Natuurlijk najaar 2016

natuurlijk NAJAAR 2016

GRATIS UITGAVE VAN LANDAL GREENPARKS

Buiten wachten de mooiste kleuren De weelderige natuur van België

Bezoek romantische kastelen

Wandelen en wijn in Duitsland

Inhoud

8 IN DIT NUMMER 8 Ontdek veelzijdig BelgiĂŤ 12 Sneeuwpret in Oostenrijk 16 Beleef hĂŠt festival op de Veluwe 18 Romantische kastelenpracht 30 Pluk een appel 38 Wandelen in de Eifel en langs de Moezel 46 Cultuur snuiven in Drenthe 60 Kerst in Valkenburg

34

NATUUR EN STREEK 5 Natuurweetjes en tips 28 Sporen zoeken 32 De geheimen van Noordoost-Friesland 34 De slimme vos 50 Zoete koek uit de regio 58 Duik in de streek 62 Bomen planten met Natuurmonumenten

64

UITGELICHT 15 Ontdek het avontureneiland 22 Genieten van de herfst 24 Heerlijke vakantie op Hof van Saksen 41 Speel het ultieme kerstspel 45 Duurzaam op de parken 49 Nieuw: Landal De Waufsberg 54 Wat een prachtige sterrenhemel 64 Van boomwoning tot boswachtershuisje 66 Heerlijk ontspannen met wellness 70 20 jaar Landal 74 Het feest van de Sint 75 Subtropisch zwemplezier KORT 56 Evenementen op de parken 68 Kies uw uitje 72 Vernieuwing bij Landal 2

natuurlijk najaar 2016

KIDZ 79 Bollo gaat het ijs op 80 Knutselen met de natuur

50 EN VERDER 76 Puzzel 77 Kortingsbonnen 82 Parkenoverzicht

46

22

18

16

66

natuurlijk najaar 2016

3

Rubriek

Mooie momenten om te koesteren Voor mij staat het najaar voor gezelligheid. Mooie wandelingen maken en samen genieten van de herfstige kleurenpracht in de natuur. En dan met z’n allen rondom de tafel een spelletje doen.

Ik weet zeker dat wij veel lol gaan beleven aan het speciaal voor Natuurlijk ontworpen Ontdek Landal Kerstspel op pagina 42.

Het zijn dit soort kleine momenten van groot geluk waar ik naar uitkijk. Ook is het leuk om die momenten te delen, zoals onze gasten doen op pagina 22.

Alle verhalen en herinneringen van gasten hebben dit jaar een extra betekenis. We bestaan 20 jaar en realiseren ons dat er al ontelbare dierbare momenten zijn verzameld op en rond onze parken. Het geeft mij een goed gevoel, als ik lees dat mensen zo veel speciale herinneringen bewaren aan hun vakanties bij ons. Op pagina 70 hebben we er een paar voor u uitgelicht en nodigen we u van harte uit om ook uw herinnering met ons te delen.

Waar u ook heen gaat dit najaar, ik weet zeker dat de natuur u zal verrassen. Juist omdat het overal net weer een beetje anders is. Kijk naar België waar je in één land vier totaal verschillende natuurbelevingen kunt kiezen. Worden het de avontuurlijke Ardennen? Of kiest u voor watersport rond de meren van L’Eau d’Heure? Speuren in de grotten van Remouchamps of eindeloos fietsen in Nationaal Park Hoge Kempen behoren ook tot de mogelijkheden. Lees er alles over op pagina 8.

Veel leesplezier!

Thomas Heerkens, Algemeen Directeur, Landal GreenParks

4

natuurlijk najaar 2016

Natuur

Vier het najaar, koester de winter In het najaar laat de natuur zich van haar gloedvolle kant zien: de bladeren kleuren rood en oranje, de zon hangt laag en de wind is onstuimig. Een seizoen vol verrassingen.

Natuurlijk geeft u vast een voorproefje.

Op de pof Leuk op een mooie herfstdag: tamme kastanjes rapen en daarna poffen. In tegenstelling tot z’n wilde naamgenoot heeft de tamme kastanje een harig jasje. Haal de kastanjes uit hun schil en kerf met een scherp mes een kruis in de bovenkant.

Zo voorkomt u dat ze ‘ontploffen’ in de oven. ­Verwarm de oven voor op 200 graden en leg de kastanjes 10 à 15 minuten op de bakplaat. Ze zijn klaar als ze openspringen. Maar wacht nog even met opeten, want ze zijn HEET! Serveer met een beetje boter en zout, een delicatesse bij een glaasje prosecco.

Gloeiende glühwein (alcoholvrij) Een glas glühwein hoort bij de kerstperiode. Met deze alcoholvrije variant proost u ook met uw kinderen op mooie herinneringen en een voorspoedig nieuwjaar.

Breng het druivensap aan de kook met daarin alle overige ingrediënten. Laat een kwartiertje zachtjes trekken … Proost!

Voor 4 glaasjes: • 1 sinaasappel in partjes • 0,6 liter rood druivensap • 1 steranijs • 1 kaneelstokje • 3 à 4 kruidnagels • 1 mespuntje nootmuskaat

natuurlijk najaar 2016

5

ZOETE VERLEIDING:

GRANAATAPPEL Het najaar en de winter zijn bij uitstek momenten om uitgebreid te tafelen met vrienden en familie.

En dat u voor bijzondere gerechten zeker niet uren in de keuken hoeft te staan, bewijst dit ­heerlijke dessert.

Voor 4 personen: • 1 roombotercake • gembersiroop • bakje mascarpone 250 gram • 5 eetlepels volle yoghurt • 2 zakjes vanillesuiker • 1 granaatappel • takje verse munt

Snijd de cake in plakken van ongeveer 1,5 cm dik. Leg de plakken op de bodem van een mooie schaal en druk ze tegen elkaar aan. Besprenkel de cakebodem royaal met de gembersiroop. Klop de mascarpone los met de vanillesuiker en yoghurt, en schenk het over de cake. Laat enkele uren opstijven in de koelkast. Snijd vlak voor het opdienen de granaatappel open en haal de pitjes er voorzichtig uit.

Strooi ze over de schaal, verdeel een paar muntblaadjes erover en geniet!

Ook vlinders kunnen hulp gebruiken Als het winter wordt, kunt u vogels een handje helpen door brood te strooien of vetbollen op te hangen. Maar wist u dat er ook vlindersoorten zijn die hier overwinteren? De citroenvlinder, dagpauwoog, gehakkelde aurelia en kleine vos zoeken een beschut plekje in een schuurtje, boom of ... in een vlinderkast.

Als u een vlinderkastje ophangt op een beschut plekje, zullen vlinders hierin makkelijk ­overwinteren. Zo geniet u het voorjaar erop van een tuin vol fladderaars.

Koning Winter

Als de dagen korter worden en de tempera­ tuur daalt, maken de dieren zich op voor de komst van Koning Winter. Eekhoorns leggen een wintervoorraad aan, terwijl paarden, schapen en konijnen een wintervacht ­krijgen.

Weer andere dieren houden een winter­ slaap. In Nederland zijn dit onder andere de egel, vleermuis en een twijfelgevalletje: de das. Dassen vallen niet echt in een diepe w ­ interslaap, omdat hun lichaams­temperatuur slechts enkele graden daalt. Zij doen het ‘s winters dus vooral rustig aan.

6

natuurlijk najaar 2016

Het najaar van Demeter Volgens de Griekse mythologie wordt de ­seizoenswisseling veroorzaakt door Demeter, godin van de oogst. Elk voorjaar is ze blij omdat ze haar dochter Persephone dan weer bij zich heeft. Als haar dochter weer moet terugkeren naar Hades in de onderwereld wordt ze overvallen door verdriet: de start van het najaar en de winter.

Apps voor het buitenleven Ik ga op vakantie en neem mee ... leuke en handige apps! Speciaal voor u selecteerde Natuurlijk vijf apps die écht iets aan uw vakantie toevoegen.

De apps zijn beschikbaar voor iPhone en Android.

FOTOKAARTJES STUREN EN ALBUMS MAKEN Met de app HEMA foto stuurt u vanuit uw ­telefoon een zelfontworpen kaartje naar wie u maar wilt in Nederland. En na uw vakantie gebruikt u voor het maken van uw fotoalbum HEMA foto+ app voor uw iPad. Kijk voor de ­kortingsbon van de HEMA op pagina 77 van deze Natuurlijk.

DE SOUNDTRACK VOOR EEN WANDELING DOOR DE NATUUR Het meest kenmerkende en gevarieerde natuurgeluid komt van zingende vogels.

Maar heeft u enig idee hoe een goudvink klinkt? Of een putter? Een roerdomp mis­ schien? Met de app Vogels in Nederland leert u vogelgeluiden herkennen. Zo wordt een wandeling door de natuur nog leuker!

SPOORZOEKER, WELK DIER WAS HIER? Op pagina 28 en 29 leest u meer over de sporen die dieren achterlaten. Als u tijdens een wande­ ling eenmaal een pootafdruk heeft gevonden, ziet u in de app Spoorzoeker van Staatsbos­ beheer direct of deze van een vos, das of hert is.

Ook vindt u hiermee eenvoudig meer sporen van andere dieren. Zo wordt spoorzoeken kinderspel!

HOE ACTIEF BENT U DEZE VAKANTIE? Wandelen, fietsen of hardlopen is al leuk, maar dankzij Moves wordt bewegen nóg leuker. Deze app houdt namelijk precies bij­ hoeveel kilometers u aflegt en hoeveel calorieën u daarbij v ­ erbrandt.

Een mooie stok achter de deur voor een actieve vakantie.

SCHATGRAVERS OPGELET! Wist u dat er in heel Nederland (en Europa) duizenden schatten verborgen zijn? Word lid van de schatzoekers­ gemeenschap Geocaching en zoek mee naar de v ­ erstopte doosjes, de zogenaamde g ­ eocaches. Er is er altijd een bij u in de buurt verstopt. Wilt u weten waar? Check de ­Geocaching app en het avontuur kan beginnen.

natuurlijk najaar 2016

7

België is niet alleen een land waar u uitzonderlijk lekker eet, maar ook het land waar u de veelzijdige natuur op verrassende manieren ervaart.

De Ardennen kent u misschien al, maar dat is zeker niet de enige bijzondere streek. Ervaar de schoonheid op een paar uur rijden.

B

ossen, heuvels, vergezichten, rivieren, grotten, heidevelden, meren … Wilt u zich onderdompelen in weelderige natuurgebieden, dan heeft u het voor het uitkiezen in België. En of u nu liever fietst of op de mountainbike stapt, gaat abseilen, klimmen of ­wandelend de omgeving verkent, in België wordt u keer op keer verrast.

Ontdek de weelderige natuur van België 8

natuurlijk najaar 2016

Parken van Landal GreenParks in België Antwerpen Gent

Mooi Zutendaal Brussel

Luik

Village les Gottales Les Etoiles Village l’Eau d’Heure

natuurlijk najaar 2016

9

Lommerrijke oevers Bij Dinant mondt de rivier de Lesse uit in de Maas. Langs beide rivieren verleiden prachtige wandelpaden u om te genieten van al het moois dat de omgeving te bieden heeft. Ruik de natuur, hoor de stilte, proef de rust en kom helemaal tot uzelf in deze weldadige omgeving.

l Landa

Les E

© ACPierrot

De ruige bospaden in de Ardennen nodigen niet alleen fitte wandelaars, maar ook ­sportieve mountainbikers uit om de prachtige omgeving te verkennen. De echte liefhebbers wagen zich aan steile beklimmingen en uitdagende afda­ lingen. Doet u het liever ietsje kalmer aan, dan vindt u hier ook genoeg bredere paden voor een rustiger tocht.

Per touwbrug over de groeve ­ en streek met middeleeuwse ­kastelen, r­ ust­gevende natuur­parken, E ­pre­historische g ­ rotten en spannende rotsen ontdekt u in het dal van de Lesse en de Maas in de Ardennen. De echte avonturiers bezoeken ook het ­sensationele Dinant Aventure: een oude zandsteengroeve met onder andere touw­bruggen en een reuzen­schommel, waar u kunt klimmen en abseilen.

Kijk voor meer informatie op landal.nl/lesetoiles.

Ondergrondse boottocht De natuur als een sprookjesdecor?

U ervaart het in Sougné-Remouchamps in de provincie Luik. Bezoek de Grotten van Remouchamps en waan u in een buitenaardse wereld. Deels te voet en deels per boot maakt u deze langste ondergrondse tocht ter wereld.

‘Fascinerend’ en ‘mysterieus’ zeggen voorgangers over deze ervaring. Vanaf Landal Village les Gottales bent u er zo! landal.nl/villagelesgottales

10

natuurlijk najaar 2016

© Dinant Evasion

Actief en spannend!

E EN ACTI UUR T van ON AV buurt toiles in de

70

Ontdek het bijzondere Thuin

kilometer waterkant De meren van l’Eau d’Heure vormen het grootste waterrecreatiegebied van België. De ongerepte natuur op de grens van de provincies Namen en Henegouwen telt maar liefst 70 kilometer aan oevers. Dat is meer dan de Belgische kust! Uw tocht voert over plattelandswegen, het RAVeL-routenet­ werk of de GR 125, een grote lus in het gebied tussen Samber en Maas. Het gebied verkent u wandelend of per fiets. Landal Village l’Eau d’Heure is de perfecte uitvalsbasis voor al uw avonturen. landal.nl/villageleaudheure

Op pad met de Ranger Uitgestrekte dennenbossen afgewisseld met paarsbloeiende heide, grote waterplassen ontstaan door grind- en zandwinning en hoge toppen met grootse vergezichten: het Nationaal Park Hoge Kempen zal u betoveren.

Onder begeleiding van een ranger maakt u hier een ontspannen wande­ ling of fietstocht. Liever te paard? Ook dat behoort tot de mogelijkheden.

Landal Mooi Zutendaal ligt aan de rand van dit prachtige natuurgebied. landal.nl/mooizutendaal

Maak met het ‘Thuin-arrangement’ kennis met dit bijzondere dorpje dat boven op een groot rotsblok ligt, in de buurt van Landal Village l’Eau d’Heure (25 minuten rijden). U krijgt een audiovisuele rondleiding door verdedigingstoren Belfort en bezoekt de ‘hangende tuinen’. U krijgt voor onderweg een e ­ nergiereep mee.

Vergeet niet uw wandelschoenen aan te trekken! Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Kijk voor meer informatie over Landal GreenParks in België op landal.nl/belgie.

natuurlijk najaar 2016

11

Rubriek

Genieten in de

Oostenrijkse sneeuw

12

natuurlijk najaar 2016

‘Een toplocatie’, zo omschrijft Mariëlle Timmermans uit Den Haag de ligging van Landal Brandnertal. In maart 2016 ging zij met haar man Remco op ­wintersport naar Oostenrijk. Ze kijken terug op een meer dan geslaagde skivakantie.

Mariëlle en Remco Timmermans

‘T

ijdens een etentje met vrienden kwam het Brandnertal ter sprake. Dit skigebied in ­Oostenrijk stond eigenlijk al jaren op ons verlanglijstje. Hoog tijd dus om dat eens te gaan verkennen.

Toen zich daar ook nog een park van Landal bleek te bevinden, was de reis snel geboekt. Bij Landal komen we namelijk al jaren met heel veel plezier, zowel voor korte als lange vakanties.’

Heerlijk ontspannen skiën ‘Ons appartement was in één woord geweldig. Heel ruim, met een open haard, een infraroodsauna én uitzicht op de piste. We voelden ons door luxe omgeven.

Ook het park zelf was top.’

Linz

Wenen

Salzburg

Brandnertal Innsbruck Chalet Matin Hochmontafon

Rehrenberg Zell am See

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Parken van Landal GreenParks in Oostenrijk

natuurlijk najaar 2016

13

‘Het was voor ons echt de perfecte wintersportvakantie’

‘In het zwembad konden we na een intensieve dag skiën heerlijk relaxen.

En vanuit ons appartement stonden we hup, zo op de piste. Die zijn trouwens heel gevarieerd en geschikt voor zowel beginnende als ervaren skiërs. Wij waren er buiten de schoolvakanties en dat is beslist een aanrader. Alle ruimte voor jezelf en toch een gezellige sfeer.’

Witte pistes in de zon ‘Bij aankomst bleek dat de pistes nog niet volop wit waren. Hoewel deze

goed geprepareerd worden, skiet het toch altijd nét even lekkerder in echt verse sneeuw. Gelukkig ging het midden in de week alsnog een nacht flink sneeuwen. We hebben heerlijk volle dagen kunnen skiën, met uiteraard af en toe een welverdiende pauze op een terrasje in de zon. Die scheen bijna de hele week volop, dus we kwamen met een lekker kleurtje terug.

Kortom, het was echt een perfecte wintersportvakantie. We gaan volgend jaar beslist weer!’

Kijk voor meer informatie op landalskilife.nl.

