ،‬درند هجي يها َپرنهد‪ُ ،‬گه هجهي يها َڦه ‪ ،‬يهوان‬

‫هجي يا انسان‪ ،‬بهلب ت ههرڪنهن ۾ اههڙ جهوهر آههي‪ ،‬جهو دهدردانن ٽ پهاس‬ ‫پوي ٿو‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫سر ب ازلي در هو اشيا ساريست‪،‬‬ ‫رن برگ نَءدي بلل ِ بيدل فرياد‪.‬‬ ‫اگههر ظههاهري طههور تههي هههر ڪههنهن جههي پههوبي ال ه ۽ هههر ڪههنهن جههي ر نههق‬ ‫ولحدي‪ ،‬پر بعرفت جي اک سان ڏسلو ت ا ليت هڪ چي آهي‪:‬‬ ‫ان سلَء‪ ،‬در نظ ِر هوشيار‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫بر‪ ،‬درپ ِ‬ ‫بعرفت ڪرد گار‪.‬‬ ‫هر ردي دف ريست‬ ‫ِ‬ ‫فويههر بحوههد بحسههن به ظههاهري نوههاَء ۾ ويوههي سههن جههو ڳوالچههو رهيههو‪ .‬ننه ي‬ ‫هوندي ان يس سن جي ب ۽ ان جي تال جي تعلهي بليه هئهي‪ ،‬جهنهن‬ ‫هي وولههي جهابو پنهنجههي الهد بَءرگههوار جههي جهابي بوههاچه هان پههو پهرايههاچين‪.‬‬ ‫جيئن اڳي ڏيياريو يو آهي‪ ،‬هو گههڻن بحلهوبن جهو پياسهي رهيهو‪ .‬پهر سهندس‬ ‫آپرين بحلوب ڪن ّيا لع هو‪.‬‬ ‫ڪن ّيالع ر هڙيَء جو رهاڪو‪ ،‬ڳاٽيو‪ ،‬سوني پهاَءي جهو ههو‪ .‬سهندس ڏا ڳاٽيها هههه‬ ‫ههون‪ .‬پهاڻ بهدن جهو پهور‬ ‫پنچاچت جا ُبيهي هئها‪ .‬ڍ بهازار ۾ هرافڪو دڪهان‬ ‫ِ‬ ‫پنهههو‪ ،‬دهههد پهههنج فهههوٽ ٻههه انهههب‪ ،‬رنهههگ جهههو ڳهههور ‪ ،‬الالڻ تهههي باچههه ههههو‪ .‬ا هههين ۾‬ ‫بوناطيسي ڪ‪،‬ش هيس‪ ،‬بوول”بيڪس“‪” ،‬جاتي لڳيون‪ ،‬تاتي َٻييهون‪ “.‬سهندس‬ ‫هلڻهي دلڻههي بهان پانههداني ليادهت ۽ شههرافت پئهي َبينههدي هئهي‪ .‬پوشهها بلڪه‬ ‫سههادي‪ ،‬انهههن ڏيههنهن جههي ر اج بهههابق‪ ،‬س تههي ۽ ڳههاَءهي پڳههڙي‪ .‬سههن ‪4521‬ع ۾‬ ‫يعني فوير ا ب جي ڄوه ان دريلاا پنج سهال پهو ڄهاچو‪ ،‬۽ اٽڪه دو نجاهه‬ ‫رهين جي ڄوار ۾‪ ،‬ڊسولر ‪4542‬ع ۾‪ ،‬الڏادو ڪيهاچين‪ .‬گويها فويهر ها ب جهي‬ ‫ر لت دت سندس وور له ڳه ارَءههن سهال هئهي‪ .‬پهاڻ ڏن جهو سنهڌ سهڏي‪،‬‬ ‫ڪ ڙي جو دڪان ڪ ياچين‪ .‬گويا فوير ا ب جي ر لت دت سندس وور ل‬ ‫ارَءهن سال هئي‪ .‬پاڻ ڏن جو سنڌ سڏي‪ ،‬ڪ ڙي جو دڪهان ڪه ياچين‪ ،‬۽ تهنهن‬

‫ان پو ڳانساليَء جو‪ .‬برڻ دت ٻ پٽ ۽ هڪ نيادي سڏياچين‪ .‬سندس ڏ پهٽ‪،‬‬ ‫راسا ڪرشن‪ ،‬انئس ههڪ سهال پهو گهذاري يهو‪ ،‬۽ سهندس نيهادي به ‪4562‬ع ۾‬ ‫داالدو ڪيو‪ .‬بادي سندس هڪ پٽ‪ ،‬لڇيهرام‪ ،‬ههن دهت بولئهيَء ۾ آههي‪ ،‬جهنهن‬ ‫بهرباني ڪري اهو ب در ا وال بوڪليو آهي‪.‬‬ ‫”بههيڪس“ فويههر پنهنجههي بنظههور نظههر جههي تدههوير‪ ،‬جهها ب لههف هنههڌن تههي دوههي‬ ‫آههي‪ ،‬سها ههيَء آههي‪ :‬پوشها بسهن ي پهاچي ٿهو بٿهي تهي شهو گالبهي يها ُگلنههار‬ ‫دير ‪ ،‬ت بعضي سر شرابي رنهگ جهو شهولو اٿهس بهنهن تهي ڪهارا ار ار‬ ‫سهان‬ ‫پيا ڪن‪ ،‬ت زلف زنگي پيا لوڪن هٿن تي بينهدي لڳه ‪ ،‬نهاز جهي نها‬ ‫نهوَءينههدَء‪ ،‬ته غوههَءي جههي گههها ن سههان بيگنههاهن ههي گهاچينههدَء ا يههون‪ ،‬هوي‪،‬ههہ‬ ‫شڪار ال شاچق ۽ شوريون تن‪ .‬انهيَء هوندي به ‪ ،‬بهادهو بحلهوب جهي ڳهوال ۾‬ ‫پيرن سان پنڌ ڪن‪ ،‬ا ين سان هلن‪ ،‬پر اسان جو فوير ا ب ر ح سان ِرَءهي‪:‬‬ ‫”ڪويني ڪيچين لئ ر اني ِرَءهندي‪“.‬‬ ‫جڏهن سالڪ جي دل تي ا د و‪ ،‬بنا ارادي ۽ بنا اڪ ساب‪ ،‬اهڙي ڪيفيت طاري‬ ‫ٿئي‪ ،‬جنهن ۾ ڪجه دت ال سرک سوام ن رهيس ۽ سندس الڳاپا با ول هان‬ ‫لهههي مههن‪ ،‬اسههها ُٽوههي پههون‪ ،‬ته اهههڙي بي ههوديَء جههي الههت ههي ههوفين جههي‬ ‫ا هالح ۾ ” ال“ سڏين ٿا‪ .‬پو توَءي اها برشهد جهي بههر سهان هجهي‪ ،‬يها ههادي‬ ‫جي اشهاري سهللان‪ ،‬يها ڪهنهن جهذبي جهي باتحهت‪ ،‬يها ڪهنهن ٻئهي سهلب ڪهري‬ ‫هجي‪ .‬اهڙيَء طرح‪ ،‬جڏهن ڪو ش ص رٻ ظهاهري وله جهي ا هرن ۾ اَءجهي‬ ‫بيهي ٿو ۽ جيڪي پڙهي‪ ،‬ٻڌي يا دوي ٿو‪ ،‬سو رٻ زبهان تهاچين بحهد د آههي‬ ‫۽ دل جي در ازي تاچين نٿهو پهچهي‪ ،‬ته دئلهو ته اههو ” ها ب دهال“ آههي‪ ،‬۽ نه‬ ‫” ا ب ال“ گويا‪ ” ،‬ال“ ا دو ۽ اتاهون درجو آهي‪.‬بوالنار بي فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫ول رسوي سربسر دي است دال‪،‬‬ ‫ن ال‪.‬‬ ‫ڪيفيت ا‬ ‫ني از ا‬ ‫ِ‬ ‫تنهنڪري چي وارفن تاڪيد ڪيو ت ”دال“ ي سڏيو‪ ،‬۽ ” ال“ ا‬ ‫پيش بر ِد ڪابلي پابال شو‪.‬‬ ‫دال را بگذار‪ ،‬بر ِد ال شو‪ِ ،‬‬

‫ڪريو‪:‬‬

‫هي نل ّينهها وليههہ السههالم ۽ ري ه ار ار ددههو بيههان ڪنههدي‪،‬‬ ‫هي وله ش‬ ‫ضههرک بوسه ش‬ ‫بوالنا ر بي هڪ هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫با بر ن رانہ نگري‬

‫دال را‪ ،‬با در ن را بنگري‬

‫ال را‪.‬‬

‫تعالي ٽ بولول آهي‪.‬‬ ‫سندس پيال بوجب‪ ’ ،‬ال‘ پدا‬ ‫ش‬ ‫جڏهن ’ ال‘ داچوي ورک اپ يار ڪري ۽ بسه و ٿهي مهي‪ ،‬ته اههڙيَء بنهَءل‬ ‫ي وفين جي ا هالح بوجب ”بوام“ سڏين ٿا‪.‬‬ ‫سنڌ جي شاورن ب ’ ال‘ ۽ ’دال‘ پنهنجي پنهنجي نووني د و سوجهايو آههي‪،‬‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫پر ”بوام“ لفط شايد ڪنهن اس عوال ن ڪيو آهي‪.‬‬ ‫جوڳي جالون جال‪ ،‬پر الهوتي لنگهي يا‪،‬‬ ‫هو هلي يا ال ۾‪ ،‬هي دابو بٿي دال‪،‬‬ ‫َهي َهي بنهنجي ال‪ ،‬جو ال ن پيو ه بون‪.‬‬ ‫(سچ )‬ ‫هههه‬ ‫ا‬ ‫طهورا تحويق جو‪ ،‬جنين پي و جال‪،‬‬ ‫” سوا ه ربه شرابا طهورا“‪ ،‬نانگا ٿيا نهال‪،‬‬ ‫ڪري ال‪ ،‬دالؤن دڪا ڪاپڙي‪.‬‬ ‫ا‬ ‫(بيدل)‬ ‫هههه‬ ‫جان ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫جان بهلق بحو ن ٿيوين‪،‬‬ ‫دال‪.‬‬ ‫درب نهين‬ ‫(بيدل)‬ ‫هههه‬ ‫ه ه يار د يان سيريان سوڪن‪،‬‬ ‫دال ڳيا‪ ،‬ٿيا ال‪.‬‬

‫(بيڪس)‬ ‫ههه يعني يار جي سيرين جهي دنهدَء آ از ۾ اههڙي جاذيهت آههي‪ ،‬جهو هڪهدم دهال‬ ‫ي بيوي ال پيدا ڪري ٿو‪ .‬ان جو اثر سهحي ن آهي‪ ،‬بلڪ اي ر َگهر آهي‪،‬‬ ‫ادنهي ادا‬ ‫جو بي ودي طاري ٿئي ٿي‪ .‬بهلب ت هي اهو بحلوب آهي‪ ،‬جنهن جهي‬ ‫ش‬ ‫ُ‬ ‫جهد‬ ‫۽ اشاري تي دنيا ۽ بافيها سهريو مهن‪ .‬نه رڳهو اي هر ‪ ،‬پهر ٻيئهي جه به‬ ‫ار ڪري‪ ،‬اِالهي بحلت جو جو ۽ جذبو جاڳي‪ .‬هيَء اها هس ي آههي‪ ،‬جهنهن‬ ‫جي در تي ليَء ڪاد هجن‪:‬‬ ‫”بيڪس“ ساهي! در تنهنجي تن ليَء ڪادا‪.‬‬ ‫”بيڪس“ پنهنجي بحلهوب هي بسهن ي پوشها پهراچهي ٿهو‪ .‬ٿهي سهگهي ٿهو ته‬ ‫يس اهو رنگ دند هجي‪ .‬پر دون ٿا ت اڳي هندس ان ۾ راج وتن ۾ دسه ور‬ ‫هوند هوت جڏهن هو لڙاچيَء ال تياري ڪندا هئها‪ ،‬ته ڪيسهري پوشها پاچينهدا‬ ‫بعنهي اِهها هونهدي هئهي ته ههو گويها ڪرشهن بههراج جهي پها ر‬ ‫هئا ههه جنهن جي‬ ‫ش‬ ‫پاچن ٿا ههه پو بهت يا بوک‪ ،‬يا وندا يا يٽ ۾ پيا هونهدا‪ .‬سهو‪ ،‬ههي بع‪،‬هو به‬ ‫ڪيسري يا َب َ‬ ‫سون ي پوشا پهاچي نڪهري ٿهو هههه انههيَء بهلهب ۽ بهراد سهان‪ ،‬ته‬ ‫جيڪو سابهون ادي‪ ،‬سهو شهه هاچي ۽ بهاک ٿئهي‪ .‬ازان سهوا بسهنت جهو بيلهو‬ ‫هندس ان جي گهڻن بَءرگن جي درگاهن ۽ ديوتهاچن جهي بنهدرن تهي لڳنهد آههي‪،‬‬ ‫جو يساک جي بهينهي ۾ سهياري گهذرڻ بعهد ٿينهد آههي‪ ،‬جهنهن ۾ سهرنهن جها‬ ‫هيٿا گ بادهو ڳيوا طور ڏيندا آهن‪ .‬ه ي اما ب ڪن هنهڌن تهي اههو ر اج آههي‪،‬‬ ‫جو طليعت جي پوشيَء ۽ شگف گيَء ال هڪ نيڪ فهال آههي سهاال ته ان هان‬ ‫پههو بهههار شههر ع ٿئههي ٿههو ۽ سنههد رهههي ٿههو‪ .‬بع‪،‬ههو جههو سههن ب ه واشههق ال‬ ‫هوي‪،‬ههہ سنههد رهههي ٿههو‪ ،‬۽ سڻ گهرج هي‪ ” .‬ههافظ“ ان ههي ” سه ِهن ر ز افههَء ن“‬ ‫سڏيو آهي‪:‬‬ ‫سن ر ز افَء ن ہ يوسف داشت دانس ‪،‬‬ ‫بن از آن‬ ‫ِ‬ ‫ہ و‪،‬ق از پرده ودوت بر ن آرد زلي ا را‪.‬‬

‫”فرهنههگ آ ههفي “ ۾ ”بسههنت“ جههي ٻههين بعنههاچن سههان گههڏ هههي ب ه ليي ه آهههي ت ه‬ ‫نغواک جو افَءا تع‪،‬ق انگيَء ڪي آني ڪا بوس “‪ .‬ٻين لفظن ۾‪ُ ،‬اها ُرک‪،‬‬ ‫”‬ ‫ِ‬ ‫جنهن ۾ ر ح پيو راڳ ال ريال ڏچي ۽ سن جي ڏسهه ال ههر ههر هيال ڪهري‪.‬‬ ‫بوڪهههن آههههي تههه اهڙيهههون ۽ اي ريهههون ڳهههالهيون‪ ،‬فويهههر ههها ب پيهههال ۾ ر هههي‪،‬‬ ‫جان جان جي جلوه نواچيَء جي تعريف ڪئي آهي‪.‬‬ ‫پنهنجي ِ‬ ‫سندس بع‪،‬و ِديهر يها شهولو پهاچي ٿهو‪” .‬فرهنهگ آ هفي “ جهي ها ب ”ديهرا“‬ ‫شگاٻ ن‪ ،‬ر‪ ،‬ايهڪ دسه ڪهي‬ ‫لفظ جون هيٺيون بعناچون لييون آهن‪” :‬زپ ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫بنوش پگڙي‪ .‬بعض فارسي شعراني بهي ديهره بانهدها ههي‪ .‬بڪهارک‪ ،‬د شهيَءگي‬ ‫۽ بڪر‪ “.‬ازانسوا ليي ٿو ت بيگواک ديري ي ’ يد ۽ ڪي يا بعهالج‘ جهي‬ ‫بعني ۾ ڪ آدينديون آهن‪ .‬سن اتفا اهڙ آهي جو فوير ا ب جي سهاجن‬ ‫ش‬ ‫بعنهي‬ ‫جو نالو ”ڪن ّيا لع “ آهي‪’.‬ڪنهي ‘ هڪ سنسڪرک لفظ آهي‪ ،‬جهنهن جهي‬ ‫ش‬ ‫آههي باودهوت سهوڪري‪ .‬بهلهب ته ”بهيڪس“ جهو بحلهوب نه فوهط هوهہ گيههر ۽‬ ‫ر زافَء ن سن جو بالڪ آههي‪ ،‬پهر سهاڳئي دهت بعدهوبيت جهو بجسهوو پهه‬ ‫آهي‪ ،‬جنهن جو ديدار هر درد جي د ا ۽ جنهن جي ياد هر برض جي شفا آهي‪ ،‬۽‬ ‫هولي ڪههري سههڏي ٿههي‪،‬‬ ‫جههنهن جههي تههاک هيس دنيهها ههان تههار ڪههري‪ ،‬طالههب الوه ش‬ ‫جنهن جي در تي ليَء ب سوالي آهن‪.‬‬

‫”بيڪس“ جي ش ديت‬ ‫وفي بَءر‪ ،‬هر دس جي بذهلي بت ڳيد توَءي ذاک پاک جي سوک ساک ان‬ ‫بلنههد ۽ بههي نيههاز هئهها سههندن در از غريههب پواه ه غنههي‪ ،‬هنههد پواه ه بسههلوان‪،‬‬ ‫سڀني ال هڪجهڙ لي هو‪ .‬سندن نظر ۾ سڀ انسان برابر‪ ،‬هڪڙي چي پهالق‬ ‫جي جوَء هئا‪ .‬سندن اهڙن نيڪ ارادن ۽ اووالن ڪري بادهو ٽن سڪجي ايندا‬ ‫هئا‪ ،‬۽ هرڪو پنهنجيَء بنَءل آهر انهن ي پنهنجو سوجهند ههو‪ .‬پهر‪ ” ،‬هوفي‬ ‫ههانئين ڪيهههر!“ شهههيخ بحوهههد اڪهههرام‪ ،‬پنهنجهههي ڪ هههاب ”آب‬ ‫الڪهههوفي‪ ،‬ڪونههه ڳه‬ ‫ِ‬ ‫ڪههوثر“ ۾‪ ،‬د‪ ،‬ه ي پانههدان جههي هههڪ ب‪،‬هههور بههَءر‪ ،،‬شههيخ ڪلههي او جههون‬ ‫هورک‬ ‫بلفوظاک ڏنيون آههن‪ .‬ههڪ هنهڌ فربهاچي ٿهو‪” :‬در آن بايهد ڪوشهيد ڪهہ‬ ‫ِ‬ ‫اسالم سيع گرد د ذاڪرين ڪثير“ ههه‬

‫يعنههي ڪوشههش ڪريههو جيههئن اسههالم جههو داچههر يڪههر ۽ سههيع ٿئههي‪ ،‬۽ ذڪههر‬ ‫ڪندَء گهڻا ٿين‪ .‬ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪” :‬در آن بايد ڪوشيد ڪهہ اڪثهر اهه ِ د ل‬ ‫هي پيههدا ڪننههد ههههه ههههه ددههد ڪنيههد ڪههہ‬ ‫از دنيههاي د ن دل ڪننههده بيه بهههرٻ ووله ش‬ ‫لدان شوا از سي ِر دنيا پرس ي ”بر پيَءند“ ههه ههه يعني ڪوشش ڪهرڻ گهرجهي‬ ‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ت دنيادار ۽ شاهوڪار هن نيب ۽ ڍ نه دنيها هان بهنهن بهوَءي ۽ دل پلهي آپهرک‬ ‫ڏانهن الَء ڪن‪ ،‬۽ اراد ڪريو ته ا ههان جها د سهت دنياپرسه يَء هان دل هڻن‪.‬‬ ‫ساڳيو بَءر‪ ،‬پنهنجي ڏي پليفي ي هيٺين ريهت ليهي ٿهو‪ ” :‬هلح يها هنهد‬ ‫بسلوان سازند ههه هرڪہ ازين د فردہ ڪهہ او وهاد ب‪،‬هوا داشه ہ‪ ،‬ذڪهر فڪه ِر‬ ‫يت پود ا را ب راغلہء اسالم پواهد‬ ‫برادلہ تعلي ا را بگويند ذڪر ب ا‬ ‫ِ‬ ‫ڪ‪،‬يد‪ -‬باغير بع ود‪ ،‬اگردہ سهيد زاده باشهد‪ ،‬تعلهي نه بايهد ڪهرد“ هههه هههه يعنهي‬ ‫هندن ۽ بسلوانن سان ياه ڪرڻ گهرجي‪ .‬انهن ٻنهي فردن بان جيڪو ب ا هان‬ ‫۾ ارادک ر ي ۽ الَء ڏيياري‪ ،‬تنهن ي ذڪر فڪر ۽ برادلي جي تعلهي ڏيهو‬ ‫۽ تلوين ڪريو‪ ،‬ساڪاڻ ت ذڪر پنهنجيَء پا يت ۽ اثر جي ڪري ين پاديهي‬ ‫اسالم ڏانهن سڪيند ‪ .‬پهر جيڪهڏهن ڪهو ا ههان ۾ او وهاد نه ر نهد هجهي ته‬ ‫يس تعلي ن ڏيو‪ ،‬پو توَءي اهو سيد زاد هجي‪.‬‬ ‫وههين بههين انهههيَء نوههوني‪ ،‬سههنڌ ۾ ههوفين سههڳورن پنهنجههو اثههر ڪيههو‪ .‬سههچ‬ ‫سربست‪ ،‬جهو شريف‪ ،‬شاه ندير‪ ،‬ندير فوير‪ ،‬ساچين دهب شاه ‪ ،‬ڪنٿَءيَء‬ ‫۽ ر هڙيَء ۾ جان او شهاه ‪ ،‬بيهدل‪ ،‬بهيڪس هههه هههه بهلهب ته هرههڪ درگاهه تهي‪،‬‬ ‫بئرسههور‪ ،‬جههج‪ ،‬پر فيسههر ۽‬ ‫اد ڙهي ه ت ه سههڏيو‪ ،‬پههر داب ه فاض ه هنههد ‪ ،‬جهههڙ‬ ‫پرنس ال‪ ،‬ادي پنهنجي وويدک جي جلين جهڪاچيندا آهن‪ .‬ساال ت انهن بَءرگن‬ ‫جههي رهڻههي ڪردههي اهههڙي هئههي‪ ،‬جههو بنجهههانئن د چههيَء جههي بههو به نٿههي آچههي‪ ،‬۽‬ ‫سههندن اپههال اي ريوههدر بلنههد ه هو‪ ،‬جههو بههادهو ٻههارين ٻچههين بنهها ڪههنهن هوههڪ ۽‬ ‫جاب جي ٽن ايندا هئها‪ .‬اڄ به انههن درگهاهن تهي اههڙي چهي رجووهاک آههي‪ .‬نه‬ ‫رڳو اي ر ‪ ،‬پر ڪن هند ا لن ۾ اسالم تهوَءي اسهالم جهي بهانيَء ۽ ٻهين بهر‬ ‫گَءيده هس ين ال بيحد پو او وهادي پيهدا ٿهي‪ ،‬جهنهن جها انيهڪ بثهال بوجهود‬ ‫آهن‪ .‬ڪن جو ڪالم ب بوجود آهي‪ ،‬پر طوالت جي پوٻ ان هڪ ههه ٻن بثهالن‬ ‫تي اڪ فا ڪجي ٿي‪.‬‬

‫ڪجه دهت ٿيهو ته داضهي بحوهد هاشه ‪ ،‬سهاڪن ر ههڙي‪ ،‬ٽ دلوهي ڪ هاب ۽‬ ‫بياض ڏسه يس‪ .‬ڪ ابن جا ر اٿالچيندي‪ ،‬هڪ ا ب‪ ،‬بن‪،‬ي دنهدا سهنگه ‪،‬‬ ‫ب لص ب ”بف ون“‪ ،‬جا ٻ ههه ٽي غَءل نظر دڙهيا‪ ،‬جن بان هڪڙ ضهرک ولهي‬ ‫وليہ السالم جي شان ۾ آهي‪ ،‬جو هن هيٺ پيش ڪجي ٿو‪:‬‬ ‫طارم سينا دا‪،‬‬ ‫بي آبد ب گو از‬ ‫د‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫العلي بف ِ‬ ‫الڪ َرم ال َاه دا‪.‬‬ ‫اح ابواب‬ ‫داط ِع نس ِ دغا دالع ا ِ دغ ‪،‬‬ ‫ڪش پيلر ُ‬ ‫فدر پد افگن بر ب ُ‬ ‫ڪ‪،‬ا‪.‬‬ ‫دين ب ين نا ِر اسالم ا ست‪،‬‬ ‫ابيء ِ‬ ‫ڪاشف رب َِء ُهديش شاف ِع ر ِز جَءا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫نيام تي ِغ ا ست‪،‬‬ ‫اشرار بدطينت‬ ‫سينئ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫پوٻ ا ڪرده است جا‪.‬‬ ‫دل ڪفار برتد‬ ‫ِ‬ ‫در ِ‬ ‫ف هيجا گريَءد هر دليري ِپيل َ ن‪،‬‬ ‫در ِ‬ ‫بيدان غا‪.‬‬ ‫پيش آن ضرغام‬ ‫هوچو ر بہ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫بَءم بعرفت‪،‬‬ ‫ف آن‬ ‫بن دہ گوي‬ ‫ِ‬ ‫بدلاح ِ‬ ‫درشان ا از ڪلربا‪.‬‬ ‫آتي“ نازل شده‬ ‫”ه‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫ّ‬ ‫ک ديگر ن وا هد‪ ،‬ف ر ”بف ون“ اين بس است‪،‬‬ ‫وَء ِ‬ ‫پوان شوا‪.‬‬ ‫داڪ ِر درگاهِ ُتست بنولت‬ ‫ِ‬ ‫بهههاهوار رسهههالي ”نئهههين ي هههي“ يهههدرآباد‪ ،‬جهههي بئهههي ‪4599‬ع اري پردهههي جهههي‬ ‫فحي ٻئي تي ”تلرڪهاک“ جهي ونهوان سهان ٻه ڪهافيون س يه آههن‪ ،‬جهن بهان‬ ‫پهرين هن هيٺ ورض ر جي ٿي‪:‬‬ ‫( ضرک درگاه جههو شهريف جهي هنهد بريهدن جهو ڪهالم هههه بر هوم سهاچين‬ ‫هريرام ا ب ”بسڪين“ ههه راڳ سناسري)‬ ‫هر جا ق بوجود‪ ،‬سا ي ساه ِسڪاچيا‪.‬‬ ‫ه ت ‪ ،‬ت ه ايڪ ٿيوسي‪ ،‬غير ُهوا نابود‪...‬‬

‫”انا ا ود بال بيوي“‪ ،‬بحض ٿيو بودود‪...‬‬ ‫” نحن ادرب“ ق سڀوچي‪ ،‬وفي سير سجود‪...‬‬ ‫جابع جابون جلوه پداچي‪ ،‬يڙا ه جود‪...‬‬ ‫بعني‪ ،‬رڳ رڳ ٿي آسود‪...‬‬ ‫”بسڪين“ بوج بڙياچي‬ ‫ش‬ ‫ٻيو بثال ههه فوير ايسرداس ر هڙيَء اري جي ڪافي‪:‬‬ ‫اڱه ه ه ‪ ،‬پسي گ گ ‪ ،‬نليَء جو ُنور نوراني‪.‬‬ ‫نئون مي نينهن اليوسي‪ ،‬تڪڙ ڪر تاج پايوسي‪،‬‬ ‫او دا يار دايوسي‪ ،‬لڳي جيَء ۾ پري‪،‬اني‪.‬‬ ‫ا يون تنهنجون ڪاريون ڪجليون‪ ،‬ڏين ٿيون باه جيان تجليون‪،‬‬ ‫جيئن بادل تيئن بجليون‪َ ،‬پسايون پا پي‪،‬اني‪.‬‬ ‫َپڪيون هِت ڪرَء ڪنٿيون الدا‪ ،‬ريَء بارن ڪهڙا بادا‪،‬‬ ‫ڪٿي بوب ڪٿي رادا‪ ،‬بيهر ڪاڻ آه بس اني‪.‬‬ ‫دوي ”اِيسر“ اها ڪافي‪ ،‬ڪند ڏ ه بڙچي بعافي‪،‬‬ ‫سچو س ّيد ٿيند شافعي‪ ،‬برشد شاه جيالني‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ب اهڙي چي بَءر‪ ،‬جي گههر ۾ جهن رتهو‪ ،‬۽سهندس سهاس طليعهت‬ ‫اي ريودر اثر پذير ٿي‪ ،‬جو ڪن ڳالهين ۾ ت پيم ان ب ٻ ددم اڳ ي سي يهو‪.‬‬ ‫ڏڻ باداودي بلهاچه ۾ اينهدا هئها‪ .‬ههوليَء‬ ‫سندس سڀ بنظور نظر هند هئا‪ .‬سڀ ِ‬ ‫جي بودعي تي هولي ٿيندي هئي‪ ،‬۽ سڀ گڏجي ڳاچيندا ڄاچيندا هئا‪ ،‬جنهن جو‬ ‫ذڪر ”بيڪس“ جي هيٺينَء ڪافيَء ۾ ڪي آهي‪:‬‬ ‫(ڪافي ر پ هوري)‬ ‫جاچون َبين َٻلهار‪ ،‬نت نت س ڻان َاتون‪.‬‬ ‫وهر ونلير َبين ُب‪،‬ڪ بليسان‪ِ ،‬پيئا آيا بيري پار‪...‬‬ ‫هر گهٽ هوري يلن ز ري‪ُ ،‬سر سر دس ار‪...‬‬ ‫جابا بسون ي يار ڪريندا‪َ ،‬‬ ‫سر ِديرا ُگلنار‪...‬‬ ‫ساز ُسرندا طل طنلورا‪ ،‬آپ َبجا ندا يار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ هوري يار يليندا‪ ،‬هر ُ‬ ‫ڪودي بازار‪...‬‬

‫بسنت جي ُبند ۾ بسنت پنچوي بلهاچيندا هئا‪ .‬هڪڙي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫يس بسنت ۾ َ‬ ‫ڏنو ڏيياري‪ ،‬گهٽ گهٽ تنهنجي نيه پواري‪،‬‬ ‫شان ر يو تو شاهي‪.‬‬ ‫ههه ههه‬ ‫بره بسنت ليو دوساري‪ ،‬ڪاٿي دام‪ ،‬ڪاٿي باري‪،‬‬ ‫ُبند وجاچب آهي‪.‬‬ ‫ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫(ڪافي ر پ بسنت)‬ ‫ِپيئا بسون ي ڪر يس آيا‪ ،‬آپ وجب رنگ اليا!‬ ‫جابا زرد بسون ي ڪي س‪ ،‬ر گالبي پايا‪...‬‬ ‫دست پياال بحلت اال‪ُ ،‬اتون پنجر لڳايا‪...‬‬ ‫َنين س اهي پوني پواري‪ ،‬بسڪين بار س ايا‪...‬‬ ‫ابر ڪوانان‪ ،‬سين َبين س ر بنايا‪...‬‬ ‫بَءگان نا‬ ‫”بيڪس“ يک نظارا بسون ي‪” ،‬بيدل“ سرب سوايا‪...‬‬ ‫فوير ا ب جي انهيَء برتاَء ڪري‪ ،‬ن رڳو سهندس ڪچههريَء ۾ ذاک پهاک جهو‬ ‫سيڙهو سنڌ ڪون هو‪ ،‬پر س ي شهر ۾ هند بسلوان ڳهاچرن انگهر هلنهدا هئها‪،‬‬ ‫ڪو يڇو ڪون هو‪ .‬شادي غويَء تي هڪٻئي سان برادريَء جو پير ڳريندا هئا‪.‬‬ ‫ا نهههاري ۾ دريههاَء ڳههر تههي گههڏجي بحفلههون ڪنهدا هئهها‪ .‬بح ههرم سههاس اسههوادي‪،‬‬ ‫پنهنجههي ڪ ههاب ”‪ “Desert Voices‬۾‪ ،‬سههنڌ جههي بسههلوانن ۽ هنههدن جههي پههاڻ ۾‬ ‫پوشگوار تعلواک جي باري ۾ هن ريت رد طراز آهي‪:‬‬ ‫”اڄ ان ٿور زبانو اڳ‪ ،‬هند ۽ بسلوان پاڻ ۾ سٺا پاَءيسهري ٿهي رهنهدا هئها‪،‬‬ ‫هون جو جيڪڏهن ڪو هند اتفا سان ٻاهر يند‬ ‫۽ هڪٻئي تي اهڙ او لار‬ ‫ِ‬ ‫هو ت پاَءي اري بسلوان ي پنهنجن ٻهارن ٻچهن جهي پهارک ڪنهد ههو‪ .‬هنهد ‪،‬‬ ‫بسههلوان ههاڪون سههان سههچاچيَء ۽ ههفاچيَء سههان هليهها‪ ،‬۽ بسههلوانن هنههدن جههي‬ ‫دوڪيداري ب ايوانداريَء سان ڪئي‪ .‬شادين جي بودعن تي هڪٻئهي ٽ اينهدا‬

‫ينههدا هئهها‪ ،‬۽ هنههدن ههي بسههلوان اهههڙن بههودعن تههي َ‬ ‫ڪچ هو سههيڌ گهههر ڏيههاري‬ ‫بوڪلينههدا هئهها‪ .‬بحههرم جههي بههودعي تههي هنههد باداوههدي نههذر نيههاز ڏينههدا هئهها‪ ،‬۽‬ ‫بسلوانن ي شربت پيئاريندا هئا‪ .‬نئين ڄا ل ٻار ي تابوک ڏانهن دوا پهنه ال‬ ‫ڻي يندا هئا‪ ،‬ه ي جي َسن ن‪ ،‬در ي‪،‬ن ۽ لين ي هند ۽ بسلوان وَءک جي‬ ‫نگههاهن سههان ڏسههندا هئهها‪ ،‬۽ ڪههن درگههاهن تههي بسههلوانن ۽ هنههدن ال پههاديَء جههو‬ ‫ان هام چي هڪ هنڌ هو‪ .‬جي هنڌ اما ب شهري اثهر هان آجها رهيها آههن‪ ،‬اتهي ههن‬ ‫دت ب سندن تعلواک توام سٺا آهن‪“.‬‬ ‫بذڪور ڪ اب ‪4566‬ع ۾ س يو آهي‪ ،‬پهر هِ هي ان هان پهو به هنهد ۽ بسهلوان‪،‬‬ ‫ڏاڍي ذ شههو سههان گههڏ اچينههدا پيئنههدا ۽ ڳاچينههدا ڄاچينهدا هئهها‪ .‬ر هههڙيَء جههو‬ ‫شهر د و بودار پري ههه نگر هو‪ .‬ڪو گهر و‪،‬ق‪ ،‬واشق ۽ بع‪،‬و ان پالي‬ ‫ڪون هو گويا دنيا جا غ ۽ ال ‪ ،‬رص ۽ هوس‪ ،‬يران پري‪،‬ان ٿي پاسي ٿيا‪.‬‬ ‫اها ر چيداد پاڪس ان داچ ٿيه تاچين رهي‪ ،‬جي وديڪ اڳي ان گهٽ‪ .‬تڏهن ب ‪،‬‬ ‫جڏهين بسجد بنَءل گاه جي سلسلي ۾‪ ،‬سير شهر ۾‪ ،‬جو بنه دريهاَء جهي ٻهيَء‬ ‫ڪنڌيَء تي آهي‪ ،‬فساد ٿيو‪ ،‬پونريَءي ٿي‪ ،‬هندن ۽ بسلوانن جي پاڻ ۾ سڪ هاڻ‬ ‫۽ بنافرک پيدا ٿهي‪ ،‬ڪهر َءن جهو بهالي نودهان ٿيهو ۽ گهڻيهون بهي بهها جهانيون‬ ‫تلف ٿيون‪ ،‬ڪو سلب ڪون هو جو ان جو اثر سابهون اري شهر تي نه پهوي‪،‬‬ ‫پر پو ب ر هڙيَء ۾ ڪنهن ب دس جي ڪ‪،‬يدگي ڪان ٿي‪ ،‬۽ هند ههه بسلوان‬ ‫اڳي انگر ير ههه نٿ رهيا‪ .‬هينئر به ‪ ،‬پواجه غريهب نهواز اجويهريَء جهي وهرس‬ ‫جو نيهاز اسهان جها هِ هان يه هنهد ڳهاچر ههر سهال پيها بهوڪلين‪ .‬پليفهو سهلحان‬ ‫ب ش را ي آههي ته اڄ ڏيهنهن تهاچين دهلهيَء ۽ ٻهين هنهڌن تهي‪ ،‬هرسهال ‪ 42‬هههه ذي‬ ‫ا ب ”بيدل“ فوير جو بيلو باداوهدي لڳاچينهدا ادهن ٿها‪ ،‬۽‬ ‫الوعد تي‪ ،‬ه ان ي‬ ‫جيئن انهيَء بودعي تي ههت سهندس ڪهالم ديهو ينهد ههو‪ ،‬تيهئن ُههت به اِههو‬ ‫سلسلو جاري آهي‪ .‬اِهو آهي بَءرگن جو اثر!‬ ‫”بيدل“ ۽ ”بيڪس“ جو ڪالم بوسيويَء جي بڙني ا ولن تي پور آهي‪ ،‬۽ ان‬ ‫۾ سوز ۽ گداز‪ ،‬بحلت ۽ بس يَء جو وندهر توهام گهڻهو آههي‪ ،‬تهنهن ڪهري نه‬ ‫فوههط سههابعين ههي ههظ اينههد هههو ۽ سههندن غه غلههط ٿينههد هههو‪ ،‬پههر انهههن بههان‬ ‫سڀڪو پنهنجي پنهنجي پري جي پري ۽ تدور ۾ بحو ٿي ينهد ههو‪ .‬ڪهي‬

‫ت ري راڳيندَءن ي ُسهر يهاچه ۾ ب‪،‬هغول هونهدا هئها‪ ،‬جهي پهو رف هي پهاڻ به‬ ‫راڳ جا د ا ڄادو ثابت ٿيا‪ .‬هنن بَءرگن جي بحفلن ۾ دت جون ُشهڌ راڳڻيهون‬ ‫ڳاچه ۾ اينديون هيون‪ .‬اڄوڪي زباني انگر‪ ،‬ن بال ک هئي ۽ ن ري ڪهنهن‬ ‫َ‬ ‫سانو چي ڏني يندي هئي‪ .‬انهيَء جو اثر اهو ٿيو‪ ،‬جو ر هڙيَء جها‬ ‫راڳ جي ڪا‬ ‫بادهو‪ ،‬نن ا پواه ڏا‪ ،‬ٻن ڳالهين ان ب‪،‬هور ٿي يها‪ :‬ههڪ َتهرڻ‪ ،‬۽ ٻيهو ڳهاچه‪.‬‬ ‫ٻاهريان َگ َو يا ايندا هئا‪ ،‬ت به ه هي سرڪهي ڳاچينهدا هئها‪ .‬اڄڪلهه جي وديهڪ ُاهها‬ ‫ڄاڻ َپڇاڻ ن رهي آهي‪ ،‬پر تڏهن ب ڪو ڳاچڻو آيو‪ ،‬ته ڏي پيهال ۽ يچهار سهان‬ ‫ڳاچيند ‪ ،‬ت ب ان ددردانن جي ڪسوٽيَء تي پور ن بيهان‪.‬‬ ‫ههڙن بَءرگن جي رهڻيَء ڪهڻيَء ان ڪي را هند ب اثر ٿيا‪ ،‬۽ ڪن انهنن بان‬ ‫گهڻو چي فيض رتو‪ .‬دون ٿا ت انهيَء سوي پود ر هڙي شهر ۾ ب د ا هند‬ ‫در يش هئا ههه جهڙ‬

