Natuurlijk magazine najaar 2017

natuurlijk NAJAAR 2017

GRATIS UITGAVE VAN LANDAL GREENPARKS

Samen frisse lucht opsnuiven Op avontuur met de mountainbike

Ontdek de stoerste forten

De Veluwe in de hoofdrol

16

Inhoud

56

IN DIT NUMMER 8 Verborgen natuurparels van Nederland 12 Actief én zorgeloos op wintersport 15 Hygge is de Deense manier van leven 16 Wild: Een unieke film over de Veluwe 20 Bezoek spannende forten en vestingen 24 Op avontuur met de mountainbike 50 Rondwandelen in veelzijdig Hasselt 52 Natuurgids Maarten Decates over

paddenstoelen 70 Ontdek bourgondisch Limburg NATUUR EN STREEK 5 Natuurweetjes en tips 32 Al het moois van Terschelling 34 De meesterlijke oehoe 38 Kruidige likeuren uit de regio 42 Allerlei soorten boomvruchten 44 Duik in de streek 66 In het groen met Natuurmonumenten

12

UITGELICHT 19 De Sint op bezoek 28 Lekker wandelen met uw hond 30 Maak de mooiste natuurfoto’s 46 Spectaculaire indoor waterglijbanen

op Hof van Saksen 55 Subtropisch genieten 56 Lekker op vakantie met z’n twee 62 Zóveel verschillende kersttradities 73 Samen recyclen voor natuurbehoud KORT 58 Kort nieuws 60 Evenementen op de parken 64 Vernieuwing bij Landal 68 Leuke uitjes op een rij 74 Vernieuwingen bij Landal 2

natuurlijk najaar 2017

KIDZ 79 Bollo ontdekt bloemen

van ijs 80 Kidz pagina

38

EN VERDER 76 Puzzel 77 Kortingsbonnen 82 Parkenoverzicht

24

28

70

34

52

natuurlijk najaar 2017

3

Rubriek

Geluksmomenten Tijdens een vakantie maken we vaak allerlei bijzondere momenten mee. Momenten van onbekommerd genieten en samen plezier beleven. Het is dat kleine geluk dat een vakantie onvergetelijk maakt.

Bij Landal GreenParks bieden we u alle ruimte om úw bijzondere momenten te ervaren. Daar zetten onze medewerkers zich elke dag voor in. Onlangs ontvingen we daar een geweldige blijk van waardering voor. Het Nederlandse publiek heeft ons uitgeroepen tot Klantvriendelijkste Leisure Bedrijf van Nederland.

Uiteraard hopen wij dat u deze mening deelt en ook tevreden bent over uw vakantie bij Landal GreenParks. Of u nu kiest voor de Nederlandse kust, het glooiende landschap van Zuid-Limburg, de Veluwe of de Friese Meren of voor een avontuurlijke wintersport in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Tsjechië. Misschien laat u uw oog wel vallen op één van onze nieuwe bestemmingen in Denemarken en Groot-Brittannië, het kan allemaal.

Om vast in de stemming te komen, staat deze Natuurlijk bol van de inspirerende verhalen. Zo valt op pagina 62 te lezen dat u voor een kerstfeest met een lokale twist aan het juiste adres bent bij een van onze parken over de grens. Zelf ben ik van plan om binnenkort een aantal van de forten en vestingwerken te bezoeken die staan beschreven op pagina 20. Want wie zich verdiept in de lokale geschiedenis, kan de volksaard van een streek beter begrijpen.

Dat kan trouwens ook door één van de overheerlijke lokale kruidenbitters te proeven die op pagina 38 staan beschreven.

Geniet van het najaar!

Thomas Heerkens, Algemeen Directeur, Landal GreenParks

4

natuurlijk najaar 2017

Natuur

Seizoen vol verrassingen Herfst en winter zijn dé jaargetijden om het samen extra gezellig te maken. Geniet van de gloedvolle zon en de dwarrelende herfstbladeren.

Snuif de knisperende winterlucht op en duik in de sfeervolle feestdagen.

Natuurlijk zet enkele highlights voor de komende periode op een rij.

Niet voor ‘wadjes’ Vlak bij Landal Esonstad en Landal Natuurdorp Suyderoogh ligt Wadloopcentrum Pieterburen.

Hier wordt in het najaar wekelijks een pittige wandeling over het wad georganiseerd. Onder leiding van een deskundige gids loopt u over de zeebodem: tijdens hoogwater het leefgebied van zeehonden, garnalen en platvissen. De stilte en vergezichten zijn overweldigend en bij vorst of sneeuw verandert het wad in een waar Noordpoollandschap. wadlopen-pieterburen.nl

GEZONDE

HUIS-TUIN-EN-KEUKENTIPS Nu buiten de temperaturen dalen, daalt ongemerkt ook uw weerstand. Hierdoor bent u gevoeliger voor bijvoorbeeld griep en verkoudheid. Natuurlijk geeft drie huis-tuin-enkeukentips om snel weer op krachten te komen.

1. Verstopte neus?

3. Lekker pittig

Neem een ui, snijd hem doormidden en leg hem ’s nachts op een schoteltje naast uw bed.

Bereid eens een maaltijd met chilipeper, want die bevatten verschillende stoffen die zorgen dat het slijm in de luchtwegen makkelijker oplost.

Ook verwarmen de pepers uw lichaam van binnenuit en werken ze antibacterieel.

2. Heilzame werking Bij griep en verkoudheid is een goedgevulde kippensoep helend. De stoom van de soep verlicht de verstopping in de neus en bouillon vult de vocht- en zoutbehoefte van uw lichaam aan.

natuurlijk najaar 2017

5

Lekker warm Aardappel-preisoep met een bite

Voor 4 personen:

Na een gure herfstdag doet een dampende kop soep wonderen. Deze aardappel-preisoep is eenvoudig te bereiden. Bovendien geeft u de soep in een handomdraai een verrassend andere smaak.

Schenk de olie in een soeppan met stevige bodem en fruit de ui en knoflook aan. Voeg vervolgens de rest van de ingrediënten toe: de aardappel, prei, nootmuskaat, mosterd en kippenbouillon. Breng de soep aan de kook en laat dan zachtjes 20 tot 30 minuten koken tot de aardappel zacht is. Pureer de soep met een staafmixer of een blender, voeg de slagroom toe en breng op smaak met zout en peper. Maak de soep af met de bieslook en kies één van de toppings. Eet smakelijk!

De natuur van dichtbij beleven

Voor de soep: • 1 kilo kruimige aardappelen, in stukken • 1 ui, gesnipperd • 2 teentjes knoflook, gehakt • 3 preien, gewassen en in ringen (ook een deel van het groen) • 1 liter kippenbouillon (van bouillonblokjes) • 250 ml slagroom • Scheutje olijf- of zonnebloemolie • Theelepel mosterd • Snufje nootmuskaat • Peper en zout • Gehakte bieslook Voor de topping: • Parmezaanse kaas, grof geraspt • Stukjes gerookte paling of makreel

Op zoek naar inspiratie voor een bijzondere buitenactiviteit met uw gezin?

Bijvoorbeeld uilenballen pluizen, een bijenhotel knutselen of een sneeuwklokjeswandeling maken? Kijk dan eens op de website van het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN). Met tal van activiteiten en cursussen in de regio laat IVN kinderen en volwassenen de natuur van dichtbij beleven. ivn.nl/activiteiten

IJskoude uitjes In de wintermaanden worden overal in Nederland knusse kunstijsbanen opgetrokken. Van stadse pleintjes tot ondergelopen polders. Hebben u of uw kinderen geen schaatsen? Geen probleem, de schaatsen kunt u meestal ter plaatse huren. Niets leuker dan de ijzers onderbinden en daarna, met gloeiende wangen, genieten van koek-en-zopie.

Kijk op landal.nl/schaatsen voor een overzicht van de schaatsbanen op onze parken.

Maanzinnig Een avondwandeling in het donker is een echt avontuur, helemaal bij volle maan. Dan staat de aarde precies tussen de zon en de maan in. Tijdens een vollemaanwandeling neemt de boswachter het hele gezin mee door bossen en over velden, en beantwoordt alle vragen over dit bijzondere natuurverschijnsel. Kijk op staatsbosbeheer.nl/vollemaanwandelingen wanneer u kunt meedoen aan zo’n spannende tocht.

6

natuurlijk najaar 2017

Apps voor het buitenleven Speciaal voor u geselecteerd: de leukste apps voor een geweldige vakantie. Ze zijn handig en altijd actueel. De apps zijn beschikbaar voor iPhone en Android.

JA, IK WANDEL! Zoekt u een actieve partner met hart voor de natuur?

DeWandeldate.nl is een datingsite voor sportieve natuurliefhebbers, met een nieuwe manier van daten: wandeldaten. Meld u aan,

EN ROUTE Wandelt, fietst of vaart u mee met de boswachters van Natuurmonumenten?

Dat kan met de gratis Natuur Route-app.

De app bevat meer dan 260 routes door natuurgebieden in heel Nederland. U komt op verrassende plekken, terwijl de boswachters u er van alles over vertellen. Ook handig: alle kaarten zijn te downloaden, zodat ze ook offline beschikbaar zijn.

ALS EEN BLAD AAN DE BOOM Wandelend door het bos ziet u een prachtige boom. Het lijkt een berk, maar is het niet … of wel? De Leafsnap-app biedt uitkomst. Maak met de app een foto van het blad en u krijgt direct informatie over de herkomst.

beschrijf uw favoriete wandeldate en u kunt individueel afspreken met andere leden of lekker meewandelen in een groep.

GOOD MORNING SUNSHINE In de wintermaanden kan opstaan extra lastig zijn. Buiten is het immers koud en donker. De populaire Sleep Cycle-app registreert uw bewegingen en maakt u wakker wanneer ú daar klaar voor bent (dat is wanneer u in lichte slaap bent).

Anders dan bij de meeste wekkers, klinkt dit wekkergeluid bemoedigend: ‘Kom op, het wordt een mooie dag!’

WIE VLIEGT DAAR? Vogels spotten op één van de Waddeneilanden is nu nog leuker met de vernieuwde gratis app Wadvogels van Vogelbescherming Nederland. De app is een digitale vogelgids en vogelherkenningstool ineen. Er zijn 190 vogelsoorten in opgenomen met treffende illustraties en herkenbare vogelgeluiden. De Wadvogels app helpt u in vier stappen uit te vinden welke vogel u heeft gespot. Zo houdt u de kanoet, bonte strandloper, drieteenstrandloper of steenloper voortaan gemakkelijk uit elkaar. En nu … het Wad op!

natuurlijk najaar 2017

7

Ontdek de natuurparels van Nederland Nederland heeft prachtige natuurgebieden die iedereen wel kent, zoals de Veluwe en de Biesbosch. Maar wat te denken van de parels die iets meer verborgen liggen? Natuurlijk tipt zes natuurgebieden die minder bekend, maar zĂŠker niet minder mooi zijn.

Wandelen in een oase van rust Grenzend aan Landal Dunimar liggen de Amsterdamse Waterleidingduinen. Het gebied dankt zijn naam aan het feit dat het drinkwater voor Amsterdam hier sinds 1853 op natuurlijke wijze door de duinen wordt gezuiverd. In het heuvelachtige duingebied kunt u uren wandelen en waant u zich alleen op de wereld, terwijl het centrum van Amsterdam slechts een half uurtje weg is. De kans is groot dat u onderweg een damhert of ree en misschien zelfs een vos spot.

8

8

natuurlijk najaar 2017

natuurlijk najaar 2017

9

Sahara van de Lage Landen De Veluwse parken van Landal GreenParks liggen allemaal in de buurt van het grootste stuifzandgebied van West-Europa. Dit bijzondere natuurgebied geldt als het best bewaarde geheim van de Veluwe.

Het Kootwijkerzand bestaat uit door wind

gevormde zandduinen. Dagelijks ontstaan er nieuwe sierlijke ribbels. Het landschap heeft een unieke flora, met planten als heidespurrie en zandzegge. Vanaf de uitkijktoren op het Kootwijkerzand heeft u een fantastisch uitzicht over de Veluwe.

Heidevelden en bossen Verblijft u dit najaar op Landal Landgoed De Hellendoornse Berg? Dan kunt u letterlijk en figuurlijk niet om De Sallandse Heuvelrug heen. Dit Nationaal Park wordt beheerd door Natuurmonumenten en ligt tussen Holten en Hellendoorn. Het is ĂŠĂŠn van de grootste natuurgebieden in Overijssel.

Dwaal urenlang over glooiende heidevelden of verken de uitgestrekte bossen. Leuk voor kinderen is de speciale wandelroute van Mies de Specht.

Een leerzame route over de wereld van de vogels in de omgeving.

10

natuurlijk najaar 2017

Magie van het Sleenerzand

Avontuurlijk duingebied

Een wandeling in de Zeepeduinen is een waar avontuur. Het prachtige duingebied is zeer gevarieerd met zijn duinvalleien, kale zandduinen en bosrijke gebieden. Vanuit het vogelobservatiecentrum heeft u scherp zicht op de talloze vogels die hier leven.

Vergeet ook niet het oude kasteel

Slot Haamstede te bezoeken. De Zeepeduinen zijn te bezoeken vanaf Landal Resort Haamstede, Duinpark ’t Hof van Haamstede, Résidence ’t Hof van Haamstede en Villapark Livingstone.

Nieuwe natuur

Het Sleenerzand in Drenthe, dicht bij Landal Orveltermarke, Aelderholt en Het Land van Bartje, is een magische plek waar het verleden nadrukkelijk zijn sporen heeft nagelaten. De streek bestaat uit stille bossen, stuifzand, heidevelden en vennetjes. De eerste mensen die zich hier vestigden behoorden tot de zogenaamde Trechterbekercultuur, genoemd naar de trechtervormige keramische bekers die zijn gevonden tijdens opgravingen. Er zijn nog talloze andere sporen van vroeger te vinden, zoals grafheuvels en de stenen hunebedden.

Het Harderbos ligt aan de oevers van het Veluwemeer en op een steenworp afstand van Landal Waterparc Veluwemeer. Het bos is zogenaamde ‘nieuwe natuur’ van Natuurmonumenten. Sinds de aanleg van het bos in 1968 heeft de natuur hier vrij spel. Naast de vele vogels en zoogdieren als de ree en de vos heeft het Harderbos nóg een speciale inwoner: de bever. Als u goed oplet ziet u overal de knaagsporen van deze ijverige dieren.

Kijk voor meer informatie op landal.nl/natuurparken.

natuurlijk najaar 2017

11

Landal Ski Life

Samen in het

winterparadijs

Overdag bent u actief op de piste, terwijl u met het gezin geniet van de knisperende sneeuw en de frisse berglucht. Daarna komt u voldaan thuis in uw sfeervolle accommodatie.

EĂŠn keer op wintersportvakantie bij Landal Ski Life en u wilt nooit meer anders.

12

natuurlijk najaar 2017

E

en actieve, zorgeloze vakantie midden in de bergen, dát is precies waar de bergparken van Landal GreenParks voor staan. Zowel in de zomer als de winter.

Met Landal Ski Life beleeft u samen met uw familie of vrienden een heerlijke, onbezorgde wintersportvakantie. De pret begint al maanden voor vertrek: ‘hoe hoog is de hoogste bergpiek?’, ‘hoeveel pistes telt het gebied?’ en ‘kan ik daar écht elke dag naar de Bollo Club?’.

Dat heerlijke wintersportgevoel Veel parken liggen direct aan de piste, dus zodra u heerlijk bent gesetteld in uw comfortabele accommodatie is er nog maar één ding waar u aan denkt: zo snel mogelijk de sneeuw in!

Hamburg

Bremen

Berlijn Hannover Osnabrück

Salztal Paradies Leipzig

Winterberg Keulen Aken

DUITSLAND

Praag

Frankfurt

TSJECHIË

Nürnberg

Regensburg

Marina Lipno

Stuttgart

Wenen

Linz

München

OOSTENRIJK Salzburg

Zürich

Vierwaldstättersee Bern

Luzern

ZWITSERLAND Genève

Brandnertal Chalet Matin

Innsbruck

Hochmontafon Alpine Lodge Lenzerheide

Rehrenberg Zell am See

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Parken van Landal Ski Life in Europa

natuurlijk najaar 2017

13

‘Veel parken liggen direct aan de piste en dat betekent: zo snel mogelijk de sneeuw in!’

Het verblijf in een Anton Pieck-achtige omgeving, de dikke laag krakende sneeuw onder uw voeten, het fijne zonnetje boven op de berg en de wind in uw gezicht als u van de piste roetsjt tellen op tot een onvergetelijke vakantie. Na een dag vol sneeuwpret ziet u de blije snoeten van uw kinderen als ze genieten van een dampende kop choco in het bergrestaurant.

Als eerste op de piste En of u nu voor het eerst op de ski’s of een snowboard staat of al een ervaren wintersporter bent: Landal Ski Life heeft de gewenste accommodatie op de perfecte plek. De parken van Landal Ski Life liggen in prachtige skigebieden in Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland en Tsjechië. Na een stevig ontbijt trekt u misschien wel het eerste spoor?