Landal Brandnertal

Comfortabel skiën met het hele gezin Kiest u voor een verblijf op Landal Brandnertal, dan kiest u voor een familievriendelijk park met veel faciliteiten. Dit park beschikt onder meer over een zwembad met sauna, kinder­opvang, Bollo club, restaurant, ParkShop en skiverhuur. Vanaf uw balkon kijkt u uit over het Klostertal en binnen enkele meters staat u op de piste van het schitterende skigebied Brandnertal.

Het gebied is open van 16-12-2016 tot 02-04-2017 en heeft 55 kilometer aan pistes, geschikt voor beginnende en gevorderde skiërs. Met de nieuwe Montafon-Brandnertal Card kunt u in totaal zelfs 297 pistekilometers verkennen. landalskilife.nl/brandnertal

14

natuurlijk najaar 2016

Uitgelicht Rubriek

Ontdek het AVONTURENEILAND Wilt u lekker met het hele gezin de buitenlucht in én sportief bezig zijn?

Op Landal Orveltermarke vindt u een spectaculair nieuw avonturen­ eiland waar kinderen – van jong tot oud – zich helemaal kunnen uitleven.

H

et avontureneiland bestaat uit twee eilanden. Eén eiland is ingericht voor de kleintjes.

Hier speelt u met het hele gezin samen en ontdekt u van alles.

Speel verstoppertje in de schuilhut en de kruipbuizen, roetsj van de glijbaan of bouw samen op het strandje een ­fantasierijk zandkasteel. Er is ook een waterspeelplaats met een uitdagende waterloop. Vies worden hoort er hier bij!

Over de stapstenen Wilt u lekker het water op? Peddel dan rond het eiland met een kano of een waterfiets. Op een mooie herfstdag geniet u van de omgeving op een van de picknickplekken. Of rooster marshmallows bij de vuurplaats, terwijl u lekker opwarmt. Wie avontuurlijker is ingesteld, probeert via de touwbrug, de kabelbaan of de stapstenen, zonder

natte voeten op het tweede eiland te komen. Daar gaat het avontuur verder in de uitkijktoren en bij het klimparcours.

Of wat dacht u van het bouwen van een eigen hut?

Vogels en vlinders Om vlinders en andere insecten aan te trekken, staat het hele eiland vol met kleurrijke bloemen. Samen met uw ­kinderen kunt u meehelpen met het bouwen van huisjes voor insecten en vogels.

Volop avontuur Het Fun & Entertainment-team orga­ niseert verschillende activiteiten op en rond het avontureneiland. Een eigen bootje bouwen, leren knopen als een scout, een boomstam sjouwen of brood bakken bij het kampvuur: een echt avontuur is hier nooit ver weg.

Landal Orveltermarke Landal Orveltermarke ligt in de rustige natuur van Drenthe, op wandelafstand van Museumdorp Orvelte. De bungalows op het park ogen traditioneel Drents en beschikken over alle comfort.

Het park heeft een restaurant, zwembad en indoorspeelplaats.

Ook aan de golfliefhebbers is gedacht: direct naast het park bevindt zich een 18-holes Pitch & Putt golfbaan.

landal.nl/orveltermarke

natuurlijk najaar 2016

15

Vier de herfst met

Roots in the Woods 16

natuurlijk najaar 2016

Het leukste herfstfestival van Nederland, Roots in the Woods, bezoekt u van 14 tot en met 23 oktober op verschillende locaties op de Veluwe. Kom genieten van een wervelende mix van muziek, theater, kinder­ activiteiten en culinaire specialiteiten.

D

e Veluwe is the place to be als u deze herfst getuige wilt zijn van bossen die in vuur en vlam lijken te staan, of als u paddenstoelen gaat zoeken of herten spotten. Maar naast de prachtige natuur heeft deze beroemde streek nog meer te bieden: een bijzonder ­festival dat de najaarsdagen een warme gloed geeft. Tien dagen lang, tijdens de herfstvakanties van Noorden Midden-Nederland, maakt u op ­bijzondere wijze kennis met de vele kwaliteiten van de Veluwe.

Ode aan de herfst Een ‘Ode aan de herfst’ wordt Roots in the Woods genoemd. Mensen, muziek, gezelligheid, de geur van lekker eten en de hartverwarmende gloed van kampvuren: laat die herfst maar komen! Er is een ongelooflijk breed aanbod van activiteiten op dit festival, zodat u altijd iets vindt dat u aanspreekt. Ambachtelijke markten, yogasessies, huifkartochten en heel veel live muziek zijn nog maar een stukje van het ­programma. En vergeet daarbij vooral het aanbod van overheerlijke Veluwse streek­gerechten niet, in een van de vele horecagelegenheden.

25.000

Ook prettig om te weten: alle festival­ locaties zijn vrij toegankelijk voor bezoekers. Alleen voor sommige voorstellingen wordt een kleine bijdrage gevraagd.

bezoekers per jaar

Kinderpret Er zijn veel activiteiten speciaal voor kinderen. Zo spreken theatermakers en verhalenvertellers de verbeelding van de kleine bezoekers aan. In knutselworkshops gaan kinderen onder meer aan de slag met materiaal uit het bos.

En boven een van de vele kampvuurtjes kunnen ze zelf broodjes bakken, marshmallows roosteren en maïs poffen. Lekker back to basics!

Vanaf uw vakantieadres De verschillende parken van Landal GreenParks op en rond de Veluwe zijn nauw betrokken bij Roots in the Woods en organi­ seren ook op eigen terrein onderdelen van het festi­ val. De hoofdlocatie van het festival, Apeldoorn, is vlak bij Landal Heideheuvel (10 km), Miggelenberg (12 km), Rabbit Hill (16 km), Coldenhove (19 km), Heihaas (29 km) en De Veluwse Hoevegaerde (30 km). Kijk op landal.nl/ rootsinthewoods voor meer informatie en het programma.

Vonk Hoofdlocatie van het festival is het Beekpark in Apeldoorn. Hier omheen zijn meerdere satelliet-locaties waar ook bijzondere activiteiten plaats­ vinden. De vonk is bovendien over­ geslagen naar de rest van de Veluwe én Landal GreenParks: vele dorpen en parken laten zich van hun beste kant zien met een aantrekkelijk cultureel, muzikaal en sportief programma en de lekkerste hapjes. Zo verspreidt Roots in the Woods zich als een lopend ­vuurtje over de Veluwe.

Veluwse heerlijkheden Roots in the Woods staat ook in het teken van culinair genieten.

Het programma besteedt veel aan­ dacht aan Veluwse streek­gerechten.

Proef op de ambachtelijke markten bijvoorbeeld wijn of bier uit de streek, of geniet van een compleet Veluws diner in een van de deel­ nemende restaurants. En natuurlijk staat er ook wild op het menu.

Landgoed ’t Loo

Parken van Landal GreenParks in Gelderland

Harderwijk

Heihaas De Veluwse Hoevegaerde

Rabbit Hill Apeldoorn

Miggelenberg Heideheuvel Coldenhove

Doetinchem

Arnhem

Stroombroek

Tiel Nijmegen

natuurlijk najaar 2016

17

Betoverende kastelenpracht

18

natuurlijk najaar 2016

Een bezoek aan een kasteel is dé manier om weg te dromen naar vervlogen tijden. Hoort u het hoefgetrappel van de paarden en het gekletter van harnassen al? Ziet u de smachtende jonkvrouw die wacht op de terugkeer van haar ridder? Laat u meevoeren langs de mooiste kastelen!

Beroemde bewoners Het 13e-eeuwse slot Haamstede in het Zeeuwse Burgh-Haamstede heeft beroemde bewoners gehad, met tot de verbeelding ­sprekende namen als Witte van Haemstede, de bastaardzoon van Floris V van Holland, en Lodewijk van Gruuthuse, ridder in de Orde van het Gulden Vlies. Het slot begon als een robuuste donjon (woontoren), maar is in de loop der eeuwen door verschillende bewoners flink uitgebreid met onder meer een ridderzaal, torens en kantelen. Slot Haamstede kunt u bezoeken op de Open Monumentendagen op 10 en 11 september 2016 en tijdens activiteiten van Natuur­monumenten. Het omliggende natuurgebied is het hele jaar door te ­bewonderen. Slot Haamstede ligt vlak bij Landal Port Greve, Resort Haamstede, ­Duinpark ’t Hof van Haamstede, Résidence ’t Hof van Haamstede en Villapark Livingstone. openmonumentendag.nl en natuurmonumenten.nl

natuurlijk najaar 2016

19

Keizerlijk verblijf Vanaf Landal Amerongse Berg fietst u zo naar het 15 km verderop gelegen Huis Doorn in Utrecht, een elegante buitenplaats waar de Duitse ex-keizer Wilhelm II vanaf 1920 tot aan zijn dood in 1941 woonde. Deze keizerlijke residentie is nu een museum, omringd door een prachtig park in Engelse landschapsstijl. De oorspronkelijke inrichting is volledig intact. U ziet er schitterende meubels, kunst, zilverwerk en tapijten afkomstig uit de keizerlijke paleizen in Berlijn en ­Potsdam. huisdoorn.nl

Statige burcht Het markante silhouet van het kasteel van Fosteau rijst statig op uit de omringende weilanden, bij het historische vesting­ stadje Thuin in België. Van de 14e tot de 19e eeuw is er gebouwd aan deze burcht, die een van de mooiste gotische zalen van België heeft. U wandelt hier aan­genaam door de Franse tuin en langs de vijver. In het ­kasteel zelf is een ­permanente tentoon­ stelling en worden antieke meubels, kunstvoorwerpen en ­Perzische tapijten verkocht. Een aanrader als u verblijft op Landal Village l’Eau d’Heure (op circa 22 km) of Landal Les Etoiles (op circa 50 km). chateaufosteau.be

20

natuurlijk najaar 2016

Toevluchtsoord Een stins is een woontoren van dikke bakstenen, waar voorname families een toevlucht zochten in tijden van gevaar.

In het Friese Veenwouden staat de ­zogeheten Schierstins, omstreeks 1300 gebouwd en genoemd naar de latere bewoners ‘schiere’ (in het grijs geklede) monniken. Tegenwoordig is het een ­cul­tureel centrum met onder meer ­kunst­exposities, concerten en lezingen.

Met uw kinderen maakt u een leuke speurtocht door de Schierstins.

De stins ligt op circa 22 km van Landal Esonstad, circa 30 km van Landal Natuurdorp ­Suyderoog en circa 40 km van Landal Waterpark Sneekermeer en ­Waterpark Terherne. schierstins.nl

Burcht Rožmberk In Tsjechië vindt u, op 18 km van Landal Marina Lipno, burcht Rožmberk.

Deze voormalige residentie van het Huis Rosenberg stamt uit de 13e eeuw en bevindt zich boven op een heuvel met als natuurlijke slotgracht de Moldau.

Bekijk hier de historische interieurs en collecties. Of ga op zoek naar de geest van Perchta von Rosenberg, oftewel de Witte Dame. Wie de geheime tekens op haar schilderij ontcijfert, kan haar bevrijden en zal als beloning een zilverschat ontvangen, aldus de legende. hrad-rozmberk.eu/en

natuurlijk najaar 2016

21

Uitgelicht

Ontdek wat groen kan doen

Herfstplezier

voor tien De bladeren aan de bomen kleuren donkeroranje en het hele bos ruikt naar herfst. Het najaar prikkelt de zintuigen.

Dus wacht niet langer en ga lekker naar buiten. Verschillende gasten van Landal GreenParks gingen u al voor!

Door Yvonne Landal De Lommerbergen, Limburg

Door Dominique Landal Rabbit Hill, Gelderland/Veluwe

Door Elke Landal Rabbit Hill, Gelderland/veluwe

22

natuurlijk najaar 2016

Door Paul Landal Landgoed ’t Loo, Gelderland

Door Cindy Landal Aelderholt, Drenthe

Door Jeffrey Landal Aelderholt, Drenthe

Door Jorijn Landal De Lommerbergen, Limburg

Deel uw kleurrijke herfstmoment

Door Linda Landal Landgoed ’t Loo, Gelderland

Door Marjolein Landal De Lommerbergen, Limburg

Wij zijn benieuwd naar uw grootse kleine belevenissen op of rond onze parken. Deel uw momenten van herfstplezier met ons! Gebruik #ontdeklandal in uw tweet of Instagram bericht.

Of post een bericht via de speciale #ontdeklandal app op Facebook. Deze vindt u links onderin op facebook.com/landalnl.

Wie weet ziet u deze momenten terug in onze advertenties of op onze website.

Kijk voor nog meer mooie momenten op landal.nl/ontdeklandal.

natuurlijk najaar 2016

23

Uitgelicht

Hof van Saksen

‘Als we op vakantie gaan, moet het ook bijzonder zijn’

24

natuurlijk najaar 2016

Een verblijf op Hof van Saksen duurt nooit lang genoeg, met alles wat er te beleven is. ‘We zouden zó teruggaan’, zegt de familie Meijering, die voor het eerst kennismaakte met dit prachtige resort in Drenthe.

natuurlijk najaar 2016

25

‘ Het was zo fijn om als gezin alle tijd voor elkaar te hebben’

C

arolien en John Meijering runnen samen een landbouwbedrijf in Dronten.

‘Als we op vakantie gaan, willen we graag dat het bijzonder en goed is’, vertelt Carolien. ‘Thuis zijn we veel ruimte gewend en op vakantie wil ik ook graag de mogelijkheden hebben om met z’n allen te genieten.

Vandaar dat we voor Hof van Saksen kozen.’

Prachtig verzorgd

Tim en Joep hadden de tijd van hun leven bij de Kinder Academies

26

natuurlijk najaar 2016

Bij binnenkomst in de luxe 4-persoonsboerderij, kreeg Carolien al een ontspannen vakantiegevoel. ‘Het resort lag er prachtig verzorgd bij, onze ­boerderij was keurig schoon en de bedden waren opgemaakt. Ik dacht meteen: heerlijk, ik hoef niks te doen.

We hebben onze spullen neergezet en gingen met onze twee zoons, Tim van 8 en Joep van 6 jaar, naar indoorspeel­ paradijs Harrewar. Daar waren ze niet meer weg te krijgen.’

Favorieten De broertjes Meijering hadden ook veel plezier bij de Kinder Academies van Hof van Saksen. Zo knutselde Tim in de Techniek Academie een houten zeilbootje. Grote favoriet van de jongens was de lange wildwaterbaan bij het zwembad. ‘Die vonden ze echt fantástisch. Mijn man John trouwens ook’, grinnikt Carolien. Zelf maakte ze dankbaar gebruik van de Spa & Wellness van Hof van Saksen. ‘Ik heb mezelf getrakteerd op een heerlijke massage.

Ik heb tenslotte ook vakantie.’

De grote legomuur ‘Ook heel ontspannend was dat ik drie dagen niet hoefde te koken. Er zijn op Hof van Saksen vijf verschillende ­restaurants, die we allemaal uitgeprobeerd hebben. Tim vond restaurant Al Fresco geweldig, hij liep wel vijftien keer naar het buffet om z’n eigen diner samen te stellen. De grote legomuur in het Grand café was ook een hit.

De Bloemert Zuidlaren Assen

Het Land van Bartje Hunerwold State

Orveltermarke

Aelderholt

Emmen

Hoogeveen

Parken van Landal GreenParks in Drenthe

John en ik konden rustig met zijn tweeën eten, omdat de kinderen heerlijk aan het bouwen waren.’

Kinderpret voor álle leeftijden Indoorspeelparadijs Harrewar biedt een veilige aparte speelplek voor de allerkleinsten. Tijdens de Dreumestijd worden hier verschillende ­spelletjes georganiseerd voor dreumesen en peuters. Kom gezellig samen met uw kleintje dansen, gymmen, en spelletjes doen. Iets oudere kinderen gaan naar de klimtoren en springen op de trampoline in de Bounz® Arena. Of ze beleven een geweldige tijd in een van de tien Kinder Academies. In de Sport Academie of Mode Academie bijvoor­ beeld, of de Kook Academie waar ze de lekkerste gerechten bereiden.

Kiezen wordt wel een probleem, want álle academies zijn leuk!

Tijd voor elkaar De eerste kennismaking met Hof van Saksen is de familie Meijering bijzonder goed bevallen. ‘Ik vroeg Joep wat hij het leukste vond: “Alles”, lachte hij!’ En John en Carolien zelf? ‘Het zegt genoeg dat we het hele weekend het resort niet af zijn geweest. Het was zo fijn om als gezin alle tijd voor elkaar te hebben. En als de kinderen een leuke vakantie hebben, hebben wij dat ook.’

hofvansaksen.nl

natuurlijk najaar 2016

27

Natuur

Spoorzoeken:

waar is de mol?

Er zijn in Nederland verschillende natuurgebieden waar u urenlang doorheen kunt dwalen. Zo’n wandeling wordt nóg leuker als u een das of vos weet te spotten. Maar veel dieren zijn schuw: ze zijn er wel, maar u ziet ze niet.

Hoe herkent u de sporen die deze dieren achterlaten?

Natuurlijk helpt u een échte spoorzoeker te worden.

Mol Das De das is het grootste landroofdier in Nederland. Toch zult u ‘m zelden zien, want hij gaat vooral ‘s nachts op pad. Dassen leven in een burcht, een holenstelsel met veel ingangen. In de buurt van een burcht is vaak een krabboom te vinden, waar de dassen hun nagels slijpen.