‫ڳاچي سڻرام‪ ،‬ڳاچي پار شاه ‪ ،‬ڳاچي اِيسرداس غيره‪.‬‬

‫بح هرم سهاس اسهوادي پنهنجهي ڪ هاب ”‪ “The Vision of a Village-Singev‬۾‪،‬‬ ‫فوير ”بيڪس“ جو ذڪر ڪندي فرباچي ٿو ت ”هڪ دفعي بيلي جي بودعي تهي‬ ‫درگاه تي يس‪ُ .‬اتي هڪ هند وورک پنهنجي بيوار ٻار ي ڻي آچي‪ ،‬هرٻ‬ ‫انههيَء او وهاد سهان ته هيس پهواب ۾ نيهام بلنههد ۽ ههدايت ٿينهدي ته ڪيههئن ۽‬ ‫ڪهڙ والج ڪجي‪“.‬‬ ‫بح ههرم سههاس اسههوادي‪ ،‬پنهنجههي ڪ ههاب ”‪ “Desert Voices‬۾‪ ،‬هههڪ ٻيههو ادعههو‬ ‫بيان ڪيو آهي‪ ،‬جو فويهر ها ب جهي ش دهيت ۽ شهاوريَء جهي بولوليهت تهي‬ ‫ر شني جهي ٿو‪ .‬فرباچي ٿو ته ”ههڪ دفعهي ههڪ ڳهور ۾ راک جهو رههه ٿيهو‪.‬‬ ‫بنهنجههو ان ظههار ٽڪههادي ۾ ڪيه هههو‪ .‬بههان‪ ،‬پنهنجههي بعوههول بهههابق ههلح جههو‬ ‫دئين بجي به ُاٿيس‪ .‬بنهنجي ُاٿه ان ٿور پو ‪ ،‬پهاَءي بهان ههڪ هنهد َء جهي‬ ‫پرارٿنا جو آ از َ‬ ‫ڪن تي پيو‪ .‬انهيَء د ران ۾ ههن ها ب ”بهيڪس“ فويهر جهي‬ ‫ڪههافي ڏاڍي بٺههي ۽ بههڌر آ از سههان آالپههه شههر ع ڪئههي‪ .‬راک جههي ڳههڙي ۾‬ ‫هرهڪ لفظ دوو ۽ بوثر نووني ۾ ٻڌڻ ۾ پئي آيو‪.‬بون ي ُان دهت جهو لههف‬ ‫آيو‪ ،‬سو هڪ ته يجههيَء سهڪ نه سهرند ‪ ،‬ٻيهو ته ان جهو بيهان ڪهرڻ ب‪،‬هڪ‬

‫آهي‪ ،‬سو ت ”بيڪس“ جو ڪالم بحض راڳ آهي‪ ،‬سهو فوهط ُٻهڌڻ ال آههي‪ ،‬۽ نه‬ ‫پڙهه ال ‪“.‬‬

‫بيڪس جي شاوري‬ ‫”بيڪس“ فوير‪ ،‬هڪ الچق پيم جي الچق پٽ انگر‪ ،‬پنهنجي پيم جي نوش ددم‬ ‫تي هله جي بوڪن ڪوشش ڪئي‪ ،‬۽ سندس بعاشرتي پواه بعاشوي زندگي‬ ‫اهههڙي چههي رهههي‪ ،‬جهههڙي سههندس الههد بَءرگههوار جههي هئههي‪” .‬بيههدل“ جيههان‪ ،‬ههن به‬ ‫دلندر شهلاز ان ر اني فيص رتو‪ .‬جيئن ُهن درگاه تي پهچه ان پو شعر‬ ‫دوڻ شر ع ڪيو‪ ،‬تيئن هن ب ڪيو‪ .‬جيئن ُههن ويوهت هي پهچهه ال بجهازي‬ ‫و‪،‬ق پوَءي ڪري رتو‪ ،‬تيئن ههن به ڪيهو‪ .‬پهر جيڪهڏهن غهور سهان ڏسهلو ته‬ ‫بعلوم ٿيند ت پيم جي ر ضابهو پاڻ تي ڪونهيس‪ .‬ڪڏهن ڪڏهن ٻاهر ٻها‬ ‫ڪ ي ٿو‪ ،‬۽ بجازي واشق انگر‪ ،‬سوَءي ۽ تڪليفن جهي شهڪايت ۽ جهداچيَء‬ ‫ي جلد پ ڪرڻ جي تونا ڪري ٿوههه ههه بره ي ’بره بهاري‘ ب جابجها سهڏي‬ ‫ٿو۔ بحلوب ي بنت ڪري ٿو‪ ،‬۽ انهيَء بيوراريَء ۾ يس ’بيوفا‘ ن سڏي ٿو‪،‬‬ ‫جو هن ان اڳ گهڻو ڪري سنڌي شاورن جهو شهيو نه رهيهو آههي‪ ،‬۽ سهاڳئي‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫دت رديلن جي ب شڪايت ڪري ٿو‪.‬‬ ‫(ڪافي ر پ آسا يا سورر)‬ ‫از بحرم ُرس ن يار‪ ،‬آم ت پردون پاڻ ۾‪.‬‬ ‫ال ادف يار هودم‪ُ ،‬هج هوي‪،‬ہ هوودم‪،‬‬ ‫دم ن هڪڙ ٿي تون سار‪.‬‬ ‫ڪيئن ڪيئ جاني جداچي‪ ،‬بون سان ڪيئ بيوفاچي‪،‬‬ ‫نانم بوال جي نهار‪.‬‬ ‫هيَء رديلن راه باري‪َ ،‬ت َن ۾ تنهنجي طلب طاري‪،‬‬ ‫ا ڙيون تنهنجون گ انار‪.‬‬ ‫”بيڪس“بيوس سا ڪري‪ ،‬جو تو لئ دبدم ٿو بري‪،‬‬

‫تو َتؤن‬

‫ددي ار ار‪.‬‬

‫(ڪافي ر پ ڪلياڻ)‬ ‫ڪر ن جداچي يار‪ ،‬گهوريو سوَء ‪ُ َ ،‬ر تون‪.‬‬ ‫دريا درد جو دل ۾‪ ،‬هي تار ن تار‪،‬‬ ‫ڪر ن بون سان بابر ‪ ،‬ورک جا سينگار‪.‬‬ ‫بٺا بادا سا ڪجن‪ُ ،‬ب َٺن جا َب َن يار‪،‬‬ ‫دم ٻ ههه ٽي دنيا ۾‪ ،‬گڏ ٿي َ‬ ‫يار گذار‪.‬‬ ‫هت ُهت ُهج هنئين ۾‪ ،‬دم ن ٿي تون سار‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫”بيڪس“ و‪،‬ق انڌير ڪيا‪ ،‬غازي غوَءي دار‪.‬‬ ‫هڪڙي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫سب ُ‬ ‫االي َو َ‬ ‫يار ٻين سان‪ ،‬بون سان ڪوَء ڪوايو تو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫يار جاد َ‬ ‫گر ”بيڪس“ سان‪َ ،‬هي‪ ،‬ه جو نينهن نڀايو تو!‬ ‫ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫جلي ٿي هيَء جان‪ ،‬جيڏيون! س ه ي ڪو سوجهاچي‪.‬‬ ‫ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫’ڪني ‘ ڪون ڪوچي سوجها ي‪ ،‬بيري اس شام دل ُلوي‪.‬‬ ‫ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫’ڪني ‘! ڪول آ بيري‪ ،‬اتنا باڻ ڪيا ڪرنا‪،‬‬ ‫اي سانورا ُسه س ن بيرا‪ ،‬پدا ڪولون ڪي ُ‬ ‫ڪڇ َڏرنا‪.‬‬ ‫د ي هي جان جي بيرا‪ُ ،‬سيي الغرض َتن تيرا‪،‬‬

‫گلي ۾ َرين دن ڦيرا‪ ،‬اي دللر سيان ڪي سرنا‪.‬‬ ‫”بيڪس“ َبردا تيرا بيوس‪ ،‬هواري دلڙي ت لي س‪،‬‬ ‫ن بادا ڪر بيرا جاني‪ ،‬اي دللر وادلت برنا‪.‬‬ ‫اڳئهههين طلوهههي جهههي شهههاورن جهههو ڪهههالم بوسهههيويَء تهههي بهههوز ن ڪيههه آههههي‪،‬‬ ‫تنهنڪري ُان ۾ وربي ور ض اريون پابنديون ڪينهن‪ ،‬اللت دافيي جو پيال‬ ‫ر يو يند هو‪ .‬سو ب ‪ ،‬ڪافين تهوَءي ڏ هيهڙن ۾‪ ،‬ان جهو نوونهو نرالهو ههو پهر‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫”بيڪس“ ت ٻوليَء جي ٻنڌدن ان چي پاڻ ي آزاد ر يو آهي‪.‬‬ ‫ناه بناسب جاني تو ي‪” ،‬بيڪس“ سان بي ر اهي‪.‬‬ ‫هن ڪافيَء جون ٽي بدراوون سنڌي ۽ ٽي سراچڪي آهن‪ .‬اهڙيَء طرح‪ ،‬هيٺين‬ ‫ڪافي سنڌي آهي‪ ،‬پر ان ۾ ڪي ڪي سراچڪي لفظ اس عوال ڪيا يا آهن‪:‬‬ ‫بون سان جاني جاد اليو تو‪ ،‬دام زلف ۾ ڦاسايو تو‪.‬‬ ‫اهڙيَء طرح‪ ،‬هيٺينَء ڪافيَء جو ٿله سنڌي آهي‪:‬‬ ‫سا ؤن ُرسي چين رادا‪ ،‬ڪڏهن َپردندين پيارا!‬ ‫پر ان جون ٻ بدراوون س يون فارسي آهن‪:‬‬ ‫(‪ )4‬باديگران ن‪،‬س ي‪ ،‬دست از ي ي شس ي‪،‬‬ ‫پيوان پود شڪس ي‪ ،‬ديدار ده پدا را‪.‬‬ ‫(‪)6‬ڪردي وها فراد ‪ ،‬شب ر ز سين داڪ ‪،‬‬ ‫فربرده هالڪ ‪ ،‬گاهي نوا نظارا‪.‬‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫پر ڪن بدراون ۾ اس فارسي ۽ اس سنڌي آهي‪.‬‬ ‫وال بابلين تو‪ ،‬دين در جلين دنين تو‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ِ‬

‫گاهي شوي درين تو‪ ،‬دل جا س ه سونهارا‪.‬‬ ‫اهڙيَء طرح‪ ،‬جنهن دهت بهٿس جهذبو طهاري ٿئهي ٿهو‪ ،‬تهڏهن سهنڌي‪ ،‬سهراچڪي‪،‬‬ ‫ارد ‪ ،‬هنڌي‪ ،‬فارسي‪ ،‬وربي ۽ سنسڪرک ٻولين جا لفظ بنها ڪهنهن اب يهاز جهي‬ ‫ڪ آدي ٿو‪ .‬اهها ڳالهه ٻهوليَء ۽ زبانهدانيَء جهي نوهه نگاهه هان اللهت بعيهوب‬ ‫آهي‪ ،‬پر هيم در يش انهن ي بالچي‪ ،‬اهڙي نووني پيش ڪري ٿو جو انهن ۾‬ ‫پاڻ زياده رس ۽ بيٺاج پيدا ٿئي ٿو‪ .‬بعضي ڪن لفهن ي پاڻ ۾ بالچي‪ ،‬نوان‬ ‫ا هالح ياهيا اٿس‪ ،‬جن پاڻ ٻوليَء ۾ اضافو ڪيو آهي‪.‬‬ ‫شاوري جهذباک نگهاريَء جهو ٻيهو نهالو آههي‪ .‬شهاور تهي جهنهن دهت جههڙ جهذبو‬ ‫طاري ٿئي ٿو‪ ،‬اهڙ چي لفظ يا ا هالح سهندس ذههن ۾ ظهاهر ٿئهي ٿهو‪ ،‬جيڪهو‬ ‫سندس انهيَء جذبي جي حيح ترجواني ڪري ٿهو‪” .‬بهيڪس“ يهار جهي جهداچيَء‬ ‫جو بيان ههه ههه جنهن ي هو ”بره “ سڏي ٿو ههه ههه اهڙي پو اسلوبيَء سان ڪري‬ ‫ٿو‪ ،‬جنهن ۾ سندس بودد جا ٻئي پاسا ر شن ٿين ٿا‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫(‪ _)4‬بره بازاري‪ ،‬و‪،‬ق آزاري‪ ،‬هڪ بيوراري ٻي پلق جي پواري‪.‬‬ ‫(‪َ _)6‬ڳ ِئي بوس پَءان الي‪ ،‬آيا بره بهار‪.‬‬ ‫(‪ _)1‬فض ٿيو‪ ،‬فر پيو‪ ،‬بره ڪيو باران‪.‬‬ ‫(‪ _)1‬آچي بند بيالپ جي‪ ،‬بره ڪئي برساک‪.‬‬ ‫بعني هيٺينَء ريت ليي ٿو‪:‬‬ ‫”فرهنگ آ في “ ار ‪” ،‬بازاري“ لفظ جي‬ ‫ش‬ ‫”بازار سي نسلت ر ني اال ههه وام ههه بعوولي هههه بهازار ڪهي بيٺنهي اال هههه بهي‬ ‫او لار“‪.‬‬ ‫”بيڪس“ جي ”بره بهازاري“ ۾ ڪيهڏي سهعت آههي! هافظ شهيرازيَء جيڪهو‬ ‫پيههال هيٺئههين بيههت ۾ آنههد آهههي‪ ،‬سههو ل ه ڳ ه فويههر هها ب انهههيَء هڪههڙي‬ ‫ا هالح‪” ،‬بره بازاري“‪ ،‬۾ ادا ڪيو آهي‪:‬‬ ‫سن ر ز افَء ن ڪہ يوسف داشت دانس ‪،‬‬ ‫بن از آن‬ ‫ِ‬

‫ڪہ و‪،‬ق از پرده ودوت بر ن آرد زلي ا را‪.‬‬ ‫انهيَء ڪري بره ال تونا ب ڪري ٿو‪:‬‬ ‫داتار تون دال ر‪ ،‬آسار هي گداگر‪،‬‬ ‫ب ‪،‬ين بره بهادر‪ ،‬پنهنجي ڪرم جا ڪي توال‪.‬‬ ‫ازان سوا فوير ا ب سوز ۽ اثهر پيهدا ڪهرڻ پهاطر ڪهي پنهنجها ا ههالح به‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫ياهيا آهن‪ ،‬جي سندس ذهانت ۽ طلاويَء جو ر شن دلي آهن‪.‬‬ ‫(‪ )4‬بحلت باريو بسڪينن ي‪” ،‬بيڪس“ بره بڇاچين ٿو‪.‬‬ ‫درد دبابون‪ ،‬پنهنجا پيارا ُ‬ ‫ڄاچي َ‬ ‫ڪهاچين ٿو‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫(‪ )1‬تون دادر دلندر بهر جا اضر‪،‬‬ ‫او ل ڪا ب ‪،‬و سڪ جي سواچي‪.‬‬ ‫جهلندا تون دللر‪َ ،‬‬ ‫َته َته َ‬ ‫گهت ُڏ ان دي ڏ ر‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫(‪ )9‬نين دي گهوَءي د َءاڪي‪ ،‬سري يوان اندي هو‪.‬‬ ‫(‪ )2‬درد سبالون ڪيون دل اندر‪ ،‬ناز سان لڳو ناتو بون‪.‬‬ ‫”بيڪس“ دسوت بنجه دل جي‪ُ ،‬سر سورن جو ڳاتو بون‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫ڏ ر ڏ ن جي بن بنهنجي ي‪ ،‬سورن سان تون ساهين ٿو‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫”بيڪس“ پنهنجي الد بَءرگوار هي ُاسه اد ۽ برشهد ڪهري رتهو ههو‪ ،‬۽ جهڏهن‬ ‫جڏهن يس تڪليف ٿِي ٿي‪ ،‬تهڏهن تهڏهن هيس بهدد ال سهڏياچين ٿهي‪ .‬جيهئن ته‬ ‫فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫(‪” )4‬بيڪس“ ’بيدل‘ ؤن لڌي‪ ،‬بحلت اري بام‪.‬‬ ‫(‪ )6‬بنهنجا پير برسد شهن‪،‬اه ’بيدل‘‪،‬‬ ‫هي ”بيڪس“ بيوس پرتو ٿي بالڪ ‪،‬‬ ‫وور ٻاجهون تنهنجي بون گوندر گذاري‪.‬‬ ‫(‪ )1‬له سنڀار ن سيگه ۾‪’ ،‬بيدل‘ بنهنجا ڳ ار‪،‬‬ ‫’بيدل‘ نان او جي‪” ،‬بيڪس“ جي له سار‪.‬‬

‫پر‪ ،‬ساڳئي دهت‪ ،‬ضهرک شههلاز دلنهدر هي به سهادي ٿهيه ال سهڏي ٿهو‪ ،‬جيهئن‬ ‫هيٺين ڪافين بان بعلوم ٿيند ‪:‬‬ ‫(‪)4‬‬ ‫(‪)6‬‬

‫دلندر باَء ڪر بنهنجي‪ ،‬سگهو ٿي راه ۾ رهلر‪.‬‬ ‫سڀني جو سردار‪ ،‬ا ب سيوهادي تون‪.‬‬

‫ازان سههوا ٻه بناجههاتون به ديههون اٿههس‪ .‬پههر ساڪههاڻ ت ه نيههنهن ههي ضههر ري ٿههو‬ ‫سوجهي‪ ،‬تنهنڪري انهن بان هڪ ۾ ان ال ب دوا گهري ٿو‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫(‪ _)4‬ڪر ڳالچي بره جي يا سيدا‪ ،‬ڪر نواز نينهن جي يا سيدا‪،‬‬ ‫ڪر ونايت و‪،‬ق جي يا سيدا‪ ،‬ڪر بهر ڪا درد جي يا سيدا‪.‬‬ ‫(‪ _)6‬دال ڪ ۽ ال ڏي يا سيدا‪ ،‬و‪،‬ق دک ڪر وها تون ل پدا‪.‬‬ ‫آهين تون هر جا سيلو پا ندا‪ ،‬اه َ بنهنجي ڪر سگهو تون سيدا‪.‬‬ ‫ٻئي هنڌ ري دوي ٿو‪:‬‬ ‫يا شاه ’بيدل‘ بره جون بهيران‪ ،‬سڀن سالڪن جو تون آن پير پيران‪.‬‬ ‫هن ڪافيَء ۾ ب ’بيدل‘ فوير ي فوط برهه ال نه ‪ ،‬پهر برهه جهي بهيهرن ب ‪،‬هه‬ ‫بعنهي ههن ريهت‬ ‫ال اس دوا ٿهو ڪهري‪” .‬فرهنهگ آ هفي “ ار ”بهيهر“ لفهظ جهي‬ ‫ش‬ ‫ڪري ٿو‪:‬‬ ‫”فوج ڪهي پيچههي پيچههي جهو سهاچيس‪ ،‬گراسهڪٽ ا ر بهرد بهان شهاگرد پي‪،‬ه‬ ‫ڪي دهار جاتي هي‪ ،‬اسهي ’بهيهر‘ ڪه هي ههين‪ ،‬اس بهين فهوجي آدبيهون ڪهي‬ ‫بيويان ا ر هر دس ڪي د ڪاندار غيره بهي داپ هين‪“.‬‬ ‫بهلب ت اسان جي فوير ”بيڪس“ ي بره پنهنجي وولي اٽهالي ۽ سهاز سهابان‬ ‫سان گهرجي‪ ،‬جيئن ڪا ڪوي ۽ ڪوتاهي ن رهي‪ .‬شاه ها ب به ’بهيهر‘ لفهظ‬ ‫بعني ۾ اس عوال ڪيو آهي‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫ل ڳ اهڙيَء‬ ‫ش‬

‫(‪ _)4‬تون يسر ِ ير‪ ،‬ساٿين سنلت پنڌ جي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ڪير‪،‬‬ ‫جوَءي ُجنگ جهاز ي‪ ،‬ڪوڏ َهڻاچج ِ‬ ‫هِي دجارن جي‪ ،‬بندر ڏانهن بهير‪،‬‬ ‫َ‬ ‫گهر َتنين جي ير‪ ،‬جن الڳيدار لنگهاچيا‪.‬‬ ‫(سر سريراڳ)‬ ‫(‪ _)6‬آته ۾ يهي‪ ،‬سڀ دوا ڪريجا جيڏيون‪،‬‬ ‫ڪانهي بس بهير ي‪ ،‬ه د پئي پيئي‪،‬‬ ‫راه بسافر سڀڪو‪ ،‬ڪون ڏيوسون هت ڏيهي‪،‬‬ ‫ساريندا لواک ي‪ ،‬بنجه دلر سڀ پيهي‪،‬‬ ‫ڪوياچو ڪري جو‪ ،‬ڳاله پڇند ڪيهي‪،‬‬ ‫نوازيند ُنور سين‪ ،‬ناددن ي ُاک نيئي‪،‬‬ ‫او هڪ بح ّود بر ق‪ ،‬شال دوان بان ايهي‪.‬‬ ‫”بيدل“ فوير انگر‪” ،‬بيڪس“ ب ”هو ا ست“ جو داچ آهي‪ ،‬جيئن هيٺين‬ ‫ڪافين بان بعلوم ٿيند ‪:‬‬ ‫(‪)4‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫(‪)1‬‬

‫آهيان پاڻ او‪ ،‬و‪،‬وون ٿو ولد سڏايان‪.‬‬ ‫ساجن ساچين سير ڪرڻ لئ ‪ ،‬ٿي آيو انسان‪ ،‬بيان‪.‬‬ ‫بناچي ساز ورک جو‪ ،‬ڪهڙا اري لڪ لڪاچين ٿو‪.‬‬ ‫يار س ه جو ڪ اهوچي‪ ،‬ڪاٿي ناز نياز‪.‬‬

‫ٻئي هنڌ فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫رٻ هِڪو هوہ ا ست جو‪ ،‬ٻيا سڀ پام پيال‪ ،‬پام پيال‪.‬‬ ‫انهن سڀني ڳالهين بان ظاهر آهي ت ”بيڪس“ هر طرح پنهنجي الد جي اد هدا‬ ‫ڪئي‪ ،‬جهنهن ال هيس ڪوهال وويدتونهدي هئهي‪ ،‬۽ هيس ههادي‪ ،‬رهلهر‪ ،‬برشهد‪،‬‬ ‫بلڪ ان ان بٿي سهوجهند ههو ۽ انههيَء جهوچي رنهگ سهندس شهعر تهي غالهب‬

‫آهي‪ .‬سندس ڪالم جو بٿس اي ر اثر آهي جو بعضي سندس پيالن جوترجوهو‬ ‫ا‬ ‫بثال‪:‬‬ ‫ڪيو اٿس‪.‬‬ ‫(‪ )4‬يار س ه دي ڳالهين‪ ،‬سانون ياد جو پئيان‪( .‬بيدل)‬ ‫يار س ه تنهنجون ڳالهيون ڳالهيون‪ ،‬ري ياد پيون پيون‪( .‬بيڪس)‬ ‫َبين ت بيراڳن َٿيان َٿيان‪َ ،‬ٿيان َٿيان‪( .‬بيدل)‬ ‫(‪)6‬‬ ‫بين ت بيراڳه َٿيان‪ ،‬رانجهن ڪي ي َءي سنيان‪( .‬بيڪس)‬ ‫(‪)1‬‬

‫رانجهو الي ربَء اسان ڏي ساه سيلادي‪ ،‬سنيان ي!‬ ‫َپئيان‪...‬‬ ‫ورک بيک بنا ڪي آيا‪ ،‬يرک دي‬ ‫يک جوال انهين جوڳي دا‪ ،‬برهين بيوس َٿئيان‪...‬‬ ‫گهور گنوايا هو اساڏا‪ ،‬بوج نينان دي َنئيان‪...‬‬ ‫آٌء ادانڪ لڳيان اسان نون‪’ ،‬بيدل‘ بره ديان َبهيان‪( ...‬بيدل)‬ ‫رانجهن الي راز‪ ،‬بيڏا بن بوهيا‪.‬‬ ‫ت ت هَءاري داشاه سيالني‪ ،‬جهنگ سيالين آيا جاني‪،‬‬ ‫هويا‪.‬‬ ‫بجاز‪ ،‬سانون ا‬ ‫ورک‬ ‫غوَءان ربَءان بارڪي سانون‪ ،‬بيغرض هي يار اسان نون‪،‬‬ ‫بي ودي دا باز‪ ،‬سر اساڏي ا ب سويا‪.‬‬ ‫ورک ساڏا سڀ ڳاليا‪ ،‬و‪،‬ودي ڪي ي فر تي آيا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ سوز گداز‪ ،‬دل دا جابا س يا‪( .‬بيڪس)‬

‫آج پيئا هوري يلن آيا‪ ،‬سهسين رنگ بيرنگي سوايا‪( .‬بيدل)‬ ‫(‪)1‬‬ ‫”بيڪس“ هوري يار يليندا‪ ،‬هر ڪود بازار‪( .‬بيڪس)‬ ‫(‪ )9‬ب‪،‬ربت دا ڪر بهانا‪ ،‬آپ ٿيا اظهار‪( .‬بيدل)‬ ‫بازي وجب بناچي‪ ،‬آدم نام سرا ڪي‪( .‬بيڪس)‬ ‫ساجن ساچين سير ڪرڻ لئ ‪ ،‬ٿي آيو انسان‪( .‬بيڪس)‬

‫بناچي ساز ورک جو‪ ،‬ڪهڙا تون لڪ لڪاچين ٿو‪( .‬بيڪس)‬ ‫(‪ )2‬آهيان اسرار وجاچب‪ ،‬ٿي آيس ّ‬ ‫سر سلحان‪...‬‬ ‫نوح نليَء جي يس ۾‪ ،‬تار ڪي طوفان‪...‬‬ ‫آيس ابراهي ٿي‪ ،‬باه ڪي بس ان‪...‬‬ ‫بيک بناچي ويساچي‪ُ ،‬اڏادس آسوان‪...‬‬ ‫”بيدل“ نالي ٿي ڪي ‪ ،‬سجد سيوس ان‪( ...‬بيدل)‬ ‫آهيان پاڻ او‪ ،‬و‪،‬وون ٿو ولد سڏايان‪.‬‬ ‫ه ڙي ٻانهون ٻانهن جو‪ُ ،‬هت هوس شاهن‪،‬اه ‪...‬‬ ‫ه ڙي بايو بار هان ٿو‪ُ ،‬هت ده‪،‬ت جودرياه ‪...‬‬ ‫ه ڙي بايو بار هان ٿو‪ُ ،‬هت ده‪،‬ت جو درياه ‪...‬‬ ‫”االنسان ّ‬ ‫سري آناسهّهره“‪ ،‬و‪،‬ادن آگاه ‪...‬‬ ‫”بيڪس“ رک تون دل ۾ بلڪ ‪ ،‬دک جو يساه ‪( ....‬بيڪس)‬ ‫ب ش بيڏي تودير‪ ،‬رانجهن ساچين!‬ ‫(‪)2‬‬ ‫در تيڏي تي آهي ڪادي‪ ،‬هيَء نڪارَءي هير‪...‬‬ ‫اِٿان ُاٿان تيڏَءي آهيان‪ ،‬دللر دابنگير‪...‬‬ ‫جيئندي برندي سر ن يسي‪ ،‬پوب تيڏي تدوير‪...‬‬ ‫تيڏي ٻاجهون ڪون ڪريسي‪ ،‬دردبندان دي دل ههه سير‪...‬‬ ‫’بيدل‘ سندا‪ ،‬سالڪ سوَء سرير‪( ...‬بيدل)‬ ‫سن يرک‬ ‫ڪيهي پيئي تودير‪َ ،‬بين ڪنون جانب ساچين!‬ ‫ر ز ازل ڪنون در تيڏي دي‪َ ،‬بين ڪنيَء هير‪...‬‬ ‫اِٿانهون َاٿانهون ياد اسان ڪون‪ ،‬سهڻا تيڏي تدوير‪...‬‬ ‫اينوين‪ ،‬تير لييا تودير‪...‬‬ ‫جان جگر ساڏي‬ ‫”بيڪس“ بي‪،‬ڪ و‪،‬ق اليان ڪنون‪ ،‬ڳ ڳئي تدبير‪( ....‬بيڪس)‬ ‫بٿين ٿورن بثالن بان ڏسلو ت ٻنهي ا لن جو ن فوط پيال سهاڳيو آههي‪ ،‬پهر‬ ‫ان جي اظهار جو طريوو ب ل ڳ هڪجهڙ آهي‪.‬‬

‫”ديوان بيدل“ جي س جه ان پو ڪنهن ديو ت هڪڙي ڪافي فويهر ننه ي جهي‬ ‫س جههي يئههي آهههي‪ ،‬سههو ٻئههي سههاپي دههت اههها ڪ ه ڻ گهرجههي‪” .‬ديههوان بههيڪس“‬ ‫برتب ڪرڻ دت انئس اها ڪافي پڇهي يئهي‪ .‬اهها ڪهافي پههرچين سهاپي جهي‬ ‫ضويوي نولر ‪ ،6‬فحي ‪ 195‬تي آي آهي‪ ،‬جا هن هيٺ ڏجي ٿي‪.‬‬ ‫(ڪافي ر پ رادو)‬ ‫پاڻ ڏاڍن سان نينهن ن اليو‪ ،‬جنج نينهن نڀايو بون‪،‬‬ ‫آٌء ايادي و‪،‬ق ن ڄادان‪ ،‬و‪،‬ق وجب سر آيو بون‪...‬‬ ‫س ي پئي َهس سيج پلنگ تي‪َ ،‬ج ن ڪين جاڳايو بون‪...‬‬ ‫دڙهي جل دوٽ تي‪ ،‬تيرن َتن ت ايو بون‪...‬‬ ‫”بيدل“ ي ادي ب پيارا‪ ،‬تنهنجي طلب ت ايو بون‪...‬‬ ‫”بيڪس“ جي جنهن ڪافيَء سان يس بن‪،‬له ڪيهو يهو آههي‪ ،‬سها هيهٺ ڏجهي‬ ‫ٿي‪:‬‬ ‫(ڪافي ر پ سورر)‬ ‫َ‬ ‫پاڻ ڏاڍن سان لنون ن الچجي‪ ،‬جنج جيم ڦاسايو بون‪.‬‬ ‫سڌ ن هيڙي ڪا سورن جي‪ ،‬و‪،‬ق وجيب ُايايو بون‪...‬‬ ‫آٌء ايادي نينهن ن ڄادان‪ ،‬سورن ساٿ سوايو بون‪...‬‬ ‫”بيڪس“ سان ب بٺڙا اڄ تون‪ ،‬ڏاڍ طلب ت ايو بون‪...‬‬ ‫بٿهي ڏنه بثههالن‪ ،‬پهاص طهرح بثههال نولهر ‪ 2‬پهڙهه ههان پهو اچهين دههوڻ بيجها نه‬ ‫ٿيند ت ساڳئي بضوون جي ڪافي ٻنهي ا لن جي جدا جدا آهي‪.‬‬

‫وجيب جون ا يون‬ ‫بع‪،‬و جي هر ديَء ۽ هر ادا بع‪،‬و آهي‪ .‬سا بنهن سا ا يهون‪ ،‬سها ار‪ ،‬سها دهد‬ ‫۽ سا ري سندس نهارڻ‪ ،‬برڪه ۽ ب‪،‬هڪه‪ ،‬ڳالههاچه ۽ گهوهه‪ :‬بهلهب ته هرڪها‬ ‫رڪههت پنهنجههيَء پنهنجههيَء جهها تههي دنههدَء ۽ بوهينههدَء آهههي‪ .‬هههرڪنهن شههاور‪،‬‬

‫پنهنجههي در ۽ درجههي‪ ،‬پيههال ۽ تدههور آهههر‪ ،‬انهههن بههان هرهههڪ جههي جههدا جههدا‬ ‫تعريف ڪئي آهي‪ .‬پدو اا ا يون‪ ،‬جي پنهنجهو ڪهاري ار ڪهري‪ ،‬و‪،‬هق جهي‬ ‫الف ههه ب جو آغاز ڪراچي‪ ،‬بيوراريَء ۽ ان ظاريَء جو باب پڙهاچه شهر ع ٿيهون‬ ‫ڪن‪ ،‬تن جي دهري ڪارنابن سان ت بياض ڳريا پيها آههن‪ .‬ساڪهاڻ ته و‪،‬هق جهي‬ ‫َ‬ ‫شهاور‪،‬‬ ‫اب دا ا ين بان ٿئي ٿي ۽ داه د‪،‬ون بان ُدهري ٿهو‪ ،‬تنهنڪهري هرههڪ‬ ‫پو توَءي اهو ال ار هجهي يها دهال ار ‪ ،‬پنهنجهي س آههر‪ ،‬ان جها ب لهف‬ ‫اثر ۽ ب لف ڪيفي ون بيان ڪيون آهن‪ .‬بحلت جي باريلن ال ت وجيب جهي‬ ‫اک بنگال جو جاد آهي‪ .‬جنهن دت ا يون ا ين ۾ ُ ن ٿيون‪ ،‬ت بوهول سهچ‬ ‫ساچين‪:‬‬ ‫”وينان وينن ساڻ َاَءيون‪ ،‬هادي بٿو ڪير بوَءي!“‬ ‫ان هاچي بجلهوري ۽ الدهاري اديهو مهي‪ .‬بهار ک اههڙ بڇهين ٿيهون‪ ،‬جهو بهادهو‬ ‫َ‬ ‫سير ِ سل ڪڪڙ انگر پيو ڦٿڪند ۽ َسڙيون هڻند ‪ .‬اهي ڪهاريون ڪجليهون‪،‬‬ ‫ا ڇنههڀ ۾ ديابههت بچههاچي ٿيههون سههڏين‪ .‬پههر وجههب ت ه هههيم آهههي ت ه ُانهههيَء دم‬ ‫ديههرين‪ ،‬دچههرين‪ُ ،‬‬ ‫ڪهههن ۽ ڳ ههرا ڳ ههرا ڪههن‪ ،‬ته ُانهههيَء دم دالسههي جههو دام هڻههي‪،‬‬ ‫رساچن ۽ الچين! گويا رنج ۽ را ت‪ ،‬آزار ۽ آرام‪ ،‬زهر ۽ زهر بهر ‪ ،‬يا ڻي‬ ‫اچين دئجي ت بوک ۽ ياک‪ ،‬ٻيئي انهن جي اپ يار آهن‪.‬‬ ‫بحلوب جي ا ين ي شهاورن ب لهف شهين سهان ت‪،‬هليه ڏنهي آههي‪ ،‬جههڙ‬ ‫ووابي ‪ ،‬الوهاس‪ ،‬تيهر‪ ،‬ڳهاال‪ ،‬بڙسيهون‪ ،‬غيهره‪ .‬بي هودي پيهدا ڪهرڻ ڪهري‪ ،‬انههن‬ ‫ي پواري‪ ،‬شرابي‪ ،‬ني پوابي‪ ،‬ڪيفي غيره سڏياچون‪ .‬پر گهڻو ڪهري فوهط‬ ‫هڪ پهلو بيان ڪياچون ۽ ٻيو ههه ههه جياريندَء‪ ،‬آٿهت ڏينهدَء‪ ،‬دل بههار بههار ڪنهدَء‬ ‫غيره ههه ههه نظرانداز ڪياچون‪ .‬هن دت تاچين ڪوب انههن هي هحيح انهداز ۾‬ ‫سههوجهاچي ڪونه سههگهيو آهههي‪ .‬بهلههب ته ”شههاه “ جههي دههول بوجههب‪” ،‬ٻههاري بههب‬ ‫بجاز جو‪ ،‬ا تياچون اڱار“‪ ...‬د‪،‬ون جو َدريو ٿي ‪ ،‬ن جيئي ن بري!‬ ‫ڪن بَءرگن جو پيال آهي ته جيڪهي ههت آههي‪ ،‬سهو َپرتهو يها وڪهس آههي َان‬ ‫جو‪ ،‬جيڪو ُهت آهي‪” :‬هو اسواء بظاه ِر ذاک اند‪ ،‬هو اشياء بظهاهر اسهواء‪ “،‬هق‬