Tocht met de arrenslee Over de ski- of snowboardhuur en eventuele lessen voor uzelf of uw kinderen hoeft u zich geen zorgen te maken. Deze regelt u gemakkelijk op het park of vooraf via de website.

En terwijl u het skigebied verkent, ontfermen de instructeurs van het kinderskiland zich over uw allerkleinste die deze vakantie spelenderwijs leert skiën. Ook als u eens zin heeft in een andere winterse activiteit, dan is er in de omgeving van de parken van alles te doen: maak een gezellige tocht met de arrenslee, ga lekker schaatsen of kies voor een adrenaline-verhogend avontuur op de rodelbaan.

Tijd voor ontspanning Niet alleen het samen actief bezig zijn in de buitenlucht maakt de wintersport tot zo’n heerlijke vakantie, ook de gezelligheid eromheen levert een belangrijke bijdrage aan uw vakantieplezier. Borrelen in de aprèsskibar, rummikuppen bij de open haard, ontspannen in de sauna of een duik nemen in het warme water van het zwembad op het park. En aan het einde van weer zo’n fantastische vakantiedag valt u allemaal heerlijk in slaap in uw comfortabele of luxe accommodatie. Op naar de volgende dag in winterwonderland.

Wintersportvakantie met Landal Ski Life Bij Landal Ski Life verblijft u in een sfeervolle accommodatie, in de mooiste berggebieden van Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland en Tsjechië. Er zijn skigebieden voor zowel beginnende als zeer ervaren skiërs. Na een dag vol outdoor activiteiten geniet u van een smaakvol diner met lokale lekkernijen in een van de gezellige restaurants op het park of in de omgeving. Uw kinderen hebben de tijd van hun leven in het kinderskiland, de Bollo Club of het zwembad. landalskilife.nl/wintersport

14

natuurlijk najaar 2017

Uitgelicht

Hygge:

geluk op z’n Deens Denemarken staat bekend om zijn eindeloze kustlijn, indrukwekkende fjorden en uiteraard LEGO®. Minstens zo typisch is ‘hygge’, de Deense levensmentaliteit. Door te focussen op wat écht belangrijk is, behoort het Deense volk al jaren tot de gelukkigste volken ter wereld.

H

ygge is zo’n woord dat zich niet makkelijk laat vertalen.

Het Nederlandse ‘gezelligheid’ komt misschien het dichtst in de buurt. Maar anders dan in Nederland is gezelligheid in Denemarken een werkwoord. De Denen maken er bewust tijd voor. De essentie van hygge? Samenzijn om te ontspannen en te genieten van de goede – vaak kleine – dingen in het leven. De warme gloed van kaarslicht is hygge, net als een gezellige maaltijd met vrienden.

Bijzonder licht Een bezoek aan het Deense schiereiland Jutland leent zich perfect voor een flinke dosis hygge. Dat wordt een heel bijzonder samenzijn in de herfstof kerstvakantie. Jutland kent namelijk

Dayz Grønhøj Strand Aalborg

Dayz Rønbjerg

een groot aantal zonuren en wordt geroemd vanwege de bijzondere lichtval. Met de uitgestrekte zandstranden in het westen, het heuvelachtige natuurgebied in het oosten en de rotsen en baaien in het noorden, heeft Jutland u veel moois te bieden.

Dayz Ebeltoft Dayz Søhøjlandet Ringkobing

Aarhus

Dayz Seawest

Kopenhagen

Esbjerg

Jutlandse hygge Verblijf op één van de vijf parken van Dayz by Landal GreenParks en maak de mooiste wandel- en fietstochten.

Geniet van architectuur en winkeltjes in een nabijgelegen stadje. Als u aan het einde van een mooie dag thuiskomt in uw accommodatie, schenkt u een lekker glaasje in. U ziet in de verte de zon ondergaan en dán leeft u hygge zoals de Denen het kennen en waarderen.

Parken van Landal GreenParks in Denemarken

Kijk voor meer informatie over de parken van Dayz

by Landal GreenParks op landal.nl/denemarken

natuurlijk najaar 2017

15

Film Wild

Spanning, ontroering ĂŠn humor op de Veluwe

16

natuurlijk najaar 2017

Natuurfilmer Luc Enting (1957) bracht zijn jeugd door op het Drentse platteland. Sindsdien is hij gefascineerd door de natuur. Enting start zijn carrière als stedenbouwkundig tekenaar bij de gemeente, maar kiest uiteindelijk voor wat hij het liefste doet: met zijn films mensen, dieren en natuur dichter bij elkaar brengen.

T

Van het indrukwekkende geburl van edelherten en de vlucht van de buizerd, tot de jacht van de vos en het micro-leven op een grote eik.

Natuurfilmer Luc Enting legde het allemaal vast voor zijn beeldschone bioscoopfilm Wild.

weeënhalf jaar lang bestond het leven van filmmaker Luc Enting uit lange draaidagen om zijn langgekoesterde droom waar te maken: een bioscoopfilm over de Veluwe. Vanuit kleine hutjes ver van de bewoonde wereld wachtte hij keer op keer op dat éne bijzondere moment in het leven van zijn hoofdrolspelers: de vos, het edelhert en het wilde zwijn.

©

PVPictures by Jan Huttinga

On-Nederlands mooi Het resultaat van zijn inspanningen is een spannende, ontroerende en vaak ook grappige film, waarin de schoonheid en veelzijdigheid van de Veluwe in elk jaargetijde in beeld is gebracht.

Daarnaast zien we de hoofdrolspelers opgroeien naar volwassenheid, wat gepaard gaat met de nodige uitdagingen. Enting: ‘Ik vind de Veluwe in alle jaargetijden haast on-Nederlands mooi. Het is het grootste aaneengesloten natuurgebied van NoordwestEuropa met een enorme verscheidenheid aan landschappen en leven. Met bossen, heide, zandverstuivingen, beken en stuwwallen. Ik wil met mijn film nieuwe inzichten geven in de veelzijdige natuur van de Veluwe.’

Een cadeautje ‘De kracht van de film is dat ik heel dicht op de hoofdrolspelers heb geze-

ten’, vertelt Enting. ‘Doordat ik heb gefilmd op plekken die normaal niet toegankelijk zijn voor mensen, kon ik de ontwikkeling van de dieren nauwgezet volgen. Bij verschillende verhaallijnen laat ik de paralellen zien tussen mens en dier: de kijker snapt zo precies wat er met de dieren gebeurt.’ Om het verhaal te kunnen vertellen was veel materiaal nodig. ‘Én geduld, want je hebt de dieren niet aan een touwtje.

Je moet hun vertrouwen winnen en dan krijg je soms een cadeautje.’

Kippenvelmoment Zo’n moment was de geboorte van de vossenjongen die Enting tijdens het hele draaiproces kon volgen. ‘De vos zorgt voor veel spanning in de film. Hij gaat op jacht: het is eten of gegeten worden. Zodra de jongen volwassen zijn, gaat de vossenfamilie uit elkaar.

De jongen moeten op zoek naar een eigen territorium en dat gaat niet zonder slag of stoot. Een kippenvelmoment in de film? Als de vossendochter wordt weggestuurd door haar moeder om zelfstandig te worden. Ze verzet zich, maar gaat uiteindelijk toch.’ Nog zo’n spannend moment beleefde Enting toen moeder wild zwijn besloot om met haar jongen de ven over te zwemmen. ‘Gelukkig haalde de hele familie veilig de overkant.

natuurlijk najaar 2017

17

Alle foto’s: ©PVPictures by Jan Huttinga

PRIJSG A A VR

Samen naar de film?

De wilde zwijnen-mannetjes noem ik ook wel de ruige jongens van het bos. Ze hebben een hard bestaan. Ze staan in rangorde helemaal onder aan de ladder en leven vanaf hun derde jaar alleen.’

Wilt u komende winter de film Wild gaan zien? PV Pictures stelt 3 X 2 premièrekaarten en 10 X 2 bioscoopkaarten beschikbaar. Weet u het antwoord op de volgende vraag?

Sfeerbeelden

Het vliegend hert is de grootse kever op de Veluwe. Hoe lang leeft het vliegend hert minimaal als larve onder de grond?

A. 4 jaar B. 1 jaar C. 2 jaar

Andere dieren die u door de film beter leert kennen zijn de specht, de buizerd, verschillende insecten, reptielen en het edelhertjong dat Enting volgt tot zijn eerste gewei. ‘Met de buizerd vliegen we mee over de verschillende landschappen.

Dat levert schitterende sfeerbeelden op.’ Een van de doelen van de film is een breder publiek naar de Veluwe te trekken om te recreëren. ‘Maar’, waarschuwt Enting, ‘we moeten niet vergeten dat dit natuurlandschap door mensen is gemaakt. Dat geeft ons verantwoordelijkheden. Bezoekers moeten zich aan de regels houden om de dieren niet in gevaar te brengen.

Ga dus nooit van de paden en houd honden aan de lijn, zodat ook onze kleinkinderen nog kunnen genieten van de parel die de Veluwe is.’

‘De wilde zwijnen-mannetjes zijn de ruige jongens van het bos’

18

natuurlijk najaar 2017

Stuur uw oplossing vóór 31 december 2017 naar natuurlijk@landal.com onder vermelding van Wild en wie weet bent u één van de gelukkige winnaars van twee premièrekaarten of bioscoopkaartjes.

Wilt u de Veluwe van dichtbij ervaren? Kijk op landal.nl/veluwe.

Nog meer bijzondere uitstapjes vindt u op visitveluwe.nl.

Hij komt, hij komt ...

Rond half november raakt Nederland weer volledig in de ban van Sinterklaas en zijn pieten. Ook dit jaar brengt de goedheiligman een bezoek aan Landal GreenParks. Een mooi moment om samen vakantie én feest te vieren.

Zoek de Gouden Pepernoot De ene pepernoot is de andere niet.

En er is één héél bijzondere: de Gouden Pepernoot. En net deze pepernoot is zoek. Tijdens een vrolijke speurtocht mogen de jonge gasten aan de slag: als ze de Gouden Pepernoot vinden, kunnen ze hem inleveren bij de receptie en krijgen ze een mooi cadeautje.

Een aantal parken van Landal GreenParks staat in de loop naar 5 december in het teken van de goede Sint, met leuke en sfeervolle activiteiten voor het hele gezin. En wat is er nu leuker dan met uw (klein)kinderen te genieten van pakjesavond in uw eigen bungalow? Samen liedjes zingen voor de open haard en lekker smullen van de pepernoten en warme chocolademelk. Terwijl de wind door de bomen waait …

Sint z’n eigen bungalow Het gerucht doet de ronde dat in één van de bungalows op het park een wel heel bijzondere gast logeert. Ja, het is écht waar: Sinterklaas en zijn pieten hebben hun eigen bungalow bij Landal GreenParks. Maar waar?

Ga maar snel op zoek naar deze bijzondere gast. Elke dag pakken Sinterklaas en de pieten hier cadeautjes en lekkernijen in.

Pieten Ex

pres

s Twee vrolij ke pieten komen lan gs in uw bungalow om uw kin deren de cadea utjes te b rengen en ze een onvergete lijk sinterklaa sfeest te bezorg en.

Meer weten over alle iteiten sinterklaasactiv en ze rk pa e elk w op en den? or w rd ee georganis Kijk op rklaas landal.nl/sinte

natuurlijk najaar 2017

19

Op bezoek bij

robuuste jongens

20

natuurlijk najaar 2017

Forten, vestingen en citadellen hebben dankzij hun robuuste constructie de tand des tijds vaak goed doorstaan. Ze vertellen veel over het – meestal vechtlustige – verleden van onze voorouders en zijn fascinerend om te bezoeken. Gaat u mee op ontdekkingstocht?

Adembenemend uitzicht De citadel van Dinant in België is majestueus gelegen op de 100 meter hoge rotsen boven Dinant en de Maasvallei. Alleen al het uitzicht maakt een bezoek aan dit verdedigingsfort uit 1821 meer dan waard.

Een leuke manier om de citadel te bezoeken is via het kabelbaantje, dat vanaf de kerk aan de voet van de rotsen omhoog gaat. U kunt de citadel per auto bereiken, maar sportievelingen nemen de trap van 408 treden omhoog. In de buurt van Landal Les Etoiles en Landal Village l’Eau d’Heure. citadellededinant.be

natuurlijk najaar 2017

21

Reis terug in de tijd Tussen 1593 en 1851 was Bourtange een belangrijke vesting in Groningen. Toen de vesting in 1851 werd opgeheven, ontstond een agrarisch dorp. Slechts een aantal gebouwen herinnerde nog aan de glorie van vroeger. In de jaren zestig van de vorige eeuw nam de gemeente Vlagtwedde het initiatief om de vesting te reconstrueren, met nieuw opgeworpen wallen, gegraven grachten en soldatenbarakken volgens oude kaarten en tekeningen. Bezoekt u het Bourtange van nu, dan bent u even eeuwen terug in de tijd in deze kleine, sfeervolle vestingstad. Een leuke excursie vanuit Landal Aelderholt, Orveltermarke, De Bloemert, Het Land van Bartje en Hof van Saksen. bourtange.nl

Fort Sint Pieter Fier bovenop de Sint-Pietersberg beschermt Fort Sint Pieter al ruim 300 jaar Maastricht tegen de vijand.

Tussen 2006 en 2012 heeft het stenen, vijfhoekig fort het oorspronkelijke uiterlijk teruggekregen bij een ingrijpende restauratie. Bepaalde delen heeft men bewust als ruĂŻne gelaten. Zo blijft de geschiedenis van de vele belegeringen zichtbaar en is er ook plaats voor bijzondere planten en dieren. De buitenzijde is vrij toegankelijk, het fort zelf kunt u met een gids bezoeken. Een aanrader voor gasten op Landal Hoog Vaals, Kasteeldomein De Cauberg, Reevallis, De Waufsberg en Mooi Zutendaal. natuurmonumenten.nl/monumenten/fort-sint-pieter

22

natuurlijk najaar 2017

Strategisch bolwerk Daar waar de Rijn zich splitst in de Waal en het Pannerdens Kanaal ligt het prachtige Fort Pannerden, gebouwd tussen 1869 en 1871. U ziet aan de omvang van dit kolossale bolwerk dat dit vroeger een heel strategisch punt was. Het is het meest oostelijk gelegen fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tegenwoordig draait het fort om het beleven van geschiedenis, met tentoonstellingen en activiteiten voor jong en oud. Van november tot en met maart alleen in de weekenden open. Goed bereikbaar als u verblijft op Landal Stroombroek, Heideheuvel, Miggelenberg of Coldenhove. fortpannerden.eu

Foto: Natuurmonumenten

Texelse ster

Stoer Fort Monostor Het aan de Donau gelegen Fort Monostor in het Hongaarse KomĂĄrom is een toonbeeld van Centraal-Europese militaire architectuur. Het fort is gebouwd tussen 1850 en 1871 en heeft een roerige geschiedenis: aanvankelijk gebruikt als opleidingscentrum voor het Hongaarse leger, werd het vervolgens een kamp voor Poolse en Franse vluchtelingen aan het begin

van de Tweede Wereldoorlog en daarna een doorvoerkamp van de nazi’s voor Joden en zigeuners.

Tussen 1945 en 1990 werd het fort gebruikt door het Rode Leger van de Sovjet-Unie. U kunt Fort Monostor individueel verkennen of met een gids (tijdig reserveren!) vanaf maart tot 14 november 2017. Een leuk uitstapje vanaf Landal Residence Duna. erod.hu

Het stervormige Fort de Schans op Texel is rond 1574 aangelegd in opdracht van Willem van Oranje. Hij wilde het eiland en de handelsschepen in de haven beschermen tegen de Spanjaarden. Het fort deed in de gouden eeuw ook dienst als rechtbank voor muiterij op de schepen, als gevangenis en executieterrein. In 1811 bracht Napoleon een bezoek aan het fort, waarna hij het liet vergroten en versterken.

Er lopen diverse fiets- en wandelroutes langs het vrij toegankelijke Fort de Schans. Een leuke trip vanaf Landal Sluftervallei, Beach Park Texel en Villapark Vogelmient. natuurmonumenten.nl/natuurgebied/ fort-de-schans

natuurlijk najaar 2017

23

24

natuurlijk najaar 2017

DWARS DOOR

DE NATUUR OP DE MOUNTAINBIKE

Over de heuvels, door de bossen en slalommend tussen stenen en takken: u bent op avontuur met de mountainbike. Natuurlijk selecteerde de mooiste mountainbikegebieden voor u in BelgiĂŤ, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.

natuurlijk najaar 2017

25

Klim de Ardennen in De Belgische Ardennen vormen het ideale landschap voor een mountainbikevakantie. Vanuit Landal Les Etoiles, Village l’Eau d’Heure en Village les Gottales bent u zó bij een van de uitdagende single tracks.

De soms ruige natuur, oude dorpjes en de zichtbare herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog zijn per mountainbike perfect te ontdekken. In de Ardennen vindt u meer dan honderd mountainbikeroutes, met veel steile klimmen en rotsachtige afdalingen.