De krachtige ‘graafpoten’ van de mol vormen een her­ kenbare pootafdruk. Toch zult u zelden zo’n pootafdruk tegenkomen, omdat mollen nu eenmaal onder de grond leven. Molshopen daarentegen zijn vrij eenvoudig te vinden. Deze ontstaan doordat de aarde tijdens het graven langszij naar achteren wordt gewerkt. Met zijn grote poten kan de mol tunnels graven van wel 60 meter lang!

Vos We kennen de vos uit sprookjes en fabels.

Hij is geliefd vanwege zijn vurige, oranjebruine kleur en dikke staart. Het hol van de vos is vooral bedoeld voor het grootbrengen van jongen. Overdag rusten vossen namelijk het liefst in de buitenlucht, verscholen tussen begroeiing of in een greppel.

Lees meer over de vos op pagina 34.

28

natuurlijk najaar 2016

Haas Hazen hebben grotere poten en langere oren dan konijnen. Bovendien hebben hazen geen holen, maar maken ze legers, ondiepe uithollingen in de grond.

Ze kunnen snelheden bereiken van 65 kilometer per uur. Een wegrennende haas kan opeens 90 graden van richting veranderen, ‘haken slaan’ heet dat.

Wild zwijn Wilde zwijnen of everzwijnen leven in groepen die rotten worden genoemd. Ze baden in ondiepe modderpoelen.

Na zo’n modderbad blijft een laagje modder achter op hun vacht. Door langs bomen te schuren, verwijderen ze de modder en daarmee ook allerlei huidparasieten.

Otter Terug van weggeweest in de Nederlandse natuur is de otter. Sinds 2002 leven er weer otters in en rond oevers van meren, plassen, beken en moerassen.

De otter heeft een opvallende manier om zijn omgeving te onderzoeken: hij staat op de achterpoten met zijn lichaam rechtop. Dit heet ‘kegelen’.

Edelhert Zoals het de koning van het bos betaamt, draagt het mannetje een kroon in de vorm van een imposant gewei. Het gewei weerspiegelt de kracht en gezondheid van het hert. In de nawinter verliest het edelhert zijn gewei, waarna het snel weer aangroeit.

Deel uw mooiste momenten Trek de bossen in en ga op zoek naar de mooiste sporen. Leg ze vast en deel ze via #OntdekLandal. Kijk voor meer informatie op landal.nl/ontdeklandal.

natuurlijk najaar 2016

29

Zelf geplukt het lekkerst Sneeuwwitje, Adam en Eva en Wilhelm Tell maakten allemaal kennis met de Malus domestica, oftewel de appel. Dat liep niet voor iedereen even goed af. Gelukkig treft u in de zelfpluktuinen niets dan heerlijkheid en keert u met een volle zak sappige appels huiswaarts.

H

et is een perfect uitje voor het najaar: met zijn allen naar een fruitboomgaard om zelf appels te plukken. Veel fruittelers stellen tijdens het ­oogstseizoen hun boomgaard open. De Philips ­Fruittuin bij Eindhoven bijvoorbeeld heeft jaarlijkse plukdagen waarop u appels én peren kunt plukken. Ook op andere dagen is hier veel te beleven: een rondleiding door de fruitteler, een landwinkel met ambachtelijke streekproducten en een speurtocht met ­spellenparcours voor kinderen. Honger gekregen van het plukken? In pannenkoekenhuis De Proeftuin eet u een smakelijke (appel)pannenkoek. Circa 25 km vanaf Landal Het Vennenbos en Landal Duc de Brabant.

Meer dan plukken Vanaf Landal Dunimar in Noordwijkerhout fietst u in een klein half uurtje naar Landgoed De Olmenhorst, een oase

30

natuurlijk najaar 2016

van rust met 18 hectare aan biologische appel- en perenboomgaarden.

Op De Olmenhorst is altijd iets te zien en te beleven. Niet alleen op de zelfplukdagen, ook op andere dagen bent u welkom voor een wandeling door de boomgaard. Er zijn verschillende ateliers en winkels op het landgoed waar u creatieve workshops kunt volgen: van zijde beschilderen tot kaarsen maken. Uw kinderen fabriceren zelf bonbons en lopen een natuurspeurtocht. Lossen ze hem op, dan hebben ze een ijsje verdiend!

Overdaad aan fruit Midden in de prachtige natuur rondom de Drentsche Aa en aan de rand van het gezellige dorp Rolde ligt Fruitbedrijf Landwinkel Goense. U kunt vanaf Hof van Saksen hier naartoe wandelen.

Vanaf Landal Het Land van Bartje (circa 15 km), Orveltermarke (circa 19 km) en ­Aelderholt (circa 24 km) is

het ook niet ver. De familie Goense teelt op biologische wijze een keur aan fruit: zwarte, rode, witte en blauwe bessen, frambozen, bramen, kruis­ bessen en appels. U mag dit tijdens het oogstseizoen allemaal komen ­plukken. In de landwinkel koopt u de vruchten verwerkt tot meer dan veertig ambachtelijke streekproducten. Wilt u meer weten over de fruitteelt, volg dan de uitgebreide excursie door het fruitbedrijf.

Oogsttijd De meeste appelsoorten zijn klaar voor de oogst vanaf september tot begin oktober, zoals de bekende goudrenet.

Sommige soorten worden pas in november geoogst. Zelf plukken kan niet elke dag. Kijk op de websites voor de precieze data per boomgaard. philipsfruittuin.nl olmenhorst.nl fruitbedrijfgoense.nl

Appels in een jasje Dit ‘appeltaartje’ is klaar in een handomdraai

Voor 4 stuks: • 4 appels • 4 plakjes ontdooid bladerdeeg • 25 gram roomboter • 100 gram basterdsuiker • 3 eetlepels rozijnen • 1 theelepel kaneel • 1 ei Verwijder met een appelboor de klokhuizen. Leg elke appel op een plakje bladerdeeg en vul het klok­ huisgat met een mengsel van rozijnen, suiker en kaneel (tip: varieer met gehakte walnoten en honing).

Leg bovenop een klontje boter.

Vouw het bladerdeeg om de appels en druk bovenaan goed dicht.

Bestrijk het bladerdeeg met los­ geklopt ei. Bak de appelpakketjes in de oven, 20 minuten op 200 graden.

Ook lekker met een bolletje vanille-ijs.

Oude bekende Al 10.000 jaar v.C. werden in Europa wilde appels verzameld.

In Zuidwest-Azië wordt de appel gekweekt vanaf 4.000 v.C. De oude Romeinen kenden een bloeiende appelteelt en verspreidden hun rassen verder over West-Europa. De appels die wij tegenwoordig eten zijn het eindresultaat van een eeuwenlang kruisingsproces met meer dan 25 wilde appelsoorten.

natuurlijk najaar 2016

31

Streek

Het is de lange autorit naar het ‘einde van de wereld’ meer dan waard: het onontgonnen achterland van Noordoost-Friesland heeft plek voor iedereen, in elk jaargetijde. Milou Buisman, General Manager van Landal Esonstad, vertelt.

Wolkom yn

Noardeast-Fryslân!

‘E Oud-Friese sferen op Landal Esonstad Het Green Key-gecertificeerde Landal Esonstad heeft 134 woningen in Oud-Friese stijl, 77 moderne terpwoningen en een camping met 129 staplaat­ sen. Uniek voor Landal Esonstad zijn de open vaarverbinding met het Lauwersmeer, de vele vis- en aanlegsteigers en de prachtige 18-holes Pitch & Putt golfbaan. landal.nl/esonstad

32

natuurlijk najaar 2016

lke dag verbaas ik mij opnieuw over de rust, ongelooflijke ruimte, het water en de ­ prachtige natuur in onze regio.

Ik fiets graag door de graslanden, langs de akkers naar de authentieke dorpjes met de gastvrije Friezen die u met plezier wegwijs maken in de streek. Onderweg passeer ik pingo­ ruïnes – waterpoelen van duizenden jaren oud – en indrukwekkende stinzen en staten (kastelen) waar vroegere tijden herleven.’

Hoge terpen ‘Een ander bijzonder kenmerk van ons landschap zijn de terpen. Op Hegebeintum – met zijn 9 meter de hoogste terp van Europa – stel ik mij voor hoe deze door mensenhanden gemaakte heuvel de Friezen moest beschermen

tegen het opkomende zeewater. Bij ons op de dijk kijk ik uit over datzelfde water: het Lauwersmeer aan de ­Waddenzee. In de zomer een paradijs voor watersportliefhebbers, maar ook in andere jaargetijden een fantastische plek om te wandelen, fietsen of vissen.’

Rondje Lauwersmeer ‘Het meer zit vol (snoek)baars, brasem en zelfs zeeforellen, en het uitgestrekte landschap is een eldorado voor vogels.

Van steltlopers, weidevogels en wilde zwanen, tot roerdompen en baard­ mannetjes die zich verschansen tussen de rietlanden. Als fietsliefhebber haal ik mijn hart op met een Rondje Lauwersmeer. Deze 45 kilometer lange route brengt mij langs de mooiste plekjes van het Nationaal Park, in Friesland én Groningen.’

Milou Buisman is General Manager van Landal Esonstad. Zij geeft 5 tips om de natuur in de regio Noordoost-Friesland te ontdekken.

wonderschoon TIP 1 Dagje Schier

TIP 2

Dol op Dokkum

‘Vanaf het park vertrekt een directe veerdienst die u in 90 minuten naar Waddeneiland (en Nationaal Park) Schiermonnikoog brengt.

Huur er een fiets en ontdek de prachtige flora en fauna die het eiland rijk is.’

‘Op slechts 13 kilometer van het park ligt Elfstedenstad Dokkum met zijn mooie ­winkels en gezellige terrassen. Op zoek naar cultuur? Bekijk dan zeker de bolwerken (de eeuwenoude stadswallen) en de ­Bonifatiuskapel.’

TIP 3

Zeehondjes spotten ‘Reserveer een plekje op de ­Wadstruner voor een zeehonden­ zoektocht op het wad (vertrek vanaf het park). Met een beetje mazzel iet u deze prachtige dieren van héél dichtbij.’

TIP 5

TIP 4

Ontdek NoordoostFriesland

’t Fiskershuske ‘Een fietstochtje naar Moddergat brengt u bij ’t Fiskershuske: een bijzonder openluchtmuseum waar herinneringen aan de kust­ visserij en visserscultuur levend worden gehouden. En ook: prachtige zeegezichten!’

Deze regio is een oase van rust, ruimte en schone lucht midden in Nationaal Landschap Noordelijke Friese Wouden. Met de prach­ tige Waddenkust en het veelzijdige Nationaal Park Lauwersmeer om de hoek. landal.nl/friesland

Dineren bij de Waard van Ternaard

‘Dineren bij Herberg de Waard van Ternaard (10 km van het park) is altijd een bijzondere ervaring. In het prachtige restaurant dat is ingericht door de bekende Friese meubelmakers Pilat&Pilat, geniet u van de heerlijkste regionale specialiteiten.’

Parken van Landal GreenParks in Friesland Schiermonnikoog Ameland

Schuttersbos Résidence Terschelling West Terschelling

Vitamaris

Ameland State

Lauwersoog

Terschelling

Esonstad

Natuurdorp Suyderoogh

Vlieland

Texel

Sluftervallei Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Harlingen

Groningen

Leeuwarden

Waterpark Terherne Waterpark Sneekermeer Den Helder

Beach Resort Ooghduyne

Heerenveen

natuurlijk najaar 2016

33

Natuur

De vos

Slim en o zo vermakelijk Een dier dat zรณ slim is, zรณ goed weet te overleven en al zรณ lang ons land bewoont, verdient toch geen slechte naam? Want wie de moeite neemt de vos beter te bekijken, kan niet anders dan glimlachen om het vernuft van deze oranjebruine beauty.

34

natuurlijk najaar 2016

natuurlijk najaar 2016

35

1

2

3

eteen na de laatste ijstijd, zo’n 12.000 jaar geleden nam de vos zijn plek in op de lage landen. De eerste millennia zonder problemen, maar naarmate het drukker werd met andere vossen én mensen, namen de conflicten toe. Ondanks dat wist de Vulpes vulpes zijn leefgebied alsmaar uit te breiden. Eerst vooral in de duinstreek, maar later zelfs tot in de steden.

berg ontstaat. De das zwiept het graafmateriaal opzij. Mocht u desondanks nog twijfelen, dan brengt de neus ­uitsluitsel. Een vossenhol ruikt – om niet te zeggen stinkt – zuur en ranzig.

M

Burchtbewoner

Vossenharen zijn

3 tot 6

centimeter lang

Vreemd is dat niet. Veel meer dan een droge, veilige plek om een hol te bouwen, heeft een vos niet nodig.

Vossen bewonen burchten (wrangen), al is ‘bewonen’ een te groot woord.

Een vossenhol dient eigenlijk alleen voor noodgevallen en als kraamkamer voor het moedertje. Zodra het weer enigszins acceptabel is en de veiligheid voldoende, slaapt een vos het liefst buiten. Zo’n slaapplaats (leger) is te herkennen als een ondiepe, ­uitgekrabde plek vol vossenharen en ligt meestal onder een struik of in een greppel.

Vos of das Het vossenhol is goed van een dassenhol te onderscheiden. Een vossenhol is ovaal en vossen bekleden hun hol niet.

Dassen doen dat wel en voor hun hol vindt u dan ook altijd grasplukken.

Een mooi onderscheid is ook de manier van graven. Een vos gooit het zand tussen de achterpoten door naar achteren waardoor een hoge, rechte

36

natuurlijk najaar 2016

Speciale techniek Voedsel vinden is een makkie voor de vos en dat verklaart meteen zijn succes. Als alleseter kan de vos vrijwel overal overleven. Voor elk maal heeft hij een speciale techniek in huis. Egels worden voorzichtig op de rug gerold en in de stekelloze buik gebeten. Konijnen achtervolgt hij met een sprintje van wel

Een sprintje van 60 kilometer per uur is geen probleem 60 km/u en doodt hij met een beet in de nek. Al klimmend in bomen pikt hij ook graag een vogeleitje. Met een hoektand drukt hij er een gaatje in en vervolgens slobbert hij het ei leeg.

Frambozen en bramen worden met ­opgetrokken lippen en daardoor zonder zichzelf te verwonden van de struik genomen, wespennesten graaft hij simpelweg uit.

Muizensprong Het allerleukst is de muizensprong.

Deze begint meestal met het slinks ­besluipen van een muis of sprinkhaan.

Eenmaal vlakbij springt de vos omhoog

4

1 De vos is goed in het vinden van begraven ­voedsel.

2 De welpjes worden grootgebracht door hun moeder

om pardoes en met vier poten tegelijk op zijn prooi neer te komen. Toch kan er zelfs voor de vos een karige tijd aan­breken. Een voorraadje, zoals een ‘bosje’ muizen onder een struik of een dood konijn in een kuil, is dan wel zo slim.

menu is, is ook zijn poep en dat geeft een leuk spel. De uitwerpselen zijn te lezen. Een vlierbessenmaal geeft een rode brij met pitten, een konijnenmaal witte stevige drollen met een puntje, een diner van vogel een drol met kleine veren.

Leuk spel

Een vos spotten

Vossen leggen hun uitwerpselen bij voorkeur op opvallende plaatsen om hun territorium te markeren en rivalen duidelijk te maken dat het terrein bezet is. Vooral overgangen in het landschap, stenen of heuveltjes zijn populair.

Het gaat goed met de vos. In Nederland lopen naar schatting zo’n 30.000 vossen rond. In het overgrote deel van Nederland kun je hem dus tegenkomen.

Alleen de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, de kop van Groningen en het westen van Friesland zijn arm aan vossen. En behalve Vlieland zijn de Waddeneilanden vos-loos. De grootste kans een vos te spotten is bij schemer, want dan worden ze actief. Overdag dutten ze in hun legers, stil en goed verborgen. Toch alvast op zoek?

Kijk dan uit naar vossenpoep, een ­vossenhol of haren aan het prikkeldraad. De haren zijn 3 tot 6 cm, ­zijdezacht, geelbeige met vaak een zwart puntje.

Wespennesten graaft de vos simpelweg uit De uitwerpselen worden rijkelijk voorzien van geurtjes. Wij ruiken die niet, maar een vos die een verdunning van 1 op 10.000 van keukenzout nog kan ruiken, des te beter. Zo divers als zijn

en enkele ‘hulp-moervossen’ in de groep.

3 Een vossenhol dient eigenlijk alleen voor noodgevallen

en als kraamkamer.

4 De vos vangt een muis door boven op hem te springen.

Zo groot als een kat Een vos is veel kleiner dan de meeste mensen denken. Hij is eigenlijk weinig groter dan een flinke kat, al lijkt hij – vooral ’s winters – door zijn dikke vacht en 30 tot 50 cm lange staart – wel groter.

natuurlijk najaar 2016

37

Wandelen in de Eifel en langs de Moezel

De Moezelstreek en de Eifel zijn twee prachtige wijngebieden waar een fraaie wandeling nooit ver weg is. De wijnfeesten die op veel plaatsen in deze streken worden georganiseerd, maken een reis extra aantrekkelijk.