‫هالي‪ ،‬جههو بيوث ه ۽ بيوثههال آهههي‪ ،‬تههنهن جههو ظهههور اسههواي ههفاک ۾ ٿيههو‪ ،‬۽‬ ‫تعه ش‬ ‫اسواء فاک جا آثار ڪاچناک ۾ بوجود آهن‪ ،‬۽ جو ڪجه ُه ي آههي‪ ،‬تهنهن جهو‬ ‫تعالي جهو ُاته بظههر آههي‪ ،‬۽ انسهان ۾ ڪابه اههڙي‬ ‫ظهور هت آهي‪ .‬انسان ق‬ ‫ش‬ ‫تعالي جي ذاک ۽ فاک جو بظهر ن هجهي‪ .‬ا يهون‪َ ،‬نهڪ‪،‬‬ ‫شي ڪانهي‪ ،‬جا ق‬ ‫ش‬ ‫َده‪ ،،‬ڏنهد‪ ،‬پهط ۽ پهال‪ ،‬انسهاني ُ سهن ههي بڪوه ڪهن ٿها‪ ،‬۽ انههن هان سههوا‬ ‫انساني ورک ۽ شڪ ۾ چي نوهص نظهر ادهي ٿهو‪ .‬تهنهن ڪهري‪ ،‬الزبهي طهور‬ ‫تعالي جي فاک ۾ هئه گهرجي‪ ،‬جن جهو نوه ههي آههن‪ ،‬۽‬ ‫ق‬ ‫انهن جو ا‬ ‫ش‬ ‫ڪوال االهي جو اظهار ب‪،‬اهدي ۾ ادي نٿو سگهي‪.‬‬ ‫انهن جي اظهار ان سوا‬ ‫ِ‬ ‫جهڙيَء طرح بجاز جو باري ‪ ،‬بع‪،‬و جي ا ين‪ ،‬ڏندن‪ ،‬د ن‪ ،‬ارن غيره ي‬ ‫هال االهههي جههو ب والههو ب ه انهههن باڪوههال‬ ‫سههاري نٿههو سههگهي‪ ،‬اهههڙيَء طههرح جوه ِ‬ ‫فاک ي نظرانداز ڪري نٿو سگهي‪ ،‬سو ت انهن جي چي سيلي جوال اِالهي‬ ‫جو اظهار ڪري سگهي ٿو‪:‬‬ ‫”هر دند هو ب‪،‬اهده ق ي گف گو‪،‬‬ ‫بن ي نهين هي ساگر ِبينا ڪهي بغير‪“.‬‬ ‫تنهنڪهههري هههوفياچي ڪهههرام بههه پنهنجهههيَء هههق پرسههه ان شهههاوريَء ۾‪ ،‬بجهههازي‬ ‫شاورن انگر‪ ،‬اهي ساڳياچي لفظ ههههه زلف‪ ،‬د‪ ، ،‬پال‪ ،‬پط‪ ،‬دد ۽ دابت غيهره‬ ‫هههههه ڪه آنههدا‪ ،‬پههر ب دههوص بعنههاچن ۾‪ ،‬۽ نه انهههن بعنههاچن ۾‪ ،‬جيڪههي ر اجههي‬ ‫تعالي انهن ان پا ۽ بلهّهرا آهي‪ .‬تدهوٻ جهي‬ ‫بادهو ڪن ٿا‪ ،‬سو ت ذاک باري‬ ‫ش‬ ‫هارک ازليه ‘ ڏانهههن اشههار ٿههو ڪههري‪ ،‬ته‬ ‫شههاوريَء ۾ ”د‪ ،‬ه “ لفههظ‪ ،‬بعضههي ’بده ِ‬ ‫بعضههي سههالڪ جههي ليادههت ۽ اسه عداد آهههر ’شهههو ِد ههق‘ ڏانهههن‪ ،‬ته بعضههي ري‬ ‫تعالي‘ ۽ ان جي اثراک ڏانهن‪.‬‬ ‫’نظ ِر ق‬ ‫ش‬ ‫دللر جي اک جهو ههڪ اثهر ههيم به آههي ته بهي او نهاچيَء ۽ پهوديَء جهي ڪهري‪،‬‬ ‫واشق ڳارادي ۾ پيو ڳرند ‪” :‬واشون اند ه ‪ ،‬سدا بع‪،‬ودن جو‪ “.‬ڪڏهن سندس‬ ‫ان بيهو ڪند ‪ ،‬۽ ڪڏهن ت پاڻ ڏانهن‬ ‫پوار هن ي ب وور ڪند ۽ هو‬ ‫رغلت جو ا ساس پيهدا ڪهري‪ ،‬بهنجهس پوشهي ۽ بسه ي پيهدا ڪنهد ‪ .‬وجيهب‬ ‫جههي اک ۾ جيڪههڏهن اس ه غنا‪ ،‬بههي ال فههاتي ۽ بيرپههي آهههي‪ ،‬جنهنڪههري جههنهن‬

‫ڏانهن نهاري ت هس يَء بان نيسه يَء ۾ نئهيس‪ ،‬ته ري سهاڳئي دهت بهنجهس‬ ‫شوپي ۽ دلرباچي ب آهي‪ ،‬جنهنڪري سوز جا سڙي ب‪،‬اهد بادين ٿها‪ ،‬۽ سهندن‬ ‫جس ۽جان ۾ گويا نئون ر ح پئجيو مي‪ .‬گويا‪ ،‬بحلوب جي اک ۾ ٻ ب ضاد‬ ‫پا ي ون آهن‪ :‬هڪ اس غنا ۽ بي ال فاتي‪ ،‬ته ٻهي شهوپي ۽ دلربهاچي‪ .‬جهنهن جهو‬ ‫ن يجو اِهو ٿو نڪري ت وال هڪ نظر سان نيسهت ٿهو ٿئهي‪ ،‬ته ٻهيَء نظهر سهان‬ ‫فيضان جود سهان سهرفراز‪ ،‬ههڪ‬ ‫هس يَء ۾ ادي ٿو‪ :‬هڪ سان فنا‪ ،‬ت ٻيَء سان‬ ‫ِ‬ ‫سهان ُسسهي ۽ ُبسهي ٿهو‪ ،‬ته ٻهيَء سهان ٽِهڙي ۽ ڦونهٿجي ٿهو ههڪ سهان ُسهڪي ۽‬ ‫َسڙي‪ ،‬ت ٻيَء سان سرسلَء ۽ ساچو ٿئي هڪ سان بهري ٿهو‪ ،‬ته ٻهيَء سهان جيئهي‬ ‫ٿو‪ .‬اسان جي پا بين ۽ پا پيال فوير ”بيڪس“ جن ا ين جي طفيه و‪،‬هق‬ ‫جي الف ههه ب پڙهي‪ ،‬تن جي تعريف جنهن بيساپ نووني ۽ سادن لفظن ۾ هن‬ ‫پاڻ ڪئي آهي‪ ،‬تنهن جو بثال ب‪،‬ڪ بلند ‪ .‬فرباچي ٿو‪:‬‬ ‫” ه ه س ه تنهنجون ا يون‪ ،‬جاتي لڳيون تاتي َٻييون!“‬ ‫بحلههوب جههي بي ناهه جاذبيههت ۽ دلڪ‪،‬ههيَء اريههن ا ههين جههي بههي ان ههها تعريههف‪،‬‬ ‫جنهن جي بيان ڪرڻ ان زبان ۽ دل دا ر آهن‪ ،‬سهوا ” ه ه سه ه تنهنجهون‬ ‫ا يون“ جي‪ ،‬ٻين لفظن ۾ ٿي نٿي سهگهي‪ .‬ازانسهوا ههي ُاههي ا يهون نه آههن‪،‬‬ ‫جن جو جاد ناپاچدار هجي‪ ،‬يا جي رٻ ف نو پيدا ڪن‪ ،‬جنهن جهو اثهر ڪهنهن‬ ‫تي ٿئي ت ڪنهن تي ن ٿئي‪ :‬بگر ههي ُاههي آههن‪ ،‬جهي پواسه ناپواسه ‪ ،‬ج هي‬ ‫پهچن‪ ،‬ت ِ ي هرهڪ ي بالاب ياز پنهنجي دلضي ۾ آدين‪ ،‬۽ ن ري سهندن اثهر‬ ‫ال ڪنهن اهليت جي ضر رک آهي‪:‬‬ ‫آنک اال تيري جوڳن ڪا تواشا دييي‪،‬‬ ‫جس ڪو آنيين هي نهين‪ ،‬تجه ڪو ڳال ڪيا دييي!‬ ‫نه نه ‪ ،‬هِههت جيڪههو آيههو‪ ،‬سههو ادههي يههو ۽ ري نه ريههو‪ ” :‬ه ه سه ه تنهنجههون‬ ‫بعنهي‪ .‬سهندس‬ ‫ا يون“! س ن بيساپ ‪ ،‬ن تدنع ن بنها ٽ‪ ،‬لفهظ ب دهر پهر ُپهر‬ ‫ش‬ ‫شاوريَء جو درجو ڪهڙ ب هجي‪ ،‬پر ٻوليَء جي سالست‪ ،‬لفظن جي سادگيَء ۽‬ ‫جههذباک نگههاريَء جههي پيههال ههان اِههها هڪههڙي سههٽ‪ ،‬جهها بحلههوب جههي ا ههين جههي‬

‫ان هاچي ۽ بي ناه دلرباچيَء‪ ،‬دلسه انيَء ۽ دلڪ‪،‬هيَء جهي دهدرک ڏييهاري ٿهي‪ ،‬جها‬ ‫بال اب ياز هر ڪنهن تي ها ي آههي ۽ جها هين دهدرتي بليه آههي ۽ نه ڪهنهن‬ ‫َ‬ ‫ڪج ‪ُ ،‬سربي يا ٻئي سازسينگار جي بح اج آهي‪ ،‬سا داب داد ضر ر آهي‪.‬‬

‫باپذ‬ ‫ديق بيوه‬

‫”سنڌي ادب جي تاريخ“‪ ،‬جلد ‪ ،6‬از پانلهادر بحود‬ ‫از لهف او بد ي‬ ‫”تذڪره لهفي“‪ ،‬ڳاڱو ‪،1‬‬ ‫”سنڌ ۽ هند جا سنت ۽ در يش“‪ ،‬از رنجيت پريوچند اسوادي‬ ‫‪Desert Voices, by T. L. Vaswani.‬‬ ‫‪Divine Dwellers in the Desert, by Gurdial Mallik, Nalanda Publications Coy,‬‬ ‫‪Baroda, 1949.‬‬ ‫‪Sind and its Sufies, by Jethmal Parsram Gulrajani.‬‬ ‫‪The Soul of Sindhi Literature, by T. L. Vaswani.‬‬ ‫‪The Vision of a Village Singer, by T. L. Vaswani.‬‬ ‫از شيخ بحود اڪرام‪.‬‬ ‫”آب ڪوثر“‪ُ ( ،‬ارد )‪،‬‬

‫شڪري اداچي‬ ‫بؤلههف نهايههت پلههوص ۽ شههڪري سههان انهههن هها لن جهها نههاال ڄادههاچه فههرض ٿههو‬ ‫سوجهي‪ ،‬جن يس پنهنجا ڪ اب ڏنا يا بواد يي ڏيه ۾ بدد ڪئي‪:‬‬ ‫‪ .4‬سيد ابام ولي شاه ‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .6‬پليفو سلحان ب ش‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .1‬سيد ر ي ڏنو شاه ‪ ،‬ٿرَءي‬ ‫‪ .1‬سيد ليه شاه بر وم‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .9‬بسور رجب ولي بغ ‪ ،‬ر هڙي‬

‫‪ .2‬سيد پير ڏنو شاه ‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .2‬بسور جهابنداس ڳاٽيا‪ ،‬شڪارپور‬ ‫‪ .1‬سيد سوبر شاه ‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .5‬بسور پيرالدين‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .41‬داضي بحود اسواوي ‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .44‬بسور تلوڪچند ري‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .46‬بسور گورسنداس‪ ،‬ر هڙي‬ ‫‪ .41‬غالم سر ر پان پٺاڻ‪ ،‬آراچين‬ ‫‪ .41‬بسور لڇيرام ڳاٽيا‪ ،‬بولئي‬ ‫‪ .49‬بسور لهف او بد ي‪ ،‬شڪارپور‬ ‫‪ .42‬بسور وها بحود ” ابي“‪ ،‬پيرپور‬ ‫‪ .42‬ڊاڪور داضي نلي ب ش‪ ،‬ر هڙي ( ال يدرآباد)‬

‫ت فيفون‬

‫غ = داضي غالم بهديَء جو نس و‬ ‫ع = سيد ولي گ شاه جو بياض‬ ‫ا = سيد ابام ولي شاه جو نس و‬ ‫م = الهورايي بهرڪند جو بياض‬ ‫ڀ = جهابنداس ڳاٽيا جو بياض‬ ‫= ولي ب ش ’ڪو ر‘ جو بياض‬ ‫ل = ليويچند ڳاٽيا جو بياض‬ ‫= ير ب جو بياض‬ ‫س = پليفي سلحان ب ش‪ ،‬سجاده ن‪،‬ين پانواه ‪ ،‬جو نس و‬ ‫ر = سيد ر ي ڏني شاه جو نس و‬ ‫ج = وها بحود ” ابي“ جو بياض‬ ‫ب = لهف او بد يَء جو نس و‬

‫سنڌي ڪافيون‬ ‫اف ا ي بثنوي‬ ‫بحوداو‪ ،‬ڪريان تعريف رب جي‪،‬‬ ‫جنهن جوَءي آهي ر زي سڀ جي‪.‬‬ ‫اهو پا ند‪ ،‬ا ب‪ ،‬شاه ‪ ،‬سلهان‪،‬‬ ‫هِ ي ظاهر ٿي آيو آهي انسان‪.‬‬ ‫ڪڏهن دياچين جو آهيان ا د پا ‪،‬‬ ‫ڪڏهن َا د ن ا ود ٿي پيو بي با ‪.‬‬ ‫” َانا ا ود بِال بي “ دياچين‪،‬‬ ‫”فودرايء الحق“ ي بنظور ڪياچين‪.‬‬ ‫دياچين ُنور بنهنجو ڪ شيء آه ‪،‬‬ ‫سڻج ”بيڪس“ اهو ساڳيو ب تون آه ‪.‬‬ ‫االياچين ”پلق آدم ههه“ يويناا‬ ‫ولي ورتہ“‪ ،‬دياچين ٿي بينا‪.‬‬ ‫” ههه‬ ‫ش‬ ‫ناه انسان‪ ،‬بي‪،‬ڪ آه سلحان‪،‬‬ ‫ناهي هي پا ‪ ،‬آهي پا ر وان‪.‬‬ ‫ه يڙهيو ادا تو ي جو آهين‪،‬‬ ‫جي ٿئين هوشيار‪ ،‬ساڳو ُنور آهين‪.‬‬ ‫ڏسو درآن ۾ جو اٻ آهي‪،‬‬ ‫اهو ابر شرع جو بعاٻ آهي‪.‬‬ ‫اشار آهي ” جه او جو“ اٻ‪،‬‬ ‫” ُتولهه ُ‬ ‫ّهواث “ سه تون جي شرع بعاٻ‪.‬‬ ‫ڳال ’بيڪس‘‪ ،‬سگهو ڪر ِ ير ار ‪،‬‬ ‫دک و‪،‬ق جو ّ‬ ‫سر سوجه سار ‪.‬‬ ‫توسان ’بيدل‘ ڪند بي‪،‬ڪ ڳالچي‪،‬‬ ‫ڪجان ”بيڪس“ سدا دک جي اچي‪.‬‬

‫تنهنجو دلدار برشد آه ’بيدل‘‪،‬‬ ‫ڪند تو ي بدابي شاه پوشدل‪.‬‬ ‫تنهنجو پي ِر بغان بي‪،‬ڪ آ ’بيدل‘‬ ‫ڪند ش دس گيري تنهنجي بادل‪.‬‬ ‫ڏسو‪ ،‬اي طاللو‪ ،‬جو وجب ڪار آهي‪،‬‬ ‫ت ڪيئن بندور برسر دار آهي‪.‬‬ ‫ن پيال آهي‪ ،‬ن ه جي جا آهي‪،‬‬ ‫بگر يساه دک ال آهي‪.‬‬ ‫”اناالحق“ دئ درد دل بدابي پود‪،‬‬ ‫ڪ ي سڏ تون بنجهؤن پنهنجي د چي بد‪.‬‬ ‫ديو هيئن بوج ۾ آ غوث اوظ ‪،‬‬ ‫ت ”انهههّا دادري سلحان اوظ “‪.‬‬ ‫ڏسو ڪيئن شوس تلريَءي ڏنو پو ‪،‬‬ ‫گنواياچين س و ظاهري هو ‪.‬‬ ‫وهاري شيخ ديو هو ”بن پداي “‪،‬‬ ‫ههه پداي ‪ ،‬بن پداي ‪ ،‬بن پداي !‬ ‫اي ڳاله ن آهي جو دم زباني‪،‬‬ ‫ڏاڍي ب‪،‬ڪ آهي هيَء يار جاني‪.‬‬ ‫ن دئو ”بيڪس“ زباني تون ”اناالحق“‪،‬‬ ‫اهو تون درد دل ۾ رک بحوق‪.‬‬ ‫جڏهن ٿيندين نفي‪ ،‬اي يار‪ ،‬ر زي‪،‬‬ ‫تڏهن اثلاک ”اناالحق“ دوندين ز ري‪،‬‬ ‫ڳال ”بيڪس“‪ ،‬سڻج هي ال سار ‪،‬‬ ‫فنا ٿج‪ ،‬پو بارج نينهن نعر ‪.‬‬ ‫تون دئ ”هو ا ست“‪ ،‬جول يار بوجود‪،‬‬ ‫يويناا پسه جو ب‪ ،‬ا آه بودود‪.‬‬ ‫ناه بوجود ٻيو ڪوچي‪ ،‬بگر يار‪،‬‬

‫پاڻ چي واشق ٿئي ٿو‪ ،‬پاڻ دلدار‪.‬‬ ‫ڪٿي ڪافر سڏاچي بيد برهوان‪،‬‬ ‫ڪٿي بسل پڙهي ٿو ياد درآن‪.‬‬ ‫ديو پي ِر بغان بون ي هي اسرار‪،‬‬ ‫جو جول ا ست‪ ،‬اي طالب‪ ،‬پلردار‪.‬‬ ‫ن آ ڪا ديَء دک و‪،‬ق جهڙي‪،‬‬ ‫ن آ ڪا اٽ دک سه اهڙي‪.‬‬ ‫ديثي را بڪن اطوال ”بيڪس“‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫ال پود را‪ ،‬نال ڪن‪ ،‬بس‪.‬‬ ‫بيان ڪن ِ‬ ‫ب اريخ‪ ،‬دهار يست رجب‪،‬‬ ‫ب سيوس ان ن‪،‬س بود بغرب‪.‬‬ ‫د ازده نه نود دهارم بالشڪ‪،‬‬ ‫ُبد آن دت شہ الريب الشڪ‪.‬‬ ‫دوان تعريف شهلاز دلندر‪،‬‬ ‫سيني بير بر ندي دلندر‪.‬‬ ‫بولي دلندر‪،‬‬ ‫ن هو ٻانهو بگر‬ ‫ش‬ ‫لي وثوان دهلب الدين دلندر‪.‬‬ ‫ظاهر باطن آهي سلهان دلندر‪،‬‬ ‫ب سرتاج االهي شہ دلندر‪.‬‬ ‫شهي بلڪ‪ ،‬بڪان ا البڪاني‪،‬‬ ‫لر ڪن‪ ،‬زاهدا‪ ،‬ربَء ابن دہ داني‪.‬‬ ‫بچ‪،‬وان يوين بنگر دلندر‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫دلندر نيست‪ ،‬االهيت دلندر‪.‬‬ ‫ڪوچي طالب سوالي جو ادي ٿو‪،‬‬ ‫بوهلب پويش پو گ‪ ،‬مي ٿو‪.‬‬ ‫بلڪ جا داني‪،‬‬ ‫سلهان‬ ‫آهي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫جنهين جي ور ڪرسي ۾ ن‪،‬اني‪.‬‬ ‫دلندر آ سچو سر ر دلندر‪،‬‬

‫بلڪ سلهاني دلندر‪.‬‬ ‫دلندر‬ ‫ِ‬ ‫دلندر شاه شهلاز است ب د م‪،‬‬ ‫ڪند هس ي ز طاللان بعد م‪.‬‬ ‫دلندر سر ر ا تار ابدال‪،‬‬ ‫دلندر پير پيران شاه افضال‪.‬‬ ‫آهي بحي الدين سلحان بي‪،‬ڪ‪،‬‬ ‫ن آ تنهن ۾ فر الريب الشڪ‪.‬‬ ‫آهي بردد سندن ر شن ب سيوڻ‪،‬‬ ‫بث شاهِ نجف جي آهي سيوڻ‪.‬‬ ‫الدک گاه آهي سندن بر ند‪،‬‬ ‫ناهي ٻيو اهڙ ڪوچي شهر فرپند‪.‬‬ ‫جڏهن بنجه شهر سيوڻ جي ددم پيو‪،‬‬ ‫پڇه آيو ُاتي در يش هرڪو‪.‬‬ ‫هو هڪڙ غوث‪ ،‬نالي شاه اوظ ‪،‬‬ ‫ُبڪو هڪ جام جنهن ۾ ير سال ‪.‬‬ ‫پيالي ير جي ۾ پئسو هڪڙ ‪،‬‬ ‫جهي بنجه جام جي ان بوڪليو هو‪.‬‬ ‫دواياچين شاه شهلاز ڏي تان‪،‬‬ ‫’اسان هون ير‪ ،‬تون پئسو‪ ،‬بيان!‘‬ ‫دلندر شاه ضرک بوڪليو گ ‪،‬‬ ‫ڪري داپ انهيَء ۾ بوڪليو ڦ ‪.‬‬ ‫’ا هان ُ‬ ‫ڪ ير آهيو‪ ،‬بان گ ‪،‬‬ ‫اچين ترندس جئن بنجه ير جي ڦ ‪،‬‬ ‫’ا هان جو ڪو سالبي ڪون ٿيند ‪،‬‬ ‫سار وال پياد سوار ايند ‪،‬‬ ‫بڙي ايند پجالت ۾ ا ان پير‪،‬‬ ‫جو پ وو ڪون ب ‪،‬يند ب ست سير‪“.‬‬ ‫ددم بردار ٿيو پو شاهِ پنج گنج‪،‬‬

‫بهرٻ شاه بحوود شڪر گنج‪.‬‬ ‫ب ڪوهس ان تڪ نعر هنياچون‪،‬‬ ‫بنهن د ران بگورس ان َبوياچون‪.‬‬ ‫هههههههههه‬

‫رديف الف‬ ‫‪ .4‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫پالين ٿو ننگ نوادن‪ ،‬برشد بٺا تون بوال!‬ ‫بيڪار‪ ،‬ڪ جا ناهيون‪ ،‬بدڪار ٿا ڪوايون‪،‬‬ ‫بوال بيٽ تون بدايون‪ ،‬ڪر بعاٻ ج ِهڪا جهوال‪.‬‬ ‫ديوان درد ڪياسي ‪ ،‬بي ودپوديَء ون ٿياسي‪،‬‬ ‫”بوتوا دل “ جيئاسي ‪ ،‬الهين ا ين جا ا ال‪.‬‬ ‫توريَء آهيون بيگانا‪ ،‬ديدار لئ ديوانا‪،‬‬ ‫هر جا ڦر ن يرانا‪ ،‬ڪٽ غير جا تون ڳوال‪.‬‬ ‫داتار تون دال ر‪ ،‬آسار هي گداگر ‪،‬‬ ‫ب ‪،‬ين بره بهادر‪ ،‬پنهنجي ڪربا جا ڪي توال ‪،‬‬ ‫تون پير دس گير بنهنجو‪ ،‬بان ”بيڪس“ فوير تنهنجو‪،‬‬ ‫ٻيو در تڪيون ن ڪنهن جو‪ ،‬گولن سندا هون گوال‪.‬‬

‫‪ .6‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫سا ون رسي چين رادا ‪ ،‬ڪڏهن پردندين پيارا!‬ ‫ا وال با بلين تو‪ ،‬دين در جلين دنين تو‪،‬‬ ‫گاهي شوي درين تو‪ ،‬دل جا س ه سونهارا‪.‬‬ ‫فرياد آه زاري‪ ،‬تنهنجي فرا باري‪،‬‬ ‫دلڙي ٿي آ يچاري‪ ،‬ري سو ڪيئ سارا‪.‬‬ ‫با ديگران ن‪،‬س ي‪ ،‬دست از ي ي شس ي‪،‬‬ ‫پيوان پود شڪس ي‪ ،‬ديدارده پدا را‪.‬‬ ‫ڪردي وها فراد ‪ ،‬شب ر ز سين داڪ ‪،‬‬ ‫فربوده هالڪ ‪ ،‬گاهي نوا نظارا‪.‬‬ ‫ڳالهيون تنهنجون ٿيون ڳارن‪ ،‬دلريَء ُبٺيَء ي بارن‪،‬‬

‫وينون ٿيون آب هارن‪ ،‬ه ه ِ ره ڪيا ارا‪.‬‬ ‫ب وور دل نوادي‪ ،‬بيوس تان يڳادي‪،‬‬ ‫اي دل تون ٿي سيادي‪ ،‬ڪر ڪوَء ون ڪنارا‪.‬‬ ‫دل بيورار بسڪين‪” ،‬بيڪس“ شده پئي تسڪين‪،‬‬ ‫غيرک ڪيو آه غوگين‪ ،‬گاهي بلين تو بارا‪.‬‬ ‫‪ .1‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫ڪڏهن راضي ٿي بلندين‪ ،‬رادا!‬ ‫ڪا ڪوبادي ‪ ،‬ي هادي‪ ،‬ڳينگ ٿيا سڀ ڳادا‪...‬‬ ‫جاڪون رادا تون رسي چين‪ ،‬س يون سور سوادا‪...‬‬ ‫ُ‬ ‫پيال پاطر ي ٻيوڪو ناهي‪ ،‬ڄاديون تو ي ڄادا‪...‬‬ ‫هينئن سارڻ ناهي الچق‪ ،‬سوڍل يار سيادا‪...‬‬ ‫توريَء ڪنهن سان ڪندين جاني‪ُ ،‬‬ ‫بئٺي بوب بادا‪...‬‬ ‫”بيڪس“ ساهي تنهنجي در تي‪ ،‬تن ليَء ڪادا‪...‬‬ ‫‪ .1‬ڪافي ر پ جهنگلو‬ ‫نينهن ارن جي ن‪،‬اني‪ ،‬جي هوندا سورهي سچا‪،‬‬ ‫سر ڏيه‪ ،‬سوريَء دڙهه‪ ،‬هي آه ب‪ ،‬ادن بدوا‪.‬‬ ‫سڪ ارا جي‪ ،‬سوز آتش ۾ پيا ڏيئي ٽ ا‪،‬‬ ‫پارجي پنَءير بالن ‪ ،‬جي بر ن اچي َب ا‪.‬‬ ‫ال ۾ الج جي آهن‪ُ ،‬اهي ڪوَءا َ‬ ‫ڪچا‪،‬‬ ‫دين دنيا د ر ۾‪ ،‬آهن ٻياچيَء جا ٻچا‪.‬‬ ‫شو جي شو‪،‬ير سان‪ ،‬الشڪ سيئي ت شهيد ٿيا‪،‬‬ ‫بره جي بازار ۾ جن‪ِ ،‬س َر ڏيئي سودا ڪيا‪.‬‬ ‫جان جند دربان ڪئي‪ ،‬بي‪،‬ڪ انهن بحلوب تان‪،‬‬ ‫”بيڪس“ پادم ٿيو تنين جو‪ ،‬جي دين بذهب ون ُسوا‪.‬‬

‫رديف ک‬ ‫‪ .9‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫دنٿ ن دوڏينهن راک‪ ،‬بليس بار چڙن ي‪.‬‬ ‫جي اک‪...‬‬ ‫درد سڀيئي د ر ٿيا‪ ،‬اچي‬ ‫بحلت بب بچايو‪ ،‬و‪،‬ق وجب ا داک‪...‬‬ ‫”بيڪس“‪’ ،‬بيدل‘ سان بليو‪ ،‬پره ڦوي پرڳاک‪...‬‬ ‫‪ .2‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫سارنگ سير ڪرڻ لئ آيو‪ ،‬بره ُايي برساک‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ڪو ن سگهدا‪ ،‬جنهن سر آ ندا‪ ،‬و‪،‬ق اال ا داک‪...‬‬ ‫دم دم ُ‬ ‫ڪئهندا سانون يار ‪ ،‬نينان اال ڪاک‪....‬‬ ‫”بيڪس“ وام ون ٿي ا لي ۾‪ ،‬ر ر ڏينهان راک‪...‬‬

‫رديف ر‬ ‫‪ .2‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫َ‬ ‫ييا‪.‬‬ ‫بيٺا بنجه بازار‪ ،‬الهوتي بون ل ِ‬ ‫پيرين پرادا ر ڻا‪ ،‬زرد سندن رپسار‪،‬‬ ‫ڪنهن ن ُانهان ڪون لييا‪ ،‬ساري بنجه سنسار‪.‬‬ ‫بيٺا ها بازار ۾‪ ،‬درسن ڪن ديدار‪،‬‬ ‫سابن ي سهيون ڪري‪ ،‬طالب ڪو تڪرار‪.‬‬ ‫ڏسي هن نڌر ي‪ ،‬ڪياچون تند تنوار‪،‬‬ ‫دوي شاب داه سان‪ ،‬پرين جي پيَءار‪.‬‬ ‫ب ‪،‬اچون ”بيڪس“ ي‪ ،‬و‪،‬ق ار آزار‪،‬‬ ‫سناسين ُسڌاريو‪ ،‬ڪريان شڪر هَءار‪.‬‬ ‫‪ .1‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫جاني جلويدار‪ ،‬باهي بندلدار‪ ،‬آيا سجن آيا آيا‪.‬‬ ‫ون ُهئي‪ ،‬سو ٿيو باغ بهار‪...‬‬ ‫يرانِي جا ا‬ ‫اه ُ سن جون فوجان دڙهيون‪ ،‬شو ارا ٿيا شڪار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بره جي اه ڳالچي‪ ،‬سر ٿيو سَء ون سار‪...‬‬ ‫‪ .5‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫پونيَء جون پودار زلفان‪ ،‬ز ر َءهن ٿيون‪.‬‬ ‫ا ب وبا جي هئا‪ِ ،‬پرک ڪيا پينارههه‬ ‫ادن و‪،‬ق ۾ سورهي ڪي سردار‪.‬‬ ‫ا‬ ‫نينهن جا‪ُ ،‬‬ ‫ڪهه سندن ڪارههه‬ ‫هڻن نا‬ ‫ب ‪،‬ن و‪،‬افن ي و‪،‬ق سند آزار‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ب ‪،‬ي بره ٿو‪ ،‬سورن جو سينگار ههه‬ ‫درد ُاهين ر زرد ڪيا‪ ،‬طالب جي تڪرار‪.‬‬

‫‪ .41‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫دلربا دلدار يار‪ ،‬ڏس يچاريَء ڏي ري‪.‬‬ ‫ياريڪدل ٿيم ن ياڪي‪ ،‬پيوو تنهنجو آهي پاڪي‪،‬‬ ‫و‪،‬ق جا اسرار يار‪.‬‬ ‫تون بنهنجو دلدار جاني‪ ،‬تنهنجو يوسف ناه ثاني‪،‬‬ ‫بحل ي بنٺار يار‪.‬‬ ‫رهَءنن ُر َ‬ ‫س ڦيري فريلن‪،‬‬ ‫لين رديلن‪،‬‬ ‫يڙهي يچاريَء ي هار‪.‬‬ ‫”بيڪس“ تنهنجي در گداگر‪ ،‬جاني بنهنجا ر تون هي ِس ُر‪،‬‬ ‫اي بنهنجا غو وار يار‪.‬‬ ‫‪ .44‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫رازبحرم ُرس ن يار‪ ،‬آم ت پردون پاڻ ۾‪.‬‬ ‫ال ادف‪ ،‬يار هودم‪ُ ،‬هج هوي‪ ،‬هوودم‪،‬‬ ‫دم ن هڪڙ ٿي تون سار‪.‬‬ ‫ڪيئن ڪيئ جاني جداچي‪ ،‬بون سان سو ڪيئ بيوفاچي‪،‬‬ ‫نانَء بوال جي نهار‪.‬‬ ‫هيَء رديلن راه باري‪َ ،‬ت َن ۾ تنهنجي طلب طاري‪،‬‬ ‫ا ڙيون تنهنجون گ انار‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس سا ڪري‪ ،‬جو تو لئ دبدم ٿو بري‪،‬‬ ‫تو تون ددي ار ار‪.‬‬ ‫‪ .46‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫سابي ۾ سنسار راک رسي ٿيا رام سان‪.‬‬ ‫ڪيو سداچين سابيڙن‪ ،‬دک جو اپار‪...‬‬ ‫”بن پداي “ دبدم دياچون‪ ،‬و‪،‬ق جو هي اسرار‪...‬‬

‫له سنڀار ن سيگه ۾‪’ ،‬بيدل‘ بنهنجا ڳ ار‪...‬‬ ‫’بيدل‘ نانَء او جي‪” ،‬بيڪس“ جي له سار‪...‬‬ ‫‪ .41‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫سڀني جو سردار‪ ،‬ا ب سيوهادي تون‪.‬‬ ‫بي اني بحلت جو‪ ،‬سادي تون ساالر‪،‬‬ ‫طالب توَء پهچاچئين‪ ،‬تون پنهنجا سڀ پنيار‪.‬‬ ‫هِت ُهت هادي آهين‪ ،‬آَءين جو آسار‪،‬‬ ‫ادي پيا جي آر ۾‪،‬سي پهچاچئين پار‪.‬‬ ‫جيَء ُجسي ۽ جان ۾‪ ،‬طلب ڄاچي تار‪،‬‬ ‫ڪر ا ساني و‪،‬ق جي‪ ،‬له سڪاين سار‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس سا ڪري‪ ،‬لڏي يا غو وار‪،‬‬ ‫لڳي نو ناز جي‪ ،‬اندر آر ن پار‪.‬‬ ‫‪ .41‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫و‪،‬ق جهڙ آزار‪ ،‬ڪون ڏيوسي ج ۾!‬ ‫د ا درب ناه تنهين جو‪ ،‬جيڪي بره ڪيا بيوار‪...‬‬ ‫ٻئي جهان ٻن ڏناچون‪ ،‬هڪ د ست َر ياچون درڪار‪...‬‬ ‫بندور جيها ڪيئي بردانا ‪ ،‬سوريَء تي هسوار‪...‬‬ ‫بازر دي‪ ،‬ر چي زار ن زار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ برهون‬ ‫‪ .49‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫و‪،‬ق ار آزار‪ ،‬ه ه‪ ،‬ب ش اسان ي!‬ ‫پاڻ ليب پاڻ طليب‪ ،‬بره ڪيو هت بيوار‪...‬‬ ‫’بيدل‘ بي‪،‬ڪ هادي آهي‪ ،‬و‪،‬ادن آسار‪...‬‬

‫دنيا دين ن آهي گهربو‪ ،‬درد هڪو درڪار‪...‬‬ ‫ڪاٿي ’بيدل‘ ڪاٿي ”بيڪس“‪ ،‬ڪايي گرم بازار‪...‬‬ ‫‪ .42‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫دلندر باَء ڪر بنهنجي‪ ،‬سگهو ٿي راه ۾ رهلر‪.‬‬ ‫شهي شهلاز تون آهين‪ ،‬دلب بنهنجي جي ڪٽ الهين‪،‬‬ ‫اهڙي طادت ٻئي ڪنهن ناهي‪ ،‬تون آهين ا ود سند انور‪.‬‬ ‫دلندر الل بر ندي‪ ،‬ڪري ٿي ورض هيَء بندي‪،‬‬ ‫و‪،‬ق جي ب ش پورسندي‪ ،‬دک جي سوجه ڏي‪ ،‬سر ر‪.‬‬ ‫دلندر شاه سيوهادي‪ ،‬تون سڀڪجه ال ٿو ڄادين‪.‬‬ ‫پيار ِپرک جو پادي‪ ،‬تون آهين سادي سند ڪوثر‪،‬‬ ‫ان جاه ‪ ،‬دک و‪،‬ق جو ساچ ‪،‬‬ ‫آهيان آٌء ا‬ ‫بحلت سان ڪريو باچ ‪ ،‬تون آهين ب‪،‬ڪلڪ‪،‬ا يدر‪.‬‬ ‫دادر تون‪ ،‬دلندر تون‪ ،‬تون بوال آهين‪ ،‬فدر تون ‪،‬‬ ‫ڪري هادي ڳي اڪلر تون‪” ،‬بيڪس ي ڪر تون بهري ر‪.‬‬ ‫‪ .42‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫ڪر ن جداچي َ‬ ‫يار‪ ،‬گهوريو سوَء ‪ ،‬ر تون‪.‬‬ ‫درياه درد جو دل ۾‪ ،‬هي تار ن تار ‪،‬‬ ‫ڪر ن بون سان بابر ‪ ،‬ورک جا سنيگار‪.‬‬ ‫ِبٺا‪ ،‬بادا سا ڪجن‪ُ ،‬بٺن جا بنٺار‪،‬‬ ‫دم ٻ هه ٽي دنيا ۾‪ ،‬گڏ ٿي يار گذار‪.‬‬ ‫هِت ُهت ُهج هِنئين ۾‪ ،‬دم ن هِڪو ٿي سار‪،‬‬ ‫”بيڪس“ و‪،‬ق انڌير ڪيا‪ ،‬غازي ووَءيدار‪.‬‬

‫‪ .41‬ڪافي ر پ ڪوهياري‬ ‫بدد ڪر بيهار‪ ،‬ڪر بيهار ‪ُ ،‬ترهو ڻي آ تار ۾‪.‬‬ ‫راتيون ڏينهان ر ح ۾‪ ،‬تنهنجي تانگه تنوار‪ ،‬تانگه تنوار‪...‬‬ ‫دلڙي ٿي دانهون ڪري‪ ،‬تنهن جي ُسه ُ‬ ‫ڪوڪار‪ ،‬سه ڪوڪار‪...‬‬ ‫’بيدل‘ سندي در تي‪” ،‬بيڪس“ پيو ٻاڪار‪ ،‬پيو ٻاڪار‪...‬‬ ‫‪ .45‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫بون ۾ ٿي ويب َاپار‪ ،‬ڄاديون س ه ڄادين‪.‬‬ ‫ون آهيان‪ ،‬آٌء هادي هڪوار‪...‬‬ ‫آٌء ا هان جي ا‬ ‫نظر نوادي ويلن هادي‪ ،‬تو ۾ طوعدار‪...‬‬ ‫ون‪ ،‬س ه تنهنجي تار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ي آهي ا‬ ‫رديف ز‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ بر ه‬ ‫يار س ه جو ڪ اهوچي‪ ،‬ڪاٿي ناز نياز‪.‬‬ ‫ڪاٿي بالن بنڪر بوذي‪ ،‬ڪاٿي رندي راز‪...‬‬ ‫ڪاٿي باري‪ ،‬ڪاٿي ڦاهي‪ ،‬ڪاٿي ٿيو شهلاز‪...‬‬ ‫ڪاٿي واشق ٻيرا ٻيرا‪ ،‬ڪاٿي تيرانداز‪...‬‬ ‫’بيدل‘ ڪئي تلوين اهاچي‪” ،‬بيڪس“ ي بعد بجاز‪...‬‬ ‫رديف س‬ ‫‪ .64‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫ڪڏهن پوند دياس‪ ،‬سجنا‪ ،‬بحلت ٿي باري!‬ ‫دل نوادي تي يڳادي‪ ،‬تنهنجي پرک پياس سجنا!‬

