Natuurlijk Najaar 2018

natuurlijk NAJAAR 2018

GRATIS UITGAVE VAN LANDAL GREENPARKS

HELDEN VAN DE VELUWE DE PARELS VAN FRIESLAND ONTDEK HET MET RUBEN SMIT

SAMEN BUITEN OP AVONTUUR

INHOUD IN DIT NUMMER 8 Bijzondere dieren op de Veluwe 12 Genieten van een weergaloze wintersport 18 Herfstvakantie in Denemarken 20 De parels van Friesland 24 Natuurmuseum: een leuk dagje uit 26 Heerlijk mindfulness wandelen 50 Ontdek historisch Trier 70 Sprookjesachtige mythen en sagen

20

NATUUR EN STREEK 5 Natuurweetjes en tips 15 Ontdek het met Ruben Smit 32 Op pad in de Eifel 34 De kunstige kruisspin 38 Lekkere Limburgse stroop 42 Kleurige vogelveren 44 Duik in de streek

64

UITGELICHT 29 Ontdek ons vernieuwde comfort 46 Subtropische waterpret 47 Culinair genieten op Hof van Saksen 52 Sint op de parken 54 Een vakantie voor iedereen 58 Top voor tieners 59 Maak uw eigen kerstboom met draad 63 Het groene hart van Landal 64 Duurzaamheid staat voorop KORT 56 Evenementen op de parken 66 Nieuwe parken van Landal 68 Leuke uitjes op een rij 73 Vernieuwingen bij Landal

46

KIDZ 79 Bollo spint garen 80 Kidz pagina

COLOFON Natuurlijk is een uitgave van Landal GreenParks ADRES Landal GreenParks, Postbus 175, 2260 AD, Leidschendam REDACTIE EN BLADMANAGEMENT Lamar communicatie, Amsterdam en Landal GreenParks VORMGEVING zabriski contentmakers, Leiden FOTOGRAFIE Archief Landal GreenParks, Hollandse Hoogte, Canstock, Shutterstock, VisitDenmark VERDER WERKTEN MEE Bakker CrossMedia (Bollo strip), PuzzelPro, Elvira Werkman MET DANK AAN Natuurmonumenten, HEMA, Palestra beauty & wellness, Ruben Smit Productions, ANWB

2

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Dit magazine is CO2 neutraal geproduceerd. De vrijgekomen CO2 tijdens de productie is gecompenseerd door bebossing.

EN VERDER 76 Puzzel 77 Kortingsbonnen 82 Parkenoverzicht

70

8

44

15

18

34

NATUURLIJK NAJAAR 2018

3

Ontdek de mooiste natuurparels Vol verwachting kijk ik uit naar het najaar. Ik kan intens genieten van de kleuren en de geuren van de herfst. Een mooie vreugdedans van de natuur voor de winter begint.

Het najaar is het perfecte moment om een uitstapje naar een stad te maken vanaf één van onze parken. Wat dacht u van het historische Trier? U leest er alles over op pagina 50. Een tripje naar Friesland staat ook hoog op mijn lijstje. Deze provincie is door Lonely Planet verkozen tot nummer drie van de tien ‘Best in Europe’-plekken van 2018. Hoe bijzonder! Op pagina 20 ontdekt u de mooiste torens, grachtenpanden en andere monumenten van deze waterrijke provincie.

Waar ik ook naar uitkijk, is de première van de film WAD! van ecoloog en natuurfilmer Ruben Smit. Hij laat als geen ander zien hoe mooi de Nederlandse natuur is. Speciaal voor onze gasten maakt hij de nieuwe serie ‘Ontdek het met Ruben’ met vijf natuurwandelingen in de buurt van onze parken. Op pagina 15 leest u alles over zijn route langs een dassenburcht in natuurgebied Wolfhaag in Zuid-Limburg.

Over natuurpracht gesproken: de Veluwe en het najaar zijn voor elkaar gemaakt. Het landschap verveelt nooit en elke keer zie je nieuwe dingen. Boswachter André Donker vertelt op pagina 8 over de verborgen helden van de Veluwe. Het lijkt mij geweldig om mijn eerste moeflon te spotten. Op naar de Noorderheide dus.

Veel leesplezier!

Thomas Heerkens, Algemeen Directeur, Landal GreenParks

4

NATUURLIJK NAJAAR 2018

NATUUR

KLEURENFEEST VAN DE NATUUR

Verfrissende buitenlucht, alle tinten rood en geel aan de bomen en een zonnetje dat nog heerlijk warm is. De natuur viert een feestje in de herfst.

En na de eerste nachtvorst valt er misschien zelfs een vlokje sneeuw. Tijd om lekker naar buiten te gaan voor een frisse neus, om daarna weer knus op te warmen bij de haard.

SCHATZOEKEN OP HET STRAND Ervaren strandjutters weten dat het afstruinen van het strand net schatzoeken is. Op een goede dag komt u thuis met de mooiste schelpen, wrakhout en andere voorwerpen met een bijzonder verhaal. Tip: ga eens jutten in Denemarken. Hier is de zee altijd dichtbij, met in het westen brede, zeer kindvriendelijke stranden en in het oosten kleinere en pittoreske strandjes. In het najaar zijn de stranden heerlijk rustig en is de kans op mooie schatten het grootst. landal.nl/kust

WINTERGASTEN Veel vogels kiezen een warmer oord als het winter wordt in Nederland. Maar er zijn ook soorten die vanuit andere landen juist hierheen komen om te overwinteren. Dit zijn bijvoorbeeld ganzensoorten als de rotgans, de toendrarietgans en de kleine rietgans. Deze ganzen houden zich in het voorjaar op in gebieden in Rusland en zoeken in de winter een plek waar ze de strenge kou van het noorden achter zich kunnen laten. De ruigpootbuizerd en de koperwiek komen vanuit ScandinaviĂŤ en brengen ook graag wat zuidelijker de winter door. Koperwieken trekken in oktober met miljoenen tegelijk over Nederland om een plekje te zoeken.

Een indrukwekkend schouwspel!

NATUURLIJK NAJAAR 2018

5

STOMEND HERFSTGEVOEL Heerlijk knus dineren met een echte stoofschotel. Dát is het echte herfstgevoel. Wist u dat er ook een vegetarische variant van de beroemde boeuf bourguignon bestaat? Deze is sneller klaar dan de traditionele stoofschotel en minstens zo smaakvol.

Verwarm 1 eetlepel olijfolie en de boter in een pan met dikke bodem. Voeg de sjalotjes toe en bak 5 minuten.

Voeg de wortel toe en bak weer 5 minuten, totdat de wortel zacht is. Roer de knoflook, tomatenpuree en bloem door het mengsel en bak 1 minuut, totdat alles goed gemengd is. Giet de wijn in de pan en roer goed door. Laat een paar minuten pruttelen, totdat nog ongeveer de helft van de wijn over is. Voeg de groentebouillon en takjes tijm toe en laat nog eens 10 minuten pruttelen. Verhit ondertussen de rest van de olijfolie in een koekenpan en bak hierin de paddenstoelen een paar minuten. Voeg deze daarna toe aan de andere pan, inclusief bakvocht. Laat nog 5 minuten pruttelen. Serveer de stoofschotel met aardappelpuree en ter garnering wat takjes tijm. Eet smakelijk!

Ingrediënten voor 4 personen (bereidingstijd circa 40 minuten): • 2 sjalotjes, gesnipperd • 1 wortel, in plakjes • 1 teen knoflook, fijngehakt • 1 theelepel tomatenpuree • 100 ml rode wijn • 150 ml groentebouillon • 2 takjes tijm, fijngehakt • 350 gram paddenstoelenmix • 2 eetlepels olijfolie • 15 gram boter • 2 theelepels bloem

Kunnen we al schaatsen?

Kijkt u zodra de bladeren verkleuren ook al verlangend naar uw schaatsen? HET IJS OP! is de ideale app voor als de schaatskoorts toeslaat. Deze gratis app van de KNSB laat zien waar in Nederland al genoeg ijs ligt om heerlijk te schaatsen en waar u mee kunt doen aan een tocht bij u in de buurt. Voor de wat minder koude dagen geeft de app ook aan welke HET IJS OP! banen open zijn.

6

NATUURLIJK NAJAAR 2018

DIKHUIDEN SPOTTEN Kou? Dat begrip kennen zeehonden dankzij hun dikke vacht en huid niet. Grijze zeehonden krijgen zelfs midden in de winter jongen. Direct na de geboorte moeten de jongen enkele weken op het droge blijven tot ze verhaard zijn en voldoende vetreserves hebben. In deze periode spot u de meeste grijze zeehonden met hun jongen op zandplaat Jacobsruggen bij Terschelling. landal.nl/wadden

WADLOPEN? VEENLOPEN! Het wordt ook wel de Drentse tegenhanger van wadlopen genoemd: veenlopen. Onder begeleiding van een gids maakt u kennis met het unieke veenlandschap en de geschiedenis van turfstekers, nonnen en plaggenhutten. De tochten beginnen in het Veenloopcentrum Weiteveen,

niet ver van Landal Aelderholt, Landal Orveltermarke en Landal Het Land van Bartje. landal.nl/drenthe

NOOIT MEER SPARREN OVER DENNEN

Altijd een fietsroute in de buurt Overal in Nederland zijn prachtige fietsroutes, maar soms is het moeilijk de juiste te vinden. Daarom is er nu de gratis ANWB Fietsen app, met meer dan 170 gecontroleerde routes door heel Nederland. De routes zijn gebaseerd op de bekende knooppunten en aangevuld met onder meer tips voor cafés en ANWB FIETSEN fietsenmakers.

Naaldbomen moeilijk uit elkaar te houden? Met dit ezelsbruggetje hebben dennen en sparren geen geheimen meer voor u.

Twee naaldjes, ofwel dubbel = den

Eén naaldje, ofwel solo = spar

Oog in oog met

de Poolster

Veel naaldjes, ofwel legio = lariks

Kortere dagen betekent: meer tijd om sterren te kijken. Landal heeft een aantal officiële ‘Dark Sky’-parken, waar je op onbewolkte avonden met het blote oog de Melkweg kunt zien. Dit zijn onder meer Landal Natuurdorp Suyderoogh en Landal Kielder Waterside.

Of ga een keer mee sterrenkijken met Natuurmonumenten.

Op natuurmonumenten.nl ziet u wanneer deze sterrenkijkavonden plaatsvinden.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

7

VERBORGEN HELDEN VAN DE VELUWE Wie denkt aan de Veluwe, denkt aan edelherten en wilde zwijnen.

Het zijn de blikvangers van dit prachtige natuurgebied. Maar op en rond de Veluwe lopen nog veel meer bijzondere dieren rond.

Boswachter AndrĂŠ Donker van Natuurmonumenten vertelt over de verborgen helden van de Veluwe.

8

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Š Odiene Agasi

AndrĂŠ Donker groeide op in de omgeving van de Veluwe, op een steenworp van de door hem zo geliefde herten en zwijnen. De natuur is zijn lust en zijn leven. Al meer dan 36 jaar is hij werkzaam voor Natuurmonumenten. Sinds vier jaar is hij regelmatig te gast in het tv-programma Tijd voor Max, waar hij zijn avonturen als boswachter op enthousiaste wijze met de kijkers deelt.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

9

OPVALLENDE ACROBAAT Net als

Bambi ‘Het damhert is van origine een Europees wild hert dat tussen de zware ijstijden naar Azië is verhuisd. De Romeinen hebben het damhert weer teruggebracht naar Europa. Samen met tamme kastanjes vormde het damhert namelijk de belangrijkste voedingsbron voor de Romeinse legioenen. De roodbruine damherten met witte stippen hebben een hoog Bambi-gehalte. Opvallend detail van het damhert is zijn schoffelgewei en de lokroep tijdens de bronstijd, die een beetje lijkt op hondengeblaf. Een goede plek om damherten te zien is het Deelerwoud.’

10

NATUURLIJK NAJAAR 2018

‘De boommarter is te herkennen aan zijn botergele bef en afgeronde oren. Het is een echte acrobaat die met speels gemak van tak naar tak springt. De boommarter eet bessen, maar is ook gek op jonge vogels, muizen en konijnen.

Ze houden zich graag schuil in

oude spechtengaten, meestal in beukenbossen. Kenmerkend voor de boommarter is dat hij latrines maakt. Ziet u tussen de splitsing van twee takken een donkere hoop keutels, dan is de kans groot dat u een boommarter op het spoor bent.’

Karakteristieke hoorns

‘De moeflon is een klein wild schaap dat oorspronkelijk afkomstig is van Corsica.

Hij behoort tot de familie van de runderen en de gemzen. De moeflon verricht nuttig hovenierswerk, want met zijn gegraas zorgt hij ervoor dat de heide er netjes bij ligt. De moeflon is te herkennen

aan zijn karakteristieke gekrulde hoorns, die bij de mannetjes hun gehele leven doorgroeien. Dat kan ertoe leiden dat de totale lengte van de hoorns op den duur gelijk is aan de lengte van het lijf. De Noorderheide is dé plek om moeflons te spotten.’

‘Nog maar 200 jaar geleden kwamen wolven overal in Europa voor. Ze leken uitgestorven, maar sinds enkele jaren worden er in Nederland weer wolven waargenomen.

Ik verwacht dan ook dat de wolf vandaag of morgen definitief terug is in ons land. De Veluwe is groot genoeg voor enkele wolvenfamilies. Omdat de wolf door Europese wet- en regelgeving beschermd wordt, krijgt hij de kans om zijn oude grondgebied terug te veroveren.

De verwachting is dat ook de goudjakhals en de lynx zich mettertijd weer in Nederland zullen vestigen. Met deze grote predatoren wordt de Nederlandse natuur nog diverser en dat is prachtig.’

TERUG VAN WEGGEWEEST:

DE WOLF

Landgoed ’t Loo Veluwe

Harderwijk

Heihaas De Veluwse Hoevegaerde

Parken van Landal GreenParks op de Veluwe

Rabbit Hill Apeldoorn

Miggelenberg Heideheuvel Coldenhove

Doetinchem

Arnhem

Stroombroek

Tiel Nijmegen

Symbool van vruchtbaarheid ‘In het najaar zijn weinig insecten te bewonderen. Maar wie goed oplet, heeft misschien het geluk om de driedoornige mestkever te treffen. Dit winterharde insect is al eeuwenlang een vruchtbaarheidssymbool. Zo werd de scarabee, een soort mestkever, door de oude Egyptenaren al geëerd als heilig dier.’

Wandelen op de Veluwe is perfect te combineren met een verblijf op één van de acht parken van Landal GreenParks in Landgoed ’t Loo Tip van André: ‘Neem een deze regio. verrekijker mee tijdens uw wandeling.

Harderwijk Heihaas Let op datRabbit u niet te hard loopt en zachtjes Hill De Veluwse Hoevegaerde Apeldoorn praat. Houd om de 100 meter even halt om rustig om u heen te kijken. Dat werkt Miggelenberg Heideheuvel écht!’ landal.nl/veluwe Coldenhove Doetinchem

Arnhem

Stroombroek

Tiel Nijmegen

NATUURLIJK NAJAAR 2018

11

Landal Ski Life

VOLOP GENIETEN VAN DE IDEALE

WINTERSPORT Hamburg

Bremen

Berlijn Hannover Osnabrück

Salztal Paradies Leipzig

Winterberg Keulen

DUITSLAND

Aken

Praag

Frankfurt

TSJECHIË

Nürnberg

Regensburg

Marina Lipno

Stuttgart

Wenen

Linz

München

OOSTENRIJK Salzburg

Zürich

Vierwaldstättersee Bern

Luzern

ZWITSERLAND Genève

12

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Brandnertal Chalet Matin

Innsbruck

Hochmontafon Alpine Lodge Lenzerheide

NIEUW! Resort Maria Alm Rehrenberg Zell am See

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Parken van Landal Ski Life in Europa

Er ligt een vers pak sneeuw op de piste en bij de lift is nog bijna niemand te bekennen. In alle rust suist u naar beneden.

Geniet met uw partner, gezin of vriendengroep van een weergaloze wintersport.

U

opent de gordijnen van uw accommodatie en ziet de zonnestralen op de besneeuwde bergen schijnen. Niets geeft zoveel nieuwe energie als een vakantie in de sneeuw met een fijn gezelschap.

Landal Ski Life heeft precies de accommodatie die u zoekt: direct aan de piste, met uitzicht op de bergen of voor groepen tot 16 personen.

Ruimte en gezelligheid Kies voor de romantiek van een luxe accommodatie met bijvoorbeeld een sauna. Beleef een onvergetelijke skitrip met vrienden of familie dankzij de ruime accommodaties in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en TsjechiÍ. En geniet met uw gezin van de extra’s op de parken zoals de Bollo Club, het kinderskiland en spetteren in het overdekte zwembad na een dagje in de sneeuw.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

13

Nieuw: Landal Resort Maria Alm In het pittoreske dorpje Maria Alm in Oostenrijk ligt de nieuwste wintersportbestemming van Landal Ski Life: Landal Resort Maria Alm. Luxueuze appartementen met een prachtig uitzicht én op loopafstand van de skiliften.

Skigebied Hochkönig bestaat uit maar liefst 120 pistekilometers voor zowel beginners als gevorderden en is onderdeel van Ski Amadé.

Sfeervol en ruim De royale appartementen zijn van alle gemakken voorzien en geschikt voor stellen, gezinnen en groepen. Verschillende appartementen hebben een houtkachel in de sfeervolle woonkamer, een ruime badkamer met ligbad of douche en een balkon of overdekt terras.