I

n de Eifel vormen steile hellingen, bezaaid met wijngaarden en bossen een adem­ benemend landschap. Het gebied ligt op nog geen anderhalf uur rijden van Maastricht en toch bevindt u zich hier in een totaal andere wereld. Neem uw wandelschoenen mee en ontdek de sporen die zijn achtergelaten door oude vulkanen. De ooit gloeiende lava heeft een groene en vruchtbare streek opgeleverd.

Niet voor niets noemen natuurliefhebbers de Eifel het groene hart van Europa.

Imposant Via tal van wandelroutes kunt u deze indrukwekkende streek zelf ontdekken. Zo is de Eifelsteig een 313 km lange tocht die loopt van Aken naar Trier, de oudste stad van Duitsland. Wie deze

38

natuurlijk najaar 2016

route (gedeeltelijk) bewandelt, trekt door dalen en over hoogvlaktes, langs imposante stuw­ dammen, over bergtoppen en door schemerige wouden. Daarbij begeleiden water en rotspartijen alle vijftien etappes, die elk tussen de 14 en 29 km lang zijn.

Ook Landal Eifeler Tor is het startpunt van een keur aan wandelroutes, geschikt voor de hele familie. De routes variëren in moeilijkheidsgraad, lengte en hoogteverschillen. De pret begint al in Landal Eifeler Tor zelf: daar geniet u met elkaar van een fantastisch uitzicht over de Eifel.

Voor iedere wandelaar

Moezelroute

Afwisselende landschappen zijn ook kenmerkend voor het Lampertsdal. Dit dal is 650 hectare groot en telt talloze wandelpaden. Bekend staat het dal om het lange aaneengesloten gebied van jeneverbesstruiken. En houdt u van Nordic Walking? ­ Dan biedt de Eifel ook ideale routes. Zo zijn alle wandelroutes vanuit Landal Wirfttal geschikt om deze sport te beoefenen. Nordic Walking poles (stokken) huurt u bij de receptie.

In de Moezelstreek, een heuvelachtig gebied tussen de Hunsrück en de Eifel, is het eveneens fijn wandelen. U raakt er niet uitgekeken op de steile wijngaarden, afgewisseld met pittoreske dorpjes vol vakwerkhuizen. Sinds kort wandelt u er langs de rivier de Moezel over een gloednieuwe route: de Moselsteig. Deze wandelroute loopt van Perl tot aan Koblenz en is in totaal 365 km lang.

24

etappes heeft de Moselsteig

natuurlijk najaar 2016

39

Wijnfeesten De Moezelstreek is niet alleen een uitgelezen wandelgebied, maar natuurlijk ook dé plek om te genieten van de lokale ­cultuur. En die hangt vanzelf­ sprekend nauw samen met de wijnbouw. Bezoek een van de vele wijnfeesten en test uw smaakzin tijdens een wijn­ proeverij. Maak ook kennis met de wijnboeren, die u graag laten zien hoe zij hun wijn ­verbouwen en maken. Er zijn onder andere festivals in Erden (eind september en begin ­oktober) en Kröv (oktober).

hoogte van etappe 8 van de Moselsteig, en Landal Mont Royal ter hoogte van etappe 12.

Magische fakkeltocht

De afstand is verdeeld over 24 etappes. Sommige van die etappes ervaart u als eenvoudig, maar gezien de steile hellingen zitten er ook behoorlijk pittige tussen. U loopt alle etappes prima los van elkaar. Pak eenvoudigweg de trein die langs alle dorpjes komt en stap uit waar u die dag met ­wandelen wilt beginnen. Landal Sonnenberg en Landal Mont Royal vormen de perfecte thuis­haven voor een actief én ontspannend verblijf. Landal Sonnenberg bevindt zich ter

Rote Haus in Monschau Naar gezellige stadjes hoeft u in de Eifel niet lang te zoeken. Wat dacht u van Monschau, met zijn typische vak­ werkhuizen, gezellige winkeltjes, knusse ­terrasjes en smakelijke restaurants? Sla ook het Rote Haus (Rode Huis) niet over. In het prachtige pand uit de 18e eeuw met daarin een museum dwaalt u onder andere door origineel ingerichte ­historische kamers.

Landal Hochwald vormt een geschikt startpunt voor de Saar-Hunsrück-Steig. Op deze route van in totaal 218 km vindt u natuur, cultuur én wellness. Als bezoeker van Landal Hochwald kunt u ook deelnemen aan de wekelijkse familiewandeling op woensdagochtend. En de laatste drie maanden van het jaar ervaart u op zondagavond de magie van een sfeervolle fakkeltocht. Vanuit Landal Warsberg kunt u eveneens al wandelend de pracht van de Moezelstreek ontdekken.

Ook bent u vlak bij het bruisende Saarburg, waar u na een verfrissende stadswandeling ­nageniet van een welverdiend glas Moezelwijn.

Beleef de Moezel Met het arrangement ‘beleef de Moezel’ maakt u een mooie tocht door de beroemde Riesling wijngebieden. Bij aankomst zijn uw bedden opgemaakt en liggen er hand- en keukendoeken en een badkamersetje voor u klaar. Daarnaast ontvangt u drie flessen wijn uit de regio, een welkomstpresentje én autoroutes en een wandelkaart om de omgeving te verkennen.

Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Kijk voor nog meer wandelmogelijkheden in Duitsland op landal.nl/wandeleninduitsland.

40

natuurlijk najaar 2016

Uitgelicht

Een ouderwets gezellige Kerstmis Het haardvuur knappert, de kaarsjes branden, de bordspelletjes staan op tafel en het is ouderwets gezellig. Tussendoor maakt u samen een prachtige boswandeling en warmt u weer op met een lekkere kop warme chocolademelk. Over het eten maakt u zich geen zorgen, de gourmet staat al klaar. Dit is echt genieten.

Een heerlijk moment om samen het speciale Ontdek Landal Kerstspel te spelen!

natuurlijk najaar 2016

41

HET GROTE

56

5

2

8

57

29

DE SPELREGELS

5 8

30

5 Uw chocolademelk is nog te heet

25

Speel het spel en ontdek wie de hindernissen als eerste weet te doorstaan!

U heeft één dobbelsteen nodig en zo veel pionnetjes als er spelers zijn. Om te winnen moet u precies het benodigde aantal ogen gooien om op 63 te komen.

4

l e p s t s r e K l a d n a L k e d t n O

WACHT 1 BEURT 6 De kerstboom is prachtig versierd!

DOOR NAAR 12 9 Het haardvuur brandt lekker LOOP HET GEGOOIDE AANTAL OGEN VOORUIT

59

14 U gaat naar een kerstverhaal luisteren WACHT 1 BEURT 18 Tijd voor een boswandeling, maar waar zijn uw schoenen? GA TERUG NAAR 15 19 U trekt eropuit om sporen van dieren te zoeken NOG EEN KEER GOOIEN

6

23 De broodjes voor het kerstontbijt liggen nog

0

bij de parkwinkel GA TERUG NAAR 19 26 Het Comfortpakket valt goed in de smaak bij

NAAR 17

6

33

uw gezelschap! NOG EEN KEER GOOIEN 27 De piek voor de kerstboom is kwijt GA TERUG

1

31 Het Fun & Entertainmentprogramma gaat bijna VOORUIT 32 Dat was een heerlijk diner in het restaurant op het park DOOR NAAR 38 36 U heeft een vuurpijl afgestoken op een

34

beginnen LOOP HET GEGOOIDE AANTAL OGEN

62

3

5

vuurwerkvrij park TERUG NAAR 20 37 U heeft tijd nodig om een toetje te maken TERUG NAAR 33 41 U bent heerlijk tot rust gekomen tijdens een mid­ dagje wellness NOG EEN KEER GOOIEN 42 Etenstijd! Gauw het gourmetarrangement ophalen

38

39

2

3

TERUG NAAR 39 45 Een cadeautje van de kerstman DOOR NAAR 51 50 U gaat een kunstwerk maken van schatten uit het bos WACHT 2 BEURTEN 53 Tijd voor een heerlijke duik in het zwembad WACHT 2 BEURTEN 54 Uw zelfgebakken koekjes zijn heerlijk NOG EEN KEER GOOIEN 63 GEWONNEN!

START

1

40 43 44

4

7

8

10 11

63 12

46

13

47

48

15

49

16

52 17

51

22 21

3

20

9 FINISH

Vuurwerkvrije parken Speciaal voor gasten die helemaal niet van vuurwerk houden of met honden en kleine kinderen op vakantie zijn, heeft Landal GreenParks elk jaar een aantal vuurwerkvrije parken. Zo viert u heerlijk feest met alleen het geluid van knallende kurken. Komende oud en nieuw (2016-2017) bent u welkom op de vuurwerkvrije parken: Landal Reevallis, Hunerwold State, Orveltermarke, Duc de Brabant, Strand Resort Nieuwvliet-Bad en Miggelenberg.

Extra gemak met een arrangement Het is nóg meer genieten met deze feestelijke en sfeervolle arrangementen.

Comfortpakket en Premiumpakket (de Luxe) Stelt u zich eens voor: na een heerlijk bad met verschillende verzorgingsproducten van Rituals, wikkelt u zich in een zachte handdoek en stapt u zo uw opgemaakte bed in. De volgende ochtend staan koffie en thee klaar. Met een Comfort- of Premiumpakket begint uw vakantie heerlijk ontspannen.

Bestelt u de Luxe-variant, dan krijgt u er ook nog een fles wijn, verwenchocolade en een ontbijtpakket voor één ochtend bij.

Boodschappenpakket Geen boodschappen doen als u aankomt? Boek dan het ­Boodschappenpakket. Zo start uw vakantie goed: allerlei basis­ benodigdheden en lekkernijen staan klaar in uw accommodatie.

De gekoelde producten vindt u in de koeling. Uiteraard kunt u uw boodschappen ook bestellen in de ParkShop online.

Warm Sfeerpakket Om het extra gezellig te maken tijdens de spelletjesavonden in de decembermaand, kunt u het Warm Sfeerpakket bestellen. U krijgt twee zakken haardhout of vlampak, paraffine haardblokken en aanmaakblokjes. Hoort u de openhaard al behaaglijk knetteren?

44

natuurlijk najaar 2016

Gourmetarrangement Kerst staat in het teken van gezellig samen spelletjes doen én lekker eten. Dan is gourmetten een uitstekende keuze. Bij het Gourmet­arrangement krijgt u een gourmetstel in gebruik en stokbrood, salade, sausjes en verschillende soorten vlees.

Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Uitgelicht

Écht groene vakanties Voor Landal GreenParks is een groene omgeving en duur­ zaam omgaan met het milieu essentieel. Energiebesparing is daarom een van de speerpunten op de parken.

O

m energie te kunnen besparen, zorgen we dat onze voorzieningen en accommodaties op de parken energiezuinig zijn ingericht.

Zo hebben we zwembaden, kantoren, centrale gebouwen en accommodaties voorzien van ledverlichting, bewegingssensoren en energiezuinige appa­ ratuur. In de verschillende zwembaden hebben we ook speciale warmtekrachtkoppelingen ingebouwd om energie te besparen.

Gebruiksgemak In de accommodaties maken we het onze gasten zo makkelijk mogelijk om te helpen met energie besparen. Zo zijn bijna alle accommodaties voorzien van een thermostaat die uitschakelt wanneer er geen beweging en/of licht meer is. Ook experimenteren we in

accommodaties met een groene knop waarmee u in één keer alle verlichting en elektrische apparaten uitzet. Wel zo handig!

Groene energie Helaas is het voor ons niet mogelijk om helemaal geen energie te verbruiken.

Daarom zorgen we dat de energie díe we gebruiken groen is. Zo wekken we waar kan zelf (lokaal) duurzame energie op. Met al onze inspanningen willen we in 2030 de negatieve impact op het milieu voor onze organisatie tot nul reduceren.

Groene energie van Greenchoice Landal GreenParks maakt zich sterk voor de natuur, de gast en de samenleving. Dat doen we door duurzaam en betrok­ ken te ondernemen. Samen met collega’s, leveranciers, eigenaren en partners. Een van die leveranciers is Greenchoice.

Een Nederlands energiebedrijf, dat energie uit natuurlijke bronnen haalt: zon, wind, water en biomassa. Vanaf 2016 levert Greenchoice de stroom voor een groot aantal van de Neder­ landse parken en kantoren van Landal GreenParks, met 100% Nederlandse windenergie.

Daarmee is Landal GreenParks weer een flinke stap dichter bij CO2-neutraal energieverbruik.

Bent u benieuwd wat Landal in 2015 heeft bereikt op het gebied van Duurzaam en betrokken ondernemen? Bekijk de film via landal.nl/betrokkenondernemen.

natuurlijk najaar 2016

45

Rubriek

Historische ontdekkingsreis in Drenthe Drenthe is een provincie met een rijke geschiedenis, die zelfs teruggaat tot de oertijd. Op verschillende ­plekken in Drenthe wordt deze boeiende historie levend gehouden. Spannend, fascinerend én ­leerzaam!

46

natuurlijk najaar 2016

Drents Museum in Assen Het Drents Museum in Assen is verrassend veelzijdig. In het oude gedeelte van het museum kijkt u uw ogen uit op de vaste afdelingen Archeologie, Hedendaags Realisme en Kunst uit 1885-1935. In een nieuwe, gedeeltelijk ondergrondse zaal zijn grote kunsttentoonstellingen te zien. Van 25 september 2016 tot en met 2 april 2017 maakt u hier kennis met de Peredvizhniki, een groep kunstenaars die de Russische kunstwereld aan het einde van de 19e eeuw op zijn kop zette. In een onrustige tijd met grote verschillen tussen arm en rijk, verhieven zij het leven van de gewone mens tot kunst. drentsmuseum.nl

Veenpark BargerCompascuum Nog meer geschiedenis proeft u in het Veenpark Barger-Compascuum. Hier komt de Drentse veenhistorie tot leven. Het park telt twee ­nostalgische museumdorpen en een groot ­hoogveengebied. In het hoofdgebouw vindt u een expositieruimte en een horecagelegenheid.

U verkent het grootste museum van Nederland te voet, per boot én per smalspoortrein. ­Bewonder het vakmanschap van de bakker, ­kruidenier en klompenmaker. Ook treft u in het park de laatste plek in Nederland waar nog turf wordt gestoken. Deze veenput, zoals de ­turfafgraving door turfstekers wordt genoemd, was nog tot in de jaren 60 van de 20e eeuw in gebruik. Nu ontmoet u hier de turfsteker, die naast de stoommachine hard aan het werk is. veenpark.nl

natuurlijk najaar 2016

47

Nationaal Gevangenismuseum in Veenhuizen

Museumdorp Orvelte In het Drentse dorp Orvelte reist u terug in de tijd. In dit monumentendorp, waar nog steeds gewoond en gewerkt wordt, wandelt u tussen prachtige rietgedekte Saksische boerderijen en andere rustieke gebouwen. In een aantal bent u van harte welkom om binnen een kijkje te nemen. Het dorpshart is regelmatig het decor van speciale evenementen, themadagen, folkloristische groepen, speciale markten en theatervoorstellingen. Neemt u vooral de tijd voor een bezoek aan dit pareltje in Drenthe, want op veel plekken kijkt u uw ogen uit.

De klompenmaker bijvoorbeeld, of de smid. En als het even meezit, ontmoet u bij de schaapskooi de schaapsherder met zijn kudde. orvelte.net

Een bezoekje aan het Gevangenismuseum in Veenhuizen is bepaald geen straf. In dit moderne en interactieve museum ontdekt u hoe we in ­Nederland omgaan met misdaad en straf vanaf 1600 tot nu. Ook maakt u hier kennis met de ­bijzondere geschiedenis van ­Veenhuizen, dat meer dan honderd rijksmonumenten telt. In het Gevangenismuseum vindt u uit welke straffen in de verschillende perioden populair waren en hoe een strafinrichting er vroeger uitzag. U ervaart zelf hoe het is om aan de schandpaal te staan, in een cel te zitten en om op de stoel van de rechter te zitten. Een origineel en leerzaam dagje uit! gevangenismuseum.nl

Hunebedcentrum in Borger In het Hunebedcentrum in Borger ervaart u hoe onze voorouders hebben geleefd in de oertijd. Er zijn twee boerderijen uit de prehistorie nagebouwd, uit de steentijd en uit de bronstijd. Via ontdekpaden ­wandelt u door 150.000 jaar geschiedenis. De route leidt u onder andere langs een rendierjagershut, een hut uit de steentijd, een veen­ weg en een grafheuvel met dodenhuisje. Trek uw schoenen uit voor het ­blotevoetenpad en voel de aarde. En verwonder u over duizenden Drentse zwerfkeien in de keientuin. hunebedcentrum.nl De Bloemert Zuidlaren Assen

Het Land van Bartje Hunerwold State

Orveltermarke

Aelderholt

Emmen

© Hunebedcentrum

Hoogeveen

48

natuurlijk najaar 2016

Parken van Landal GreenParks in Drenthe

Gaat u op ontdekkingsreis in Drenthe?