‫وو ول ‪ ،‬دين بذهب ‪ ،‬نينهن ڪيو بس ناس‪ ،‬سجنا!‬ ‫اٿندي يهندي‪ ،‬ظاهر باطن‪ ،‬طلب ر ي آهي تاس‪ ،‬سجنا!‬ ‫”بيڪس“ بيوس جو س ناهي‪ ،‬ڪيو و‪،‬ق ُاداس‪ ،‬سجنا!‬ ‫رديف ل‬ ‫‪ .66‬ڪافي ر پ ڪوهياري‬ ‫گر َپ ُ‬ ‫س گرنار ۾‪ ،‬هئ هئ بنهنجو ال‪ ،‬هيڻو ال!‬ ‫پوديَء بون ي پراب ڪيو‪َ ،‬اب ر ٿيو ا وال‪ ،‬ٿيو ا وال‪...‬‬ ‫هادي‪ ،‬هٿون پانهنجي‪ ،‬ڏي ڪو ڪيف ڪالل‪،‬ڪيف ڪالل‪...‬‬ ‫ڪر ا ساني و‪،‬ق جي‪ ،‬ٻي سڀ ڪ بوال‪ ،‬ڪ بوال‪...‬‬ ‫رٻ هڪو هو ا ست جو‪ ،‬ٻيا سڀ پام پيال‪ ،‬پام پيال‪...‬‬ ‫’بيدل‘‪ ،‬نانَء او جي‪ ،‬پنهنجو ب ش ال‪ ،‬ب ش ال‪...‬‬ ‫رهلر ٿي تون راه ۾‪” ،‬بيڪس“‪ ،‬ي بر ال‪ ،‬تون بر ال‪...‬‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫بعلوم َٿ ِئي سڀ ال‪ ،‬باهي!‬ ‫هڪواري تون آم اسان ڏي‪ ،‬ڏيک اسان ڏا ال‪...‬‬ ‫طالب ِسر تنهنجي جو آهيان‪ ،‬نٿو گهرجي بال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ جيڪا ٿي باک بره جي‪ ،‬ڪر ن ٻئي ي ڳال‪...‬‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ جهنگلو‬ ‫بوج بس يَء ۾ سدا نيو‪ ،‬سالڪن ي سڪ سلي ‪.‬‬ ‫ايئي پهر او ۾ گ ٿيا‪ ،‬اهي واشق ولي ‪...‬‬

‫دبَءنيَء جي جا ناهي‪ ،‬سا ڪندا هِت جلرچي ‪....‬‬ ‫راه ۾ يا‪ ،‬ا ري ا ري وَءراچي ‪...‬‬ ‫ڪيئي سڏي‬ ‫سا مي سگهندا باڳ تنهين ۾ بيڪاچي ‪...‬‬ ‫ٻئي ڪنهين جي جا ناهي‪ ،‬ڪيئي جلي يا هِت پلي ‪...‬‬ ‫َ‬ ‫سالڪ سوز ي‪ ،‬ڪ د چيَء جا سڀ دلي ‪...‬‬ ‫سوجه‬ ‫ره سدا سڪ سوز ۾‪” ،‬بيڪس“ جس ون ٿي ر ي ‪...‬‬ ‫‪ .69‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫هاديَء ي بنهنجو ال‪ ،‬بعلوم آهي بڙيوچي‪.‬‬ ‫ڏيند درد فرا بون‪ ،‬و‪،‬ق سند ا وال‪...‬‬ ‫ُسرڪو سوز گداز جو‪ ،‬ڳلو ڪند ڳال‪...‬‬ ‫ال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ تنهنجو ’بيدل‘ سان‪ ،‬ٿيند ش‬ ‫‪ .62‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫ههڙا ٿيڙم ال‪ ،‬سرتيون سانگين ريَء‪.‬‬ ‫سن پنهنجي پيال‪...‬‬ ‫باندي بارن ريَء بران ٿي‪ ،‬هو پو‬ ‫جيئري جدا ڪئي بار چڙن‪ ،‬هي ابادن ال‪...‬‬ ‫َسرها سانگي طن سن ٿا‪ ،‬ڪان لڌاچون سنڀال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ يڙهيچن ساريو‪ ،‬ساوت ڳانيان سال‪...‬‬ ‫رديف م‬ ‫‪ .62‬ڪافي ر پ پهاَءي‬ ‫پير بغان ب‪،‬هور آ ’بيدل‘‪ ،‬سدا داچ بدام‪،‬‬ ‫اٻ افين سالڪن ۾ وارٻ هادي بدام‪.‬‬ ‫و‪،‬ولازن جي جواوت ۾ سدا هو پي‪،‬وا‪،‬‬

‫بعرفت جي بوج ۾ ڏس َبئي َب و بهراڻ وام‪.‬‬ ‫جد دک جو بدابي شاه ي پوار هو‪،‬‬ ‫شه بو د سن جو‪ ،‬هر رنگ هرجا از دهام‪.‬‬ ‫”ارجعي“ جو سڏ ٿيو‪ ،‬سلهان ي ذ الوعد ۾‪،‬‬ ‫سورهين تاريخ هئي‪ ،‬ڪئي ر لت از اشلاه شام‪.‬‬ ‫سال ٻارهن سو ُادانوي جڏهن ُاڳريو فا‪،‬‬ ‫ڪياچون ر لت جڳت بان‪ ،‬يا بٿي الهوک بام‪.‬‬ ‫ٿو ڪري ”بيڪس‪ ،‬گداچي در تنهين جي و‪،‬ق جي‪،‬‬ ‫داچوا ديدار ال ٿو سڪي ”بيڪس“ غالم‪.‬‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ پورب‬ ‫و‪،‬ق انسان جو ابام‪ ،‬دين ڪفر سان ساهي!‬ ‫فردت جان فنا ڪئي‪ ،‬بن اندر باتام‪...‬‬ ‫شهن‪،‬اه پاڻ هيس آٌء‪ ،‬غوَءي ڪيس غالم‪...‬‬ ‫طالب جي تحويق آم‪ ،‬ڻي گر َء ڏي گام‪...‬‬ ‫”بيڪس“ ’بيدل‘ ون لڌي‪ ،‬حلت اري بام‪...‬‬ ‫رديف ن‬ ‫‪ .65‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫بره ڳلي تون آچين‪ ،‬تنهنجا پنڌ پڇايان‪.‬‬ ‫بندور جيهار ڪيئي باريئ ‪،‬‬ ‫وفي ا ب ي نيَءي داَءهيئ ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫و‪،‬ق آچين‪ ،‬سوليَء ساه َسنڀاچيان‪.‬‬ ‫بر لا‬ ‫نعان جي جڻيان ُ‬ ‫پاي َو‪،‬‬ ‫ڳ‬ ‫شيخ وهار جو ِسيس َ‬ ‫ڪ ُ‬ ‫واي َو‪،‬‬ ‫اهو ساڳيو تون آهين‪ ،‬تنهنجو طالب آهيان‪.‬‬

‫سر برهان جي بار بالبت جو‪،‬‬ ‫شيخ بال ل تي ٻوجهو تهوت جو‪،‬‬ ‫رنگ ۾ يار َسواچين‪ ،‬بيرنگي دئ آهيان‪.‬‬ ‫ڪر بولول بي سر ”بيڪس“ جو‪،‬‬ ‫شاه بندور جيان هن بيوس جو‪،‬‬ ‫وو ايوان ُاياچين‪ ،‬اناالحق َاالچيان‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سورر‬ ‫پاڻ ڏاڍن سان َ‬ ‫لنو ن الچجي‪ ،‬جنج جيم ڦاسايو بون‪.‬‬ ‫سڌ ن ُه َيڙي ڪا سورن جي‪ ،‬و‪،‬ق وجيب َايايو بون‪...‬‬ ‫آٌء ايادي نينهن ن ڄادان‪ ،‬سورن ساٿ سوايو بون‪...‬‬ ‫”بيڪس“ سان ب بٺڙا اڄ تون‪ ،‬ڏاڍ طلب ت ايو بون‪...‬‬ ‫‪ .14‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫جاني ا هان لئ ٿي گوندر گذاريان‪،‬‬ ‫ا هان ي سداچين ٿي ساريان سنڀاريان‪.‬‬ ‫جگر جو تنهنجي جاني جاليو‪،‬‬ ‫جو پِرتون پاليو‪،‬‬ ‫ڪو پيالو‬ ‫سوا يار تنهنجي ڏ يون گهڙيون گهاريان‪.‬‬ ‫جان بنهنجي دل ي جداچي جياچي ‪،‬‬ ‫ڪريو ڪا رڻ جي ِسگها يار اچي‪،‬‬ ‫تو ي هردم سنڀاريان‪ ،‬ن ڪنهن دم ساريان‪.‬‬ ‫ري طن پنهنجي ِسگها اڳ اريو‪،‬‬ ‫بنهنجي دل ُبئيَء ي ادي جاني جيئاريو‪،‬‬ ‫دبدم ڏ ن جا هي ڏ نگر ٿي ڏاريان‪.‬‬ ‫هي ال ڏس تون بنهنجو‪ ،‬يار جاني‪،‬‬

‫پنهنجا دول پاَءج تون‪ ،‬دلدار جاني‪،‬‬ ‫ادو ن ت اج ي ساه ٿي س اريان‪.‬‬ ‫تنهنجو سوز سڪ هي سداچين ٿو ساَءي‪،‬‬ ‫تنهنجو درد ”بيڪس“ ي هردم ٿو ڳاري‪،‬‬ ‫توهان ڪاڻ پل پئي ٿي پڪاريان‪.‬‬ ‫‪ .16‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫جلي ٿي هيَء جان‪ ،‬جيڏيون‪ ،‬س ه ي ڪو سوجهاچي!‬ ‫دردن بنهنجي دل ۾‪ ،‬يار ‪ ،‬غ ڪيو گهوسان‪...‬‬ ‫ڪاڻ سورن جي آٌء جو ڄاچي‪ ،‬جو ڪيو جوالن‪...‬‬ ‫ڏاج ڏنو هو بادر بون ي‪ ،‬سورن جو سابان‪...‬‬ ‫”بيڪس“ دي سر سن دي لوي‪ ،‬بره ڪيو باران‪...‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫پوني پواري د‪،‬وان ُد ِون ٿيون‪،‬‬ ‫ڏسه ساڻ واشق ڪيئي ڪهُّههن ٿيون‪.‬‬ ‫اهي ناز پر رديون ناز نواديون‬ ‫واشق ڪههُّههه لئ ت شايد ساباديون‪،‬‬ ‫تيا تير بَءگن جا بي‪،‬ڪ هڻن ٿيون‪.‬‬ ‫ڏاڍي ناز اريون‪ ،‬نينهن نا نڀاچن‪،‬‬ ‫بي فا هِن‪،‬‬ ‫ديو بون ي برشد‪ ،‬ا‬ ‫ز ران ز رز ري اتوريون َءهن ٿيون‪.‬‬ ‫تيا تير بَءگن جا ابر ڪواني‪،‬‬ ‫س ر سينو بنهنجو آ‪ ،‬هه هه تون جاني‪،‬‬ ‫اهي ناز اريون ڪڏهن نا ُ‬ ‫بئڙن ٿيون‪.‬‬ ‫ُاهي ڪرن سود سداچين ٿيون َس َر جو‪،‬‬

‫ڏسي طاللو َت ۡو ڪڏهن ڪين ُبڙجو ‪،‬‬ ‫”بيڪس“ سان بازر ۾ ابالڪ َاَءن ٿيون‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫ڏ يا گذاري ڏينهن‪ ،‬سوا سانگين جي‪،‬‬ ‫و‪،‬ق جي ده‪،‬ت والي آهي‪ ،‬شو پوي جيئن شينهن‪...‬‬ ‫سن هَءاري‪ ،‬گ گلَءاري‪ ،‬ب ارن ي نينهن‪...‬‬ ‫بره بهاري ٿي دوساري‪ ،‬بحلت يڙا بينهن‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ٿيو بازر ۾‪ ،‬ا و نلاهه نينهن‪...‬‬ ‫‪ .19‬ڪافي ر پ ددوري‬ ‫ڍڪي جاني! تون سوين جابا‪ ،‬ڪرين ُه هنگابان‪.‬‬ ‫درد بندن جي دل ۾‪ ،‬دللر ڄن درد دبابان‪...‬‬ ‫آتش و‪،‬ق جي ابان‪...‬‬ ‫دلربا‪ ،‬ڏس سيان سري تون‪،‬‬ ‫ُاال و‪،‬ق تنهنجي جي ٻاريا‪ ،‬سي ڪڏهن ڪين ُاجهابيان‪...‬‬ ‫ڪيون بازر ۾‪ ،‬بحلت اريون بابان‪...‬‬ ‫”بيڪس“ ا‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ بر‬ ‫ُ‬ ‫ساجن ساچين‪ ،‬سير ڪرڻ لئ ‪ ،‬ٿي آيو انسان‪.‬‬ ‫ڪاٿي ڪافر‪ ،‬گلر‪ ،‬يهودي‪ ،‬ڪاٿي بسلوان‪...‬‬ ‫ڪاٿي بذهب جو بونجهار ‪ ،‬ڪاٿي بي ايوان‪...‬‬ ‫ڪاٿي ”بيڪس“ طالب ٿئي ٿو‪’ ،‬بيدل‘ پيربغان‪...‬‬

‫‪ .12‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫سرتاج وفين سڀن جو تون آهين‪،‬‬ ‫بدابي بريدن جو افظ تون آهين‪.‬‬ ‫رندي ربَء تنهنجي بٿي ور ظاهر‪،‬‬ ‫تنهنجو ُنور نر ار بلڪوک باهر ‪،‬‬ ‫ساغر فا جو ڪو ِپرتون پالچين‪.‬‬ ‫تون جلر ک الهوک جو آهين رهلر‪،‬‬ ‫تون باهوک هاهوک جو آهين س گر‪،‬‬ ‫تون سلهان بيرنگ‪ ،‬رنگن ۾ سواچين‪.‬‬ ‫تون بعلود‪ ،‬بودود‪ ،‬بوجود هرجا‪،‬‬ ‫تون َبلڪن سند آهين بسجود‪ ،‬بوال‪،‬‬ ‫تون سر ر سچو‪ ،‬ا ب و‪،‬ق آهين‪.‬‬ ‫تون بي اني بحلت سند آهين سادي‪،‬‬ ‫هي ب‪ ،‬ا ”بيڪس“ در جو بيثادي ‪،‬‬ ‫دک ار رس و اسان ي ب اچين‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ ددوري‬ ‫وجب ربَءان تون يار الچين ههه الچين بره بڇاچين‪.‬‬ ‫ليئو اللن تون جڏهن پاچين‪ ،‬جل طور جالچين‪...‬‬ ‫َبلڪ‪ ،‬وران پريون يرک ۾‪ ،‬س ه ساچين سيلاچين‪...‬‬ ‫داضي رام رام ڪرن ٿا‪ُ ،‬بالن نينهون نچاچين‪...‬‬ ‫ري ظاهر ٿي بازر ۾‪” ،‬بيڪس“ نام سڏاچين‪...‬‬ ‫‪ .15‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫بجازي بام ا ِي ٿِي‪ ،‬جههُّهسو جيم پانهنجون گهوريون‪،‬‬ ‫ڏ ِسي َت َو َ‬ ‫تاب تيَءايون‪ ،‬ب ان بنهن يار ون بوَءين‪،‬‬

‫ڏاڍي ٿِي و‪،‬ق ۾ آتش‪ ،‬سڃادي اٽ تون َءين‪،‬‬ ‫ِبٺا بحلوب دل پاهه‪ ،‬تنهين جي جا ِد ون جوَءين‪.‬‬ ‫پوشيَء بون پيال دک سان‪ ،‬د تاچيَء جو ٽڳو ٽوَءين ‪،‬‬ ‫دليون دللر جي ورک سان‪ ،‬سڳو دک سند سورين‪.‬‬ ‫پوديَء ون پيال پنهنجي جا‪ ،‬پري پيوا مي وَءين‪،‬‬ ‫”بيڪس“ ’بيدل‘ توسان آهي‪ ،‬اندر ۾ و‪،‬ق سان ا رين‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سورر‬ ‫بنهن ن ڏسان ها ُ‬ ‫بول چي تنهنجو‪،‬‬ ‫پر ڄادي جي ٿي ڄاتو بون‪.‬‬ ‫ڪوَء ڪواچه هو جڏهن دل ۾‪،‬‬ ‫اللن لِئڙ سو پاتو بون‪.‬‬ ‫درد سبالون ڪيون دل اندر‪،‬‬ ‫ناز سان لڳو ناتو بون‪.‬‬ ‫و‪،‬ق آرانڀا ڪي ا اندر‪،‬‬ ‫ناز سان لڳو ناتو بون‪.‬‬ ‫و‪،‬ق آرانڀا ڪي ا اندر‪،‬‬ ‫ڏاڍي سان بن ڦاٿو بون‪.‬‬ ‫”بيڪس“‪ ،‬دسوت بنجه دل جي‪،‬‬ ‫ُسر سورن جو ڳاتو بون‪.‬‬ ‫‪ .14‬ڪافي ر پ پهاَءي‬ ‫ناه بيار بٺا ڪا ا هان تي‪ ،‬ب ت پنهنجي ُ‬ ‫ڏنهن ٿي ڳانيان‪.‬‬ ‫سورهي ڪيئي تن سلهاَءيا‪ ،‬ناز اڳيان آٌء ناهيان‪...‬‬ ‫دبدم دلڙي ٿي ديواني‪ ،‬ڪنهن ون تو ي دوايان‪...‬‬ ‫ِدڪن ٿا‪ ،‬ڪنهن ي ال ٻڌايان‪...‬‬ ‫َڦٽ فرادي دا‬ ‫”بيڪس“ جيئي دم جو جئندس‪ُ ،‬ڳه ا هان جا ڳايان‪...‬‬

‫‪ .16‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫يار س ه تنهنجون ڳالهيون ڳالهيون‪ ،‬ري ياد پيون پيون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫گذاريو‪ ،‬ڪڏهن دون ِ َس َ ڏاڍيون ‪،‬‬ ‫ڪڏان اسان سان گڏ ٿي‬ ‫توَءي رهي ٿيا ت ب نيون نيون‪.‬‬ ‫ادي ادانڪ دلڙيَء اندر‪ ،‬باهيون بره جون ٻاليون ٻاليون‪،‬‬ ‫سي ت سري ڪين يون يون‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ٽ آٌء او ل وجب جو هيون تنهنجون داليون‪،‬‬ ‫توَءي ڏنگيون ت ب َسنيون َسنيون‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ جهنگلو‬ ‫يا شاه ’بيدل‘ بره جون بهيران‪،‬‬ ‫سڀن سالڪن جو تون آن پير پيران‪.‬‬ ‫سداچِين سنڀاليان ‪ ،‬ن ڪنهن دم ساريان‪،‬‬ ‫سند سر هوي‪ ، ،‬تو ي ٿي س اريان‪،‬‬ ‫او ل وهاچي‪ ،‬ڪريو بير بيران‪.‬‬ ‫ند ري نهايت‪ ،‬ڪئي آ نڀاڳي‪،‬‬ ‫تون هادي هٿون ڏي‪ ،‬هوي‪ ،‬سڀاڳي‪،‬‬ ‫انهيَء داه ظلوت‪ ،‬ڪيئي ٿيا اسيران‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس‪ِ ،‬پرتيون پڪاري‪،‬‬ ‫تون دادر دلندر‪ ،‬تنهنجي طلب تاري‪،‬‬ ‫هي وه بون ڪ ‪ ،‬لڳا تير تيران‪.‬‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ جهنگلو‬ ‫ه ه س ه تنهنجون ا يون‪ ،‬جاتي لڳيون‪ ،‬تاتي َٻييون!‬ ‫زلف آه زنجير تنهنجو‪ُ ،‬‬ ‫دام اسهي واشون‪،‬‬ ‫پال جي دادي پوشيَء بؤن تام ڪن ڏاڍيون َت يون‪.‬‬ ‫س ن ڪوچي آه يچاريَء جو‪ ،‬جا ڦاٿي دام ۾‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫گهور گهاچه ون تييون ُاهي سوز بون شايد ِسييون‪.‬‬ ‫ڪربال ۾ د ٿيو‪ ،‬ڏس و‪،‬ق جو اسرار آه ‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بند بره جو ر يو س ن ڏاڍيون لييون‪.‬‬ ‫رديف‬ ‫‪ .19‬ڪافي ر پ سورر‬ ‫يار جاد گر‪ ،‬ڏاڍي َ‬ ‫اد ادن سان َ‬ ‫لنو َءي الچين ٿو‪.‬‬ ‫س ن آهي‪ ،‬بيوس آهيان ‪ ،‬تن بن بنجه ت اچين ٿو‪...‬‬ ‫ڏ ر ڏ ن جي َب َن بنهنجي ي‪ ،‬سورن سان تون ساهين ٿو‪...‬‬ ‫لنو َءي الچي بيوس ڪري‪ ،‬پانهنجو پاڻ س اچين ٿو‪...‬‬ ‫د ست دالسا ڏچين ٿو ا ل‪ ،‬پو ڪڏهين ڪين َاالچين ٿو‪...‬‬ ‫بحلت باريو بسڪينن ي‪” ،‬بيڪس“ بره بڇاچين ٿو‪...‬‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫بناچي ساز ورک جو‪ ،‬ڪهڙا تون لڪ لڪاچين ٿو‪.‬‬ ‫آچين آدم ر ي نالو‪ ،‬ڪيئ ڪيڏ ت ڪ‪،‬الو‪،‬‬ ‫ڪري د‪،‬ون سند دالو‪ ،‬واشق بع‪،‬و ياهين ٿو‪.‬‬ ‫”ا د“ ۾ ”بي “ ٿيو بورر‪ ،‬پنهنجو تون پاڻ ٿئين دللر‪،‬‬ ‫ڪري ُه ٿئين ري يدر‪ ،‬وجب سورهي سڏاچين ٿو‪.‬‬ ‫ري جاني ڍڪي جابون‪ ،‬ڪيو ڪو ُه هنگابون‪،‬‬ ‫ڄاچي درد دبابون‪ ،‬پنهنجا پيارا ُ‬ ‫ڪهاچين ٿو‪.‬‬

‫وفي بندور ڪئي ساري‪ ،‬سوريَء نيَءي تي هوواري‪،‬‬ ‫بههُّههال سربد تي وهاري‪ ،‬پنهنجن جا سر ڍاچين ٿو‪.‬‬ ‫ر هڙيَء ۾ رنگ ڪري َرلو ‪ ،‬داچي ِس َر بار‪ ،‬ٿين ”بيدل“‪،‬‬ ‫سن بازر ڪرين ا ‪ ،‬هادي ”بيڪس“ سڏاچين ٿو‪.‬‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ پهاَءي‬ ‫ربَء رنديَء جو وجاچب ر هڙيَء ۾ راز هو‪،‬‬ ‫نالي ”بيدل“ بادشاه ‪ ،‬بي‪،‬ڪ اهو شهلاز هو‪.‬‬ ‫بوج بس يَء ۾ سدا سلهان سر افَءاز هو‪،‬‬ ‫الج جي الت ۾ هردم بن پدا بو از هو‪.‬‬ ‫پير بغان جي پيش هڪ ويوت بجاز هو‪،‬‬ ‫هو ا ست اري ال ۾ بحوود سوچي اياز هو‪.‬‬ ‫درد اري دين ۾ هو ير دک باز هو‪،‬‬ ‫و‪،‬ق جي ا ٽار سان دلدار دست دراز هو‪.‬‬ ‫هن تواشيگاه ۾ ادهٺ جي آ از هو ‪،‬‬ ‫برضيَء بوجب پانهنجي سئر فاتي ساز هو‪.‬‬ ‫سال ٻارهن سؤ ادانوي ۾ سوز گداز هو‪،‬‬ ‫سورهين ذ الوعد جي هاديَء سند پر از هو‪.‬‬ ‫”بيدل“ برشد بنهنجو‪ ،‬ساچين غريلنواز هو‪،‬‬ ‫”بيڪس“ َ‬ ‫پادم َد َر جي ي و‪،‬ق جي آغاز هو‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سورر‬ ‫بون سان جاني! جاد اليو تو‪ ،‬دام زلف ۾ ڦاسايو تو‪.‬‬ ‫آٌء ايادي‪ ،‬نينهن ن ڄادان‪ ،‬بحلت بون ي بارايو تو‪...‬‬ ‫و‪،‬ق دي آتش ڪي ا آرانڀا ‪ ،‬بحلت بب بچايو تو‪...‬‬ ‫پادون ڏاڍن سان پريت ن يهندي‪ ،‬نا ق پاند َاَءايو تو‪...‬‬

‫سب ُ‬ ‫االي َو يار ٻين سان‪ ،‬بون سان ڪوَء ڪوايو تو‪...‬‬ ‫يا َر جاد گر‪” ،‬بيڪس“ سان‪َ ،‬هي‪ ،‬ه جو نينهن نڀايو تو‪...‬‬ ‫رديف ه‬ ‫‪ .15‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫آهيان پاڻ او‪ ،‬و‪،‬وؤن ٿو ولد سڏايان‪،‬‬ ‫هِ ڙي ٻانهون ٻانهن جو‪ُ ،‬هت هوس شاهن‪،‬اه ‪...‬‬ ‫هِ ڙي بايو بار هان ٿو‪ُ ،‬هت ده‪،‬ت جو درياه ‪...‬‬ ‫”االنسان ِس ّري َانا ّ‬ ‫سر ُه“‪ ،‬و‪،‬ادن آگاه ‪...‬‬ ‫”بيڪس“ رک تون دل ۾ بلڪ ‪ ،‬دک جو يساه ‪...‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫سرتيون هئي ڪا الح‪ ،‬بنهنجي بار چڙن ۾‪.‬‬ ‫نيٺ بار پنهنجو ننگ ن سڏيندا‪ ،‬توَءي هجان بدراه ‪...‬‬ ‫و‪،‬ق اسان جو رهلر ٿيند ‪ ،‬ش ن ڪند گوراه ‪...‬‬ ‫برشد ساچين ُنور االهي‪ ،‬آهي جه او‪...‬‬ ‫”بيڪس“‪’ ،‬بيدل‘ توسان بلڪ ‪ ،‬هادي هوند هوراه ‪...‬‬ ‫‪ .94‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫نت نهاريان راه ‪ ،‬اديون ابادن جي‪.‬‬ ‫َٻن وور جا باغ باغيچا‪ُ ،‬هت گلَءاريون ڪيون گاه َ ‪...‬‬ ‫بارچي باندي دسوت آندي‪ ،‬سانگي ساري ساه ‪...‬‬ ‫جيئري يڙهيچن ساريو‪ ،‬جا دين سا اه ‪...‬‬ ‫”بيڪس“‪ ،‬دسوت دل سوَءيو‪ ،‬اهڙي ڪئي ت او‪...‬‬

‫رديف ي‬ ‫‪ .96‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫ابادن جي ُاڪير‪ ،‬راتيون ڏينهن ر چاَءي‪.‬‬ ‫آٌء هِت باندي تن بارن ريَء ‪ ،‬ينئون پيئن ُهو ير‪،‬‬ ‫ساه سنگهار سنڀاري‪.‬‬ ‫وور َ‬ ‫دسوت اري ڪوٽ بون ڪ ‪َ ،‬‬ ‫ڄام ابير‪،‬‬ ‫ڳارادو ٿو ڳاري‪.‬‬ ‫ابادن جي آسري‪ ،‬بيان‪ ،‬لوچي ٿيڙم ليڙ‪،‬‬ ‫َپت پهنورجي پاَءي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ س ناهي يڙهيچن جو‪ ،‬توَءي هههُّهئي تودير‪،‬‬ ‫ڪير لِيئي ي ٽاري‪.‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ ڪلياڻ‬ ‫ادي ٿِي راه ۾ رهلر‪ ،‬دلندر ّ‬ ‫سر سلحاني‪.‬‬ ‫تنهنجي دک سند نعر ‪ ،‬لڳو افال ۾ سار ‪،‬‬ ‫ڏيياريو و‪،‬ق جو دار ‪ ،‬تون آهين ُنور نوراني‪.‬‬ ‫تنهنجو تابع آهي الهوک‪ ،‬تنهنجي ابر ۾ باهوک‪،‬‬ ‫تون آن بسند ن‪،‬ين هاهوک‪ ،‬ڪرايو سئر نعاني‪.‬‬ ‫تنهنجي درگاه آ والي‪ ،‬تون آن دک سند الي‪،‬‬ ‫پيئاريو پرک جي پيالي‪ ،‬ت ٿيان ب‪ ،‬ا الثاني‪.‬‬ ‫جس جنجال آ هس ي‪ ،‬سڏايو‪ ،‬ڪا ڏيو بس ي‪،‬‬ ‫پيئاريو جام الس ي‪ ،‬تون آن سادي سڀن‪ ،‬جاني‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بي‪،‬ڪ ُاهو جاني‪ ،‬ڍڪي آيو پو انساني‪،‬‬ ‫سهي ڪج يار سيالني‪ ،‬سڏي ڪفر آچون بسلواني‪.‬‬

‫‪ .91‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫بره بازاري و‪،‬ق آزاري‪ ،‬هڪ بيوراري‪ ،‬ٻي پلق جي پواري‪.‬‬ ‫بدد شال بون سان ٿر ارا ٿيندا‪ ،‬ڪ ي ديد هِن بؤن ش نال نيندا‪،‬‬ ‫ڪريان ٿي هوي‪ ،‬جنهين ڪاڻ زاري‪.‬‬ ‫الچه نينهن آسان نڀاچه ا و‪ ،‬درد و‪،‬ق ۾آ جاله دو و‪،‬‬ ‫نيڻن ناز ارن جي ربَء نياري‪.‬‬ ‫بنهنجا پير برشد شهن‪،‬اه ’بيدل‘‪ ،‬هي ”بيڪس“ بيوس پرتو ٿي بلڪ ‪،‬‬ ‫وور ٻاجهون تنهنجي بون گوندر گذاري‪.‬‬ ‫‪ .99‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫بره ڪئي باندي‪ ،‬ري س ڻان‪.‬‬ ‫راک ڏينهان آهي تاک ا هان جي‪ ،‬دلڙي درباندي‪...‬‬ ‫دبدم دلڙي ڪري پڪاري‪ ،‬هوک سان ٿيا هيڪاندي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس بازر دي ‪ ،‬دسوت ڪنهن آندي‪...‬‬ ‫‪ .92‬ڪافي ر پ ڪانر‬ ‫بيودران نال ياري‪ ،‬ش ڪنهيندي ن هو ي‪.‬‬ ‫درد سوَءي يار ُانهين دي ‪ ،‬هو نيو هڪواري‪...‬‬ ‫درد بندن جي دل تي‪ ،‬دللر ساچين‪ ،‬بار َر َ‬ ‫يو ڪو باري‪...‬‬ ‫آ زاري‪...‬‬ ‫ناهي بيار بحلوبن تي‪ ،‬و‪،‬ق ا‬ ‫پوَءي ويوي الشڪ هويا‪” ،‬بيڪس“ بره بازاري‪...‬‬

‫‪ .92‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫”بيڪس“ سان بي ر اهي‪ ،‬ناه بناسب‪ ،‬بٺڙا‪ ،‬تو ي!‬ ‫يس بسونت ۾ َ‬ ‫ٽ َ‬ ‫ڏن َو ڏيياري‪َ ،‬‬ ‫ٽ تنهنجي نين پواري‪،‬‬ ‫گه ِ‬ ‫گه ِ‬ ‫شان ر يو تو شاهي‪.‬‬ ‫بره بسونت ليو دوساري‪ ،‬ڪاٿي دام‪ ،‬ڪاٿي باري‪،‬‬ ‫بند وجاچب آچي‪.‬‬ ‫ييو‪ ،‬سنئيان‪ ،‬يار پيارا‪ ،‬ظاهر باطن ُنور نيارا‪،‬‬ ‫شاه ڪريندا گداچي‪.‬‬ ‫ت ت هَءاري دا شاه سيالني‪ ،‬دا سڏا ڪي آيا جاني‪،‬‬ ‫ڪ ِ باب ‪ ،‬ڪ ِ باچي‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫يس َبواڪي آيا اِٿاچين‪ ،‬ڪاٿي ’بيدل‘برشد ساچين‪،‬‬ ‫ر ندا پيال پداچي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس نينهن جو نعر ‪َ ،‬ه ُه تون دک ي ڪر ار ‪،‬‬ ‫و‪،‬ق وجب هي اِالهي‪.‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ بر‬ ‫ٻار د سان‪َِ ،‬ءي جيڏيون‪ ،‬بنهنجي ش ڪا رهي رهي‪.‬‬ ‫جان جداچيَء هيَء جالچي‪ ،‬سور نٿو ساه سهي سهي‪...‬‬ ‫” َبن َ‬ ‫ب شيئاا َج ّد َ َ‬ ‫طل َ‬ ‫جد“‪ ،‬ڳوليندَء ٿو لهي لهي‪...‬‬ ‫ننگ نواديَء جو توتي آهي‪ ،‬ترک سنڀاليو تهي تهي‪...‬‬ ‫جي ٿِيون سهو ”بيڪس“ اندر‪ ،‬درد جو دريا هي هي‪...‬‬ ‫‪ .95‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ٻار دو ُٻڌي ٻاڏايان‪ ،‬ش ڪا بهر ڪري‪.‬‬ ‫باهون سال ڪيئي گوندر بنجه ٿي گذريا‪،‬‬

‫ساوت هڪڙي ساه ون يڙهيچادا سريا‪،‬‬ ‫انهن ڪئي دل ڏاڍي‪ ،‬جو مي يٺا پري‪.‬‬ ‫آٌء شايد هِيس ساري‪ ،‬ا لون بحلت باري‪،‬‬ ‫گابوهن سان‪ ،‬جيڏيون گوندر دل تي ٻاري‪،‬‬ ‫دلڙي درد ڳري‪ ،‬بن تي باه ٻري‪.‬‬ ‫سرتيون سور ُسڻيو بنهن تي ه هڻان‪،‬‬ ‫ڏينهن ڏ ن ۾‪ ،‬جيڏيون‪ ،‬گهاريندي ٿي گهڻا‪،‬‬ ‫سورن بنجه ٿي سڙان‪ ،‬بن ڪو ا ڏانهون ري‪.‬‬ ‫آٌء هِت هيڪلي آهيان‪ ،‬توهين ُهت پو ‪َ ،‬ءي سرتيون‪،‬‬ ‫وٽن ٿا سرتيون‪،‬‬ ‫بار چڙا بلير ۾ پو‬ ‫ٻيون پيڪن ي پرتيون‪ ،‬ڳڳ تن ٿيون پري‪.‬‬ ‫تنهنجي فرا ڦويو‪ ،‬پو ”بيڪس“ ٿيو بيوس‪،‬‬ ‫َرندن تي پيو رَءند يي گابوهن جا َگس‪،‬‬ ‫ناهي طوع بال جي‪ ،‬باريس ذ‬

‫ذري‪.‬‬

‫‪ .21‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ٻانهي ٿي ٻاڪاري‪ ،‬بوٽ بٺا باندي هان‪.‬‬ ‫سوز فرا سور ا هان جو‪ ،‬باريو ٿو امان باري‪...‬‬ ‫دانهون سه تون درد فرا جون‪ ،‬يه ن يار ساري‪...‬‬ ‫ناهي الچق َ‬ ‫اللن تو ي‪ُّ ،‬سور جداچيَء جو ساَءي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس َسگ سڏايو‪ ،‬تو ي سداچين سنڀاري‪...‬‬ ‫‪ .24‬ڪافي ر پ ڪانر‬ ‫پانڌي ادا‪ِ ،‬پ َر ي دئج‪ ،‬با د ادب سجد ڪري‪،‬‬ ‫دا د دريلن ي دئج‪ ،‬با د نياز ن سڏ ڪري‪:‬‬

‫هيَء ڪنيَء‬ ‫ڪر نواز‬

‫آ ازل ون‪ ،‬در ا هان جي ِجي غالم‪،‬‬ ‫جي‪ ،‬بحلوب تو لئ ٿي بري‪.‬‬

‫راتيان ڏينهان هڪ تاک ۾‪ ،‬اچي هوي‪ ،‬اک ۾‪،‬‬ ‫رادا گهڻا چي راڄ ۾‪ ،‬پر تو ريَء اسان جي نا سري‪.‬‬ ‫اي لا‪ ،‬دئ تون س ه ي‪ ،‬هڪڙ دم ديدار ڏي‪،‬‬ ‫ُدور ديوڪ تنهنجي َ‬ ‫ڪيڙ ‪ ،‬ش سوا تنهنجي نا بري‪.‬‬ ‫’بيدل‘ بالشڪ ا ود آ‪” ،‬بيڪس“ بٿي جو وهد آ‪،‬‬ ‫نا ياتي نا بواتي‪ ،‬درد فردت ۾ ڳري‪.‬‬ ‫‪ .26‬ڪافي ر پ ڪانر‬ ‫َپ َپ پون ٿا ُپور َءي‪ ،‬س ڻن سندا ُسور َءي‪.‬‬ ‫جوشون جگر َيڙ َجلي‪ ،‬ڪنهن ي َسليان دل جي َڳلي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫داَءهيو ه ِلي‪ ،‬جيئن دڙهيو بندور َءي‪.‬‬ ‫سوريَء س ه‬ ‫ڪنهن ڳاله ون يڙين سڏي‪ ،‬گولي ن نِ َيئي پنهنجي گڏي‪،‬‬ ‫هِت ُهت آهيان تنهنجي تڏي‪ ،‬ديوڪ ڪيو آ ُدور َءي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ڪيو پاڻ ان‪،‬‬ ‫دبدم سنڀاريان ساه َ سان‪ ،‬جاني جدا‬ ‫َهي َهي‪ ،‬ن گهرجي هيئن ا هان‪،‬جو ِڏچي درد يڙين د ر َءي‪.‬‬ ‫طعنا تنڪا سڀڪو سدا‪ ،‬ڏچي و‪،‬ق ارن ي‪ ،‬ادا‪،‬‬ ‫ِبهڻا بالبت ج سندا‪ ،‬سي سڀ بون ي بنظور َءي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ِبالي يار سان‪’ ،‬هوندي‘ ِبٺي بنٺار سان‪،‬‬ ‫دلڙي پنهنجي دلدار سان‪ ،‬جنهن لئ ٿيس ب‪،‬هور َءي‪.‬‬

‫‪ .21‬ڪافي ڪوهياري‬ ‫پنه يي يا ڪري بون سان ساَء ‪،‬‬ ‫ڏسو ڏيرن جي اِها ڏاڍاچي!‬ ‫ڳاني آيا ڏسه ڳاڄاچي‪،‬‬ ‫ا لون بن ۾ ڪا هين بداچي‪،‬‬ ‫بان پو ٿي ٻڌايو پنهنجو پاَء ‪،‬‬ ‫ت ڳ ار بنهنجي جا آيا هِن ڳاچي‪.‬‬ ‫سنجهي پئي سنڀريا‪ ،‬ڪيئون پئي ال ون‪،‬‬ ‫بان ڙي َهس پدبت ۾ ٻئي ٻڌي ٻانهون‪،‬‬ ‫سورن ڏنو ٿ ساه ي ساَء ‪،‬‬ ‫جو طن مه جي بون سوجهي ن اچي‪.‬‬ ‫ُپ َ‬ ‫ٽ آريَء جا ُهيڙا َاڪابر‪،‬‬ ‫ذاک ز را ر‪َ ،‬ج َ‬ ‫ت هئا جابر‪،‬‬ ‫ال غرض تن ڪيو ڪون الَء ‪،‬‬ ‫جانب نياچون ڪري ڪا جداچي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ٿو َ َ‬ ‫س ڪري ت ڏاچي‪،‬‬ ‫سڪ ت اندر ۾ ٿ سداچي‪،‬‬ ‫راتيان ڏينهان اِيهو َٿ راَء ‪،‬‬ ‫” َبن َط َل َ‬ ‫ب شيئاا“ بلندم جاچي‪.‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ بر‬ ‫جي تون درسن ڏين هڪواري‪ ،‬سؤ ڳيري ددي بين يندي‪.‬‬ ‫ٽ َ‬ ‫َ‬ ‫ٽ گهوٽ بون ي تو گهايو‪ ،‬تنهنجي جداچي جيم جيايو‪،‬‬ ‫گه ِ‬ ‫گه ِ‬ ‫جي تون د ست ڏچين دلداري‪ ،‬هيَء ُبئي ڙي جو ٿيندي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ساه سورن سان س ه َس َ‬ ‫جاليو‪،‬‬ ‫لهايو‪ ،‬بادن سا ِبٺا جان‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫هنيو ڪاري‪ ،‬جداچيَء ۾ ن هيَء جيندي‪.‬‬ ‫ڪان ڏاڍ‬