Downhill in Zwitserland De bergen

van Oostenrijk Ook in de Oostenrijkse Alpen is mountainbiken uitgegroeid tot één van de populairste outdoorsporten. Een prachtig gebied om te ontdekken, is het Brandnertal in de regio Vorarlberg. Hier vindt u meer dan 110 kilometer aan avontuurlijke mountainbikeroutes. De meeste trails lopen direct langs Landal Brandnertal en Landal Chalet Matin. Naast het park ligt Bikepark Brandnertal, waar u vrij rijdt op het uitgebreide parcours of een mountainbikecursus volgt. Beginnende en gemiddelde bikers werken aan hun vaardigheden op de lichtere parcoursen.

Op de zware downhill-trajecten waagt u zich alleen als u een ervaren biker bent.

26

natuurlijk najaar 2017

De regio Arosa Lenzerheide in Graubünden trekt jaarlijks duizenden mountainbikers vanwege het overweldigende berglandschap, het bikepark en de veelzijdige routes. Verblijft u op Landal Alpine Lodge Lenzerheide?

Besteed uw tijd dan goed met de 850 kilometer aan gps-tracks en 305 kilometer aan bewegwijzerde bikeroutes in het gebied. Er zijn zware tracks voor de fanatieke fietsers, zoals het

downhill-parcours van de Parpaner Rothorn, maar ook familieroutes met lichte hellingen en lekker veel rustpunten. Met een drankje en apfelstrudel in één van de hutten bent u zo weer op krachten! Een trekpleister is het nieuwe Bikepark Lenzerheide. Van het tussenstation Scharmoin leiden vijf heel verschillende afdalingen u naar het dalstation van Rothron.

Een onbezorgd verblijf Op de genoemde parken van Landal GreenParks is aan alles gedacht om uw verblijf zo prettig mogelijk te maken. Zo is er op een aantal parken een afgesloten stalling voor uw fiets en spoelt u bij de wasplaats in een mum van

tijd de modder van uw fiets. Ook koopt u in de ParkShops handig gereedschap voor kleine reparaties. Wilt u een mountainbike huren? Op of naast deze parken is altijd een professionele fietsverhuur aanwezig.

Tussen de vulkanen in de Eifel

Verblijft u op Landal Eifeler Tor of Landal Wirfttal, dan bevindt u zich in het hart van nóg een mekka voor mountainbikers: de Eifel. Deze regio beschikt over zo’n 1000 kilometer aan routes en verschillende trail- en bikeparken voor elk niveau, zoals het VulkanBike Trailpark.

U racet over donkere bosweggetjes en vroegere lavastromen en passeert akkers en blauwgroene kratermeren.

Volop avontuur rond Winterberg Uitgestrekte valleien, de hoogheidevlakte en helderblauwe bergmeren: op slechts een paar uur rijden van Nederland ligt Landal Winterberg, dé plek voor een heerlijke mountainbikevakantie.

De Bike-Arena Sauerland heeft maar liefst 34 mountainbiketracks. Aan uw techniek én conditie werken? In Bikepark Winterberg vindt u eenvoudige afdalingen en zware routes. Wie dat nog net te uitdagend vindt, maar wél in is voor avontuur, kan bij Trailpark Winterberg aan de overkant terecht.

Meer mountainbiken?

Ook in de omgeving van andere parken van Landal GreenParks kunt u heel mooi mountainbiken. Zoals in Engeland, Tsjechië, Hongarije, Denemarken én in eigen land.

Bekijk de mogelijkheden op landal.nl/mountainbiken.

natuurlijk najaar 2017

27

Heerlijk herfstwandelen

met uw hond De herfst met zijn prachtige kleuren is een heerlijk seizoen om met uw hond op stap te gaan. Op vrijwel alle parken van Landal GreenParks is uw hond een graag geziene gast en op sommige parken boekt u zelfs een speciale hondenbungalow.

U

w hond is thuis uw trouwste metgezel, dus neemt u hem ook graag mee als u met vakantie gaat. De herfst is hét ideale jaargetijde om samen een nieuwe omgeving te verkennen. Het bos is op zijn mooist: de grond ligt bezaaid met beukennootjes en bladeren waarin uw hond lekker kan ravotten. En ’s avonds bij de open haard geniet u samen na van een mooie vakantiedag.

Hondenbungalow Uw hond is op vrijwel elk park van Landal GreenParks welkom. Écht speciaal zijn de parken met extra

28

natuurlijk najaar 2017

faciliteiten die op honden gericht zijn.

Op deze parken boekt u een 4-, 6- of 8-persoonshondenbungalow. Eén die

Vuurwerkvrij Gunt u uw hond een rustige jaarwisseling?

Kies dan voor een verblijf op een van de vuurwerkvrije parken van Landal GreenParks.

Dit jaar zijn de vuurwerkvrije parken: Landal Miggelenberg, Hunerwold State, Strand Resort Nieuwvliet-Bad, Orveltermarke en Duc de Brabant. landal.nl/vuurwerkvrij

van alle gemakken voorzien is: van hondenbench en afvalzakjesdispenser tot voederbak en warme hondendouche. Ook kan uw huisdier lekker rondbanjeren in de omheinde tuin van uw bungalow. Hier is hij helemaal het baasje.

Eindeloos wandelen In Nederland vindt u deze hondenbungalows op Landal Twenhaarsveld, aan de voet van de Holterberg op de Sallandse Heuvelrug. In Duitsland boekt u ze op Landal Wirfttal, Salztal Paradies, Hochwald en Dwergter Sand. Stuk voor stuk fantastische locaties voor een verblijf

met uw hond in de herfst. Alle parken liggen in een bosrijke omgeving waar u eindeloos kunt wandelen en genieten van de kleurenpracht in de natuur.

Let er tijdens uw tochten wel goed op dat uw hond geen paddenstoelen, kastanjes of eikels eet. Hiervan kan hij erg ziek worden.

Blije hond, blije baas De parken met de hondenbungalows beschikken ook nog over extra faciliteiten die het verblijf voor u en uw hond

nog aangenamer maken. Hondenvoeding en -accessoires koopt u bijvoorbeeld gewoon in de ParkShop of bij de receptie en vaak is er een hondenuitlaatservice voor de momenten dat u er alleen op uit wilt trekken.

Heeft uw huisdier na een stevige wandeling in de omgeving nog energie over? Dan laat u hem lekker uitrazen in de hondenspeeltuin of zwemmen bij de hondenzwemplaats. Hier treft hij zeker andere honden om mee te spelen. landal.nl/vakantiemetdehond

Meer informatie over een verblijf met uw hond en de faciliteiten per park vindt u op landal.nl/hondenbungalows.

natuurlijk najaar 2017

29

Uitgelicht

Ontdek wat groen kan doen

Ga mee

dieren spotten!

Het bos kleurt rood en oranje en de frisse lucht ruikt naar dennenappels. Tijd om naar buiten te gaan en dieren te spotten! Let op sporen, wees muisstil en kijk goed rond. Ook รณp de parken komt u allerlei dieren tegen. Wie weet maakt u net als andere gasten van Landal GreenParks een prachtige natuurfoto.

Door Daan Landal Heideheuvel

Door Seline Landal Twenhaarsveld

Door Mirjam Landal Sonnenberg

30

natuurlijk najaar 2017

Door Siebe Landal Miggelenberg

Door Peter Landal Miggelenberg

Door Marc Landal Twenhaarsveld

Door Lieke Landal Hoog Vaals

Deel uw prachtige natuurfoto We zijn benieuwd naar uw grootste kleine belevenissen op en rond onze parken. Deel uw momenten in de natuur met ons! Gebruik #ontdeklandal in uw tweet of Instagram-bericht.

Of post een bericht via de speciale #ontdeklandal app op Facebook. Deze vindt u links onderin op facebook.com/landalnl.

Wie weet ziet u deze momenten terug in onze advertentie of op onze website.

Door Melanie Landal De Lommerbergen

Kijk voor nog meer mooie momenten op landal.nl/ontdeklandal.

natuurlijk najaar 2017

31

Streek Rubriek ‘Zon, wind of regen, zodra de veerboot koers naar ons eiland zet, is een heerlijke vakantie begonnen’, belooft Sander van Houten, General Manager van Landal Schuttersbos. ‘Op Terschelling komt u los van de alledaagse hectiek en leert u het échte eilandgevoel kennen.’

Beleef

puur Terschelling

‘E Heerlijk buiten op Terschelling Op Terschelling zijn maar liefst drie parken: Landal Résidence Terschelling, West Terschelling en het gezellige kleinschalige Schuttersbos. Stuk voor stuk heerlijke plekken om helemaal tot rust te komen in de natuur.

Al deze parken hebben de grootste achtertuin denkbaar: het eiland met zijn duinen, bosgebied, knusse dorpjes en de breedste stranden. landal.nl/terschelling

32

natuurlijk najaar 2017

en vakantie op Waddeneiland Terschelling is een vakantie in de buitenlucht. Na een stevig ontbijt stapt u zo het groen in.

Als u wilt zonder iemand tegen te komen, want 80 procent van Terschelling bestaat uit natuur.’

Mooiste stranden ‘De fiets- en wandelpaden voeren langs bossen, duinen, heide én onze bijzondere stranden. Ze zijn soms wel 500 meter breed en daarmee de breedste van Europa. Ook een wandeling op het wad is een geweldige belevenis. De Waddenvereniging organiseert mooie excursies. Met laarzen aan jutten naar oesters, mosselen of alikruiken.

Let goed op als u op eigen houtje gaat, de vloed kan snel opkomen.’

Cranberries ‘In het najaar is de natuur op Terschelling op haar mooist. Het herfstlicht, de kleuren, de cranberryvelden in het duingebied. Het plukseizoen is in het najaar in volle gang. Liefhebbers mogen zelf de cranberrystruiken langs als de velden in oktober worden vrijgegeven voor de napluk.’

Zilte geur ‘Het échte eilandgevoel ontdekt u wanneer u aan het einde van de dag over de Waddendijk fietst. Bij laag water en een ondergaande zon, ruikt u de zilte geur van het wad en ziet u de mooiste vergezichten terwijl de scholeksters scharrelen. Ik geniet er nog elke dag van.’

Sander van Houten is General Manager van Landal Schuttersbos.

Hij geeft vijf tips om de natuur op de Wadden te ontdekken.

TIP 1

Wandelen met Staatsbosbeheer ‘Als doorgewinterde eilandbewoner maak ik elk jaar een wandeling met een gids van Staatsbosbeheer. Elke keer zie en leer ik nieuwe dingen over onze natuur. De gidsen zijn heel bevlogen en de excursies zijn interessant en niet duur.’

TIP 2

Geschiedenisles: Tigerstelling

‘De Tigerstelling bestaat uit 85 bunkers, waarvan er vier toegankelijk zijn gemaakt voor publiek. Hier krijg je een inkijkje in het leven van de Duitse soldaten die hier in de Tweede Wereldoorlog verbleven.

Indrukwekkend, voor jong en oud.’

Ontdek het eilandgevoel

TIP 3

Beleef het eilandgevoel op de parken van Landal GreenParks op de vijf Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog.

Allemaal hebben zij hun eigen karakter én gemene delers: de gezellige dorpjes, brede stranden en natuurgebieden waar u eindeloos wandelt of fietst. landal.nl/wadden

Actie in de buitenlucht ‘Avontuurlijke gasten wijs ik graag op de outdoor-activiteiten op ons eiland. Van zeilen op het wad tot powervliegeren of coast raften.

Mijn favoriet?

De gps-wandeltocht die u door de ongerepte Terschellinger natuur leidt.’

TIP 5

TIP 4

Met paard en wagen

‘Een huifkartocht mág bij een bezoek aan Terschelling niet ontbreken. De meeste tochten gaan naar het prachtige Europese natuurreservaat de Boschplaat. Mijn tip is om ook eens de tocht naar het minder bekende natuurgebied De Noordsvaarder te ondernemen.’

Parken van Landal GreenParks op de Waddeneilanden

Vissen en zeehonden spotten

Schiermonnikoog Ameland

‘Ga mee met een viskotter om te vissen en de zeehondjes te bewonderen. Het net wordt vaak opgehaald en u bent de eerste die de vangst kan bewonderen. Krabbetjes, zeesterren, platvisjes die na afloop allemaal weer terug de zee ingaan.’

Schuttersbos Résidence Terschelling West Terschelling

Vitamaris

Ameland State

Lauwersoog

Terschelling

Esonstad

Vlieduyn

Natuurdorp Suyderoogh

Vlieland

Texel

Sluftervallei Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Harlingen

Leeuwarden

Waterpark Terherne Waterpark Sneekermeer Den Helder

Beach Resort Ooghduyne

Heerenveen

Groningen

Natuur

De oehoe

Meesterlijk en imposant Eigenlijk heeft de oehoe Harry Potter helemaal niet nodig. Ook zonder de tovenaarsleerling verdient de vogel alle aandacht. Zijn muisstille jagen, eetlust voor tien, vlijmscherpe klauwen en geheimzinnige geluid, maken hem een bijzondere vogel.

34

natuurlijk najaar 2017

natuurlijk najaar 2017

35

Muizen vangt hij vanaf een lage uitkijkpost

De oehoe heeft oorpluimen van

8

centimeter

W

ie ooit een oehoe heeft gehoord of gezien, vergeet dat zijn leven niet meer. Zó imposant is de vogel. Met een gewicht en spanwijdte van gemiddeld 2600 gram en bijna 170 centimeter voor een vrouwtje en gemiddeld 1900 gram en 160 centimeter voor een mannetje is de Europese oehoe de grootste uil van de wereld. Met zijn bruin gevlekte verendek, oranje ogen en grote oorpluimen is de oehoe een indrukwekkende verschijning.

Terug in Nederland

Oehoes spotten Op Engeland na, zijn oehoes in alle landen met parken van Landal GreenParks te zien.

In België zijn onder meer de Ardennen geliefd bij oehoes. In Nederland is een van de beste locaties de oehoevallei langs de Sint-Pietersberg.

Onlangs zijn er nieuwe wandelroutes van Natuurmonumenten over de Sint-Pietersberg uitgezet met een prachtige uitzicht op de oehoevallei. De routes zijn te vinden op natuurmonumenten.nl/ natuurgebied/sint-pietersberg/ routes.

36

natuurlijk najaar 2017

Er werd decennia lang fanatiek op oehoes gejaagd. Dankzij beschermende maatregelen en herintroductie broedt de oehoe sinds 1997 weer in Nederland. In de ENCI-groeve, de kalksteengroeve langs de Sint-Pietersberg bij Maastricht, werd het eerste jong geboren. Sindsdien hebben de aantallen zich uitgebreid en verspreiden de oehoes zich over het land.

Inmiddels broeden er in Nederland rond de twintig oehoe-paren. Ze verblijven naast de steengroeve in Limburg, in een steengroeve in Winterswijk en in Overijssel en Brabant. In Overijssel zijn de vogels neergestreken in een speciaal voor hen opgehangen nestbak. De exacte locaties worden zo veel mogelijk geheim gehouden om de vogels te beschermen tegen stropers.

Gelukkig is de oehoe een ervaren vlieger die kilometerslange

Een uilenjong is oerlelijk en vertederend tegelijk

jachtvluchten kan maken. Ook zonder de broedlocatie exact te kennen, kunt u dus genieten van het dier.

Schoonknabbelen Midwinter is de oehoe vrij stilletjes.

De rui is achter de rug en het broedseizoen nog niet begonnen. Het leven is dan vooral een kwestie van genoeg prooien vangen en doezelen in de winterzon. Zodra de schemer invalt is het tijd voor een uitgebreide ‘persoonlijke verzorging’. Minutieus, kalm en overwogen knabbelt de uil aan elk veertje. Na het poetsen volgt het uitgebreide geeuwen, vermoedelijk

De oehoe eet wat er beschikbaar is bedoeld om opbraken van braakballen te stimuleren. Als een echte roofvogel ontdoet de uil zich met braakballen van onverteerbare botten, veren en haren.

Slimme jager De oehoe is als jager bepaald niet kieskeurig. Hij eet wat er beschikbaar is; van muis en rat tot worm en patrijs.

Voor elke prooisoort heeft hij een eigen jachttechniek. Muizen, vissen en egels vangt hij vanaf een lage uitkijkpost.

Hazen, duiven en patrijzen met een jachtvlucht of duikvlucht. Kikkers en hagedissen grijpt hij rennend, wormen rustig lopend, slapende buizerds verrast hij met een flinke uithaal. De oehoe verorbert zijn maal meestal op een vaste

De Europese Oehoe is de grootste uil van de wereld

plek. Daar laat hij duidelijke sporen achter, zoals veren en haren of andere restanten van de prooi.

De verleiding In februari breekt de balts- en broedperiode aan. Met een luid ‘oe hoe oe hoe’ probeert het mannetje een vrouwtje te verleiden. Hij biedt zelfgemaakte nestkommen aan en vaak ook de nodige prooien. Zij antwoordt met ‘oeh joe oeh joe’, kiest haar gewenste partner en laat zich vanaf dat moment verzorgen. Ook tijdens het broeden en de eerste tijd na het uitkomen van de eieren, is hij degene die voor het voedsel zorgt.

Oerlelijk Oehoes broeden graag op rotsranden, hoog en met vrij uitzicht. Vandaar dat mergel- en steengroeven in trek zijn.

