พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

รักของพ่อแม่ที่มีต่อลูก คือรักที่ยิ่งใหญ่และมีค่าที่สุด

พ่ผู้มอีพระคุ แม่ณ ค�าสอนที่จะท�าให้ท่านระลึกถึงพระคุณของพ่อแม่ นิทานพระในบ้านที่ถูกมองข้าม บทสวดมนต์บูชาพ่อแม่

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

โดย พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ. ๙, ราชบัณฑิต) บรรณาธิการสาระ : ศักดิ์สิทธิ์ พันธุ์สัทธ์ สรรค์สาระ : กฤษดา รามัญศรี ภาพประกอบ : สมควร กองศิลา/ชิชกาน ทองสิงห์ รูปเล่ม/ออกแบบปก : มรุต จินตนธรรม ภาพหน้าปก : สมควร กองศิลา พิสูจน์อักษร : อรัญ มีพันธ์ ISBN 978-616-268-210-0 พิมพ์ครั้งแรก : กรกฎาคม ๒๕๕๙

สร้างสรรค์และลิขสิทธิ์ บริษัท ส�านักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จ�ากัด 105/95-96 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทร./แฟกซ์ 02-872-7667 เชิญร่วมเผยแผ่เป็นธรรมทาน

สาขาทุ่งครุ : โทร. 02-872-9191, 02-872-8181, 02-872-7227, 02-872-9898 สาขาส�าราญราษฎร์ : 02-221-1050, 02-221-4446

LC2YOU@GMAIL.COM, LC2YOU@HOTMAIL.COM WWW.LC2U.COM, WWW.พุทธะ.NET

พิมพ์ที่ : หจก. แอลซีพี ฐิติพรการพิมพ์

105/110-112 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทร./แฟกซ์ 02-872-9577 www.thitiporn.com

ค�ำน�ำ

คนทุกคนต้องการความรักความเอาใจใส่จากคนรอบข้าง บ้างก็ตอ้ งการความรักจากเพือ่ นฝูง ต้องการความรักจากคนรัก ต้องการความรักจากเพือ่ นร่วมงาน เป็นต้น เมือ่ ไม่ได้รบั ความรัก จากคนเหล่านัน้ ก็มกั รูส้ กึ น้อยใจ คิดว่าชีวติ นีไ้ ม่มใี ครรักตัวเองแล้ว แต่หารูไ้ ม่วา่ ในโลกอันกว้างใหญ่น ี้ มีคนสองคนทีร่ กั เราสุดหัวใจ รักแบบไม่ต้องการสิ่งใดตอบแทน และคนสองคนนั้นก็อยู่ใกล้ ตัวเราเหลือเกิน สองคนทีว่ า่ นัน้ ก็คอื “พ่อแม่” ของเรานัน่ เอง

หนังสือ “พ่อแม่ผู้มีพระคุณ” เล่มนี้แสดงให้เห็นถึง ความรัก ความห่วงใยของพ่อแม่ที่มีต่อลูก ซึ่งเปรียบได้ว่า พ่อแม่คือพระในบ้าน เป็นธรรมบรรยายโดยพระเดชพระคุณ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ. ๙, ราชบัณฑิต) วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ นอกจากนี้เนื้อหายังมีส่วนของ นิทานเรื่อง “พระในบ้านที่ถูกมองข้าม” บทสวดมนต์บูชาคุณ พ่อแม่ และการไหว้พระ ๕ ครั้ง รวมไว้ด้วย

หวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะท�าให้ลูกๆ ทุกคน เข้าใจพ่อแม่ และรักท่านให้มากกว่าทีท่ า่ นรักเรา