‫بحلوبن جي ڪار ڪههُّههه آه ‪ُ ،‬و‪،‬ادن جي سوجه َسهه آه ‪،‬‬ ‫اه س ه تنهنجي ساري‪ ،‬سور نوادي ناهي سهندي‪.‬‬ ‫دل ۾ درد د ايون د نهيون‪ ،‬سورن سان ٿيون دلڙيون ُسوهيون‪،‬‬ ‫سدا طلب تنهنجي آه تاري‪ ،‬تو ان بنا هِت ن رهندي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ورض ڪري ٿو‪ ،‬ورض پنهنجي جو غرض گهري ٿو‪،‬‬ ‫بون سان َ‬ ‫يار ر ي ٿو ياري‪ ،‬پل پٺيَء تنهنجي پوندي‪.‬‬ ‫‪ .29‬ڪافي ر پ نڀاک‬ ‫َ‬ ‫ڪ َ ت پنهونَء جي ِپنِي‪ ،‬ش مي ڪيب بران‪.‬‬ ‫ڏاڍن پنهنجو ڏاڍ ڏيياريو‪ ،‬ڳ ي يا ڳينگ ڳِني‪...‬‬ ‫ننگ ت نواديَء جو بلڪ ڻندا‪ُ ،‬‬ ‫ڪ ِني‪...‬‬ ‫ڪ َو َِءي هان توَءي ِ‬ ‫َد َم َدم دلڙي ڪئي ديواني‪َ ،‬آي ِ ڳاله اِنهيَء‪...‬‬ ‫َ‬ ‫سڏيو ُبله ههه ڳنهي‪...‬‬ ‫ڪانگا‪ ،‬ڪهجان راه ِ َرَءي ٿي‪ ،‬هوَء جا‬ ‫”بيڪس“ بيوس پنهنجي ساٿ ون‪ ،‬سا هون يڙا ِسني‪...‬‬ ‫‪ .22‬ڪافي ر پ ڪوهياري‬ ‫ڪويني ڪيچين ڏي‪ ،‬ر اني رَءهندي‪ ،‬رند يي َءهندي‪.‬‬ ‫ڏاڍا ڏ نگر ڏيه جا‪ ،‬داَءهيون هي دڙهندي‪...‬‬ ‫ڏيئي باه ڳنڀور ي‪ ،‬هيَء سورن ۾ سڙندي‪...‬‬ ‫رهي هيڪاندي راه ۾ ‪ ،‬برن ۾ برندي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ باه بره جي‪ ،‬ڏسي نا ڏرندي‪...‬‬ ‫‪ .22‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫باريس سوَءي‪ َ ،‬ر تون‪ ،‬جيَء جا جيئارا جلدي‪.‬‬ ‫شب ر ز ان هاري‪ ،‬ڪئي بره بيوراري‪،‬‬

‫لک لک ڪريان ٿي زاري‪ ،‬دل جي د ا ڪا بلندي‪.‬‬ ‫باري فرا آهيان‪ ،‬ڪو دم جيئري ناهيان‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫سڱ تو سان ڪهڙ ساهيان‪ ،‬ٻانهي تو سان ٿي هلندي‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ڪوڪان ڪريان‪ ،‬پڪاريان‪ ،‬ٻاڏايان ٿي‪ ،‬ٻاڪاريان‪،‬‬ ‫تو ي ا ين يهاريان‪ ،‬ڪنهن ي ن ُسور سلندي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ فوير دانهان‪ُ ،‬ٻڌند او آهان‪،‬‬ ‫ٻهڳه ڏيند جو ٻانهان‪ ،‬ٻيا در سو پو ُرلندي‪.‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫بسڪين ٿو بارين‪ ،‬جاني ‪ ،‬ترس ن پيئ ت ِ َر جي ر !‬ ‫ساڻ ڏسه جي ديد ڪرين ٿو‪ ،‬ڳاريو ٿو ڳارين‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫ڦاهِي زلف جي َ‬ ‫پال جو دادو‪ ،‬برغ دلين سارين‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ۾ باه بره جي‪،‬ٻاريون ٿو ٻارين‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫‪ .25‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫نانَء بوال جي باهِي‪ ،‬آٌء ٿاڻ ري تون‪.‬‬ ‫ڏس يچاريَء ڏي ري اجهاچي‪ ،‬تنهنجي آه ِس َ‬ ‫ڪ ۾ سداچي‪...‬‬ ‫يار ا هان ي هينئن ن گهرجي‪ ،‬جاني ڪرڻ جداچي‪...‬‬ ‫و‪،‬ق ا هان جو ر ز ُرچاري‪ ،‬بره ڪئي آه ڳالچي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس آه نوادو‪ ،‬تنهنجو َسگ سڏاچي‪...‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫هِن ُهن ٻنهي ون ياسي‪ُ ،‬پيي و‪،‬ق جي پياسي‪:‬‬ ‫هر بار درد غ جا دوي‪ ،‬سر بٿي داياسي‪.‬‬ ‫دوٽ هه تون‪ ،‬هس يَء جي ا َ‬ ‫َ‬ ‫ٽ َڳڃ تون‪،‬‬ ‫ُدس يَء جي‬

‫َ‬ ‫ڳوٽ ه تون‪ ،‬سوريَء جي سر هلياسي‪.‬‬ ‫بس يَء جي‬ ‫شب ر ز ڪرندي زاري‪ ،‬در ياد دل يچاري‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سڙڳئي هي جان ساري‪ ،‬ڪنهن انگه ۾ َاَءياسي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ن ڪنهن ۾ َاَءندا‪ِ ،‬سڪندي سوريَء تي دڙهندا‪،‬‬ ‫دبدم هي َسگڙا در دا‪ ،‬هرگَء ن ڪنهن جهلياسي‪.‬‬ ‫‪ .24‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫’هيرا‘سدا تون هوندين‪ ،‬جيَء جا جيارا جاني‪،‬‬ ‫هڪ دم ن سار ٿي تون‪ ،‬اي باه بدر ثاني‪.‬‬ ‫دن َرين پيال تيرا‪ُ ،‬جک ُجک جاليا جيرا‪،‬‬ ‫دلندا ن س ڪو بيرا‪ ،‬در دم هوين تو داني‪.‬‬ ‫لب لع سر اللي‪ ،‬رهندين تون پود پيالي‪،‬‬ ‫تيري جو ال ُابالي‪ ،‬يوسف ڪيا هي ڪنعاني‪.‬‬ ‫الچق نهين تههُّسانون‪ ،‬ي ٻولنا ٻِنهان نون‪،‬‬ ‫ديوداهي سر َاسانون‪ُ ،‬‬ ‫ڪڇ دل بيري ُدڀاني‪.‬‬ ‫يڪ بار ل اِالهي‪ ،‬اسي دي سن شاهي ‪،‬‬ ‫واشق يچارا گاهي‪” ،‬بيڪس“ بره بياني‪.‬‬ ‫‪ .26‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫يا شاه ’بيدل‘ ڪريو ڪا ڳالچي‪،‬‬ ‫سندي و‪،‬ق دک ڪريو ڪا وهاچي‪.‬‬

‫َ‬ ‫و‪،‬ق ورفان‪،‬‬ ‫ڏيو درد‪ ،‬داتا‪ ،‬سند‬ ‫تون آن ر نق افَءاي ت ت پداچي‪...‬‬ ‫تون دادر دلندر ب هر جا اضر‪،‬‬ ‫او ل ڪا ب ‪،‬و سڪ جي سواچي‪...‬‬ ‫او يا او تون آهين هادي‪،‬‬ ‫آهي هر د جهان ۾ تنهنجي بادشاهي‪...‬‬ ‫پانو پوديَء جو پراب سگهو ڪر ‪،‬‬ ‫فا اٻ وفي تون ڪر يا فاچي‪...‬‬ ‫آتش ڪ ي و‪،‬ق جي ۾ ت جه ُ تون‪،‬‬ ‫سدا ير دک جي شال اچي‪...‬‬ ‫هي ب‪ ،‬ا ”بيڪس“ ٿو بيوس پڪاري‪،‬‬ ‫تنهنجي در درد جي ڪري ٿو گداچي‪...‬‬

‫بناجاتون‬ ‫(‪)4‬‬ ‫(‪ )4‬اي شهن‪،‬اه دلندر‪ ،‬بادشاه بينظير‪،‬‬ ‫زبده درگاهِ ايَءد‪ ،‬بول ِ َّ‬ ‫رب الودير‪،‬‬ ‫بيوسيلن جا سيال‪ ،‬بيڪسن جا اه َ ِ ير‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بير َبر ندي‪ ،‬سيني‪ ،‬پير وال جا ابير‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪ ،‬اسهي او جي‪،‬‬ ‫ڪر نوادي تي نظر‪ ،‬نالي نلي او جي!‬ ‫(‪ )6‬شاه واليجاه ‪ ،‬تون شهلاز نههُّوري نابور‪،‬‬ ‫اي ي يون جا اجها‪ ،‬تون بادشاه بحر بر‪،‬‬ ‫بدهفي جو تون گرابي آن ُ‬ ‫گه َر‪،‬‬ ‫پاندان‬ ‫ش‬ ‫توتي آهي بنهنجي سڀ لڄ‪ ،‬بون سان الچق َ‬ ‫لهف ڪر‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬

‫(‪ )1‬شاه ‪ ،‬آٌء بسڪين بيڪس‪ ،‬تون لي او بحق‪،‬‬ ‫پنهنجي هِن دابن ههه لڳي ي دان ڏي‪ ،‬د له بحق‪،‬‬ ‫تون حي سرتاج ڪ پيرن جو شاهن‪،‬ہ بحق‪،‬‬ ‫تون بساڪينن ۽ هيڻن جو حي هوره بحق‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫َ‬ ‫درگه االهي دس رس آهي وظي ‪،‬‬ ‫(‪ )1‬تو ي بنجه‬ ‫تو ي ڪيو ب ار هر ڪنهن ابر ۾ راز ر ي ‪،‬‬ ‫شاه ‪ ،‬تون نادص نوازين ِپير تون پالين ي ي ‪،‬‬ ‫هن پنهنجي دابن گرف تي ڪرم ڪر‪ ،‬اي ڪري ‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )9‬تو ي بنجه درگاه َ دا َر جي ڏاچي دس گاه ‪،‬‬ ‫ا ا‬ ‫ال بِا او‪ ،‬ه ه‪ ،‬تون دلندر بادشاه ‪،‬‬ ‫تون بديون ب ‪،‬ا بنهنجون‪ِ ،‬پ َ‬ ‫ير‪ ،‬آهيان ُپر گناه ‪،‬‬ ‫وفو توديراک ڪر‪ ،‬وا يَء ُاتون اِيَءد ب واه ‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )2‬توتي هردم آه ‪ ،‬ها ِدي‪ ،‬بهر ُبرس ڄام جي‪،‬‬ ‫هر طرٻ َ‬ ‫ڪن ها تنهنجي فيض ۽ انعام جي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫پينام جي‪،‬‬ ‫شاه َ ڪر ڪا اه ‪ ،‬الي‪ ،‬پنهنجي هن‬ ‫دين جا دشون دساچي ف ح ڪر اسالم جي‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫ادف س ّ ِر پدا‪،‬‬ ‫(‪ )2‬الل تون شهلاز نههُّهوري‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫تون بحود جو ضوري‪ ،‬هاديَء راهِ ُهدا‪،‬‬ ‫تون رسين س يَء ۾ ساچين‪ ،‬پنهنجي هن پير َء سدا‪،‬‬ ‫بنهنجي ڪر تون آس پوري‪ ،‬آٌء سند در جو گدا‪:‬‬

‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )1‬شاه َ‪ ،‬آٌء ويلن ۽ وديانن سان آهيان سين دا ‪،‬‬ ‫بون جهڙ وا ي ۽ بجرم ناه ڪو بر ُر ي پا ‪،‬‬ ‫تون‪ ،‬ڳال! ب ‪،‬ا بنهنجا ڏ ه سڀ‪ ،‬اي پير پا ‪،‬‬ ‫بون ِجها نادص نوازين غير‪ ،‬تو ناهي ڪو با ‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )5‬شاه َ ‪ ،‬تون بنهنجو سيلو آن ِهن د له دبلدم‪،‬‬ ‫ال بنهنجي تي‪ ُ ،‬سيني‪ ،‬نانَء ّ‬ ‫رب جي ڪر ڪرم‪،‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬ڏي تون شادبانا‪ ،‬دفع ڪر درد ال ‪،‬‬ ‫جن ي تو جهڙ سيلو‪،‬تن ي غازي ڪهڙ غ ‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )41‬تنهنجي در ڪيئي سوالي ٿيڙا َ‬ ‫فاچق‪ ،‬فيضياب‪،‬‬ ‫بيورادن جون برادان تون پ اچين‪ ،‬بيحساب‪،‬‬ ‫آٌء سند دابن گرف ‪ ،‬يا ش ِہ واليجناب‪،‬‬ ‫دار َ‬ ‫بنهنجو رک َ‬ ‫بحق بوتراب‪:‬‬ ‫ين ۾ پرد ‪ِ ،‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )44‬بنهنجي ڪر پوري دا‪ ،‬ديق اڪلر اسهي‪،‬‬ ‫ڪر ڪرم فار ۽ وثوان اطهر اسهي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫پير‪ ،‬ڪر بون سان بدد‪ ،‬زهرا ۽ يدر اسهي‪،‬‬ ‫دار َ‬ ‫شرم رک َ‬ ‫ين ۾‪ ،‬شلير شلر اسهي‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ‪ ،‬ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫دار َ‬ ‫(‪ )46‬شاه َ ‪ ،‬رک َ‬ ‫ين ۾ با آبر ا سان سان‪،‬‬ ‫ڪين ڪر بح اج ڪنهن جو‪ُ ،‬بهت ر جو َ‬ ‫بان سان‪،‬‬ ‫دت نَءوي ۡ‬ ‫جان َهاليو دين ۽ ايوان سان‪،‬‬ ‫ِ‬

‫پا‬

‫آٌء ڪلوو پڙهان ا ود ُاتي ايوان سان‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬

‫(‪ )41‬بون سين هر ب‪،‬ڪ ۾ اهر ٿج ادي‪ ،‬والي ابير‪،‬‬ ‫سڀ پ ايو‪ِ ،‬پيرا! بنهنجا بوددا بافي الضوير‪،‬‬ ‫ڪر َ‬ ‫ڪ‪،‬ايش دلر جي‪ ،‬سادي ٿيو دهب‪ ،‬ڪلير‪،‬‬ ‫هر د وال ۾ ن آهي تو بنا ڪو دس گير‪:‬‬ ‫شاه َ ‪ ،‬بنهنجي اه ڪر ڪا‪...،‬‬ ‫(‪ )41‬شاه َ‪ ،‬آٌء بسڪين‪” ،‬بحسن“ ٿيو سوالي تنهنجي در‪،‬‬ ‫َپر ب دابنگير تنهنجو آهيان از وه ِد سفر‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بي يار آهيان‪ ،‬بجرم وا ِ ي آپر‪،‬‬ ‫اسهي او جي‪ ،‬يا شاه ‪ ،‬بنهنجي اه َ ڪر‪:‬‬ ‫شاه ‪ ،‬بنهنجي اه َ ڪر ڪا‪ ،‬اسهي او جي‪،‬‬ ‫ڪر نوادي تي نظر‪ ،‬نالي نلي او جي!‬ ‫(‪)6‬‬ ‫يا دلندر‪ ،‬شاه سيوهه جا سدا‪،‬‬ ‫ڪر نظر ”بيڪس“ بندي تي ل پدا!‬ ‫(‪ )4‬بادشاه ضرک دلندر سر را‪،‬‬ ‫ڪر َرسي تون رهلري‪ ،‬اي رهلرا‪،‬‬ ‫تنهنجي آهي ابر ۾ هر د سرا‪،‬‬ ‫دل با اندر آ‪...‬‬ ‫به ِر‬ ‫ش‬ ‫بولي در ِ‬ ‫(‪ )6‬ضرک پي ِر طريوت شاه تون‪،‬‬ ‫فلڪ َا ّدي سند آن باه تون‪،‬‬ ‫بحود يدر سند دل واه تون‪،‬‬ ‫هر لي او واليجاه تون‪...‬‬

‫بولي ولي‪،‬‬ ‫(‪ )1‬تنهنجو بندب شاه ديو‬ ‫ش‬ ‫يدر ڪرار تون بوال ولي‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ڪر ڪرم يڪلار تون هت هلي‪،‬‬ ‫دل دنيا جي رص توڏنهن آ جهلي‪...‬‬ ‫(‪” )1‬جيفة“ دنيا آهي‪ ،‬تنهن ون نجاک‪،‬‬ ‫ب ش بون ي يا ش ِہ والي فاک‪،‬‬ ‫تو ي دبدم ٿو سنڀاريان ڏينهن راک‪،‬‬ ‫يا ش ِہ شاهان تون ق جي آنهن ذاک‪...‬‬ ‫(‪ )9‬ددو ناني سيداالبرار جي‪،‬‬ ‫يدر ڪرار جي‪،‬‬ ‫ددو ڏاڏي‬ ‫ِ‬ ‫ددو ضرک بادشہ دلدار جي‪،‬‬ ‫ددو شاهِ بجل شي ب ار جي‪...‬‬ ‫(‪ )2‬ڪر ڳالچي بره جي‪ ،‬يا سيدا‪،‬‬ ‫ڪر نواز نينهن ِجي‪ ،‬يا سيدا‪،‬‬ ‫ڪر ونايت و‪،‬ق جي‪ ،‬يا سيدا‪،‬‬ ‫ڪر بهر ڪا درد جي‪ ،‬يا سيدا!‪...‬‬ ‫ڪر ونايت و‪،‬ق جي‪ ،‬يا سيدا‪،‬‬ ‫ڪر بهر ڪا درد جي‪ ،‬يا سيدا!‪...‬‬ ‫(‪ )2‬جه توجه و‪،‬ق ا ديت سند ‪،‬‬ ‫ڪر ڪرم ڪثرک بٿي دک سند ‪،‬‬ ‫ه َ سايو بينهڙ بحلت سند ‪،‬‬ ‫ٿيان شڪاري شاه جي ضرک سند ‪...‬‬ ‫دال ڪ ۽ ُ‬ ‫(‪ُ )1‬‬ ‫ال ڏي‪ ،‬يا سيدا‬ ‫و‪،‬ق دک ڪر وها تون ل پدا‪،‬‬

‫آهين تون هرجا سيلو‪ ،‬پا ندا‪،‬‬ ‫اه َ بنهنجي ڪر سگهو تون‪ ،‬سيدا!‪...‬‬ ‫(‪ )5‬نههُّهور نرب ‪ ،‬ڪر نظر يڪلار تون‪،‬‬ ‫بولي جو آهين نر ار تون‪،‬‬ ‫نههُّهور‬ ‫ش‬ ‫ا ود يدر سند دلدار تون‪،‬‬ ‫هر لي او جو آن يار تون‪...‬‬ ‫(‪ )41‬ال بنهنجي سان‪ ،‬سيني! هوودم!‬ ‫ُهج تون هردم‪ ،‬بادشاها! دبلدم‪،‬‬ ‫ساڻ هجن تنهنجي‪ ،‬سيني! ناه غ ‪،‬‬ ‫هر د وال ساڻ ناهي بنهنجو ڪ ‪...‬‬ ‫(‪ )44‬ڪئي پوديَء بون سان پرابي‪ ،‬شاه ‪ ،‬پا ‪،‬‬ ‫هن جڳت ۾ ڪيو بون ي هس يَء هال ‪،‬‬ ‫ڪيو د چيَء جي درد بون ي سين دا ‪،‬‬ ‫پا پنهنجي ُنور سان ڪر بنهنجي پا ‪...‬‬ ‫(‪ )46‬تون سين شاه آن شهلاز الل‪،‬‬ ‫بوسي جوال‪،‬‬ ‫ُطور تي تنهنجو ڏيو‬ ‫ش‬ ‫ويسي ي ُاتي فلڪ الڪوال‪،‬‬ ‫ر يو‬ ‫ش‬ ‫ربع فلڪ تحت ددبين پو پيال‪...‬‬ ‫(‪ )41‬تون آهين انع تنهين جو ضرتا‪،‬‬ ‫ترک رس تِک تار ۾‪ ،‬يا سر را!‬ ‫ڪ نل ّين‪ ،‬سڀ لين بدوا‪،‬‬ ‫بولي‪ ،‬هاديا!‪...‬‬ ‫تون آهين ب ار‪،‬‬ ‫ش‬ ‫(‪ )41‬بير بر ندي سيني شاهلاز‪،‬‬ ‫تون غريلن جو آهين دلنواز‪،‬‬

‫ه ٻڌي واجَء ڪري ٿو هي نياز‪،‬‬ ‫بغَء ِپس ي جان تون ڪر‪ ،‬نا ڪر پياز‪...‬‬ ‫(‪ )49‬تنهنجو بندب آه ّسارالعيوب‪،‬‬ ‫تنهنجو ب‪،‬رب آه غفارالذ ّنوب‪،‬‬ ‫بون ي ڪر بجذ ب يا بهلب دلوب‪،‬‬ ‫بغرب جنوب‪...‬‬ ‫تحت نظر رک ب‪،‬ر‬ ‫(‪ )42‬دردبندن ي ڏچين دربان تون‪،‬‬ ‫بون تي ڪر ڪو و‪،‬ق جو ا سان تون‪،‬‬ ‫ب ش بهر بره جو سلهان تون‪،‬‬ ‫بهر جول آهين بي‪،‬ڪ جان تون‪...‬‬ ‫(‪ )42‬ڪيو ظهور ذاک تنهنجي بالفض ‪،‬‬ ‫بنجه فت جي نههُّهور والي بي بدل‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫بنظور نظر سان ڪر‬ ‫بنهنجو‬ ‫ِ‬ ‫د ر ڪر دشون‪ ،‬جو آ ا لون تڙي ‪...‬‬ ‫(‪ )41‬ڪر نفي نر ار هي جيف جس ‪،‬‬ ‫لک تون دل جي لوح تي ’اناالحق‘ اس ‪،‬‬ ‫’هو ا ست‘ جوڏي ڪو جلو ‪ ،‬ڪر ڳس ‪،‬‬ ‫ڊاه هي جسوي جهاني تون طلس ‪...‬‬ ‫(‪ )45‬توتي آهي ننگ بنهنجو بنجه ‪،‬ر‪،‬‬ ‫ڏانهن وووبت ڏي نجاتي بنجه دلر‪،‬‬ ‫ڪر بون ي ’بيدل‘ جيان بي پا سر‪،‬‬ ‫تان ن ساَءي باه بون ي بنجه سور‪...‬‬ ‫(‪ )61‬يار بنهنجي ساڻ بنهنجو ڪر ال‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دک سان ٿيا بان پو پيال‪،‬‬

‫در تنهنجي تي درد جي يڏان سبال‪،‬‬ ‫آن نڌر ”بيڪس“ نوادو و‪،‬ق ال‪...‬‬ ‫يا دلندر‪ ،‬شاه سيوهه جا سدا‪،‬‬ ‫ڪر نظر ”بيڪس“ بندي تي ل پدا!‬

‫بدا ون‬ ‫در بيان بدح بيدل فوير‬ ‫بنهنجو برشد بڪو آه ڪاب ‪ ،‬سندس آه نانم هن بظهر ۾ ’بيدل‘‪.‬‬ ‫هنياچين و‪،‬ق دک جو نغار ‪ ،‬سندس آه ور ڪرسيَء تي ا تار ‪.‬‬ ‫آهي پالق ور ڪرسي جو بي‪،‬ڪ‪ ،‬آهي راز سڀني بادهن جو بي‪،‬ڪ‪.‬‬ ‫ساري وال ي پ اچي ٿو ر زي‪ ،‬توَءي پا و هجي ڪرتوَءي بوذي‪.‬‬ ‫دک و‪،‬ق سان هو ِ ير ا ‪ ،‬فاتي سئر سار ذاک ا ‪.‬‬ ‫فت جي سئر جو ِپيڙس ڪو رايو‪ ،‬ادي ڪو ا د و پيس اهڙ ايو‪.‬‬ ‫آهي هادي بي‪،‬ڪ ابي اسان جو‪ ،‬آهي هر دت رهلر شه اسان جو‪.‬‬ ‫بالشڪ پير پيران آه ’بيدل‘‪ ،‬بالشڪ بير بيران آه ’بيدل‘‪.‬‬ ‫زبين آسوان تابع انهيَء جا‪ ،‬بڪان البڪان تابع انهيَء جا‪.‬‬ ‫ن هو واشق‪ ،‬هيو بع‪،‬و بي‪،‬ڪ‪ ،‬ن هو ب لو ‪ ،‬هو پالق بي‪،‬ڪ‪.‬‬ ‫”بيدل“ هو بادشاه بحر بر جو‪ ،‬تنهين ۾ ناه فر هڪڙي ذري جو‪.‬‬ ‫غالم بحود سندس پدبت ۾ آيو‪ ،‬دک و‪،‬ق بي‪،‬ڪ هو بايو‪.‬‬ ‫ابانت و‪،‬ق جي بي‪،‬ڪ ڏناچون‪ ،‬پنجر دک سند بي‪،‬ڪ هنياچون‪.‬‬ ‫اليت ار داضي پير بحود‪ ،‬ريف سادي بئ ان بحود‪.‬‬ ‫هيو در يش بالڪ فيض ار ‪ ،‬هنياچين نينهن جو بي‪،‬ڪ نغار ‪.‬‬ ‫سچو وفي فا اد هيو شير‪ ،‬بالشڪ بحب ڪ هو بِال ير‪.‬‬ ‫اگر بست بجذ ب هيو پاڻ‪ ،‬دک و‪،‬ق جو بنجهس هو ٿاڻ‪.‬‬ ‫ڳال هادي ڪريوڪا ڳالچي‪ ،‬تون آهين شهلاز جو پيار سداچي‪.‬‬ ‫او ل پرک جو پيالو پيار ‪ ،‬دک جي اٽ ”بيڪس“ ي ڏيياريو‪.‬‬ ‫َاالچي شاه ’بيدل‘ ڪر ڳالچي‪ ،‬ڏيو ڪا و‪،‬ق دک جي سواچي‪.‬‬ ‫تون ڪر تو يد جي ر شن دراغي‪ ،‬درد بحلت سان ڪر بون ي دباغي‪.‬‬ ‫بون ي ڏيو و‪،‬ق جو پيالو ڳري ڪو‪ ،‬دک جي اٽ جو رس و ڏيوڪو‪.‬‬ ‫ا هان ٻاجهون ن آهي ڪا باَء بنهنجي‪ ،‬سوا تنهنجي نٿي سري سار بنهنجي‪.‬‬ ‫ڪريو ڪا نظر جو ٻيران آهيان‪ َ ،‬سايو دل‪ ،‬جو بان يران آهيان‪.‬‬

‫بنهنجي يران دل بلڪ َ سايو‪ ،‬دک و‪،‬ق جي ڪا باه ٻاريو‪.‬‬ ‫ُبحابي ”بي “ هاديَء جي ڏياريو‪ ،‬پيالو و‪،‬ق جوڪو ُپر پياريو‪.‬‬ ‫بنهنجي ُبئي دل ا هان بلڪ جياريو‪ ،‬جڳت هه جنجال دک سان ساريو‪.‬‬ ‫دک سان سداچي‪ ،‬بداچي درد بحلت جي ٿي اچي‪.‬‬ ‫ڪريو ا‬ ‫پدا ل ورض هي بنهنجو اگهايو‪ ،‬سار ڪو پيال دک جو سڻايو‪.‬‬ ‫غالم بحود پنهنجي بحلوب ڏي ڏس‪ ،‬سچي تون د ست دللر پنهنجي ڏي ڏس‪.‬‬ ‫فوير پير بحود جي تون ددي‪ ،‬هادي هر دت ٿيم تنهنجي تون ددي‪.‬‬ ‫ناهي پير بغان تو ون سوا ٻيو‪ ،‬سوا تنهنجي ناهي ڪو بون ي رس و‪.‬‬ ‫ن ڪر ت‪،‬ريح ”بيڪس“ بار بلڪ ‪ ،‬بڙچي ڄادي ٿو تنهنجو ال ’بيدل‘‪.‬‬ ‫ن ٿيم نا ابيد بي‪،‬ڪ شاه ٿيند ‪ ،‬تنهنجو رهلر هوي‪،‬ہ هادي ٿيند ‪.‬‬ ‫تون هرگَء آسر ”بيڪس“ ن الهج‪ ،‬بدابي ڏ ر بحلت جي تون ساهج‪.‬‬ ‫ن ٿي باند جو بلڪ شاه ٿيند ‪ ،‬تنهنجو رهلر براه و‪،‬ق ٿيند ‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫آهيان در يش بان دلريش بلڪ ‪ ،‬ڪند هادي هدايت ساڻ پوشدل‪.‬‬ ‫هدايت و‪،‬ق دک فيض اري‪ ،‬بحلت درد دک فيض اري‪.‬‬ ‫هادي برشد بڪو آه ’بيدل‘‪ ،‬ٿيند رهلر‪ ،‬ڪند پوشنود پوشدل‪.‬‬ ‫آهيان بد ال آٌء بددال بي‪،‬ڪ‪ ،‬ڪند بولول ش بحلوب بي‪،‬ڪ‪.‬‬ ‫هيس ڪو د طفوليت ۾ الشڪ‪ ،‬ڳالچي پانهنجي ڪياچون بالشڪ‪.‬‬ ‫دک جي اٽ جي بي‪،‬ڪ ڳالچي‪ ،‬ڪياچون ر بحلت جو سداچي‪.‬‬ ‫بجازي اٽ ۾ ٿيو يار هڪڙ ‪ ،‬اڳانهون انهيَء جي آٌء هوس تڪڙ ‪.‬‬ ‫گهڻا ڳيرا بجازي راه ۾ آٌء‪ ،‬ڪي بازيون بجازي اک ۾ آم‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ڪي بحلوب جو ظاهر ُانهيَء ي‪ ،‬سڏي ٿي ڳاَء هر رنگ ۾ انهيَء ي‪.‬‬ ‫انهيَء جو دد هو شو‪،‬اد جهڙ ‪ ،‬غلط بان ديو‪ ،‬ناهي شو‪،‬اد ُاهڙ ‪.‬‬ ‫ُسهي سر اڳيون ان جي شربند ‪ ،‬بالچڪ سا اڳيون ان جي هلند ‪.‬‬ ‫سورج ۽ دنٿ هو بي‪،‬ڪ پري‪،‬ان‪ ،‬ڏسه پاطر انهيَء جي هو ت يران‪.‬‬ ‫اولي شاه بي‪،‬ڪ‪.‬‬ ‫هههُّهيو انوار بوال جو بي‪،‬ڪ‪ ،‬هههُّهيو اسرار‬ ‫ش‬ ‫سن آ از بيرنگي ت آهن‪ ،‬بالشڪ ُنور بوال جو ت آهن‪.‬‬

‫ن هو يوسف سند ثاني بالشڪ‪ ،‬نڪي وران پريون َبلڪ بالچڪ‪.‬‬ ‫ڏيو هوند جنهن‪ ،‬تنهن ون تاديابت‪ ،‬فرابوشي ن ٿيند تا ديابت‪.‬‬ ‫تنهين جي و‪،‬ق جي ڪنهن ي آه طادت‪ ،‬بثال ر ز بح‪،‬ر آه نهايت‪.‬‬ ‫بدابي يار ش هوند بالشڪ‪ ،‬پَءان جي ام ون هوند سالبت‪.‬‬ ‫پ ادؤن َ‬ ‫سڏڻ هن جنجال جسوي‪ ،‬ٿيند گ جس طلس بنجه اسي‪.‬‬

‫بيان در ثنا جناب ضرک شاه‬ ‫ونايت او وفي شهيد‬ ‫دوان ٿو ود ضرک شاه سلهان‪ ،‬شهي ِد ق‪ ،‬ويوت آه سلحان‪.‬‬ ‫ونايت او بالڪ آه هادي‪ ،‬شه شاهان دک بلڪ ادي‪.‬‬ ‫بالڪ آه بلڪ جو هر جا بالشڪ‪ ،‬آهي سلهان زبين افال بي‪،‬ڪ‪.‬‬ ‫هيو سلحان سر ر شاه پالق‪ ،‬هيو ر وان سڀ پلوت جو راز ‪.‬‬ ‫شوس دور هيو انوار ان جو‪ ،‬يوسف يعووب هو اسرار ان جو‪.‬‬ ‫ڪرسيَء جو هردم هادي آهي‪ ،‬بڪان البڪان جو شاه آهي‪.‬‬ ‫ور‬ ‫هيو پالق‪ ،‬ن هو هرگَء ن ب لو ‪ ،‬ڪڏهن واشق ٿيو ٿي يار بع‪،‬و ‪.‬‬ ‫هيو هر جا تي بوجود وفي‪ ،‬بهر ڪنهن بلڪ تي بعلود وفي‪.‬‬ ‫باال ۽ زير آهي شاه بوجود‪ ،‬بٿي افال تي آه شاه بعلود‪.‬‬ ‫دياچين ازل ۾ ”الست بربڪ “ ” َ‬ ‫بلي“ بوٽي ديو تنهن شاه ”ربڪ “‪.‬‬ ‫ڪياچين باه بون بس ان بي‪،‬ڪ‪ ،‬ڪياچين آب ي آتش بالشڪ‪.‬‬ ‫وجب اسرار بلڪ شاه جو آه ‪ ،‬ن ڪر تورير ”بيڪس“ بست شه آه ‪.‬‬ ‫بنهنجي ُبئي دل بلڪ جياريو‪ ،‬دک و‪،‬ق ي ”بيڪس“ سڀاريو‪.‬‬ ‫ڪريو ڪا نظر وظوت فيض اري‪ ،‬دک و‪،‬ق جي ڏيو سوجه ساري‪.‬‬ ‫ڏيو ڪا بوج بس يَء جي سداچين‪ ،‬يگانوپيال ٿي دک سداچين‪.‬‬ ‫د چيَء سندي جهو ديوار ڪيري‪ ،‬يهاريو دل ي بنجه دک جي يڙهي‪.‬‬ ‫بريدن تي ڪا ڪريو بهرباني‪ ،‬غريلن ي ڪريوڪا ا جناني‪.‬‬ ‫نٿا جنت گهر ن ڪا َپرين اري‪ ،‬جنهن ۾ ور رضوان بي‪،‬واري‪.‬‬

‫گهر ن ٿا به‪،‬ت بحلوب ويوت‪ ،‬سندن لت گهر ن ٿا‪ ،‬شه طريوت‪.‬‬ ‫ڪريو ڪا بهرباني تا رسي هيم‪ ،‬انهيَء درگاه دک ي پسي هيم‪.‬‬ ‫“بيدل“ اري ڳال چي شه ڪريو ڪا‪ ،‬دک و‪،‬ق جي پيالي ڏيو ڪا‪.‬‬ ‫ڪريو بو ول پنجر و‪،‬ق جي سان‪ ،‬ڪريو بولول ٻانهيَء ي و‪،‬ق سان‪.‬‬ ‫پيالو و‪،‬ق جو ُپر ڪر پياريو‪ ،‬جس جنجال دک سان ساريو‪.‬‬ ‫ڪريان تورير ڪهڙي ال جي بان‪َ ،‬‬ ‫اٿو سڀئي پلر نٿو دوان بان‪.‬‬

‫دهعو‬ ‫ر ڪر شاه سلهان دل َدريَء تي‪ ،‬ڪريو ڪا بهراني دل دريَء تي‪.‬‬ ‫ون در ا هان جي تي ڪادو‪.‬‬ ‫آهيان ”بيڪس“ نڌر بي‪،‬ڪ نوادو‪ ،‬ا‬

‫سنڌي ڏ هيڙا‬ ‫سر سارنگ‬

‫(‪)4‬‬ ‫آچِي بند بيالپ جي‪ ،‬بره ڪيو باران‪،‬‬ ‫َبلڪن ي بس ي ٿي‪ ،‬وران ٿيون يران‪،‬‬ ‫بره ڪيو بيران‪”،‬بيڪس“ ي بازار ۾‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫آچي بند بيالپ جي‪ ،‬بره ڪئي برساک‪،‬‬ ‫گ ڦ باغ بهاريا‪ ،‬پره ڦوي پرڳاک‪،‬‬ ‫بره اري ڪرباک‪” ،‬بيڪس“‪ ،‬جا ’بيدل‘ ڪئي‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫بوس ٿي بيالپ جي‪ ،‬بره ڪئي برساک‪،‬‬ ‫َبلڪ ب بس ان ٿيا‪ ،‬ورن ڪئي هيهاک‪،‬‬ ‫بره وجاچب باک‪” ،‬بيڪس“ ڪر بازار ۾‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫سارنگ ساز سنڀاهيا‪ ،‬ابر باراني‪،‬‬ ‫َبلڪن ي بس ي ٿي‪ ،‬ورن يراني‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيراني‪ ،‬بينهن بان بوج ٿي‪.‬‬ ‫(‪)9‬‬ ‫سارنگ سرس سنڀاچيو‪ ،‬ڪارا ڪري ڪيس‪،‬‬ ‫ِش َو رس ي ۾ گوَء ڪريندا‪ ،‬د ست هوچي ش ديس‪،‬‬ ‫بينهن بوٽي بيڙيا‪.‬‬ ‫جي پرين يا پرديس‪ ،‬سي‬ ‫ِ‬ ‫(‪)2‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ڪ ُبلڪ دي‪ ،‬بادل ٿو برسي‪،‬‬ ‫ه پيا ِ ِ‬ ‫گ ڦ باغ بهاريا‪ ،‬ت ِ ُر نٿو ترسي‪،‬‬ ‫سلَءي ٿي سرسي‪” ،‬بيڪس“ ي بره جي‪.‬‬

