๑๐๘ โรค ๑,๐๐๙ สมุนไพร
โดย : ศักดิ์สิทธิ์ พันธุ์สัตย์
๑๐๘ โรค
๑,๐๐๙ สมุนไพร บรรณาธิการ/ผู้เรียบเรียง : ศักดิ์สิทธิ์ พันธ์ุสัตย์ ออกแบบปก : อนุชิต คำ�ซองเมือง ออกแบบรูปเล่ม : เสาวณีย์ เที่ยงตรง ภาพประกอบ : สมควร กองศิลา, ธนรัตน์ ไทยพานิช, ชิชกานต์ ทองสิงห์ พิสูจน์อักษร : อรัญ มีพันธ์ ISBN 978-616-268-150-9
สร้างสรรค์และลิขสิทธิ์ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด 105/95-96 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทรศัพท์/โทรสาร 02-872-7667 เชิญร่วมเผยแผ่เป็นธรรมทาน
สาขาทุ่งครุ : โทร. 02-872-9191, 02-872-8181, 02-872-7227, 02-872-9898 สาขาสำ�ราญราษฎร์ : โทร. 02-221-1050, 02-221-4446 Email : LC2YOU@GMAIL.COM, LC2YOU@HOTMAIL.COM WWW.LC2U.COM, WWW.พุทธะ.NET
พิมพ์ที่ : หจก. แอลซีพี ฐิติพรการพิมพ์ 105/66-67 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 กรุงเทพฯ 10140 โทรศัพท์/โทรสาร 02-872-9577 www.thitiporn.com
คำ�นำ� การรักษาโรคด้วยสมุนไพรเป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมายาวนาน ตัง้ แต่รนุ่ ปูย่ า่ ตายาย มีความปลอดภัยสูง มีผลข้างเคียงน้อย ทัง้ นีท้ ง้ั นัน้ ต้อง มีความรูค้ วามเข้าใจในการใช้เป็นอย่างดี หาไม่แล้วก็อาจเกิดโทษได้เหมือนกัน การใช้สมุนไพร สำ�หรับยาที่ไม่เคยรับประทานมาก่อน ควรทดลองใช้ ในปริมาณน้อยๆ ก่อน เช่น รับประทานครึ่งหนึ่งของปริมาณที่กำ�หนดไว้ คอยสังเกตดูอาการ ถ้าหากมีอะไรผิดปกติในร่างกาย ควรหยุดใช้ทันที ไม่ควรใช้สมุนไพรที่เข้มข้นเกินไป เช่น ต้มเคี่ยวจนข้น เพราะยาที่เข้มข้น เกินไปจะมีฤทธิ์แรงและเกิดโทษได้ อนึ่ง สำ�หรับโรคทั่วไป หากรับประทาน ยาแล้ว ๑ วัน อาการไม่ดีขึ้นให้เปลี่ยนยา แต่ถ้าเป็นโรคเรื้อรัง ใช้ยาแล้ว ๑ สัปดาห์ไม่ได้ผล ให้เปลี่ยนยาเช่นกัน หนังสือ ๑๐๘ โรค ๑,๐๐๙ สมุนไพร เล่มนี้ แบ่งเนื้อหาออกเป็น ๓ ส่วน คือ ส่วนที่ ๑ ว่าด้วยการรักษาโรค ๑๐๘ ชนิด ด้วยสมุนไพรต่างๆ พร้อมแนะนำ�วิธแี ละปริมาณในการใช้ไว้อย่างครบถ้วน ส่วนที่ ๒ ว่าด้วยสมุนไพร ใกล้มอื แนะนำ�การรักษาโรคด้วยพืชผักใกล้ตวั และส่วนที่ ๓ ว่าด้วยน�ำ้ สมุนไพร เพือ่ สุขภาพ แนะนำ�การทำ�น�ำ้ สมุนไพรจากผักผลไม้ทม่ี สี รรพคุณในการรักษา โรคต่างๆ และดีต่อสุขภาพ อย่างไรก็ดี ข้อแนะนำ�ในหนังสือเล่มนีถ้ อื ว่าเป็นเพียงหนึง่ ทางเลือก ในการรักษาโรค ซึ่งสามารถใช้ควบคู่ไปกับการรักษาแพทย์แผนปัจจุบันได้ ทั้งนี้จุดประสงค์หลักก็เพื่อรักษาภูมิปัญญาของคนรุ่นเก่าไม่ให้สูญหายไป ด้วยความปรารถนาดี ศักดิ์สิทธิ์ พันธุ์สัตย์
Cส O าN รT Eบั NญT บอกเล่าเก้าสิบ
๑๐๘ โรค ๑,๐๐๙ สมุนไพร
ก ๑. กรวยไตอักเสบ
๒. กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ๓. กระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง ๔. กระเพาะอาหารหรือลำ�ไส้เล็กเป็นแผล ๕. กระษัย ๖. กลากเกลื้อน (สังคัง) ๗. กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ๘. กลิ่นตัวเหม็น (กลิ่นเต่า) ๙. เก๊าต์ ข ๑๐. ขับน้�ำ คาวปลา ขับเลือด (สตรีหลังคลอดบุตร) ๑๑. ไข้กลับ ๑๒. ไข้ขึ้น ๑๓. ไข้ชักในเด็ก ๑๔. ไข้ทับระดู ๑๕. ไข้หวัดในผู้ใหญ่ ๑๖. ไข้หวัดในเด็ก ค ๑๗. เคล็ดขัดยอก ๑๘. คอเคล็ด ๑๙. คอตีบ ๒๐. คัดจมูก ๒๑. คางทูม ๒๒. ความดันโลหิตสูง ๒๓. ความดันโลหิตต่�ำ ง ๒๔. งูพิษกัด ๒๕. งูสวัด
๗ ๙ ๑๐ ๑๒ ๑๔ ๑๕ ๑๖ ๑๘ ๑๙ ๒๑ ๒๒ ๒๒ ๒๓ ๒๓ ๒๔ ๒๖ ๒๗ ๒๘ ๒๙ ๓๐ ๓๑ ๓๒ ๓๔ ๓๕ ๓๘
ช ซ ด ต
ท
น
๒๖. ช้ำ�ใน ๒๗. ซางในเด็ก ๒๘. ไซนัส ๒๙. ดีซ่าน ๓๐. ตกขาว ๓๑. ตับแข็ง ๓๒. ตับโต ๓๓. ตับอักเสบ ๓๔. ตะมอย เริม ๓๕. ตากุ้งยิง ๓๖. ตาต้อ ๓๗. ตาอักเสบ ๓๘. ตาเจ็บ ๓๙. ตาแดง ๔๐. ตาฟาง ตามัว ๔๑. ไตอักเสบแบบเฉียบพลัน ๔๒. ไตอักเสบแบบเรื้อรัง ๔๓. ท้องบิด ๔๔. ท้องผูก ๔๕. ท้องเสีย ๔๖. ท้องร่วงรุนแรง ๔๗. ท้องอืด ๔๘. ไทฟอยด์ ๔๙. นอนไม่หลับ ๕๐. น้�ำ กัดเท้า
๖ ๓๙ ๔๐ ๔๑ ๔๒ ๔๔ ๔๕ ๔๖ ๔๗ ๔๙ ๕๐ ๕๑ ๕๒ ๕๓ ๕๓ ๕๕ ๕๖ ๕๙ ๖๐ ๖๒ ๖๔ ๖๕ ๖๖ ๖๘ ๖๙ ๗๐
บ ป
ผ
๕๑. น้ำ�นมไม่มี หรือมีน้อย ๗๑ ฝ ๕๒. น้ำ�นมมามากเกิน ๗๒ พ ๕๓. น้ำ�มูกไหล ๗๓ ๕๔. นิ่วในถุงน้ำ�ดี ๗๔ ฟ ๕๕. นิ่วในไต ๗๖ ๕๖. นิ่วในท่อปัสสาวะ ๗๗ ม ๕๗. บำ�รุงสมอง บำ�รุงร่างกาย ๗๘ ๕๘. บำ�รุงหัวใจ ๗๘ ๕๙. เบาหวาน ๗๙ ๖๐. เบื่ออาหาร ๘๑ ๖๑. ประจำ�เดือนมาน้อย ๘๒ ๖๒. ประจำ�เดือนมาไม่ปกติ ๘๓ ๖๓. ประดง (โรคผิวหนังทำ�ให้คันตามตัว) ๘๔ ร ๖๔. ปวดข้อ ปวดเข่า ๘๔ ๖๕. ปวดประจำ�เดือน ๘๕ ล ๖๖. ปวดฟัน ๘๖ ๖๗. ปวดมดลูก ๘๘ ๖๘. ปวดหลัง ปวดไหล่ ๘๘ ๖๙. ปอดอักเสบ, ปอดบวม ๘๙ ๗๐. ปัสสาวะขัด ๙๐ ๗๑. ปากเป็นแผล ๙๒ ส ๗๒. ปากนกกระจอก ๙๓ ๗๓. ผมร่วงมาก ผมหงอกก่อนวัย ๙๔ ๗๔. ผิดสำ�แดง (เกิดกับหญิงหลังคลอด) ๙๕ ห ๗๕. ผดผื่น ๙๗ ๗๖. แผลเป็น ๙๘ ๗๗. แผลพุพอง ๙๙ อ ๗๘. แผลมีหนอง ๑๐๐ ๗๙. แผลสด ๑๐๑