Maar ook in het bos komen oehoes tot broeden. Zo lang het er maar rustig is en de plek een vrije en ruime aanvliegroute heeft. Meteen nadat ze het eerste van de gemiddeld 2 tot 3 eieren gelegd heeft, begint het vrouwtje met broeden.

De jongen verschillen daardoor in leeftijd; het leginterval bedraagt 3 tot 4 dagen. Het komt regelmatig voor dat de jongste het niet redt. Bij voedselge-

brek verliest hij het van zijn oudere nestgenoten of wordt zelfs door hen opgegeten. Een uilenjong is oerlelijk en vertederend tegelijk. Net uit het ei weegt het oehoekuiken slechts 60 gram en is nauwelijks in staat zijn kop rechtop te houden. Het slaapt vrijwel de hele dag. Vaak half liggend of gekromd weggedoken onder moeders veren, nu hij nog niet in staat is zichzelf warm te houden.

Zindelijk Maar een sterk kuiken groeit al gauw tegen de klippen op. Na een paar weken trippelt het rond in het nest en wordt zindelijk. Hij steekt simpelweg zijn achterwerk over de nestrand. Na 10 weken zijn de kuikens klaar om te vliegen, maar alles behalve zelfstandig.

Jagen is ingewikkeld en vergt een lange leerschool. Pas na 5 maanden kunnen ze zelfstandig jagen. Net als bij veel vogelsoorten sneuvelen ook bij oehoes veel – in slechte jaren wel driekwart – jonge dieren in hun eerste levensjaar. Daar staat tegenover dat de oehoes uitblinken in ouderdom.

Oehoes kunnen in het wild wel 27 jaar oud worden. Het zijn dan ook met recht oude, wijze vogels.

Sneeuwuil

Twintig soorten De oehoe (de Bubo Bubo) is niet alleen de naam van de grote bruin gevlekte uil, het is ook de naam van een geslacht van vogels die tot de uilenfamilie behoren. Bij dit oehoe-geslacht horen bijvoorbeeld de sneeuwuil van Harry Potter, de kleine oehoe en de Bengaalse oehoe.

In totaal zijn er twintig oehoe-soorten.

natuurlijk najaar 2017

37

Streek

Herfstige

hartverwarmers Na een stevige wandeling in de frisse buitenlucht, is een smaakvolle kruidenbitter of -likeur een uitstekend idee.

Deze heerlijke hartverwarmers zijn de herfstdrankjes bij uitstek. Met een historie van soms wel honderden jaren, heeft elke regio zijn eigen variant.

Dat kruiden niet alleen geschikt zijn om door het eten te mengen, wist men vroeger al. Sommige recepten voor het stoken van kruidenbitters gaan terug tot de 17e eeuw. Verschillende geneeskrachtige kruiden werden gebruikt om fysieke ongemakken tegen te gaan. Maar de alcoholische kruidendrankjes bleken ook uitstekend geschikt als aperitief om de eetlust op te wekken. Bevat de kruidendrank minder dan 100 gram suiker per liter, dan heet het een bitter. Zit er meer suiker in, dan is het een likeur.

De meeste kruidenbitters en -likeuren bevatten ongeveer 30 procent alcohol. Behoorlijk sterke opkikkers dus!

38

natuurlijk najaar 2017

Rijke kruidenmelange De kruiden in het Zuid-Limburgse natuurgebied Ingendael in het Geuldal vormen de basis voor de Ingendael kruidenbitters en -likeuren. Absintalsem, kummel, jeneverbes, karwei, laurier, muskaat, kaneel en zoethout: de receptuur dateert uit de tijd dat paard en wagen nog het straatbeeld bepaalden en elk dorp ĂŠĂŠn of meer (clandestiene) stokerijen had. Inmiddels is de kruidenbitter zo populair dat hij bij verschillende Limburgse restaurants op de kaart staat.

Proef de Ingendael kruidenbitter op Landal Kasteeldomein De Cauberg.

natuurlijk najaar 2017

39

Limburgse droplikeur ’t Vlo-drupke dankt zijn naam aan het idyllische Limburgse plaatsje Vlodrop, waar deze droplikeur vandaan komt. Nipt u aan een glaasje van deze honingkleurige drank, dan proeft u de smaak van rum, citroen, vanille en karamel. Dat smaakt naar meer!

Het Vlo-drupke is te verkrijgen op Landal Landgoed Aerwinkel.

Genot uit Brabant Brabanders zijn echte Bourgondiërs.

Dat blijkt wel als u een glaasje van ’t Nipperke proeft, een streeklikeur uit de Brabantse Kempen. Volgens uniek recept gestookt, zonder toevoeging van geur- en smaakstoffen. De likeur zit in een prachtig vormgegeven fles, ook leuk om cadeau te geven.

Bestel ’t Nipperke op Landal Het Vennenbos.

TIP

VAN DE : BRABANDERS

’t Nipperke is erg lekker in de koffie, met eventueel ee n toef slagroom erbij.

40

natuurlijk najaar 2017

Duits vuurwater

Wist u dat de Eifel een actieve vulkanische regio is, met maar liefst 200 vulkanen? De kruidenlikeur Eifel Vulkan is dan ook een zeer toepasselijk streekproduct: met een alcoholpercentage van maar liefst 50 procent, mag dit met recht ‘vuurwater’genoemd worden. Deze Duitse likeur is een heerlijk digestief aan het eind van de maaltijd. Horecagelegenheden in de Eifel maken er een visueel feestje van door Eifel Vulkan brandend te serveren.

Deze krachtige kruidenlikeur is verkrijgbaar op Landal Wirfttal.

Gronings klokje

Amelandse aanrader Op Ameland brouwt de familie Nobel al vier generaties lang de kruidenlikeur Nobeltje op basis van rum. Welke kruiden er precies inzitten, is nog steeds een goed bewaard familiegeheim. De likeur heeft een flonkerende, licht goudbruine kleur en een aangenaam zachte smaak met een hint van zoetheid. Nobeltje is zeer geschikt als aperitief (dan zeker koel serveren), maar kan ook goed als digestief geschonken worden.

De term ‘klokje’ wordt al sinds het eind van de 16e eeuw gebruikt voor een glaasje sterke drank. Oorspronkelijk betekent het ‘slokje’ of ‘teugje’.

In Groningen noemen ze een borrel vaak nog steeds een klokje. Het Grunneger klokje is met zijn 14,9 procent een lichte kruidenbitter te noemen. Eentje die precies past bij het Gronings volksrijmpje: Ik ben zo koud, ik beef haast en dat komt van de vorst; geef mij maar een klokje jannever, dat sla ik in mijn borst.

Grunneger klokje is te verkrijgen op Landal Natuurdorp Suyderoogh.

U proeft Nobeltje op Landal Ameland State.

natuurlijk najaar 2017

41

Natuur

De vrucht valt niet ver van de boom Net als dieren laten ook bomen sporen achter.

In het najaar kunt u deze boomvruchten vinden in het bos.

Goede bekenden zijn de kastanje en het eikeltje. Maar wat dacht u van het elzenpropje en het helikoptertje?

Paardenkastanje

Paardenkastanje

Kastanjes zoeken in het bos, wie is er niet groot mee geworden? Of beter gezegd: paardenkastanjes, want zo heet deze boomvrucht voluit. De paardenkastanje dankt zijn naam aan het feit dat de Turken vroeger de boomvruchten aan hun paarden voerden, als deze last hadden van een vervelende hoest.

In Nederland komt de vrucht van de witte paardenkastanje het meest voor, die van de rode paardenkastanje iets minder.

Tamme kastanje

Tamme kastanje Anders dan de paardenkastanje is de tamme kastanje wél eetbaar voor mensen. De vruchten zijn ook geen familie van elkaar. De noot van de tamme kastanje zit in een stekelige bolster. In steden als Wenen en Parijs worden in het najaar gepofte kastanjes verkocht op straat. In Italië drinken ze er een glaasje prosecco bij.

Eikeltje Eik

42

natuurlijk najaar 2017

Misschien wel hét symbool van de herfst: de eikel. Kinderen vinden het leuk om poppetjes te maken van deze boomvrucht.

Voor mensen zijn eikels niet eetbaar, maar met name varkens, wilde zwijnen en knaagdieren zijn er gek op.

Beukennootje

Beukenboom

Net als bij kastanjes zitten beukennootjes in een bolster of napje. Als de zaden rijp zijn, gaat de bolster open en vallen de beukennootjes eruit. Vroeger dacht men dat wanneer er veel beukennootjes waren, het een strenge winter zou worden.

Zwarte Els

Elzenpropje De Zwarte Els draagt zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen, de zogenaamde katjes. Jonge mannelijke katjes zijn langwerpig. De vrouwelijke katjes groeien in groepjes van drie tot vijf. Na bevruchting ontwikkelt zich een groene vrucht, die later donkerbruin kleurt, het zogenaamde Elzenpropje.

Helikoptertje De vruchten van de Esdoorn zijn geliefd bij kinderen. De vruchten groeien aan takjes in paren met vleugels. Ze worden ook wel ‘helikoptertjes’ genoemd. Wanneer u de vrucht doormidden breekt en het vruchtje in de lucht gooit, cirkelen ze door de lucht als een helikopter

Walnoot Esdoorn

Wist u dat een walnoot eigenlijk geen noot is? Officieel is het een steenvrucht, net als de abrikoos, kers, pruim en perzik. Als u een walnoot tegenkomt, zitten ze vaak in een groene schil of bolster. Verse walnoten hebben een licht bittere smaak, gedroogde walnoten de bekende volle notensmaak.

Hazelnoot

Hazelaar

Hazelnootjes zijn de vruchten van de Hazelaar en zeer geliefd bij eekhoorntjes, hazelmuizen, gaaien en spechten. Maar ook mensen zijn dol op hazelnoten.

Maak zelf eens hazelnootpasta van geroosterde hazelnoten en een klein beetje cacao en suiker, u weet niet wat u proeft! Weetje: de hazelnoot is hét symbool van de Belgische stad Hasselt en ook de naam zou zijn afgeleid van deze boomvrucht. Lees meer over Hasselt op pagina 50.

Walnoot

natuurlijk najaar 2016

43

Streek

Duik in de streek Elke regio heeft zijn eigen identiteit, met typische streekproducten en lokale activiteiten. Zo wordt elke vakantie een unieke ervaring.

Vijf dagen plezier op de wijnfeesten in Midden-Moezel ‘Kom, vul de glazen’ tijdens de wijnfeesten van de Midden-Moezel. Van 31 augustus tot en met 4 september 2017 staat Bernkastel-Kues volledig in het teken van gastvrijheid, gezelligheid, livemuziek en uiteraard wijnproeverijen met de lekkerste Moezelwijnen. Op de Moezeloever in Kues staat een grote kermis met attracties voor jong en oud. Of kijk uw ogen uit op de grote kunstnijverheidsmarkt. Tijdens de wijnfeesten wordt Mossela gekroond, waarna de

44

natuurlijk najaar 2017

wijnkoningin op vrijdagavond feestelijk wordt ingehuldigd op het marktplein in Bernkastel-Kues.

Op zaterdag geniet u van een indrukwekkend vuurwerkfestival, waarna u op zondag getuige bent van een vrolijke optocht van kleurrijke praalwagens en swingende muziekgroepen. De laatste dag, door de locals wijnfeest-maandag genoemd, is misschien wel het hoogtepunt van de wijnfeesten. Vanuit Landal Sonnenberg en Landal Mont Royal zijn de wijnfeesten van de Midden-Moezel uitstekend bereikbaar. landal.nl/wijnfeesten

Historisch rondje Hanzesteden in Overijssel Lang vóór de bloeiperiode van Amsterdam, werd tijdens de middeleeuwen in het oosten van Nederland al volop handel gedreven.

Langs de oever van de IJssel deden de Hanzesteden zaken met heel Europa. Met deze rijke geschiedenis heeft elk van deze steden u iets bijzonders te bieden. Zo komen in het centrum van Zwolle middeleeuwse sferen én een fantastisch aanbod van hippe winkels en eigentijdse restaurants samen. Even verderop ligt het prachtige stadje Kampen waar u zelfs een tochtje kunt maken op de Kamper Kogge, een reconstructie van een handelsschip uit de 14e eeuw. Ook Deventer mag niet ontbreken op uw bucketlist. Met meer dan 500 monumenten is deze stad één groot openlucht-

museum. Maak uw rondje Hanzesteden compleet met een bezoek aan Hasselt.

Een kleine stad met een ongekend rijke geschiedenis én een prachtige grachtengordel.

Landal Landgoed De Hellendoornse Berg, Twenhaarsveld, De Vlegge en Landgoed De Elsgraven liggen allemaal in de buurt van Hanzesteden. landal.nl/overijssel

Midden op de Hondsrug in Drenthe vindt u het Boomkroonpad, een bijzondere natuurattractie waar van alles te zien en nóg meer te beleven is.

Het pad leidt u van de boomwortels diep onder de grond naar de toppen van de bomen. Zo beleeft u het bos vanuit een heel ander perspectief.

Leuk en leerzaam voor jong én oud.

U wandelt hier overigens niet alleen door bossen, maar ook langs heide en vennen. Ook zijn er themawandelingen, zoals een natuurspeurtocht, de boswachtersroute en de Simon

de Spechtroute. Favoriet van jonge kinderen is de kabouterroute. In het najaar worden hier bovendien veel bijzondere activiteiten georganiseerd, zoals de Nacht van de Vleermuis en het Buitenfestival Boomkroonpad.

Kortom, breng eens een bezoekje aan het Boomkroonpad!

Op Landal Orveltermarke, Aelderholt, Het Land van Bartje, De Bloemert, Hunerwold State en Hof van Saksen bent u vlak bij het Boomkroonpad. landal.nl/drenthe

© George Burggraaf

Wandelen langs de boomtoppen in Drenthe

natuurlijk najaar 2017

45

Uitgelicht

Hof van Saksen

Hou je vast ‌ voor een buitengewone sensatie

46

natuurlijk najaar 2017

Hof van Saksen heeft een sensationele primeur: de grootste indoor waterglijbaan ter wereld prijkt midden op dit prachtige Drentse resort.

En dat is nog niet alles, want er zijn in totaal maar liefst drie spectaculaire nieuwe waterglijbanen. Dat betekent waterpret voor de hele familie.

natuurlijk najaar 2017

47

D

e wonderlijke waterwereld op Hof van Saksen staat garant voor mooie en spannende avonturen. Duik in de wereld van diepe oceanen, meeslepende rivieren en indrukwekkende watervallen. Drie ongekend spectaculaire en gloednieuwe waterglijbanen wachten op u bij Hof van Saksen.

Buitengewone sensatie De indoor waterglijbaan is de grootste ter wereld en vereist werkelijk stalen zenuwen. Gelukkig hoeft u deze gigant niet alleen te trotseren: u beleeft deze onvergetelijke ervaring samen in een band voor maximaal vier personen.

Zet u schrap voor een vrije val van 10 meter, waarna u samen met hoge snelheid door een gigantische trechter naar beneden suist en meerdere keren

48

natuurlijk najaar 2017

heen en weer glijdt. Een ideaal avontuur om met tieners te beleven.

Duizelingwekkende ervaring De volgende adrenalinekick krijgt u vast en zeker in de hoge 2-persoonswaterglijbaan. Hier gaat u in razende vaart naar beneden. Onderweg draait u maar liefst vier keer volledig in het rond. Extra spannend is dat deze wilde waterrit begint in het donker.

Tijdens het glijden wordt u verrast door lichteffecten. Een ervaring die doet verlangen naar meer.

Adrenaline rush En meer krijgt u ook met de derde nieuwe glijbaan op Hof van Saksen: meer snelheid. Echte waaghalzen en snelheidsduivels maken zich op voor de steilste en hoogste indoor speed-

Heerlijk tot rust komen in de Spa & Wellness

De Bloemert Zuidlaren Assen

Het Land van Bartje Hunerwold State

Orveltermarke

Aelderholt

Emmen

Hoogeveen

slide van Nederland. Met topsnelheden tot maar liefst 60 kilometer per uur.

Bent u klaar voor een ware adrenaline rush? Haal diep adem en houd elkaar vast. Kijk voor meer informatie op hofvansaksen.nl/waterwereld.

Genieten van luxe en comfort Bijkomen van alle wateravonturen gaat op Hof van Saksen als vanzelf.

U voelt zich meteen thuis in uw luxe rietgedekte boerderij. Kies uit de vele faciliteiten op het resort en ontdek het schitterende Drentse landschap.

Het hele jaar door worden op Hof van Saksen talloze activiteiten georganiseerd, zodat er altijd wat te beleven valt. Niet alleen voor uzelf, maar zeker ook voor uw kinderen.

Zowel de kleintjes als de tieners vieren hier een heerlijke vakantie.

Parken van Landal GreenParks in Drenthe

En ‘s avonds genieten jullie samen van de culinaire hoogstandjes in één van de restaurants op het resort.

Wie na al die uren zinderende waterpret even lekker wil ontspannen, kan terecht bij de schitterend vormgegeven Spa & Wellness op Hof van Saksen.