Vraag bij de receptie op het park naar alle ­mogelijkheden in de omgeving. landal.nl/drenthe

Uitgelicht

Genieten in Zuid-Limburg In het zuiden van Limburg proeft u het bourgondische leven. Het glooiende landschap met uitgestrekte bossen, weidegronden, prachtige vergezichten en gezellige dorpjes.

Dát is het decor van het gloednieuwe Landal De Waufsberg.

L

andal De Waufsberg ligt in het hart van het Limburgse Heuvelland. De perfecte streek voor sportieve wandel- en fietstochten. Ontdek op een van uw tochten de talloze rijksmonumenten in de omgeving: kerken, kastelen, boerderijen en watermolens. En wat te denken van de carréboerderijen en vakwerkhuizen?

Typisch Zuid-Limburgs. Net als de kruizen en kapelletjes die u op veel plekken langs de weg zult tegenkomen.

Pittoreske dorpjes Laat u zich verrassen door de schoonheid van het pittoreske Noorbeek (‘Norbik’ in het Limburgs) dat slechts op twee kilometer van het park verscholen ligt in het dal van de rivier de Noor. Met

zijn beschermde dorpsgezicht is het piepkleine dorp een bijzonder uitstapje.

Zuid-Limburg kent nog meer mooie dorpjes, wat te denken van Slenaken, Wijlre en Gulpen. Wilt u liever iets meer reuring? Maastricht, Valkenburg, Aken en Luik zijn dichtbij.

Glooiende helling De villa’s op het park zijn geïnspireerd op de authentieke Limburgse bebouwing. U geniet van het uitzicht op de vallei door de prachtige ligging op een glooiende helling. Op het terras van de brasserie geniet u van een heerlijk drankje terwijl de kleintjes zich vermaken in de speeltuin. En fietsen?

Die huurt u gewoon op het park. landal.nl/dewaufsberg

Nieuwe parken Landal GreenParks heeft nóg meer nieuwe parken in een unieke groene omgeving: • Landal Strand Resort Ouddorp Duin in Zuid-Holland • Landal Les Etoiles in de Belgische Ardennen • Landal Beach Villa’s Hoek van Holland in Zuid-Holland • Landal Mooi Zutendaal in Belgisch Limburg • Landal Vlieduyn op Waddeneiland Vlieland.

Kijk voor meer informatie op landal.nl/nieuweparken.

natuurlijk najaar 2016

49

Streek

Koekje

van eigen deeg Wat is er fijner dan samen aan de koffie of thee met wat lekkers erbij? Verschillende bekende lekkernijen hebben een streekgebonden herkomst.

In Natuurlijk lichten we enkele typische en karakteristieke zoetigheden voor u uit.

Zoveel streken, zoveel smaken ...

Wanneer er voor het eerst koeken werden gebakken, weet n ­ iemand.

Wel weten we dat farao Ramses III zijn bakkers al een soort koek uit honing, kaneel, peper en granen liet maken. Ook in het oude Griekenland werden koeken gebakken; de oude Atheners zagen de wijsgeer Socrates vaak koek eten tijdens zijn toespraken op straten en pleinen.

50

natuurlijk najaar 2016

Limburgse vlaai Wie Limburg zegt, zegt Limburgse vlaai

De geschiedenis van de vlaai gaat ­helemaal terug tot het tijdperk van de Germanen. Zij zouden hun brood hebben gebakken door deeg op een steen te leggen, die eerst in het vuur werd verhit. Om het baksel smakelijker te maken, overgoten de Germanen het met honing of vruchtensap: de oervlaai was ­geboren. Oorspronkelijk bakten de Limburgers niet elke week vlaai.

Het was een bijzondere traktatie voor ­bijvoorbeeld verjaardagen, de kermis en ­bruiloften. Dat de vlaai in heel Nederland bekend is geworden, is voor een groot deel te danken aan Maria Hubertina Hendrix.

In het begin van de 20e eeuw v ­ erkocht zij haar ‘Weerter vlaaitjes’ aan trein­reizigers op het station van Weert. Sinds 1988 heeft de legendarische vlaaienverkoopster een standbeeld in Weert.

Limburgse vlaai eet u op Landal Hoog Vaals, De Waufsberg en Kasteeldomein De Cauberg (in het restaurant en direct te bestellen van de bakker via de minishop) en in de brasserie van Landal Landgoed Aerwinkel.

natuurlijk najaar 2016

51

Oostenrijkse Sachertorte In 1832 werd de Oostenrijkse hofkeuken gevraagd om voor een receptie een speciale taart te maken. Omdat de chef-kok ziek was, kon de zestienjarige leerling-kok Franz Sacher zijn vakmanschap bewijzen. De opdracht was om een droge, compacte taart te bakken.

Chocoladetaarten waren al eerder gemaakt, maar de combinatie met een abrikozenvulling en een dikke laag chocolade­glazuur boven op de taart was helemaal nieuw. Het culinaire experiment van Sacher was meer dan geslaagd. Hij kreeg zelfs een baan aan­geboden in Boedapest. Lang is hij daar niet geweest: Sacher keerde al snel terug naar Wenen, waar hij bij hofleverancier Dehne ging werken. In 1848 opende hij zijn eigen winkel, waar hij de inmiddels beroemde Sachertorte verkocht. ­Fijnproevers eten Sachertorte het liefst met ongezoete slagroom en ­drinken daar een cappuccino bij of een gewone koffie, eventueel met melk of room.

Sachertorte eet u bij Landal Katschberg.

Kniepertjes uit Drenthe

Kniepertjes koopt of bakt u bij ’t Bakkershoes, vlak bij Landal Orveltermarke.

52

natuurlijk najaar 2016

Al eeuwenlang is het in het noorden en oosten van ons land een traditie om rondom oud en nieuw nieuwjaars­rolletjes of kniepertjes te eten. Een kniepertje is een plat wafeltje. Een nieuwjaarsrolletje is een opgerold kniepertje. Hier zit een symbolische gedachte achter. De kniepertjes staan voor het oude jaar: in december heeft zich dat v ­ olledig ontvouwd.

Het nieuwjaarsrolletje, waarvan je niet de hele wafel kunt zien, symboliseert het onbekende jaar dat voor ons ligt.

De naam ‘kniepertje’ komt van ‘kniep’n’, dialect voor ‘knijpen’.

Dit slaat op het samenknijpen van het wafel­ijzer. Dicht bij Landal O ­ rveltermarke vindt u bakker ’t Bakkershoes.

Hier kunt u ­kniepertjes kopen, maar nog leuker: hier leert u samen met uw kinderen om zelf kniepertjes te bakken!

In het seizoen geeft de bakker dagelijks workshops waarin u stap voor stap leert om het deeg te maken en de koekjes te bakken. Natuurlijk neemt u alle kniepertjes die u bakt mee naar huis.

Texelse hoornderring Texel kent verschillende koek- en gebakspecialiteiten.

Neem bijvoorbeeld de hoornderring. Deze traditionele Texelse koek is een van de zogenaamde zeven ­dorpenkoeken en – zoals de naam al doet vermoeden – afkomstig uit het dorpje Den Hoorn. De ronde, boter­ koekachtige koek met speculaaskruiden heeft een hart van zuivere amandelspijs en is afgewerkt met een laagje geschaafde amandelen.

Hoornderring is verkrijgbaar bij Landal Sluftervallei.

Zeeuwse bolus Zeeuwse bolus is de naam van een zoet koffiebroodje dat oorspronkelijk afkomstig is uit de provincie Zeeland.

De naam is ontleend aan het Jiddisch, de taal van Europese Joden. ‘Bolus’ of ‘boles’ is het meervoud van ‘bole’.

‘Bole’ komt van het Spaanse ‘bollo’, dat ‘fijn broodje’ betekent. Een bolus wordt gebakken van wit brooddeeg.

Voordat dit de oven ingaat, wordt het tot een streng uitgerold en door bruine basterdsuiker gehaald. ­Vervolgens maakt de bakker er de typerende spiraalvorm van.

Veel bakkers hebben hun eigen recept voor ­bolussen.

Vooral het s ­ uikermengsel

waarin zij hun bolussen uitrollen ­verschilt per streek en per bakker.

Zo wordt er vaak kaneel gebruikt, maar niet altijd. Bolussen zijn heerlijk bij het ontbijt of bij de k ­ offie. Met wat roomboter op de onderzijde smaken ze extra lekker.

Een verse bolus voor bij het ontbijt of de koffie bestelt u via de ParkShop van Landal Port Greve, Duinpark ’t Hof van Haamstede, Résidence ’t Hof van Haamstede, Resort Haamstede, Strand Resort Nieuwvliet-Bad en Villapark Livingstone.

natuurlijk najaar 2016

53

Uitgelicht

Staren naar de De zon is onder, de hemel is helder en u wilt nog wel even van de buitenlucht genieten.

Wat is er dan magischer dan samen de sterrenhemel afspeuren? Ga er eens goed voor zitten, of beter: voor liggen. Hoe langer u kijkt, hoe meer sterren u ziet.

Er bestaan

88

officieel erkende sterrenbeelden Planetron Op ongeveer 15 km van Landal Hunerwold State ligt het Planetron. Hier ontdekt u alles over het ontstaan van de aarde en de wereld van de sterren vanuit de Sterrenwacht. planetron.nl

54

natuurlijk najaar 2016

V

olgens de wetenschap is het heelal bijna 14 miljard jaar geleden ontstaan. Na de oerknal duurde het nog bijna 10 miljard jaar voordat ons zonnestelsel werd gevormd. Het zijn onmogelijk voor te stellen tijdsduren. Net zo indrukwekkend en moeilijk voor te stellen is het aantal sterren in het heelal. Dat zijn er honderd keer meer dan er zandkorrels zijn op aarde! Het aantal zandkorrels is natuurlijk nooit geteld, maar men schat dit op ongeveer honderd triljoen.

Dat is een één met twintig nullen.

14 miljard lichtjaar Om uw hoofd nog meer te laten duizelen van deze enorme aantallen: dit gaat alleen maar over het heelal dat wij

waarnemen. Wij kunnen niet verder kijken dan zo’n 14 miljard lichtjaar.

Het licht van sterren die verder weg staan, heeft nog niet voldoende tijd gehad om onze aarde te bereiken. Het werkelijke aantal sterren in het heelal is dus nog onvoorstelbaar veel groter.

Helder fonkelend Wat ziet u eigenlijk als u naar de sterrenhemel kijkt? Al die glinsterende puntjes zijn sterren en planeten.

Het verschil daartussen ziet u aan de helderheid. Planeten zijn vaak veel ­helderder dan sterren. Zo is Venus soms zo helder, dat mensen denken dat het een UFO is. U ziet Venus vaak aan het begin van de avond, in het westen. Of kort voor zonsopkomst in

sterren

het oosten. Nog een verschil tussen sterren en planeten is dat sterren meer fonkelen dan planeten. De helderste ster die u aan de nachtelijke hemel met het blote oog kunt waarnemen, is Sirius, de hoofdster van het sterrenbeeld Grote Hond. Deze ster straalt ongeveer 25 keer zoveel licht uit als onze zon. Vooral in de wintermaanden kunt u Sirius goed zien: links onder het sterrenbeeld Orion.

ster? Dan is dat er waarschijnlijk een.

U ziet satellieten vooral aan het begin en aan het einde van de nacht. Dan schijnt het zonlicht erop, terwijl het op aarde donker is. Ziet u een extreem heldere satelliet? Grote kans dat u het internationale ruimtestation ISS in het vizier heeft. Eens in de paar weken is dit zichtbaar vanuit Nederland.

Er is meer ...

Kijkt u naar de sterren, dan kijkt u eigenlijk terug in de tijd. Door de enorme afstanden in het heelal, heeft het licht van sterren er honderden jaren voor nodig om de aarde te bereiken.

Het kan dus zomaar zijn dat u naar een ster kijkt die al lang niet meer bestaat.

Als dat niet magisch is ...

Dat al die glinsterende puntjes sterren en planeten zijn, is eigenlijk niet helemaal waar. Tegenwoordig ziet u ook satellieten aan de hemel staan. Ziet u enkele minuten achtereen een vrij langzaam bewegende lichtstip en is die ongeveer zo helder als een gewone

Terug in de tijd

Sterrenwacht Hellendoorn Vanuit Landal Twenhaarsveld, ­Landgoed De Elsgraven en ­Landgoed De Hellendoornse Berg bent u met de auto in circa 20 minuutjes bij de Sterrenwacht ­Hellendoorn. Vanaf Landal de Vlegge is de sterrenwacht circa 30 minuten rijden. Deze sterrenwacht ligt aan de rand van het prachtige natuur­ gebied De Sallandse H ­ euvelrug.

Ook overdag kunt u zich hier ­vergapen aan de sterren: in het ­planetarium wordt u onder­ gedompeld in de sterren. sterrenwachthellendoorn.nl

natuurlijk najaar 2016

55

Uittips

Altijd iets leuks Dit najaar en aankomende winter beleeft u tijdens de schoolvakanties weer de leukste momenten op de parken van Landal GreenParks. Met hilarische voorstellingen, uitdagende activiteiten en creatieve workshops voor jonge gasten én de hele familie.

Spannende roofvogeldemonstratie Altijd al eens een roofvogel van dichtbij willen zien? Kom dan naar de roofvogeldemonstratie en laat u verrassen door deze imposante dieren en hun verzorgers. Vóór de demonstratie en na afloop heeft u volop de gelegenheid vragen te stellen en foto’s te maken.

Een show die werkelijk voorbij vliegt.

Let op: honden zijn niet toegestaan.

56

natuurlijk najaar 2016

Kraak de Kluis Een spannende kindervoorstelling van Sam met live zang en magie die uitermate geschikt is voor kinderen van 3 tot 10 jaar.

In deze show wordt de wereldberoemde inspecteur Mast gevraagd een geheim­ zinnige, hightech kluis te openen waarin zich een gestolen diamant bevindt.

te doen!

z z u b k o o k r e Kind

n? kte lekkernije n de zelfgemaa va n als echte ve en oe er pr nd daarna bus gaan ki ol ho sc en, e Zelf koken en ns ikaa , kneden, roer er lange Amer s op en snijden ut ook. m In een 12 met ks am ko za , er or le ier én nog ag. Schort vo ez sl pl r de ai n lin aa cu ks ko uur lang len maar! Een mixen en smul

Techniekfabriek Altijd al een supercoole zeepkist willen bouwen? Of liever een ­kettingreactie in gang zetten? Het kan allemaal in de Techniekfabriek.

Hier beleven kinderen van alles op het gebied van techniek.

Serge & Coc

gaan naar sc

o

hool

Het is zover!

Serge heeft ei ndelijk een sc Coco, het klei hool gevonden ne pratende aa waar pje, heen mag helpen de toes . Tijdens de sh chouwers Se ow rge om Coco voor te bereid zo goed mog en op de eers elijk te schooldag.

Huub’s kindershow Huub jongleert met fakkels en laat zijn beroemde diabolo-act en zijn interactieve goocheltrucs zien. Een wervelende voor­ stelling waarbij spitsvondige humor, ­spectaculaire trucs en magie gecombineerd worden. U komt gegarandeerd ogen tekort.

Data en tijdstippen Wilt u meer weten over alle activiteiten en evenementen op de parken van Landal GreenParks?

Kijk op landal.nl/activiteiten voor het complete overzicht.

natuurlijk najaar 2016

57

Streek

Duik in de streek Elke regio heeft zijn eigen identiteit, met typische streekproducten en lokale activiteiten. Zo wordt elke vakantie een unieke ervaring.

Oostvaardersplassen: in de voetsporen van De Nieuwe Wildernis De Oostvaardersplassen mag u met recht een uniek natuurgebied noemen. In heel Europa bestaat geen vergelijkbaar landschap. Duizenden ganzen en watervogels bevolken dit moerasgebied. In de zonnige maanden ziet u volop vlinders, en bloeien velden vol Goudknopjes en Jacobskruiskruid. Wilde runderen, paarden en edelherten kruisen uw blikveld en met een beetje geluk

58

natuurlijk najaar 2016

valt uw oog op een prachtig rood-oranje gekleurde vos. Dit is het natuurgebied waar de film De Nieuwe Wildernis is opgenomen.

Een absolute aanrader wanneer u logeert op Landal Waterparc Veluwemeer.

Het grootste deel van de Oostvaardersplassen is niet toegankelijk voor bezoekers. En juist daarom – de dieren worden met rust gelaten en voelen zich veilig – zijn ze zichtbaar vanaf de verschillende spotplekken. Bovendien zijn de bossen rondom de plassen, behalve in de wintermaanden, wel toegankelijk. Hier kunt u bijvoorbeeld de routes uit De Nieuwe Wildernis wandelen of fietsen. U downloadt hiervoor een app met een interactieve rondleiding langs de hotspots uit de film: ookflevoland.nl (zoek op ‘itour’). landal.nl/waterparcveluwemeer

De schatten van Texel Texel was al in de 15e eeuw een belangrijke plaats waar veel schepen voor anker gingen.