๑๓๒
๘๐. ฝี ๘๑. พยาธิในเด็ก ๘๒. แพ้ท้อง ๘๓. ฟันผุ ๘๔. ฟันเป็นรำ�มะนาด ๘๕. มะเร็ง ๘๖. ม้ามโต ๘๗. เมาค้าง ๘๘. แมงมุมกัด ๘๙. แมงกะพรุนไฟ ๙๐. แมลงมีพิษกัดต่อย ๙๑. ไมเกรน ๙๒. ริดสีดวงทวาร ๙๓. ร้อนใน ๙๔. ลมพิษ ๙๕. ลมสันนิบาต ๙๖. ลมหายใจมีกลิ่น ๙๗. เล็บขบ ๙๘. เลือดกำ�เดาไหล ๙๙. โลหิตจาง ๑๐๐. ส้นเท้าแตก ๑๐๑. สะเก็ดเงิน ๑๐๒. ไส้เลื่อน ๑๐๓. หอบหืด ๑๐๔. หิด ๑๐๕. เหา ๑๐๖. อ้วน ๑๐๗. อัณฑะอักเสบ ๑๐๘. ไอ เจ็บคอเนื่องจากหวัด
๑๐๒ ๑๐๓ ๑๐๕ ๑๐๖ ๑๐๖ ๑๐๗ ๑๐๙ ๑๑๐ ๑๑๑ ๑๑๑ ๑๑๒ ๑๑๓ ๑๑๔ ๑๑๕ ๑๑๖ ๑๑๗ ๑๑๘ ๑๑๙ ๑๒๐ ๑๒๑ ๑๒๒ ๑๒๓ ๑๒๕ ๑๒๖ ๑๒๗ ๑๒๗ ๑๒๘ ๑๓๐ ๑๓๑
สมุนไพรใกล้ตัว
น้ํำ�สมุนไพรเพื่อสุขภาพ
๑๕๓
บอกเล่าเก้าสิบ
๑๐๘ โรค ๑,๐๐๙ สมุนไพร
โรค ๑
ร ษ ก ั อ ม า ต ง ย ี ร เ
ก
กรวยไตอักเสบ อาการ มีไข้สูง หนาวสั่น ในกรณีที่กรวยไตอักเสบแบบ
เฉียบพลัน มีไข้ต่ำ�หรือไม่มีไข้ ในกรณีที่กรวยไตอักเสบแบบเรื้อรัง ปัสสาวะขุ่น ขัด แสบ อาจมีเลือดปน ปวดหลัง ปวดเอวเรื้อรัง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ อ่อนเพลีย สาเหตุ สืบเนือ่ งมาจากการติดเชือ้ แบคทีเรียทีบ่ ริเวณกรวยไต ทางการแพทย์มักเรียกว่า โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
การดูแลรักษา ดื่มน้ำ�สะอาด ให้มากๆ
เมื่อมีอาการปวดเอว ให้ประคบด้วย ถุงน้ำ�ร้อน งดอาหารเค็ม
งดเครื่องดื่ม ที่มีแอลกอฮอล์
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
7
การรักษาด้วยสมุนไพร หญ้าลูกใต้ ใบ
สูตรที่ ๑ หญ้าลูกใต้ใบทั้งต้น ๑ กำ�มือ มัดรวมกัน เติมน�ำ้ พอท่วมยา ต้มจนเดือด เคี่ยวต่อ ๑๕ นาที ดื่มต่างน้ำ� กระตุ้นการ ทำ�งานของไต สูตรที่ ๒ ใช้หญ้าชะกาดน้ำ�เค็ม ประมาณ ๑ กำ�มือ ต้มให้เดือด ประมาณ ๓๐ นาที กรองน้ำ�ดื่ม ชะกาดน้ํำ�เค็ม วันละ ๓ ครั้ง หลังอาหาร สูตรที่ ๓ ใช้ลูกเดือยทำ�เป็นโจ๊ก หรือ ทำ�ขนมรับประทานระหว่างมื้ออาหาร วันละ ๒-๓ ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น
ลูกเดือย
สูตรที่ ๔ น้ำ�นมถั่วเหลือง ดื่ม บ่อยๆ ช่วยให้ไตทำ�งานได้ดีขึ้น น้ํำ�นมถั่วเหลือง
มะระขี้นก
8
สูตรที่ ๕ มะระขี้นกสด หั่นเป็นแว่นบางๆ ไม่ตอ้ งเอาเม็ดออก นำ�ไปตากแห้ง แล้วนำ�มา คั่วให้หอม ต้มดื่มต่างน้ำ� มีสรรพคุณรักษา โรคไต ล้างไต
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
๒
บ ส เ ก ั อ ะ ว า ส ส ั ป ะ า พ เ ะ ร ก อาการ
ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะขัด ออกทีละน้อย รู้สึกแสบ และต้องเบ่งแรง ปัสสาวะเป็นสีขุ่นหรือสีคล้ายน้ำ�ล้างเนื้อ อาจมีไข้สูง หรือไม่มีไข้เลย มักลุกปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน ขณะปัสสาวะจะรู้สึก ปวดท้อง
สาเหตุ สืบเนือ่ งมาจากหลายสาเหตุ เช่น กลัน้ ปัสสาวะไว้นาน
ติดเชื้อแบคทีเรียจากห้องน้ำ� ดื่มน้ำ�น้อย ติดเชื้อโรคจากทวารหนัก หญิงตั้งครรภ์ เป็นต้น
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใช้หญ้าต้อยติ่ง ๑ กำ�มือ ต้มกับ สารส้มขนาดเท่านิ้วก้อย ดื่มครั้งละ ๑ แก้ว วันละ ๔ ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน
พวงชมพู
หญ้าต้อยติ่ง
สูตรที่ ๒ ใช้รากพวงชมพู ๑๕ กรัม ใส่น้ำ� ๓ ส่วน ต้มให้เหลือ ๑ ส่วน ดื่มวันละ ๓ ครั้ง หลัง อาหาร
สูตรที่ ๓ ใช้ตน้ และรากเตยหอม หัน่ เป็นชิน้ เล็กๆ อย่างละ ๑ กำ�มือ ใส่น้ำ�พอท่วมยา ต้มให้เดือด ๒๐ นาที กรองเอาน�ำ้ ดืม่ ครัง้ ละ ๑ แก้ว ก่อนอาหาร และก่อนนอน บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
เตยหอม
9
๓
กระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง อาการ
หลังรับประทานอาหาร ๑-๒ ชั่วโมงจะมีอาการ แสบร้อนหน้าอก คลืน่ เหียนอาเจียน อึดอัดแน่นตรงลิน้ ปี่ เรอเหม็นเปรีย้ ว ไม่ค่อยอยากอาหาร
สาเหตุ
สืบเนือ่ งมาจากการรับประทานอาหารไม่เป็นเวลา หรือ รับประทานอาหารที่ย่อยยากบ่อยๆ รวมถึงการรับประทานยาที่มีผล ข้างเคียงทำ�ลายเยื่อบุกระเพาะอาหาร เช่น ยาแก้ปวดข้อ ยารักษาโรค กระดูก อีกสาเหตุหนึง่ คือความเครียด
การดูแลรักษา รับประทานอาหาร ที่ย่อยง่าย รสจืด
งดการรับประทานยา ประเภทยาแก้ปวด แอสไพริน
10
ขจัดความเครียด ความวิตกกังวล พักผ่อนให้เพียงพอ
งดอาหารรสจัด
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
รับประทานอาหาร ให้ตรงเวลา