Hier geniet u van de helende werking van de sauna, infraroodsauna of een Turks stoombad. Heerlijk wegdromen doet u in de whirlpool of in onze relaxruimte bij een knapperend haardvuurtje. Of gaat u voor een gezichtsbehandeling, massage of één van de bijzondere lichaamspakkingen? In de Spa & Wellness combineren de specialisten authentieke rituelen met moderne behandeltechnieken. Ervaar het zelf.

Kijk voor meer informatie op hofvansaksen.nl/spa.

Speciaal voor tieners Speciaal voor tieners is er op Hof van Saksen tijdens de vakantieperiodes een 10er-host aanwezig.

Deze host organiseert te gekke activiteiten samen met de jongeren en zorgt ervoor dat uw tieners in contact komen met leeftijdsgenoten.

Uw tieners komen gegarandeerd met enthousiaste verhalen thuis. Kijk voor meer activiteiten speciaal voor tieners op hofvansaksen.nl/tieners.

hofvansaksen.nl

natuurlijk najaar 2017

49

Stedentrip 3

12

Hasselt is misschien wel het best bewaarde geheim van België. De hoofdstad van Belgisch Limburg bruist zowel op cultureel als culinair gebied. Niet voor niets noemt Hasselt zich de hoofdstad van de smaak. Proeft u mee?

3 Ko

Ontdek het bruisende

P

As

tri

dla

ee

nw eg

an

st er

ZEL

Ru

RKIE

nk

st

KSTE

2

S

l

E313

ge

sin

ijg

kr

en er

Bo

1

Rondje Hasselt met de stadstram Heeft u zin in een comfortabel ritje waarbij u geniet van alle hoogtepunten die Hasselt te bieden heeft?

Stap dan dit najaar gezellig op de stadstram. Tijdens de rondrit van ongeveer 50 minuten praat een gids u bij over de geschiedenis van Hasselt. Kaartjes zijn te koop op 6 de tram.

50

natuurlijk najaar 2017

4

NAMUR

3

Indrukwekkende modecollectie Jenevermuseum. Foto: Annemie America

Ook Belgen houden wel van een borreltje op z’n tijd én weten hoe je een goede jenever stookt. In de voormalige kloosterhoeve van Hasselt huist het Nationale Jenever Museum waar u precies kunt zien hoe dat stoken in zijn werk gaat. Bent u toevallig 14 en 15 oktober 2017 in Hasselt? Dan feest u lekker mee met de Hasseltse Jeneverfeesten.

Twee dagen lang ‘borrelt’ heel Hasselt van activiteiten, muziek, straatanimatie, culinaire hoogstandjes en optochten.

P

©

Ode aan jenever

n

RUN

Als u door de gezellige straatjes van Hasselt wandelt, kies dan ook eens één van de talloze doorsteekjes. Daar komt u gegarandeerd nóg meer leuke restau10 rants, eettentjes, cafés en winkels tegen.

Hasselt is klein maar fijn, dus u hoeft niet bang te zijn iets te missen.

9 11

2

gin

GROTE AAT BREEMSTR AN KLA R A P

De Schiervellaa

Hasselt Hoofdstad van de Smaak

nin

12

De hoofdstad van de smaak heeft ook iets met mode. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vele boetieks die u in de stad aantreft. Blikvanger is het Modemuseum met een grote collectie doopkleding, avondkleding en bijzondere bruidsjurken door de eeuwen heen. Diverse tijdelijke tentoonstellingen zorgen dat er altijd iets nieuws te ontdekken valt.

K em p ische s

5 7

Ma

vern

rtel

4

are

Molen poort

erwil

nla

an

8

tee

rst

nw

esing

el

11

14

ffe Gu

aan -

te

Gou

rs

eg

en

JESSA ZIEKENHUIS Campus Virga Jesse

we

8

Wat zeggen de locals?

PLOPSA INDOOR

Suzanne Gaens is receptiemedewerkster op UNIVERSITE IT Mooi Zutendaal Landal HASSELT 8 en dol op Hasselt.

‘Tot eind oktober is er elke zaterdagochtend een leuke markt op het Kolonel Dusartplein (7) met antiek en curiosa. Voor gezinnen met kinderen is het net buiten de stad ook heerlijk. Op Domein Kiewit Maastricht zijn een prachtige, gratis toegankelijke Aken kinderspeelplaats en kinderboerderij.

Luik Ook Plopsa Indoor Hasselt (8) is altijd Spa een succes.’ Namen Charleroi

Malmédy

Falaën Dinant

17

g

Village l’Eau d’Heure

Si

nt

-T ru

ide

ric 14 hte rs

P

ike

ee

nw

eg

1

Lu

VERSUZ

n

vern

15

aa

N702

6

nsl

in

ijnl

ast

4

P

ple

ew

10

Ma P

op

old

ETHIAS ARENA

5

1

13

Le

ud

P

2

2

Bo

Ropp

Grote markt

7

ein

5

1

Kon

pl art us

6 11

SKATEPARK

ing

D el l on

1

l

d

OUDE GEVANGENIS

3

7

singe

pa

en

rell

ke

e Ko

ghen

Ko

T

eur v

eur

10

nl

se

is

n ho

P

n aa

Gou

Japanse Tuin en het Chrysantenfestival Wilt u even tot bezinning komen, dan is de Japanse tuin van Hasselt een ns absolute aanrader. Bijvoorbeeld Bis sch otijdens het Chrysantenfestival datN71 pss ing el 14 tot en met 22 oktober hier van wordt gehouden. In Japan is de chrysant het symbool van de keizer!

JESSA ZIEKENHUIS

8

5

Pri

Campus Salvator

6

Antwerpen Gent

6

16

2

12

Mooi Zutendaal Brussel

Hasselt

Luik

Village les Gottales

Lekkernijen op z’n Hasselts Als u in Hasselt bent moet u zeker de Hasseltse speculaas proberen. Deze ambachtelijke speculaas is krokant aan de buitenkant en zacht van binnen. De speculaas met kaneel, nootmuskaat, kruidnagel en gemberpoeder proeft u ook terug in de speciale Hoofdstad van de Smaak-praliné bij Chocolatier Boon.

Smullen!

Les Etoiles Village l’Eau d’Heure

Parken van Landal GreenParks in België

Hasselt is uitstekend te bereiken vanaf Landal Mooi Zutendaal, Hoog Vaals, Kasteeldomein De Cauberg, Reevallis en De Waufsberg.

natuurlijk najaar 2017

51

Paddenstoelen:

De opruimers van de natuur

52

natuurlijk najaar 2017

Maarten Decates is natuurgids bij het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN).

Samen met Natuurmonumenten organiseert IVN elke maand natuurtochten rond een bepaald thema. De maand oktober is gereserveerd voor paddenstoelentochten. Zowel kinderen als volwassen komen tijdens de wandeling van alles te weten over het raadselachtige fenomeen dat paddenstoel heet.

De herfst is bij uitstek het seizoen om paddenstoelen te gaan zoeken. In het bos, op de heide of op graslanden: overal kunt u paddenstoelen tegenkomen. Maar wat zijn paddenstoelen eigenlijk en wat is hun functie? Natuurgids Maarten Decates van IVN geeft een inkijkje.

U

kent het vast wel: dat gevoel van opwinding als u tussen het bladeren opeens een puntgave paddenstoel ziet staan.

‘Paddenstoelen zoeken is toch een beetje een ontdekkingsreis door de natuur’, zegt Decates. ‘Alleen al in Nederland komen vijfduizend verschillende soorten paddenstoelen voor.

De herfst is het paddenstoelenseizoen bij uitstek, maar in principe zijn er het hele jaar door paddenstoelen te vinden.’

Opruimers van de natuur De IVN-gids trekt in het najaar met groepen het bos in, maar niet voordat hij aan de deelnemers heeft uitgelegd wat paddenstoelen zijn en waarvoor ze dienen. ‘Paddenstoelen zijn de opruimers

‘ Paddenstoelen zoeken is een ontdekkingsreis door de natuur’ van de natuur. Wat wij een paddenstoel noemen, is eigenlijk de vrucht van de zwamvlok. Dit is een netwerk van schimmeldraden. Deze draden hech-

natuurlijk najaar 2017

53

2 1 Elfenbankjes 2 Aardappelbovisten 3 Vliegenzwam 4 Russula’s 5 Zwavelkopjes

1 3

4 5

5.000 soorten

paddenstoelen in Nederland ten zich aan materiaal op de grond zoals hout of bladeren. De schimmel zet het dode hout om in bouwstoffen voor nieuwe bomen en planten.’

Plaatjes of buisjes Ook de voorplanting van paddenstoelen is interessant. ‘Dat gebeurt door middel van zaadjes, die we sporen noemen. De sporen van de meeste paddenstoelen vormen zich onder de hoed. Afhankelijk van de soort paddenstoel kunnen dat plaatjes of buisjes zijn. Ik heb altijd spiegeltjes bij me, zodat we de plaatjes of buisjes kunnen bekijken zonder de paddenstoel te beschadigen. Er zijn ook

paddenstoelen die hun sporen op een andere manier verspreiden. Buikzwammen bijvoorbeeld zijn bolvormige paddenstoelen waarbij de sporen verstuiven zodra de bol openbreekt.

Zo komen de zaadjes op een nieuw plekje in het bos te liggen waar nieuw opruimwerkwerk op ze ligt te wachten.’

Hoog sprookjesgehalte ‘In het bos komen we van alles tegen’, zegt Decates. ‘Aardappelbovisten, elvenbankjes, zwavelkopjes, honingzwammen, russula’s en krulzwammen zijn soorten die in de herfst het meest voorkomen. En met een beetje geluk de vliegenzwam.’ Deze paddenstoel met zijn lange witte steel, rode hoed met witte stippen spreekt tot verbeelding bij jong en oud. ‘Ik merk dat mensen een fascinatie hebben voor de verhalen rondom paddenstoelen, kabouters, elfjes en heksen. Ze hebben een hoog sprookjesgehalte.’

Leuk voor jong én oud Paddenstoelen zijn leuk en interessant voor kinderen én volwassenen.

Decates: ‘Voor kinderen hebben we

54

natuurlijk najaar 2017

speciale zoekkaarten. Nadat ze de paddenstoelen gevonden hebben, dopen we ze met een button om tot paddenstoelenexpert. Met een groep volwassenen is de insteek wat meer op

‘ Rood met witte stippen, dát is de vliegenzwam’ serieuze kennis gericht. Al wordt er ook genoeg gelachen hoor. Vooral de stinkzwam leidt vaak tot hilariteit en niet alleen vanwege zijn geur. Maar dat moeten de mensen zelf maar gaan zien, dan snappen ze precies wat ik bedoel.’

Meld u aan voor een paddenstoelentocht Paddenstoelentochten en andere leuke wandelingen worden door Natuurmonumenten en IVN door het gehele land georganiseerd. Kijk voor meer informatie op natuurmonumenten.nl

365 dagen per jaar

subtropisch

Stelt u zich eens voor: uw dag begint met een bezoekje aan de Bollo Club, daarna heeft u In volle vaart plezier voor tien in het Subtropisch Het Subtropisch Zwemparadijs van Waterparadijs en u sluit de dag af met Landal Het Vennenbos heeft een een etentje voor de hele familie in de spannende Black Hole glijbaan gezellige Park Plaza. Lijkt u dat wel met sterrenhemel, waar iedereen in volle vaart vanaf suist. Daarna wat? Het kan allemaal op komt u even lekker bij op de Landal Het Vennenbos in Noord-Brabant Lazy River en u speelt met uw of Landal De Lommerbergen in Limburg. kleintjes in het

Uitgelicht

Hoe koud het buiten ook is, het Subtropisch Waterparadijs staat het hele jaar door garant voor eindeloos veel waterpret, met de hĂŠle familie.

Kinderen roetsjen van de vele glijbanen en deinen mee op de golven in het golfslagbad.

KinderDoeBad.

Ontspannende warmte Kleine kinderen vermaken zich uren in het Kids Junglebad op Landal De Lommerbergen.

Voor wat ontspanning trekt u zich ondertussen terug in de Exotic Garden. Mijmer lekker weg in de whirlpool, neem een kruidenbad of geniet van de warmte in de infraroodcabine.

Lekker samen eten Een dag bomvol spel- en waterplezier sluit u perfect af in het gezellige overdekte Park Plaza. De kinderen vermaken zich ook hier uitstekend, u kunt nog even lekker winkelen en de nodige boodschappen haalt u in de ParkShop. Daarna geniet u van een lekker drankje en een verse maaltijd in een van de restaurants in de Plaza. Bijvoorbeeld bij de pizzeria of in het Family Buffet Restaurant. En morgen? Dan wordt het opnieuw Subtropisch genieten!

Alweer een onvergetelijke dag Naast waterpret voor de hele familie is er nog veel meer te doen: samen met de vriendjes Bollo en Puk & Pelle zorgt het Fun & Entertainment-team ervoor dat kinderen de leukste avonturen beleven.

Een grappige show in de Park Plaza, knutselen in de Bollo Club of een avontuurlijke huifkartocht, uw kinderen ontdekken een heel nieuwe wereld.

Meer weten? Kijk op landal.nl/subtropisch

natuurlijk najaar 2017

55

Uitgelicht

Liefde is …

vakantie met zijn tweeën Herfst en winter zijn dé perfecte seizoenen om er met zijn tweeën op uit te gaan. Landal GreenParks biedt diverse 2-persoonsaccommodaties voor een fantastisch verblijf midden in de natuur. In alle rust en ruimte heeft u zeeën van tijd voor elkaar.

Hoog in de bergen

56

natuurlijk najaar 2017

Er is niets romantischer dan samen wandelen in de Oostenrijkse of Zwitserse Alpen. Geniet van het herfstachtige berglandschap met zijn zonovergoten, kristalheldere vergezichten. Op uw tochten komt u nauwelijks iemand tegen. En na het wandelen is het fijn opwarmen bij de open haard of in de infraroodsauna van uw exclusieve 2-persoonslodge op bijvoorbeeld Landal Alpine Lodge Lenzerheide (type 2LA). landal.nl/bergvakantie

Omringd door bomen

Aan de kust

Samen paddenstoelen zoeken, vogels spotten en stiekem een hartje kerven in een dikke boom. Én wakker worden in de kleurenpracht van het bos. Dat kan in de houten 2-persoonsloghomes (type 2A) op Landal Duc de Brabant, middenin het Kempenbos. Of kies voor een luxe 2-persoonsaccommodatie op de bosrijke parken Landal Coldenhove, Heihaas, Miggelenberg, Twenhaarsveld of Rabbit Hill. landal.nl/bos

Vier de liefde aan de kust.

Word samen wakker van het geruis van de golven in uw luxe 2-persoonsappartement (type 2AL) op Landal Vlieduyn of Beach Resort Ooghduyne.

En trek er na een ontbijt op bed samen op uit.

Maak lange strandwandelingen bij vloed, probeer het wadlopen bij eb, maak fietstochten door de prachtige duinen en ontdek de gezellige badplaatsen. landal.nl/kust

Samen cultuur snuiven Ontdek veelzijdig Tsjechië en maak samen een fantastische culturele en romantische trip.

U verblijft in een vernieuwd 2-persoonsappartement of gerestylede studio op Landal Marina Lipno en staat versteld van de schoonheid van het nabijgelegen dorp Lipno nad Vltavou en de vele kastelen die de Zuid-Bohemen rijk zijn. Ook Český Krumlov is een echte must see: deze middeleeuwse stad staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst. landal.nl/marinalipno

Subtropisch genieten Heerlijk bubbelen, juichend van de wildwaterbaan én genieten van de warmte in de Exotic Garden, dat kan allemaal in het Subtropisch Waterparadijs op Landal De Lommerbergen.

Combineer het tropische genieten met de heerlijke bourgondische sferen van Limburg op de Park Plaza met keuze uit wel vijf restaurants. Vanuit uw 2-persoonsbungalow (2AM) verkent u tijdens een romantische wandeling of fietstocht de heuvelrijke omgeving met de mooiste plekjes aan de Maas. landal.nl/delommerbergen

Baden in luxe

Opgemaakte bedden bij aankomst, privésauna of zonnebank? Het kan allemaal als u kiest voor een luxe of extra luxe accommodatie op een van de parken van Landal GreenParks.

Droom op Landal Waterparc Veluwemeer bijvoorbeeld weg bij het prachtige uitzicht op het meer of kies voor een vorstelijk verblijf op Landal Kasteeldomein De Cauberg in bourgondisch Limburg (beide type 2ELA). landal.nl/luxe

Kijk ook op landal.nl/tweepersonen voor meer mogelijkheden voor een onvergetelijke vakantie met zijn tweeën.

natuurlijk najaar 2017

57

Kort

Klantvriendelijkste Leisure Bedrijf van Nederland Landal GreenParks is in de prijzen gevallen. Onlangs zijn we door het Nederlandse publiek uitgeroepen tot Klantvriendelijkste Leisure Bedrijf van Nederland. Uiteraard hopen wij dat u deze mening deelt en ook tevreden bent over uw vakantie bij Landal GreenParks. In de algemene top-10 van meest klantvriendelijke bedrijven haalden we

de derde plaats. In 2010 waren we al eens het Klantvriendelijkste Bedrijf van Nederland. Op het jaar 2014 na, hebben we als enige van alle Nederlandse bedrijven telkens een plaats in de top-10 behaald. Een prestatie waar we trots op zijn! Nieuwsgierig naar onze prijzenkast en nominaties? Kijk op landal.nl/awards.