Dit deden ze dicht bij wat de Texelse Rede heet. Hier wachtten ze op gunstige wind om de Noordzee op te varen. Omdat de schepen en hun bemanning hier moesten wachten, bloeide de handel op het eiland. In de 17e eeuw dwaalde de blik van eilanders over soms wel honderden masten van koop­ vaarders van de VOC, de West-Indische Compagnie, walvisvaarders en oorlogs­ schepen. Vanwege de zandbanken kwamen niet alle schepen veilig weg. Er liggen dan

ook veel scheepswrakken voor de kust van Texel. In het Jutters­museum Kaap Skil in Oudeschild kunt u zich verwonderen over de archeologische schatten die op de zee­ bodem zijn gevonden door Texelse duikers.

Mis ook de prachtige maquette van de Texelse Rede niet! Vanaf Landal Sluftervallei, Beach Park Texel en Villapark Vogelmient fietst u er zo naartoe. Vanaf Landal Beach Resort Ooghduyne bent u slechts een mooie boottocht v ­ er­wijderd van Texel.

Kijk op kaapskil.nl voor meer informatie. landal.nl/texel

Oostenrijks koeien- en schapenfestival In heel Oostenrijk keren elk jaar in ­september en oktober de 200.000 koeien en schapen terug van de hooggelegen bergweide naar de vallei, waar ze tijdens de winter op stal gaan.

Deze drijftocht, de Almabtrieb, gaat gepaard met een kleurrijk festival. Dat mag u beslist niet missen als u in het najaar verblijft op een van de Oostenrijkse parken van Landal GreenParks. Dompel u samen met de dorps­ bewoners onder in deze feestelijke traditie. De boeren versieren hun vee met verse bloemen, koebellen en andere d ­ ecoraties. Hoe uitbundi­ ger de dieren zijn uitgedost, des te beter was

het seizoen. En des te groter is het aanslui­ tende feest. Tijdens het festival wordt ook de hereniging van de Almerern gevierd: meer dan 3.000 herders en herderinnen die de zomer hoog op de berg, boven de boomgrens hebben doorgebracht. Eind september vindt het festival onder andere plaats in de gemeente Wildschönau. Vijfhonderd runderen worden door het plaatsje Auffach g ­ edreven.

Een waar spektakel, dat wordt omlijst met onder andere een ambachts- en boerenmarkt en heel veel muziek. landal.nl/oostenrijk

natuurlijk najaar 2016

59

g sw ink

Br oe

nin

kh

Ko

Stedentrip

Ontdek Valkenburg boven- én ondergronds

Prin

sB

har dla

an

Een kasteelruïne boven op een heuvel? Present! Een historische stadskern opgetrokken uit mergel? Check! Grottenstelsels waar je urenlang kan dwalen? Aanwezig! Het Limburgse ­Valkenburg voldoet aan alle eisen voor een schilderachtig ­vestingstadje. Op naar Valkenburg!

1

ern

Plenke

rtstraa

t

Welkom in de ­kersthoofdstad van Nederland!

Tegen het einde van het jaar ­verandert Valkenburg in de kersthoofdstad van ons land.

Het historische vestingstadje wordt dan, zowel boven als ónder de grond, omgetoverd tot kersthoofdstad van Nederland.

Een onvergetelijke ervaring.

Er zijn talloze kerstmarkten en evenementen, en een absolute aanrader is een ondergrondse ­kerstmarkt in de Gemeentegrot.

6

Cauberg

2

Kasteelruïne en Fluweelengrot Gelegen op de Heunsberg, torent de kasteelruïne hoog uit boven Valkenburg.

Het is daarmee dé blikvanger van de stad. Onder de ruïne bevindt zich de Fluweelengrot, een enorm labyrint van gangen dat tijdens de feestdagen is omgetoverd tot een waar winterwonderland.

Het oudste station van Nederland Een bezoek aan Valkenburg is niet compleet zonder een bezoek te brengen aan het oudste station van Neder­ land. En het mooiste is: dit monumentale station is nog altijd in gebruik. Geheel in stijl pakt u hier natuurlijk de stoomtrein.

60

natuurlijk najaar 2016

3

4 Museum Land van Valkenburg Een wandeling door de binnenstad, is een wande­ ling langs de geschiedenis. Het Museum Land van Valkenburg, gevestigd in het voormalige raadhuis en postkantoor, biedt u een interessante blik op de rijke historie van de stad.

em

rla

we

an

g

5

St

tta rd e

rw eg

3 io

Si

at s ns tra

n

we we g

nde

stra

laan

at

Rei

nal

Kon . Ju lian a

sB

ern

har dla

dst

raa

t

tra

aat

7

rdla

an

6

Gro

at

4

gaa

raat

rts

Bo

test

ke

kstr

en

Ker

Pl

Wilh e

lmin ala

an

an

Laat u betoveren door de magie van de vele zandsculpturen in een prachtige grotsetting. Van 18 november 2016 tot 8 januari 2017 kunt u voor dit sterke staaltje zandarchitectuur terecht in de Wilhelminagroeve.

Ni eu

ar gr

Pr .M

nei

Prin

Zand erover

m

iet laa

at

e kh oe Br

Ge

1 g ber

Cau

m

he

er

2

erwe sberg

m

he

er

Gezellig in de Grotenstraat

Heun

a

Da

8

5 Ne

g

g

erwe

emm

m

m

e lh

w er

De Cauberg is natuurlijk bekend b ­ ij fiets- en wielerliefhebbers. Maar Valkenburg heeft nóg een b ­ ijzondere fietsattractie: grotbiken! Altijd al eens met een mountainbike door een Limburgse mergelgrot willen scheuren? Grijp uw kans.

Ne

Daalh

eg

7

Fietsen? Altijd bijzonder in Valkenburg!

Als u door een straat loopt met aan weerszijden gezellige cafés en culinaire hotspots, dan bent u vrijwel zeker in de Grotenstraat aangeland.

Dit is hét uitgaanscentrum van de stad. Ga naar binnen, bestel een heerlijk Limburgs biertje en geniet van het goede leven.

8

Vanaf de parken naar Valkenburg Het hele jaar door is het goed toeven in Valkenburg. Wanneer u verblijft op Landal Kasteeldomein De Cauberg staat u met 5 minuten lopen midden in Valkenburg. Verderop vindt u Landal Mooi Zutendaal, Reevallis, Hoog Vaals en De Waufsberg.

Venlo

De Lommerbergen

Wát een uitzicht Via een kabelbaan bereikt u de ­Wilhelminatoren, een statige toren, gelegen op de Heunsberg vanwaar u een prachtig uitzicht heeft over het fraaie mergelstadje en het omringende heuvellandschap.

Domein De Schatberg

Parken van Landal GreenParks rond Valkenburg

Landgoed Aerwinkel Mooi Zutendaal Maastricht

De Waufsberg

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals

natuurlijk najaar 2016

61

Natuur

Plant een

BOOM! Om de natuur in stand te houden, is het belangrijk nieuwe bossen te laten verrijzen.

Daarom organiseert Natuurmonumenten elk jaar de boomplantdag. Een feestelijke dag waarop mensen bomen planten voor hun kinderen of geliefden. Dit jaar is de boomplantdag op 5 november op de Ramenberg bij Loenen.

M

et alle nieuw geplante bomen ontstaat er een nieuw bos. Een nieuw leefgebied voor planten en dieren. Én een plek voor toekomstige generaties om te kunnen sporten, spelen en ontspannen. Heeft u iets te vieren? Een vriendschap, geboorte van een kind of een huwelijk? Of bent u op zoek naar een tastbare herinnering aan een dierbare? Plant dan samen

62

natuurlijk najaar 2016

een boom. Met Boomcadeau (zie kader) kunt u de boom zelf planten.

Hoofdsponsor Landal GreenParks is zeer begaan met natuurbehoud en officieel partner van Natuurmonumenten. De parken liggen veelal in of nabij de mooiste natuur­ gebieden waarin Landal haar gasten een fantastisch verblijf biedt in de natuur. De aanplant van nieuwe bossen

is essentieel voor het behoud van de natuur. Daarom is Landal GreenParks hoofdsponsor van de boomplantdag.

Eigen verhaal Op de boomplantdag van vorig jaar op Landgoed Haarzuilens kwamen duizenden mensen om een boom te planten in het nieuwe Parkbos.

In 4 dagen tijd zijn er bijna 7.000 bomen gepland.

Willibrord:

Bastiaan Ragas, ambassadeur van Natuurmonumenten met zijn ­dochters Leentje, Fien en Catoo en nichtje Elief: ‘We maken de aarde al 100 jaar ­stelselmatig kapot. En er is een ­collectief gevoel dat er iets moet gebeuren. Zo’n boom staat symbool voor het leven.

Daarnaast is deze boom voor iedereen die Natuurmonumenten steunt.’

‘ Door twee bomen naast elkaar te planten bezegelen we onze liefde. Een romantisch idee dat we samen groot en oud groeien.’

Kees:

‘ Mijn vrouw heeft me kennis laten maken met de natuur. Door het planten van een boom wil ik die natuurliefde aan mijn kleinkinderen doorgeven.’

Boomcadeau Als u een Boomcadeau koopt of cadeau krijgt, kunt u de boom zelf planten. U ontvangt Boom­ cadeau in originele cadeau­ verpakking met een persoonlijk certificaat van aanplanting in een fotolijstje, een felicitatiekaart en inspirerend boekje.

Boom­cadeau kost € 25,- en is eenvoudig te bestellen via natuurmonumenten.nl/ boomcadeau.

Boom van OERRR

Macarena:

Heeft u (klein)kinderen in de leef­ tijd tussen 0 en 3 jaar? Meld hem of haar dan nu aan voor OERRR. U krijgt er een geboorteboom en uitnodiging voor de boomplant­ dag op 5 november op de Veluwe bij cadeau. oerrr.nl

‘ We planten gezamenlijk een bos, waar straks allerlei dieren een leefplekje zullen vinden.’ natuurlijk najaar 2016

63

Uitgelicht

OP ZOEK NAAR IETS ­BIJZONDERS?

Vakantie is voor iedereen anders. Een romantisch ­weekendje weg vraagt om een andere accommodatie dan een familiereünie. Daarom heeft Landal GreenParks een uitgebreid aanbod van ­bijzondere accommodaties. Dus wat mag het worden dit najaar: een safaritent, b ­ oswachtershuisje of toch de Droomboom?

Hoe meer zielen, hoe meer vreugd

Luxe kamperen in de woodlodge Genieten van het buitenleven met het hele gezin?

Dat kan in de sfeervolle houten 4-persoons ­Woodlodge op de camping van Landal Warsberg en Landal Wirfttal. U ervaart het ultieme kampeer­ gevoel én geniet van de knusse, volledig ingerichte lodge. U heeft onder meer een 2-persoonsbed, een stapelbed, eenvoudige keuken, douche en toilet tot uw beschikking. Genietend van de fluitende vogels en spelende kinderen, ontspant u met een drankje aan de picknicktafel.

64

natuurlijk najaar 2016

Heeft u een grote familie? Of wilt u een paar dagen weg met een groep vrienden? Dan is het leuk als er voor iedereen een plekje is in dezelfde accommodatie. Speciaal voor dit soort grote groepen is er de 24-persoonsbungalow op Landal Orveltermarke, Strand Resort ­Ouddorp Duin en Landgoed De Hellendoornse Berg. Met maar liefst twaalf slaapkamers, twaalf badkamers, twee open keukens en twee terrassen is alles aanwezig voor een onvergetelijk samenzijn. Op Landal Waterparc Veluwemeer biedt de 22-persoonsvilla u een plek voor een onvergetelijke vakantie. Op Landal Domein De Schatberg kunt u zelfs met 32 ­personen terecht in een groepswoning.

Hoog in de boom met de Droomboom Wilt u wel eens in slaap worden gesust door het geruis van bomen? Op Landal Miggelenberg ligt hoog verscholen tussen het loof van de bomen een sfeervolle houten boomwoning. Deze schitte­ rende woning biedt ruimte aan twee volwassenen en twee kinderen en is van alle gemakken voor­ zien: een keuken met vaatwasser, badkamer, woon- en slaapkamers. U geniet hier van een prachtig uitzicht. En als u naar beneden gaat, neemt u natuurlijk de glijbaan!

De romantiek van een boswachtershuisje U bent op zoek naar iets bijzonders? Wat dacht u van een ontspannen vakantie in een sfeervol boswachtershuisje op Landal Coldenhove? In dit nostalgische houten huis bent u omringd door de romantiek van het boswachtersbestaan: midden in de natuur en op een steenworp afstand van het wild van de Veluwe. Wie weet wordt u ’s ochtends gewekt door een roedel herten?

Op stap met uw hond

Het beste van twee werelden Stel: u wilt graag de charme van kamperen, maar het comfort van een bungalow. ­Dan is een safari­ tent de oplossing voor u. Op Landal Rabbit Hill en Landal Warsberg staan safaritenten op de mooiste plekjes midden in de natuur. Het interieur is robuust en stevig. Wat dat betreft is het écht ­kamperen. Maar u heeft ook de beschikking over een eigen keuken, h ­ eerlijke bedden en eigen sanitair. De safaritenten hebben als laatste ­aankomstdatum 21 oktober en zijn daarna weer vanaf 10 maart 2017 beschikbaar.

Zijn uw hond en u onafscheidelijk? Bij Landal GreenParks is uw hele gezin van harte welkom, dus óók uw hond. Op de parken Landal Twenhaarsveld, Wirfttal, S ­ alztal Paradies en Hochwald zijn speciale hondenbungalows, uitgerust met extra faciliteiten voor uw hond. De bungalow is standaard voorzien van een kunststof hondenmand, een bench en in hoogte verstelbare voeder- en drinkbakken. Dankzij de omheinde tuin kan de hond altijd gemakkelijk naar buiten.

En bij aankomst ligt er een welkomstpakket met leuke ­verrassingen voor uw hond klaar! landal.nl/huisdier

Bekijk alle bijzondere accommodaties op landal.nl/accommodaties.

natuurlijk najaar 2016

65

Uitgelicht

Wellness:

de ultieme verwennerij

Vakantie betekent voor de meeste mensen genieten en doen waar u zin in heeft. En wat is er dan fijner dan uzelf verwennen met een wellness-bezoek na een winterse dag? Kom tot rust in de sauna en geef u over aan een weldadige massage. In deze Natuurlijk lichten we drie wellness-centra voor u uit.

Oase in Oldenburger Münsterland De Wellness-Oase op Landal Dwergter Sand ligt in het prachtige recreatiegebied Oldenburger Münsterland in Duitsland. ­Wandelaars, fietsers, golfers en andere natuurliefhebbers halen hun hart op in deze groene omgeving. Uw vakantie wordt ­helemaal speciaal als u vooraf een massage boekt in de WellnessOase van Landal Dwergter Sand, u krijgt dan 10% korting. Ook kunt u gebruikmaken van het speciale Wellness-arrangement.

Geniet van een heerlijke rugmassage van twintig minuten en ont­ span verder in de sauna. Tussendoor geniet u van een heerlijk ­verfrissend wellness-drankje. De badjas en slippers die u ­ontvangt, mag u mee naar huis nemen. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

66

natuurlijk najaar 2016

Ontspannen in de Achterhoek Bent u toe aan de ultieme break en heeft u zin in een paar dagen pure ontspanning in de ­Achterhoek?

Op Landal Stroombroek biedt Palestra luxe wellness-­ faciliteiten. Na een mooie fiets- of wandeltocht in de bosrijke streek Montferland met zijn weilanden, dorpjes, wijngaarden, molens en kastelen is een bezoek aan het wellness-centrum een heerlijke afsluiter. Als gast van Landal Stroombroek heeft u gedurende uw verblijf gratis en onbeperkt toegang tot de sauna­faciliteiten van Palestra. Kom tot rust in een Marokkaanse berbertent en gun uzelf (tegen ­bijbetaling) een gezichtsbehandeling of massage. U maakt de dag helemaal compleet met een bezoek aan het saunarestaurant. palestra.nl

Opwarmen in de sneeuw Liefhebbers van sneeuwwitte bergen en winterse taferelen voelen zich direct thuis op Landal Salztal Paradies. In dit hart van Duitsland, kunt u volop skiën, langlaufen en schaatsen. Voel de wind in uw gezicht op de 3 kilometer lange rodelbaan in Bad Harzburg of maak een mooie winter­wandeling door de sneeuw. De kou verdrijft u ­vervolgens in wellness-complex Bad Sachsa, dat direct naast het park ligt. Hier geniet u van rustgevende m ­ assages, raakt u in een diepe ­ontspanning in één van de vijf s ­ auna’s, proost u met een lekkere cocktail aan de saunabar en relaxt u verder in de sfeervolle zwemgrot. landal.nl/salztalparadies

Kijk voor nog meer wellness bij Landal GreenParks op landal.nl/beauty.

natuurlijk najaar 2016

67

Uittips Er valt van alles te ontdekken en te beleven deze nazomer en herfst. Bezoek een monument dat normaal voor het publiek gesloten is, vier feest in Friesland of ontdek dat Ameland méér dan mooie natuur te bieden heeft.