กฤษดำ รำมัญศรี

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ๑ พ่อกับแม่ รักลูกมากนะจ๊ะ

เป็นเด็กดี นะลูกนะ

คนเก่าเล่ากันมาให้รวู้ า่ พ่อแม่นนั้ มีพระคุณยิง่ ใหญ่มหาศาล ยากที่จะพรรณนาให้หมดสิ้นได้ ถึงกับเปรียบเทียบไว้ว่าแม้จะเอา ท้องฟ้าอันหาขอบเขตมิได้ สมมติเป็นแผ่นกระดาษ เอายอดเขา พระสุเมรุอันเป็นยอดหนึ่งของภูเขาหิมาลัย สมมติเป็นปากกา เอาน�้าในมหาสมุทรทุกแห่งในโลก สมมติเป็นน�้าหมึก จดจารึก พระคุณของท่านทั้งสองว่ามีต่อลูกอย่างนั้นๆ และจารึกว่าท่าน ได้ท�าอะไรไว้ให้ลูกบ้าง จนกระทั่งท้องฟ้าเต็มไปด้วยตัวอักษร จนกระทัง่ ยอดเขาพระสุเมรุสกึ หรอไปจนสิน้ และน�า้ ในมหาสมุทร ถูกใช้จดจารจนแห้งขอดไป ถึงขนาดนี้ก็ยังพรรณนาพระคุณของ พ่อแม่ได้ไม่หมดสิ้นเลย ๑คัดจากหนังสือ “พระในบ้าน” โดย พระธรรมกิตติวงศ์ : ส�านักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์

4

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

แม้ยกพ่อแม่ ไว้บนบ่า ยังไม่สามารถแทนคุณได้หมด

และการจะทดแทนพระคุณของท่านทั้งสองให้หมดสิ้นนั้น ก็ยากนักยากหนา ถึงกับเปรียบไว้ว่า

หากลูกจะยกพ่อไว้บนบ่าซ้าย ยกแม่ไว้บนบ่าขวาของตน ประคับประคองให้ท่านทั้งสองอยู่บนบ่านั่นแหละ ให้ท่านอาบน�้า ให้ท่านกินท่านนอน และจนกระทัง่ ให้ถา่ ยอุจจาระปัสสาวะอยูบ่ นบ่าของลูกนัน่ เอง แม้ลูกจะท�าอยู่อย่างนีจ้ นกระทั่งพ่อแม่หมดลมหายใจไป ก็ยังมิอาจทดแทนข้าวป้อน น�้านม และอุปการคุณที่ท่านได้ท�าไว้ต่อลูกเลย

พ่อแม่ ใหช้ วี ติ

อย่าคิดอกตัญญู พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

5

พ่อแม่มคี ุณมากมาย เกินกว่าใครจะนับได้

ตัวอย่างทัง้ สองนีท้ า่ นยกมากล่าวไว้เพือ่ แสดงให้เห็นเพียงว่า

พระคุณของท่านมีมากมาย จนไม่อาจท�าตอบแทนชดใช้ให้หมดสิ้นได้ ด้วยการกระท�าเล็กๆ น้อยๆ หรือเป็นครั้งคราวเท่านั้น มิใช่หมายความว่า จะต้องให้ลูกท�าใหญ่ โต ปานดังเปรียบตามที่บางคนเข้าใจ

แล้วเอะอะโวยวายกันว่าใครจะสามารถยกเอาเขาพระสุเมรุ มาเขียน และลูกคนใดเล่าจะแบกพ่อแม่ไว้ได้ตงั้ เป็นสิบปีเป็นร้อยปี หรือพ่อแม่คนใดเล่าจะทนทุกข์ทรมานกินนอนบนบ่าของลูกได้ ไม่รา� คาญไม่สงสารลูกบ้างหรืออย่างไรกัน อะไรท�านองนี้ ลูกเราแข็งแรง โตวันโตคืน เลยนะแม่

6

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

ใช่จ้ะพ่อ โตขึ้นมาเป็นคนดี แม่ก็พอใจแล้ว

พ่อแม่คือ "ผู้ ให้" เกินกว่าใครจะท�าได้

เรือ่ งนีต้ อ้ งเข้าใจเจตนารมณ์ของคนเก่าเขา เพราะค�าเปรียบ ก็เป็นค�าเปรียบอยู่วันยังค�่า คือต้องนึกเอาไปเปรียบ มิใช่ท�าอย่าง ที่เขาเปรียบ หรือท�าให้เหมือนเปรียบ เรื่องเปรียบอย่างนี้จะถือ เป็นจริงจังใหญ่โตอย่างนั้นไม่ได้ ต้องตีความหมายหรือเข้าใจ เจตนารมณ์ของผู้คิดเปรียบเท่านั้นเป็นหลักส�าคัญ