Landal GreenParks blijft vernieuwen

Op diverse parken realiseert Landal GreenParks volledig nieuwe accommodaties. Ook zijn we continu bezig met het vernieuwen van accommodaties door ze te voorzien van een sfeervolle, frisse en eigentijdse uitstraling. Een goed voorbeeld van een mooie make-over zijn de nieuwe extra luxe bungalows voor 4 personen op Landal Landgoed De Hellendoornse Berg (type 4EL) met bubbelbad, sunshower Ên sauna.

Kijk op landal.nl/nieuweaccommodaties.

58

natuurlijk najaar 2017

WINTERKAMPEREN: GENIETEN VAN DE VERSTILDE NATUUR Bij kamperen denken de meeste mensen aan de zomer.

Maar ook in de winter bent u van harte welkom op de campings van Landal Rabbit Hill en Landal Wirfttal. Sterker nog, winterkamperen is hot! Logisch, want in de winter is de natuur minstens zo mooi als in de lente of de zomer.

Uitgestrekte wandelpaden, prachtige vergezichten en niet één, maar duizenden kerstbomen. In de winter is het vaak

net of u de natuur helemaal voor uzelf heeft. Wilt u het échte kampeergevoel ervaren, maar meer comfort en luxe?

Kies dan bijvoorbeeld voor een luxe stacaravan.

Ontdek bijvoorbeeld de nieuwe, moderne stacaravans (type 6MH2) op Landal Rabbit Hill. landalcamping.nl/winterkamperen landalcamping.nl/glamping

Heerlijk slapen na een dag vol avontuur Landal GreenParks biedt u graag een zorgeloze vakantie en Auping weet dat een goede nachtrust de basis vormt voor uw energieke dag. Samen vinden Landal en Auping het dan ook belangrijk dat u, na een fijne dag op één van onze parken, heerlijk slaapt. Goede nachtrust draagt bij aan een energiek leven. Op diverse parken slaapt u tijdens uw verblijf in de (extra) luxe accommodaties op Auping Original Boxsprings. De komende periode wordt het aantal parken met Auping bedden uitgebreid. Benieuwd op welke parken u de Nederlandse kwaliteitsbedden van Auping kunt vinden?

Kijk op landal.nl/auping.

Met Air Miles naar Landal Wist u dat u met uw Air Miles altijd extra korting krijgt op de actuele prijzen bij Landal GreenParks? Het hele jaar door kunt u uw gespaarde Air Miles inwisselen en genieten van een heerlijk ontspannen verblijf op één van onze parken. Gedurende het jaar zijn er ook regelmatig éxtra aantrekkelijke kortingen waarmee u nóg voordeliger uit bent.

Ga naar landal.nl/airmiles voor alle aanbiedingen en de actievoorwaarden.

natuurlijk najaar 2017

59

Uittips

Van alles te beleven!

Het hele jaar door heeft Landal GreenParks een geweldig Fun & Entertainmentprogramma voor jonge gasten én de hele familie. In de herfstvakantie zijn er bovendien nog veel meer avonturen te beleven, met uitdagende activiteiten, creatieve workshops en leuke clinics.

p o h s k r o w e d a l o Choc n e k k a b s ie n w o r b

Boterzachte is er niet dol op?

En brownies, wie ze workshop de ns de Heel Landal bakt!

Tij chocolade erin. s kje stu t me browke chocoladeca en van de goede in de basisgeheim ijd ew rdt aaning wo en ere ten wordt ied ende ingrediën teren met verrass en an, rim na pe ex Ba ar, ij?

Ma erb nie. paar rozijnen jes walnoot? Een ! en ull sm t gemoedigd. Stuk rd het wo Eén ding is zeker: waarom ook niet?

60

natuurlijk najaar 2017

Vetbollen maken Hoewel sommige vogels ‘s winters afreizen naar het warme zuiden, overwinteren veel vogels ook in Nederland. In koude winternachten kost het vogels enorm veel energie om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Een lekkere vetbol is dan een welkome extra energiebron. Kies de lekkerste zaadjes en leer in een handomdraai een smakelijk hapje maken.

Bijzonder

pompoen snijden Het Amerikaanse feest Halloween en de pompoen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook in Nederland wordt Halloween steeds vaker gevierd. Niet zo gek dus dat overal ‘enge pompoenen’ opduiken.

In de workshop pompoen snijden leert u hoe u een pompoen een gek of griezelig gezicht aanmeet. Na afloop gaat u naar huis met uw eigen pompoen én een recept voor een heerlijke pompoensoep.

Altijd Fun & Entertainment

POPCORN POFFEN EN MARSHMALLOWS ROOSTEREN BOVEN HET KAMPVUUR

Op de meeste parken van Landal GreenParks worden het hele jaar door de leukste binnen- en buitenactiviteiten georganiseerd. Help mee de dieren te voeren, bouw een hut, zing samen met Bollo of volg een speurtocht. Of kom lasergamen, boogschieten, knutselen en speel daarna met de hele familie bingo. Wilt u meer weten over alle activiteiten en evenementen op de parken van Landal GreenParks? Kijk voor het complete aanbod op landal.nl/funenentertainment

en en Rondom een knisperend vuurtje met de liefste vriend aken klaarm s familie een heleboel popcorn en marshmallow met g gezelli winter en herfst en samen smullen? Kom deze lekker zo Niets staan. rf vuurko z’n allen rondom de als een marshmallow die krokant is van buiten en zacht van binnen. Of een bakje vers gepofte popcorn … daar wil iedereen bij zijn!

Kijk voor alle activiteiten tijdens de herfst op landal.nl/herfstactiviteiten

natuurlijk najaar 2017

61

62

natuurlijk najaar 2017

Kerst

vieren doe je zĂł.

Of toch anders?

In heel Europa worden de feestdagen in de decembermaand uitbundig gevierd, mĂŠt de nodige tradities. Elk land, elke regio, elk dorp heeft zijn eigen gebruiken. Natuurlijk licht de bijzonderste feestelijkheden in de omgeving van de parken van Landal GreenParks voor u uit.

natuurlijk najaar 2017

63

Sint Lucia: feest van het licht In Denemarken wordt het begin van de kerstperiode ingeluid met het Luciafeest op 13 december. Het Luciafeest is van oorsprong een Zweeds feest en is overgewaaid naar de omringende landen Noorwegen, Finland en Denemarken. Tijdens het Luciafeest wordt Sint Lucia geëerd met een lichtparade. Dit is een optocht van kinderen in witte gewaden, die allemaal een kaars bij zich hebben. Vooraan loopt de Lucia-bruid, een meisje met een kroon met vier kaarsen.

In België bijten ze op een houtje In België houden ze van lekker eten en dat is met kerst niet anders. Een traditioneel dessert dat met Kerstmis wordt bereid, is de kerststronk: een smakelijke cake met crème au beurre van chocolade, in de vorm van een boomstronk. De kerststronk wordt geserveerd met een afgesneden plakje bovenop de cake. Zo lijkt het op een echte boomstronk waar een tak vanaf is gesneden.

‘Klausjagen’ in Zwitserland Het Zwitserse dorpje Küssnacht aan de Vierwaldstättersee is begin december in de ban van ‘Klausjagen’.

Volgens eeuwenoude traditie gaat de lokale bevolking massaal de straat op, nadat een vuurpijl de lucht in is geschoten en alle straatverlichting is gedoofd. De stoet wordt voorgegaan door mannen met grote verlichte mijters op hun hoofd, gevolgd door mannen in witte hemden met fakkels. Ook ‘Klaus’ bevindt zich in deze groep. Daar weer achter volgt een grote groep ‘Klausjägers’. Zij dragen grote koeienbellen om hun nek en maken een oorverdovend lawaai.

Das Christkind In Oostenrijk en Duitsland is het traditie dat de kerstboom pas wordt opgezet op kerstavond, de heiligenavond. Als de hele familie vervolgens terugkeert van de nachtmis, liggen er cadeaus onder de kerstboom. En deze zijn daar niet neergelegd door de Kerstman, maar door het Christkind. Hoe het Christkind er precies uitziet, weet niemand.

Ouders vertellen hun kinderen namelijk dat als zij een glimp proberen op te vangen van het Christkind, ze geen cadeaus krijgen.

64

natuurlijk najaar 2017

De kerstaugurk Van alle kerstversiering is een augurk toch wel de meest vreemde. Toch komt u op kerstmarkten steeds vaker augurken van glas of vilt tegen om in de kerstboom te hangen. Waarschijnlijk is deze traditie afkomstig uit Duitsland. Het idee is dat het kind dat als eerste de augurk in de kerstboom weet te vinden, het eerste cadeautje open mag maken.

Stir-up Sunday: samen pudding maken Engeland is een land van tradities. Tijdens de kerstdagen wordt dan ook in veel Engelse huishoudens een traditioneel kerstdiner geserveerd. Naast de onvermijdelijke gebraden kalkoen mag de Christmas pudding niet ontbreken. Er is zelfs een speciale dag waarop families ruim van tevoren, meestal een zondag in november, beginnen met het bereiden van de pudding: Stir-up Sunday.

Op deze zondag maken families samen het beslag door er om de beurt in te roeren. Zo wordt de traditie van Christmas pudding maken doorgegeven van generatie op generatie.

Klokgelui met Sint-Thomasluiden Ook Nederland kent kersttradities met een sterk regionaal karakter. Zoals Sint-Thomasluiden in Oudehorne en bij de Thomaskerk in Katlijk, twee dorpjes in Zuidoost-Friesland. Tussen 21 december en 31 december worden hier met regelmaat de klokken geluid. Een eeuwenoude traditie die bedoeld was om de boze geesten die de dagen doen korten, te verdrijven.

Kerstboom vol snoeppapiertjes Net als in vele andere landen hangt een Hongaarse boom vol met kerstballen en slingers.

Maar de Hongaarse kerstboom is niet compleet zonder ‘szaloncükor’, kleine snoepjes verpakt in felgekleurde papiertjes. Kinderen mogen de snoepjes eten zo lang ze de papiertjes maar in de boom laten hangen. Want volgens de Hongaren is een kerstboom zonder ‘szaloncükor’ geen echte kerstboom.

Zonder karper geen kerstfeest In Tsjechië en Hongarije bestaat de traditionele kerstmaaltijd uit vis. Het liefst een karper. In Tsjechië krijgen de schubben van de karper bovendien een plekje onder de borden van de gasten. Een cadeautje, want het bijgeloof zegt dat iedereen die de schubben van de kerstkarper in zijn portemonnee stopt en bewaart, financieel een goed jaar zal hebben.

Sfeervolle kerstmarkten Om in de kerststemming te komen, is een bezoek aan één van de vele kerstmarkten een aanrader. De kerstmarkt is populair, steeds meer steden en dorpen hebben hun eigen editie. Kerstmarkten worden gehouden op de meest sfeervolle locaties, zelfs rondom kastelen en in grotten. Welke kerstmarkt gaat u dit jaar bezoeken? Kijk op landal.nl/kerstmarkten voor een kerstmarkt in de buurt.

natuurlijk najaar 2017

65

Natuur

GASTHEREN IN HET GROEN Landal GreenParks en Natuurmonumenten werken al ruim 12,5 jaar samen. Met activiteiten op en rond de parken ontdekken veel mensen wat groen kan doen.

Algemeen directeur Thomas Heerkens van Landal GreenParks en algemeen directeur Marc van den Tweel van Natuurmonumenten over rust, ruimte en natuur.

‘W

ij voelen ons nauw verbonden met de omgeving en maken ons sterk voor de natuur en de samenleving’, vertelt Thomas Heerkens. ‘De begrippen rust, ruimte en natuur zijn de belangrijkste redenen van gasten om voor Landal te kiezen.

66

natuurlijk najaar 2017

Samen met Natuurmonumenten betrekken we onze gasten actief bij de natuur op en rond onze vakantieparken. We ontwikkelen gezamenlijk steeds meer activiteiten, we helpen bijvoorbeeld mee met het aanplanten van nieuwe bossen en we bedenken samen acties waarbij we een bijdrage

kunnen leveren aan de natuur en voordeel kunnen bieden aan onze gasten.’

Dichtbij de natuur Marc van den Tweel spreekt over een bijzonder partnerschap.

‘De doelstellingen van onze organisaties hebben duidelijke raakvlakken.

Thomas Heerkens, algemeen directeur van Landal GreenParks (l) en Marc van den Tweel, algemeen directeur van Natuurmonumenten (r)

groeit. De parken van Landal liggen in of grenzen aan Nederlands mooiste natuurgebieden. “Zonder natuur geen Landal”, zei een van de medewerkers van Landal laatst tegen me. Ik zou willen stellen dat ook Natuurmonumenten zonder Landal veel minder voor de natuur kan doen.’

Betrokkenheid is inspirerend Heerkens en Van den Tweel zien hun organisaties als gastheren in het groen.

‘We verwelkomen gasten, zorgen voor een aangenaam verblijf of bezoek en doen ons best om ervoor te zorgen dat gasten met plezier op hun verblijf terugkijken’, aldus de topman van Natuurmonumenten. ‘Het is me dikwijls opgevallen: gastvrijheid zit Landal in het bloed. De hartelijkheid en betrokkenheid naar gasten zie ik ook terug in ons contact als partners. Landal heeft bijvoorbeeld ons initiatief gesteund om nieuw bos aan te planten bij Haarzuilens en natuurgebied Ramenberg. Die betrokkenheid vind ik zeer inspirerend.’

Aandacht voor de balans

Natuurmonumenten is opgericht om natuur en landschap te beschermen.

Tegelijkertijd willen we voor zoveel mogelijk mensen een natuurbezoek mogelijk maken. We geloven erin dat wanneer mensen dichtbij de natuur kunnen zijn, de wens en wil om zich in te zetten voor de bescherming ervan

Heerkens vult aan: ‘Natuur en recreatie gaan wat ons betreft heel goed samen.

Wij laten onze gasten zien hoe leuk het is om de natuur in te gaan en de omgeving te verkennen. Met bijvoorbeeld een boswachter die tekst en uitleg geeft bij wat je tegenkomt, ontdekboxen voor kinderen, uitgestippelde fietstochten door de duinen en wandeltochten met parkmanagers door de bergen. We doen het allemaal.

Dit levert een hoge waardering van onze gasten waardoor veel mensen graag weer terugkomen. Daarbij is het van belang om aandacht te blijven

houden voor de balans tussen beléven en het belásten van onze natuur. Alleen dan dragen we bij aan de duurzaamheid van de recreatie voor toekomstige generaties. ‘Altijd met respect voor natuur en milieu’, staat niet voor niets in de uitgangspunten van Landal. Die duurzaamheidsgedachte is de basis onder onze ambitie om in 2030 klimaatneutraal te zijn.’

Van gedachten wisselen In het Maatschappelijk Regeerakkoord roept Natuurmonumenten het nieuwe kabinet op om ons land groener en gezonder te maken. Van den Tweel: ‘Soms kan onze belangenbehartiging voor natuur schuren met de activiteiten van projectontwikkelaars of recreatieondernemers. Wij zien het als onze taak om de natuur te beschermen en dat kan betekenen dat we soms bouwplannen of recreatie-uitbreidingen een halt toe te roepen, als die de leefomgeving voor planten en dieren bedreigen.

Gelukkig hebben wij in Landal een ideale partner gevonden om hierover afspraken te maken en van gedachten te wisselen. Samen werken we aan natuurbehoud.’ landal.nl/natuurmonumenten

natuurlijk najaar 2017

67

Uittips

Pak uw agenda er maar bij, want er valt weer een boel te beleven deze nazomer en herfst. Wordt het lekker uitwaaien en kunst kijken op Ameland? Of kiest u voor kerstverhalen die tot leven komen op het Dickensfestijn in Deventer?

Kunstmaand Ameland

Bij Ameland denkt u vast aan uitgestrekte stranden en ongerepte natuur. Maar wist u dat dit mooie Waddeneiland elk jaar de gehele maand november in het teken staat van kunst?

Kunstenaars uit Duitsland, Scandinavië, IJsland en Nederland exposeren hun werken op bijzondere locaties verspreid over het eiland. Naast beeldende kunst worden er veel muziekvoorstellingen en poëzieavonden georganiseerd.

kunstmaandameland.com 1 tot en met 30 november 2017

Oktobermaand Kindermaand Kinderen van 4 tot en met 12 jaar zijn van nature nieuwsgierig. In Friesland, Groningen en Drenthe is de maand oktober daarom omgedoopt tot kindermaand.

In de weekenden openen musea, theaters, muziek- en dansscholen, ateliers, bibliotheken, kerken en molens hun deuren en bieden gratis leuke activiteiten aan. Wat dacht u van een workshop drummen in een professionele studio? En wie wil er nu niet leren schilderen als Vincent van Gogh? Kortom, voor ieder kind wat wil(d)s tijdens de kindermaand. kindermaand.nl 1 tot en met 31 oktober 2017

68

natuurlijk najaar 2017

Foto: Sake Elzinga

Heerlijk samen cultuur snuiven

ROOTS IN THE WOODS Cabaret kijken in een houten theater? Romantisch akoestische muziek luisteren bij een kampvuur? Of met z’n allen op avontuur in het Klimbos? Het ultieme, warme herfstgevoel beleeft u tijdens het festival Roots in the Woods op verschillende locaties op de Veluwe.