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ไพลสด ๓ ส่วน เกลือ ๑ ส่วน ตำ�ผสมกัน ปัน้ เป็นเม็ดขนาดเท่าปลายนิว้ ก้อย รับประทาน ครัง้ ละ ๑ เม็ด ก่อนอาหาร เช้า กลางวัน เย็น กล้วยน้ํำ�ว้า
กระดองปลาหมึก
ไพลสด
สูตรที่ ๒ กล้วยน้ำ�ว้าดิบ ฝานเป็นแว่น บางๆ ตากแดดจนแห้ง บดเป็นผง ใช้ครัง้ ละ ๑-๒ ช้อนแกง ละลายกับน้ำ�ข้าว (น�ำ้ ทีไ่ ด้ จากการหุงข้าวแบบเช็ดน�ำ้ ) หรือน�ำ้ หวาน ดืม่ วันละ ๔ ครัง้ ก่อนอาหารและก่อนนอน สูตรที่ ๓ นำ�กระดองปลาหมึกแช่น�ำ้ สะอาด ทิง้ ไว้หนึง่ คืน แล้วนำ�ไปตากแห้งบดเป็นผง ละลายน้ำ�ร้อนดื่มครั้งละ ๑-๒ ช้อนชา วันละ ๓ ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น
สูตรที่ ๔ ใช้เปลือกส้มจีนแห้งกับโกฏิเขมาแห้ง อย่างละเท่าๆ กัน บดเป็นผงแล้วผสมกับน้ำ�ผึ้ง ทำ�เป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิว้ ก้อย รับประทาน ครั้งละ ๑-๒ เม็ด วันละ ๓ ครั้งก่อนอาหาร
สาบเสือ
ส้มจีน
สูตรที่ ๕ ใช้ตน้ สาบเสือ ๒-๓ ยอดต้มเอาน�ำ้ ดืม่ หรือนำ�มาตากแห้งบดผสมน�ำ้ ผึง้ ทำ�เป็นยาลูกกลอน รับประทานวันละ ๓ ครั้ง ก่อนอาหาร บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
11
๔
กระเพาะอาหารหรือลํำ�ไส้เล็กเป็นแผล อาการ
คล้ายกับกระเพาะอาหารอักเสบ แสบร้อนและปวด บริเวณลิ้นปี่ หลังรับประทานอาหารไปแล้วประมาณครึ่งชั่วโมงถึง สองชั่วโมง แล้วอาการปวดก็หายไป อาการที่พบบ่อยคืออิ่มก็ปวด หิวก็ปวด
สาเหตุ
มีหลายสาเหตุ เช่น ความไม่สมดุลของกรดและเมือก ในกระเพาะ เป็นโรคกระเพาะอักเสบแล้วไม่รักษา รับประทานอาหาร ทีเ่ ป็นโทษต่อกระเพาะเป็นเวลานาน สูบบุหรี่ ดืม่ เครือ่ งดืม่ ทีม่ แี อลกอฮอล์
การดูแลรักษา อาหารที่ควรรับประทาน อาหารรสจืด ขนมปัง ขนมที่ทำ�จากแป้ง นม ผักต่างๆ ปลาไขมันน้อย
12
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
อาหารที่ไม่ควรรับประทาน อาหารรสจัด อาหารที่ใส่ผงชูรส ของหมักดอง หน่อไม้ เหล้า กาแฟ บุหรี่ ของทอด ของมัน
การรักษาด้วยสมุนไพร
สูตรที่ ๑ รับประทานข้าวต้มที่ต้ม จนเละผสมเกลือเล็กน้อย รับประทาน วันละ ๔ ครั้ง ก่อนอาหารและก่อน นอน
ข้าวต้ม
ใบฝรั่ง
สูตรที่ ๒ ใช้ใบฝรั่งแห้ง ๑ กำ�มือ ใส่น�ำ้ พอท่วมยาต้มให้เดือด กรองน�ำ้ ดื่มวันละ ๔ ครั้ง ครั้งละ ๑ แก้ว ก่อนอาหารและก่อนนอน สูตรที่ ๓ นำ�ลูกเดือย ๒๐-๓๐ กรัม มาต้ม แบ่งรับประทาน ๓ ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น
ลูกเดือย
สูตรที่ ๔ ใช้กะหล่ำ�ปลีสดๆ ปั่น คัน้ เอาน�ำ้ ดืม่ ครัง้ ละครึง่ แก้ว วันละ ๓ ครั้ง หลังอาหาร กะหล่ํำ�ปลี
กระดองปลาหมึก
สูตรที่ ๕ ใช้กระดองปลาหมึกแช่น�ำ้ สะอาดทิ้งไว้หนึ่งคืน นำ�ไปตากแห้ง แล้ ว บดเป็ น ผงละลายน้ำ � ร้ อ นดื่ ม ครั้งละ ๑-๒ ช้อนชา วันละ ๓ ครั้ง หลังอาหาร ๑-๒ ชั่วโมง บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
13
๕
กระษัย อาการ ผอมเหลือง ปวดเมื่อยตามร่างกาย สาเหตุ เกิดจากความเสือ่ มโทรมของร่างกายซึง่ เป็นไปตามวัย
แบ่งเป็นหลายลักษณะ คือ กระษัยน�ำ้ กระษัยเลือด กระษัยเส้น กระษัยลม
การรักษาด้วยสมุนไพร
ขี้เหล็ก
สูตรที่ ๑ ขี้เหล็กทั้ง ๕ ได้แก่ ใบ ดอก ผล ต้น (แก่น) ราก อย่างละ ๑ กำ�มือ ใส่น้ำ�พอท่วมยา ต้มให้เดือด กรองน�ำ้ ดืม่ วันละ ๒-๓ ครัง้ ครั้งละ ครึ่งแก้ว สูตรที่ ๒ หญ้าแห้วหมู ใบชุมเห็ดเทศ ต้นผัก เป็ดแดง ใบมะคำ�ไก่ ทัง้ หมดตากแห้ง ใช้อย่างละ ๑ กำ�มือ ต้มให้เดือด ๕ นาที ดื่มต่างน้ำ� หรือ วันละ ๔-๕ แก้ว สูตรที่ ๓ นำ�ต้น รากและใบของชุมเห็ดเทศ ตากให้แห้ง แล้วใช้อย่างละ ๑ กำ�มือ คัว่ ไฟให้หอม แล้วต้มให้เดือด ดื่มวันละ ๔-๕ แก้ว สูตรที่ ๔ ไพลสด ขิงสด อย่างละ ๑ ส่วน เกลือ ๓ ส่วน มะขามเปียก ๔ ส่วน พริกไทยสด ๕ ส่วน ตำ�รวมกันปัน้ เป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิว้ ก้อย รับประทานครั้งละ ๑-๒ เม็ด วันละ ๒ ครั้ง 14
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
หญ้าแห้วหมู ชุมเห็ดเทศ
ไพลสด
๖
กลากเกลื้อน
(สังคัง)
อาการ
เริม่ แรกจะเกิดผืน่ แดงเป็นรูปวงกลม ตรงขอบวงกลม จะนูนขึ้น เป็นขุย มีอาการคัน หากปล่อยไว้นานก็จะลุกลามขยายวง ขึ้นเรื่อยๆ
สาเหตุ เกิดจากการติดเชื้อราที่ผิวหนัง การรักษาด้วยสมุนไพร
ชุมเห็ดเทศ
สูตรที่ ๑ ใช้ใบชุมเห็ดเทศมากน้อย ตามสมควร ตำ�ผสมกับปูนแดง นำ�มาทาบริเวณทีเ่ ป็น วันละ ๒-๓ ครั้ง
สูตรที่ ๒ ตำ�กระเทียมให้ละเอียด ขูด บริ เวณที่ เ ป็ น กลากเกลื้ อ นให้ พ อถลอก แล้วนำ�กระเทียมไปทา วันละ ๒-๔ ครั้ง
กระเทียม