De luxe accommodaties hebben een sauna. Ze zijn gebouwd met duurzame materialen en ook de verwarming is milieuvriendelijk. Op het park zijn alle faciliteiten om uw wintersport onvergetelijk te maken, van restaurant tot zwembad en van skiverhuur tot Bollo Club. Ook langlaufen, winterwandelen en rodelen behoren tot de mogelijkheden in de directe omgeving. Landal Resort Maria Alm is te boeken voor aankomsten vanaf 15 december 2018. landalskilife.nl/resortmariaalm

14

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Eindeloos veel pistes Met twaalf parken in vier landen is er voor iedere wintersporter een passende vakantie. Ervaren skiërs en snowboarders leven zich uit in de Oostenrijkse en Zwitserse Alpen.

Met eindeloos veel pistes een waar wintersportparadijs, inclusief après-ski en lekkere apfelstrudel. Liever iets dichter bij huis? De Duitse skigebieden zijn overzichtelijk en hier wisselt u de lange latten net zo makkelijk af met een dagje winterwandelen, langlaufen of schaatsen. Of kies voor het romantische Tsjechië, met moderne faciliteiten en gunstige prijzen.

Ontspanning Na een dag in de sneeuw is het tijd voor ontspanning. Zoek de weldadige warmte op van de wellnessfaciliteiten.

Geniet van de sauna en voel hoe uw spieren zich ontspannen. Trakteer uzelf

en uw partner op een massage, om de batterij op te laden. Of duik met vrienden of het gezin het overdekte zwembad in. ’s Avonds geniet u samen van een flesje wijn bij het haardvuur en komen de belevenissen van die dag nog even voorbij.

Culinair Ook uw smaakpapillen vieren een feestje tijdens de wintersport. Dat begint al tijdens de après-ski, met een kruidige glühwein, verwarmende Jägertee of fruitige schnaps. In de restaurants op en bij de parken geniet u van Oostenrijkse Kaiserschmarrn, Zwitserse kaasfondue en andere lokale specialiteiten. Een avondje in het appartement is extra feestelijk met een compleet verzorgde gourmetavond.

Gemakkelijk te bestellen op het park. landalskilife.nl

Vernieuwde accommodaties op Landal Katschberg Alle accommodaties op het Oostenrijkse Landal Katschberg hebben een nieuwe, frisse uitstraling gekregen. Geniet in een van de 72 appartementen of 10 vrijstaande chalets van huiselijke gezelligheid midden in het adembenemende berglandschap. landalskilife.nl/katschberg

ONTDEK HET MET RUBEN

IN ZUID-LIMBURG Ecoloog en natuurfilmer Ruben Smit heeft net als Landal GreenParks een grote passie voor de natuur. In de serie ‘Ontdek het met Ruben’ neemt hij u mee naar bijzondere regio’s in Nederland en maakt hij vlogs over zijn wandelingen. De eerste wandeling in deze serie start op Landal Hoog Vaals en loopt door natuurgebied Wolfhaag in Zuid-Limburg.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

15

WAD! in première Ecoloog en natuurfilmer Ruben Smit was jarenlang vlogger voor Vroege Vogels en maakte diverse natuurdocumentaires, zoals de Levende Rivier en Schatkamer van de Veluwe. Op 1 oktober 2018 gaat zijn natuurfilm WAD! groots in première in Leeuwarden.

Landal GreenParks is één van de hoofdsponsors van deze unieke film over het waddengebied.

D De das leeft in familiegroepen van ongeveer

4

dieren

16

NATUURLIJK NAJAAR 2018

e dassensporen op het terrein van Landal Hoog Vaals beloven volgens Ruben al veel goeds. De das is één van de bijzondere bewoners van het Limburgse heuvellandschap. Ruben heeft op de kaart gezien dat er een dassenburcht in de buurt is. Als je stil bent en voldoende geduld hebt, is er een kans om dit schuwe dier te spotten, dus deze plek doet hij zeker aan tijdens zijn wandeling.

Afwisselend landschap De wandeling voert langs het pittoreske kasteel Vaalsbroek richting buurtschap Wolfhaag. De unieke hellingbossen zijn kenmerkend voor deze streek. ‘De combinatie van natte graslanden en waterbronnen zorgen voor prachtige overgangen in het landschap, vol beekjes die overal ontspringen’, vertelt Ruben. ‘Als wandelaar merk je goed hoe bijzonder dit gebied voor Nederland is. Het ene moment geniet je van een adembe-

nemend uitzicht en een paar minuten later loop je met je laarzen door zompig gras.’

Heidi-gevoel De natte grasweides waar Ruben doorheen ploegt, dankt Wolfhaag aan de bronbeken die zijn hersteld. ‘Door de intensieve landbouw in ZuidLimburg dreigden veel plekken te veranderen in monotone landschappen. Een intensief natuurplan heeft de gebieden weer hersteld. In Wolfhaag beleef je daardoor nu het authentieke Limburgse landschap. Na het eerste klaphekje waan je jezelf in een heuse alpenweide. Overal zijn bloemen en hoor je water klateren.

Eigenlijk ontbreken alleen de klingelende koeienbellen, verder is het Heidi-gevoel compleet.’

Zeldzame vogels Begeleid door een kwetterend vogelconcert doorkruist Ruben de bloemrijke omgeving. Hier leven

Parken van Landal GreenParks in Limburg

zeldzame vogels, zoals de geelgors en de grauwe klauwier. Ook grazen langs de wandelroute rode en zwarte Schotse hooglanders. ‘Vooral de zwarte exemplaren zijn opmerkelijk.

Deze zie je bijna niet buiten Vaals.’

Ruben loopt langs de dassenburcht die aangegeven staat op de kaart, op zo’n 6 kilometer van Landal Hoog Vaals.

Hij heeft geluk, hij ziet het kopje van een das nét naar boven piepen.

‘Een das spotten is echt een kwestie van geluk hebben. Je herkent de dassenburcht aan het heuvelachtige en hobbelige terrein onder de bomen.

Als je heel stil bent en goed om je heen kijkt, kun je misschien een das spotten’, legt Ruben uit.

Wilde kat Veel minder bekend dan de das in dit gebied, is de wilde kat. Ruben: ‘Er leven ongeveer tien wilde katten in Nederland, ze komen alleen voor in het meest zuidelijke puntje van Nederland.

Gelukkig groeit het aantal gestaag.

Domein De Schatberg Venlo

De Lommerbergen

Landgoed Aerwinkel Mooi Zutendaal Maastricht

De Waufsberg

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals

Deze soort is echt een aanwinst voor de natuur in Nederland.’

Uitzicht Net zo bijzonder als de typisch Limburgse natuur en het spotten van dieren in de vrije natuur, zijn volgens Ruben de vergezichten langs de route.

‘Het allermooiste uitzicht heb je bovenop de helling bij Wolfhaag, op het verste punt van de wandeling. Bij helder weer kijk je uit op het plateau van het Duitse Aken. Dit is echt een prachtige streek vol bijzonderheden.’

Maak zelf de wandeling!

Ontdek net als Ruben de mooie natuur rond Wolfhaag. Laat u inspireren door zijn vlog op landal.nl/rubensmit. Hier staat ook een beschrijving van de wandelroute van 7 kilometer.

Houd de site in de gaten voor meer nieuwe wandelroutes in de serie ‘Ontdek het met Ruben’. De route in Zuid-Limburg is goed te bereiken vanaf Landal Reevallis, Kasteeldomein De Cauberg, Hoog Vaals en De Waufsberg.

Kijk voor meer informatie over de Limburgse parken op landal.nl/limburg

NATUURLIJK NAJAAR 2018

17

HEJ!

HERFST IN DENEMARKEN Denemarken in het najaar. Dat is genieten van tal van gezellige uitstapjes naar themaparken, verfrissende strandwandelingen en knusse haardvuurtjes. Geniet in de herfstvakantie van de typische Deense gezelligheid: hygge!

O

p slechts 600 kilometer rijden wachten spannende verhalen over Vikingen en zeemeerminnen, verrassende pretparken en een kustlijn vol baaien en inhammen. De vijf Deense

parken van Landal GreenParks zijn allemaal te vinden op Jutland. Op dit zeer kindvriendelijke schiereiland is de natuur altijd binnen handbereik en is een uitstapje naar een pretpark zรณ gemaakt.

LEER ALLES OVER

VIKINGEN Ontdekken hoe spannend geschiedenis kan zijn? Maak dan een uitstapje naar de wereld van de Vikingen. In Ribe, het oudste stadje van Denemarken, staat een heus Vikingcentrum. Jonge bezoekers duiken hier in de verkleedkist en leren vechttechnieken uit de Vikingtijd. Er zijn paarden- en valkeniersshows en u ziet het ambachtswerk van de Vikingen van heel dichtbij.

Ribe zelf leert u in de herfstvakantie van dichtbij kennen als u meeloopt met een van de gratis Nachtwakersrondes door de stad. Of gaat u liever griezelen in het nabijgelegen kasteel Gram? Daar kunt u elke vrijdag deelnemen aan een spooktocht.

18

NATUURLIJK NAJAAR 2018

GRIEZELEN MET LEGO®

Wist u dat …

De onbetwiste kindertrekpleister van Denemarken is het indrukwekkende LEGOLAND®, op zo’n 65 kilometer rijden van Landal Seawest. In de herfstvakantie is een bezoek extra leuk, omdat het hele park is gehuld in een spannend Halloween-jasje. Dat betekent veel pompoenen, heksen, spinnen, monsters en een heuse spokenparade. Geniet van de adembenemende bouwwerken van LEGO® en loop rond tussen de nagebouwde miniatuursteden. De waaghalzen leven zich uit in de supersnelle achtbaan en het gloednieuwe spookhuis. landal.nl/legoland

… Denemarken al meerdere keren is uitgeroepen tot het gelukkigste land ter wereld en vorig jaar ook tot het meest kindvriendelijke land?

Landal Grønhøj Strand Aalborg

Landal Rønbjerg

Landal Ebeltoft Landal Søhøjlandet Ringkobing

Aarhus

Landal Seawest

Kopenhagen

Esbjerg

20.000 POMPOENEN

Parken van Landal GreenParks in Denemarken

DEENS LEVENSGELUK BINNEN HANDBEREIK

Zin in nóg meer avontuur? Maak dan een tripje naar Djurs Sommerland in Oost-Jutland, voor de langste en snelste achtbanen van het land. Dit grootste ‘Sommerland’ van heel Scandinavië is minder bekend buiten Denemarken, maar in eigen land een absoluut begrip. Deze herfstvakantie worden niet minder dan 20.000 pompoenen uit de kast gehaald om Halloween te vieren. Ook 300 levende heksen, reuzenspinnen, skeletten en een heksenschool zorgen voor magisch griezelplezier. Djurs Sommerland is geopend tot en met 21 oktober 2018.

Leuke activiteiten kiezen en zwemmen in het overdekte zwembad op het park of uitwaaien aan zee?

De vijf Deense parken van Landal GreenParks bieden precies de herfstvakantie die u zoekt.

Landal Grønhøj Strand (Noord-Jutland) en Landal Ebeltoft (Oost-Jutland) liggen vlak bij een mooi zandstrand en bieden volop in- en outdooractiviteiten op het park. Vanaf Landal Rønbjerg (Noord-Jutland) en Landal Seawest (West-Jutland) zijn de duinen dichtbij en beide parken hebben net als Landal Søhøjlandet (Oost-Jutland) een Subtropisch Waterparadijs. In de buurt van Landal Søhøjlandet is het heerlijk mountainbiken en fietsen én is er voor de avonturiers het ziplineparcours.

Op het park zijn speeltuinen, trampolines en een hindernisbaan. landal.nl/herfstvakantiein-denemarken

NATUURLIJK NAJAAR 2018

19

20

NATUURLIJK NAJAAR 2018

IT MOAISTE

FAN FRYSLÂN Friesland is door Lonely Planet verkozen tot nummer drie van de tien ‘Best in Europe’-plekken van 2018.

Nog nooit eindigde een Nederlandse bestemming zo hoog op deze beroemde lijst! Bovendien is Leeuwarden dit jaar Culturele Hoofdstad. Dus op naar Friesland! Natuurlijk selecteerde zes Friese pareltjes om niet te missen.

Ljouwerts scheve trots Schever staan dan de toren van Pisa, dat is best een prestatie. De bijna vijfhonderd jaar oude Oldehove moest 120 meter hoog worden, maar verzakte al tijdens de bouw. Toch - of misschien juist daarom - is de toren het symbool van Leeuwarden geworden. Een lift en vervolgens een wenteltrap brengen u naar een prachtig uitzicht over het historische centrum.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

21

Foto: Koninklijk Eise Eisinga Planetarium

Sterren kijken in Franeker Best ambitieus, je eigen planetarium bouwen. Eise Eisinga uit Dronrijp ging de uitdaging aan tussen 1774 en 1791; het indrukwekkende resultaat ziet u in Franeker. Aan het plafond van een grachtenpand beweegt zijn model van het zonnestelsel nog altijd in dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten. Niet voor niets kozen de Friezen dit oudste planetarium van de wereld tot mooiste bezienswaardigheid van de provincie.

HEEL HISTORISCH HARLINGEN Kent u Harlingen alleen als opstapplaats voor de boot naar Terschelling en Vlieland? Maak dan zeker eens een wandeling langs de monumentale panden, grachten, havens en sluizen. De stad kent dankzij zijn positie als enige Friese zeehaven een leven-

dige geschiedenis. Tegenwoordig barst het van de sfeervolle cafĂŠs en restaurants in pakhuizen en andere eeuwenoude gebouwen.

Vergeet niet een kijkje te nemen in de haven voor prachtige vergezichten over de Waddenzee.

Floddermutsen achter de bolwerken Dokkum heeft met zijn ruim 1260 jaar een indrukwekkende geschiedenis achter de rug – en dat is te zien. De historische binnenstad is nog altijd omsloten door eeuwenoude vestingwallen. Daarbinnen lijkt de afgelopen eeuwen heel weinig veranderd, met als stralend middelpunt het Admiraliteitshuis. In dit mooie pand bewondert u 2000 jaar Friese cultuur, van Bonifatius tot aardewerk en van zilver tot floddermutsen.

22

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Twee (L)emmertjes pompen Dat de Friezen nog steeds droge voeten hebben, is voor een groot deel te danken aan het Woudagemaal in Lemmer. In 1920 pompte het gemaal voor het eerst overtollig water de Zuiderzee in en sindsdien houdt het de waterstand onder controle. Een bezoek is alleen al de moeite waard vanwege de indrukwekkende architectuur van het pand.

Binnen brengen een 3D-film en een spannende speurtocht het verhaal van het gemaal tot leven.

In het hart van Friesland U bezoekt deze parels gemakkelijk vanuit de drie Friese parken van Landal GreenParks of het dichtbij gelegen Groningse park Landal Natuurdorp Suyderoogh.

Verblijf direct aan het water in een vrijstaande waterwoning op Landal Waterpark Terherne of Landal Waterpark Sneekermeer.

Of kies op Landal Esonstad voor een accommodatie in Oudfriese stijl of een moderne terpwoning.

Kijk voor meer inspiratie op landal.nl/friesland.

WATERSPORT BIJ DE WATERPOORT Water(sport) stroomt door de aderen van Sneek.

Geen wonder dat de Waterpoort hĂŠt handelsmerk van de havenstad is. Het is het enige overblijfsel van de vijftiende-eeuwse vestingwerken en werd later verbouwd tot sierpoort. De Waterpoort vormt het trotse middelpunt van het gezellige Sneker stadscentrum, dat naast watersporters ook cultuur- en winkelliefhebbers trekt.

Ameland Ameland

Schuttersbos RĂŠsidence Terschelling West Terschelling

Schiermonnikoog Schiermonnikoog

Vitamaris

Ameland State

Lauwersoog

Terschelling

Esonstad

Vlieduyn

Natuurdorp Suyderoogh

Vlieland

Texel

Sluftervallei Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Harlingen

Leeuwarden

Groningen

Waterpark Terherne Waterpark Sneekermeer Den Helder

Beach Resort Ooghduyne Strandhuisjes Julianadorp

Heerenveen

23

Foto: Het Nationale Park De Hoge Veluwe

NATUURMUSEA:

BINNEN AL HET MOOIS VAN BUITEN BEKIJKEN Een leuke dag uit met uw gezin en tegelijk iets leren over de natuur in de omgeving. Nederlandse natuurmusea hebben vaak prachtige collecties en interessante tentoonstellingen. Natuurlijk selecteerde er vijf waar de natuur binnen zeker zo mooi is als buiten.

NATUURMUSEUM HOLTERBERG:

VAN ZANGVOGEL TOT EUROPESE AAP

Verblijft u op Landal Twenhaarsveld, Landgoed De Elsgraven, De Vlegge of Landgoed De Hellendoornse Berg? Breng dan beslist een bezoek aan Natuurmuseum Holterberg. Met elf levensgrote diorama’s (kijkkasten) en meer dan duizend opgezette dieren in hun natuurlijke leefomgeving, beleeft u de natuur hier van heel dichtbij. Vanaf het museum vertrekken bovendien wandelroutes door het beeldschone Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug, waarvan de Holterberg deel uitmaakt. Kijk voor openingstijden en activiteiten op museumholterberg.nl.