‫بوب رادو‬

‫(‪)4‬‬ ‫رادي سندي بن ۾‪ ،‬نٿو ڏينهن گڏي‪،‬‬ ‫بحال باَءيون بنگال‪ ،‬ا ڏانهن َ‬ ‫ٿواڏي‪،‬‬ ‫ڳينر ڳاڳ ڏي‪ ،‬رادو ادي راڄ ۾‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫جڙي‪،‬‬ ‫بوب برچي بينڌرا! جنهن سان جيَء ِ‬ ‫پاڻ هڻي ٿي َپٽ تي‪ ،‬بنجهون ر ح رَءي‪،‬‬ ‫تنهن جي لو لڙي‪ ،‬آهون سڻي ا تون‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫وَء دناتون ڪا ۾‪ ،‬رادا يه رهي‪،‬‬ ‫بادهو جي بحالک جا‪،‬سوڍا ڪر سهي‪،‬‬ ‫يند ڳاله هي‪ ِ ،‬ر پوند ‪ ،‬لها!‬ ‫(‪)1‬‬ ‫رادا رسه سڏ‪ ،‬ا ت پردون پاڻ ۾‪،‬‬ ‫ڪر ڳالچي‪” ،‬بيڪس“ دوي‪ ،‬گوليَء ي تون گڏ‪،‬‬ ‫هيڻي هڏ َم سڏ‪،‬ن ت ُبئي سڻندين‪ ،‬بينڌرا!‬

‫سسئي‬

‫(‪)4‬‬ ‫ڏ نگر بون سان ر ‪ ،‬ڪ ي پار پنهون جا‪،‬‬ ‫س ه هئ هڪڙ ‪ ،‬يو ڦوَءاچجي سو‪،‬‬ ‫ڪنهن ي ڏيان ڏ ه ‪ ،‬بون ارادي اِچين ڪيو‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫ڏ نگر ڏهادي‪ ،‬پاڻ بٿاچون گهوريان‪،‬‬ ‫تو ۾ رهادي‪ ،‬سدا ٻار دن جي‪.‬‬

‫سورر‬

‫(‪)4‬‬ ‫سورن جو ساز ڻي‪ ،‬ٻيج ٻڌايو‪،‬‬ ‫ُسر تنهين ۾ سوز جو‪ ،‬ڳڙه پاسي ڳايو‪.‬‬ ‫”بيڪس“ باه بره جي‪ ،‬تنهن ي ت ايو‪،‬‬ ‫ِسگهو ڪر سعيو‪ ،‬سر ڏيه جو‪ ،‬سهڻا‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫سورر َ‬ ‫ڪهي ٻيج ي‪ ،‬ب ڻا ڃ بوٽي‪،‬‬ ‫َٻڌي تو ٻهڳه جي‪ ،‬دنلن ۾ دوٽي‪،‬‬ ‫تنهنجي بن ۾ وٽي‪ ،‬جو ُبڙين نٿو‪ ،‬بنگ ا!‬

‫بارچي‬ ‫(‪)4‬‬ ‫راک اري آچيا‪ ،‬بار چڙا بلير ۾‪،‬‬ ‫لڌم پواب پوشيَء جو‪ ،‬ڄه بوالباليا‪،‬‬ ‫ري َ سايا‪ ،‬ڳلي ڳاڻ ڳِون جا‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫وور ابادي پار ڏي‪ ،‬بار َا ِڏن بڏ‪،‬‬ ‫ُاٿي َاسر ي ي‪ ،‬ڪن ساهيڙيون سڏ‪،‬‬ ‫هِت بئيَء جا هڏ‪ُ ،‬هت ر ح ابادي راڄ ڏي‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫وور ابادن جا‪ ،‬پل پون پور‪.‬‬ ‫نيَءا نينهن اندر جا‪ ،‬گهايو من گهور‪،‬‬ ‫”بيڪس“ ه ڙي بند ۾‪ ،‬جهليو ڪنهن ضر ر‪،‬‬ ‫سنگهارن جي سور‪ ،‬اندر بنهنجو َا َس ڪيو‪.‬‬

‫ب فردا ڏ هيڙا‬ ‫هند بوبن ناه ڪو‪ ،‬آهي پاڻ او‪،‬‬ ‫فنا سندي فڪر ۾‪ ،‬ڪاهيو دل ي ڪاه ‪،‬‬ ‫سڏ ”بيڪس“ بهانا‪ ،‬راهي ر راه ‪،‬‬ ‫تنهنجو ساه پساه ‪ ،‬اچيند ن سرير ۾‪.‬‬ ‫***‬ ‫سناسين بون سور‪” ،‬بيڪس“ پرايو بره جو‪،‬‬ ‫ساچون جان ۾‪ ،‬هادي مي ٿو هلور‪،‬‬ ‫جو‬ ‫ڪوجو پراي پور‪ ،‬سناسين جي سنگ بؤن‪.‬‬ ‫***‬ ‫اٿي جوڳي جاڳ‪ ،‬سوهه بؤن سور ٿيو‪،‬‬ ‫تون سڀاڳا سوهي پوين‪ ،‬ننٿ جو نانم نڀاڳ‪،‬‬ ‫”بيڪس“ َءي ڳاڳ‪ُ ،‬اڳريو چي اما نٿو ٿئي‪.‬‬ ‫***‬ ‫واشق سڏاچين‪ ،‬ر ين سانگو سر جو‪،‬‬ ‫وجيلادي آ‪ ،‬۾‪ ،‬پاڻ ن پچاچين‪،‬‬ ‫ريجه بنا راچين‪ ،‬ڪيئن پرين ڪندين پانهنجو‪.‬‬ ‫***‬ ‫”بيڪس“ ي ’بيدل‘ ڪئي توَء ن هيَء تلوين‪،‬‬ ‫ادي ’اناالحق‘ جي‪ ،‬بره ڄاچي بين‪،‬‬ ‫درد هڪو درڪار رک‪ ،‬سوَء ڪفر ۽ دين‪،‬‬ ‫و‪،‬ق اري آبين‪ ،‬سن سان يرک ڪئي‪.‬‬ ‫***‬ ‫”بيڪس“ ي بازار ۾‪ ،‬بره ڪيو بيران‪،‬‬ ‫ِسڪي ِسڏاچي گهڻو‪ ،‬هوتن لئ يران‪،‬‬ ‫بحلت جو بهراڻ‪ ،‬سوهون ٿو سوليون ڪري‪.‬‬

‫***‬ ‫هيئن ن الچق هو ‪ ،‬بارڻ بسڪينن ي‪،‬‬ ‫سوري سڏي س رين‪ ،‬ب ان پڇ اچين پو ‪،‬‬ ‫اچين ن گهربو هو ‪ ،‬جو ”بيڪس“ ي بيران ڪيئ ‪.‬‬ ‫***‬ ‫ُٻوي هنياچون ٻاڻ‪” ،‬بيڪس“ ي بره جو‪،‬‬ ‫ِڏينهان ڏييارن ڏيه ي‪ ،‬سدا سينگاري پاڻ‪،‬‬ ‫راتيون ر چن ر ح ۾‪ ،‬ر يو ڪن رهاڻ‪،‬‬ ‫اهڙا جن اهڃاڻ‪ ،‬سي الهوتي ڪنهن ن َلييا‪.‬‬ ‫***‬ ‫داضي بالن سا ڪندا‪ ،‬آهي و‪،‬ق اسان جو ابام‪،‬‬ ‫”بيڪس“ جي بره جو‪ ،‬آهي ُبلن ۾ باتام‪،‬‬ ‫لونَء لونَء بنجه لغام‪” ،‬بيڪس“ ي بره جو‪.‬‬ ‫***‬ ‫ِپير ت بنهنجو بادشاه ‪ ،‬پاص جنهن جي پلوک‪،‬‬ ‫جي وادک‪،‬‬ ‫رنگ بدلي بيرنگ ڪري‪ ،‬ا‬ ‫جڏهن شاه ڪري شفوت تڏهن بحسن بؤن ”بحسن“ ٿيو‪.‬‬ ‫***‬ ‫دسوت آند ڪوٽ ۾‪ ،‬اڳ ن ڏيو بون هيم‪،‬‬ ‫”بيڪس“ اله بره جو‪ ،‬تو جنج س جيم‪،‬‬ ‫راجا راضي ٿيم‪ ،‬ت ”بيڪس“ سوي بند بؤن‪.‬‬ ‫***‬ ‫ديدالوام دوي‪ ،‬ن ت ڪير يهي هن ڪوٽ ۾‪،‬‬ ‫ليي آڻ لوح جي‪ ،‬هنڌ ڏيياريو هيم‪،‬‬ ‫راجا راضي ٿيم‪ ،‬ت ”بيڪس“‪ُ ،‬سوي بند بان‪.‬‬

‫سراچڪي ڪافيون‬ ‫رديف الف‬

‫‪ .4‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫َاسين ڪڏاهين‪ ،‬دللر‪ ،‬بيري ڪول تون پيارا‪،‬‬ ‫دن َرين پيال َتيرا‪ ،‬بيري جيَء ڪا جيئارا‪.‬‬ ‫ڪڏاهين نهين تون آ ندا‪ ،‬جگ ُّبول نهين ڳا ندا‪،‬‬ ‫ڏ جهان ڪون اک سوا ندا‪ ،‬جت نينهن باري نعرا‪.‬‬ ‫دلڙي ڪريندي دانهون‪ ،‬شب ر ز و‪،‬ق دي آهون‪،‬‬ ‫نين نگہ ايڏاهون‪ ،‬ڪي ا و‪،‬ق اشارا‪.‬‬ ‫”بيڪس“ غالم داڪر‪ ،‬نينان دا پاص نوڪر‪،‬‬ ‫ِبٺڙا ڪڏاهين آڪر‪ ،‬نيڻين ييو نظارا‪.‬‬ ‫‪ .6‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫آيا ”بيڪس“‪ ،‬هو يا بلل ‪ ،‬ييو گل‪،‬ن سن سارا‪،‬‬ ‫تواشا وجب گ ڦ ڪا‪ ،‬سر سوسن هي زنگارا‪.‬‬ ‫اَءي بالن ن ڪر بڪ بڪ‪ ،‬ن اتنا بار ت دک دک‪،‬‬ ‫ه ڪا ر س يڪ يڪ‪ِ ،‬پڇي َهه نينهن دا نعرا‪.‬‬ ‫ن ڪر داضي! ُ‬ ‫ڪوَءي بسئلي‪ ،‬لوڪان دا ڪيون َتڪي سلي‪،‬‬ ‫رندي هڪ ربَء تو رسلي‪ ،‬ڪيون ڪريندا ڪاغذان ڪارا‪.‬‬ ‫طليلان! سوَء‪ُ ،‬ار جاچو‪ ،‬اِٿي هي و‪،‬ق جو ڦاهو‪،‬‬ ‫د ايان ڏي ن ڪر ڪايو‪ ،‬بحلت ڪا برض بيچارا‪.‬‬ ‫طب بيَءان ڪون ن ڏس‪ ،‬بئن هون بي ود َاتي بيوس‪،‬‬ ‫ڪي ا بئنون بره ”بيڪس“ د ا هي درد ديدار‪.‬‬

‫‪ .1‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫تيري تدوير بجڪو ياد تا بح‪،‬ر سجن هوگا‪،‬‬ ‫ڪهان بح‪،‬ر رهيا اي دل‪ ،‬بدابي بر بدن هوگا‪.‬‬ ‫اينوين َ‬ ‫ڪهيا سر ر‪،‬‬ ‫”الووبن ي“ في الدارين‬ ‫دون هوگا‪.‬‬ ‫سوچي بوبن جو و‪،‬وي تون دک دي‬ ‫ڪهان ’ليلي‘ ڪهاتا هو‪ ،‬ڪهان ’بجنون‘ ب اتا هو‪،‬‬ ‫ڪهان سر ’هير‘ ڪا ناال‪ ،‬ڪهان شيدا ’رانجهن‘ هوگا‪.‬‬ ‫ڪهان ’شيرين‘ ڪهان ’فرهاد‘‪ ،‬ڪب ب‪ ،‬ا ڪب بع‪،‬و ‪،‬‬ ‫زبن هوگا‪.‬‬ ‫ڪڀي ت زير ڪب باال‪ ،‬ڪڀي ور‬ ‫ڪهان ’بيدل‘ بيرا برشد‪ ،‬دلندر شاه وال ڪا‪،‬‬ ‫ڪهان طالب ڪهان بهلوب‪ ،‬ڪهان ار سون هوگا‪.‬‬ ‫ن ڪي ڪڇ آک اي ”بيڪس“‪ ،‬سوايا رنگ بين بيرنگ‪،‬‬ ‫اينوين پيا يار تون رايا‪ ،‬گ پندان دون هوگا‪.‬‬ ‫‪ .1‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫پيئا بسون ي ڪر يس آيا‪ ،‬آپ وجب رنگ اليا‪.‬‬ ‫جابا زرد بسون ي ڪي س‪ ،‬ر گالبي پايا‪...‬‬ ‫دست پياال بحلت اال‪َ ،‬اتون پنجر لڳايا‪...‬‬ ‫َ‬ ‫نين س اهي پوني پواري‪ ،‬بسڪين بار س ايا‪...‬‬ ‫بَءگان نا ‪ ،‬ابر ڪوانان‪ ،‬سين بئن س ر بنايا‪...‬‬ ‫”بيڪس“ يک نظارا بسون ي‪’ ،‬بيدل‘ َس َرب سوايا‪...‬‬ ‫‪ .9‬ڪافي ر پ آسا گجري آبيَء‬ ‫جنازا لي دلو يار ‪ ،‬سجن ڪي ُ‬ ‫ڪودي ۾ بيرا‪.‬‬

‫جئندي برندي ڳلي ُاس بين‪ ،‬بيرا هي َرين ِدن ڦيرا‪.‬‬ ‫دييينگي جب فرادي دل‪ُ ،‬اسي در ازه دللر ڪو‪،‬‬ ‫ڪرينگي سجده ا ر بولين گي بئن هون زپوي پيئا تيرا‪.‬‬ ‫ُار َبيٺي ي بڙه واشق‪،‬‬ ‫اگر داهي سجن بيرا‬ ‫هَءاران ُشڪر ڪر ا يون‪ ،‬دييون بيت او‪ ،‬ڏيئون ڦيرا‪.‬‬ ‫ڪي ي‪ ،‬ايسي ڪوچي ناڪر هي ڪس سي‪،‬‬ ‫جيسي بجه سي ت ني ِ‬ ‫دالسا دي ڪي ُگهرايو ‪ ،‬جَءا او بن پيرا‪.‬‬ ‫َبلڪ بنڪر نڪير آ ي‪ ،‬پوسينگي ال ايوان ڪا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ڪهينگي هي ڪهان ’ڪنهيا‘‪ ،‬ه ايوان دين هي بيرا‪.‬‬ ‫ُاب ي ُ سن‪ ،‬بنده و‪،‬ق ڪا ا لون ڪيا تودير‪،‬‬ ‫هون گا جب َتلڪ بح‪،‬ر دينگي ڦيرا پيئا ڏيرا‪.‬‬ ‫ديابت ِدن بيچاري دل‪ ،‬رسول او ڪي آگي‪،‬‬ ‫ڪري فرياد‪ ،‬سه سر َ ر‪ ،‬ڪيا اس بيگنہ ٻيرا‪.‬‬ ‫ُبال‪ ،‬ت نا جنازا پڙه ‪ ،‬جنازا ڳي پڙهي دللر‪،‬‬ ‫سي ڪا ب ري دل اندر ُهوا هي َرين دن ديرا‪.‬‬ ‫ِج ِ‬ ‫ُ‬ ‫ڪي ِي هي‪،‬‬ ‫ُپڇيو اس سي ”بيڪس“ بيوس‪ ،‬ڪي ِهي تودير ِ‬ ‫جو ُاسڪون ت بڇوَءا هي‪ ،‬دل ُاسڪي بين ديرا‪.‬‬ ‫‪ .2‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫سن يرک يار‪ ،‬ڏاڍا َدردا اليا!‬ ‫سڪ “ دليان َ‬ ‫نف ُ‬ ‫َسنۡيان نيڙي رانجهن سندا‪ ” ،‬في َا ُ‬ ‫ڪهندا‪.‬‬ ‫” هو َب ُ‬ ‫عڪ “ رانول َرسندا‪ ،‬آپي نون بيرنگي آپي پسندا‪:‬‬ ‫ديري الي دوڪار‪ ،‬د‪،‬وان دوٽ لڳايا‪.‬‬ ‫رنگ َ‬ ‫گهڙيندا‪، ،‬‬ ‫ُ سن سونهارا َسير ڪريندا‪ ،‬پيرنگي‬ ‫جنهن دي سر آ و‪،‬ق َاَءيندا‪ ،‬ناز دا نيَءا ُايان بريندا‪:‬‬ ‫دل ُلوي دلدار‪ ،‬وينان و‪،‬ق َاَءايا‪.‬‬ ‫ب ِسيالين ڏيندي طعني‪ ،‬بٺي باريندي وام ايادي‪،‬‬

‫باک بِره دي بينون ڳادي‪ ،‬و‪،‬ق دا ُبندب واشق ڄادي‪:‬‬ ‫يوسف پدب گار‪ ،‬بدرين ُبله ڪادا‪.‬‬ ‫شاه بندور نون ُسوليَء داَءهيس‪ُ ،‬وري پلي ڙايس‪،‬‬ ‫’بيدل‘ شاهن‪،‬اه سڏايس‪ ،‬و‪،‬ق دا بندب ه ه پايس‪:‬‬ ‫شيخ نعان زنار‪ ،‬ڳ ۾ پرتون پايا‪.‬‬ ‫شوس الحق دي َ َ اليس ‪ ،‬شاه سربد دا ڪنڌ َ‬ ‫ڪ ايس ‪،‬‬ ‫گهادي شيخ بالل َپڙايس‪ُ ،‬بال شاه دا سيس َ‬ ‫ڪوايس‪:‬‬ ‫بازار‪ ،‬نينهون ناز نچايا‪.‬‬ ‫”بيڪس“‬ ‫‪ .2‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫رانجهن الي راز‪ ،‬بيڏا بن بوهيا‪.‬‬ ‫ت ت هَءاري دا شاه سيالني‪ ،‬جهنگ ِسيالين آيا جاني‪،‬‬ ‫بجاز‪ُ ،‬‬ ‫هويا‪.‬‬ ‫سانون ا‬ ‫ورک‬ ‫غوَءان ربَءان بارڪي ُ‬ ‫سانون‪ ،‬بيغرض هي يار اسان ُنون‪،‬‬ ‫بي ودي دا باز‪ ،‬سر اساڏي ا ب سويا‪.‬‬ ‫ڪي ي فر‬ ‫ورک ساڏا سڀ ڳاليا‪ ،‬و‪،‬ودي ِ‬ ‫”بيڪس“ سوز گداز‪ ،‬دل دا جابا س يا‪.‬‬

‫تي آيا‪،‬‬

‫‪ .1‬ڪافي ر پ ڪونسيو‬ ‫شو دهراگللدن دا‪ ،‬د‪ ،‬پوني بار دا‪،‬‬ ‫درد الي در ُاتي شب ر ز دللر ڳار دا‪.‬‬ ‫هي َب َ‬ ‫سون ي جاب ڪي س ُسر شعل سر ا پر‪،‬‬ ‫ٻار دا‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دي آتش ادانڪ دل بيري‬

‫دست دللر اللِي الچِي‪ ،‬پون سي ي واشوان‪،‬‬ ‫ه بجن جو ساري تيري پون ڪيو بيچار دا‪.‬‬ ‫َبريندچين بيگنہ بيچاره نون‪،‬‬ ‫ناز دا نا‬ ‫ال بسڪينان دا ييو‪ ،‬گهر لويا يچار دا‪.‬‬ ‫‪ .5‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫شها’بيدل‘ تيرا َبردا هوا هي اب تو يچارا ‪،‬‬ ‫جس ڪا نام ”بيڪس“ بيوس يچارا‪.‬‬ ‫تيرا طالب ازل سي ُيون ڪري فرياد دم دم بين‪،‬‬ ‫دبادم ر ڪري زاري‪ ،‬نهين ڪوچي سوا تجه يارا‪.‬‬ ‫بيرا ار اح! جاچو ددبلوسي ڪر ا ر نياز اس ڪي در‪،‬‬ ‫ڪهو ”بيڪس“ َپڙا هي ديد‪ ،‬ه ه و‪،‬ق اشارا‪.‬‬ ‫بيرا هادي هو ت اِس جگ ُا سڀي جگ بين‪،‬‬ ‫ڪي س بري دل ڪو پارا‪.‬‬ ‫’ڪني ‘ بارتا بجهڪو ِ‬ ‫تيري بِن ڪون غور ڪري‪ ،‬اي ”بيدل“ بادشاه بيرا‪،‬‬ ‫دلندر ا ر دادر ت ‪ ،‬نهين ڪوچي د سرا يارا‪.‬‬ ‫َ د ت اپني بحلوب ڪي ڪر غور ي بيرا‪،‬‬ ‫ِبال ”بيڪس“ ڪو ’ڪني ‘‪ ،‬جو هِي دل ڪا هي دل آرا‪.‬‬

‫‪ .41‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫شهن‪،‬اه دلندر‪ ،‬تون هين هادي بيرا‪،‬‬ ‫سوا تيري ا ب نهين ا ر بيرا‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ڪرسي ور َافال بين جو نغارا‪،‬‬ ‫َبهر جا بهر بلڪ تيرا نظارا‪.‬‬ ‫بولول ڪرنا ي هي ورض هوارا‪،‬‬ ‫ڪر آباد و‪،‬وون بيري دل ڪا ديرا‪.‬‬ ‫اليت دک ڪا تو هين ِ ير الي‪،‬‬ ‫تو ادف دلون ڪا‪ ،‬تيرا بين سوالي‪.‬‬ ‫ِبال يار بجڪون‪ ،‬جو هي پود پيالي‪،‬‬ ‫َبهر دل هي جاري‪ ،‬شها! ڪ تيرا‪.‬‬ ‫ُپڪاري بيري دل هي فرياد ڪرتي‪،‬‬ ‫ِبال يار ”بيڪس“ ڪون‪ ،‬جس ال برتي‪.‬‬ ‫سوا يار ُبجڪون ڪا ساوت ن َسرتي‪،‬‬ ‫ڪي ا بيري دل ڪون ِجسي ٻيرا ٻيرا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ .44‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫’ڪني ‘! ڪول آ بيري‪ ،‬اِتنا باڻ ڪيا ڪرنا‪،‬‬ ‫ڪي ُ‬ ‫ڪڇ ڏرنا‪.‬‬ ‫اي سانورا‪ُ ،‬سه س ن بيرا‪ ،‬پدا ڪولون ِ‬

‫بڇاي سيج ُسوالن دي‪ ،‬جب آچِي َرين بِڇڙڻ دي ‪،‬‬ ‫اي ُگلر دلربا دللر‪ِ ،‬بله ڪا رٻ َ‬ ‫ڪب پڙهنا‪.‬‬ ‫يي الغرض َتن تيرا‪،‬‬ ‫ُد ِي هي جان ِجي بيرا‪ُ ،‬س ِ‬ ‫َ‬ ‫ڪي سرنا‪.‬‬ ‫گ ِلي بين َرين ِدن ڦيرا‪ ،‬اي دللر سيان ِ‬ ‫”بيڪس“ َبردا تيرا بيوس‪ ،‬هواري دلڙي ت لِي َ س‪،‬‬ ‫بادا ن ڪر بيرا جاني‪ ،‬اي دللر وادلت برنا‪.‬‬ ‫‪ .46‬ڪافي ر پ ڪانر‬ ‫باهِي ورض ن بندا!‬ ‫ڪوڪان ُ‬ ‫راک آچي َتب آيا سوَءا‪ُ ،‬‬ ‫ڪو ن ُسڻندا‪...‬‬ ‫بِره ُ َبال هي س ت دا اچي‪ ،‬بغَء َهڏان ُنون َڳندا‪...‬‬ ‫”بيڪس“ گهٻراتا هي ساجن‪ ،‬سوز آهين نهين َسڻدا‪...‬‬ ‫‪ .41‬ڪافي ر پ بال لي‬ ‫بئن ن ڄاتا‪ ،‬نابئن سڃاتا!‬ ‫َبن ن ڄاتا ڪاچي دل ڳي َڦسندي ‪،‬‬ ‫ڪي ي يچاري ُبسندي‪،‬‬ ‫بحلت ِ‬ ‫پو بئن ڄاتا‪ِ ،‬جڏان بن بيرا ڦاٿا‪.‬‬ ‫ُ سن دي بازر سودا هي َسر دا‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دالل ُاتان آن َ ڙندا‪،‬‬ ‫سوريَء دڙهه ُپيا ساڏا پاتا‪.‬‬ ‫و‪،‬ق َاج هي ا لون َاڪيال‪،‬‬

‫سر تي باريندا ُسوران دا سيال‪،‬‬ ‫ناز نال ”بيڪس“ دا ناتا‪.‬‬ ‫‪ .41‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫بئنون ُتسانڏَءي تانگه لڳڙي‪ ،‬پيارا!‬ ‫ناز نيڻان دي بنڙا بوهيا‪ ،‬مي س ه ڪنهن سانگ‪،‬‬ ‫ڪي ئي ِ سارا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫دين ڪفر دي جا ن ڪاچي‪ ،‬ڏيندا و‪،‬ق اسانگ‪،‬‬ ‫ِپرک َپسارا‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بره دي دا بالبت‪ ،‬نينهن نسهرا نانگ‪،‬‬ ‫و‪،‬ق اشارا‪.‬‬ ‫‪ .15‬ڪافي ر پ ڳڀاس‬ ‫َبين هون فوير وير‪ ،‬تون ا ب ت ت هَءارا!‬ ‫ڪي وچي‪ُ ،‬ترک گه يو تڪلير‪...،‬‬ ‫غوَءي نال غالم ِ‬ ‫تون ڳي نور نيارا‪...‬‬ ‫ڪي ئي دل بيري دي‪ ،‬ڏي ڪا ساه سڌير‪...،‬‬ ‫دزدي ِ‬ ‫بيڏا يار پيارا‪...‬‬ ‫تون هين َسر ر ّ‬ ‫سر ساري دا‪ ،‬بين هون پُّر تودير‪...،‬‬ ‫بيوس يچارا‪...‬‬ ‫ڪويني ڪنيَء در تيڏي دي‪ ،‬بين هون دابنگير‪...،‬‬ ‫”بيڪس“ بيڪارا‪...‬‬

‫‪ .42‬ڪافي ر پ گجري‬ ‫يا شاه ’بيدل‘‪” ،‬بيڪس“ ب برتا‪،‬‬ ‫اِسي شو پودراچي ڪون يچارا ڊرتا‪.‬‬ ‫سارا دن ساري َرين پڪاري بچارا‪،‬‬ ‫اِسي ڪنيي ُ‬ ‫ڪودي بين دن رين َ ڙتا‪.‬‬ ‫يڪ دم ه برتا‪ ،‬يڪ دم ه جي ا‪،‬‬ ‫ڪڀي بيحيا ه نظر نهين جو ڪرتا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ڪرانا ورض غرض بيڪون ت سين‪،‬‬ ‫ه بيغرض بولي‪ ،‬ايوين ُهه ن َبرتا‪.‬‬ ‫جوچي دم دم بين ِجي ا‪’ ،‬ڪني ‘ سين ره َاچين‪،‬‬ ‫”بيڪس“ ڪا نهين س‪ ،‬ه آپي ڪرتا‪.‬‬ ‫رديف ب‬

‫‪ .42‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫د‪،‬وان ڏاڍي ڪا دوٽ َدالچِي‪ُ ،‬ڳ ڳيا ڏ ه ثواب!‬ ‫شوريون شڪار جي ڪاڻ تن ٿيون‪ ،‬نرگس َنين نواب‪...‬‬ ‫د‪،‬وان دا دوڪار وجاچب‪ ،‬والي اِنهان دا تاب‪...‬‬ ‫ڪي س ڪلاب‪...‬‬ ‫آتش و‪،‬ق دي َبب َبچايا‪ ،‬دلڙي ِ‬ ‫”بيڪس“ بيوس هِت ُهت توتي ‪ ،‬ڪوچي ناه و اب‪...‬‬

‫رديف ٽ‬

‫‪ .41‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫بيوس پئي ۡ‬ ‫آن‪ َ ،‬س نهين َدلدا‪َ ،‬د‪،‬وان لڳاچي داٽ ‪ ،‬بيان!‬ ‫َ‬ ‫ڪريندا‪ ،‬واشق دا سر ڪاٽ‪ ،‬بيان‪...‬‬ ‫َنين نواب ڪ‬ ‫َ‬ ‫و‪،‬ق اندر ا ساٽ‪ ،‬بيان‪...‬‬ ‫ڪي ي دل درباندي‪،‬‬ ‫درسن ِ‬

‫”بيڪس“ بيوس پيش بحلوبان‪ ،‬ب ان دا ِ ين ڳاٽ‪ ،‬بيان‪...‬‬ ‫رديف ج‬

‫‪ .45‬ڪافي ر پ هاڳ‬ ‫باهي بينون ب ‪،‬ا ُڏ ان دا ڏاج‪.‬‬ ‫ول وو سڀ ڳ ُّ ڳيوسي‪ ،‬شرم جا سڀ نِي س الج‪.‬‬ ‫ر چيندي پويندي َبين َرين گذاري‪ُ ،‬‬ ‫ڪڙم دليلي بين ذاک ساري‪،‬‬ ‫باب باچِي جيئندي باري‪ ،‬جيوين رانجهن سوَءيا راج‪.‬‬ ‫ِجيم ڪريندا جاني جاني‪ ،‬دبدم دلڙي ٿِي ديواني‪،‬‬ ‫جاني دا َبٽ نهين ڪو ثاني‪َ ،‬س َڀين دا هي سرتاج‪.‬‬ ‫َجاليا‪،‬‬ ‫بِره َبال ُهه سر تي آيا‪ ،‬سوز گداز دي جو‬ ‫درب دار ن ڪ ن آيا‪ ،‬و‪،‬ق دا نهين ڪو والج‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ياري ياران‪ ،‬توَء نڀا ڻ ب‪،‬ڪ ڪاران‪،‬‬ ‫ڪيئي َسڙ َڳئي اِٿان سرداران‪ ،‬تون ڳي هڪ بح اج‪.‬‬ ‫ِ‬

‫رديف د‬

‫‪ .61‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ضرک و‪،‬ق! تون آ سر بيڏي‪ ،‬ڏي برک داپاند‬ ‫جنهن دل ۾ ناهي درد جو دير ‪ ،‬سا دل چي دواند‪...‬‬ ‫وولي ٻيئي‪ ،‬و‪،‬ق سان ه هيڪاند‪...‬‬ ‫سڏ تون دنيا‬ ‫ش‬ ‫”بيڪس“! ’بيدل‘ ون و‪،‬ق تون سوجه ‪ ،‬رازن آهي راند‪...‬‬ ‫‪ .64‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫َبين َپيان ُهه ديد‪ ،‬ڪو ُسڙاني اال ڳي هو!‬ ‫دل يچاري اِينوين لرزي‪ ،‬لرزي ِجيوين بيد‪...‬‬

‫بره َبال دي دست پيوسي‪َ ،‬‬ ‫ڪڏان ّياد يد‪...‬‬ ‫ِ‬ ‫ڪي ا‪ ،‬نا پيدا نا پيد‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس نون بره ِ‬ ‫رديف ر‬

‫‪ .66‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫آ ِب باهي! َبين هان باندي‪ ،‬جاد گر يار جاني!‬ ‫بين نوادي تان ڳادي‪ ،‬تيڏي گرم بازار‪ ،‬يار جاني‪...‬‬ ‫َبين ڪويني تيڏي ڪنيَء ‪ ،‬تون بيرا سردار‪ ،‬يار جاني‪...‬‬ ‫َڦٽ فرا دي هردم دڪندي‪ ،‬ڏي د ا دلدار‪ ،‬يار جاني‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بي‪،‬ڪ تيڏا َبردا‪ ،‬تون غور ڪرين غو وار‪ ،‬يار جاني‪...‬‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ تلنگ‬ ‫جاني‪،‬‬ ‫ايڏا ناز ن ڪر‪،‬‬ ‫ناز َ‬ ‫ڪريندچين‪ ،‬سوري َسل ِهيندچين!‬ ‫گوراهي ُ سن ُتساڏا هي سانون رهلر‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫ناز نينان دي ييه سي ي‪ ،‬پوب باريا پنجر‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫ُسهڻي باهِي ُسرپي الچِي‪ ،‬لع َللان َا ور‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ا لون تيڏا‪ ،‬د‪،‬وان دا داڪر‪ ،‬جاني‪...‬‬ ‫‪ .61‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫ڪي س بيوار‪َ ،‬سرتيون‪ ،‬س ن يچاريَء جو!‬ ‫بِره ِ‬ ‫ُ‬ ‫لوڪون‪ ،‬نينهن ڪي س نر ار‪...‬‬ ‫سال ٿيا لڪندي س ندي‬ ‫ڪيئي سالڪ ُسورهي َسلهاَءيا‪ ،‬سوريَء تي َهسوار‪...‬‬ ‫شيخ نعان جيهي سالڪ ڪيئي‪َ ،‬ڳ ساچين زنار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس جو س ناهي ڪو‪ ،‬لنئون لڳي الدار‪...‬‬

‫‪ .69‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫”ث جہ او“ آ ڪي‪ ،‬آپ هويا اظهار‪.‬‬ ‫سر پر َ‬ ‫برلي‪ ،‬ر ندا زار ن زار‪...‬‬ ‫ڪلنگي‪ُ ،‬بک‬ ‫”االنسان ِس ّري“ بره دا داتس بار‪...‬‬ ‫َ‬ ‫يس ڪري بيرنگي‪ ،‬جانب جيَء جيار‪...‬‬ ‫سهسين‬ ‫”بيڪس“ هرگَء ٿيم ن باند ‪ ،‬نيڙي سندا يار‪...‬‬ ‫‪ .62‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫پيارا ِپريت وجب تو الچي‪ ،‬بره تيڏي ڪي ا بيوار‪.‬‬ ‫و‪،‬ق الي ادانڪ الچي‪ ،‬جو ت ت هَءاري سوَءي شاهي‪،‬‬ ‫سيالين‪ ،‬ييو باهي آيا دلدار‪.‬‬ ‫دا سڏا ي‬ ‫پوني جو جگايا آ ڪي‪ ،‬ياه نينان دا پوب ِ اڪي‪،‬‬ ‫دک الي راه ب اڪي‪ ،‬آپ ييي د چي سنسار‪.‬‬ ‫”بيڪس“ ڳن ُد چي دا بوتا‪ ،‬بار ُدر ني دم دا غوطا‪،‬‬ ‫داَءه ِدت ڪا ڪوچي دوتا‪ ،‬بي‪،‬ڪ ِبلسي بحرم يار‪.‬‬ ‫‪ .62‬ڪافي ر پ هوري‬ ‫جاچون بين ٻلهار‪ ،‬نِت نِت س ڻان ُاتون!‬ ‫وهر ونلير َبين ُب‪،‬ڪ َبلينسان‪ ،‬پيئا آيا بيري پار‪...‬‬ ‫هر َ‬ ‫ٽ هوري يلن ز ري‪ ،‬سر سر دس ار‪...‬‬ ‫گه ِ‬ ‫جابا بسون ي يار ڪريندا‪ ،‬سر ِديرا گلنار‪...‬‬ ‫ساز ُسرندا‪ ،‬طل تنلورا‪ ،‬آپ بجا ندا يار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ هوري يار يليندا‪ ،‬هر ُ‬ ‫ڪودي بازار‪...‬‬

‫‪ .61‬ڪافي ر پ هوري‬ ‫سوَء جاندا دلدار‪ُ ،‬اس نون ڪوچي سوجها ي‬ ‫پري ههه َڳ ِلي َبين ڍ ن ڪي رهي ۡ‬ ‫آن‪ ،‬ڍ ن يان هٽ بازار‪...‬‬ ‫گ ڦ هرجا ٿي گلَءاري‪ُ ،‬اس بن هر َ‬ ‫گهٽ پار‪...‬‬ ‫ِ‬ ‫سي‪ ،‬ڪرين طلب تنوار‪...‬‬ ‫”بيڪس“‪” ،‬بيدل“ بلڪ ِب ِل ِ‬ ‫‪ .65‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫درد ن دل هي َ ِڙي ُپڪاري‪ ،‬جو بره دا ڏاڍا بار‪.‬‬ ‫و‪،‬ق َٻ ِهندا‪ ،‬ر چندا سو زار ن زار‪...‬‬ ‫جنهن دي دل‬ ‫و‪،‬ق ڪريندا ُڦر ُلٽ ِجٿان‪ ،‬هوندا بي اپ يار‪...‬‬ ‫بازار‪...‬‬ ‫ال ڻ نينهن نڀا ڻ ا ا‪ ،‬بي‪،‬ڪ‬ ‫”بيڪس“ بيَءاري ڪر بازر ون‪ ،‬توتي ناه بيار‪...‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ هاڳ‬ ‫دم ُنون سوجه َسنڀار‪ ،‬جاڳ بسافر‪َ ،‬رين َڳئيي!‬ ‫َرين انڌيري سوچِي جاڳي‪ ،‬جنهن ِسر و‪،‬ق انڌار‪...‬‬ ‫تِير تيري ترڪش نينان دي‪ُ ،‬‬ ‫ڪٺڙي َس ِه َ‬ ‫س هَءار‪...‬‬ ‫”بن راني فود راي الحق“‪ ،‬و‪،‬ق دا هي اسرار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس هڪ بازاري‪ ،‬بي ود بي اپ يار‪...‬‬ ‫‪ .14‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫دين ڪفر درڪار نهين‪ ،‬جي و‪،‬ق سانون ُ‬ ‫گهرندا يار‪،‬‬ ‫س ُگر سانون راه ب ايا‪َ ،‬سگ بين اسڪي در دا يار‪...‬‬ ‫جهرندا يار‪...‬‬ ‫بحلوبان دي ُال ِوي دالِي‪ ،‬جان جس‬

‫يک نينا دي ربَء نرالي‪ ،‬ول وو ُاک سڙندا يار‪...‬‬ ‫بازر دي‪” ،‬بيڪس“ ييو َبردا يار‪...‬‬ ‫ڪاڻ ’ڪن ّي ‘‬ ‫‪ .16‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫و‪،‬ق اال آزار‪ ،‬ب ‪،‬و‪ ،‬سهڻا!‬ ‫ڪي ا بيوار‪...‬‬ ‫ييه سي ي سهڻي ورک‪ ،‬بره ِ‬ ‫َٻن ڏنا َبين يار ٻِنهان نون‪ ،‬سر تيري درڪار‪...‬‬ ‫َبين ڪنيَء تيري در دي‪ ،‬بيري ُسه ڪوڪار‪...‬‬ ‫َبين بر يندي تيري ڪي ي‪ِ ،‬س َ‬ ‫گهڙي له ڪا سنڀار‪...‬‬ ‫لڪڇ‪ُ ،‬‬ ‫ڪهندا‪ ،‬بن نون ُبهندا‪ ،‬سرس ڪري سينگار‪...‬‬ ‫نال ييه دي ِدليان ُ‬ ‫ڪهندي ‪ ،‬جوَء ڪري جنسار‪...‬‬ ‫بازار‪...‬‬ ‫ال ڻ نينهن نڀا ڻ ا ا‪” ،‬بيڪس“‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫و‪،‬ق جيها آزار‪.‬‬ ‫ڪوچي نهين ڪو ساري ج‬ ‫َڳئي بوس پَءان لي ‪ ،‬آيا بره بهار‪...‬‬ ‫ِسيالين رانجهن ساچين‪ ،‬آيا سن هَءار‪...‬‬ ‫دست بع‪،‬ودان هوچي شهادک‪ ،‬واشق نهين اپ يار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس بي اپ ياري‪ ،‬بع‪،‬ودان ب يار‪...‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ ڳڀاس‬ ‫ڪيهي پيئي تودير َبين ڪنون‪ ،‬جانب ساچين!‬ ‫ر ز ازل ڪنون در تيڏي دي‪َ ،‬بين ڪنيَء هِير‪...‬‬ ‫اِٿاهون ُاٿاهون ياد اسان ڪون‪ ،‬سهڻا تيڏي تدوير‪...‬‬