สูตรที่ ๓ ตำ�ใบน้อยหน่าให้แหลก แล้วทาบริเวณทีเ่ ป็น วันละ ๔-๕ ครั้ง น้อยหน่า
สูตรที่ ๔ เลือกเอาข่าหัวแก่ๆ มาตำ�ผสม กับเหล้าขาว แช่ไว้ ๑ คืน จากนั้นนำ�มาทา วันละ ๓-๔ ครั้ง
ข่า บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
15
๗
กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ
แน่นหน้าอก หายใจลำ�บาก ชีพจรเต้นเร็วไม่สม�ำ่ เสมอ หัวใจเต้นผิดจังหวะ ชาตามอวัยวะต่างๆ สาเหตุ เกิดจากหลายสาเหตุ ที่พบบ่อยคือ การติดเชื้อไวรัส จากโรคไข้หวัดใหญ่ โรคหัดเยอรมัน โรคไวรัสตับอักเสบบี และการ ติดเชื้อแบคทีเรียจากโรคคอตีบ วัณโรค รวมไปถึงผลข้างเคียงจากการ ใช้ยาบางชนิด การได้รับพิษหรือสารพิษต่างๆ
อาการ
การดูแลรักษาเบื้องต้น
ใช้มอื ขวา งอนิว้ กลางให้เป็นรูปตะขอ แล้วขูดบริเวณไหปลาร้า ข้างซ้าย กดลากกระตุกจากหัวไหล่ซา้ ยไปถึงกลางอก ทำ�ซ�ำ้ บ่อยๆ จากนัน้ นำ�ผู้ป่วยส่งโรงพยาบาล งอนิ้วมือเป็นรูปตะขอ
กดไหปลาร้า
16
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
ลากจากซ้ายไปขวา
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ นำ�รากบัวสดมาคัน้ เอาน�ำ้ ให้ได้ประมาณ ๒๐ มิลลิลิตร ดื่มวันละ ๓ ครั้ง หลังอาหาร รากบัว
สูตรที่ ๒ นำ�ดอกคำ�ฝอยตากแห้ง ๒ ช้อนโต๊ะ ชงกับน้ำ�ร้อน ๑ แก้ว ดื่มต่างน้ำ�ชา
ดอกคํำ�ฝอย
สูตรที่ ๓ นำ�ใบเตยหอม ๑ กำ�มือ ตำ�คัน้ เอาน�ำ้ ต้มใส่น�ำ้ ตาลพอหวาน ดื่มวันละ ๓ ครั้ง เป็นประจำ�ทุกวัน เตยหอม
๑๐๘
เห็ดหอม
สูตรที่ ๔ นำ�เห็ดหอมมาปรุงอาหาร เช่น โจ๊กเห็ดหอม ผัดเห็ดหอมน�ำ้ มันหอย ตุน๋ เห็ดหอม รับประทานบ่อยๆ
เมล็ดบัว
สูตรที่ ๕ นำ�เม็ดบัว ๒๐ กรัม มาต้ม แบ่งรับประทานทัง้ เม็ดและน�ำ้ วันละ ๓ ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น
มหัศจรรย์สมุนไพร
รักษาโรค เสริมสุขภาพ
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
17
๘
กลิ่นตัวเหม็น
(กลิ่นเต่า)
อาการ มีกลิ่นเหม็นตามตัวหรือรักแร้ เวลาที่มีเหงื่อออก สาเหตุ เกิดจากแบคทีเรียที่อาศัยอยู่บริเวณผิวหนังย่อยสลาย
เหงื่อ ทำ�ให้เกิดกรดไขมันและแอมโมเนีย ซึ่งทำ�ให้เกิดกลิ่นเหม็นขึ้นมา
การดูแลรักษา รับประทาน ผัก ผลไม้ ที่หลากหลาย
อาบน้ำ�ชำ�ระร่างกาย
เลี่ยงอาหารที่มีกลิ่นแรง และเนื้อสัตว์
ทำ�ใจให้สบาย ไม่เครียด
ทำ�ดีท็อกซ์ล้างสารพิษ ที่ตกค้าง
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใช้ใบพลูหรือใบฝรั่ง ตำ�ให้ละเอียด ทารักแร้หลังอาบน้ำ� 18
สูตรที่ ๒ สูตรที่ ๓ ใช้ยาสีฟันทารักแร้ ใช้มะนาวแป้น ฝานเป็นแว่น หลังอาบน้ำ� ทิ้งไว้ ถูทร่ี กั แร้ให้ทว่ั หลังอาบน�ำ้ ข้ามคืน แล้วล้างออก ทิ้งไว้ขา้ มคืน
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
๙
เก๊าต์ อาการ
จะปวด บวม แดง แสบและร้อนขึ้นบริเวณหัวเข่า ข้อมือ ข้อเท้า ข้อนิ้วมือ ข้อนิ้วเท้า มีไข้
สาเหตุ
เกิดจากมีกรดยูริคในปริมาณสูงสะสมในร่างกายเป็น ระยะเวลานาน ทำ�ให้เกิดการตกผลึกของเกลือยูเรตตามข้อกระดูก ส่งผล ให้เกิดการอักเสบ
การดูแลรักษาเบื้องต้น
กรดยูรคิ นัน้ ส่วนหนึง่ ร่างกายเป็นผูผ้ ลิตขึน้ เอง ส่วนหนึง่ ได้จาก การบริโภคอาหารที่มีกรดยูริคสูง เช่น อาหารจำ�พวกเครื่องในสัตว์ปีก ปลาอินทรีย์ ถัว่ แดง ถัว่ ดำ� ผักชะอม หน่อไม้ ยอดของพืชเกือบทุกชนิด ดังนั้น การบริโภคอาหารที่มีกรดยูริคสูงจึงมีส่วนทำ�ให้เป็นโรคเก๊าต์ได้ เมือ่ รูว้ า่ เป็นเก๊าต์ ต้องระวังอย่าให้เก๊าต์ก�ำ เริบ ด้วยการไม่บริโภค อาหารทีม่ กี รดยูรคิ สูง และงดเครือ่ งดืม่ ทีม่ แี อลกอฮอล์ เพราะจะไปกระตุน้ กรดยูรคิ ในเลือดให้สงู ขึน้ ส่งผลให้โรคเก๊าต์ก�ำ เริบรุนแรง ให้บริโภคพืชผัก ต่อไปนี้บ่อยๆ คือ มะรุม ลูกเดือย รางจืด ย่านาง ย่านาง
ลูกเดือย
มะรุม
รางจืด
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
19
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใบรางจืด ๕ ใบ ใบเตย ๕ ใบ ต้มกับน้ำ� ๒ ลิตร ดื่มทุกวัน เตย มะละกอ
สูตรที่ ๒ มะละกอดิบ ๑ ลูก ไม่ต้อง ปอกเปลือก ผ่าเอาเม็ดออก ล้างให้สะอาด หัน่ เป็นท่อนๆ ต้มกับน�ำ้ ๓ ลิตร ดืม่ ทุกวัน มะรุม
สูตรที่ ๓ ใบมะรุมสด ๓ ยอด ต้มกับน้ำ� ๒ ลิตร ดื่มทุกวัน
สูตรที่ ๔ ใบยอ ๔ ใบ มะตูมแห้ง ๑ แว่นย่างไฟให้เหลือง นำ�มาต้มกับน�ำ้ ๓ ลิตร เคีย่ วให้เหลือ ๒ ลิตร ดืม่ ต่างน�ำ้ มะตูม ทุกวันจนกว่าจะหาย มะกรูด
20
ยอ
สูตรที่ ๕ น้ำ�มะกรูดผสมน้ำ�ผึ้งเล็กน้อย เติมน้ำ�อุ่นพอประมาณ คนให้เข้ากัน ดื่ม ติดต่อกันประมาณ ๑๕ วัน จะช่วยบรรเทา อาการ
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
ข
๑๐