24

NATUURLIJK NAJAAR 2018

MUSEONDER:

ONDER DE GROND

Museonder is het eerste ondergrondse museum ter wereld. Het geeft een verrassend beeld van alles wat er onder het aardoppervlak leeft en leefde. De tentoonstelling neemt u mee steeds dieper de bodem in. Onderweg komt u onder meer een wortelstelsel tegen van een 135 jaar oude boom, botten van dieren die op de Veluwe leefden én een waterlaboratorium. Het Museonder is gevestigd in het Bezoekerscentrum van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.

Een ontspannen én leerzaam uitstapje vanaf Landal Landgoed ’t Loo, De Veluwse Hoevegaerde, Coldenhove, Heihaas, Heideheuvel, Rabbit Hill en Miggelenberg. Kijk voor openingstijden en activiteiten op hogeveluwe.nl.

TIP

NATUURMUSEUM FRYSLÂN:

KIDSPROOF Geniet u van een verblijf op Landal Esonstad, Waterpark Terherne, Waterpark Sneekermeer of Natuurdorp Suyderoogh, dan mag een bezoek aan dit ‘kijk-hoorruik-voel-doe-beleef museum’ niet ontbreken. In Natuurmuseum Fryslân gaan u en uw kinderen op avontuur in de Friese natuur. Bekijk de schatten, die de Friese kapitein

Severein verzamelde op zijn wereldreizen, ontwijk de enorme kaken van de blauwe vinvis, vlieg als een gans en kijk mee met de preparateur, die een ransuil opzet. Er is altijd weer iets nieuws te zien! Kijk voor openingstijden en activiteiten op natuurmuseumfryslan.nl.

TERRA MARIS:

REIS DOOR DE TIJD OP DE HONDSRUG

Eén groot openluchtmuseum, dat is het uitgestrekte gebied De Hondsrug UNESCO Global Geopark. Een uniek gebied in Europa, ontstaan in de voorlaatste IJstijd. Kom hier lekker wandelen of fietsen langs plekken waar de sporen uit het verleden nog duidelijk zichtbaar zijn. Of ga mee op expeditie of Geopark-safari met een gids. Leer alles over de ijstijden, wolharige mammoeten en hoe de prehistorische mensen hun doden begroeven in heuvels onder enorme zwerfstenen. Het Geopark is een must see als u op Landal Aelderholt, De Bloemert, Hunerwold State, Orveltermarke, Het Land van Bartje of Hof van Saksen verblijft.

Kijk voor openingstijden en activiteiten op dehondsrug.nl.

MOOI ZEELAND Terra Maris (land van de zee) is gevestigd in de voormalige orangerie van kasteel Westhove in het mooie natuurgebied De Manteling van Walcheren.

De levendige tentoonstelling neemt u mee langs de geschiedenis van het Zeeuwse landschap, de rijke Zeeuwse natuur en de vele inpolderingen. In de grote landschapstuin krijgt u een inkijkje in de verschillende landschapstypen en de Zeeuwse natuur. Voor uw kinderen zijn er in de schoolvakanties vaak activiteiten, zoals strandjutten of braakballen pluizen. Terra Maris is een perfect dagje uit als u verblijft op Landal Duinpark ’t Hof van Haamstede, Resort Haamstede, Résidence ’t Hof van Haamstede, Villapark Livingstone of Port Greve. Kijk voor openingstijden en activiteiten op terramaris.nl.

Op Landal De Bloemert is de vijfde Expeditiepoort gevestigd met een expositie over het water in het landschap van het Hondsruggebied.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

25

26

NATUURLIJK NAJAAR 2018

U ruikt de frisse lucht, ziet alle kleuren om u heen en hoort de vogeltjes fluiten.

Dát is de beleving als u mindfulness toepast op een wandeling. Geniet van het moment en verminder stress. Hoe u dat doet, legt Patricia van der Eijk van Landal GreenParks graag uit.

MINDFULNESS WANDELEN

IN HET HIER EN NU

P

atricia vertelt over de gedachte achter mindfulness: ‘Door de aandacht te richten op het hier en nu komt u uit de ‘doe-stand’. Dan verdwijnen negatieve gedachten en vermindert het gevoel van stress. Meditatie- en yogaoefeningen kunnen hierbij helpen, maar mindfulness is ook tijdens het wandelen heel goed te trainen.’ Mindfulness wandelen kunt u alleen of samen doen.

Hierbij is het wel van belang om tijdens de wandeling niet met elkaar te praten.

Stil staan Een mooie mindfulness-wandeling begint met de juiste setting. Kies een wandelroute in de natuur en zorg voor comfortabel zittende kleding en schoenen. Alle parken van Landal GreenParks zijn prachtig gelegen in de natuur. Vanaf de parken lopen verschillende mooie routes. ‘Eenmaal aan de start is het

NATUURLIJK NAJAAR 2018

27

Patricia van der Eijk is Teamlead Parkcommunicatie bij Landal GreenParks en zelfstandig mindfulnesscoach. Volgens Patricia is mindfulness wandelen een mooie manier om stress te verminderen.

belangrijk om niet direct te beginnen met wandelen, maar eerst – letterlijk – stil te staan bij hoe u zich voelt. Ontspan, voel de grond onder uw voeten en adem een aantal keer diep in en uit.’

Alles ontspannen ‘Probeer te voelen, terwijl u rustig begint met lopen, hoe uw voeten de aarde raken, van de hiel tot de tenen.

De kunst is om op een natuurlijke manier te ademen, het liefst via de neus. Voel hoe de lucht uw longen en buik vult en weer verlaat. Tijdens het

lopen probeert u uw lichaam nergens aan te spannen. Ontspan uw kaken en richt uw ogen op een punt in de verte.’

Prachtige natuur De grootste uitdaging bij dit alles is om uw gedachten onder controle krijgen.

Grote kans dat het boodschappenlijstje voor straks of een gesprek van die ochtend door uw hoofd schieten.

‘Veroordeel deze gedachten niet en accepteer dat ze er zijn. Probeer vervolgens terug te keren naar het huidige moment, uw ademhaling en de prachtige natuur om u heen.’

Mindfulness met kinderen Met het hele gezin het bos in? ‘Probeer allereerst om samen een tijdje stil te zijn, zodat jullie de geluiden van de natuur kunnen horen. Fluitende vogeltjes, knisperende bladeren, insecten die zoemen. Vervolgens kunt u andere zintuigen prikkelen: wat ruiken, voelen en zien jullie? Het zijn simpele oefeningen die kinderen helpen de aandacht bij het moment te houden en te genieten van de natuur.’

28

NATUURLIJK NAJAAR 2018

MOOISTE WANDELROUTES Mindfulness wandelen werkt het beste in het juiste decor. Vanaf de parken wandelt u zo de natuur in. Ook via de wandelwebsite van ANWB vindt u gemakkelijk een wandelroute die aan uw wensen voldoet. U zoekt op provincie, landschap, afstand en/of duur en heeft in een handomdraai een prachtige wandelroute. Met informatie over de omgeving en de flora en fauna wordt de wandeling nóg leuker.

De wandelroutes zijn verzameld op anwb.nl/wandelroutes.

VER

N

IEUW

D

MODE

ISIE

RT

RN

ONTDEK HET VERNIEUWDE COMFORT

VAN LANDAL GREENPARKS Een onvergetelijke vakantie begint met een heerlijke accommodatie. Kiest u voor comfort, luxe of extra luxe? En wat verwacht u dan aan te treffen? Om goed aan te sluiten bij uw wensen, luistert Landal GreenParks naar uw feedback om de accommodaties te voorzien van de beste inrichting en voorzieningen.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

29

‘Heel mooi en modern’

Landal Dunimar

‘Beter wordt het niet!’

Landal De Bloemert

Landal Sluftervallei

Landal De Reeuwijkse Plassen

J

aarlijks verwelkomt Landal GreenParks vele gasten op maar liefst 85 parken in 9 landen. Ieder met zijn eigen verwachtingen en wensen ten aanzien van de accommodatie. Wander Groot is als Director Park & Product Development onder meer verantwoordelijk voor de inrichting van de accommodaties.

Speciaal voor kinderen Een vakantie bij Landal GreenParks moet voor het hele gezin een feestje zijn. Als u jonge kinderen heeft, dan zit dát wel goed in onze speciale kinderaccommodaties. Deze sluiten volledig aan op de belevingswereld van kinderen. Er is een aparte kinderspeelkamer en voorzieningen als kinderstoel, commode en kinderbedjes zijn standaard aanwezig.

Kijk op landal.nl/kinderbungalows.

30

NATUURLIJK NAJAAR 2018

‘Sfeervol, die kleurrijke muren met bijpassende gordijnen’

geleden. Destijds was een vaatwasser een luxe, terwijl dat tegenwoordig voor velen een basisvoorwaarde is.’

Feedback van gasten Na een verblijf op een park vraagt Landal GreenParks verschillende gasten om feedback via digitale enquêtes. De informatie die hieruit naar

‘Met onze luxe en extra luxe bungalows gaan we écht voor het wow-gevoel’ ‘Ons streven is om de verwachtingen te overtreffen. Met enige regelmaat herzien we daarom de inrichting en de voorzieningen van onze vakantiewoningen. Zo blijven we aangesloten op de wensen en de eisen van de gast. Deze zijn anno 2018 anders dan bijvoorbeeld 10 jaar

voren komt, is zeer waardevol. Wander: ‘Het laat zien wat gasten écht belangrijk vinden. En dat verschilt per persoon. Waar de één waarde hecht aan een badkamer op de begane grond, wil een ander juist de luxe van een buitenjacuzzi. Omdat iedereen een andere

Landal Landgoed De Hellendoornse Berg

‘

‘Wat een aangename stijl van de inrichting. Een prachtige vloer, een nieuw kooktoestel en, heel handig, een grotere maat koffie- en theemokken!’

‘De luxe accommodatie was nog veel luxueuzer dan verwacht!’

Landal Vitamaris

Alles voor uw hond definitie van luxe heeft, vinden we het belangrijk dat er voor gasten wat te kiezen valt.’

en een buitenopenhaard. Hier gaan we écht voor het wow-gevoel.’

Het wow-effect

Omdat niets zo veranderlijk is als de tijdsgeest, worden de interieurs van de accommodaties regelmatig aangepast.

Monique: ‘Bij de inrichting houden we nadrukkelijk rekening met de sfeer van

Monique Boes geeft leiding aan een team van interieurstylisten bij Landal GreenParks. Zij houdt de trends op het gebied van inrichting scherp in de gaten. ‘Luxe is steeds meer de standaard geworden. Goede bedden, een compleet uitgeruste keuken en razendsnelle wifi zijn vanzelfsprekend.

Willen we verwachtingen overtreffen, dan moeten we ons onderscheiden op het gebied van meer sfeer, ruimte en privacy. En door oog te hebben voor details, zoals lichtwerende gordijnen.

Bij de luxe en extra luxe bungalows gaat daar nog een schepje bovenop met bijvoorbeeld een extra badkamer, sauna, regendouche, overdekt terras

Passend bij de omgeving

Hondenliefhebbers die hun trouwe viervoeter een beetje extra willen verwennen, zijn van harte welkom in één van onze hondenbungalows.

Hier is aan alles gedacht: van een comfortabele hondenmand tot een omheinde tuin, en van een warme hondendouche tot een speciaal hondenmenu in onze restaurants.

Kijk op landal.nl/hondenbungalows.

‘ Ons streven is om de verwachtingen te overtreffen’ de omgeving. Een vakantiewoning op de Wadden is totaal anders dan een appartement in de Alpen. We gebruiken kleuren, materialen en foto’s die passen bij de streek. Op die manier is de accommodatie een wezenlijk onderdeel van de vakantiebeleving.’

NATUURLIJK NAJAAR 2018

31

STREEK

Puur natuur in de Vulkaaneifel

‘De natuur is hier in de Vulkaaneifel het grote geluk’, stelt Anita Henn, Manager Front Office & Retail van Landal Wirfttal. ‘U stapt uw accommodatie uit en staat oog in oog met een hert of eekhoorntje. De natuur is hier heel dichtbij.’

Wandel- en fietsparadijs Landal Wirfttal wordt omgeven door steile hellingen, een prachtig stuwmeer en groen zo ver het oog reikt.

Wandel- en fietsroutes beginnen direct bij dit park in het hart van de Vulkaaneifel. Het park heeft een overdekt zwembad, een gezellig restaurant en de mogelijkheid om fietsen en mountainbikes te huren. landal.nl/wirfttal

32

NATUURLIJK NAJAAR 2018

‘D

e Vulkaaneifel is prachtig.

Ooit was dit een vulkaanlandschap, nu bestaat het uit uitgestrekte bossen, glooiende heuvels en historische dorpjes in valleien. Ik geniet er zelf ook dagelijks van. De wandel- en fietsmogelijkheden zijn oneindig. Je kunt hier een hele dag wandelen en helemaal niemand tegenkomen.

Rust en vrijheid De rust en vrijheid die Landal Wirfttal omringen, maken de locatie wat mij betreft uniek. Ook in de winter komen

sportievelingen hier aan hun trekken. In de buurt van het park kun je langlaufen en op twintig kilometer afstand zijn skigebieden.’

Rokende vulkanen ‘Dat hier ooit rokende vulkanen stonden, is nu misschien moeilijk voor te stellen. Daarom raad ik gasten altijd aan om de Dauner Maren te bezoeken.

Deze meertjes zijn eigenlijk kraters, gevormd door vulkanische explosies en volgelopen met water. De gratis toegankelijke Dronketurm biedt een geweldig uitzicht op de Maren.’

Anita Henn is Manager Front Office & Retail van Landal Wirfttal. Ze geeft vijf tips om het gebied rondom het park te ontdekken.

TIP 1

De Eifelsteig wandelen ‘Wandelliefhebbers weten dat de Eifelsteig één van de mooiste routes van heel Duitsland is. Hij leidt door de hele Eifel en loopt ook vlak langs Landal Wirfttal. Onderweg wordt u elke keer weer verrast door de prachtige uitzichten.’

TIP 2

Fietsen over een oude spoorlijn

‘De Kylltal-fietsroute is bij uitstek geschikt voor gezinnen. De route loopt over een oude spoorlijn, dwars door de natuur en langs allerlei leuke cafeetjes.

Het is een relatief vlak traject en als u genoeg gefietst heeft, pakt u gewoon de trein terug.’

TIP 3

Schilderachtige stadjes ‘Overal in de Vulkaaneifel zijn vakwerkdorpjes en stadjes om verliefd op te worden. Het middeleeuwse Kronenburg ligt prachtig op de top van een berg.

Smalle straatjes kronkelen om de burchtruïne heen en zijn in december het decor van een beroemde kerstmarkt.’

TIP 4

Proef de streek

‘Wie in de Eifel is, mag de regionale producten niet missen. Op het park verkopen we onder meer heerlijke honing en jam. En uiteraard schnaps en bier, Travemünde u bent tenslotte in Dwergter Sand Duitsland!’

Salztal Paradies

Keulen Aken

Eifeler Tor Berlijn

n

Winterberg

Mont Royal Warsberg

Wirfttal

Sonnenberg Hochwald

Koblenz

M

‘Damherten, roofvogels, wilde zwijnen: in de Eifel leven ontzettend veel dieren.

Wilt u ze bewonderen, bezoek dan Wildpark Daun. Terwijl u door een uitgestrekt bos rijdt, komt u naast Eifelwild ook exotische diersoorten tegen.’

oe

ze

l

Tussen de dieren

Net over de grens van Nederland en België ligt de weelderige natuur van Duitsland op u te wachten.

Ontdek het vulkaanlandschap van de Eifel vanaf Landal Wirfttal en Landal Eifeler Tor. landal.nl/eifel

Rij

TIP 5

Ontdek de Vulkaaneifel

Trier

Parken van Landal GreenParks in de Duitse Eifel

33

NATUUR

DE KRUISSPIN

KUNSTENAAR EN MUZIKANT Heeft u weleens een spinnenweb van dichtbij bekeken?

In het herfstlicht zijn het volmaakte kunstwerken, met zilveren druppels ochtenddauw. De kunstenaar pronkt in het midden: de kruisspin met zijn bolle lijfje en een wit kruis op zijn rug.

34

NATUURLIJK NAJAAR 2018

NATUURLIJK NAJAAR 2018

35

De prooi wordt in een spinsel gewikkeld

De kruisspin legt haar eitjes in een bleekgele cocon

D

e herfst is spinnentijd.

Ineens duiken overal spinnenwebben op voor uw ramen, bij de voordeur en in de tuin. Op zijn menu staan muggen, wespen en andere insecten; dat maakt hem een belangrijke schakel in de natuur. Hij zorgt voor evenwicht en voorkomt dat er bijvoorbeeld te veel

Een kruisspin bouwt in

20

minuten zijn web

‘ Per jaar ruimen kruisspinnen kilo’s aan ongewenste insecten op’ muggen komen. De kruisspin op zijn beurt wordt gegeten door vogels, sluipwespen en spinetende spinnen.

Om zijn vijanden te misleiden houdt hij zich met ingetrokken pootjes schijndood bij dreigend gevaar.

Lekker hapje

Maak je eigen kruisspin Knutselliefhebbers opgelet! Knip, plak en versier een eigengemaakte kruisspin en ontdek de belangrijkste weetjes over dit bijzondere kleine beestje. Vraag naar de bouwplaat op één van onze parken.

De bouwplaat is verkrijgbaar op alle parken, behalve in Groot-Brittannië.