Enerverende culturele

uitstapjes Open Monumentendag:

iconen en symbolen

Meer dan vierduizend monumenten in heel Nederland openen tijdens de Open Monumentendag gratis hun deuren. In 2016 staat de 30e editie van het evenement in het teken van iconen en symbolen. Daarmee wordt verwezen naar beelden en tekens

met een bijzondere extra betekenis. In monumenten ziet u ze overal: in ornamenten, reliëfs, schilderingen ...

Kijkt u op de website van Open Monumentendag voor het programma.

openmonumentendag.nl 10 en 11 september 2016

De wereld van Rien Poortvliet in zandsculpturen Verblijft u voor 29 oktober 2016 op een park van Landal GreenParks op de Veluwe? Dan mag u het Zandsculp­turenfestijn niet aan u voorbij laten gaan. Een trekpleister voor het hele gezin! Het thema van dit jaar is de wereld van Rien Poortvliet. Stap in de monorail en bekijk de sculpturen vanuit vogelperspectief. In een grote zandbak bouwen uw kinderen vervolgens hun eigen zandcreatie. zandsculpturen.nl Tot en met 29 oktober 2016

68

natuurlijk najaar 2016

HET BOURGONDISCHE LEVEN IN FRIESLAND In het 3e weekend van september presenteert het Friese ­Beetsterzwaag zich als culinaire en culturele hotspot.

Hier treft u een heerlijk feest in het prachtige Lycklamapark, met mobiele keukens, mooie wijnen, ­bijzondere bieren, verrassende cocktails, live-bands en dj’s.

Het festival is gratis toegankelijk. Een aanrader als u op Landal Waterpark Sneekermeer, Waterpark Terherne, Esonstad of Hunerwold State verblijft! bourgondischbeetsterzwaag.nl 17 en 18 september 2016

Oktobermaand

Kindermaand Musea, molens, kerken en kunstinstellingen in Groningen, ­Friesland en Drenthe openen in oktober gratis hun deuren voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Bovendien worden er elk weekend allerlei leuke binnen- en buitenactiviteiten georganiseerd. Elke zaterdag in oktober bijvoorbeeld kunnen kinderen gratis het Boomkroonpad beklimmen in Buitencentrum Boomkroonpad. Ook maken ze hier hun eigen schilderijtje van spullen uit de natuur. Logeert u in oktober met kinderen op een van de parken van Landal GreenParks in de noordelijke p ­ rovincies, houd dan het programma in de gaten. kindermaand.nl 1 t/m 30 november 2016

Wandeldag op de Hoge Veluwe

hogeveluwe.nl/nl/agenda/hoge-veluwe-wandeldag 8 oktober 2016

Wandelen staat centraal op de Hoge Veluwe Wandeldag. Er zijn afwisselende routes uitgezet van 1, 5, 10 en 20 kilometer. Langs al deze routes geniet u van de uitgestrekte natuur van de Hoge Veluwe en van de verfijnde kunst in de beeldentuin. De twee kortste routes zijn goed toegankelijk voor gezinnen met kinderen en mindervaliden.

Bovendien zijn alle routes geschikt voor nordic- en powerwalkers. Extra leuk: langs de routes staan natuurgidsen die graag iets vertellen over het veelzijdige landschap.

Kunstmaand:

de andere kant van Ameland Elk jaar sponsort Landal GreenParks Kunstmaand Ameland. De officiële opening van deze grote expositie is op 5 november op Landal Ameland State. Kunstmaand Ameland strekt zich uit in alle windrichtingen van het eiland en laat kunst in de breedste zin van het woord zien. Deze feestelijke 20e editie staat in het teken van de Scandinavische landen en de horizon. Behalve beeldende kunst, biedt Kunstmaand Ameland muziek en theater en op elke woensdag poëzieavonden. kunstmaandameland.com 1 t/m 30 november 2016

natuurlijk najaar 2016

69

Uitgelicht

20 jaar Landal GreenParks

PRACHTIGE VERZAMELING ONVERGETELIJKE MOMENTEN Landal GreenParks bestaat 20 jaar! In al die jaren hebben we met heel veel (trouwe) gasten onvergetelijke momenten gedeeld.

Natuurlijk heeft een paar bijzondere verhalen verzameld.

Wendy Bruin en Eric Toet uit Scheveningen

‘Opeens was hij er’ Wendy Bruin (29) was 28 weken zwanger toen ze met haar man Eric een weekendje langs ging bij haar ouders op Landal Mont Royal.

‘Ik kwam daar als kind heel vaak en wilde Eric de prachtige Duitse streek laten zien.’ Die eerste nacht op het park kreeg het gezellige weekend een heftige wending. Wendy had kram­ pen en beviel nog geen half uur later

70

natuurlijk najaar 2016

van hun zoon Bram. ‘Opeens was hij er’, vertelt ze. Eric had alarm geslagen bij de receptie en werd geholpen door een nachtwaker. Een kinderarts pikte de oproep op en ontfermde zich in de bungalow over de kleine Bram die slechts 840 gram woog.

Tranen van ontroering Vijf bange weken liepen Wendy en Eric dagelijks het ziekenhuis van Trier binnen om bij hun zoontje te zijn.

Gelukkig zagen ze hem steeds sterker

worden. Wendy: ‘Nu, drie jaar later, is het een sterk, slim en blij ventje.’

Landal Mont Royal heeft een bijzon­ dere plek in het leven van Wendy en Eric. ‘Vlak na zijn eerste verjaardag zijn we teruggegaan. Het was een emotioneel weerzien met de mede­ werkers van de receptie. En bij de bungalow liepen de tranen mij over de wangen. Mijn jeugd zit vol mooie herinneringen aan Landal Mont Royal en dat gaan we Bram ook meegeven.

Het is tenslotte zijn geboorteplaats!’

Eveline en Harry Rozendal uit Ermelo

‘Op naar de 100!’

Tot nu toe hebben wij 89 vakanties, op 38 verschillende parken bij Landal door­ gebracht en bij elkaar 25.150 km gereden van en naar vele parken. De hoeveelheid onvergetelijke momenten is ontelbaar.

Ons 40-jarig huwelijksfeest op Landal Rabbit Hill. De lieve meelevende reacties van de medewerkers toen we eerder moesten vertrekken vanwege een over­ lijden. En de bijzondere ontvangst bij onze 75e Landal vakantie. Wij hopen op nog veel meer onvergetelijke momenten.

Op naar de 100e keer Landal!

Saskia en Daan Jansen uit Spoordonk

‘Stiekem naar hem kijken aan de bar’ Saskia Jansen (31) heeft dierbare herinneringen aan haar vakanties op het Brabantse park Landal Het Vennenbos. ‘Mijn ouders zaten op de binnenvaart, dus mijn broer en ik gingen naar een internaat. Tijdens de vakantie waren we allemaal bij elkaar, ons thuis weg van huis.’

Een écht onvergetelijk moment staat haar nog helder voor de geest. Ze zag een leuke jongen achter de bar die ze nog niet eerder had gezien.

‘Ik was te verlegen om hem aan te spreken, dus ik ging maar elke dag aan de bar zitten. Kon ik stiekem naar hem kijken.’

Weddenschappen Na een paar dagen sprak Daan – aangemoedigd door zijn collega’s – Saskia aan en vroeg haar mee uit. Zo begon een liefde die nooit meer overging. ‘Het eerste jaar ging ik vaak het weekend mee naar Landal Het Vennenbos.

Vrienden en collega’s sloten weddenschappen af over hoe lang we het zouden volhouden.

Zo grappig. In 2007 zijn we getrouwd!’

De moeder van Saskia komt nog geregeld op Landal Het Vennenbos. ‘Ik ga dan graag even langs met onze zoon Merijn (3) en dochter Sterre (10 maanden).’

Landal is jarig en trakteert!

Heeft u ook een mooie herinnering aan één van uw verblijven op een park van Landal GreenParks?

Deel uw onvergetelijke moment met ons! Op Instagram of Twitter met #20jaarlandal of op onze Facebook via http://bitly.com/20jaarlandal.

Met uw inzending maakt u kans op een gratis ­ verblijf van een midweek of weekend, buiten de schoolvakanties om, op één van de door ons geselecteerde parken.

Meedoen kan tot en met 11 september 2016.

Dit magazine wordt op verschillende momenten in het jaar verspreid. Ook na de einddatum van de actie.

natuurlijk najaar 2016

71

Kort

!

NIEUW

Met z’n achten in een villa Aan de rand van Nationaal Park Hoge Kempen in Belgisch Limburg verblijft u op het bijzondere Landal Mooi ­Zutendaal. Gloednieuw is de ­speciaal door Jan des Bouvrie ­ontworpen 8-

persoons villa. Met twee verdiepingen, vier slaapkamers, een heerlijke zithoek en zelfs een gameroom met loungeplek is deze luxe villa dé ideale vakantieplek. ­Gezellige avonden zijn gegarandeerd

met de b ­ io-ethanol sfeerhaard.

Op Landal Mooi Zutendaal zijn ook 4- of 10-persoons speciaal door Jan des Bouvrie ontworpen villa’s. landal.nl/mooizutendaal

HEERLIJK DUURZAAM WINKELEN In de geheel vernieuwde ParkShop van Landal Miggelenberg doet u verantwoord én lekker boodschappen. De shop biedt een ruime keuze uit duurzame (streek)producten en u kunt zelf scheppen en tappen. Dat scheelt verpakkingsmateriaal en u koopt niet meer dan nodig, wel zo handig. Zo wordt boodschappen doen een leuk en leerzaam uitje voor de kinderen.

De ParkShop op Landal Miggelenberg is ­dagelijks geopend. landal.nl/miggelenberg Liever online gemakkelijk uw boodschappen bestellen en laten bezorgen in uw accommodatie? Ook dat kan op landalparkshop.nl.

72

natuurlijk najaar 2016

Gloednieuwe voorzieningen aan zee

Landal Beach Resort Ooghduyne beschikt over een gloednieuw centrumgebouw met prachtige voorzieningen.

Na een heerlijke plons in het overdekte zwembad met verlichte glijbaan, genieten de kinderen na in de grote indoor­ speelplaats en neemt u nog een drankje op het terras van de brasserie. Met z’n allen een rondje bowlen of een fiets huren?

Het kan hier allemaal. Het sfeervolle gebouw is duurzaam en energiezuinig gebouwd en ingericht, én van alle gemakken voorzien. landal.nl/beachresortooghduyne

Op avontuur in het magische toverbos Voor uw kinderen komen al hun dromen uit in de nieuwe speeltuin op Landal Rabbit Hill.

In de bossen van dit prachtige park op de Veluwe is een magische wereld gebouwd.

De kinderen beleven de mooiste momenten in het avonturenbos, laten hun fantasie de vrije loop in de feeëntuin, klimmen en klauteren op het multifunctionele sportveld en maken nieuwe vriendjes bij de dierenweide. Oneindig speelplezier voor verschillende leeftijden. landal.nl/rabbithill

Discovery Track

op Landal Natuurdorp Suyderoogh Ontdek de natuur van Nationaal Park Lauwersmeer met de Discovery Track op Landal Natuurdorp Suyderoogh.

Het park ligt midden in de natuur met veel water, eilandjes, vogels, zoogdieren en planten. Leer tijdens een wandeling bomen herkennen, vleermuizen ontdekken en hoor de roep van de uil. Ondertussen zijn er uitdagende opdrachten en speeltoe-

stellen. Er zijn twee routes, een van 20 en een van 40 minuten. Haal snel een routekaart bij de receptie en ga op ontdekkingsreis! landal.nl/natuurdorpsuyderoogh Ook op Landal Twenhaarsveld kunt u de natuur ontdekken met de Discovery Track! Meer informatie: landal.nl/twenhaarsveld

Ontspannen op Ameland Verblijft u dit najaar op Landal Ameland State? Dan stapt u binnen in het geheel vernieuwde atrium.

De centrale hal is het stralende middelpunt van het park waar u ontspannen geniet van een kop koffie, terwijl uw kinderen lekker spelen in de kinderspeelhoek.

Heeft u zin in een potje tafeltennis of gaat u liever poolen? De speeltafels staan voor u klaar. Lekker een boekje lezen aan de leestafel of even de minishop in duiken voor de vergeten boodschappen, het kan hier allemaal. landal.nl/amelandstate

natuurlijk najaar 2016

73

HIJ KOMT!

De spannendste tijd van het jaar is in aantocht.

Ook op de parken van Landal GreenParks zijn Sint en zijn Pieten graag geziene gasten. Én er zijn heel veel gezellige sinterklaasactiviteiten voor jong en oud.

Dubbel plezier op pakjesavond Sinterklaas kan onmogelijk bij iedereen langskomen op 5 december. Daarom heeft hij speciaal voor uw kind een dvd achtergelaten met een persoonlijk bericht. Spannend! Op videovansint.nl maakt u zo’n unieke boodschap, omlijst door het favoriete sinterklaasliedje van uw kind.

n e k ij k s n om er ee

Oh k

eren Uw kind e mog n oentje hun sch zetten.

De Pietenexpress: twee vrolijke Pieten komen naar uw bungalow en bezorgen uw kinderen een cadeautje én de tijd van hun leven.

Pietenbingo!

Wie heeft als eerste bingo en wint een mooie prijs?

…

Wie zoe t is, krijgt le kkers: onder p rofessio nele begeleid ing bak ken uw kind eren sp eculaas of pepe rnoten.

Beste l een heerl Piete ijk n het r ontbijt in estau ran in uw bung t of alow .

Een nootje hoort erbij Geen sinterklaasfeest zonder kruidnoten.

Deze zijn makkelijk te maken met uw kinderen.

Ingrediënten: • 150 g boter • 125 g donkerbruine ­basterdsuiker • 10 g speculaaskruiden • 250 g zelfrijzend bakmeel • 4 el melk • beetje zout • bakpapier

74

natuurlijk najaar 2016

Verwarm de oven voor op 160 graden. Kneed de boter, suiker, speculaaskruiden, het zelfrijzend bakmeel en zout door elkaar. Voeg lepel voor lepel de melk toe, zodat het deeg soepel wordt.

Leg bakpapier op de bakplaat. Maak lange rollen van het deeg en snijd de rollen in gelijke stukjes.

Maak hier kleine balletjes van, leg ze op de bakplaat en druk ze een beetje plat. Bak de pepernoten in de oven in circa 15 minuten gaar en lichtbruin.

or Kijk vo ver atie o inform eiten op ctivit alle a l.nl/ landa en. teit activi

Uitgelicht

Danica Fun day at a tropical water park #landal #Vennenbos

Subtropische waterpret Zwemplezier voor het hele gezin: dat is het Subtropisch Waterparadijs. Kinderen en volwassenen beleven de mooiste momenten op Landal Het Vennenbos of Landal De Lommerbergen als ze de ­glijbanen af roetsjen, over de Lazy River dobberen of heerlijk relaxen in de Hot Whirlpool. Deel ook uw zwempret op ontdeklandal.nl.

RenĂŠ Als wij genieten, genieten de kinderen ook, haha!

Ilse Zoef! Daar gaan we weer de volgende glijbaan af!

Niels Met zijn Puk en Pelle zwembandjes geniet mijn zoon voor tien!

Hanno Heel veel zwempret #Lommerbergen #zwembad

Ilse Brr, buiten is het zo koud met al die sneeuw. Dan maar lekker warm onder water zwemmen!

Meer subtropisch zwemplezier? landal.nl/subtropisch.

natuurlijk najaar 2016

75

Rubriek

Los de puzzel op en maak kans op 5 entreekaarten voor

Wildlands Adventure Zoo Emmen Vul de juiste letters in onder de Zweedse puzzel.

Mail uw oplossing voor 31 december 2016 naar natuurlijk@landal.nl of stuur deze per post naar Landal GreenParks, Postbus 175, 2260 AD, Leidschendam. Vermeld in uw mail of op de envelop: Puzzel Natuurlijk najaar 2016.

Per adres mag u één oplossing insturen.

vochtdeeltje aan de kant

17

streep gestreept dier

3

Met deze puzzel kunt u vijf entreekaarten winnen voor Wildlands Adventure Zoo in Emmen.

toestand van rust vlaktemaat

bakboord

15

karaat

zomermaand concurrente

zonder haar

24

kroegmeubel mep

6

eenmaal

26

8

deel v.h. oog man van adel

mountainbike

19

smart

middels

symbool v.d. hoop in verwachting

geslacht European Space Agency interest

advies kastelein

13

blijven steken

27

16

toespraak

21

in oprichting

Eskimowoning

4

dwaas mens politieke partij

gebied

2

welig groeien aanbouw

23

9

beslag

scheepsstuur staat in Amerika

28

wandversiering waterzucht

grond met ijzer stand

dekbedvulling

soort fee

grappig persoon

lila

25

patat

zwaar en traag

11

vogel

epiloog

14

prutsen

12

lusthof soort hert

plechtige gelofte

22

natuurlijk najaar 2016

nikkel

5

senior moderne muziek

1

afgrond

verlegenheid

Europese Unie

prediker

7

18

dapperheid

20

Ned. omroep

10

grafvaas

pluspunt

© www.puzzelpro.nl

13

76

onbemand vliegtuig muurholte

donkere kamer

14

1

2

3

4

5

15

16

17

18

19

6

7

20

8

21

9

22

10

23

24

11

12

25

26

27

28

Foto’s: copyrights WILDLANDS

Wildlands Adventure Zoo is een compleet nieuw park waar natuur en avontuur samenkomen. Wandel door de boom­ toppen in het tropische oerwoud, zoek naar goud in de zinderende zon of maak een spannende reis boven én onder het ijs in het 4D-onderzoeksvoertuig.