ขับน้ํำ�คาวปลา ขับเลือด (สตรีหลังคลอดบุตร)
หลังคลอดบุตร ๓-๔ วัน ร่างกายจะขับน้ำ�คาวปลา ออกมาทางช่องคลอด จะมีกลิ่นคาวเหมือนคาวปลา
อาการ สาเหตุ
เกิดจากเยื่อบุผนังมดลูกหลุดออกหลังจากคลอดบุตร และถูกขับออกมาทางช่องคลอด แล้วจะหายไปประมาณ ๓-๔ สัปดาห์ หลังคลอด การดื่มน้ำ�สมุนไพรจะช่วยให้ร่างกายขับน้ำ�คาวปลาได้ดีขึ้น
การรักษาด้วยสมุนไพร
ข่า
สูตรที่ ๑ เหง้าข่าแก่ ๑ เหง้าตำ�คั้นเอาน้ำ� ผสม กับนำ�้ มะขามเปียกอย่างละเท่าๆ กัน ใส่เกลือ พอเค็ม ดื่มครั้งเดียวพอ ขิงสด
สูตรที่ ๒ ขิงสด ๑ แง่งขนาดเท่าหัวแม่มอื ต้มกับน�ำ้ ๑ แก้ว ดื่มครั้งละ ๑ แก้ว ก่อนอาหารและก่อนนอน
ใบกระบือ
สูตรที่ ๓ นำ�ใบกระบือเจ็ดตัว ๗-๘ ใบ ตำ�ให้ ละเอียด ผสมเหล้าขาว ๑-๒ ช้อนแกง คั้นเอาน้ำ� ดื่มครั้งเดียวพอ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง 21 เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
๑๑
ไข้กลับ (ไข้ที่เกือบจะหายแล้ว
กลับเป็นซ�้ํำ อีก)
อาการ มีอาการเป็นไข้ ๒-๓ วันแล้วหยุดไป ๓-๔ วัน กลับ
มีไข้อีก ๒-๓ วัน สลับกันไปเรื่อย จะหายขาดก็ไม่หาย
การรักษาด้วยสมุนไพร มะนาว
๑๒
สูตร ใช้รากมะนาวฝนกับน้ำ�ซาวข้าว ดื่ม ครั้งละ ๑ แก้ว วันละ ๓ ครั้ง ก่อนอาหาร
ไขขึ้ ้น
อาการ ตัวร้อนมากขึ้นเรื่อยๆ หนาวสั่น เท้าเย็น ปวดศีรษะ
บางรายถึงกับบ่นเพ้อ ชัก
การดูแลรักษา สูตร ใช้น�ำ้ เย็น ๒ ส่วน ผสมกับน�ำ้ ส้มสายชู ๑ ส่วน ใช้ผ้าขนหนูชุบ บิดพอหมาดๆ เช็ดให้ทั่วร่างกาย เช็ดจนกว่าไข้จะลด 22
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
น้ํำ�ส้มสายชู
๑๓
ไขชั้ กในเด็ก
อาการ เด็กมีไข้สูง ตัวร้อนมาก และมีอาการชัก การรักษาด้วยสมุนไพร หอมแดง
สูตร ใช้หอมแดงตำ�ให้ละเอียดผสมกับ เหล้าขาวพอเหลวๆ แล้วเอาน�ำ้ ทาตัวเด็ก ให้ทั่ว
๑๔
ไข้ ทับระดู
อาการ
ป่วยเป็นไข้ในช่วงทีเ่ ป็นประจำ�เดือน มีอาการปวดหัว ตัวร้อน มีไข้สูง หนาวสั่น ปวดท้องน้อย อาจมีอาการปวดหลัง คลื่นไส้ อาเจียน ประจำ�เดือนออกมาก มีกลิ่นเหม็น
สาเหตุ
เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่ติดต่อผ่านทางเพศสัมพันธ์ หรือการไม่รักษาความสะอาดบริเวณจุดซ่อนเร้น
การดูแลรักษาเบื้องต้น
ในกรณีทเ่ี ป็นไข้ทบั ระดูธรรมดา รับประทานยาแก้ปวดก็หายได้ แต่ในกรณี ที่ ติ ด เชื้ อ รุ น แรงซึ่ ง อาจส่ ง ผลให้ เ ป็ น โรคเชิ ง กรานอั ก เสบ ต้องเข้าพบแพทย์ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
23
การรักษาด้วยสมุนไพร บานไม่รู้โรย
สูตรที่ ๑ ใช้ตน้ บานไม่รโู้ รยดอกขาว ทัง้ ต้นและราก ๑ กำ�มือ ใส่หม้อแล้วเติมน้ำ� ๓-๔ แก้ว ต้มให้เดือด กรองเอาน�ำ้ ดืม่ ๓ ครัง้ ครัง้ ละ ๑ แก้ว ทุกๆ ๑ ชัว่ โมง
สูตรที่ ๒ ใช้หญ้าลูกใต้ใบทัง้ ต้นและราก ๑ กำ�มือ หัวหอม ๓ หัว ว่านเปราะหอม ๓ หัว ต้มดื่ม เหมือนกับสูตรที่ ๑
สูตรที่ ๓ ใช้ต้นครามทั้งต้นและราก ๑ กำ�มือ มัดเป็น ๓ เปลาะ ต้มดื่มแบบเดียวกับสูตรที่ ๑
คราม
๑๕
หญ้าลูกใต้ ใบ
ไข้หวัดในผู้ ใหญ่
อาการ เป็นไข้ตัวร้อน ปวดศีรษะ คัดจมูกน้ำ�มูกไหล บางราย
มีอาการไอ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตัว
สาเหตุ
เกิดจากการติดเชื้อไวรัสซึ่งมีมากกว่า ๒๐๐ ชนิด การเป็นไข้หวัดจะเกิดจากไวรัสชนิดเดียว และเมื่อเป็นแล้วร่างกายจะ สร้างภูมิคุ้มกันไวรัสตัวนั้น ทำ�ให้ไม่เป็นหวัดเพราะไวรัสตัวนั้นซ้ำ�อีก ดังนั้น เด็กที่มีภูมิต้านทานน้อยจะเป็นหวัดบ่อยกว่าผู้ใหญ่ 24
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
การดูแลรักษาเบื้องต้น
ให้รบั ประทานยารักษาตามอาการทีเ่ ป็น เช่น ถ้ามีอาการปวดหัว ให้รับประทานยาแก้ปวด ถ้ามีน้ำ�มูกหรือไอ ก็รับประทานยาลดน้ำ�มูก หรือยาแก้ไอและให้นอนพักผ่อนมากๆ ถ้ามีไข้สูงให้เช็ดตัวด้วยน้ำ�เย็น
การรักษาด้วยสมุนไพร
หญ้าลูกใต้ ใบ
สูตรที่ ๑ ใช้หญ้าลูกใต้ใบ ๑ กำ�มือ ต้มกับน�ำ้ ๓-๔ แก้วจนเดือด ดื่มครั้งละ ๑ แก้ว วันละ ๓-๔ ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน
สูตรที่ ๒ ใช้ต้นฟ้าทลายโจร ๑ กำ�มือ ต้มกับน้ำ� ๓ แก้วจนเดือด ดื่มวันละ ๓-๔ ครั้ง ก่อนอาหารและก่อนนอน
ฟ้าทลายโจร
สูตรที่ ๓ ลูกสมอไทย ๓-๕ ลูก ต้มกับน้ำ� ๓-๔ แก้วจนเดือด ดื่มครั้งละ ๑ แก้ว วันละ ๒ ครั้ง สมอไทย
สูตรที่ ๔ กระเทียม ๗ กลีบ หรือต้นหอมสดๆ ๒-๓ ต้น รับประทานร่วมกับข้าวทุกมื้อ จะช่วย ให้หวัดหายเร็วขึ้น (สำ�หรับผู้ที่ร้อนในไม่ควรใช้ สูตรนี้)
กระเทียม
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
25