36

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Een kruisspin wordt niet ouder dan een jaar en in de herfst nadert het einde van zijn leven. Hij maakt nu een groter web, waardoor hij opeens opvalt in deze tijd van het jaar. De herfst is een drukke periode voor de kruisspin, want het is paartijd. Op zoek naar een partner trekt de man erop uit, terwijl de vrouw wacht in haar web. Voor het mannetje een gevaarlijke onderneming, want met zijn 4 tot 8 millimeter doet hij flink onder voor de vrouw van 10 tot 18 millimeter. Het gevaar bestaat dat zij hem voor een lekker hapje aanziet. Een kruisspin probeert namelijk elk klein

dier dat in het web komt op te eten. En daarbij komt dat een spin slecht ziet.

Het waarnemen gaat vooral op de tast; de acht ogen zien alleen het verschil tussen licht en donker. Dus zodra het web beweegt, denkt de spin dat er een prooi in het web is beland. En wat er met een prooi gebeurt? Die wordt in een spinsel ingewikkeld, met een beet van de kaken verlamd en vervolgens leeggezogen.

Muzikale talenten Vanzelfsprekend wil de man niet dat hem dat overkomt en zeker niet vóórdat hij de kans heeft gekregen om te paren. Hij moet dus omzichtig te werk gaan bij zijn amoureuze pogingen en daar heeft hij een trucje voor. Zo tokkelt hij met zijn voorste poten in een bepaald ritme op het web, om te laten weten dat hij een mannetje is. Helaas voor hem is niet elk vrouwtje gevoelig voor deze muzikale talenten en kan ze

‘ Niet elk vrouwtje is gevoelig voor zijn muzikale talenten’ tóch agressief reageren, waarop hij zich pijlsnel uit het web moet laten vallen. Het mannetje is doorgaans een volhouder en kan een uur lang blijven proberen een vrouwtje te verleiden.

Lukt het uiteindelijk, dan is de paring in enkele tellen gebeurd, zodat hij weer snel uit de gevarenzone kan. Wel is hij na de paring meestal enigszins

Paren is voor het mannetje een gevaarlijke onderneming, aangezien hij de helft kleiner is dan het vrouwtje.

verzwakt en daarmee een gemakkelijke prooi voor vogels. Overleeft hij al deze gevaren, dan paart hij nog een tweede keer en sterft daarna. Zowel het mannetje als het vrouwtje sterven kort voor de winter intreedt.

Cocon voor de eitjes Voordat het vrouwtje sterft, moet ze zorgen dat haar eitjes zijn gelegd. Na de paring vangt ze nog enige tijd prooien in haar web, waarmee ze voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt om de eitjes in haar achterlijf te laten groeien. Van speciale draden spint ze een bleekgele cocon van circa 4 centimeter doorsnee, waarin ze de eitjes legt. Op die manier zijn de eitjes voldoende geïsoleerd en beschermd om de winter door te komen. Het aantal eitjes varieert van enkele tientallen tot zelfs honderden, afhankelijk van de grootte van het vrouwtje.

Mini-spinnetjes De hele winter hangt die cocon met eitjes als een dot watten verscholen tussen de struiken. Zodra de lente aanbreekt, kruipen knalgele mini-spinnetjes uit hun ei. Ze zijn al helemaal compleet, met 8 poten en 8 ogen. De

eerste 7 tot 10 dagen blijven ze met zijn allen op een kluitje bij elkaar. De dooiers in de eitjes geven nog voldoende voedsel in die periode. Het is wel oppassen geblazen met voorbij vliegende vogels, die een dergelijke kluwen spinnen als een lekkere snack beschouwen. Zodra er gevaar dreigt, schieten de spinnetjes alle kanten op en als het gevaar is geweken, kruipen

‘ Paren is voor de man een gevaarlijke onderneming’ ze weer bij elkaar. Zodra de eidooiers op zijn, gaat ieder zijn eigen weg. Elk spinnetje klimt zo hoog mogelijk in een tak en spint een draad uit zijn achterlijf waaraan hij zich laat meevoeren met de wind. Ze vliegen aan een draadje, soms zelfs tientallen kilometers. Op zijn nieuwe woonplek maakt hij een klein web van ongeveer 5 centimeter doorsnee, passend bij zijn lichaamsgrootte. In de weken erna groeit het kleine, gele spinnetje langzaam uit tot een bruine spin met een wit kruis. En dan begint het hele verhaal opnieuw.

Wielweb

Nog meer spinnen De kruisspin behoort tot de familie van wielwebspinnen. Van deze familie komen wereldwijd 2999 verschillende soorten voor, waarvan 35 in Nederland.

Een wielwebspin spint als volgt een web: hij begint met een paar rechte hulpdraden, waarna hij cirkels spint, van klein in het midden tot groter aan het uiteinde.

De kruisspin spint zo dagelijks een nieuw web. Of vaker, als het stuk gaat. De resten van het oude web eet hij op, want deze bevatten voedzame eiwitten.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

37

STREEK

Échte

Limburgse stroop Onmisbaar op de pannenkoek en een klassieker onder het broodbeleg: wie heeft er geen stroop in het keukenkastje staan? Dé stroopregio van Nederland is Limburg, waar het maken van stroop al eeuwenlang een ambacht is.

Nadat de Romeinen Limburg veroverd hadden, lieten ze een cadeautje achter. Ze introduceerden de fruitteelt. Binnen de kortste keren hingen de bomen vol appels en peren. Maar wat te doen met al het fruit dat overbleef na een goede oogst? Heel simpel: een grote pot boven het vuur en inkoken maar. Dankzij deze praktische traditie stond Limburg al snel bekend als de belangrijkste leverancier van ‘sjroap’, zoals ze het zelf noemen.

Overal in de provincie ontstonden stroopstokerijen, waar later ook stroop van suikerbieten werd gemaakt. Een mooi ambacht en een goed product om ook in de winter vitaminen binnen te krijgen.

38

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Smaakvolle tongbreker U hoeft de naam maar uit te spreken – of in elk geval een poging te wagen – en u waant zich al in Limburg.

Asselts paere kruutje is puur natuur: 75% peer en 25% appel. De familie Bleus uit Wellen, Belgisch Limburg, bereidt de stroop op traditionele wijze in koperen ketels.

Door de toevoeging van appels stijgt het pectinegehalte, wat maakt dat de stroop makkelijk smeerbaar is – ideaal voor op de boterham dus of lekker bij vijgen en een blokje oude kaas.

U proeft deze appel-perenstroop op Landal Landgoed Aerwinkel.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

39

Kruidig stroopje Een sterk staaltje Limburgse kruisbestuiving: in AuwStoof Ingendael zitten niet alleen appels en peren, maar ook de geliefde kruidenlikeur Ingendael.

Deze likeur is een eeuwenoud mengsel van kruiden uit het Zuid-Limburgse Geuldal, met onder meer absintalsem, kummel, laurier en zoethout. Het maakt de appel-perenstroop heerlijk kruidig én uniek. Tip: voeg een royale eetlepel AuwStoof Ingendael toe aan uw stoofgerecht of maak Luikse wafels gevuld met stroop.

AuwStoof Ingendael is verkrijgbaar op Landal Kasteeldomein De Cauberg.

Tip: ook lekker ne op een brui am rh te bo met kaas!

Eerbetoon aan Maastricht

Nederlandse appelstroop is nét een beetje anders dan zijn Belgische zusje, zo weet de kenner. Waar Nederlanders gek zijn op ‘rinse’ appelstroop – zo genoemd vanwege de zoetzure smaak – kun je Belgen wakker maken voor peer-appel-dadelstroop.

Dat inspireerde de makers van de Maestrichter Fruitstroop tot de creatie van hun peer-appel-druivenstroop.

Zoet én fris. Het is daarnaast een eerbetoon aan de stad Maastricht, waar in het wildseizoen het zuurvleesgerecht ‘konijn op Maastrichtse wijze’ op het menu staat.

Traditioneel met Belgische appelstroop, maar nu ook steeds vaker met de Maestrichter Fruitstroop.

Ontdek de Maestrichter Fruitstroop op Landal De Waufsberg en Landal De Lommerbergen.

40

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Grootschalige traditie Jean Canisius was een man met visie. Precies 115 jaar geleden begon hij met het stroopstoken van fruit uit zijn eigen boomgaard.

Al snel besloot hij de Limburgse traditie naar een hoger plan te tillen en op grotere schaal te gaan produceren – maar zonder op de kwaliteit in te leveren. De blikken appelstroop (meer dan 3 miljoen kilo per jaar!) gaan inmiddels de hele wereld over, maar bestaan nog altijd enkel en alleen uit appels.

Bij aankomst op Landal Reevallis staan er twee mini-kuipjes stroop en een kortingsvoucher voor een stroopset voor u klaar in uw accommodatie.

Tip: e probeer d op elstro Peren-App s op ook een en met pannenkoek iker. su er ed o p Smullen!

Zelf in de koperen ketel roeren?

Waar veel traditionele productiemethoden met de jaren aan kracht verliezen, houdt de Limburgse stroopstokerij moedig stand. Inmiddels niet meer op boerderijen, als bijproduct van de fruitoogst, maar wel bij traditionele stroopmakers en -fabrieken. De originele stokerij van Canisius stamt uit 1903 en huisvest nu een klein museum (alleen op afspraak open en voor groepen van minimaal 15 personen). De bijbehorende stroopwinkel is op doordeweekse dagen geopend. Wie van dichtbij wil zien hoe stroop op authentieke wijze wordt gestookt, kan terecht bij Hombourgeois in Belgisch Limburg.

Tijdens een rondleiding ziet u hoe hier nog altijd met koperen ketel en houten pers gewerkt wordt. Proeven mag uiteraard ook. Bezichtigen van de stokerij is helemaal een aanrader in de maanden september, oktober en november, als de stokerij daadwerkelijk in bedrijf is. De stroopstokerijen zijn goed te bereiken vanaf de parken in Limburg. landal.nl/limburg

NATUURLIJK NAJAAR 2018

41

NATUUR

Zo veel vogels,

zo veel veren Vogelveren spreken over de hele wereld tot de verbeelding.

In allerlei culturen versieren ze kleding, hoeden en accessoires.

En u vindt ze gewoon in het bos, op de heide of in de duinen.

Welke veer hoort bij wie?

Spreeuw Een zwerm van soms wel duizenden spreeuwen die samen patronen maken in de lucht.

Het levert vaak een prachtig schouwspel op.

Ook van dichtbij is deze vogel met zijn glanzend zwarte verenkleed het toppunt van elegantie.

Wie goed kijkt, ziet verschillende tinten paars weerschijnen op de veren. En in het najaar heeft de spreeuw wat meer witte spikkels dan in de zomer.

Gaai De gaai is een opvallende vogel vanwege zijn helderblauwe veren. Ook maakt de gaai met name in de winter flink lawaai.

Ze hebben in het bos dan ook de functie van indringer-alarm. Veel dieren reageren op hun alarmroep en verbergen zich als ze de Gaai horen krassen.

Bonte specht De bonte specht is zwart en wit, maar zijn felrode muts en onderbroek maken hem tot een opvallende verschijning. Mocht u hem niet zien, dan hoort u ‘m misschien wel kloppen.

42

NATUURLIJK NAJAAR 2018

IJsvogel Eén van de meest fotogenieke vogels is zonder twijfel de ijsvogel, met zijn oranje tot roestbruine borst en zijn prachtige blauwe rug met opvallende lichtblauwe streep.

Deze kleuren hebben de ijsvogel een aantal bijzondere bijnamen opgeleverd, zoals “de vliegende edelsteen”.

Torenvalk De torenvalk heeft een karakteristieke manier van jagen die “bidden” genoemd wordt, hij hangt dan even stil in de lucht voor hij naar zijn prooi duikt. De roodbruine rugveren zijn de echte eye-catcher van de torenvalk.

Ekster Eksters zijn intelligente vogels, maar ook erg baldadig. Het zijn rovers, die zonder blikken of blozen de eieren van andere vogels oppeuzelen. Opmerkelijk detail is de metallic kleur van hun donkere veren.

Bosuil De roep van de bosuil wordt vaak gebruikt in films en heeft een hoog griezelgehalte. Maar uilen kunnen ook heel stil vliegen. Dat komt omdat hun veren voorzien zijn van een donsachtig laagje. Hieraan kunt u een uilenveer herkennen.

Fazant De fazant is een kleurrijke verschijning. Maar let wel: dat geldt alleen voor het mannetje met zijn herfstachtige verenkleed en opvallende donkergroene kop. Door de fraaie langgerekte vorm zijn met name de staartveren van de fazant een mooie vondst.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

43

STREEK

DUIK IN DE STREEK Elke regio heeft zijn eigen identiteit, met typische streekproducten en lokale activiteiten. Zo wordt elke vakantie een bijzondere ervaring.

SAHARA VAN HET NOORDEN

44

NATUURLIJK NAJAAR 2018

De Vliehors op Vlieland is met een zandvlakte van ruim 25 vierkante kilometer een uniek natuurgebied.

Het is hier stuivertje wisselen tussen land en zee. Waar in droge tijden het witte zand reikt tot aan de horizon, eist de zee bij hoogwater een groot deel van het land op. Stap aan boord van de Vliehors Expres en aanschouw met eigen ogen hoe de natuur hier vrij spel heeft.

Geniet vanuit de stoere truck van schitterende vergezichten en spot met een beetje geluk een groep zeehonden.

Heel bijzonder is het zogenaamde drenkelingenhuisje midden op de zandvlakte, in vroeger tijden een schuilplaats voor gestrande schipbreukelingen. Omdat een deel van de Vliehors is ingericht als militair oefenterrein, is het gebied op gezette tijden afgesloten voor publiek.

Check wanneer de Vliehors Expres precies rijdt. landal.nl/vlieduyn

GROOTSTE SCHAAPSKUDDE VAN DRENTHE Het Drentse land met zijn bossen en heidevelden lijkt speciaal gemaakt voor een mooie wandeling. De Schaapskooi Balloërveld, aan de rand van het Nationaal Park Beek- en Esdorpenlandschap Drentse Aa, is zo’n plek waar het altijd goed toeven is.

Terwijl u tijdens uw wandeling helemaal opgaat in de natuur, hoort u in de verte het gemekker van schapen. Een paar minuten later staat u oog in oog met 400 Drentse heideschapen die vakkundig bijeen gehouden worden door een heuse schaapsherder en zijn trouwe viervoeter. Het is een machtig gezicht om zo’n grote kudde rond te zien lopen over de heidevelden. Een bezoek aan de Schaapskooi Balloërveld is dan ook erg de moeite waard, zeker als u verblijft op één van de parken in deze omgeving: Landal Het Land van Bartje, Aelderholt, Orveltermarke, De Bloemert, Hunerwold State of Hof van Saksen. landal.nl/drenthe

FOTOGENIEK DINANT Aan pittoreske plaatjes geen gebrek in de Belgische Ardennen. Maar het dorpje Dinant spant de kroon. Gelegen aan de oevers van de Maas, springt de steile rotswand met daarop een oud fort direct in het oog. Het fort is met een kabelbaan goed te bereiken en biedt een fantastisch uitzicht over het dorp en de rivier de Maas. Ook in de directe omgeving van het dorp valt genoeg te zien, zoals kastelen en oude abdijen. Het allermooiste dat Dinant te bieden heeft, bevindt zich onder de grond. De Grotten van Dinant zijn

wereldberoemd en luisteren naar de veelzeggende naam ‘La Merveilleuse’ (het wonderbaarlijke). Voor een onvergetelijk avontuur daalt u af naar het binnenste van de aarde. U zult versteld staan van de betoverende wereld waarin u terecht komt, compleet met grillig gevormde stalactieten en ruisende watervallen.

De hoogtepunten van Dinant zijn vanuit Landal Village l’Eau d’Heure en Landal Village les Gottales prima bereikbaar. landal.nl/ardennen

NATUURLIJK NAJAAR 2018

45

UITGELICHT

WAANZINNIG WATERPLEZIER Samen lekker spetteren of van spectaculaire glijbanen roetsjen. De Subtropische Waterparadijzen van Landal Het Vennenbos en Landal De Lommerbergen worden niet voor niets de ‘kroonjuwelen’ van het park genoemd.

Glijden? Gaaf!

Durft u uw ogen open te houden terwijl u van de extra lange glijbaan op Landal De Lommerbergen roetsjt?

Van de wildwaterbaan op Landal Het Vennenbos krijgt uw gezin ook geen genoeg. Voor de durfallen is er meer: in de Black Holeglijbaan is het bijna helemaal donker. En dan ‘plons!’ raakt u het water.

Weldadige wellness Terwijl de kinderen stoer het golfslagbad trotseren, komt u even helemaal bij. In de Exotic Garden van Landal De Lommerbergen ontspant u in de whirlpool, kruidenbaden, stoomcabines en infraroodcabine. Op Landal Het Vennenbos doet u nieuwe energie op in de infraroodsauna, het sprüdelbad, de kruidenbaden en het solarium.

46

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Discofeestje Combineer twee van de lievelingsactiviteiten van uw tieners en het resultaat is discozwemmen. Goed gezelschap, vette discolampen en een dj zorgen voor de perfecte avond. Zwemmend feesten kan op Landal Het Vennenbos iedere tweede en vierde vrijdag van de maand.

Op Landal De Lommerbergen draait de dj elke derde vrijdag van de maand.