Ook Landal Rabbit Hill, Miggelenberg, Heideheuvel en Coldenhove hebben een aansluitend programma. Uitdagend: op en nabij Landal Landgoed ’t Loo komen sport, cultuur en vermaak samen met een run-bike-run race, finishend op het festivalterrein. landal.nl/rootsinthewoods 13 tot en met 22 oktober 2017

Lichtjes in Valkenburg Valkenburg is dé kersthoofdstad van Nederland. De Zuid-Limburgse stad prijkte zelfs op CNN’s top 10 Christmas Destinations. Van 17 november 2017 tot en met 7 januari 2018 is Valkenburg een oase van lichtjes en kerstversieringen. Bezoek de vele kerstmarkten

en activiteiten, zowel boven als onder de grond. Want ook in de grotten onder de stad worden sfeervolle kerstmarkten georganiseerd. Wilt u zich dit jaar helemaal onderdompelen in het kerstgevoel? Kom dan naar Valkenburg.

kerststadvalkenburg.nl 17 november 2017 tot en met 7 januari 2018

Foto: Peter Lammers

Nostalgische winterfair in Drenthe

Charles Dickens in ’t echt Verblijft u op 16 en 17 december 2017 in de buurt van Deventer? Breng dan een bezoek aan het Dickens-festijn. De oude Hanzestad Deventer ondergaat dat weekend een ware metamorfose.

Het historische Bergkwartier staat geheel in het teken van de verhalen van Charles Dickens.

Wereldberoemde personages uit de boeken van de Engelse schrijver komen tot leven; van Ebenezer Scrooge tot Oliver Twist. Het Dickensfestijn is van 11.00-17.00 uur te bezoeken en is gratis toegankelijk. dickensfestijn.nl 16 en 17 december 2017

Op 25 en 26 november 2017 wordt het monumentale boerderijdorpje Orvelte omgetoverd tot vrolijke winterfair. In dit nostalgische decor komt u helemaal in de juiste kerststemming. Op de brink van het dorp staan tachtig sfeervol gedecoreerde kerststands met daarin originele brocante, schapenvachten, handgemaakte decoraties en accessoires, robuuste houten meubelen, sieraden en kleding. En als u trek krijgt in iets lekkers, dan kunt u genieten van culinaire hoogstandjes zoals gerookte zalm, vers gebrande noten en ambachtelijk gemaakte kazen en worst. orvelte.net 25 en 26 november 2017

Kijk op landal.nl/evenementen voor het complete overzicht van alle leuke uitjes in de buurt van de parken van Landal GreenParks.

natuurlijk najaar 2017

69

Uitgelicht

Proeven

van het goede leven

70

natuurlijk najaar 2017

‘Veel van de bos- en weidepaadjes waren vroeger smokkelroutes, spannend!’

Zuid-Limburg is met zijn glooiende hellingen en heerlijke streekproducten een altijd verrassende bestemming voor het hele gezin. Want tussen de heuvels en de Maas is van alles te doen, ook op cultureel gebied.

O

p nog geen twee uur rijden van Utrecht bereikt u een heel andere wereld: Zuid-Limburg. Het vlakke grasland is veranderd in een heuvelachtig landschap met dalen en kronkelende riviertjes. Hier fietst en wandelt u dat het een lieve lust is en zult u versteld staan van de rijke historie en vele culturele bezienswaardigheden.

Smokkelroutes Wat dacht u bijvoorbeeld van het drielandenpunt bij Vaals, welbekend uit de aardrijkskundeboeken? Op dit punt komen Nederland, België en Duitsland

samen. Rondom het drielandenpunt maakt u de mooiste wandeltochten. Veel van de bos- en weidepaadjes waren vroeger smokkelroutes. Spannend!

Ook het grote labyrint spreekt tot de verbeelding. Wie van uw gezin bereikt als eerste de uitkijktoren in het midden?

De winnaar mag onbeperkt schommelen in de grote speeltuin of verdient een bezoek aan de nabijgelegen wijngaard: Wijndomein St. Martinus.

Ondergronds gaan We kennen Limburg ook als de provincie van grotten en mergel. Maar hoe zijn die eigenlijk ontstaan en waarvoor werd

natuurlijk najaar 2017

71

‘Het spannendste vertrek is de kerker, zelfs uw oudste grijpt hier uw hand beet’ mergel gebruikt? Dat ontdekt u als u ondergronds gaat en door de gangen van MergelRijk Valkenburg struint.

Uw kinderen rennen al voor u uit met hun speurtochtboekjes.

Apetrots zijn ze op hun zelfgemaakte souvenirs van mergel.

Prinsessen en ridders De vele kastelen in Zuid-Limburg hebben elk een indrukwekkende geschiedenis. Kasteel Hoensbroek is een van de grootste en mooiste kastelen. Dwaal samen door de meer dan veertig authentieke kasteelvertrekken en ga op zoek naar de geheime kamer.

Het spannendste vertrek is uiteraard de kerker. Zelfs uw oudste grijpt hier uw hand weer beet.

Op het spoor Een wel heel bijzondere manier om het Zuid-Limburgse heuvellandschap te ontdekken is per stoomtrein.

De Miljoenenlijn, gebouwd in 1925, is het mooiste spoortraject van Nederland en gelijk ook het langste museum van Limburg. De trein voert u via negen stations langs de prachtigste plekjes.

Historische vestingstad Bij een verblijf in Zuid-Limburg, mag een bezoek aan hoofdstad Maastricht

72

natuurlijk najaar 2017

niet ontbreken. Want hoe vaak u er ook komt, deze historische vestingstad verveelt nooit. Hier staat het goede leven centraal en er hangt een bijzondere sfeer die ook uw kinderen zal aanspreken. Zij fantaseren erop los bij de kanonnen van de Onze Lieve Vrouwewal, in de kleine straatjes of tijdens een rondvaart over de Maas.

En moet u hun gezichten zien als ze ontdekken dat het bekendste plein van Maastricht, het Vrijthof, vroeger een begraafplaats was.

Culinair ambacht Na zo’n stevige stadswandeling is het extra genieten van de specialiteiten uit de Limburgse keuken. Want die wordt alom geroemd om de keuze voor lokale producten en seizoensmenu’s.

Wordt het zuurvlees of een wildschotel, een goed glas wijn uit de regio of toch een koud streekbiertje? Op biergebied staat u voor een lastige keuze, want Limburg telt heel wat brouwerijen met elk een eigen ambachtelijk recept.

Bijna allemaal openen zij graag hun deuren voor u, tijdens een rondleiding en proeverij. Waarheen u ook gaat in Zuid-Limburg, u zult zich er welkom voelen.

Parken van Landal GreenParks in Limburg Domein De Schatberg Venlo

De Lommerbergen

Landgoed Aerwinkel Mooi Zutendaal Maastricht

De Waufsberg

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals

Landal GreenParks in Zuid-Limburg Als u een vakantie boekt op Landal Kasteeldomein De Cauberg, Hoog Vaals, Reevallis of De Waufsberg, verblijft u midden in het heuvelachtige groene landschap. Hier gaat onthaasten vanzelf. Geniet met uw gezin van de prachtige natuur, de vele culturele bezienswaardigheden, een dagje Maastricht én de streekproducten en culinaire verrassingen van het bourgondische leven. landal.nl/limburg

Uitgelicht

Scheiden helpt de natuur groen te houden Voor een onvergetelijke vakantie in de natuur gaat u naar Landal GreenParks. Om te zorgen dat u ook in de toekomst kunt blijven genieten van al die mooie momenten in het groen, is duurzaamheid één van de speerpunten van Landal GreenParks.

W

ij streven ernaar om in 2030 op onze parken klimaatneutraal te werken. Om dat te bereiken, zijn we continu bezig met het toepassen van allerlei duurzame oplossingen.

Zo voorkomen we grondwatervervuiling door natuurlijke gewas- en onkruidbestrijding in te zetten. Waar mogelijk reduceren we het energieverbruik en we maken gebruik van elektrische transportmiddelen voor onze Technisch Dienst. Bovendien streven we naar een zo efficiënt mogelijke logistieke planning om uitstoot te beperken.

Recyclen en reduceren Daarnaast zijn we druk bezig met het reduceren van verpakkingsmateriaal en het nog beter scheiden van afval zodat er meer gerecycled kan worden. Op dit moment is het op al onze parken mogelijk om onder andere papier, glas en lege batterijen gescheiden in te leveren. Voor de inzameling van oude elektrische apparaten werken we

samen met WeCycle, een organisatie die is gespecialiseerd in de recycling van e-waste. Meubels, dekbedden en kussens die aan vervanging toe zijn, krijgen een tweede leven doordat deze gedoneerd worden aan maatschappelijke projecten.

Afvalscheiding door BinBang We zijn op de parken gestart met gescheiden inzameling van PBD (plastic, blik en drinkpakken). Op Landal Heideheuvel is een succesvolle proef gedaan met het inzamelen van PBD. Daarbij is gebruikgemaakt van de BinBang in de accommodaties.

Deze speciale afvalemmer van 100% gerecycled plastic is ontwikkeld door een Nederlandse startup die als missie heeft om de inzameling en het hergebruik van grondstoffen zoveel mogelijk te bevorderen (zie binbang.nl).

Mogelijkheden voor compost Dit jaar wordt PBD-inzameling op zes parken geïntroduceerd. In 2018 volgen de andere parken. Op deze manier

probeert Landal GreenParks afvalscheiding zo makkelijk mogelijk te maken: éen van de vele manieren waarop we werken aan een positieve impact op mens en natuur. Daarnaast onderzoeken we op dit moment de mogelijkheden om ook GFT (groente, fruit- en tuinafval) gescheiden in te zamelen en bij voorkeur lokaal te verwerken tot bijvoorbeeld compost of biogas.

Wilt u weten wat Landal GreenParks nog meer doet op het gebied van duurzaam en betrokken ondernemen?

Kijk op landal.nl/betrokkenondernemen

natuurlijk najaar 2017

73

Kort

!

NIEUW

Ontwaken aan de Oostzee?

Landal Travemünde is omgetoverd tot een nóg mooiere bestemming. U kunt hier vanaf begin 2018 kiezen uit 97 nieuwe luxe appartementen voor 2 tot 8 personen. Of wilt u wakker worden in

de duinen met het geruis van de Oostzee op de achtergrond? Dat kan, want er worden ook 50 duinvilla’s met een fantastisch uitzicht gerealiseerd, voor 4, 6 en 8 personen. Daarnaast komt er

een levendige promenade met winkels, restaurants, een ontspannen Beach Club en indoorspeelplaats. Dus noteer vast in uw agenda: ‘op naar Travemünde’. landal.nl/travemunde

Werk maken van duurzaamheid

Het Atelier speciaal voor kinderen Binnen Europa speelt Duitsland een voortrekkersrol als het gaat om duurzaamheid. Dat is op Landal Mont Royal niet anders. Hier vindt u vanaf najaar 2017 74 nieuwe, energieneutrale vakantiewoningen voor 4, 6, 8, 10 en 12 personen, in de uitvoeringen Comfort en Luxe. De woningen verbruiken niet méér energie dan dat ze gezamenlijk opwekken, dankzij de zonnepanelen en luchtwarmtepompen.

Bijzonder is dat een groot deel van het materiaal van de oude woningen is hergebruikt. Nagenoeg alle terrassen liggen op het zuiden en hebben een prachtig uitzicht over het Moezeldal. Dé ideale plek voor liefhebbers van lekker eten en drinken, mooie natuur en historische steden. landal.nl/montroyal

74

natuurlijk najaar 2017

Landal Heideheuvel is een nieuwe faciliteit rijker. En wat voor één! Het Atelier is een plek speciaal voor kinderen, waar het draait om lekker bezig zijn. Er worden heel veel activiteiten georganiseerd en kinderen kunnen hier eindeloos spelen met de reuze knikkerbaan, kinetische zandbak, MOOV hoek, Kapla, Lego-wand en de reusachtige krijtmuur waar ze de mooiste kunstwerken op kunnen maken. landal.nl/heideheuvel

Nieuw zwembad en restaurant

op Landal Strand Resort Ouddorp Duin In het nieuwe zwembad van Landal Strand Resort Ouddorp Duin maakt u de hele dag door ongebreideld plezier met de hele familie.

In het overdekte zwembad zijn er voor de kleintjes maar liefst vier speeltoestellen, gegarandeerd waterpret!

Daarnaast heeft het park een nieuw restaurant: Bij Marc. Hier kunt u zeven dagen per week lunchen, dineren of een drankje drinken bij de open haard. Terwijl u geniet van de specialiteiten van Marc – kip van de grill en steaks uit de houtskooloven – heeft u uitzicht op het speelduin voor de kinderen. U kunt hier ook lekkere snacks en verse pizza’s meenemen om samen in uw villa op te eten. landal.nl/strandresortouddorpduin

Drie nieuwe attracties onder één dak in Sevenum

Heerlijk genieten in nieuwe restaurants Een sfeervolle ruimte met knusse loungebanken en verschillende heerlijkheden van het eiland: het restaurant van Landal Sluftervallei wordt hét nieuwe duinpaviljoen van Texel. Kom hier tot rust na een stevige strandwandeling en geniet van een lekker hapje en een (lokaal) drankje.

Het nieuwe restaurantinterieur van het Veluwse Landal Miggelenberg is geïnspireerd op de omgeving: warme tinten en heideplantjes-paars vormen het kleurenpalet. De entree van het park is levendig groen en herbergt een centrum met een gezellige bar, overdekte wintertuin en workshopfaciliteiten. landal.nl/sluftervallei - landal.nl/miggelenberg

Grenzend aan Landal Domein De Schatberg opent in voorjaar 2018 een gloednieuw Family Entertainment Center. Een centrum voor topentertainment met maar liefst drie attracties onder één dak! In ABC Restaurant Sevenum geniet u in een unieke ambiance van maar liefst elf verschillende keukens. In The Portal Action House komt de virtuele wereld samen met de realiteit. Sport, spel en spanning staan garant voor een enerverende ervaring. En zijn uw kinderen gek van Thomas de Trein, Bob de Bouwer, Angelina Ballerina of Brandweerman Sam? In Mattel Play! Sevenum spelen uw kinderen zélf de hoofdrol in de wereld van deze tv-helden. landal.nl/domeindeschatberg

Bent u nieuwsgierig geworden naar alle vernieuwingen? Kijk op landal.nl/nieuwefaciliteiten

natuurlijk najaar 2017

75

Rubriek

Los de puzzel op en maak kans op

een weekend- of midweekverblijf bij

Landal GreenParks ploegsnede Europese hoofdstad

plechtige gelofte strijdgewoel

9

pukkel in orde

2

westerlengte

Noorse godheid

11

interval vuurwapen

vogel

23

snoep ontschorsen

25

toespraak

plant

onderwereld

dopheide

14

20

soort hond oogvocht

medelijden

22

gast

19

golfterm

verdieping

vastenmaand

tegenover sierplant

76

natuurlijk najaar 2017

rangtelwoord

13

wennen

verlegenheid

longkwaal

duw

6

21

Engelse titel

takje Europese taal

houding drinkgeld

Europese zeestraat

bijeenkomst Europeaan

ondergrondse

26

sterk smakend heel onwetend

17

ijzerhoudende grond

opstandig

mossteppe slotwoord sterrenbeeld

voor

niet een ijshut

gekheid

1

nikkel

10

12

aanwijzend vnw.

uitroep v. afkeer pausennaam

8

krijsen water in Friesland

legerrang

rustteken

3

onbep. vnw.

5

godin v.d. dageraad

18

pl. in NoordBrabant

© www.puzzelpro.nl 1

2

14

3

15

4

16

5

17

6

18

zuidvrucht

16

staat in Amerika hemellichaam

Niet gewonnen, maar wel voordelig een weekend of (mid)week ertussenuit?

Kijk snel voor de last minute aanbiedingen op landal.nl/lastminutes of bel 0900-8842 (gebruikelijke belkosten).

15

zot

24

Vul de juiste letters in onder de Zweedse puzzel.

Mail uw oplossing voor 31 december 2017 naar natuurlijk@landal.nl. Vermeld in de onderwerpregel: Zweedse puzzel Natuurlijk najaar 2017.

Per mailadres mag u één oplossing insturen.

ketting

echopeiling

4

Geniet van rust, ruimte en natuur op een van de geselecteerde parken van Landal GreenParks. Maak een fietstocht door de bossen, een wandeling over het strand of blijf gewoon lekker op het park. De winnaar verblijft een weekend of midweek in een standaard 4- of 6-persoonsaccommodatie en heeft de keuze uit aankomstdata tot 29 juni 2018 met uitzondering van schoolvakanties en feestdagenperioden (zie landal.nl/uitgesloten).