สูตรที่ ๕ ถ้าไข้เหงื่อไม่ออก ให้นำ�จอกแหน ๑-๒ กรัม ล้างให้สะอาด ใส่น�ำ้ ประมาณหนึง่ แก้ว ต้มให้เดือด ดื่มครั้งละ ๑ ช้อนโต๊ะ วันละ ๓ เวลา ก่อนอาหาร ๓๐ นาที
ต้นหลิว
๑๖
จอกแหน
สูตรที่ ๖ นำ�เปลือกต้นหลิว ๑ กำ�มือ ใส่น้ำ� พอท่วมยา ต้มให้เดือด กรองน้ำ�ดื่มวันละ ๓ ครั้ง
ไขหวั ้ ดในเด็ก
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ หากมีน้ำ�มูกมาก หรือมีอาการ คัดจมูก ให้ใช้หวั หอมทุบพอแหลก ห่อด้วยผ้า นำ�ไปวางไว้ที่หัวนอนยามเด็กหลับ
หูเสือ
26
หัวหอม
สูตรที่ ๒ ตอนกลางคืน ใช้ใบหูเสือขยีพ้ อกที่ กระหม่อมเด็ก ๑ ชัว่ โมง หรือจะใช้ใบขีก้ าขาว ตำ�ให้ละเอียดพอกทีก่ ระหม่อมเด็กก็ได้เช่นกัน
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
๑๗
ค
เคล็ดขัดยอก
อาการ ปวดบวมตามข้อมือ ข้อเท้า ข้ออื่นๆ หรือเส้นเอ็น สาเหตุ เกิดจากอุบัติเหตุ หกล้ม เล่นกีฬา การดูแลรักษาเบื้องต้น ๒-๓ วันให้ประคบ ด้วยน้ำ�ร้อน
ถ้าเป็นใหม่ๆ ให้ประคบ ด้วยน้ำ�แข็ง
การรักษาด้วยสมุนไพร เหง้าไพล
สูตรที่ ๑ ใช้เหง้าไพล หรือ หญ้าลูกใต้ใบแดง ตำ�ให้แหลก แล้วนำ�ไปพอก เอาผ้า พันไว้ เปลี่ยนยาวันละ ๓-๔ ครั้ง
สูตรที่ ๒ ใช้ใบพลับพลึง พลับพลึง ลนไฟให้อ่อนแล้วนำ� ไปพันรอบบริเวณที่เคล็ด บวม บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
27
๑๘
คอเคล็ด
อาการ รู้สึกเจ็บและตึงบริเวณคอ หันซ้ายหันขวารู้สึกเจ็บ สาเหตุ เกิดจากการนอนผิดท่า (คอตกหมอน) การดูแลรักษาเบื้องต้น
สูตรที่ ๑ ให้นำ�หมอนที่หนุน ไปตากแดด วิธีนี้เป็นวิธีรักษา ตามความเชือ่ ทีค่ นเก่าแก่บอกมา หมอนตากแดด
สูตรที่ ๒ หลังตื่นตอน ถ้ารู้สึก คอเคล็ด ให้คลำ�ที่ใต้รักแร้ข้างที่ ตรงกับคอเคล็ด จะพบก้อนเล็กๆ ให้ บี บ คลึ ง ให้ ก้ อ นนั้ น คลายตั ว ขณะบีบจะรู้สึกเจ็บ ให้ทนสักพัก จะรู้สึกดีขึ้น 28
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
กดจุดใต้รักแร้
๑๙
คอตีบ
อาการ หายใจลำ�บาก เจ็บคอ น�ำ้ มูกไหล มีไข้ ครัน่ เนือ้ ครัน่ ตัว
กลืนลำ�บาก ต่อมน้ำ�เหลืองที่คอโต
สาเหตุ
เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ทำ�ให้เกิดการอักเสบ รุนแรงของเยื่อบุจมูก คอ และหลอดลม ทำ�ให้เยื่ออุดตันหลอดลม
การดูแลรักษาเบื้องต้น
โรคคอตีบเป็นโรคติดต่อร้ายแรง สามารถติดต่อกันได้ทางการไอ จาม หรือการใช้สง่ิ ของร่วมกัน เช่น แก้วน�ำ้ ผ้าเช็ดตัว เสือ้ ผ้า เมือ่ สงสัย ว่าจะเป็นโรคคอตีบต้องแยกผู้ป่วยออกจากคนปกติ และใช้ผ้าปิดจมูก โรคนี้สามารถป้องกันได้ด้วยการฉีดวัคซีน
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใช้ปูนแดงที่เคี้ยวกับหมาก ตากแดด ให้แห้ง ผสมกับพริกไทยล่อน ๗ เม็ด บดเป็นผง ชงน้ำ�ร้อนดื่มครั้งเดียว ปูนแดง
พริกไทยล่อน
สูตรที่ ๒ ใช้ผักบุ้งไทย เผาไฟให้ไหม้เป็นถ่าน ผสมกับน้ำ�ส้มสายชู ให้กวาดในลำ�คอวันละครั้ง ก่อนนอน
ผักบุ้งไทย
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
29
๒๐
คัดจมูก
รู้สึกหายใจไม่สะดวก เหมือนมีน้ำ�คั่งในจมูก หายใจ ทางจมูกลำ�บาก อาจเป็นข้างเดียวหรือสองข้าง
อาการ สาเหตุ
เกิดจากการติดเชือ้ ในจมูกทำ�ให้เยือ่ บุผวิ จมูกบวมและ มีสารคัดหลัง่ ออกมา ซึง่ การคัดจมูกนีม้ กั เกิดกับผูท้ เ่ี ป็นหวัด หรือเป็นโรค ภูมิแพ้ สังเกตได้จากถ้ามีไข้ ไอ ร่วมด้วยจะเป็นอาการคัดจมูกสืบเนื่อง มาจากหวัด แต่ถา้ มีอาการจาม น้ำ�มูกใส คันตา และมีน้ำ�ตาไหล เป็น อาการคัดจมูกสืบเนื่องมาจากภูมิแพ้
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ต้มน้ำ�ให้เดือด แล้วยกลง ทุบหอมแดง ๕-๖ หัวลงไป ใช้ผา้ บางๆ คลุมหม้อเอาไว้ แล้วสูดเอาไอน�ำ้ สักพัก จะรู้สึกจมูกโล่ง
หอมแดง
สูตรที่ ๒ ต้มน้ำ�แล้วเทใส่กะละมัง รอให้เย็นลงสักหน่อย เอาเท้าลงแช่ ให้ถงึ ตาตุม่ แช่จนน�ำ้ เย็นจึงเอาเท้าออก
แช่เท้าในน้ำ�ร้อน
นอนหงายเท้าชี้ฟ้า
สูตรที่ ๓ นอนหงายยกเท้าขึ้นยันไว้ ที่ ฝ าหรื อ พาดบนเตี ย งสู ง ประมาณ ๒-๓ ฟุต 30
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
๒๑
คางทูม
อาการ
ในระยะเริ่มแรกจะมีไข้ อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ ปวด เมือ่ ยตามตัว เบือ่ อาหาร รูส้ กึ ปวดหูขณะเคีย้ วและกลืนอาหาร ต่อจากนัน้ ๑-๓ วัน จะมีอาการบวมบริเวณข้างหู ขากรรไกร หรือใต้คาง สาเหตุ เกิดจากการติดเชือ้ ไวรัส โดยเชือ้ จะอยูใ่ นน�ำ้ ลาย และ ติดต่อทางการไอและจาม รวมถึงการสัมผัสสิง่ ของเครือ่ งใช้ทป่ี นเปือ้ นน�ำ้ ลาย ของผู้ป่วย ซึ่งจะแสดงอาการหลังจากรับเชื้อแล้วประมาณ ๑๒-๒๕ วัน
การรักษาด้วยสมุนไพร เปลือกเพกา
เสลดพังพอน