Voor de kleintjes Ravotten op de speeltoestellen, gooien met de bal en spetteren in het ondiepe water. Ook voor de allerkleinsten bieden Landal Het Vennenbos en Landal De Lommerbergen urenlang waterplezier. In het KinderDoebad en het Kids Junglebad is samen spelen het allerleukst.

Na een dag zwemmen In de accommodaties van Landal Het Vennenbos is het nu nog fijner thuiskomen na een dag zwemplezier. Dankzij een upgrade verblijft u te midden van frisse kleuren, nieuw meubilair, een moderne keuken en badkamer én een mooie nieuwe aankleding.

Meer weten over subtropisch waterplezier? Ontdek ook onze parken met een Waterparadijs in het buitenland.

Kijk op landal.nl/subtropisch.

UITGELICHT

Hof van Saksen

‘Culinair genieten van Drentse smaken’

Op Hof van Saksen geniet u van een heerlijk verblijf met aandacht voor lekker eten. Kies in de luxe restaurants voor authentieke stoofschotels, knapperend verse pizza’s of een van de vele andere heerlijkheden. Vers bereid met natuurlijke streekproducten.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

47

Chef de Cuisine Louis Tonkes

C

ulinaire verwennerij is één van de ingrediënten tijdens uw verblijf op Hof van Saksen. U proeft de smaak uit de regio en kunt rekenen op de beste kwaliteit. Chef de Cuisine Louis Tonkes zet zich met een heel team van professionals in voor de lekkerste gerechten op het menu.

‘Culinaire verwennerij is één van de ingrediënten tijdens uw verblijf’ ‘We laten ons inspireren door de Drentse omgeving; regelmatig bedenken we nieuwe gerechten.’

Pure smaken De verschillende restaurants op Hof van Saksen bieden u een keur aan smakelijke gerechten. Bij self servicerestaurant Al Fresco kunt u kiezen uit de lekkerste amuses als voorgerecht en bereiden de koks live verschillende vlees- en visgerechten aan het buffet.

48

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Louis: ‘Door te werken met klassieke kooktechnieken halen we de pure smaken van de seizoensingrediënten naar boven.’ In restaurant Gusto staat de échte Italiaanse keuken centraal: handgedraaide pizza’s, ravioli en klassieke Italiaanse gerechten met tongstrelende smaken.

Nieuw: Grand Café Heel bijzonder is het Grand Café met een adembenemend uitzicht over het recreatiemeer. Dit vernieuwde culinaire hart van de Havezate is dagelijks geopend. Geniet ‘s morgens van een kop koffie met iets lekkers, ‘s middags van een borrelplank met een bijpassend glas bier of wijn uit de regio en ‘s avonds van een avondvullend 3-gangendiner. Het verrassende interieur maakt uw culinaire beleving compleet. Zo ziet u de koks aan het werk in de open keuken en is de inrichting stijlvol met opvallende kleuren.

verse ingrediënten in te kopen. Bij een boer die liefdevol zijn kippen houdt en een zuivelproducent die elke ochtend zelf de verse boter slaat, bijvoorbeeld.

Die toewijding proeft u terug. Alle gerechten met het Hof van Saksen bewust-logo zijn vers, biologisch en zoveel mogelijk lokaal ingekocht.

Ook bent u zeker van diervriendelijke omstandigheden, eerlijke handel en duurzaamheid.

Bewust-logo

Noordermarkt

De koks van Hof van Saksen zijn regelmatig in de omgeving te vinden om

Wie graag zelf met deze mooie producten aan de slag gaat, haalt zijn

‘Het vernieuwde Grand Café is het culinaire hart van de Havezate’

De Bloemert Zuidlaren Assen

Het Land van Bartje Hunerwold State

hart op bij de Noordermarkt op Hof van Saksen. In deze smaakvolle supermarkt vult u uw mandje met onder meer vers fruit, goede pasta’s en vers gebakken brood. Kies voor een van de heerlijke maaltijdsalades, pizza’s of tapasschotels en tover in een handomdraai een vers diner op tafel in uw Saksische boerderij.

Orveltermarke

Aelderholt

Emmen

Hoogeveen

Parken van Landal GreenParks in Drenthe

Jong geleerd De liefde voor het vak delen de koks van Hof van Saksen ook graag met de gasten. In de Kook Academie leren kinderen spelenderwijs de geheimen van lekker koken. Ze gaan aan de slag met slagroom kloppen, koekjes bakken en lekkere pizza’s maken. Jonge koks in de dop zijn ook altijd welkom om ter inspiratie een kijkje te nemen in de keukens van de restaurants.

Culinaire boerderij Kookliefhebbers die graag zelf de sterren van de hemel koken, kiezen voor de Culinaire boerderij met een grote compleet ingerichte keuken en buitenkeuken. Of laat u en uw gezel-

schap verwennen als heuse VIP’s en kies voor een privé-kok. Samen stelt u het perfecte menu samen, de kok maakt daarna uw heerlijke diner voor

‘De Chef de Cuisine en zijn team laten zich inspireren door de Drentse omgeving’ u klaar in uw Culinaire boerderij. Wilt u meehelpen en meteen uw kookkunsten verrijken? Dat mag uiteraard ook. Dát is nog eens een bijzondere avond. hofvansaksen.nl/culinair

Wondere waterwereld Met de kleinsten speelt u in het peuterbad, terwijl oudere kinderen geen genoeg krijgen van de spectaculaire indoor waterglijbanen. De wondere waterwereld op Hof van Saksen staat garant voor mooie en spannende avonturen. Neem bijvoorbeeld de hoogste bandenglijbaan van de Benelux en de steilste en hoogste speedslide van Nederland.

Wie durft? Bijkomen van alle wateravonturen gaat als vanzelf in uw Saksische boerderij. Deze is luxueus ingericht en biedt volop privacy en comfort. hofvansaksen.nl/waterpret

hofvansaksen.nl

NATUURLIJK NAJAAR 2018

49

STEDENTRIP

Trier is de oudste stad van Duitsland en één groot openluchtmuseum met talloze historische hoogtepunten. Deze dynamische stad heeft ook culinair veel te bieden en is een paradijs voor iedereen die houdt van winkelen.

ONTDEK HISTORISCH

TRIER Het bekendste en meest iconische Romeinse bouwwerk van Trier is zonder twijfel de Porta Nigra. Deze imposante en zwartgeblakerde stadspoort is gebouwd omstreeks 180 na Christus en geeft een goed beeld van de grandeur van het Romeinse Rijk.

2

Römerbrücke

1

Moezel

Iconisch Porta Nigra

Trier west

Imposant amfitheater Trier werd lange tijd gezien als de hoofdstad van het West-Europese deel van het Romeinse Rijk. Bij een stad met zo’n status hoorde uiteraard een amfitheater waar gladiatoren het opnamen tegen elkaar en wilde dieren. Samen met de Porta Nigra behoort het amfitheater van Trier tot de oudste monumentale overblijfselen van de Romeinse overheersing.

4

Leer Karl kennen In 2018 is het precies 200 geleden dat de grote Duitse denker Karl Marx werd geboren.

En laat nu net zijn geboortehuis in Trier staan. Het huis is permanent ingericht als hedendaags museum over zijn leven en over het ontstaan van de internationale arbeidersbeweging in de 19e eeuw. Check ook welke andere bijzondere exposities en evenementen er zijn in het programma “Karl Marx 1818-1883 Leben. Werk. Zeit”.

50

NATUURLIJK NAJAAR 2018

3

Lekker winkelen De oude binnenstad van Trier is niet alleen in geschiedkundig opzicht interessant, er kan ook uitstekend gewinkeld worden. U vindt hier vele mooie designboetieks, juweliers, speciaalzaken en antiekwinkeltjes.

de Lin tra ns ße

No

rda

aße

tr ens Oer tric

hst

Kürenz

1

sel

str

Ch

aße

ris

raß

ße str a erg ker b

Heerlijke moezelwijn De rivier die door Trier meandert is de welbekende Moezel. Er zijn in Trier dan ook ontelbare wijnkelders om de smaakvolle, fruitige Moezelwijnen te proeven.

e

Wat zeggen de locals?

Bergs

traße

Web e

Südall

2

5

Woonkamer van Trier

Trier zuid

e raß sst hia Ma tt

Viez is een soort appelcider en één van plaatselijke specialiteiten. Verder zult u op de kaart veel ‘Teerdisch’ tegenkomen. Dit is een regionale specialiteit van aardappelen, zuurkool, spek en wijn.

6

Mainz

Mont Royal Trier

Sonnenberg

n

Het centrale marktplein van Trier, de “Hauptmarkt”, is zonder twijfel een van de mooiste pleinen van Duitsland. Er valt bovendien altijd wat te beleven, want elke dag is het hier markt. Het is een beetje de woonkamer van Trier waar bewoners, studenten en toeristen samenkomen om te genieten van een hapje en een drankje.

8

Rij

Viez en Teerdisch

Sickingenstr

Saar

aße

straß

e

ee

Demi Cohen werkt als medewerkster Front Office bij Landal Warsberg. Ze bezoekt Trier regelmatig en is onder de indruk van de veelzijdigheid van deze bijzondere stad. ‘Trier is een stad met veel verschillende gezichten. Voor een impressie van de rijke geschiedenis, vind ik een tocht met een hop-on hop-off bus echt een aanrader. Deze voert u langs de belangrijkste hoogtepunten van Trier. Ideaal als u in één Koblenz dag Trier wilt ontdekken.’ l

Trier oost

ze

Palastgarten

rbac

h

str aß

e

8

raß

oe

rst

M

sto

3

ma nn traße

ße

lee

Mu

Str ese

Kaisers

7

tra

6 5 4 7

Zu c

x

ar

lM

r Ka

hs

e

e aß

r St

top

Os t al

Die

Mo

llee

Darmstadt Luxemburg

Hochwald Warsberg Mannheim Heidelberg

Travemünde Berlijn Dwergter Sand Salztal Paradies Winterberg Eifeler Tor Wirttal Frankfurt

Parken van Landal GreenParks in het Moezelgebied

Karlsruhe

Geniet van de Moezelregio Combineer uw stedentrip naar Trier met een verblijf op Landal Warsberg, Sonnenberg, Hochwald of Mont Royal. Vanaf deze parken bent u met de auto binnen ongeveer dertig minuten rijden in Trier. landal.nl/moezel

NATUURLIJK NAJAAR 2018

51

UITGELICHT

OH, KOM ER EENS KIJKEN ‌ Het heerlijk avondje is in aantocht! Op het park heerst de gezellige sintsfeer met pepernoten, taaitaaipoppen en marsepein. De Pieten staan te springen en de cadeautjes worden ingepakt.

Uw feestelijke verblijf kan beginnen.

Een aantal parken van Landal GreenParks staan in de loop naar 5 december in het teken van de goede Sint, met leuke en sfeervolle activiteiten voor het hele gezin.

En wat is er nu mooier dan met uw (klein)kinderen genieten van pakjesavond in uw eigen bungalow? Samen liedjes zingen voor de open haard en lekker smullen van de pepernoten en warme chocolademelk.

SCHOENTJE ZETTEN Voor de knutselliefhebbers is er een speciale schoenbouwplaat om in elkaar te zetten en versieren. Dat wordt lekker knippen, plakken en kleuren. Daarna is het tijd om het schoentje te zetten en sinterklaasliedjes te zingen. Wie weet komt de Sint iets lekkers brengen?

PIETEN OP BEZOEK Maak uw Sinterklaasfeest ĂŠxtra speciaal met een bezoek van twee Pieten in uw accommodatie. Uw cadeautjes voor de kinderen worden door de Pieten uitgedeeld. Een onvergetelijk feest voor het hele gezin.

Zoek de Gouden Pepernoot Speurneuzen opgelet: op het park is een Gouden Pepernoot verstopt. Misschien ligt hij wel achter de glijbaan of hebben de Pieten hem hoog in een boom gelegd? Ga met het hele gezin op zoek en wie weet bent u de gelukkige vinder.

52

NATUURLIJK NAJAAR 2018

LEKKER BAKKEN Pepernoten en speculaas smaken nóg beter als ze zelf zijn gemaakt.

Met de recepten bij de hand, gaan de jonge gasten als echte bakkers aan de slag. Maak het beslag voor de knapperige lekkernijen, kneed er op los en schuif de baksels de oven in!

Eigen bungalow voor Sint Het gerucht doet de ronde dat in één van de bungalows op het park een wel heel bijzondere gast logeert. Ja, het is écht waar: Sinterklaas en zijn Pieten hebben hun eigen bungalow bij Landal GreenParks.

Maar waar? Ga snel op zoek naar de plek waar Sint en de Pieten de cadeautjes en lekkernijen inpakken.

PIETEN-ONTBIJT ’s Morgens heerlijk verwend worden met een uitgebreid ontbijt? Dat kan! De Pieten stellen een smakelijk ontbijt voor u samen in het restaurant of komen het bezorgen in uw accommodatie.

Sint Show Feest mee met de Sint en zijn Pieten tijdens de grote Sint Show op het park. De Pieten dansen en zingen en iedereen mag mee doen. Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint!

EN … BINGO! Dol op prijzen winnen, lekker dansen en liedjes zingen? Kom dan naar de doldwaze Pietenbingo. De Bingopieten maken er een supergezellige avond van met een flinke voorraad strooigoed en de mooiste prijzen om te winnen. Wie roept er als eerste: ‘bingo!’?

Meer weten over de sinterklaasactiviteiten en op welke parken ze georganiseerd worden? Kijk op landal.nl/sinterklaasactiviteiten.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

53

UITGELICHT

ONBEZORGDE VAKANTIE VOOR IEDEREEN Zorgeloos op vakantie is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wie extra begeleiding of zorg nodig heeft, weet hoeveel organisatie daarbij komt kijken. Landal GreenParks biedt daarom diverse opties voor vakantiegangers met speciale zorgwensen.

THUISZORG EN DIALYSE

54

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Landal GreenParks zoekt de samenwerking op om u de zorg uit handen te nemen. Zo zorgt de samenwerking met Comfortzorg ervoor dat u ook tijdens uw vakantie de benodigde verpleging krijgt. Comfortzorg kan daarnaast hulpmiddelen leveren, zoals een toiletverhoger of rolstoel. Landal GreenParks werkt ook samen met ziekenhuizen.

Landal Orveltermarke biedt nierpatiënten nu zelfs de mogelijkheid om te dialyseren in de eigen accommodatie. Een aantal andere parken biedt nierpatiënten de mogelijkheid tot dialyse in nabijgelegen ziekenhuizen. landal.nl/comfortzorg en landal.nl/dialyse

Speciaal voor visueel beperkten Ook gasten met een visuele beperking kunnen bij Landal GreenParks van een ontspannen vakantie genieten. In samenwerking met expertisecentrum Visio is op Landal Landgoed ‘t Loo en Landal Hoog Vaals een speciale bungalow ontwikkeld voor deze doelgroep. Onder meer duidelijke contrasten in de inrichting, een geavanceerd verlichtingssysteem en aangepaste apparatuur garanderen een zorgeloos verblijf. In en om het centrumgebouw is belijning aangebracht. De parkinformatie is beschikbaar in braille en grote letters. landal.nl/visionvilla

BREED, EXTRA EN SPECIAAL TOEGANKELIJK Op verschillende parken zijn aangepaste accommodaties: voor gasten die slecht ter been zijn of een rollator gebruiken (‘breed toegankelijk’), afhankelijk zijn van een rolstoel (‘extra toegankelijk’) of zich verplaatsen in een elektrische rolstoel (‘speciaal toegankelijk’). Afhankelijk van de behoeften bieden de bungalows faciliteiten, zoals een slaapkamer en badkamer op de begane grond, een hoog-/laagbed en een douchezitje. Ook is er oog voor het verduurzamen van de toegankelijke accommodaties. Zo hebben de nieuwe extra toegankelijke accommo-

datie op Landal Mont Royal en de nieuwe speciaal toegankelijke accommodatie op Landal Port Greve zonnepanelen en een warmtepomp. landal.nl/toegankelijk

Slimme gehoorvilla’s In samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden heeft Landal GreenParks vakantiewoningen voor gasten met een gehoorbeperking. Op Landal Rabbit Hill en Landal Heihaas zijn bungalows ingericht met slimme aanpassingen én leuke elementen. Zo hebben ze een ringleiding voor radio-, dvd- en tv-geluid en een slim alarmsysteem dat werkt met licht en een trilsignaal onder het matras. Voor extra veiligheid zijn ook de rookmelders hier op aangesloten. landal.nl/gehoorvilla

Nog meer service Naast de aangepaste accommodaties biedt Landal GreenParks graag extra service aan mindervalide gasten. Zo is vorig jaar een proef gestart met een mobiele serviceen alarmknop. Op Landal Heihaas bereikt u met deze knop 24 uur per dag een Landal-medewerker. Een tweede nieuwe service is de rolstoelfiets op Landal Heideheuvel, Landgoed ’t Loo, Stroombroek en Coldenhove. Op deze elektrische fiets past een rolstoel, zodat u samen de mooiste fietsroutes in de omgeving kunt verkennen.

SCHONE LUCHT Gasten met luchtwegaandoeningen, zoals astma en COPD, weten dat een vakantieverblijf aan hoge eisen moet voldoen. Op een groot aantal parken kunt u daarom voor een speciale longvilla kiezen. Deze is voorzien van gladde vloerbedekking en gordijnen en meubels, die aansluiten bij de richtlijnen van het Longfonds. Op een deel van de parken is geen open haard in de accommodaties. Uiteraard is roken niet toegestaan en zijn huisdieren niet toegestaan. De schoonmaakteams volgen speciale instructies bij het schoonmaken van de longvilla’s. landal.nl/longvilla

Op landal.nl/zorg leest u meer over de aangepaste accommodaties en het speciale zorgaanbod.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

55

UITTIPS

S T E I D ALTIJ !