‫اينوين‪ ،‬تير لِييا تودير‪...‬‬ ‫جان جگر ساڏي‬ ‫”بيڪس“ بي‪،‬ڪ و‪،‬ق اليان ڪنون‪ُ ،‬ڳ َڳئي تدبير‪...‬‬ ‫‪ .19‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫باهِي ِدلِين دا دور‪ ،‬سڻو سڀ‪َ ،‬سنّيان!‬ ‫جه ِلندا دل نون دللر‪َ ،‬‬ ‫َته َته َ‬ ‫گهت ڏ ان دي ڏ ر‪...‬‬ ‫ظاهر باطن جاني َ سندا‪ُ ،‬اس بِن نهين ڪوچي ا ر‪...‬‬ ‫بسڪينان تي ظل ڪريندي‪َ ،‬ءهندي ز ران ز ر‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بي‪،‬ڪ جاني ُاتون‪ ،‬جان جس سان گهور‪....‬‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ڪي ي ُهيس بس اني!‬ ‫ِبليا بحرم يار يار‪ ،‬جنهن دي ِ‬ ‫ڪي ي در در ديواني‪ ،‬ر ندي تندي زار زار‪...‬‬ ‫يار ِ‬ ‫ل ل َ‬ ‫ڪرندا جاني جداچي‪ ،‬نيه ٽِوندا نار نار‪...‬‬ ‫ُ‬ ‫ڪڙم دليال سڀڪون سوَءي ‪ ،‬ڳام ڳِراچي ٻار ٻار‪...‬‬ ‫ترس ُتسانون ُ‬ ‫ڪڇ نهين پوندا‪ ،‬د ُتسا ِڏي ڪار ڪار‪...‬‬ ‫تانگها ڳي بين ڪڏهان ن ڏيا ها‪ ،‬طلب ايا تار تار‪...‬‬ ‫’بيدل‘ بيڪونڪڏهن ن سوَءسي‪ُ ،‬درس پ اسين پار پار‪...‬‬ ‫زلف س ه دي بعِين نو‪َ ، ،‬پسيهرا آ ون يا بار بار‪...‬‬ ‫توَءي سنگدل يار اسانڏا‪ ،‬ددي جا ان بار بار‪...‬‬ ‫ُسرپا شوال ڪرندا وال‪” ،‬بيڪس“ دي سر بار بار‪...‬‬

‫‪ .12‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ناز نينان دي هو گنوايا‪ ،‬دين ڪفر ڪنون ڳڳيان‪ ،‬يار!‬ ‫سن تيري يرک الچِي‪ ،‬دام زلف دون دلڙي ڦساچي‪،‬‬ ‫پيال دي پواهش ديد ڪرايا‪ ،‬تار ُتسان ڏي تڳيان يار‪...‬‬ ‫ناگه اَءيان‪ ،‬نال ي يوان نا ق لڙيان‪،‬‬ ‫نين نينان دي‬ ‫پوب پودي نون و‪،‬ق ني ايا‪ ،‬درد و‪،‬ق دي دڳيان‪ ،‬يار‪...‬‬ ‫تير بَءگان دا َبين ن‪،‬انا‪ ،‬تون دال ر يار يگانا‪،‬‬ ‫آدم دا ه بندب پايا‪ ،‬النگها و‪،‬ق دا لنگهيان‪ .‬يار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ اندر ٻاهر جاچي ‪ ،‬نال نيازان يار ريجهاچي‪،‬‬ ‫لنؤن لنؤن اندريار سوايا‪ ،‬نوبت نينهن دا ڳيان‪ ،‬يار‪...‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫نينان لڳيان بيوس پئي آن‪ ،‬ر چينديان زار ن زار‪.‬‬ ‫دللر ُسڻدا ناهي داهين‪ ،‬ور پ ي ٻاڪار‪...‬‬ ‫گهور نينان دي جنهن نون گهايا‪َ ،‬پ َپ ڪرندي پڪار‪...‬‬ ‫بَءگان بارين نهين گذارين‪ ،‬پوني سي پون وار‪...‬‬ ‫”بيڪس‪ ،‬جس دي ا لي ييين‪ ،‬د‪،‬وان دا دوڪار‪...‬‬ ‫‪ .15‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫نينان ناز دا نيَءا بارينديان‪ ،‬د جنان دي ڪار‪.‬‬ ‫آ ن دايون ه ِ سر اهيون‪ ،‬شودون ڪرن شڪار‪...‬‬ ‫نال ي يوان نا ق لڙنديان‪ ،‬دريا طلب دا تار‪...‬‬ ‫”بيڪس“ دللر تون هين بي‪،‬ڪ‪ ،‬دل هِڪا درڪار‪...‬‬

‫رديف س‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ هوري‬ ‫ييئان‪ ،‬ڏيو بلار !‬ ‫دللر آيا ديس‪َ ،‬س ِ‬ ‫ڪي س َبسون ي يس‪...‬‬ ‫دست پياال بحلت اال‪ِ ،‬‬ ‫سر پر ِديرا ڪي س گالبي‪ُ ،‬بک پر ڍاري ڪيس‪...‬‬ ‫هٖهيلن هوري‪ ،‬ربَء ڪي ي سڀ ريس‪...‬‬ ‫گهر گهٽ دي‬ ‫”بيڪس“ بلل هويا شرابي‪ ،‬نينهن ڪريندا نيس‪...‬‬

‫رديف‬

‫‪ .14‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ڪيون جداچي َ‬ ‫ڪرينداچين‪ ،‬جاني‪ ،‬بارينداچين ب‪ ،‬ا !‬ ‫يار اسان سان ڪر ن جداچي‪ ،‬بين تيرا و‪،‬ا ‪...‬‬ ‫َ‬ ‫ريجهايو بينون‪ ،‬ڏينداچين ڪيون فرا ‪...‬‬ ‫ربَءين نال‬ ‫”بيڪس“ بيوس ورض ڪريندا‪ ،‬ب ش ڪو اس غرا ‪...‬‬

‫رديف‬ ‫‪ .16‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ِڏتا سانون دا‬ ‫ڪي ِي درباندي دلڙي‪ ،‬دا‬ ‫دا‬ ‫ِ‬ ‫و‪،‬ق دي ڪي ي فر تي آيا‪ ،‬ور سڏي افال‬ ‫سر سر َدٽ لوالڪي تينون‪ ،‬نهين تون هرگَء پا‬ ‫سن تيري دا سجدا اسان تي‪ ،‬فرض هويا بي با‬ ‫بولي دي‪ ،‬پرک الي پوشا‬ ‫”بيڪس“ تون ڏي نام‬ ‫ش‬

‫‪.‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬

‫رديف ل‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫آم بيان دنليرا‪ ،‬ڪر ڳاله ‪ ،‬رلو بيٺا رديلان نال‪.‬‬ ‫رلو بيٺا نال رديلان‪ ،‬سر َبريندي هي دريلان‪،‬‬ ‫ڪيهي س ه دي دال‪.‬‬ ‫ساڏي رج ُ‬ ‫گهنٿ ڪريندا‪ ،‬ب‪ ،‬ادان تون بفت بريندا‪،‬‬ ‫و‪،‬ق ني ا ا وال‪.‬‬ ‫هي سڙيندي‪،‬‬ ‫هِير نوادي ورض ڪريندي‪ُ ،‬سوران دي‬ ‫درسن ڏي ڪر ڪو ڳال‪.‬‬ ‫بره ”بيڪس“ نون ڪي انوادان‪ ،‬اِهين طن تي هويا ڳادان‪،‬‬ ‫ڪاٻ دهر دي ڳال‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫’بيدل‘ بادشاه بلڪ هادي‪ ،‬دابن لڳيان ِدي لڄ پال ‪،‬‬ ‫َس ُگر َبيڏا‪ ،‬رهلر َبيڏا‪ ،‬لهين تون بيڏي آپ سنڀال‪.‬‬ ‫اِٿان ُاٿان َت ِئين پرننگ هي‪ ،‬ر ِين پادبان دا ڪو پيال‪...‬‬ ‫آگ ِلي رگ ِلي َبين َتيڏي ڪنيَء ‪ ،‬ربَءين نال ُبڙ ڳال‪...‬‬ ‫يار اسان ڏا نال اسان ڏي‪ ،‬هوچي هوي‪ ، ،‬بڃ سوال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ جنهن دي در دا َبردا‪ ،‬نال َتنهين دي ِبلين شال‪...‬‬ ‫‪ .19‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫سيري سيري د ‪َ ،‬ءي ” َديا“!‬ ‫َبين َبر يسان ن ت پر پيارا‪ ،‬پا ڳراٽي ڳ ‪...‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫جه َٿڪيان دل اپني نون‪ ،‬دل دوي نا پ ‪...‬‬ ‫جه‬ ‫”بيڪس“ جو ا وال ُو‪،‬ادي‪ ،‬س ه ٻئي ي ن س ‪...‬‬

‫‪ .12‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ڪي ڪجه ٻول!‬ ‫طرٻ اسان ڏي آ ين ڍ ل‪ ،‬نال اسان ڏي ِ‬ ‫َ‬ ‫يندچين‪ ،‬ظاهر باطن بفت َبر َ‬ ‫ڪر َ‬ ‫يندچين‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫نال ديدان دي ساَءا ِ‬ ‫بهر ڪرين د‪،‬وان دول‪.‬‬ ‫سهڻا ساچين‪ ،‬يس َبواڪي آيا اِٿاهين‪،‬‬ ‫ورک دي‬ ‫ول‪.‬‬ ‫ُرپڙا نوابون ناز‬ ‫يندچين‪ ،‬د‪،‬وان َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ڪر َ‬ ‫دليندچين‪،‬‬ ‫ڪرَءي دال‬ ‫لحظي لحظي ناز ِ‬ ‫ڪرڪي انساني دي ا ل‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بردا تيري در دا‪ ،‬سانگ سويندا اپني سر دا‪،‬‬ ‫آم ”ڪني ّ “ بيري ڪول‪.‬‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫و‪،‬ق مايا افعال جاني‪ ،‬س ن دلندا ڪوچي!‬ ‫شور ڪريندا ٽوَء ُسڙيندا‪ ،‬بازان انگون د ال‪...‬‬ ‫ڪي ا پاچوال‪...‬‬ ‫و‪،‬ق بيڏي دا والج نهين ڪو‪ِ ،‬پرک ِ‬ ‫ييه ِسي ي ُسهڻي ورک‪ ،‬بره ڪي ا بيحال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ َسييان اِينوين َ‬ ‫ڪهندي‪ ،‬و‪،‬ق ني س ا وال‪...‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫َ‬ ‫ڪڏان َٻهسين ڪول‪ ،‬بٺڙا!‬ ‫طالب َبين تڪرار ُتساڏا‪ ،‬ٻئي در ڪنهن ن ر ل‪...‬‬ ‫درد جو دريا دل بنهنجي ۾‪ ،‬سوهون ڪري ٿو سول‪...‬‬ ‫َ‬ ‫ڪي اسان سان ٻول‪...‬‬ ‫وور‬ ‫گذاريو يار ٻين سان‪ِ ،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ٿيا يچارا‪ِ ،‬سگهي نواب تون ول‪...‬‬

‫‪ .15‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫ُ‬ ‫سانون بحلوبان دي بالي‪ ،‬و‪،‬ق ني ا ا وال‪.‬‬ ‫باريا‬ ‫ديدان دليان ڪرن پريدان‪ ،‬د‪،‬وان َ‬ ‫ڪرَءي دال‪...‬‬ ‫ناز نينان دي دلڙي ني ي‪ ،‬هيڻان ڪي ُ س ُهه ال‪...‬‬ ‫دللر گيا پرديس آساڏا‪ ،‬نت نت پانديان فال‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس هي سگ سوالي‪” ،‬بيدل“ سن سوال‪...‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ ڳاڳ‬ ‫باهي بينون ب ‪،‬ا هي سوران دا ساز‪،‬‬ ‫نت تو ي ساريان سنڀاريان‪ ،‬بره ڪي ا پاچوال‪.‬‬ ‫ر چيندي ِپويندي بين وور گذاري‪ ،‬جند جان اپني بين جو ساري‪،‬‬ ‫جو جالل‪.‬‬ ‫در تيڏي تي بين ڪرنديان زاري‪ ،‬جلنديان‬ ‫تينون ساريان ڏينهان راتيان‪ ،‬بره تيري ديان نت ڪرنديان باتيان‪،‬‬ ‫تون ل بارين دهري ڪاتيان‪ ،‬بره ڪي ا هي بيحال‪.‬‬ ‫و‪،‬ق الس ي ناگه آيا‪ ،‬بين ناز نون نيهن نوايا‪،‬‬ ‫وال‪.‬‬ ‫ز ران ز ري بره بڇايا‪ ،‬ڳيا سڀ هو‬ ‫راتيون ڏينهان دل ديواني‪ ،‬نت نت ڪرنديان جاني جاني‪،‬‬ ‫جاني دا نهين ڪوچي ثاني‪ ،‬توَءي هي پود ههه پيال‪.‬‬ ‫نال ٻِنهان دي رلو َٻهندا‪ ،‬ساه ِ دارا ُسور ن َسهندا‪،‬‬ ‫ل ل جاني دل نون ُ‬ ‫ڪهندا‪ ،‬دل ڪري درد سبال‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس س نهين دلندا‪ ،‬نال رديلان جاني َرلندا‪،‬‬ ‫درسن ُاهيندا ب‪،‬ڪ بلندا‪ ،‬و‪،‬ق نِي ا ا وال‪.‬‬

‫‪ .94‬ڪافي ر پ ڳڀاس‬ ‫’بايا‘ بئنون بار ن بول‪ ،‬بين الداري‪.‬‬ ‫ييه ِسي ي بين ِپرايا‪ ،‬سيالني ڪنول سول‪...‬‬ ‫دسوت َبينون آڻ ُڳاليا ‪ُ ،‬تهين ن بين نون ڳول‪...‬‬ ‫بين دال ر دانا آها‪ ،‬و‪،‬ق ڪي ا ا ل جلول‪...‬‬ ‫س َء درد ڪنون گه ندا ”بيڪس“‪ ،‬جو ڪراچيندا جهول‪...‬‬ ‫‪ .96‬ڪافي ر پ هاڳ‬ ‫نِت نِت بين پانديان فال‪ ،‬يڙهي اسان ڏي ڪڏهن تون آ سين‪،‬‬ ‫ساوت ڳانيان سال‪.‬‬ ‫ڪي ي دربان ٿيوسي‪،‬‬ ‫بره دداچي دي َه آيوسي‪ ُ ،‬سن ِ‬ ‫بره ڪي ا بيحال‪.‬‬ ‫شعل شو ُايا َبين اندر‪ ،‬جان َجاليس ِجيوين سوندر‪،‬‬ ‫گيا پودي دا پيال‪.‬‬ ‫دل َڦسا ُهه باڻ َ‬ ‫ڪريندچِين‪ ،‬بسڪينان نون بفت َب َ‬ ‫ريندچين‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دا هي ا وال‪.‬‬ ‫داسون تيري ڪا داس يچارا‪” ،‬بيڪس“ بيوس ڪون ب ش نظارا‪،‬‬ ‫َتين بِن جيوڻ جنجال‪.‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ بر‬ ‫(توشيح باس ’ڪني ّ لع ‘)‬ ‫ه ه يار ديان سيريان سوڪن‪ ،‬دال ڳيا ٿيا ال‪.‬‬ ‫ه ه ڪانهنڪ ٻيلي‪ ،‬يلي ُّ‬ ‫ڪويلي‪ ،‬بينهان َدريندا شاه سويلي‪،‬‬ ‫يک جوڳي دا جوال‪.‬‬ ‫شهر فاتي‪،‬‬ ‫ن ههه ُنور نيارا ظاهر ذاتي‪َ ،‬سير ڪري‬

‫وجب ُا هيندي دال‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫سانون سانول‪ ،‬ٻاجهون سهڻي دي جيوڻ جنج ‪،‬‬ ‫ي ههه ياد هوي‪،‬‬ ‫وجب ُا هيندي دال‪.‬‬ ‫فرادين باچ هوچِي‪،‬‬ ‫ه ههه هِير يچاري ڪاه هوچِي‪،‬‬ ‫درس دا ڪرندي سوال‪.‬‬ ‫ل ههه ال ُابالي يک س ه دي‪ ،‬جند جان بيڏي تڙڦندي‪،‬‬ ‫جلوا جوال جالل‪.‬‬ ‫ع ههه وين بيرنگي رنگ ۾ آيا‪ ،‬ت ت هَءارا جهنگ ۾ آيا‪،‬‬ ‫پوب س ه دا پيال‪.‬‬ ‫ل ههه ”ليس في الدارين اِالّ هو“‪” ،‬بيڪس“ بلل گ دي گ ِهن بُّو‪،‬‬ ‫پيو و‪،‬ق دا ڪيف ڪالل‪.‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫جي تون طالب وين ودم‪ ،‬تان ڪوچي ن سوَءج دم‪.‬‬ ‫و‪،‬ق جڏان آتش الچِي‪ ،‬هِير ڪون ِ سري ُسرک َسڀاچي‪،‬‬ ‫َڳ ُيس َبت شرم‪.‬‬ ‫تِير لييا تودير جڏاهين‪ُ ،‬ڳ َڳ ِئين تدبير تڏاهين‪،‬‬ ‫ب ‪،‬يش غ ال ‪.‬‬ ‫طل پداچي هردم ڄندا‪ ،‬دين ڪفر اٿاهين َڳ ندا‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دا هويا َول ‪.‬‬ ‫ال الج اسان سر آيا‪ ،‬ه ه آپي آپ سوايا‪،‬‬ ‫بس ي ٿي بحڪ ‪.‬‬ ‫گ ڦ رلو هوچي بحالي‪ ،‬ليا باغ بهار الي‪،‬‬ ‫بلل سر بات ‪.‬‬ ‫”بيڪس“ َهه نعرا بندوري‪ُ ،‬سوري اري ڪر بنظوري‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫وو ت‬

‫‪ .99‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫داڪر د‪،‬وان دا َبين ا لون‪ ،‬و‪،‬ق َاساڏا ابام‪.‬‬ ‫ڪي ي سم سام‪...‬‬ ‫ناز دي نا‬ ‫بارڻ ڪي ي‪ ،‬درد ِ‬ ‫نال جهاتي دي سهڻا ڪي ا‪ ،‬غوَءي نال غالم‪...‬‬ ‫ُ سن هَءاري دا ييو يار ‪ ،‬بن اندر باتام‪...‬‬ ‫لح ال دا ”بيڪس“ ُ ليا‪َ ،‬ڳيا فرا دا شام‪...‬‬ ‫‪ .92‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫ڪي ا‪.‬‬ ‫ديدان الي دام‪ ،‬راه بسافر ديد جو ِ‬ ‫ال هِڪادي ٻوَء ٻياچي‪ ،‬جذبي دا ِپي جام‪...‬‬ ‫دک اال فڪر يگانا‪ ،‬پيال پودي دا پام‪...‬‬ ‫”بيڪس“ ظاهر بندا بڻيا‪ ،‬ر ح آ ي بين رام‪...‬‬ ‫‪ .92‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫ديدان الي دام‪ ،‬بحڪ ڪي ا َب ُ‬ ‫ينون‪.‬‬ ‫”بيدل“ بي‪،‬ڪ سانون ِپاليا‪ ،‬جو دا َڳر ڪر جام‪...‬‬ ‫و‪،‬ق وجاچب دک اال‪ ،‬پيال ٻِئي سڀ پام‪...‬‬ ‫يک نيڻان دي ناز نياري‪ ،‬داضي ڪهدي رام‪...‬‬ ‫تسليح ٽوَء َجڻيان َڳ ِ بانڌي‪ ،‬سن دا يک هنگام‪...‬‬ ‫”بيڪس“ ِسيالين سر دڙه آ ين ‪ ،‬بره ڪي ي بدنام‪...‬‬ ‫‪ .91‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ڪي ا بدنام‪.‬‬ ‫سابي سحرگر َسويان َسويان‪ ،‬بره ِ‬ ‫رانجهن ساچين ٿيا سيالني‪ ،‬بوه ڳيا دل َبٺيان َبٺيان‪،‬‬

‫ڳيا ساڏا آرام‪.‬‬ ‫ابر هِاللي تير ڪواني‪ ،‬تير بَءگان دي َڦويان َڦويان‪،‬‬ ‫وو ايوان رام‪.‬‬ ‫باب اسان ڏي اِيوين لِييا‪َ ،‬‬ ‫ڪربان ديان ِدٺيان ِدٺيان‪،‬‬ ‫دل نون پيا ڪوچي دام‪.‬‬ ‫َبين ُلويان ُلويان‪،‬‬ ‫ب ش اسان نون ساجن ساچين‪ ،‬لحظي‬ ‫جذبي اال جام‪.‬‬ ‫سهڻي ڪيئي َسهان سر پر‪ ،‬سڀ ِسيالين ديان ُجٺيان ُجٺيان‪،‬‬ ‫بين هون باهي داغالم‪.‬‬ ‫زپ درد دي سانون گهايا‪َ ،‬ٻڌ ساڏي سر َپويان پويان‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دا ڪر انعام‪.‬‬ ‫”بيڪس“ نون سوجهاچين تون ’بيدل‘‪ ،‬تِير د‪،‬وان دي ِدويان ِد يان‪،‬‬ ‫” ُ‬ ‫بونرا“ الي بام‪.‬‬ ‫رديف ن‬ ‫‪ .95‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫اسان سانگ ڪهين ڪنون آچي هون‪،‬‬ ‫اِچان و‪،‬ق دي ٽيڪ ٽڪاچي هون‪.‬‬ ‫ناگه َسير دا بيا سي رايا‪ ،‬دسوت َبينون آڻ َڦسايا‪،‬‬ ‫دام زلف دي ديد ڪرايا‪ ،‬آڻ ا يان َاٽڪاچي هون‪.‬‬ ‫ُبک باهي دي بويد ڪي ا‪ ،‬سر سر اه اسان ڏا نِي ا‪،‬‬ ‫ڪاڪ ڪي س ڪوَءا ِسي ا‪ ،‬جذبي جو جالچي هون‪.‬‬ ‫د‪،‬وان دو ي دال ِ اچي‪ ،‬بيڏي دل نون دوٽ َدياچي‪،‬‬ ‫ه َڦسايا زلف دي ڦاهي‪ ،‬پال پودي ڪنون داچي هون‪.‬‬

‫”بيدل“ بي‪،‬ڪ س گر بيرا‪ ،‬گيا د چي دا انڌ انڌيرا‪،‬‬ ‫ب ‪،‬ش جو جاليس جيسرا‪ ،‬گيت ”اناالحق“ ڳاچي هون‪.‬‬ ‫اِينوين لِييا يار ازل‬ ‫ِ ُ گه يا ري يار‬

‫‪ ،‬تير بَءگان دا بيري دل ‪،‬‬ ‫‪َ ،‬نين دي ربَء نِواچي هون‪.‬‬

‫اسان پرديسي آهون ”بيڪس“‪ ،‬ناز نينن دي ڪي ا بيوس‪،‬‬ ‫ڪڏان ر چندي هون ڪڏان َهس َهس‪ ،‬بره دا بار ُاياچي هون‪.‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫اسان شاهي سوَء ڪي آچي ُهون‪،‬‬ ‫اِٿان آدم نام سراچي ُهون‪.‬‬ ‫ڪٿان وابد زهد ڪريندا‪ ،‬ڪٿان زناري آپ ڙيندا‪،‬‬ ‫ناز دا نيَءا ڪٿان باريندا‪ ،‬واشق آپ سڏاچي ُهون‪.‬‬ ‫ڪٿان سوَء ڪي يندا ُب ّ‬ ‫تجلي‪،‬‬ ‫دل شي‪ُ ،‬نور نيارا يک‬ ‫ش‬ ‫ّ‬ ‫بجل شي‪ ،‬سوريَء سر دڙهاچي ُهون‪.‬‬ ‫ظلواک تي هويا‬ ‫”بيدل“ اال ڪي بهانا‪ ،‬اندر ٻاهر يار يگانا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بي ود بي لرانا‪ ،‬بره دا باب پڙهاچي ُهون‪.‬‬ ‫‪ .24‬ڪافي ر پ پهاَءي‬ ‫آ ب باهي يار پيارا‪ ،‬آ س يڙهي د ست پيارا‪،‬‬ ‫هو گنواي اليان‪.‬‬ ‫سانورا سوجه َبين نينهن ن اليا‪ ،‬شينهن دضا دي بئنون ايا‪،‬‬ ‫برهين باهيان ٻاليان‪.‬‬

‫ڪڏان تون ُرسندچين رانجها رانول‪ ،‬ڪڏان ل َ‬ ‫پردين سهڻا سانول‪،‬‬ ‫نيان نيان تيريان داليان‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڙا جو پڪاري‪ ،‬ر يون ر يون هنجون هاري‪،‬‬ ‫ياد پون جڏان ڳالهيان‪.‬‬ ‫‪ .26‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫جي تون دک پيال ڪوا ين‪ ،‬بندب و‪،‬ق دا پا ين‪.‬‬ ‫فنا في ال‪،‬يخ ڪوا ين ا ل‪ ،‬پو تون َل َ‬ ‫نو َءي ال ين‪...‬‬ ‫دم دي ُڦوڪه نال هوي‪،‬ہ‪ ُ ،‬ور طلب َت ا ين‪...‬‬ ‫سوا ين‪...‬‬ ‫دبدم جسوون جدا هو رهڻا‪ ،‬ساجن‬ ‫جس دي ِجيفي ڪنون دبدم‪ ،‬نت نت ِد ڙا دا ين‪...‬‬ ‫َ‬ ‫آ ين‪...‬‬ ‫واشق ا ل‪ِ ،‬پڇي ُگالن‬ ‫بلل هوچِين‬ ‫”بيڪس“ سدا جو دم جيوين ‪ُ ،‬ڳه ُگالن دا ڳا ين‪...‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ پهاَءي‬ ‫درد ڪنون دل باندي بيري‪ ،‬بره ديان ه ه بازيان!‬ ‫َ‬ ‫ڪريندا‪ ،‬دانايان بيهو ڪريندا‪،‬‬ ‫درد دا دريا جو‬ ‫گ هوچي ڪيئي نوازيان‪.‬‬ ‫بدنام ڪريندا‪،‬‬ ‫آن ڙيندا‪ ،‬شهرک‬ ‫و‪،‬ق جنهن دي سر ِ‬ ‫ڪيا ُبالن‪ ،‬ڪيا داضيان‪.‬‬ ‫بالبت‪ ،‬نينهن دي نال ش هوچي سالبت‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس‬ ‫ر ح ربَء دل راضيان‪.‬‬

‫‪ .21‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫درد ڪنون ر زردا پِيال‪ ،‬بره دا سر باران‪.‬‬ ‫ُ سن هَءاري ييه سي ي‪ ،‬بس ي سر بس ان‪...‬‬ ‫وام آ يندا ڳئي افعالون‪ ،‬درد ڪي ي ديوان‪...‬‬ ‫آن َ‬ ‫گه يندا‪” ،‬بيڪس“ سوَء بيان‪...‬‬ ‫سن يرک‬ ‫‪ .29‬ڪافي ر پ بر‬ ‫دللر! دليان ديان يڳيان ڪرندچي‪ ،‬سو بنظور‪ ،‬تون آ ين آ ين!‬ ‫دللر دل دي سوَء تون س ي‪ ،‬اڱه اسان ڏي آ ين آ ين!‬ ‫’بوهن‘بٺڙا‪ ،‬تون هڪ بيرا‪،‬‬ ‫زرپريد َبين بندا تيرا‪،‬‬ ‫نام او دي پا ين ڦيرا‪،‬‬ ‫َ ل َ ل جهاتي پا ين پا ين‪.‬‬ ‫”بوهن“ باهي‪ ،‬تون هِين ِبٺڙا‪،‬‬ ‫تو جيها بين ڪوچي ا ر ن ِڏيڙا‪،‬‬ ‫ڪيهي گناهون تون َبين ڪنون ُريڙا‪،‬‬ ‫ڪيهي سلب ِدت دا ين دا ين‪.‬‬ ‫َپردندا ناهين تون‪َ ،‬بين پئي َبر نديان‪،‬‬ ‫ورض ن ڪرنديان‪ ،‬بين پئي ڏرنديان‪،‬‬ ‫غرض ورض دا بين پئي گهرنديان‪،‬‬ ‫آ ين‪ ،‬ل نهين جا ين جا ين‪.‬‬ ‫تيري در دا َبين هان َبردا‪،‬‬ ‫بيک بيراڳي ”بيڪس“ َ‬ ‫ڪرندا ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫تيري ڪي ي َڳليان ڦِردا ‪،‬‬ ‫بان َ‬ ‫َ‬ ‫ڪڏاهِين َاال ين َاال ين‪.‬‬

‫‪ .22‬ڪافي ر پ سناسري‬ ‫هي‪.‬‬ ‫دللر هڪ درڪار‪َ ،‬بينون هر د جهان دي‬ ‫واد وال ا لون ُ‬ ‫آهس‪ ،‬جو ڪيو جنسار‪َ ،‬بينون‪...‬‬ ‫اذ پاڻ طليب َهيس آٌء‪ ،‬بره ڪيو بيوار‪َ ،‬بينون‪...‬‬ ‫َرين انڌيري ڪاليان ڳليان‪ ،‬ڦِرندا بين هربار‪َ ،‬بينون‪...‬‬ ‫س نهين ڪوچي بيوس َپئيان‪ ،‬لنؤن لڳي الدار‪َ ،‬بينون‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس تيري ڪي ي‪ ،‬بره ڪيو بيڪار‪َ ،‬بينون‪...‬‬ ‫‪ .22‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫دلڙي ساڏي تي دم دم س ڻان ديان ڳالهيان‪،‬‬ ‫دردي فرا ڏاڍا برهين باهيان ٻاليان‪.‬‬ ‫زلف زنجير تجهڪون‪ ،‬جس ني َڦسايا بجهڪون‪،‬‬ ‫شهلاز َنين َ‬ ‫ڏيون‪ ،‬سر ساڏي با ليان‪.‬‬ ‫بيرنگ ر هي تيرا‪ ،‬بجر ح ساه بيرا‪،‬‬ ‫طعني َ‬ ‫ڏيون جو بيڪون‪ِ ،‬ب ڪي ِسياليان‪.‬‬ ‫”بيڪس“ نڌر نوادا‪ُ ،‬اس سي ن ڪر تون بادا‪،‬‬ ‫دي ونايت‪ِ ،‬سڪندي ٿيا ساليان‪.‬‬ ‫ڪر‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ڏاڍا باڻ ڪرينداچين‪ ،‬يار پيارل جاني!‬ ‫تِير نيڻان دا ترڪش ابر ‪ِ ،‬بسڪينان نون َبرينداچين‪...‬‬ ‫ترس ُتسانرن ڪجه نهين پوندا‪ ،‬پون ڪرڻ لئ ڙينداچين‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ُنون َڏس ڏتوچِي‪ ،‬بره بَءار َبڇينداچين‪...‬‬

‫‪ .25‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫سانون سوجها ي َ‬ ‫راه هدايت و‪،‬وي الي‪َ ،‬ت ِئن بن ُ‬ ‫ڪون!‬ ‫ِ‬ ‫’بيدل‘ ۡ‬ ‫جان اس اد ن ٿيوي‪ ،‬سڪ دا سلق پڙها ي ڪون‪...‬‬ ‫جان ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫جان واشق سرن ڏيوي‪ ،‬بهرا بره دا پا ي ڪون‪...‬‬ ‫بحلوب سوا ي ڪون‪...‬‬ ‫ِپي ِر بغان دي هوت ٻاجهون‪،‬‬ ‫سانگ سفر تي دللر ڳيا هي‪’ ،‬بيدل‘ ٻاجهون ِبال ي ڪون‪...‬‬ ‫”بيدل“ بره دي سادي ٻاجهون‪ ،‬دک جام پال ي ڪون‪...‬‬ ‫بن ”بيدل“ هادي ُ‬ ‫سانون‪” ،‬بيڪس“ بره ب ا ي ڪون‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫َشوال شراب رنگ تيري‪ ،‬دل نون ديوانيان‪ .‬ديوانيا‪،‬‬ ‫واشوون ڪي پون بين‪ ،‬ت ِديرا رتانيان‪.‬‬ ‫پوني پهاب َبينان‪ ،‬شوپون َشاب َوينان ‪،‬‬ ‫نرگس نواب نينان‪ ،‬پيچون پيانيان‪.‬‬ ‫شهد شڪر شفا هي‪ ،‬گر جور سين جفا هي‪،‬‬ ‫بيري لييي فا هي‪ ،‬ربَءان ِرهانيان‪.‬‬ ‫سنگين دل تواري‪ ،‬هي بوم دل هواري‪،‬‬ ‫بحلوب دل ساري‪” ،‬بيڪس“ بيرانيان‪.‬‬ ‫‪ .24‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫د بار ددي جا ان‪ُ ،‬ڳه َتيڏا ڳايان‪.‬‬ ‫بع‪،‬و نهين جو ِبلندا‪ ،‬بن بوم انگي َڳلندا‪،‬‬ ‫ڪنهن نون ن ُسول َسلندا‪ُ ،‬سوران سيلاچيان‪.‬‬ ‫بحلوب ڪي ي َبرندي‪ ،‬سر َدرنين جو سرندي‪،‬‬ ‫هڪ سر ُاسي دا گهرندي‪ ،‬برهين َبالچيان‪.‬‬

‫ِب ڪي ِسيال آ ن‪ ،‬طعني جهولي ۾ پا ن‪،‬‬ ‫سڀئي َبيڪون پيا ڳا ن‪ ،‬و‪،‬وي َاالچيان‪.‬‬ ‫فرياد سه والِي‪” ،‬بيڪس“ تيرا سوالِي‪،‬‬ ‫د‪،‬وان دي دست دالِي‪’ ،‬بيدل‘ َب اچيان‪.‬‬ ‫‪ .26‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫و‪،‬ق اال اسلاب‪ ،‬واشق َءن‪.‬‬ ‫دردبندان دا بندب والي‪ ،‬ڄادِي پودي نون پواب‪،‬‬ ‫يڪدم سوَءن‪.‬‬ ‫سوريَء تي سر واشق نيندي‪ ،‬ڏسي و‪،‬ق وذاب‪،‬‬ ‫بنهن ن بوَءن‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫شودرن يندي ش اب‪،‬‬ ‫نفيَء دون اثلاتي دي ‪.‬‬ ‫پيوان وَءن‪.‬‬ ‫ددي ددي ُو‪،‬ادان تون‪” ،‬بيڪس“ بره دا باب‪،‬‬ ‫اندرا َءن‪.‬‬ ‫‪ .21‬ڪافي ر پ بال لي‬ ‫ڪرم ڪري َ‬ ‫بان آ ين‪ ،‬بين نوادي دي نجهري!‬ ‫ڪهڪون آک ُسڻا ان الت‪ ،‬پير اڱه َبن پا ين پا ين‪...‬‬ ‫دللر دلڙي ز ري ُلوي هي‪ِ ،‬دت اسان ڪنون ن دا ين دا ين‪...‬‬ ‫اِٿان ُاٿان َبين تيڏي گولڙي‪ ،‬نِت نِت بن ڪون ڳا ين ڳا ين‪...‬‬ ‫ر ز ازل ڪنون ”بيڪس“ بردا‪ ،‬تنهن دا نيهن نِڀا ين نڀا ين‪...‬‬

‫‪ .21‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ڪيهي راچي رانجهن ساچين آ رهيا‪ ،‬جهنگ سيال هَءار ڪنون‪.‬‬ ‫ييو تاب سن دي هي آب ڪي ا‪ ،‬ڪي س بيورار درار ڪنون‪،‬‬ ‫َب يان َ‬ ‫ڏيون ِسياليان سڀ َت ِيان‪ ،‬دل َڳ ِئي‪ ،‬بيڏي اپ يار‪،‬‬ ‫ييه ِسي ي دل ُڳ َڳئي‪ ،‬بيوس هوچي هرڪار ڪنون‪،‬‬ ‫در درديوان ڦِر رهيان‪َ ،‬ڳيس هو وو سڀ پار ڪنون‪.‬‬ ‫سڻن ِسي ي نجهلي رانجهن يار الي‪َ ،‬ڳئي هِير دليلي دار ڪنون‪.‬‬ ‫در داِنه ُ‬ ‫ڪي ا‪ ،‬ن ت ا ب هويا سرڪار ڪنون‪.‬‬ ‫يڪون گ ِهن دادر يش ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫”بيڪس“ س نهين دل ڦس ڳئي‪ ،‬هه دس ن آندي ڪنهن ڪار ڪنون‪،‬‬ ‫جڏان هڪ ٿيسون بين َ‬ ‫تاپڪ پئون‪ُ ،‬هه ٽٽ پيان الدار ڪنون‪.‬‬ ‫‪ .29‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ڪي ي‪َ ،‬ءي َسنيان!‬ ‫َبين ت بيراڳه ٿيان‪ ،‬رانجهن ِ‬ ‫ِب ِسيالين ِبهڻي بارن‪ ،‬رانجهن يار ديان تند تنوارن‪،‬‬ ‫توَءي ُجٺيان نال ٿيان‪.‬‬ ‫رلو سنيان رنگ ردايا‪ِ ،‬بهڻي باهي دي جهولِي َبين پايا‪،‬‬ ‫جان جس ڪنون ڳيان‪.‬‬ ‫ُجٺيان ُڦٺيان ڪرندي َت ِيان‪َ ،‬ب سهيليان َ‬ ‫ڏيون َب يان‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس َپيان‪.‬‬ ‫‪ .22‬ڪافي‬ ‫ه ا يار پيارا‪ ،‬دل نوادي َ‬ ‫َ‬ ‫سيندچين!‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سيندچين‪...‬‬ ‫بڇاچيندچين‪ ،‬دللر دلڙي َڦ‬ ‫آچندي جاچندي بره‬ ‫ڪڏهن اسان سان پردين پيارا‪ ،‬ڪڏان تون رانجها ُرسندچين‪...‬‬ ‫يندچين‪ ،‬ڪڏان ري يار َه َ‬ ‫باڻ ڪريندچين دهر ڪر َ‬ ‫سندچين‪...‬‬