เพราะเหตุใดจึงเปรียบพ่อแม่หรือพระในบ้านใหญ่ โตปานนัน้ ก็เพราะท่านเป็น “บุพการีชน” คือ ผูท้ า� ให้กอ่ น ได้สะสมบุญคุณแก่ลกู มาตัง้ แต่ลกู อยู่ ในครรภ์ จนกระทั่งตายจากกันไป หรือจนกระทั่งท�าให้ไม่ไหว อันนับกันว่าเป็นบุคคลที่หาได้ยากนัก

เพราะตามปกติคนเรามักจะมีความเห็นแก่ตัว ใจไม่กว้าง และใจไม่ถึงพอที่จะยอมเสียสละเอื้ออารีต่อผู้อื่น แต่พ่อแม่ท่าน ท�าได้และท�าได้อย่างดีเสียด้วย

และเป็นบุญวาสนาของลูกอย่างหนึ่ง คือลูกเป็น “ผู้รับ” ความรักความปรารถนาดีและความเอื้อเฟื้อที่พ่อแม่ “ให้” นั้น ทั้งหมด เลือกชมสื่อธรรมะดีๆ ได้ที่ www.LC2U.COM ร่วมปลุกระดมธรรม น�ำสันติสุขสู่สังคม

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

7

ควรบูชายิง่ กว่าสิง่ ใด คือ "พระในบ้าน"

ด้วยเหตุดังกล่าวมานี้เอง ต�าแหน่ง “พระในบ้าน” จึงเป็น ต�าแหน่งทีส่ มควรอย่างยิง่ แล้วส�าหรับมอบเป็นของขวัญอันบริสทุ ธิ์ ให้ท่านทั้งสอง จะมีใครเหมาะกับต�าแหน่ง “พระ” เท่ากับพ่อแม่ อีกเล่า และพ่อแม่นั้นยังเป็นพระที่ยิ่งกว่าพระใดๆ ในโลก เท่าที่ ลูกพึงมีและพึงหาได้อีกด้วย

ทัง้ นีเ้ พราะพ่อแม่เป็นศูนย์รวมความเป็น “พระ” ไว้ในตัว มากมาย คือท่านเป็นหลายพระนัน่ เอง ต�าแหน่งพระของพ่อแม่ คือ

๑. เป็นพระพรหม

๒. เป็นพระเทพ

แม่

พ่อ

๓. เป็นพระอาจารย์ 8

๔. เป็นพระอรหันต์

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

๑. พ่อแม่เป็นพระพรหม

“พระพรหม” ตามความรูส้ กึ ของเราก็คอื พระเจ้าผูส้ ร้างโลก ตามคติของศาสนาพราหมณ์ ส่วนตามคติของศาสนาพุทธ พระพรหม ก็คือผู้ประกอบด้วยรูปฌาน แล้วจุติจากอัตภาพมนุษย์ไปเกิด เป็นพรหม มีที่อยู่ของตัวเองเป็นสัดส่วน เรียกว่า “พรหมโลก”

แต่ความหมายที่แท้จริงในพระพุทธศาสนา ค�าว่า “พรหม” นี้ ท่านใช้เรียกบุคคลผู้มีคุณธรรมที่เรียกว่า “พรหมวิหารธรรม” ครบถ้วนบริบูรณ์ คือหมายถึงคนเราธรรมดาๆ นี้เอง

ไม่ว่าจะอยู่ในวัยไหน มีเพศพันธุ์หรือตระกูลใดก็แล้วแต่ ก็มีสิทธิ์ที่จะเป็นพรหมได้ทั้งนั้น และก็เป็นได้ทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่ ในโลกร่วมกับชาวโลกอื่นๆ นี่แหละ เพียงแต่มีข้อแม้ว่าต้องมี พรหมวิหารธรรมครบถ้วนเท่านั้น