N E V E L E B E T Wanneer u een park van Landal GreenParks bezoekt, kunnen u en uw kinderen altijd rekenen op een uitgebreid Fun & Entertainmentprogramma. In de schoolvakanties pakken wij graag extra uit met uitdagende activiteiten en evenementen op de parken. Ook in de herfstvakantie bieden wij volop speelplezier!

NATUUR ONTDEKBOX Vies worden mag tijdens deze scharreltocht in de natuur. Voer samen de leukste opdrachten uit van de Natuur Ontdekbox en kom van alles te weten over de dieren, bomen en planten in de omgeving. Laarzen aan, vergrootglas mee en op ontdekkingstocht!

56

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Breng de kruisspin tot leven Kunstenaars opgelet! In de herfst is het spinnentijd en duiken overal spinnenwebben op in tuintjes, bossen en parken. Knip, versier en plak zelf een kruisspin en ontdek de belangrijkste weetjes over dit kleine beestje. Lees vast over de kruisspin op pagina 34 van deze Natuurlijk!

GEHEIMEN VAN DE HERFST Nóg meer ontdekken in de natuur? Ga samen onder begeleiding op pad vanaf het park en zie, hoor en voel alles wat de omgeving te bieden heeft.

Over elke vondst is wel een mooi verhaal te vertellen.

Wandel mee en ontdek de geheimen van de herfst.

Gekke pompoenen snijden

Pompoenen zijn lekker om te eten én leuk om mee te knutselen. Hol de pompoen uit en maak er een gek of spannend masker van. Na afloop gaat de vulling van de pompoen mee naar huis mét een recept voor een heerlijke pompoensoep.

BIJ HET VUUR Rond een knisperend vuurtje lekkers klaarmaken samen met uw vrienden of familie? Kom dan gezellig met z’n allen naar de vuurkorf. Iemand nog zo’n lekkere zachte marshmallow of een bakje vers gepofte popcorn?

Knutsel een eigen lampion en verf hem in de mooiste kleuren bij de Bollo Club.

Steek dan een lichtje aan en loop gezellig mee met de herfstlichtjestocht. Een sfeervolle avond voor het hele gezin!

Herfstlichtjestocht 365 DAGEN PER JAAR LEUKE ACTIVITEITEN Op bijna alle parken van Landal GreenParks genieten u en uw kinderen het hele jaar van de leukste binnen- en buitenactiviteiten. Help mee de dieren voeren, bouw een hut, bak koekjes met Bollo of doe een speurtocht. Of kom lasergamen, boogschieten, knutselen en speel daarna bingo met de hele familie. Check twee weken voor uw aankomst de Landal App voor de actuele programmering en tijden.

Kijk voor een overzicht van alle activiteiten op landal.nl/activiteiten.

Kijk voor een overzicht van alle extra activiteiten tijdens de herfstvakantie op landal.nl/herfstactiviteiten en voor de overige vakantieperiodes op landal.nl/vakantiespecials.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

57

UITGELICHT

TIENERS LEVEN ZICH UIT Noem het cool, vet of chill. Wie een vakantiebestemming zoekt die aansluit bij de hoge eisen van tieners, zit gegarandeerd goed bij Landal GreenParks.

Een dj-battle of kitesurfen: ze kiezen zelf.

T

ieners weten over het algemeen uitstekend wat ze willen op vakantie: relaxen met leeftijdsgenoten, de mogelijkheid om te sporten en af en toe een feestje.

Landal GreenParks heeft daarom alles in huis om uw kinderen hun eigen gang te laten gaan. Verschillende parken hebben een Fun & Entertainment-programma met wekelijks en per seizoen wisselende activiteiten voor tieners.

Dit varieert van outdoor activiteiten en spannende clinics tot educatieve workshops en chillparty’s. En wat te denken van een dj-battle, Expeditie Landal of boksles?

Van suppen tot bootcamp Diverse parken hebben een Sport Arena: een multifunctioneel sportveld waar tieners zich uitleven met voetbal, basketbal en volleybal. Ook zijn er parken waar ze kunnen lasergamen, suppen of zich in het zweet kunnen werken met bootcamps. Op Landal De Bloemert, Esonstad,

58

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Waterpark Sneekermeer, Strand Resort Ouddorp Duin, Waterpark Terherne en Waterparc Veluwemeer staan zeil-, surf- en kitesurflessen op het programma.

Naast de langste kabelwaterskibaan van Nederland ligt Landal Stroombroek. Hof van Saksen heeft de grootste indoor-waterglijbaan ter wereld én geeft clinics met onderwaterscooters.

Tienerhost Avontuurlijke tieners kiezen op Landal Brandnertal of Landal Winterberg voor een uitstapje naar een nabijgelegen mountainbikepark. Op Landal De Lommerbergen of Landal Het Vennenbos nemen ze gegarandeerd een duik in het golfslagbad. Zelf plannen verzinnen kan op enkele parken ook met de speciale ‘tienerhost’. Samen met de tieners bepaalt de host het programma: wordt het vandaag gamen, chillen of feesten? De groep heeft het voor het zeggen. Uw tiener komt gegarandeerd thuis met nieuwe vrienden én enthousiaste verhalen.

Kijk voor meer informatie over de coolste vakanties voor tieners op landal.nl/tieners.

Kerst is ‌ samen knutselen Het haardvuur knettert, de warme chocomel staat klaar en op tafel liggen de verzamelde schatten uit het bos. Nu nog wat hout en spijkers en de knutselmiddag kan beginnen. Met kerst doet iedereen mee!

NATUURLIJK NAJAAR 2018

59

NAALDBOOM? MAAK EEN EIGEN DRAADBOOM! Na een gezellige wandeling in het bos liggen de ingrediĂŤnten voor een wel heel bijzondere kerstboom klaar. Een boom van draad volgehangen met dennenappels, eikeltjes en blaadjes als versiering. Aan de slag!

STAP 1 Teken met potlood en liniaal een driehoek op de plank van ongeveer 50 centimeter hoog en 36 centimeter breed. Maak in het midden van de onderste lijn een stam van ongeveer 8 centimeter breed en 10 centimeter lang.

STAP 2 Zet vanaf de punt langs de schuine lijnen om de 6 cm twee stippen naast elkaar met drie centimeter ruimte tussen de stippen.

STAP 3 Sla de spijkers op de plek van de stippen met een hamer in de plank.

STAP 4 Knoop de draad vast aan de bovenste spijker en span de draad trapsgewijs langs de dubbele rij spijkers naar beneden.

Span de draad vervolgens van de onderste linker spijker aan de onderste spijker rechts en werk trapsgewijs weer omhoog.

Doe hetzelfde voor de stam.

60

NATUURLIJK NAJAAR 2018

DE BENODIGDHEDEN: • plank (ongeveer 75 x 50 centimeter) • potlood • liniaal • hamer • spijkers • gekleurd draad • schatten uit het bos • spuitbus met glitter

STAP 5 Sla nog een paar spijkers in de ruimte tussen de lijnen en verbind de draden in een willekeurige volgorde. Maak ook in de stam nog een paar kruisverbindingen voor een speels effect.

STAP 6 Spuit wat glitter op dennenappels, eikeltjes en bladeren die u met het hele gezin in het bos heeft verzameld. Maak met een draad lusjes aan de decoraties en hang de kerstboom vol met schatten uit het bos. Zo mooi was uw boom nog nooit!

KERSTACTIVITEITEN OP DE PARKEN Heeft u na het maken van de draadboom de smaak te pakken? Op verschillende parken van Landal GreenParks worden er in de kerstvakantie diverse leuke kerstactiviteiten aangeboden.

Natuurlijk licht er een paar voor u uit.

Popcorn & marshmallows Wat is er leuker dan zelf popcorn bakken en marshmallows roosteren boven een kampvuurtje? Kom met z’n allen rondom de vuurkorf staan, rijg een spekje op een stok en hoor de maïskorrels poppen. Smullen!

Midwinterlichtjestocht Loop mee met de midwinterlichtjestocht. Maak het nóg leuker door vooraf een eigen lampion te knutselen.

Geniet in het donker samen met het hele gezin van het warme licht. Wat een gezelligheid.

Kerstlekkernijen Als een echte bakker maken we beslag voor smeuïge lekkernijen. Na het kneden en vormen kunnen ze de oven in.

Ondertussen kunnen er gebaksdozen versierd worden, zodat de zelfgemaakte baksels heerlijk opgepeuzeld kunnen worden in de eigen bungalow.

Kerstsok knutselen Knutsel gezellig een eigen kerstsok. Wat zal hij mooi hangen in de bungalow! En wie weet zit er na een nachtje slapen wel een cadeautje in verstopt.

Familie kerstbingo Dolle pret voor het hele gezin met de Familie kerstbingo. Onder het genot van een hapje en drankje, speelt u gezellig een spelletje.

Voor de winnaars zijn er leuke prijzen. landal.nl/kerstactiviteiten

NATUURLIJK NAJAAR 2018

61

Magische sferen op de kerstmarkt Wie op zoek is naar sfeer en gezelligheid, moet beslist één van de vele kerstmarkten bezoeken, die dit najaar worden georganiseerd. Wat dacht u van Magisch Maastricht?

Van 16 november 2018 tot en met 6 januari 2019 bent u van harte welkom in Valkenburg, dé kersthoofdstad van Nederland. En van 30 november tot en met 31 december 2018 is het Vrijthof omgetoverd tot een authentieke kerstmarkt. Hier geniet u zowel boven als onder de grond van verschillende kerstmarkten in een feeërieke kerstambiance. landal.nl/kerstmarkten

Genieten van een knalvrije jaarwisseling Bent u één van de velen, die niet van vuurwerk houdt? Of schieten uw huisdieren in de stress tijdens oud en nieuw? Sluit het jaar dan af zonder knallen met een gezellig verblijf op één van onze vuurwerkvrije parken: Landal Miggelenberg, Hunerwold State, Orveltermarke, Duc de Brabant, Strand Resort Nieuwvliet-Bad. In alle rust geniet u hier van een fijne jaarwisseling samen met familie en vrienden. Vuurwerk is er écht niet bij: de grens wordt getrokken bij sterretjes. En als u dan tóch een knal hoort, is dat het knallen van een champagnekurk! landal.nl/vuurwerkvrij

62

NATUURLIJK NAJAAR 2018

UITGELICHT

Welkom in gastvrij Zuid-Limburg Medewerkers van Landal GreenParks hebben één ding met elkaar gemeen: gastvrijheid zit in hun DNA. Elke dag spannen zij zich in om uw verblijf onvergetelijk te maken.

Wat drijft hen? Cindy Zinken, medewerkster Front Office op Landal Hoog Vaals, deelt haar passie voor Zuid-Limburg.

‘V

anaf mijn eerste sollicitatiegesprek bij Landal GreenParks wist ik: dit is het, hier wil ik werken. Dat is inmiddels zeventien jaar geleden. Samen met mijn collega’s zet ik me in om te zorgen dat onze gasten een onvergetelijke vakantie hebben. Mijn grote liefde voor mijn geboorteregio Zuid-Limburg speelt

heeft. Ik begin altijd in het Limburgs, een beetje ‘Limburgs babbelen’ noem ik dat. Dan zit de sfeer er meteen goed in.’

Persoonlijke favorieten ‘We gaan er als regiohosts regelmatig zelf op uit om de hoogtepunten van de regio te ontdekken, letterlijk met een notitieboekje in de hand. Dat vind ik heerlijk aan mijn werk, ik realiseer me telkens opnieuw hoe bijzonder Limburg is. Aan de hand van die uitjes heb ik zelf verschillende dagprogramma’s samengesteld voor de gasten. Bijvoorbeeld in de ochtend een abdij bezoeken en ’s middags naar de Wereldtuinen Mondo

‘ Ik realiseer me telkens opnieuw hoe bijzonder Limburg is’ daarbij een belangrijke rol. Zo geven we nu ook twee keer per week als regiohost een presentatie over al het moois dat Zuid-Limburg te bieden

Verde. We passen het programma aan op de seizoenen. In de zomer raden we de gasten aan om te gaan kajakken op de Maas, in de winter tippen we een Segwaytour door Maastricht.

Uiteraard hebben we ook folders liggen bij de receptie, maar op deze manier geven we elk verblijf een persoonlijke touch. Gasten vinden het geweldig, want ze ontdekken nu echt de pareltjes in de omgeving. Het is heerlijk om mijn enthousiasme voor de regio op deze manier over te kunnen brengen.’

Vanaf Landal Hoog Vaals, Kasteeldomein De Cauberg, Reevallis of De Waufsberg kan uw avontuur in bourgondisch Zuid-Limburg beginnen. Vanuit uw accommodatie wandelt of fietst u zo door het heuvellandschap. In de nabije omgeving ontdekt u mergelgrotten en steden als Maastricht en Aken. landal.nl/limburg

NATUURLIJK NAJAAR 2018

63

BIJ LANDAL GREENPARKS STAAT

DUURZAAMHEID VOOROP

Op en rond de parken van Landal GreenParks ontdekt u wat groen kan doen. Waar u ook heen gaat, elke regio heeft zijn eigen bijzondere natuur. Om te zorgen dat u nu en in de toekomst van die natuur kunt blijven genieten, zetten wij hoog in op duurzaamheid. In 2018 mogen wij ons het meest duurzame reismerk noemen volgens de Sustainable Brand Index.

Dag van de Duurzaamheid Op 10 oktober 2018 vindt de Dag van de Duurzaamheid plaats voor de tiende keer op rij. Tijdens deze jubileumeditie organiseren duizenden particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden tal van activiteiten in het kader van duurzaamheid.

Uiteraard doet Landal GreenParks ook mee! Kijk voor meer informatie op dagvandeduurzaamheid.nl.

64

NATUURLIJK NAJAAR 2018

D

e Sustainable Brand Index is gebaseerd op een onafhankelijk consumentenonderzoek en laat daarmee zien dat onze gasten veel waardering hebben voor ons duurzaamheidsbeleid. Een mooie opsteker!

bijvoorbeeld dat we alleen groene of duurzame energie gebruiken en zoveel mogelijk energie zelf opwekken. Op steeds meer parken van Landal GreenParks wordt energie opgewekt door middel van zonnepanelen.

Zonnepanelen

Energiezuinig

Om echt werk te maken van duurzaamheid, hebben we onszelf als doel gesteld om in 2030 klimaatneutraal te zijn. Klimaatneutraal betekent

Ook bij de inrichting van de accommodaties kiezen we voor duurzame oplossingen, bijvoorbeeld door energiezuinige apparaten te plaatsen.

Park van de toekomst Om in 2030 volledig klimaatneutraal te kunnen werken, hanteren we bij de bouw van nieuwe accommodaties en de herontwikkeling van bestaande parken één stelregel: zo duurzaam mogelijk. Eén schoolvoorbeeld van hoe vakantieparken er in de toekomst uit zullen zien is Landal De Reeuwijkse Plassen. Dit park is misschien wel het meest duurzame vakantiepark van Nederland. Alle 145 accommodaties en de centrale voorzieningen zijn optimaal geïsoleerd en voorzien van luchtwarmtepompen. Het park is volledig gasvrij en bovendien het eerste vakantiepark dat in staat is om zelf duurzame zonne-energie op te wekken en op te slaan in een eigen elektriciteitsnetwerk. landal.nl/dereeuwijkseplassen

Waar mogelijk kiezen we voor circulair inkopen, zoals handdoeken die zijn gemaakt van de snijresten van t-shirtfabrieken. Trots zijn we op de eerste circulaire banken die zijn geplaatst in de eco-bungalows op Landal Aelderholt.

Deze banken, ontworpen door OT design, bestaan uit duurzame materialen en zijn modulair opgebouwd. Op deze manier hoeven enkel elementen die stuk of versleten zijn vervangen te worden en gaat de basis van de bank veel langer mee. Op deze manier worden er veel grondstoffen bespaard. Enkele jaren geleden zijn we voor de verlich-

ting overgestapt van gloeilampen naar halogeen- en spaarlampen. Omdat LED-verlichting nóg efficiënter is, hebben we onlangs vrijwel alle spaarlampen vervangen door LED-lampen.

Ook werken we nauw samen met Wecycle. Zij halen al onze stekkerapparatuur op en zorgen ervoor dat circa 85 procent van het materiaal gerecycled wordt en terugkomt als grondstof voor nieuwe producten.

Nieuwe bomen In Nederland en Duitsland maken we gebruik van 100% duurzame energie. In Nederland is de energie afkomstig van Hollandse windmolens, in Duitsland komt de energie van Duitse waterkrachtcentrales. Ten slotte werken we toe naar het zo veel mogelijk gasvrij maken van onze parken. Tot dat gelukt is, compenseren we ons gasverbruik door het aanplanten van nieuwe bomen.