‫”بيڪس“ بيوس ڪڏهين پيارا‪ ،‬بره بازار ِڏ َ‬ ‫سيندچين‪...‬‬ ‫رديف‬

‫‪ .22‬ڪافي ر پ جهنگلو‬ ‫ناز سن ديان فوجان داَءهيو‪ ،‬سر و‪،‬ادان آندي هو‪،‬‬ ‫جان ڪون بجر ح ڪرڪي‪ ،‬دل نون ُڦرلٽ جاندي هو‪.‬‬ ‫ڪار تيڏي د هردم‪ ،‬پون جگر دا اندي هو‪،‬‬ ‫نين دي گهوَءي د َءاڪي سر ي يوان گهاندي هو‪.‬‬ ‫يار دل جاني بيرا‪ ،‬جب آڪي جهاتيان پا ندي هو‪،‬‬ ‫لر نون داندي هو‪.‬‬ ‫هوشياري وو اري‪ ،‬ول‬ ‫ال بث هي سن تيڏا‪ ،‬بيڏي بن ڪون ڳا ندي هو‪،‬‬ ‫وين ذاتي سن تيڏا‪ ،‬سانون ڪيون ت ُڳال ندي هو‪.‬‬ ‫الالن انگر داغ ِڏتڙچي‪ ،‬رنگ ربَءان ال ندي هو‪،‬‬ ‫ُسرڪا سوزدا ڪر وها‪” ،‬بيڪس“ ڪون بره بڇا ندي هو‪.‬‬

‫رديف ه‬

‫‪ .21‬ڪافي ر پ بر‬ ‫پير بغان ُ‬ ‫سانون سوجهايا‪ ،‬ربَءن اري راه ‪.‬‬ ‫ناهي ولدالوادر‪ ،‬اال‪ ،‬آهي وين او‪...‬‬ ‫”االنسان ِس ّري“ جو آهي‪ ،‬بٿس دول گواه ‪...‬‬ ‫اندر ’اناالحق‘ دوي ٿو‪ ،‬ٻاهر ولداو‪...‬‬ ‫ڪاٿي دک جو دجار ‪ ،‬ڪاٿي بي يساه ‪...‬‬ ‫ڪڏهن ”بيڪس“ َسگ در ازا‪’ ،‬بيدل‘ شاهن‪،‬اه ‪...‬‬

‫‪ .25‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ڪي ا هي ت بي اب‪ ،‬دس او!‬ ‫پي ا َبين شو شراب‪ ،‬دس او!‬ ‫لڳاچي آ‪ ،‬هجر بجهي‪ ،‬ڪي ا هي دل نون ڪلاب‪ ،‬دس او!‬ ‫د نون ج بين ِ سهو يار ‪ ،‬و‪،‬ق ڪا والي جناب‪ ،‬دس او!‬ ‫هادي بيري جيها نهين ڪوچي جگ بين‪ ،‬دي ا هي شو ش اب‪ ،‬دس او!‬ ‫”بيڪس“ ڪون َ ک شاه پڙهايا‪” ،‬بيدل“ بره ڪا باب‪ ،‬دس او!‬ ‫رديف ي‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫آچي بهار َب َسونت بهاريو‪ ،‬هرجا بره بهاري‪.‬‬ ‫جهٽ پٽ جهوڪي‪ ،‬گ ڦ ٿي گلَءاري‪...‬‬ ‫گهٽ گهٽ دي‬ ‫ڦول بسونت َٻهون دن اليا‪ ،‬ر َبين وور گذاري‪...‬‬ ‫ٻهون دن الڪي ڦِر يار آيا‪ ،‬ددي ڪران جان ساري‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس بره بهاريا‪ ،‬دم غنيوت ياري‪...‬‬ ‫‪ .14‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫بازي وجب بناچِي‪ ،‬آدم نام سرا ڪي!‬ ‫َ‬ ‫ريجهايو‪،‬‬ ‫ڪاٿي واشق نال نيازين‪ ،‬ربَءين نال‬ ‫د‪،‬وان دوٽ ُدالڪي‪.‬‬ ‫ناز بع‪،‬ودي ڪٿان ر ندا‪” ،‬ادرب“ آب َا َ‬ ‫اليو‪،‬‬ ‫بره دي راه ب اڪي‪.‬‬ ‫ُنور نيارا اندر ٻاهر‪ ،‬آپ نون آپ ُڳ َ‬ ‫اليو‪،‬‬ ‫ناز دي ربَء رساڪي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هاليو‪،‬‬ ‫هورنهين ڪو ٻاجهون سجن دي‪ ،‬ه ه ڪ‬

‫’بيدل‘ نام سڏاڪي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بنايو‪،‬‬ ‫”بيڪس“ نالي جاني جاني‪ ،‬بره دا باغ‬ ‫جندَءي جان جالڪي‪.‬‬ ‫‪ .16‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫جوسي! پوٿي ِسگهي ولو‪ ،‬ييو دلدار ڪب آ ي‪،‬‬ ‫ڪ ابان ول ڪر ڪهنا‪ ،‬نظر نر ار ڪب آ ي‪.‬‬ ‫جداچي ۾ ڪيها جينا‪ ،‬درد ڪا ِپيالڙا ِپينا‪،‬‬ ‫بيرا بهر چي تي پوش وچي‪ُ ،‬‬ ‫ڪلڪ رف ار ڪب آ ي‪.‬‬ ‫سجن گيا هي سفر سانگي‪ُ ،‬اسي ڪون دل بيري تانگهي‪،‬‬ ‫زلف جاد ڪوان ابر ‪ ،‬س ہ ساالر ڪب آ ي‪.‬‬ ‫جداچي ساه ن َسه ا‪’ ،‬ڪن ّي دم بيرا ڪه ا‪،‬‬ ‫وهر ُبوچي ڪور ُ‬ ‫بسوچي‪ ،‬گرم بازار ڪب آ ي‪.‬‬ ‫پئي َبين راه تي ر تي‪ ،‬سوا تيري نهين سوتي‪،‬‬ ‫و‪،‬ق دا پيب جس پايا ‪ ،‬ه گ رپسار ڪب آ ي‪.‬‬ ‫بردا‪ُ ،‬اسي ڪون ر ح پيا َڏرندا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ جس دا ا‬ ‫َ‬ ‫سرسرندا ‪ ،‬پري اطوار ڪب آ ي‪.‬‬ ‫ُاسي ڪي درنين‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫ُ سن بيرنگي رنگ ۾ آيا‪َ ،‬بيڏي بن ڪون ڳا ندا ِجي‪.‬‬ ‫يس َب َ‬ ‫ڪي س‪ ،‬جام شراب شهودي پي س‪،‬‬ ‫سون ي آپي ِ‬ ‫ربَءين نال ريجها ندا جي‪.‬‬

‫شاهي سوَءڪي جهنگ ۾ آيا‪ ،‬بيرنگي ُهه رنگ ۾ آيا‪،‬‬ ‫ر ر پاند ُپسا ندا جي‪.‬‬ ‫ڪي س يس بسون ي‪ ،‬ڪ شرابي ڪ ڪلون ي‪،‬‬ ‫آپي ِ‬ ‫ساز سر د بجا ندا ِجي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ رک تون ُسرک سداچي‪ ،‬پيش سن دي ڪرتون گداچي‪،‬‬ ‫پان پودي دا جال ندا ِجي‪.‬‬ ‫‪ .11‬ڪافي ر پ بسونت‬ ‫ُد ر مي تو َٻهون دن اليا‪ ،‬ر ر پاند ُپساندي‪.‬‬ ‫تو بِن ال پري‪،‬ان َاساڏا‪ ،‬وور اجاچي جاندي‪...‬‬ ‫دبدم دلڙي يچاري ڪون‪ ،‬تيڏي طلب ت اندي‪...‬‬ ‫گنوري دي ک الت يران ُسر سوران دا ڳاندي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڦِرندا اداسي‪ ،‬دبدم دل درباندي‪...‬‬ ‫‪ .19‬ڪافي ر پ بال لي‬ ‫َٻرندي هي‪ ،‬ٻرندي ڪڏهن نا يرندي هي‪.‬‬ ‫سانون باه اندر‬ ‫سڙندي هي‪...‬‬ ‫جان ُ وري‬ ‫ڳڙڪا اليا‪،‬‬ ‫باه اندر‬ ‫ڏرندي هي‪...‬‬ ‫پييَء ڪنون يوان ٿي ڳيوسي‪ ،‬دل يرک‬ ‫پل پُّور بره دي س هوندي‪ ،‬بوج بس ي دي دڙهندي هي‪...‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس راه اِهوچي‪ ،‬رند يي پئي رَءندي هي‪...‬‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ سارنگ‬ ‫َس ُگر ُ‬ ‫سانون َ ه سوجهايا‪ ،‬و‪،‬ق وجاچب ٽولي!‬ ‫هرجا سن ِدي بازر ُ لي‪ ،‬جي ڪوچي د‪،‬وان دولي‪...‬‬

‫َ سندا‪ ،‬غَءني دا پنڌ ر لي‪...‬‬ ‫شاه بحوود ُانهين‬ ‫درد دا دريا ُ‬ ‫سوهون ُسلندا‪ ،‬شو گه ي جنهندي شعلي‪...‬‬ ‫ڳولي‪...‬‬ ‫آدم دا ک نانم سڏاڪي‪” ،‬بيڪس“ پيا‬ ‫‪ .12‬ڪافي ر پ هاڳ‬ ‫َ‬ ‫ڪيوين جان ِدي!‬ ‫سجن بِن‪َ ،‬رين ِ‬ ‫ساوت ساوت سال برابر‪ ،‬دلڙي در باندي‪...‬‬ ‫دوا ڪريو بون ي توهين در ي‪،‬ا‪ ،‬هوک سان ٿيا هيڪاندي‪...‬‬ ‫س‪ ،‬بره َ‬ ‫ڪ َيس باندي‪...‬‬ ‫ا‬ ‫آزاد بيغرضي َه ِ‬ ‫”بيڪس“ بيوس َهي بازر ۾‪ ،‬دسوت ڪنهن آندي‪...‬‬

‫‪ .11‬ڪافي ر پ آسا‬ ‫ڪن ّي ُ‬ ‫ڪون ڪوچي سوجها ي‪ ،‬بيري ُاس شام دل ُل ِوي‪،‬‬ ‫ڪي ي َبين جو ُب ِٺي‪.‬‬ ‫بيندي لگا ان‪ ،‬سهرا گا ان‪ ،‬بحلت ِ‬ ‫ييو يار سجن بيرا‪ُ ،‬لوي دل شام سندر ني ‪،‬‬ ‫ن دلندا ڪوچي س بيرا‪ ،‬د‪ ،‬دي تير دل ُدوي‪.‬‬ ‫پئيان بيوس‪ ،‬ن دلندا س‪ ،‬سجن بيرا هويا الغرض‪،‬‬ ‫ڪر ن زاري‪ ،‬بهت ساري‪ ،‬جو نيان دي ڪاک دل ُ‬ ‫ڪٺي‪.‬‬ ‫ڪان بڙگان دا‪،‬‬ ‫’ڪن ّي ‘ سه س ن بيرا‪َ ،‬بريندي‬ ‫ِ‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪون ’ڪني ! ِب جو بره دي ُبوند سر ُايي‪.‬‬

‫‪ .15‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫ُ‬ ‫لڳڙي‪ ،‬جي ِهي تي ِهي‪ ،‬بيحال‪ ،‬باهي!‬ ‫َبين ت تساڏَءي دابن ِ‬ ‫َبين ڪويني ُ‬ ‫ڪ َ‬ ‫وَءي ڪوجهي‪ ،‬تون بيرا ننگ پال‪ ،‬باهي‪...‬‬ ‫اپنا ننگ سڃاڻ تون آپي‪ ،‬ڏيک ن بيڏي بد ال‪ ،‬باهي‪...‬‬ ‫بولي دي ڳال‪ ،‬باهي‪...‬‬ ‫ال اساڏا ڏيک ڪي ڳالين‪ ،‬نام‬ ‫ش‬ ‫”بيڪس“ َسگ ُّ‬ ‫ڪودي تيري دا‪َ ،‬بنگدا َ ال ِجي ال‪ ،‬باهي‪...‬‬

‫‪ .51‬ڪافي ر پ جوڳ‬ ‫َ‬ ‫باريو‪ ،‬د‪ ،‬دي دال اڪي‪.‬‬ ‫نيَءا ناز دا‬ ‫سيني اندر سهڻا! سانون‪ ،‬بره دي باهڙي َ‬ ‫ٻاري َو ههه‬ ‫جاني‪ ،‬جوک جڳاڪي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫جياريو ههه‬ ‫ر شن هويا راه انڌيرا‪ ،‬جاني جيم‬ ‫آپ اِٿاچين آڪي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ساريو ههه‬ ‫جس دا ِجيفا نال ييه دي‪َ ،‬هٿان اه‬ ‫”بيڪس“ َسگ سڏاڪي‪.‬‬

‫‪ .54‬ڪافي‬ ‫َبيڏي توبه توبه زاري‪ ،‬در ُتئساڏي‪ ،‬سهڻا!‬ ‫دلڙي ُ‬ ‫ڪي ي‪ ،‬درد ڳري يچاري‪...‬‬ ‫ڪنو ڪيندي تيڏي ِ‬ ‫دلڙي نوادي‪ُ ،‬هوچي جوڳيادي‪ ،‬آزي ڪري لک اري‪...‬‬ ‫ناز نيڻان دي پلر ن ڪاچي‪ ،‬لئؤن لڳي الداري‪...‬‬ ‫ڪوندي پوندي ڏينهن لنگهاي ‪ُ ،‬رچندي َرين گذاري‪...‬‬ ‫”بيڪس“بيوس هويا بيراڳي‪ ،‬بره لڳا ڪوچي باري‪...‬‬

‫‪ .56‬ڪافي‬ ‫َ‬ ‫ڪڏان ِبلسين‪ ،‬يار پيارا‪َ ،‬رَءندي َرين َڳ ِئي‪! ،‬‬ ‫دل اسان ِجي درد ا هان جي سان‪ُ ،‬امي اِيوين رهي‪... ،‬‬ ‫ڳاله ُڳه اري ڳاريون ڳاري ٿي‪ ،‬تو جا د ي دئي‪... ،‬‬ ‫بيوس َپئيان ٿي الداري‪ِ ،‬پرک ڏاڍن سان پئي‪... ،‬‬ ‫ڪنيَء َٿ ِئي‪... ،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس در تيڏي دي‪ ،‬ا‬

‫سراچڪي ڏ هيڙا‬ ‫(‪)4‬‬ ‫بره ڪنون ڪوچي نهين بچا‪ ،‬جو هرهڪ ڪون ه اليس‪،‬‬ ‫پاڪلازان نون ڪيها پياال پاليس‪،‬‬ ‫ڪربال‬ ‫شاه بندور دا بسئل ڪرڪي‪ُ ،‬سولي پڪڙ دڙهايس‪،‬‬ ‫شيخ وهار دي ف ويش ڏي ڪر‪ ،‬اس ڪا ِسيس َ‬ ‫ڪوياس‪،‬‬ ‫سر سربد دا پا ن پاري ڪي ي د ڪرايس‪،‬‬ ‫پايس‪،‬‬ ‫شيخ نعان جيهي سالڪ نون َجڻيا ڳ‬ ‫”بيڪس“ ڪون ک ڪاڻ ’ڪن ّي ‘ راه ر ه راليس‪.‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫”الم“ لڄ ن آندي ُتسان بع‪،‬ودان نون‪ ،‬جو د ندي سندي س‪َ ،‬ڳئي‪،‬‬ ‫باس ِدلين ب‪ ،‬ادن دا ُتسان ڪ ندي ڪ ندي َ‬ ‫ڪ‪ ،‬گئي‪،‬‬ ‫اسان ڄاتا ڪجه يار رهياسين‪ُ ،‬تسان ُتسان ت ندي َت‪ ،‬ڳئي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ جيهي ڪيئي در تيڏي تي ڪلندي ڪلندي ڪنب ڳئي‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫’بي ‘ بل ن ڏيندي هو واشق‪َ ،‬ڦٽ فرا دي ِدڪندي َدڪندي ِدڪ ڳئي‪،‬‬ ‫ب‪ ،‬ادان بسڪينان درسن ڪي ي ِسڪندي ِسڪندي ِسڪ ڳئي‪،‬‬ ‫ُتسان نال الغرضي بي ر اهي‪ ،‬لِڪندي لِڪندي لِڪ ڳئي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ جيهي ڪيئي بِچاري‪ ،‬تينون ِسڪندي ِسڪندي ِسڪ ڳئي‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫تن بن اندر تيڏيان تاران‪ ،‬راز رباب ڄيندا‪،‬‬ ‫شو شراب ُتساڏا سانون‪ ،‬بي اب ڪر َسويندا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ َسگ در ازه پوبان‪ ،‬سوز ن ِسيس َ‬ ‫ڪويندا‪.‬‬

‫(‪)9‬‬ ‫”بيڪس“ پادم در اِنهان دا‪ِ ،‬جنهان دين ايوان مايا‪،‬‬ ‫ول وو دي جا ن ڪاچي‪ُ ،‬‬ ‫ڪلي هو گنوايا‪،‬‬ ‫بدهوشي دي بنَءل ُاتي‪ ،‬ددي سئر ڪرايا‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫س َ‬ ‫يهر ڪالي‪،‬‬ ‫زلف زنجير ساڏي دللر دي‪ ،‬يا ک َب ِ‬ ‫جاني‪،‬‬ ‫ڪون ُانهان‬ ‫َنين پواري توب ُنفنگان‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫”بيڪس“ َ ّد جا ُانهان تون‪َ ،‬نين ِجنهان دي آلي‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫َنين س اهي‪ ،‬سر سر اهي بغالن انگ َبريندي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ شهدا نون بير وان‪َ ،‬هس َهس د ڪريندي‪،‬‬ ‫ُلٽ ڦربار ُاجاَء بنا ن‪ ،‬جيهي طرٻ دڙهيندي‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫”بيڪس“ بندي دا گ ِهن ب‪،‬رب‪ ،‬و‪،‬ق اال رک رايا‪،‬‬ ‫ڪفر ُاتي اسالم نون هڪدم‪ ،‬دک بحر ُلڙهايا‪،‬‬ ‫بندب بندوري‪ ....‬تب و‪،‬ق پودي نون ايا‪.‬‬ ‫(‪)5‬‬ ‫شام سندر دي ييه ِسي ي‪ ،‬دل َدس ُ ون َڳ ِئي بوري‪،‬‬ ‫َ‬ ‫جه َپ َٿڪيان دل اپني نون‪ ،‬دل سندا ز ري‪،‬‬ ‫ِب بع‪،‬ودان هر گهٽ دي ‪” ،‬بيڪس“ يلن هوري‪.‬‬ ‫(‪)41‬‬ ‫پار ڦِريندا هر گهٽ دي ‪ ،‬هوچِي نَ َول بهار‪،‬‬ ‫جهٽ پٽ جهوڪي ڪرندي لوڪي‪ ،‬هر جا بره بهار‪،‬‬ ‫شام سندر دي ِس ُر ُاتون تون ”بيڪس“ جا ٻلهار‪.‬‬

‫(‪)44‬‬ ‫س ِ دون ڪوچي َرس نهين‪،‬‬ ‫”ک“ تيڏي اسانڏي ُهه بس هوچِي‪ ،‬اِهين َب ِ‬ ‫جو لييا آها‪ ،‬سا ڪنهن دي بيوه دي َبس نهين‪،‬‬ ‫انگ ازل‬ ‫َبين سانگ ُتساڏي دي تانگ اِٿان‪ُ ،‬اٿان ڪوچي َجس نهين‪،‬‬ ‫ُهه جي تون سؤ اري سونا ٿيوين‪ ،‬ت ساڳاچي ”بيڪس“ نهين‪.‬‬ ‫(‪)46‬‬ ‫درد ِدي ه بيک بنگين‪ ،‬ره ي تواري پاس‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو ڪي ا و‪،‬ق ُاداس‪،‬‬ ‫تيري ِپرک پياس‪” ،‬بيڪس“ ڪون بيران ڪيا‪.‬‬ ‫(‪)41‬‬ ‫ڪي‪ ،‬ٻي سڀ آسا َٻن‪،‬‬ ‫آسا ڳي رام ِ‬ ‫”بيڪس“ ب ُ‬ ‫رهون بِن‪ ،‬ڪڏهن ن َرسي رام ي‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫(‪)41‬‬ ‫رانجها ساچين‪ ،‬سوَء ن جاچين‪ ،‬بين هان تيڏي گولي‪،‬‬ ‫بيڏي بن ڪون ڳا ندي هوي‪ ، ،‬بٺڙي تيڏي ٻولي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو بره دا الچِي هولي‪.‬‬ ‫(‪)49‬‬ ‫اتني بي ر اچي َتڏان ڪريندي جو َبين ِپ ِڇ لڳا تيري‪،‬‬ ‫دل زبانون اِيوين َ هيا‪َ ،‬ه نهين ڪجه بيري‪،‬‬ ‫ڪون ُتسان ڪون جو در تيري تي ل ل ڏيوان ڦيري‪،‬‬ ‫ن ت بين‬ ‫ِ‬ ‫ڪون نِييڙي‪.‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو دل لڳي نون‬ ‫ِ‬ ‫تون‬

‫(‪)42‬‬ ‫ا ب ت ت هَءاري دا‪ ،‬بين جهنگ سيال دي َڄ ِوي‪،‬‬

‫تيڏي ڪي ي ت پدا ڄادي‪ ،‬ٻِنهان ڪي ي َدوي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو دل نوادي َڦوي‪.‬‬ ‫(‪)42‬‬ ‫هِير ڪنون تدبير ڳئي‪ ،‬جڏان رانجهن پاتِي جهاتِي‪،‬‬ ‫بره ڪاساچي اندر َءيا‪ ،‬ال ڪهاَءي ڪاتي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو اچي سڏيندا ساتي‪.‬‬ ‫(‪)41‬‬ ‫تعالي‪،‬‬ ‫نيڻان ناز دي فوجان دڙهيندي ُبول ن ڪريندي ٽاال‪ ،‬دس‬ ‫ش‬ ‫تعالي‪،‬‬ ‫ييه ِسي ي يار س ه دي‪ ،‬بِره َبريندي ڳاال‪ ،‬دس‬ ‫ش‬ ‫تعالي‪،‬‬ ‫ڪي ا‪ُ ،‬بلين دا بنهن ڪاال‪ ،‬دس‬ ‫و‪،‬ادان ق ا‬ ‫ش‬ ‫تعالي!‬ ‫”بيڪس“ ڪنهن دا ڪ ن پوي بي ر اهيون سي شاال‪ ،‬دس‬ ‫ش‬ ‫(‪)45‬‬ ‫اه ڏيي پو ساه ٿيوي‪َ ،‬ٻه هه َٻه ڪرندي سولڙيان َبين گهولڙيان‪،‬‬ ‫درد دا دريا دل بيري ‪ ،‬سوهون ڪريندي سولڙيان َبين گهولڙيان‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بن باندا ن ڪرين‪ ،‬جو ا ب َ‬ ‫ڪر ِسي سولڙيان‪َ ،‬بين گهولڙيان‪.‬‬ ‫(‪)61‬‬ ‫اه‪ ،‬ڏيي پو ساه ٿيا‪ِ ،‬جت ٻه هه ٻه ڪريندي ٻولڙيان َبين گهولڙيان‪،‬‬ ‫توَء هو ن سڀ گولڙيان‪ ،‬تب ٿولڙيان َبين گهولڙيان‪،‬‬ ‫بلڪ هَءاري وران پريان‪ِ ،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ياد ڪرين ُاهي جاني اليان ٻولڙيان َبين گهولڙيان‪.‬‬ ‫(‪)64‬‬ ‫آچي بهار‪َ ،‬ڳ ِئي پَءان‪ ،‬گ ڦ َٿئي سڀ سا ي‪،‬‬ ‫َتن طنلور رڳون سڀ تار ن‪ ،‬ر ح رباب ڄا ي‪،‬‬ ‫د ست بال ي‪.‬‬ ‫“بيڪس“‪ ،‬برشد ’بيدل‘ جيها هو ي‪ ،‬تا دم‬

‫(‪)66‬‬ ‫دللر دي دل سهي ڪي وسي‪ ،‬نهين هڪ ت ِ لندي‪،‬‬ ‫رلو َٻهندا نال رديلان‪ ،‬جندجان َبيڏي َپئي جلندي‪،‬‬ ‫رسندا سندا نال ٻِنهان دي‪ُ ،‬بئي بوم انگي َبين ڳلندي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ توَءي بيوس َپيان‪ ،‬ڪنهن نون ُسور ن سلندي‪.‬‬ ‫(‪)61‬‬ ‫سهڻي سچي ُبول ن ٿيون‪ ،‬توَءي سؤ سؤ َدسوان دا ن‪،‬‬ ‫توَءي سهڻي سنگدل دي‪ ،‬ت ب بي‪،‬ڪ بن ڪون ڳا ن‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو باس ِدلين دا ا ن‪.‬‬ ‫(‪)61‬‬ ‫دللر دلڙي دانهون ڪريندي‪َ ،‬بين ُ‬ ‫َ‬ ‫ڪو سڻا ان ڪنهن ُنون‪،‬‬ ‫جيهابين ُ‬ ‫َ‬ ‫ڪون هور ن ڪوچ ِي‪َ ،‬بين جيهي َلک َتينون‪،‬‬ ‫َتين‬ ‫”بيڪس“ دي سڌ ُاس ڪون هوسي‪ ،‬جذبا جان جگر جنهن نون‪.‬‬ ‫(‪)69‬‬ ‫ڪي‪ ،‬ٻي سڀ آسا َٻ ِن‪،‬‬ ‫آسا ڳِي رام ِ‬ ‫”بيڪس“ بِرهون بِن‪ ،‬ڪڏهن ن رسي رام ي‪.‬‬ ‫(‪)62‬‬ ‫سجن بِڇڙا ڪب بلي‪” ،‬بيڪس“ بيٺا ر ‪،‬‬ ‫جو ڪجه ليا لوح دل ۾‪ ،‬پاَءڻ پيا سو‪،‬‬ ‫ڪس ڪون ڪجه ن ڪهو‪ ،‬جا ُهو دي سا هو رهي‪.‬‬ ‫(‪)62‬‬ ‫ُ‬ ‫ڏيييس ُر رانجهن دا‪،‬‬ ‫هِير ڪنون تدبير گئي‪ ،‬جڏان‬ ‫ُ‬ ‫بوهيس باهي بن دا‪،‬‬ ‫نجهلي آڻ َ ڄايس در ُاتي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بي ر اه دي در ُاتي‪ ،‬بوهيس باهي َبن دا‪.‬‬

‫(‪)61‬‬ ‫پار درياهان‪ ،‬رانجهن ساچين‪ ،‬نجهلي يار َ ڄندا‪،‬‬ ‫بسڪينان دي دل َڦساڪر‪ ،‬پِڇي آپ َڳ يندا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بي ر اهان دي اڳون‪ ،‬زار ن زار ر چيندا‪.‬‬ ‫(‪)65‬‬ ‫شاهن‪،‬اه ِسيالين ‪ ،‬شودون دا سڏايا‪،‬‬ ‫ا ب ت ت هَءاري دا آها‪ ،‬پر درد ڪنهين سبڪايا‪،‬‬ ‫شاهي اپني سوَء آ ڪر ُهه‪ ،‬رنگ ڳڀوک لگايا‪،‬‬ ‫”بيڪس“ دل دا س نهين ڪو‪ ،‬جو دسوت دل هايا‪.‬‬ ‫(‪)11‬‬ ‫’بي ‘ بل ن ڏيندا ُانهان واشوان نون‪ ،‬جو َڦٽ فرا دي ِدڪندي ِدڪندي ِدڪ گئي‪،‬‬ ‫باس ِدليان ب‪ ،‬ادان َبنگندا‪ُ ،‬تسان ڪ ندي ڪ ندي ڪ‪ ،‬گئي‪،‬‬ ‫اسان آ يا ڪجه يار رهاچيسين‪ ،‬پر ُتسان نون ت ندي ت ندي ت‪ ،‬گئي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ڪيا ڪري‪ ،‬جو دل نوادي َڦوندي َڦوندي َڦٽ گئي‪.‬‬ ‫(‪)14‬‬ ‫گه ي ُ‬ ‫َ‬ ‫گهنٿي‪،‬‬ ‫ڪيهي ڏ هون‪ ،‬يار پيارا‪ ،‬بنهن‬ ‫در ُتساڏا َ‬ ‫ڪڏان ن سوَءيسون‪ ،‬تودي َلک َلک ڏيون ُبنٿي‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫”بيڪس“ دا س ڪوچي ن َدليسان‪ ،‬جو پئي َ‬ ‫ڪن ي‪.‬‬ ‫ڪلي‬ ‫(‪)16‬‬ ‫دل س ڻان دي س ت گهڻيري‪َ ،‬‬ ‫ڪنون پٿر ڪالي‪،‬‬ ‫لِييا انگ الس ي اال‪ ،‬هرڪو َٻيٺا پالي‪،‬‬ ‫س ڪنهين دا ڪوچي ن َدليندا‪ ،‬ڪون َليي نون ٽالي‪،‬‬ ‫شيخ نعان جيسي سالڪ نون‪ ،‬بره ڪي ي بيحالي‪،‬‬ ‫”بيڪس“ يچارا ڪيا ڪري‪ ،‬جو و‪،‬ق گهڻي گهر ڳالي‪.‬‬

‫(‪)11‬‬ ‫وسق دي دنلي باريا‪ُ ،‬ڳ َڳيان سڀ ايان‪،‬‬ ‫دل بسڪينان ڪون ديد ڪراڪي‪ ،‬سر گيس ُ‬ ‫ڪ ڪايان‪،‬‬ ‫”بيڪس“ بيوس ديد پياچين‪ ،‬و‪،‬ق وجب سر آيان‪.‬‬

‫فارسي ڪالم‬ ‫غَءل‬ ‫(‪)4‬‬ ‫ۡ‬ ‫نگران بهر الت پدا افظ‪،‬‬ ‫نادص‬ ‫ز د‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫بدهفي افظ‪.‬‬ ‫جوالت را بهر طوري بح ّود‬ ‫ش‬ ‫لب لع ِ ُ‬ ‫تراب‪،‬ڪين زلف ونلر ف‪،‬ان ڪان اند‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫الورتضي افظ‪.‬‬ ‫بردان ولي‬ ‫بهر جايت ش ِہ‬ ‫ش‬ ‫ددک سر دون پوبان شو‪،‬اد ڪجا زبيد‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫لي افظ‪.‬‬ ‫بر ي آف ابت باد َ سن الوج ش‬ ‫ترا پالي ڪہ دربان است اي بهر ِشہ جانان‪،‬‬ ‫سين ڪربال افظ‪.‬‬ ‫دہ جا جلري بي باشد‪ِ ُ ،‬‬ ‫ّ‬ ‫بسڪين بَءي ِر پاي تو بادا‪،‬‬ ‫بيڪس“‬ ‫بدابي ”‬ ‫ِ‬ ‫ب د‪،‬وش نِ ددم داچ ش ِہ َزين العلا افظ‪.‬‬

‫(‪)6‬‬ ‫ضياي ُر ي زيلا را بهر ايت پدا افظ‪،‬‬ ‫بدهفي افظ‪.‬‬ ‫جوال بي بثالت را بح ّود‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫ترا گيسو سيہ فابي ڪہ ب‪،‬ڪين جعد ونلر ُبو‪،‬‬ ‫الورتضي افظ‪.‬‬ ‫لب لع ِ ترا بادا ولي‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ُد ِر دندان ڪہ سي اره بن بدحف بيلاشد‪،‬‬ ‫لي افظ‪.‬‬ ‫د گوهر بح ِر‬ ‫بعني را ڪہ َسن الوج ش‬ ‫ش‬ ‫سن گل‪،‬ن را ڪہ هر دم تازه تر باشد‪،‬‬ ‫بهار‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫سين ڪربال افظ‪.‬‬ ‫ز‬ ‫آسيب پَءان باد ُ ِ‬ ‫ِ‬ ‫سر َ دابت ترا بثلي ڪہ در جنّت نلاشد ه ‪،‬‬ ‫آب ياک را بود زين العلا افظ‪.‬‬ ‫س ن ِ‬ ‫غال ِم بارگہ ”بيڪس“ بدابي باد در پايت‪،‬‬ ‫فويرم شايق واشق َ‬ ‫بود ’بيدل‘ ترا افظ‪.‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫گداي بر درک‪’ ،‬بيدل‘! ونايت سازبار و‪،‬ق‪،‬‬ ‫ورضدار و‪،‬ق‪.‬‬ ‫ڪہ طالب درد بي باس غالم‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫بسوزان باسوا او را‪،‬‬ ‫آتش و‪،‬ق‬ ‫در افگن ِ‬ ‫نار و‪،‬ق‪.‬‬ ‫ڪہ پربن پاطرم گردد فا افي ز ِ‬ ‫ۡ‬ ‫گردان دل ديوان از بس ي‪،‬‬ ‫شو ِ پود‬ ‫بہ ذ‬ ‫نار و‪،‬ق‪.‬‬ ‫ر َ د هس ي زبن بير ن دو افر زي تو ِ‬ ‫بہ بحلوبي غالم بح ّود‪ ،‬فوي ِر برغِ الهوتي‪،‬‬ ‫پوار و‪،‬ق‪.‬‬ ‫ب‬ ‫ِ‬ ‫بہ داضي پير بح ّود بست بجذ ِ‬ ‫سگي درگاهي تو ”بيڪس“ هوي نالد ز هس يء پود‪،‬‬ ‫دار و‪،‬ق‪.‬‬ ‫ڪنش بي ود زپو ِر پود يہ بر ا را ي ِ‬ ‫(‪)1‬‬ ‫ۡ‬ ‫هجران‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪،‬‬ ‫الت‬ ‫ڪايت‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫د‪،‬وان‪ ،‬توبي داني بي دان ‪.‬‬ ‫شڪايت شوپيء‬

‫بود يادک ڪہ پيش از ۡ‬ ‫اين انيس هودب بودي‪،‬‬ ‫ۡ‬ ‫پوي‪،‬ان‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫در ُاف اد از‬ ‫دربيان با تو‪،‬‬ ‫رديب راهَءن آبد وَءيَء‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫بود َاتش سور جا آن‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫شياطين زن ڪہ بن بين ‪.‬‬ ‫پدايا بر سر تيغ‬ ‫ت دل ۡ‬ ‫جان‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫ربوده را ِ‬ ‫و‪،‬ق تو جانلازي‪،‬‬ ‫گدازي سوز با سازي بود‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫ناالن‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫ناز تو‬ ‫بن از ِ‬ ‫بازار بوا ُبردم ب ِ‬ ‫اع بن فناچي را‪،‬‬ ‫بہ‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫شده تجههّار ۡ‬ ‫جانان‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫آن‬ ‫ۡ‬ ‫ناالن‪،‬‬ ‫بہ درگاهِ ش ِہ ’بيدل‘‪ ،‬بن از فرد ت‬ ‫ز شابت بد رديب ۡ‬ ‫آن‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫بيڪس“ بسڪين ب‪ ،‬ادي‪،‬‬ ‫پدارا ساو ي با ”‬ ‫ِ‬ ‫ۡ‬ ‫نوشان‪ ،‬تو بي داني بي دان ‪.‬‬ ‫شراب ل ت‬ ‫ِ‬ ‫(‪)9‬‬ ‫سادي! بهار آبد‪ ،‬رنگين للاس ُ‬ ‫ڪن‪،‬‬ ‫َبي لع فام ب ‪،‬ا‪ ،‬دک َاساس ُ‬ ‫ڪن‪.‬‬ ‫اجي بہ بڪههّہ رف ہ‪ ،‬با بل الي ابر ‪،‬‬ ‫بر دل پداچي بنَءل پوي‪،‬ت دياس ڪن‪.‬‬ ‫ال جان در پواب گفت رف ہ‪،‬‬ ‫د ش د ِ‬ ‫پواهي شوي تو هودم انفاس پاس ُ‬ ‫ڪن‪.‬‬ ‫وال وفيان را از دم طنلور ُپرسي‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫بازار ُ سن گرم است‪ ،‬بر دل دياس ڪن‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫وفيان اند‪،‬‬ ‫در داره سوي دک ب‪ ،‬ا‬ ‫بعني شناس ڪن‪.‬‬ ‫غالم پود را‬ ‫”بيڪس“‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫(‪)2‬‬

‫بن نعره انا الحق دبدم زن بسوزي‪،‬‬ ‫ذاک بهلق دبدم زن بسوزي‪.‬‬ ‫بن ڪوس ِ‬ ‫بلڪ والي بيرنگ يي ن‪،‬ان ‪،‬‬ ‫سلهان‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫طل ِ پداي اوظ دبدم زن بسوزي‪.‬‬ ‫شهلاز ههه آشيانہ‪ ،‬الهوک البڪان ‪،‬‬ ‫از ” ِبن پداي “ دبدم زن بسوزي‪.‬‬ ‫آ ِ‬ ‫بن تحت فو هس ‪ ،‬بوجود زير باال‪،‬‬ ‫طنلور و‪،‬ق َ‬ ‫وال دبدم زن بسوزي‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اندر جهان بي‪،‬ڪ ڪردم بهان ’بيدل‘‪،‬‬ ‫”بيڪس“ نواره دک دبدم زن بسوزي‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫رب َِء ِس ّري فه ‪ ،‬اي دل‪ ،‬از ه ِ پود باز آ‪،‬‬ ‫آتش ُبدام‪.‬‬ ‫تا بيابِي ر شني از ِ‬ ‫” َن ۡ‬ ‫ح ُن َا ۡد ُ‬ ‫رب“ گفت بارا ا ست از پود ز ر شو‪،‬‬ ‫ال الل فام‪.‬‬ ‫طاللا‪ ،‬تا تو بنوشي بي‬ ‫ِ‬ ‫بحو شو در باهر چي‪ ،‬گر بجازي واشوي‪،‬‬ ‫تاڪہ بردارند پرده از دست شو نيڪنام‪.‬‬ ‫نيڪنابي نام دارد‪ ،‬هست بدنابي بسي‪،‬‬ ‫نيڪنابي دار ڪههُّن بدنام شو اي د ست ڪام‪.‬‬ ‫بولي‪ ،‬با هردم رن ِد و‪،‬ق‪،‬‬ ‫گر تو طللي‬ ‫ش‬ ‫ِ‬ ‫ب‪،‬رب دک گَءين هند ۡ‬ ‫ان را رام رام‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫”بيڪس“ اندر جو جذبہ و‪،‬ق پو باشد لي‪،‬‬ ‫ود ِ‬ ‫و‪ ،‬گر بويرد در ت‪،‬و سن رام‬

‫شد‬ ‫ختم ُ‬