ปัจจุบนั สังคมไทยก�ำลังเดือดร้อน เพรำะมิจฉำทิฏฐิ คือควำมเห็นผิด หลงผิดเป็นจ�ำนวนมำก เช่น เห็นเงินส�ำคัญกว่ำควำมดี, เห็นประโยชน์ตน และพวกพ้องมำกกว่ำประโยชน์สว่ นรวม, เห็นควำมถูกใจมำกกว่ำถูกต้อง, ทำงแก้ไข คือต้องสร้ำงคนให้เข้ำถึงธรรม ปฏิบัติธรรมด้วยกำรปลูกฝัง อุปนิสัยรักกำรอ่ำนหนังสือดีๆ ให้กับเยำวชนของชำติ

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

9

> พรหมวิหาร ๔ ผู้ ใดมีถือเป็น "พระพรหม"

อันพรหมวิหารธรรมที่ว่านั้น มี ๔ ประการด้วยกัน คือ ๑. เมตตา ความจริงใจ ความรัก ความปรารถนาดีตอ่ ผูอ้ นื่ ไม่มีเล่ห์เหลี่ยม ดูได้จากสีหน้าที่บ่งบอก คือยิ้มแย้มแจ่มใส และดู จากการกระท�าที่มุ่งหวังให้ผู้อื่นมีดีได้ยิ่งๆ ขึ้นไป ๒. กรุณา ความสงสาร ความเห็นอกเห็นใจต่อเพือ่ นมนุษย์ ร่วมโลก ยามผู้อื่นมีความล�าบากก็ทนอยู่ไม่ได้ ต้องแสดงออกมา ด้วยการเข้าช่วยเหลือเจือจุนด้วยความเต็มใจเสมอ เข้าในท�านอง ยามสุขก็สุขด้วย ยามทุกข์ก็ทุกข์ด้วยนั่นเทียว ๓. มุทติ า ความชืน่ ชมยินดีในความส�าเร็จสมหวังของผูอ้ นื่ ไม่แสดงความอิจฉาริษยา เพราะทนดูทนเห็นคนที่เขาได้ดีกว่าตัว ไม่ได้ ดูได้จากการไปแสดงไมตรีจิตต่อบุคคลอื่น หรือชื่นชม ต่อความส�าเร็จของผู้อื่นได้โดยไม่ต้องบังคับใจ ๔. อุเบกขา ความวางเฉยในเมื่อไม่อาจช่วยเหลือเขาได้ ไม่ทบั ถมซ�า้ เติมเมือ่ ผูอ้ นื่ ผิดพลาดหรือได้รบั ความวิบตั ไิ ป ไม่แสดง อาการสมน�้าหน้าสะใจเมื่อเขาผิดหวังพลั้งพลาด เป็นต้น

ผู้ใดมีคุณธรรม ๔ ประการนี้ในหัวใจและแสดงออกมาให้ ปรากฏได้ ผู้นั้นท่านเรียกว่า “พระพรหม” ทั้งนั้น

10

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

พ่อแม่หรือพระในบ้านของเรา เป็นบุคคลแรกที่มีคุณธรรมทั้งหมดนี้อย่างเปี่ยมล้น โดยเฉพาะมีต่อเราผู้เป็นลูก ท่านทั้งคู่จึงควรได้รับการขนานนามว่าเป็น “พระพรหม” ของลูกอย่างแท้จริง

ลูกยังนั่งไม่แข็ง แม่จะประคองไว้ นะจ๊ะ

อันนี้คือ สีแดงนะลูก

พ่อแมม่ พี รหมวิหารธรรม = พระพรหม โลกปัจจุบันผู้คนเริ่มห่างไกลจากธรรมะออกไปทุกที ท�าให้ต้อง ประสบปัญหาและทุกข์มากมาย เลีย่ งเชียงขอเป็นสือ่ กลางปลุกกระแสธรรม ให้คนหันมาสนใจศึกษาและใช้ธรรมะกันให้มากๆ โดยเริม่ จากตัวเรา คนใกล้เคียง พยายามฝึกการใช้ธรรมะในชีวิตประจ�าวันให้เกิดสันติสุขแก่ตน คนรอบข้าง และขยายออกไปสู่สังคมโลก