Energieneutrale bungalows Bij de herontwikkeling van Landal Mont Royal zijn 74 nieuwe energieneutrale bungalows gebouwd. In totaal voorzien 2.300 zonnepanelen de gasloze woningen van stroom. Als er meer stroom wordt opgewekt dan verbruikt, wordt het overschot aan energie gebruikt in de bestaande bungalows op het park. Van de oude bungalows die zijn gesloopt, is maar liefst 80 procent van het materiaal hergebruikt en verwerkt in de fundering van de nieuwe accommodaties. Ook het interieur is veelal gemaakt van gerecycled materiaal. Dit geldt voor de houten meubelen en de pvc-vloer. Het tapijt in de slaapkamers is gemaakt van oude visnetten. landal.nl/montroyal

Meer informatie over de duurzame activiteiten van Landal GreenParks leest u op landal.nl/duurzaamheid.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

65

NIEUW

ONTDEK DE NIEUWE PARKEN

Met ruim 85 parken in 9 landen is er veel te kiezen bij Landal GreenParks. En er komen steeds nieuwe parken bij! Ontdek de Britse natuur, beleef Alpen-luxe in Oostenrijk of geniet van een prachtig uitzicht aan de Oostzee.

Fantastisch uitzicht Travemünde, gelegen aan de Duitse Oostzee, wordt gezien als één van de mooiste badplaatsen van Europa.

Brede zandstranden, historische huizen en een karakteristieke oude vuurtoren vormen hier het decor voor uw strandvakantie. Ontdek deze prachtige omgeving vanuit uw accommodatie in het nieuwe Waterfrontgedeelte op Landal Travemünde. Hier kiest u voor een luxe appartement voor 2 tot 8 personen of een duinvilla voor 4 tot 8 personen. De nieuwe vakantieaccommodaties zijn sfeervol en licht ingericht met vele luxe extra’s en bovenal: een fantastisch uitzicht over het water. De appartementen zijn voor-

66

NATUURLIJK NAJAAR 2018

zien van stoomen regendouches en grote balkons.

De charmante duinvilla’s bieden veel privacy en zijn uitsluitend bereikbaar via houten steigers.

Vanaf Landal Travemünde wandelt u zo naar het natuurreservaat Zuid-Priwall, waar u de kans heeft diverse beschermde planten diersoorten te spotten. Terug op het park wacht u de gezelligheid van de levendige promenade met winkels, restaurants, een indoorspeelplaats en de Beach Club. landal.nl/travemunde

Actief in Engeland Het Britse Peak District National Park is een internationale trekpleister vanwege het sprookjesachtige landschap en de vele uitdagende outdooractiviteiten. Aan de zuidzijde van dit natuurgebied opent Landal Sandybrook dit najaar haar deuren. Op dit vierde park van Landal GreenParks in Groot-Brittannië verblijft u in een van de 55 lodges of in een luxe lodge met jacuzzi. Wandel naar het mooie zwembad voor een lekkere duik, of maak het nog wat spannender: loop op het water in de WaterWalkerz-ballen, volg snorkellessen van gediplomeerde instructeurs of ga op ontdekkingstocht met een onderwaterscooter.

Ook in de game-ruimte en op het grote speelveld kan iedereen al zijn energie kwijt. Net buiten het park gaat het avontuur verder. In de schitterende natuur kunt u volop fietsen, wandelen, mountainbiken en bergbeklimmen. Verken de schilderachtige straatjes van het nabijgelegen Ashbourne of rij voor een dagje cultuur en shoppen door naar de grotere steden Derby en Stoke-on-Trent. landal.nl/sandybrook

Outdoorparadijs in de Alpen Klaar voor het avontuur? Ongerepte natuur, zuivere berglucht en uitzicht op de bijna 3000 meter hoge Hochkönig zijn de rode draad van uw verblijf op het Landal Resort Maria Alm. Dit exclusieve vakantiepark ligt midden in de majestueuze bergen van het Salzburger Land. Tien chalets creëren hier de sfeer

van een typisch Oostenrijks bergdorp.

In deze chalets zijn comfortabele appartementen ondergebracht, die met hun moderne Alpen-design zorgen dat u zich direct thuis voelt. Het gebied rondom de Hochkönig is een paradijs voor natuurliefhebbers en actievelingen, zowel ’s zomers als ’s winters.

Maak uw dag in de frisse berglucht compleet met een paar baantjes in het overdekte zwembad, kom tot rust in de relaxruimte of zoek de uitdaging op de fitnessapparaten. Uw kinderen vermaken zich met alle activiteiten van de Bollo Club. Voor een uitgebreid diner hoeft u het park niet te verlaten: in het restaurant maakt u uw verwenvakantie compleet. landal.nl/resortmariaalm

Kijk voor meer informatie over onze nieuwe parken op landal.nl/nieuweparken.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

67

UITTIPS

CULTUUR SNUIVEN IN DE BUITENLUCHT Het culturele seizoen is geopend! Er valt van alles te beleven deze nazomer en herfst. Proef de lekkerste jenever in Hasselt, bezoek een imposant monument of geniet van vele optredens op Texel.

OPEN MONUMENTENDAG:

IN EUROPA

Meer dan vierduizend monumenten in heel Nederland openen tijdens de Open Monumentendag gratis hun deuren. Het thema van 2018 is ‘In Europa’. Geniet van de monumenten én van de extra activiteiten, zoals kunstroutes, muziekprogramma’s en rondleidingen. Check de website van Open Monumentendag voor het programma.

openmonumentendag.nl | 8 en 9 september 2018

Welkom in Wallonië Altijd al achter de voordeur van Walloonse kunstenaars willen gluren? Grijp uw kans tijdens de Wallonië Welkom Weekends in september en oktober. Kunstenaars, ambachtslui en andere creatievelingen gooien hun deuren open en laten u kennismaken met hun passie voor de streek. Geniet van tentoonstellingen, gastronomische wandelingen, voorstellingen en demonstraties. Bezoek Wallonië Welkom Weekends vanaf Landal Village l’Eau d’Heure en Village Les Gottales. walloniebienvenue.be | 15 en 16 september, 6 en 7 oktober 2018

68

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Foto: Annemie America

OKTOBERMAAND KINDERMAAND Musea, molens, kerken en kunstinstellingen in Groningen, Friesland en Drenthe openen in oktober gratis hun deuren voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar.

Bovendien worden er elk weekend allerlei leuke binnen- en buitenactiviteiten georganiseerd. Logeert u in oktober met kinderen op een van de parken van Landal GreenParks in de noordelijke provincies, houd dan het programma in de gaten.

is toegang!

Oktobermata d kindermaaannd 2018 Kinderen gr

W W W .K IN DE RM

Jeneverfeesten in Hasselt Hasselt is dé hoofdstad van de jenever. Geen wonder dat de Belgische stad elk jaar haar rijke traditie viert met de Hasseltse Jeneverfeesten. Het derde weekend van oktober barst het uitbundige feest los met muziek, dans, een kelnerloop, optochten en tentoonstellingen. Als klap op de vuurpijl verandert het water in de stadsfontein zelfs in jenever.

Maak een uitstapje naar het bruisende Hasselt vanaf Landal Mooi Zutendaal, Kasteeldomein De Cauberg, Reevallis, Hoog Vaals en De Waufsberg.

AA ND .N L

kindermaand.nl | alle zaterdagen en zondagen in oktober OMKM 2018

Landal.indd

1

jeneverfeesten.be | 20 en 21 oktober 2018

27-06-18 12 :13

RUIM 950 PERSONAGES OP

DICKENSFESTIJN Verblijft u op 15 en 16 december in de buurt van Deventer? Breng dan een bezoek aan het Dickensfestijn. Het historische Bergkwartier in de oude Hanzestad staat geheel in het teken van de verhalen van Charles Dickens. Ontmoet wereldberoemde personages als Oliver Twist en Ebenezer Scrooge. Het Dickensfestijn is van 11.00 tot 17.00 uur te bezoeken en gratis toegankelijk. dickensfestijn.nl | 15 en 16 december 2018

Foto: Florian Trykowski

ROCKEN IN DE BERGEN VAN SAALBACH In het prachtige berglandschap van Saalbach barst in december het zinderende BERGFESTival los. Het festival staat bekend om zijn gezellige sfeer, rockende muziek en buitengewone locaties. Maak een bezoek aan dit muzikale en culinaire festijn nóg specialer door een tochtje met de gondel naar de Wildenkarhütte op 2000 meter. Vanaf het panoramaterras geniet u van het feest mét een schitterend uitzicht. Er rijden pendelbussen tussen BERGFESTival en Landal Rehrenberg. berg-festival.com | 7 tot en met 9 december 2018

Kijk op landal.nl/evenementen voor het complete overzicht van alle leuke uitjes in de buurt van de parken van Landal GreenParks.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

69

70

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Pas op voor Ellert en Brammert Inwoners van het Drentse dorpje Schoonoord weten wel beter dan ’s nachts het Ellertsveld te betreden. In dit natuurgebied schuimen de reuzen Ellert en Brammert rond. Overdag is er gelukkig niks aan de hand. Een bezoek aan het Ellert en Brammertmuseum is dan ook zonder gevaar. Het openluchtmuseum is tot en met 31 oktober te bezoeken en goed te bereiken vanuit Landal Orveltermarke en Landal Het Land van Bartje.

ONTDEK MAGISCHE MYTHEN EN SAGEN Mythen en sagen zijn vaak eeuwen geleden ontstaan en ook nu nog springlevend. Ze vormen een inspiratiebron voor films, boeken en videogames. Elke streek heeft zijn eigen mythe of sage.

D

e begrippen mythe en sage worden vaak door elkaar gebruikt, maar er is wel degelijk een verschil. Mythen zijn traditionele en symbolische verhalen, die handelen over een fictieve persoon of plaats. Vaak spelen legendarische figuren of goden de hoofdrol en is het verhaal voorzien van een sterke moraal. Sagen daarentegen zijn mondeling overgeleverde volksvertellingen waarbij een ‘waargebeurd’ verhaal centraal staat. Anders dan een mythe heeft een sage meestal een historische kern. Natuurlijk licht zes mythen en sagen voor u uit in de buurt van de parken van Landal GreenParks.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

71

De bokkenrijders in Limburg Het glooiende Limburgse land is een voedingsbodem voor vele volksverhalen. De bekendste daarvan is de mythe van de bokkenrijders. Van oudsher gingen er verhalen rond van mensen die een pact met de duivel hadden gesloten en bij nacht en ontij door het luchtruim vlogen op de rug van bok. Griezelig!

Koning Arthur, wie kent ‘m niet?

Hoogmoed komt voor de val In Friesland had het vrouwtje van Stavoren alles, maar vond dat toch niet genoeg. Ze gaf een schipper opdracht om haar het kostbaarste goed ter wereld te brengen. Als deze terugkeert met een lading graan, ontsteekt het vrouwtje in woede en loost ze het graan. Daarna gaat het snel bergafwaarts met Stavoren en het vrouwtje.

Een verhaal met een echte moraal.

Wilhelm Tell in Zwitserland Als Wilhelm Tell weigert zijn hoed af te nemen voor de landvoogd, dwingt deze hem een appel van het hoofd van zijn jongste zoon te schieten. Hij neemt twee pijlen en schiet met de eerste de appel van het hoofd. ‘Had ik mijn zoon geraakt, dan was de tweede pijl voor u geweest’, zegt Tell daarop.

Dit wereldberoemde Zwitserse verhaal speelt zich af in de omgeving van Landal Vierwaldstättersee.

72

NATUURLIJK NAJAAR 2018

De verhalen van koning Arthur, het zwaard in de steen, de ridders van de ronde tafel en Merlijn de tovenaar spreken wereldwijd tot de verbeelding.

Het Engelse landschap met zijn groene dalen, meanderende beekjes en oude kastelen vormt het perfecte decor voor de Arthur-mythe. Ontdek het betovende landschap van Groot-Brittanië vanaf een van de vier parken van Landal GreenParks.

Witte wieven van Lochem

Speelplaats van duivels en heksen

Zijn het flarden mist of zijn het witte wieven? Bij de Lochemse berg, in de omgeving van het Achterhoekse dorpje Zwiep, schijnen deze mythische wezens in de nachtelijke uren rond te waren. Namen als de Witte Wievenkoele en de Duivelskolk doen vermoeden dat het hier niet pluis is.

Bent u gek op oude volksverhalen over duivels en hekserij? Dan is een bezoek aan de Harz een aanrader. Dit schitterende middelgebergte in het hart van Duitsland dankt zijn reputatie met name aan de Brocken, het hoogste puntje van het Harz-gebergte.

De Brocken is het middelpunt van talloze mythen en sagen. Zoals het verhaal van de heksen, die tijdens de Walpurgisnacht de laatste sneeuw van de toppen van de Brocken vegen. De Harzer Hexenstieg is een 97 kilometer lange wandelroute, die het westelijk deel van het Harz-gebergte verbindt met het oostelijk deel. Het is één van de mooiste wandelroutes van Duitsland en leidt u langs uitkijktorens, donkere bossen, gezellige cafés en machtige rotsformaties, zoals de Teufelsmauer. De route langs deze ‘Duivelsmuur’ is een aaneenschakeling van magische verhalen waarin heksen, duivels en ander addergebroed de hoofdrol spelen. Een leuk uitje als u verblijft op Landal Salztal Paradies.

KORT

DAAR AAN DE DUURZAME KUST ‌ Voor een bezoek aan een van de meest duurzame kusten ter wereld kunt u gewoon naar het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee. Dit prachtige kustgebied is onlangs, samen met Schouwen-Duivenland, Veere en Westvoorne, bekroond met een

QualityCoast Award door Green Destination. Deze organisatie zet zich in voor duurzaam toerisme. GoereeOverflakkee loopt voorop in duurzame energieopwekking en werkt aan innovatieve oplossingen voor energieopslag en gebruik van waterstof.

Kenmerkend voor dit gebied zijn de gezellige authentieke dorpen en stadjes, schitterende natuur en de uitstekende watersportmogelijkheden.

Ontdek het zelf tijdens uw vakantie op Landal Strand Resort Ouddorp Duin. landal.nl/strandresortouddorpduin

Unieke wandeling op Utrechtse Heuvelrug Samen met Staatsbosbeheer heeft Landal Amerongse Berg een nieuwe wandelroute geopend op Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De wandeling leidt u onder meer langs oude bossen, heidevelden, het Egelmeer en De

Elsterberg. De wandeling start op het park en wordt gemarkeerd door een karakteristieke toegangsboog met vogels, gemaakt door een lokale kunstenaar. landal.nl/amerongseberg

NATUURLIJK NAJAAR 2018

73

Lekker samen smullen Op Landal Beach Resort Ooghduyne is het nieuwe familierestaurant Steaks & Burgers geopend. Op het menu staan heerlijke gerechten van de lavagrill.

Op Landal Port Greve, Mont Royal en Aelderholt zijn de brasseries voorzien van een nieuwe inrichting én nieuwe gerechten. U geniet hier van een veelal biologisch en duurzaam ontbijt, lunch of diner. Daarnaast worden er voor jong en oud kookworkshops georganiseerd. landal.nl/nieuwefaciliteiten

NIEUWE ACCOMMODATIES Landal GreenParks is continu bezig te vernieuwen. Naast volledig nieuwe accommodaties worden op verschillende parken ook vernieuwde accommodaties aangeboden met een sfeervolle en frisse uitstraling. Zo worden er op het gezellige familiepark Landal De Vers 45 bungalows vervangen door nieuwe 6- en 8-persoonsbungalows met een hoog comfortniveau.

Ook komen er 30 nieuwe 4-persoonswoningen én 20 2-persoonswoningen krijgen een grondige make-over. landal.nl/nieuweaccommodaties

Beste vakantiepark van Groot-Brittannië UW EIGEN PRIVÉ ZWEMBAD Landal Gwel an Mor is door Visit England verkozen tot het beste vakantiepark van Engeland. Het park, gelegen in het schilderachtige Cornwall, wordt geroemd om de kwaliteit van de luxe chalets, de

74

NATUURLIJK NAJAAR 2018

goede faciliteiten en prachtige ligging. Het park is de ideale uitvalsbasis om de veelzijdige natuur van Cornwall te ontdekken. landal.nl/gwelanmor

Naast de luxe 10-persoonsbungalow, zijn er op Landal De Bloemert nu ook exclusieve 8-persoonsbungalows met overdekt privé-zwembad. De 8-persoonsbungalow beschikt bovendien over een eigen aanlegsteiger om lekker op te luieren of te vissen, of om zo met uw eigen boot het Zuidlaardermeer op te varen. landal.nl/debloemert

NIEUW INDOORSPEELPARADIJS GEOPEND Landal Esonstad heeft een gloednieuw indoorspeelparadijs geopend waar kinderen van 0 tot 12 jaar zich naar hartenlust kunnen uitleven. Met niet minder dan 875 m2 speelplezier geïnspireerd op het Friese waterleven is er voor ieder wat wils. De allerkleinsten kruipen, klauteren en glijden van de dijk. Kinderen van 3 tot 6 jaar duiken in de grote ballenbak. Kids tot 12 jaar vermaken zich onder meer op de trampolines en de grote familieglijbaan. De oudste kinderen klimmen via een net naar een pannaveld, tafeltennistafel en relaxhoek. Zo heeft iedereen dikke pret. landal.nl/esonstad

DRIE ATTRACTIES ONDER ÉÉN DAK

Zelf zuivel, hagelslag en wijn tappen Ontdek het nét geopende Family Entertainment Center Sevenum bij Landal Domein De Schatberg. Dit waanzinnige centrum biedt drie attracties onder één dak. Zo geniet u in het ABC Restaurant van maar liefst elf verschillende keukens. Terwijl u in The Portal Action House zo de virtuele wereld instapt. Of avonturen beleeft op trampolines, een pumptrack, een half-pipe en een free-running-parcours.