สูตรที่ ๒ สูตรที่ ๑ เอาเสลดพังพอน ใช้เปลือกเพกา และหัวขมิน้ อ้อย อย่างละเท่าๆ กัน ตำ�ผสมกับเหล้าขาว ทาวันละ ตำ�ให้ละเอียด แช่กบั เหล้าขาว เติม ๒-๓ ครั้ง การบูรเล็กน้อยแล้วนำ�มาทาวันละ ๔-๕ ครั้ง สูตรที่ ๓ เป็นการรักษาตามความเชื่อ ให้เขียน รูปเสือ หรืออักษร “ส” บนคางที่บวม (สูตรพ่อเที่ยง ชะนะรัง)
ส
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
31
๒๒
ความดันโลหิตสูง
อาการ
รูส้ กึ ปวดศีรษะและตึงทีท่ า้ ยทอยตอนตืน่ นอน วิงเวียน ศีรษะบ่อย ใจสัน่ หายใจหอบ ชาทีม่ อื และเท้า นอนไม่หลับ สายตาผิดปกติ
สาเหตุ
ความดันโลหิตเกิดจากการที่หัวใจสูบฉีดเลือดไปเลี้ยง อวัยวะต่างๆ ทำ�ให้เกิดความดันขึ้นในหลอดเลือดแดง ถ้าหัวใจบีบตัว สูงกว่าปกติก็จะทำ�ให้ความดันโลหิตสูงขึ้นตามไปด้วย ความดันโลหิต เป็นตัวชี้วัดสุขภาพ ถ้าความดันเลือดสูงกว่าปกติเป็นสัญญาณเตือนว่า ท่านเสี่ยงที่จะเป็นโรคเหล่านี้ ได้แก่ โรคหัวใจ โรคอัมพาต โรคไต ปัจจัยที่ทำ�ให้เกิดโรคความดันโลหิตสูง คือ ๑) กรรมพันธุ์ ๒) อายุที่มากขึ้น ๓) น้ำ�หนัก ๔) อาหารเค็ม ๕) ปัจจัยๆ อืน่ เช่น ความเครียด สูบบุหรี่ ขาดการออกกำ�ลังกาย ป่วยเป็นโรคไขมันในเลือดสูง เบาหวาน เป็นต้น
การดูแลรักษาเบื้องต้น ควบคุมน้�ำ หนัก
32
ออกกำ�ลังกาย
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
รับประทาน ผัก ปลา งดไขมัน
งดเหล้า บุหรี่ กาแฟ
การรักษาด้วยสมุนไพร ใบบัวบก
สูตรที่ ๑ ใช้ใบกระเจีย๊ บแดง สด ๓๐-๖๐ กรัม ต้มกับน้ำ�ตาล เล็กน้อย ดืม่ วันละ ๓ เวลา หรือใช้ กลีบแห้งของกระเจีย๊ บแดง ๕-๑๐ กรัม ต้มหรือชงกับน�ำ้ ร้อน ดืม่ ต่างน�ำ้ กระเจี๊ยบ
สูตรที่ ๒ รับประทานใบบัวบก สดๆ รวมทัง้ ก้าน ๑-๒ ใบ บ่อยๆ หรือรับประทานเป็นแคปซูลขนาด ๐.๕-๒ กรัม ครั้งละ ๑ แคปซูล วันละ ๓ เวลา ติดต่อกัน ๑ เดือน
ต้อยติ่ง ไมยราบ สูตรที่ ๓ สูตรที่ ๔ รับประทานขึ้นฉ่ายสด วันละ ๔ ใช้ ห ญ้ า ไมยราบกั บ หญ้ า ต้ อ ยติ่ง ต้น หรือใช้ปรุงกับอาหารก็ได้ แต่ อย่างละ ๑ กำ�มือ ใส่น�ำ้ พอท่วมยา รับประทานสดจะได้ผลดีกว่า ต้มให้เดือด กรองเอาน้ำ�ดื่มวันละ ๑ แก้ว ๓ เวลาก่อนอาหาร ขึ้นฉ่าย
ผักกะสัง
สูตรที่ ๕ รับประทานผักกะสังสดๆ จิ้มกับน้ำ�พริก หรือรับประทานลูกยอสดๆ จิ้มกับเกลือ รับประทาน บ่อยๆ มีสรรพคุณช่วย ลูกยอ ลดความดันโลหิต บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
33
๒๓
ความดันโลหิตต่ํำ�
อาการ
เหนื่อยง่าย รู้สึกมึนและเวียนศีรษะ ความจำ�ไม่ดี ลืมง่าย ไม่คอ่ ยมีสมาธิ ใจสัน่ รูส้ กึ เจ็บทีท่ รวงอกด้านซ้าย มือและเท้าชา เมื่อนั่งนานแล้วลุกขึ้นจะรู้สึกหน้ามืด ตาพร่า ใจหวิว
สาเหตุ
เกิดจากหัวใจสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงอวัยวะส่วนต่างๆ ด้วยความดันต่ำ�กว่าปกติ
การรักษาด้วยสมุนไพร เห็ดหลินจือ
สูตรที่ ๑ ใช้เห็ดหลินจือหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ ๑๒ กรัม ต้มกับนำ�้ สะอาด แบ่งดื่มวันละ ๒ ครั้ง เช้า-เย็น สูตรที่ ๒ ใช้กระเทียม ๒ หัว ไม่ต้อง แกะเปลือกออกต้มให้เดือด กรองน�ำ้ ดืม่ ก่อนอาหารวันละครั้ง
ถั่วดํำ�
สูตรที่ ๓ นำ�ถั่วดำ�มาต้มจนเละ เติมน้ำ�ตาล เล็กน้อย รับประทานวันละ ๓ ครั้ง ก่อน อาหาร
สูตรที่ ๔ รับประทานอาหารทีท่ �ำ จากเลือดสัตว์ และผักใบเขียวเป็นประจำ� เช่น ต้มจืดเลือดหมู ใส่ยอดตำ�ลึง เกาเหลาเลือดหมู เป็นต้น 34
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
กระเทียม
เลือดหมู
๒๔
งูพิษกัด
ง
การสังเกตรอยเขี้ยวงู
รอยเขี้ยวงูพิษ
รอยเขี้ยวงูไม่มีพิษ
การปฐมพยาบาลเบื้องต้น
๑. ใช้เชือก ผ้า หรือสายยางรัดเหนือรอยเขี้ยว ๒-๔ นิ้ว เพือ่ มิให้พษิ งูถกู ดูดซึมเข้าร่างกายเร็ว การรัดไม่ควรรัดแน่นจนเกินไป ให้รดั พอทีจ่ ะสอดนิว้ มือเข้าไปได้ และให้คลายเชือกทุกๆ ๑๕ นาที โดยคลาย ครั้งละ ๓๐-๖๐ วินาที จนกว่าจะถึงโรงพยาบาล ๒. ไม่ควรใช้มีดกรีดแผล หรือใช้ไฟหรือของร้อนจี้แผล และ ห้ามให้ปากดูดพิษ ๓. ให้ผปู้ ว่ ยเคลือ่ นไหวส่วนทีถ่ กู กัดให้นอ้ ยทีส่ ดุ และจัดให้สว่ น ที่ถูกกัดอยู่ระดับตำ�่ กว่าหัวใจ บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
35
๔. ควรดูให้แน่ใจว่างูทก่ี ดั เป็นงูชนิดไหน หากนำ�ซากงูไปด้วยได้ยง่ิ ดี ๕. ห้ามให้ผู้ป่วยดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ รวมทั้งชา กาแฟ ๖. ถ้าปวดแผลให้รบั ประทานพาราเซตามอลได้ แต่หา้ มแอสไพริน ๗. ถ้าผู้ป่วยหยุดหายใจให้เป่าปากไปตลอดทาง จนกว่าจะถึง โรงพยาบาล