Het avontuur wacht op u, slechts 30 km van Hof van Saksen en 20 km van Landal Orveltermarke. Ook vanaf Landal Aelderholt, De Bloemert, H ­ unerwold State en Het Land van Bartje bent u er zo. wildlands.nl

riv. in Duitsland

proefopname

30% KORTING

OP UW FOTOBOEK

EEN ONVERGETELIJK VERBLIJF GEHAD BIJ LANDAL GREENPARKS? MAAK EEN MOOI FOTOBOEK OM NOG LANG NA TE GENIETEN!

✂

HAMAM-BELEVING VAN 45 MINUTEN INCLUSIEF PALESTRA BADSLIPPERS EN PALESTRA SAUNA-SHOPPER VAN € 70,- VOOR P.P.

€ 57,50

✂ ONTVANG NU TOT

60% KORTING

OP EEN JAARABONNEMENT OP EEN VAN DE ANWB TIJDSCHRIFTEN ALLES VOOR LIEFHEBBERS VAN CULTUUR, NATUUR, AVONTUUR, KAMPEREN, MOTOR- EN WATERSPORT.

✂ 30% korting op uw fotoboek

Actievoorwaarden • De actiecode geeft recht op 30% korting op alle fotoboeken.

• De actiecode is éénmalig per order te gebruiken t/m 31 december 2016, maar u kunt meerdere fotoboeken per order bestellen.

• De korting wordt verrekend wanneer u de code invult bij ‘actiecode’.

• De actiecode is helaas niet te gebruiken voor fotoboeken gemaakt in de overgangsregeling oude software.

• De korting kan niet achteraf in de winkel worden verrekend en is niet inwisselbaar voor geld.

• Deze actie is niet geldig in combinatie met andere acties en kortingen.

• HEMA behoudt zich het recht voor om de actievoorwaarden tussentijds te wijzigen of de actie voortijdig te beëindigen.

Ga naar hema.nl/FBLANDAL en gebruik actiecode FBLANDAL2016

✂

PALESTRA beauty & wellness

Tijdens een Arabische hamam-beleving wordt uw lichaam 45 minuten lang gereinigd en gemasseerd. De speciale olijvenzeep heeft een voedende werking en door de diepe massage ontspant u als nooit tevoren. U sluit de behandeling af met thee & lokum (zoete lekkernij). De badslippers en Palestra sauna-shopper mag u mee naar huis nemen.

Actievoorwaarden • Met een coupon kost een behandeling € 57,50 i.p.v. € 70,00 p.p.

Maximaal 2 personen per bon.

• Geldig tot en met 31 december 2016.

• Dagelijks te reserveren op basis van beschikbaarheid.

• Niet geldig in combinatie met andere acties en arrangementen.

• De hamam-beleving is exclusief entree voor de sauna.

Uitsluitend op basis van reservering via tel: +31 (0)314-365 500.

Kijk voor meer informatie en openingstijden op palestra.nl.

✂ Kies uw favoriete tijdschrift met een aantrekkelijke kennismakingskorting: • Kampeer & Caravan Kampioen • Op Pad SNP Magazine • Reizen Magazine • Promotor • Waterkampioen Kijk voor meer tijdschriften van de ANWB op anwb.nl/tijdschrift/najaarsactie Actievoorwaarden: Geldig t/m 31 december 2016

Kidz

natuurlijk najaar 2016

79

Kidz

HERFSTSCHATTEN ZOEKEN

In de herfst is er buiten zoveel te beleven. Duik het bos in op zoek naar ­eekhoorns, het grootste spinnenweb en de mooiste paddenstoel.

Wie weet zie je zelfs wel een rode puntmuts wegschieten ...

Kwis: welk jasje hoort bij mij?

Als bomen zijn uitgebloeid maken ze zaden. Die kunnen groot zijn of klein. Sommige zitten ingepakt in een vrucht, zoals de pitjes van een appel. In de herfst als de zaden rijp zijn, vallen ze op de grond.

Met wat geluk groeit daar dan volgend jaar weer een nieuwe boom.

2 3

1 6 5

t jij Ontdek wamet... kunt doen

4

k aan i vindt. Den wat je moo r dan zoek naar iets steen. Kleu Ga buiten op nenappel of lijn en stokje, den over de knip een blaadje, stukjes uit en. aan te kled in. Knip alle t ing plaa ekk e ntd dez uro om jouw natu gebruik ze

Bollo’s

80

natuurlijk najaar 2016

ontwerp: Jess

Bollo heeft een eigen app voor op de tablet of smartphone. Hierin ga je samen met Bollo en zijn v ­ rienden op ontdekkingstocht door de natuur. Ook zijn er Bollo-spelletjes, vrolijke muziek en grap­ pige voorleesverhaaltjes. En willen je ouders morgen­ochtend uitslapen? Dan kijk jij toch lekker een Bollo-filmpje?

Je ouders kunnen de app gratis downloaden in de App Store en Google Play Store. Of je kijkt op landal.nl/bollo.

icaas.nl

eigen app!

Wat krijg je als je een vis met een egel kruist?

Snoepketting voor geluksvogels

Antwoord: een stekelbaarsje

Nu het buiten kouder wordt, komen de vogeltjes dichter bij de huizen.

Ze snoepen graag van de besjes in jouw tuin. Warm blijven kost veel ­energie, dus lusten ze best iets extra’s!

Neem een naald en rijg er een sterk stuk draad aan. Verzamel verschillende ‘vogelhapjes’, zoals stukjes appel, wortel, brood, ongepelde pinda’s en rozijnen. Rijg alles aan het draad tot een vrolijk gekleurde ketting.

BOLLO’S MOPPENHOEKJE

Juf: ‘Weet iemand wat vogeltjes wél kunnen en mensen niet?’

Sybren: ‘Een bad nemen in een schoteltje, juf.’

Jantje: ‘Is het waar dat worteltjes goed zijn voor je ogen?’

Karel: ‘Natuurlijk! Heb jij wel eens een konijn met een bril gezien?’

Speel mee en win!

Spinnenkoekjes: wie durft …?

Wist je dat er in Nederland wel zeshonderd spinnensoorten leven? Je kent vast de huisspin, hooiwagen en kruisspin. Je hoeft niet bang voor ze te zijn hoor, ze doen geen vlieg – oeps – geen mens kwaad.

Deze zijn om op te eten.

Je hebt nodig: • kleine witte snoepjes • een pak Oreo’s (of mini-smarties) • 5 dropveters • chocopasta Smeer een beetje chocopasta op de snoepjes en plak er twee boven op elk koekje. Dat zijn de oogjes. Knip de dropveters in stukjes van ongeveer 4 centimeter. Haal de twee Oreo-helften voorzich­ tig van elkaar. Druk acht dropveterstukjes (vier aan elke kant) in de koekvulling en plak het koekje weer vast met wat chocopasta. Brrr, wat lekker!

Kunstenaars opgelet!

Houd je ook zo van knutselen en kleuren? En van ­schatten verzamelen in de natuur? Dan hebben we iets leuks voor jou! Op landal.nl/herfstactiviteiten kun je een speciale plaat downloaden waarmee je jouw verzameling uit het bos, de duinen of langs de paadjes op de parken, kunt versieren. Dus ga aan de slag met jouw dennenappels, herfstbladeren en andere vondsten en maak er een prachtig kunstwerk van!

Zoek alle woorden in deze woordzoeker en maak kans op een van de tien Bollo-pakketten. Mail je oplossing voor 31 december 2016 naar bollo@landal.nl of stuur je antwoord naar Landal GreenParks, Postbus 175, 2260 AD Leidschendam.

Zet op de envelop: Bollo puzzel Natuurlijk najaar 2016.

Per adres mag je één oplossing insturen.

De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel ­verstopt. Van links naar rechts en andersom, van boven naar beneden en andersom en ook nog eens schuin! Sommige letters moet je vaker gebruiken. Zoek de woorden op en streep ze af. De letters die overblijven vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

BESSEN BOOMSTAM DENNENAPPEL GRAS BEUKENOOT BOTJE EIKEL HOUT BLAD BRUIN GEEL KAAL KASTANJE N N E E P P LL E E H H C C S S II U U LL P P KLEUR E MOS E E E K K U U S S P P R R II E E TT E E N N NAALDEN R R JJ N N B B H H S S II JJ S S B B B B A A PITTEN E E TT N N LL O O W W K K TT O O TT R R A A PLUIS D D O O G G A A U U A A E E O O TT U U U U LL ROOD LL B SCHELPEN B E E D D TT E E M M O O S S E E II D D SCHILDEREN II II E J N S Z N T A N E E J N S Z N T A N E SPRIETEN H H D D LL TT TT E E A A E E E E N N R R N N STEENTJES C C A A JJ A A II R R D D K K A A A A LL G G TAKJE S VEERTJE S E E M M K K K K LL E E U U R R O O O O D D WOL S L E P P A N E N N E D S L E P P A N E N N E D ZADEN T L N E S S E B V U U R

T L N E S S E B V U U R

© www.puzzelpro.nl © www.puzzelpro.nl

natuurlijk najaar 2016

81

De juiste oplossing van de kwis is: 1 Helikoptertjes, 2 Walnoot, 3 Tamme kastanje, 4 Hazelnoot, 5 Eikel, 6 Beukennootje

Onze parken

Landal Beach Resort Ooghduyne: Golfarrangement U houdt van golfen? Overdag kunt u uw slag perfectioneren op onze golfbaan. Vervolgens laat u zich culinair verwennen met een wisselend 3-gangenmenu bij Restaurant Juliana’s. De golfbaan met A-status ligt vlak bij de duinen en zee, en is dankzij de zandgrond vrijwel altijd te bespelen. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

NOORDZEE

Ameland State

Schiermonnikoog

Schuttersbos Ameland Vitamaris Résidence Terschelling Terschelling Lauwersoog West Terschelling Holwerd Esonstad Natuurdorp Suyderoogh WADDENZEE Vlieduyn Vlieland

Sluftervallei

Texel

Harlingen

Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Landal Waterparc Veluwemeer: Ontdek je scherpe visie

Groningen

Waterpark Terherne

Den Helder

Altijd al eens willen schieten? Bij ­Dorhout Mees zijn er verschillende mogelijkheden voor de ultieme ­schietervaring. Als gast van Landal GreenParks kunt u onder professionele begeleiding één uur ­kleiduivenschieten, klein kaliber ­schieten of met pijl en boog schieten. Zo geniet u het meest van de ­verschillende disciplines van de ­schietsport. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Leeuwarden

Waterpark Sneekermeer

Beach Resort Ooghduyne

Heerenveen

De Bloemert Assen

Het Land van Bartje

Hunerwold State

NOORDZEE

Aelderholt

Giethoorn

Alkmaar

Lelystad Haarlem

Dunimar

De Vlegge

Waterparc Veluwemeer

Heihaas De Veluwse Hoevegaerde Rabbit Hill

Noordwijk

Den Haag

Utrecht

NIEUW Beach Villa’s Hoek van Holland

Amerongse Berg

NIEUW Strand Resort Ouddorp Duin

Strand Resort Nieuwvliet-Bad Terneuzen

Enschede

Heideheuvel Coldenhove

Nijmegen ’s-Hertogenbosch Breda

Vlissingen

Miggelenberg

Landgoed De Hellendoornse Berg Landgoed De Elsgraven Twenhaarsveld

Stroombroek

Duinpark ’t Hof van Haamstede Port Greve Villapark Livingstone Resort Haamstede Résidence ’t Hof van Haamstede Zierikzee Middelburg

Deventer Apeldoorn

Arnhem

Rotterdam

Bergen op Zoom

De Vers

Tilburg

Duc de Brabant Het Vennenbos

Landal Heideheuvel: Proef de Veluwe

Eindhoven

Domein De Schatberg

Venlo

De Lommerbergen Landgoed Aerwinkel

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals NIEUW De Waufsberg Maastricht

Landal Het Vennenbos: Sporten en dineren in één Sla uw slag met het Active Dinner arrangement. Waag een poging op de midgetgolfbaan en geniet daarna van een buffet of een speciaal voor u samen­ gesteld menu. Zo combineert u het plezier van een sportieve activiteit met het aangename van een smakelijk diner. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

82

natuurlijk najaar 2016

Emmen

Zwolle

Landgoed ’t Loo

Amsterdam

Orveltermarke

Zo leert u de smaak van de Veluwe écht kennen. Begin de dag met een ontbijt in uw accommodatie. Op zondag maakt u een wandeling over de Veluwe met de boswachter.

Daarna kunt u genieten van een heerlijk 3-gangen streek­ menu in het parkrestaurant.

Eenmaal terug in uw accommo­ datie geniet u van een echte Veluwse schavuit. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Landal Hoog Vaals: Verrassend veelzijdig Vaals Geniet optimaal van dit prachtige gebied in Zuid-Limburg. Bij aankomst in uw accommodatie ontvangt u een welkomstpresentje, een ambachtelijke Limburgse vlaai en een heerlijke fles wijn. Uw bed is opgemaakt en er ligt een keukendoekenpakket en handdoekpakket voor u klaar. Met de buskaart naar Aken (maximaal 5 personen) én de wandelkaart van de stad beleeft u een gezellige dag in het sprankelende Duitse Aken. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Landal Mont Royal: Wellness & Wijn Bij dit arrangement is het op en top genieten. Bij aankomst staat de wijn al klaar. Laat u verwennen tijdens de wellnessdag in de beroemde Moselspa Traben-Trarbach. Maak kennis met het unieke cultuurlandschap van de Moezelvallei en leer alles over de streek en de wijn tijdens een wijnproeverij. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Travemünde

NOORDZEE

Hamburg Groningen

Landal Katschberg: Welkom in Karinthië

Bremen

Dwergter Sand

NOORDZEE

Berlijn Hannover

Amsterdam

Enschede

Utrecht Arnhem

Osnabrück

Salztal Paradies

Breda Brugge

Mooi Zutendaal Brussel

BELGIË

Maastricht Luik

Village les Gottales Village l’Eau d’Heure

Leipzig

Winterberg

Antwerpen Keulen

DUITSLAND

Aken

Eifeler Tor

Wirfttal Mont Royal NIEUW Les Etoiles Frankfurt Sonnenberg Hochwald Warsberg Luxemburg

Praag

Een vakantie in Karinthië wordt een ware belevenis met de KärntenCard (7 of 14 dagen alles inclusief). Hiermee heeft u gratis of met korting toe­ gang tot musea, boottochten, uitkijkpunten, bergtreintjes en nog veel meer. Zo leert u Karinthië écht kennen. Bij aan­ komst zijn in uw bungalow de bedden al opgemaakt, en natuurlijk ligt er een handen keukendoekenpakket voor u klaar. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

TSJECHIË

Nürnberg

Regensburg

Marina Lipno

Stuttgart

Linz München

Wenen

OOSTENRIJK

Residence Duna

Salzburg

Resort Walensee Brandnertal Innsbruck Chalet Matin Vierwaldstättersee Zürich

Bern

Luzern

Hochmontafon Alpine Lodge Lenzerheide

ZWITSERLAND

Rehrenberg Zell am See

Boedapest

HONGARIJE

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Genève

Landal Village l’Eau d’Heure: Zwembadcard ­ eniet tijdens uw verblijf tegen een sterk gereduceerd tarief G van de openbare faciliteiten in het Aquacentre. Dit luxe zwem­ bad ligt naast het park. U kunt hier gebruikmaken van de nieuwe glijbaan, peuterbaden met speeltoestellen en speelzones.

Kortom, waterpret! Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

COLOFON Natuurlijk is een uitgave van Landal GreenParks. ADRES Landal GreenParks, Postbus 175, 2260 AD, Leidschendam REDACTIE EN BLADMANAGEMENT Lamar communicatie, Amsterdam en Landal GreenParks VORMGEVING Zabriski, Leiden DRUKWERK Roto Smeets Group BV FOTOGRAFIE Archief Landal GreenParks, Nationale Beeldbank, Dreamstime, Shutterstock, Dinant Evasion, ACPierrot VERDER WERKTEN MEE Bakker CrossMedia (Bollo strip), PuzzelPro, Monica Wesseling MET DANK AAN Wildlands Adventure Zoo Emmen, Natuurmonumenten.

natuurlijk najaar 2016

83

Rubriek

Wat vindt u van Natuurlijk?

Geef uw mening op landal.nl/uwmening

Informatie en reserveringen:

landal.nl of 0900-8842 (_ 1,- per gesprek)

BelgiĂŤ: landal.be of 070-77 80 80 (0,30 EUR/min.)

Maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 21.00 uur en zaterdag, zondag en feestdagen van 10.00 tot 15.00 uur.

Ontdek wat groen kan doen