Zijn uw kinderen gek van Thomas de Trein, Bob de Bouwer, Angelina Ballerina of Brandweerman Sam? In Mattel Play! spelen uw kinderen zélf de hoofdrol in de wereld van deze tv-helden. landal.nl/domeindeschatberg

Landal Heideheuvel, Coldenhove, Rabbit Hill en Het Vennenbos hebben een Parkshop nieuwe stijl geopend.

U kunt zélf uw zuivel en wijn tappen en uw cereals en noten scheppen.

Dat is écht duurzaam winkelen omdat het minder verpakkingen kost en verspilling tegen gaat. U kunt in de Parkshops ook terecht voor vers gebakken brood uit eigen bakkerij, diverse streekproducten, verantwoorde vlees- en visproducten en verse meeneemmaaltijden. Kinderen hebben een eigen winkelroute waarbij ze van alles mogen proeven en zelfs hun eigen hagelslag kunnen tappen.

NATUURLIJK NAJAAR 2018

75

LOS DE PUZZEL OP EN MAAK KANS OP

EEN WEEKEND- OF MIDWEEKVERBLIJF BIJ LANDAL GREENPARKS zomermaand metalen kokertje

15

één en ander lichte houtsoort

25

10

dun papier eenheid v. weerstand

tegenover

17

verschoten staat in Amerika

pers. vnw.

voorlopige versie

reden metalen vat

voeg

kosmos

afstandelijk

vetplant

5

catastrofe dwingeland

3

onvriendelijk welpenleidster

krokodil

23

op de wijze van beddengoed priem

duivel

brommerig

12 6

broedplaats

grote bijl

2

vuurspuwende berg

tijdelijk afstaan

aanvaller

20

gemalin

18 riv. in Rusland pl. in België

16

7

balie

76

NATUURLIJK NAJAAR 2018

arts

riv. in Duitsland soort trappist

rubriek in krant of tijdschrift

pl. in Gelderland

19

kegelsnede

22

advertentie later

klein paard

visgerei

roklengte

9

oxidatie

1

bladgroente

riv. in Spanje

zangnoot

27

24

laatstleden gordijnstang

of iets dergelijks schaakstuk zeer begaafd

26

bolgewas klaar

21

deel v.h. lichaam

4

deksel

Vul de juiste letters in onder de Zweedse puzzel.

Mail uw oplossing voor 31 december 2018 naar natuurlijk@landal.nl. Vermeld in de onderwerpregel: Zweedse puzzel Natuurlijk najaar 2018.

Per mailadres mag u één oplossing insturen.

Prijswinnaars worden persoonlijk geïnformeerd.

13

springstof (afk.)

geluid v. ganzen vulkaan op Sicilië

kortschrift

staat in Amerika muze v.d. zangkunst

11

Geniet van rust, ruimte en natuur op één van de geselecteerde parken van Landal GreenParks. Stap op de fiets om de omgeving te verkennen of waai lekker uit op het strand. En op het park zelf is ook genoeg te doen! De winnaar verblijft een weekend of midweek in een standaard 4- of 6-persoonsaccommodatie en heeft de keuze uit aankomstdata tot 16 december 2019, met uitzondering van schoolvakanties en feestdagenperioden. landal.nl/winactie

overmatig

pl. in Duitsland

14

dandy

8

pl. in Flevoland

© www.puzzelpro.nl 1

2

3

4

17

5

18

6

19

7

20

9

8

21

22

10

23

11

24

12

25

13

26

14

27

15

16

ONTVANG DE ANWB FIETSPAS

NU 1 JAAR LANG

VOOR SLECHTS € 15 ✂ ONTVANG NU

€ 5 KORTING OP HET GEHELE WEBSHOPASSORTIMENT!

✂ KOM EEN HELE DAG GENIETEN BIJ

PALESTRA BEAUTY & WELLNESS VOOR SLECHTS

€ 17,50

P.P.

✂

25% KORTING

OP UW HEMA FOTOBOEK EEN ONVERGETELIJKE TIJD GEHAD BIJ LANDAL GREENPARKS? MAAK EEN MOOI FOTOBOEK OM NOG LANG NA TE GENIETEN.

✂ PROBEER DE ANWB FIETSPAS NU 1 JAAR LANG VOOR SLECHTS € 15. GENIET VAN ZORGELOOS FIETSEN MET 24/7 PECHHULP VOOR UW FIETS EN MEER LEUKE VOORDELEN. Actievoorwaarden • • • •

Het aanbod is alleen online af te sluiten via: anwb.nl/landalactie.

Af te sluiten tot en met 15 maart 2019. Abonnement stopt automatisch na 1 jaar.

Deze actie is niet geldig in combinatie met andere lopende acties of kortingen.

Voor de Fietspas dient men lid te zijn van de ANWB à € 15.

✂ SPECIAAL VOOR NATUURLIEFHEBBERS:

ONTVANG € 5 KORTING OP HET GEHELE ASSORTIMENT IN DE WEBWINKEL VAN NATUURMONUMENTEN.

MET UW AANKOOP STEUNT U DE NATUUR IN NEDERLAND.

Actievoorwaarden

✂

• Kijk op natuurmonumentenshop.nl en vul in het vakje ‘kortingscode’ de couponcode NMLANDAL in. Klik op ‘toepassen’ en de code wordt direct verwerkt.

• De actiecode is éénmaal bruikbaar en geldig tot en met 31 maart 2019.

• De actiecode geldt niet op boeken en op verzendkosten, maar is wel geldig in combinatie met andere aanbiedingen.

• De actiecode is niet inwisselbaar voor geld en geldt niet voor eerdere bestellingen.

GENIET DE HELE DAG VAN ONZE SAUNAFACILITEITEN VOOR SLECHTS € 17,50 P.P. TEGEN INLEVERING VAN DE VOORDEELVOUCHER.

PALESTRA beauty & wellness

Actievoorwaarden • Alleen geldig tegen inlevering van deze voucher van 1 september 2018 tot en met 31 maart 2019.

• Maximaal 4 personen per voucher.

• Geldig op basis van beschikbaarheid, reserveren is gewenst.

• Niet te combineren met badenkaarten, arrangementen en andere acties.

✂ BIJ GEBRUIK VAN ONDERSTAANDE ACTIECODE KRIJGT U EENMALIG

25% KORTING BIJ DE AANKOOP VAN EEN FOTOBOEK BIJ HEMA.

Actievoorwaarden • Ga naar hema.nl/fblandal en gebruik actiecode FBLANDAL2019.

• Geldig tot en met 28 juni 2019.

• Niet geldig in combinatie met andere acties en kortingen.

• Niet inwisselbaar voor contant geld.

• De korting kan niet achteraf in de winkel worden verrekend.

HEMA behoudt zich het recht voor om de actievoorwaarden tussentijds te wijzigen of de actie voortijdig te beëindigen.

Kidz

‘Garen spinnen’ Wat een prachtige dag voor een herfstwandeling!

Maar die spinnen zijn juist heel nuttig…

ik heb het wel een beetje koUD...

Dat zal wel, maar geef mij maar een bos zonder spinnen. Brrrr…

En zo’n web met regendruppels is toch prachtig?

Hoi jongens!

Kennen jullie mijn vriend Spinnetje al?

Kijk, daar heb je Bij!

NOU...

Ik vind al die spinnen in de herfst maar niks…

Waarom kijk je zo bang, Egel?

Oke, momentje!

Ik brei met acht poten tegelijk,

dus ik ben zo klaar…

Wat leuk de vrienden VAn BIJ te ontmoeten!

Ik zei toch dat het heel nuttige beestjes zijn?

Mag ik een sjaal voor jullie breien?

Je hebt gelijk.

En ze zijn nog aardig ook!

NATUURLIJK NAJAAR 2018

79

KIDZ

HEERLIJK NAJAAR:

SPELEN IN HET DONKER In het najaar is het vroeg donker. Tijd om gezellig bij de open haard te kruipen. Én leuke spelletjes te verzinnen. In het donker is genoeg te doen!

KWIS MET EEN STAARTJE 1. VOS

B

4. EEKHOORN 5. WALVIS

C

F D

NATUURLIJK NAJAAR 2018

Om dit spel te spelen, heb je nodig: een zaklamp, een witte muur en twee handen. Maak om de beurt figuren op de muur en raden maar. Wie maakt de beste eland, spin of slak? Welk dier tover jij op de muur?

In het najaar is het weer pepernotentijd! Lekker om zo te eten óf er iets bijzonders mee te doen. Maak eens pepernotenrotsjes.

3. KAMELEON

80

Schaduwdieren raden

PEPERNOTENROTSJES A

2. BRUINE RAT

E

Is het een heldere avond? Neem je ouders dan mee naar buiten om de sterrenhemel te bewonderen. Met de gratis Night Sky app (alleen voor iPhone) vind je razendsnel het steelpannetje, de grote beer of sterrenbeelden zoals de stier of de boogschutter.

SMULLEN MAAR:

De staart is voor veel dieren onmisbaar.

Weet jij welke staart bij welk dier hoort?

6. WASBEER

NACHTVOORSTELLING

Je hebt nodig: • 4 handjes pepernoten of kruidnoten • 100 gram chocolade • halve theelepel speculaaskruiden • smarties • bakpapier Vul een grote pan voor de helft met water en hang hier een klein pannetje boven (dit heet au bainmarie). Verhit het water en smelt de chocolade in het kleine pannetje. Voeg de speculaaskruiden toe. Als alles goed gesmolten is, schep je de kruidnoten door de chocolade. Schep met 2 lepels hoopjes van 4 à 5 pepernoten op het bakpapier en bestrooi ze met smarties of andere versiersels. Laat de pepernotenrotsjes minimaal 2 uur afkoelen en opstijven in de koelkast. En dan smullen maar!

BOLLO’S MOPPENHOEKJE

Joeri: ‘Waarom hebben olifanten gele klompjes?’

Berend: ‘Zodat je ze niet kan zien als ze in de vla drijven.’

Joeri: ‘Wel eens een olifant in de vla gezien?’

Berend: ‘Nee, het werkt dus!’

Cowboy Billy Boem gaat naar de kapper. Als hij klaar is verlaat hij de kapsalon.

En wat denk je?

Pony weg!

Licht uit en bowlen maar!

Discobowlen doe je gewoon in je accommodatie. Het enige wat je nodig hebt is een bal, een paar lege plastic flessen en een paar glowsticks. Doe de glowsticks in de flessen, dim de lichten en bowlen maar!

Twee vogels zitten op een tak. Dan vliegt er een straaljager over. Zegt de ene vogel: ‘wow, die gaat hard!’ Waarop de ander zegt: ’ik zou jou wel eens willen zien vliegen als je staart in brand staat!’

Speel mee en win!

Zoek alle woorden in deze woordzoeker en maak kans op één van de tien Bollo-pakketten. Mail je oplossing voor 31 december 2018 naar bolloquiz@landal.nl. Zet erbij: Bollo puzzel Natuurlijk najaar 2018. Per adres mag je één oplossing insturen.

KOM JIJ OOK NAAR HET BOLLOWEEKEND? Kom met je hele familie het verjaardagsfeestje van Bollo meevieren. Het feestelijke Bolloweekend vindt plaats van 9 tot en met 12 november 2018 op Landal Landgoed ’t Loo. Het hele weekend zijn er allerlei leuke activiteiten; ontbijten met Bollo, dansen in de minidisco, kijken naar de Bolloshow en op de foto gaan met speciale gasten die op het Bolloweekend komen. landal.nl/bolloweekend

Spellen in de Bollo-app In de speciale Bollo app kun je samen met Bollo en zijn vriendjes op ontdekkingsreis naar het bos, het strand of de bergen om avonturen te beleven. In de app zitten nu ook twee nieuwe spelletjes: Egeltje Prik en Memory. Download de Bollo-app nu in de appstore of via Google play.

De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel verstopt. Van links naar rechts en andersom, van boven naar beneden en andersom en ook nog eens schuin! Sommige letters moet je vaker gebruiken. Zoek de woorden op en streep ze af. De letters die overblijven vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

BOOM DONKER EEKHOORN

N N E K K A T S E R R N

E E N R O O H K E E Z K

K P R N A M C T G A R G

A I E O I O A E K E E IJ

EGEL GELUIDJES HERFST

R U N H H O N L K L V K

K L C W R B A N U I O E

R S L I U N O I N C E W

U S T I T D D A R H L N

HOREN KRAKEN LICHTJES

I A S A D J A E S T E R

K M A A E M E H G J N U

E R T S F R E H C E E U

N V L E E R M U I S L V

© www.puzzelpro.nl

SAVE THE DATE

MAAN NACHT REGENBUI RUIKEN SCHADUW SCHIM SLUIPEN STER TAKKEN TAST UIL VLEERMUIS VOELEN VUUR WOLK ZAKLANTAARN

© www.puzzelpro.nl

NATUURLIJK NAJAAR 2018

81

De juiste oplossing van de kwis is: 1 C 2 D 3 F 4 E 5 B 6 A

ONZE PARKEN Door Stefanie Landal Landgoed ’t Loo NOORDZEE

Ameland State

Schiermonnikoog

Schuttersbos Ameland Vitamaris Résidence Terschelling Terschelling Lauwersoog West Terschelling Holwerd Esonstad Natuurdorp Suyderoogh WADDENZEE Vlieduyn

Door Vincent Landal Rabbit Hill

Vlieland

Sluftervallei

Texel

Harlingen

Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Leeuwarden

Waterpark Terherne

Den Helder

Beach Resort Ooghduyne

Strandhuisjes Julianadorp

Groningen

Waterpark Sneekermeer Heerenveen

De Bloemert Assen

Het Land van Bartje

Hunerwold State

NOORDZEE

Aelderholt

Giethoorn

Alkmaar

Lelystad Haarlem

Dunimar

De Vlegge

Waterparc Veluwemeer

Heihaas De Veluwse Hoevegaerde Rabbit Hill

Noordwijk

Den Haag

Beach Villa’s Hoek van Holland Strand Resort Ouddorp Duin

Miggelenberg De Reeuwijkse Plassen Amerongse Berg Arnhem

Strand Resort Nieuwvliet-Bad Terneuzen

Enschede

Heideheuvel Coldenhove

Nijmegen ’s-Hertogenbosch Breda

Vlissingen

Landgoed De Hellendoornse Berg Landgoed De Elsgraven Twenhaarsveld

Stroombroek

Duinpark ’t Hof van Haamstede Port Greve Villapark Livingstone Resort Haamstede Résidence ’t Hof van Haamstede Zierikzee Middelburg

Deventer Apeldoorn

Utrecht

Rotterdam

Emmen

Zwolle

Landgoed ’t Loo

Amsterdam

Orveltermarke

Bergen op Zoom

De Vers

Tilburg

Duc de Brabant Het Vennenbos

Eindhoven

Domein De Schatberg

Venlo

De Lommerbergen Landgoed Aerwinkel

Door Siegfried Landal Strand Resort Nieuwvliet-Bad

Door Jorijn Landal De Lommerbergen

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals De Waufsberg Maastricht

Door Sarah Landal Het Vennenbos 82

NATUURLIJK NAJAAR 2018

SCHOTLAND

Glasgow

Edinburgh

Glasgow

Grønhøj Strand

Kielder Waterside

NIEUW Landal Kielder Waterside

Rønbjerg

Aalborg

NOORD IERLAND

Søhøjlandet

IERLAND

Ebeltoft

Manchester Ringkobing

Aarhus

Liverpool

NIEUW Landal Darwin Forest Silkeborg

Door Nancy Landal Het Land van Bartje

Seawest

ENGELAND

Esbjerg

Edinburgh

Liverpool NIEUW Sandybrook

Kopenhagen

Manchester Darwin Forest

ENGELAND

DENEMARKEN

WALES

Londen

Londen

NIEUW Gwel an Mor

Travemünde

NOORDZEE

Hamburg Groningen

Bremen

Dwergter Sand

Berlijn Hannover

Amsterdam

Enschede

Utrecht Arnhem

Osnabrück

Salztal Paradies

Breda Brugge

Brussel

BELGIË

Leipzig

Winterberg

Antwerpen

Mooi Zutendaal

Keulen

Maastricht Luik

Village les Gottales Village l’Eau d’Heure

Luxemburg

Door Jorina Landal Hochmontafon

DUITSLAND

Aken

Eifeler Tor

Wirfttal Mont Royal Frankfurt Sonnenberg

Praag

Hochwald Warsberg

TSJECHIË

Nürnberg

Regensburg

Marina Lipno

Stuttgart

Linz München

Door Bep Landal Wirfttal

Salzburg Zürich

Brandnertal

Vierwaldstättersee Bern

Luzern

ZWITSERLAND

Chalet Matin

Innsbruck

Hochmontafon

Wenen

OOSTENRIJK Salzburg

NIEUW Resort Maria Alm Rehrenberg Zell am See

Residence Duna Boedapest

HONGARIJE

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Alpine Lodge Lenzerheide

Genève

NATUURLIJK NAJAAR 2018

83

WAT VINDT U VAN NATUURLIJK?

Geef uw mening op landal.nl/uwmening

Informatie en reserveringen:

landal.nl of 0900-8842 (gebruikelijke belkosten)

BelgiĂŤ: landal.be of 070-77 80 80 (0,30 EUR/min.)

Maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 21.00 uur en zaterdag, zondag en feestdagen van 10.00 tot 15.00 uur.

Ontdek wat groen kan doen