7

barenspijn landbewerker

7

19

8

20

21

9

10

11

22

23

24

12

25

13

26

€5 cadeau te g o e d

Met 87 ANWB

bwinkel 24/7

Winkels en We

zijn we altijd

in de buurt

ONTVANG

€ 5 KORTING

IN EEN VAN DE 87 WINKELS OF IN DE WEBWINKEL EROPUIT BEGINT BIJ ANWB

✂ THUIS NAGENIETEN VAN EEN ONVERGETELIJK VERBLIJF BIJ LANDAL GREENPARKS

ONTVANG 25% KORTING

OP UW HEMA-FOTOBOEK

ONTVANG 20% KORTING

✂

OP DE LEUKSTE UITJES IN DE NATUUR

GRATIS VERZENDING AIR MILES SHOP BIJ BESTEDING VANAF € 50 OF 5.000 AIR MILES

✂

✂ MET DEZE VOUCHER ONTVANGT U € 5 KORTING OP EEN AANKOOP IN DE ANWB WINKEL OF ANWB WEBWINKEL. Hoe het werkt

Actievoorwaarden

• ANWB Winkel: lever deze voucher in bij de kassa en de korting wordt verrekend met uw aankoop.

• Liever online winkelen? Ga naar anwb.nl/webwinkel en klik bij het afrekenen op ‘Couponcode invullen’, vul als couponcode landalnajaar17 in en klik op ‘Couponcode toepassen’.

De korting wordt direct verwerkt.

• Geldig t/m 31 december 2017 bij een minimale besteding van € 25 • Geldt ook op actieartikelen; niet geldig op elektronica, boeken, gidsen, atlassen, tolvignetten, geschenkbonnen, tijdschriften en entreebewijzen • Niet inwisselbaar voor contanten, niet geldig op reeds gedane aankopen en niet geldig i.c.m. andere tegoedbonnen

✂ 25% KORTING OP ALLE HEMA-FOTOBOEKEN Actievoorwaarden • Ga naar hema.nl/FBLANDAL en gebruik actiecode FBLANDAL2017 • De actiecode is eenmalig per order te gebruiken en geldig t/m 28 februari 2018 • U kunt de code invullen in het veld ‘actiecode’ • De korting kan niet achteraf in de winkel worden verrekend en is niet inwisselbaar voor geld

✂

• De actiekorting geldt niet op Mijn Boek/ Instagram boek • De actiekorting geldt niet voor boekjes van derde partijen zoals ‘Room for Thought’ • De actie is niet geldig in combinatie met andere acties en kortingen • HEMA behoudt zich het recht voor om de actievoorwaarden tussentijds te wijzigen of de actie voortijdig te beëindigen

20% KORTING OP DE LEUKSTE UITJES IN DE NATUUR

Ontdek de mooiste natuur van ons land met de boswachters van Natuurmonumenten. Informatie over de uitjes, gebieden, vertrekdata en -tijden vindt u op natuurmonumenten.nl

Actievoorwaarden • Ga naar natuurmonumenten.nl/ agenda, selecteer uw uitje en gebruik kortingscode LGP-NM-2017 • De aanbieding is alleen geldig voor activiteiten via de website van Natuurmonumenten

Lever deze voucher bij aanvang van de excursie in bij de gids of het bezoekerscentrum, ook wanneer u de activiteit online heeft geboekt.

Bon geldig t/m 31 december 2017

✂ GRATIS VERZENDING BIJ BESTEDING VANAF € 50 OF 5.000 AIR MILES Actievoorwaarden • Ga naar airmilesshop.nl en gebruik actiecode LANDAL5000 • Deze actie is geldig op het hele Air Miles Shop assortiment • Geldig tot en met 31 oktober 2017

Kidz

natuurlijk najaar 2017

79

Kidz

JAS AAN, SJAAL OM:

NAAR BUITEN!

Buiten is het koud, het wordt steeds vroeger donker ‌ maar o wat is het gezellig! De herfstwind is perfect om te vliegeren, heb jij al eens zelf een vlieger gemaakt? Met je familie speel je een hilarisch spelletje of je gaat samen lekker kokkerellen in de keuken.

Slaapkwis

Als het buiten koud en nat wordt, vliegen veel vogels naar het zuiden om te overwinteren. Sommige dieren kunnen niet vliegen, maar hebben wĂŠl een hekel aan het gure weer. Zij doen een winterslaap op een knus plekje. Weet jij welk dier waar slaapt?

2 3

1

4 5

Vliegerfeest De harde herfstwind is perfect als je wilt vliegeren. Heb je geen vlieger? Neem dan een grote plastic tas en knoop er een lang, dun touw aan vast. Versier je vlieger met losse stroken gekleurd papier. Ren hard tegen de wind in en laat je zelfgemaakte vlieger zweven!

natuurlijk najaar 2017

De juiste oplossing van de kwis is: 1 holletje. 2 grot. 3 onder steen.

4 op de bodem van de vijver. 5 tegen elkaar aan onder stukken hout of boomschors.

80

s o V

Bollo is terug op tv. Vanaf dit najaar is er een gloednieuw seizoen van de Bollo-serie te zien bij RTL Telekids. Bollo en zijn bekende vriendjes Egel, Bij en Eekhoorn maken weer allerlei doldwaze avonturen mee. Zorg dat je geen aflevering mist! landal.nl/bollo

BOLLO’S MOPPENHOEKJE

Antwoord: prikkeldraad

Kijk mee naar de nieuwe avonturen van Bollo!

Wat krijg je als je een egel met een slang kruist?

Wat heb je nodig voor 10 stuks?

• 1 blikje croissantdeeg • 10 knakworstjes • een beetje mosterd en ketchup • een eitje Wat moet je doen?

• Verwarm de oven voor op 200 graden (vraag je vader of moeder om hulp).

• Rol de deegrol uit en snijd hem na 2 croissants door.

• Snijd de rechthoek in 10 langwerpige repen.

• Draai iedere reep een beetje ‘rommelig’ om een worstje. Laat aan de bovenkant wat ruimte open voor het gezichtje.

• Leg de mummies op een ovenplaat met bakpapier en smeer ze in met geklutst ei.

• Zet de mummies, met je vader of moeder, in de oven en bak ze in 12 minuutjes bruin.

• Maak met een cocktailprikker met mosterd 2 oogjes op de gezichtjes en serveer met bloederige ketchup.

Rara, wat ben ik?

Ben je in het bos met je vrienden of is het vandaag echt te koud om naar buiten te gaan? Dit spelletje kun je gelukkig overal spelen. Als je tenminste een potlood en post-its bij de hand hebt. Ga in een kring zitten. Iedereen schrijft voor zichzelf een diersoort op een post-it. Let op: niet spieken bij elkaar! Plak de post-it op het voorhoofd van je linker buurman/vrouw. Nu mag iedereen om beurten een vraag stellen om uit te vinden welk dier er op je hoofd staat.

Je mag alleen antwoorden met ja of nee.

Jantje antwoordt: ‘Ja, dat zeggen ze allemaal. Maar je weet nooit wat zo’n pad in zijn schild voert.’

Gert is in het water gevallen.

Twee mannen halen hem eruit. De redders vragen hem: ‘Waarom heb je niet gezwommen?’

Gert antwoordt: ‘Op het bord staat toch: verboden te zwemmen!’

Mmm …

Mummies

Hanneke: ‘Hé, ben jij bang voor schildpadden?

Dat zijn toch heel vreedzame dieren?’

Een smurf stoot zich hard tegen de tafel.

‘Auw, heb ik alweer een blauwe plek!’

Speel mee en win!

Zoek alle woorden in deze woordzoeker en maak kans op één van de tien Bollo-pakketten. Mail je oplossing voor 31 december 2017 naar bolloquiz@landal.nl. Zet erbij: Bollo puzzel Natuurlijk najaar 2017. Per adres mag je één oplossing insturen.

De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel verstopt. Van links naar rechts en andersom, van boven naar beneden en andersom en ook nog eens schuin! Sommige letters moet je vaker gebruiken. Zoek de woorden op en streep ze af. De letters die overblijven vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

ASTER BLAD BUIEN

HH AA II LL HH AA DD RR AA AA HH SS

E G G EE L SS NN HH RR O O O O DD UU

DAHLIA DAUW DENNENAPPEL

L E O T SS N N EE D D D D AA PP N N

G S O S O O TT KK II LL AA AA KK

www.puzzelpro.nl ©www.puzzelpro.nl ©

E R J D S S O O S S B B U U N N E E S S

M P T A R R O O E E ZZ E E B B P P R R

I A D U A A N N N N II W W II A A U U

S R O W O O LL K K E E N N A A K K E E

T A N E G G E E R R W W JJ ZZ M M LL

DONKER EGEL EIKEL

R P K B LL ZZ II AA II O O EE KK

F L E P PP AA N N EE N N N N EE D D

SS UU RR PP EE HH G G UU UU RR DD NN

GEEL GUUR HAARD HAZELNOOT HEKSENKRING KAAL KLEUR KNUS MIST NAJAAR PADDENSTOEL PARAPLU REGEN ROOD SJAAL SPIN STORM WEB WIND WOLKEN ZWAM

natuurlijk najaar 2017

81

Onze parken

Landal Sluftervallei: Eindeloos golfen Maak uw verblijf onvergetelijk met het golfarrangement, inclusief vier (9-holes) greenfees. Twee avonden geniet u van een heerlijk 2-gangenmenu, uw bedden zijn opgemaakt en er ligt een hand- en keukendoekenpakket voor u klaar. Bovendien treft u een welkomstpresentje en een lekkere fles wijn aan in uw accommodatie. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

NOORDZEE

Ameland State

Schiermonnikoog

Schuttersbos Ameland Vitamaris Résidence Terschelling Terschelling Lauwersoog West Terschelling Holwerd Esonstad Natuurdorp Suyderoogh WADDENZEE Vlieduyn Vlieland

Sluftervallei

Texel

Harlingen

Beach Park Texel Villapark Vogelmient

Landal Strand Resort Ouddorp Duin: Natuurspeurders opgelet!

Leeuwarden

Waterpark Terherne

Den Helder

Beach Resort Ooghduyne

Met het Natuur Speurders arrangement leren kinderen t/m 12 jaar spelenderwijs de natuur ontdekken én waarderen. Ze kunnen kiezen uit twee verschillende speurzoekerspakketten, één voor op het strand en één voor het onderwaterleven.

Ze krijgen ook een flesje regionaal sap om de dorst te lessen tijdens al het speuren.

Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Groningen

Waterpark Sneekermeer Heerenveen

De Bloemert Assen

Het Land van Bartje

Hunerwold State

NOORDZEE

Aelderholt

Giethoorn

Alkmaar

Lelystad Haarlem

Dunimar

De Vlegge

Waterparc Veluwemeer

Heihaas De Veluwse Hoevegaerde Rabbit Hill

Noordwijk

Den Haag

Beach Villa’s Hoek van Holland NIEUW Strand Resort Ouddorp Duin

Miggelenberg NIEUW De Reeuwijkse Plassen Amerongse Berg Arnhem

Strand Resort Nieuwvliet-Bad Terneuzen

Enschede

Heideheuvel Coldenhove

Nijmegen ’s-Hertogenbosch Breda

Vlissingen

Landgoed De Hellendoornse Berg Landgoed De Elsgraven Twenhaarsveld

Stroombroek

Duinpark ’t Hof van Haamstede Port Greve Villapark Livingstone Resort Haamstede Résidence ’t Hof van Haamstede Zierikzee Middelburg

Deventer Apeldoorn

Utrecht

Rotterdam

Bergen op Zoom

De Vers

Tilburg

Duc de Brabant Het Vennenbos

Landal Hoog Vaals: Verrassend veelzijdig

Eindhoven

Domein De Schatberg

Venlo

De Lommerbergen Landgoed Aerwinkel

Heerlen

Kasteeldomein De Cauberg Reevallis Hoog Vaals NIEUW De Waufsberg Maastricht

Landal De Lommerbergen: Smakelijke Dinner Tour Ontspannen en genieten wordt nóg makkelijker met dit arrangement. Tijdens uw verblijf geniet u drie avonden, in drie verschillende restaurants, van een heerlijk 3-gangenmenu. Het menu voor dit arrangement wordt speciaal voor u geselecteerd en kan afwijken van de reguliere menukaart. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

82

natuurlijk najaar 2017

Emmen

Zwolle

Landgoed ’t Loo

Amsterdam

Orveltermarke

Uw bezoek begint meteen goed: bij aankomst ontvangt u een fles wijn, een presentje en een ambachtelijke Limburgse vlaai. Uw bedden zijn al opgemaakt en de hand- en keukendoeken liggen voor u klaar. U gaat met de buskaart naar Aken (maximaal vijf personen) voor een gezellig dagje Duitsland. Ook krijgt u een wandelkaart van de omgeving. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Landal Village l’Eau d’Heure: De rotsen van Thuin Op 25 minuten rijden ligt het bijzondere plaatsje Thuin: deels aan de oever van de Sambre en deels op een 60 meter hoog rotsblok.

U maakt een audiovisuele rondleiding door het Belfort, een verdedigingstoren uit 1638, en u bezoekt de ‘hangende tuinen’ van Thuin. Voor tussendoor krijgt u een lekkere energiereep. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Landal Travemünde: Biodiversiteit in de Oostzee Ontdek de maritieme kant van het schiereiland Priwall: u ontvangt een entreebewijs voor het Oostzeestation.

Bezoek daarna het schip de Passat, een 100-jarige viermaster met een spannende geschiedenis. Bij aankomst zijn uw bedden opgemaakt en ligt het hand- en keukendoekenpakket klaar. Ook ontvangt u een bad-kamersetje en een koffie- en theepakket. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

NIEUW Dayz Grønhøj Strand NIEUW Dayz Rønbjerg

Aalborg

Landal Wirfttal: Beleef de Vulkaaneifel U krijgt toegang tot de Vulkaantuin, met een rondleiding.

Dankzij de gedetailleerde wandelkaart en het Vulkaaneifel Magazine komt u alles te weten over het gebied. Ter ontspanning speelt u een rondje midgetgolf en u ontvangt het Eifeler Specialiteitenpakket. Bij aankomst zijn bovendien uw bedden al opgemaakt en ligt een handen keukendoekenpakket voor NOORDZEE u klaar. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Dayz Ebeltoft NIEUW

NIEUW Dayz Søhøjlandet

Aarhus

Ringkobing

NIEUW Dayz Seawest

Kopenhagen

Esbjerg

DENEMARKEN

Groningen

Bremen

Dwergter Sand

Berlijn Hannover

Amsterdam

Enschede

Utrecht Arnhem

Osnabrück

Salztal Paradies

Breda

Brussel

BELGIË

Leipzig

Winterberg

Antwerpen

Mooi Zutendaal

Bij dit arrangement ontvangt u een wandelkaart, een kaart van Český Krumlov en een entreekaart voor de grafietmijn. Bij aankomst in uw accommodatie zijn de bedden opgemaakt, er ligt een hand- en keukendoekenpakket voor u klaar en op tafel staat een heerlijke fles wijn. ’s Avonds geniet u van een smaakvol diner in restaurant Šatlava. Kijk voor meer informatie en voorwaarden op landal.nl/arrangementen.

Hamburg

NOORDZEE

Brugge

Landal Marina Lipno: Het Werelderfgoed is vlakbij

Travemünde

Maastricht Luik

Village les Gottales

Keulen

DUITSLAND

Aken

Eifeler Tor

Wirfttal Mont Royal NIEUW Les Etoiles Frankfurt Sonnenberg

Village l’Eau d’Heure

Luxemburg

Praag

Hochwald Warsberg

TSJECHIË

Nürnberg

Regensburg

Glasgow

Marina Lipno

Stuttgart

SCHOTLAND Edinburgh

Linz

NIEUW Landal Kielder Waterside

München

NOORD IERLAND

Salzburg

IERLAND

Manchester Liverpool NIEUW Landal Darwin Forest

Londen

Brandnertal

Zürich

ENGELAND WALES

Chalet Matin

Vierwaldstättersee Bern

Luzern

Innsbruck

Hochmontafon Alpine Lodge Lenzerheide

ZWITSERLAND

Wenen

OOSTENRIJK Rehrenberg Zell am See

Residence Duna Boedapest

HONGARIJE

Katschberg Bad Kleinkirchheim

Genève

COLOFON Natuurlijk is een uitgave van Landal GreenParks ADRES Landal GreenParks, Postbus 175, 2260 AD Leidschendam REDACTIE EN BLADMANAGEMENT Lamar communicatie, Amsterdam en Landal GreenParks VORMGEVING Zabriski, Leiden FOTOGRAFIE Archief Landal GreenParks, shutterstock.com, PVPictures by Jan Huttinga VERDER WERKTEN MEE Bakker CrossMedia (Bollo strip), PuzzelPro, Monica Wesseling MET DANK AAN Natuurmonumenten.

Dit magazine is CO2 neutraal geproduceerd. De vrijgekomen CO2 tijdens de productie is gecompenseerd door bebossing. natuurlijk najaar 2017

83

Rubriek

Wat vindt u van Natuurlijk?

Geef uw mening op landal.nl/uwmening

Informatie en reserveringen:

landal.nl of 0900-8842 (gebruikelijke belkosten)

BelgiĂŤ: landal.be of 070-77 80 80 (0,30 EUR/min.)

Maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 21.00 uur en zaterdag, zondag en feestdagen van 10.00 tot 15.00 uur.

Ontdek wat groen kan doen