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใช้รากต้นโลดทะนงแดง (นางแซง, หนาดคำ�) เม็ดหมากแห้ง ฝนกับน้ำ�ครึ่งแก้ว ดื่มครั้งเดียวสำ�หรับผู้ที่ถูกงูพิษทั่วไปกัด หาก เป็นงูจงอางให้ดื่ม ๒ ครั้ง จากนั้นให้เอาราก โลดทะนงแดงกับหมากแห้งฝนกับน้ำ�มะนาว จนข้น แล้วนำ�มาทาทีป่ ากแผล เช้า-เย็นทุกวัน จนกว่าจะหายเป็นปกติ สูตรทานี้ใช้ถอนพิษ สัตว์มพี ษิ ต่างๆ เช่น ตะขาบ แมงป่อง แมงมุม เป็นต้นได้ดว้ ย (ผูท้ ถ่ี กู งูกดั ห้ามดืม่ เหล้าเด็ดขาด ยกเว้นเหล้าที่ผสมทำ�ยา)
โลดทะนงแดง
หมากแห้ง
สูตรที่ ๒ ใช้ต้นกะเพราแดงทั้งห้า (คือเอาทั้งต้น ใบ ดอก ผล ราก) ล้าง ให้สะอาด ตำ�ให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาว คั้นเอาน้ำ�ให้ได้ ๑ ถ้วยชาดื่ม ส่วนกาก ให้พอกปากแผล กะเพราแดง
36
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ วัดสุวรรณาราม เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ
สูตรที่ ๓ ใช้รากต้นนุ่น ล้างให้สะอาด ฝนกับฝาละมีหม้อดิน ผสมเหล้าขาวให้ได้ ยาประมาณ ๑ ถ้วยชา ดืม่ แล้วบดรากนุน่ ผสมกับเหล้าขาวพอกที่แผล
นุ่น
พระครูรัตนานุรักษ์ วัดปงสนุกใต้ จ.ลำ�ปาง
สูตรที่ ๔ ใช้เสลดพังพอนทั้งต้นทั้งราก ตำ�ให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาว คั้นเอาน้ำ� ให้ได้ ๑ ถ้วยชา ดืม่ ใช้กากพอกทีแ่ ผล เสลดพังพอน
พระครูปรีชาปริยัติกิจ วัดศิลามูล อ.บางเลน จ.นครปฐม
สูตรที่ ๕ เอายาฉุน (ยาเส้น) ผสมกับ น�ำ้ ปัสสาวะ (เมือ่ ปัสสาวะ น�ำ้ ปัสสาวะ แรกๆ และช่วงใกล้สุดไม่เอา ให้เอา ส่วนกลาง) คั้นเอาน้ำ�กรอกปากผูท้ ถ่ี กู งูกดั แล้วจึงใช้กากยาพอกทีแ่ ผล พระครูปลัดบรรจบ วัดช่องลม จ.ราชบุรี
ยาฉุน
สูตรที่ ๖ เอาต้นผักเสี้ยนผีทั้งต้น รวมทัง้ ราก ล้างให้สะอาด ตำ�ให้ละเอียด ผสมกับเหล้าขาว คัน้ เอาเฉพาะน�ำ้ ให้ได้ ๑ ถ้วยชา ดื่ม นำ�กากยามาพอกที่แผล
ผักเสี้ยนผี
บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
37
๒๕
งูสวัด
อาการ มีผื่นแดงและตุ่มใสๆ ขึ้นตามลำ�ตัว ใบหน้า หรือตาม
แขนขา และค่อยแตกเป็นแผลคล้ายถูกไฟไหม้ ซึ่งก่อนที่จะมีผื่นขึ้น ๑-๓ วัน จะมีอาการคันและแสบร้อนคล้ายถูกไฟไหม้ บางรายอาจมี อาการไข้ หนาวสัน่ คลืน่ ไส้ ท้องเดิน ตุม่ จะค่อยแตก และค่อยๆ ตกสะเก็ด ใน ๗-๑๐ วัน
สาเหตุ
เกิดจากการติดเชื้อไวรัสชนิดหนึ่ง ซึ่งไวรัสชนิดนี้จะ ทำ�ให้เป็นอีสุกอีใสก่อน หลังจากที่รักษาอีสุกอีใสหายแล้วเชื้อไวรัสนี้ จะหลบซ่อนอยู่ เมื่อใดที่ร่างกายมีภูมิต้านทานอ่อนแอ ไวรัสตัวนี้ก็จะ แสดงตัวออกมาเป็นงูสวัด
การรักษาด้วยสมุนไพร สูตรที่ ๑ ใช้หวั มันเทศ หัวว่านมหากาฬ ข้าวสาร อย่างละ เท่าๆ กัน ตำ�ผสมกันให้ละเอียด นำ�ไปพอกแผล เมื่อยา แห้งให้เปลี่ยนใหม่ ทำ�ติดต่อกันอาการจะค่อยดีขึ้น
เสลดพังพอนตัวเมีย
สูตรที่ ๒ ใบเสลดพังพอนตัวเมีย หรือใบ ฟ้าทลายโจร ตำ�ให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาว พอให้ตวั ยาออก แล้วนำ�ไปพอกทีแ่ ผลไว้ตลอด
สูตรที่ ๓ ใบไมยราบตำ�ให้ละเลียด ผสมเหล้าขาว คั้นเอาน้ำ�นำ�ไปทาแผล วันละ ๓-๔ ครั้ง 38
หัวมันเทศ
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร
ไมยราบ
๒๖
ช้ํำ�ใน
ช
อาการฟกช�ำ้ ภายในทีเ่ กิดจากร่างกายได้รบั การกระแทก อย่างรุนแรง จนทำ�ให้อวัยวะภายในบอบช�ำ้ ส่งผลให้ออ่ นเพลีย หมดแรง ปวดเมื่อยตามร่างกาย บางครั้งรู้สึกเบื่ออาหาร ในรายที่ช้ำ�ในรุนแรง ถึงขั้นอาเจียนหรือปัสสาวะเป็นเลือด ควรนำ�ตัวส่งโรงพยาบาล
อาการ
สาเหตุ
เกิดจากอุบัติเหตุรถชน ตกต้นไม้ หรือร่างกายได้รับ การกระแทกอย่างรุนแรง
การรักษาด้วยสมุนไพร รากลํำ�ไย
สูตรที่ ๑ รากลำ�ไยสด ๑ กำ�มือ ใส่น้ำ�พอท่วมยา ต้มให้ เดือด กรองนำ�้ ดื่มวันละ ๑ แก้ว หลังอาหาร ๓ เวลา
สูตรที่ ๒ ใบหนุมานประสานกาย ๗ ช่อ ช่อละเจ็ดใบ ตำ�คัน้ กับเหล้าขาว ดืม่ ทันทีทเ่ี ป็น และดืม่ วันละ ๓ ครัง้ เช้า กลางวัน เย็น
หนุมานประสานกาย
สูตรที่ ๓ ใบบัวบก ๑ กำ�มือ ตำ�คั้นเอาน้ำ�ดื่มวันละ ๒-๓ ครั้ง ใบบัวบก บริษัท สำ�นักพิมพ์เลี่ยงเชียง
เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จำ�กัด
39
สูตรที่ ๔ ถั่วเขียวต้มกับนำ�้ ตาลทรายแดง (ให้ตม้ จนถัว่ เละ) รับประทานครัง้ ละ ๑ ถ้วย หลังอาหารเช้า กลางวัน เย็น
ไข่มดแดง
๒๗
ถั่วเขียว
สูตรที่ ๕ ไข่มดแดง ใส่น�ำ้ เล็กน้อยเติมกะปิ หรือเกลือเล็กน้อย คัว่ ให้พอสุก รับประทาน เปล่าๆ หรือรับประทานกับข้าว
ซ
ซางในเด็ก
อาการ นอนกลางคืนมีเหงื่อออก ท้องผูก อุจจาระมีกลิ่นคาว
ปากแดง เป็นแผลในปาก ตาเหลือง เป็นแผลเปื่อยบนศีรษะ มือ เท้า เบื่ออาหาร ผอมแห้ง
สาเหตุ
40
เกิดจากการขาดสารอาหาร
๑๐๘ โรค ๑, ๐ ๐ ๙ ส มุ น ไ พ ร