01 Introductie

Onderzoeksdoel

Met dit onderzoek beoog ik ontwerpeisen vast te stellen voor scholen waar de verkeersruimte en leeromgeving in elkaar vervlochten zijn. Dit onderzoek dient als toetsingskader van ontwerpeisen voor het beter benutten van de al aanwezige ruimte en het creëren van een interactieve leeromgeving. Het onderzoek dient voor mij als verdiepingsopdracht voor het ontwerpen voor scholieren en het inrichten van een leeromgeving.

Probleemstelling

Gedurende de stage minor ben ik twee maal van onderzoeksthema veranderd. Ik wilde dat het onderwerp aan zou sluiten bij de werkzaamheden tijdens mijn stage en vond het belangrijk om persoonlijke interesse in het onderwerp te hebben. Mijn eerste onderzoeksopzet ging over woningplattegronden van de Amsterdamse woningbouw. Toentertijd was Studio Kustlijn bezig met tenders in Amsterdam. Maar het project ging uiteindelijk niet door, waardoor het zijn relevantie voor het bureau en mij verloor. Hierna was het nieuwe thema de vernaculaire architectuur in Midden-Amerika omdat Studio Kustlijn een opdracht kreeg voor het ontwerpen van woningen in Tamarindo, Costa Rica. Aan de ontwerpen hiervoor heb ik lang meegewerkt tot het project de SO fase had bereikt en het wachten was op investeerders. Toen ik aan het onderzoek begon was het SO al gemaakt en verder onderzoek hier naar niet meer nodig.

Tegen het einde van mijn stage was Studio Kustlijn Architecten bezig met het ontwerp van een uitbouw voor een middelbare school in Den Haag. Het ontwerpen voor scholen was voor het bureau nieuw en er was nog weinig kennis op dit gebied aanwezig. De school zat met een nijpend gebrek aan ruimte en minimale uitbouwmogelijkheden. Hierdoor ontstond samen met de Studio Kustlijn Architecten de vraag hoe er naast deze beperkte uitbouw meer ruimte gecreëerd kon worden voor onderwijsfuncties binnen de bestaande bebouwing.

Het thema sloot goed aan bij mijn eigen interesse voor utiliteitsbouw en met name scholen. Dit was voor mij een kans om mij te verdiepen in het ontwerpen van scholen. In dit onderzoek wordt de volgende hoofdvraag beantwoord:

Aan welke eisen moet de verkeersruimte in een school voldoen om als leeromgeving te dienen?

Deze vraag zal aan de hand van een aantal deelvragen beantwoord worden. Het ontwerpen door middel van onderzoeken is iets wat Studio Kustlijn Architecten niet vaak doet. De meeste opdrachten kunnen op de al aanwezige kennis en expertise gerealiseerd worden. Voor het ontwerpen van de school was het van belang dat er meer inzicht en kennis over het ontwerpen van scholen vergaard werd omdat dit gebied voor iedereen nieuw was.

Maatschappelijke Context

De bouw en uitbreiding van scholen is te zien in de context van de prognose over de ontwikkeling van de leerlingenaantallen.

De verwachting is dat tot 2028 het totaal aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs met 12% daalt. Deze daling is niet gelijk over het land verdeeld en er zijn grote regionale verschillen. Terwijl het CBS (2016) aangeeft dat het totale aantal leerlingen in Nederland daalt, blijft het aantal leerlingen in de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) de komende jaren stijgen en kampen scholen in deze vaak al volgebouwde stedelijke omgeving met een gebrek aan ruimte. Deze trend zal in de toekomst doorzetten. Naar verwachting komen er tot 2023 in deze steden 24.000 kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar bij (12 %). Mogelijkheden voor scholen om uit te breiden zijn vaak beperkt door de hoge kosten die hieraan verbonden zijn of door het gebrek aan ruimte. Door de onderwijsruimten zo generiek mogelijk te maken, kan deze beter benut worden voor verschillende doeleinden. De verschillende activiteiten die in een en dezelfde onderwijsruimte kunnen plaatsvinden, leveren veel op in termen van budget doordat er minder vierkante meters in stand gehouden moeten worden (Redactie Schooldomein, 2019).

Aanpak en Onderzoeksmethoden

In het eerste hoofdstuk wordt de opzet en probleemstelling van het onderzoek toegelicht. In het tweede hoofdstuk zullen de definities van de genoemde begrippen leeromgeving en verkeersruimte verder uitgewerkt worden aan de hand van literatuur en praktijkvoorbeelden. In het derde hoofdstuk worden aan de hand van wetenschappelijke bronnen eisen voor de leeromgeving opgesteld. Deze eisen worden in hoofdstuk vier getoetst aan de hand van een case study.

(CBS, 2006)

Definities Begrippen

Om de hoofdvraag: Aan welke eisen moet de verkeersruimte in een school voldoen om als leeromgeving te dienen? te beantwoorden moeten enkele begrippen rondom deze hoofdvraag toegelicht worden. Eerst zal worden toegelicht wat binnen de bouwkunde onder verkeersruimte wordt verstaan waarna kort wordt ingegaan op de toepassing van verkeersruimte in scholen.

Hierna wordt onderzocht hoe de leeromgeving zich de afgelopen eeuw heeft ontwikkeld aan de hand van vakliteratuur.

Uit de vakliteratuur worden ontwerpeisen opgesteld en praktijkvoorbeelden gegeven van de toepassing hiervan. Deze ontwerpeisen kunnen van toepassing zijn op het interieur en exterieur en dienen als hulpmiddel voor ontwerpers.