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

11

> ลูกมักมองข้าม พรหมวิหารธรรมในพ่อแม่ พ่อจะรักแม่ และลูกของเรา ให้มากๆ นะจ๊ะ

แม่จะดูแลพ่อ และลูกของเรา ให้ดที ่สี ุดจ้ะ

คุณธรรมเหล่านี้มีประจ�าอยู่ ในจิตใจของพ่อแม่ทั้งหมด เป็นแต่ท่านมิได้แสดงออกมาพร้อมกันทีเดียว ท่านแสดงในต่างวาระกัน แต่เนื่องจากท่านแสดงออกบ่อยครั้ง จนลูกๆ เกิดความรู้สึกเคยชิน จนมองข้ามความส�าคัญ หรือไม่เห็นความส�าคัญไปเสีย

แล้วก็มาบ่นว่าไม่เห็นท่านมีอย่างทีว่ า่ มาสักหน่อยเลย อะไร ท�านองนี้ ลองทบทวนให้ละเอียดเถิด จะเห็นได้ชัดเจนว่าท่าน ได้แสดงอะไรออกมาบ้าง

12

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

> พระพรหม ๔ หน้า ปริศนาพรหมวิหารธรรม

มีปริศนาข้อหนึง่ ทีค่ นเก่าเขาท�าไว้ ท�าเพือ่ สอนใจคนรุน่ หลัง หรือให้คนรุ่นหลังได้คิดกัน เพื่อทดสอบภูมิปัญญาหรืออย่างไร ไม่ทราบได้ คือเวลาเขียนหรือปั้นรูป “พระพรหม” ท่านจะท�าให้ พระพรหมมี ๔ หน้าทุกครั้งไป ที่ว่าท�าเป็นปริศนานั้นก็เพราะว่า เหตุใดท่านจึงท�าเป็นรูปพระพรหม ๔ หน้า จะท�าให้มีหน้าเดียว เหมือนเทวดาประเภทอื่นๆ มิได้หรือ ข้อนี้ต้องมีความหมาย แน่นอน แล้วท่านก็ตีความและบอกเล่าต่อกันมาว่า

ที่ท�าให้มี ๔ หน้านั้นก็เพราะว่า ผู้ที่จะเป็นพระพรหมนั้นต้องแสดงได้ ๔ หน้า หรือต้องแสดงสีหน้าได้ ๔ หน้า คือ สีหน้าเมตตา สีหน้ากรุณา สีหน้ามุทิตา และสีหน้าอุเบกขา แสดงได้เพียงสีหน้าเดียวยังไม่ถือว่าเป็นพระพรหมแท้ บุคคลทีค่ วรบูชา ได้แก่ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ พ่อแม่ ครู อาจารย์ การบูชาแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ การบูชาด้วยวัตถุสงิ่ ของ เช่น ดอกไม้ ธูป เทียน ข้าวปลาอาหาร เสื้อผ้าอาภรณ์ การดูแลเอาใจใส่ เป็นต้น, การบูชาด้วยการปฏิบัติตามค�าสั่งสอน คือ ไม่ท�าชั่ว ท�าแต่สิ่งดี ในการบูชา ทั้ง ๒ ประเภทนั้น พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญการบูชาด้วยการปฏิบัติตาม ค�าสอนว่าเป็นยอดของการบูชาที่ควรปฏิบัติอย่างยิ่ง (คัดย่อจาก สวดมนต์ พ้นหนี้กรรม : เลี่ยงเชียง)

พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

13

> พระพรหมแท้คือพ่อแม่ อย่ามัวแต่มองข้าม

ข้อนี้ก็น่าคิดอยู่ แต่ความเข้าใจความหมายดังกล่าวมานี้ ดูจะลางเลือนไปทุกขณะแล้วเวลานี้

เพราะเรามักจะคิดว่า “พระพรหม” นั้น เป็นเทพเจ้าพวกหนึ่งที่อยู่บนสรวงสวรรค์ ไปเสีย ท�าให้มองข้ามพระพรหมที่แท้จริงคือพ่อแม่ ไป พอมองข้ามก็เลยมองไม่เห็น ก็ไม่รู้ถึงความส�าคัญของพระพรหมในบ้าน พระพรหมในบ้านก็เลยเกือบจะหมด หรือไม่ก็หมดความหมายไปเลย ด้วยประการฉะนี้

บูชาสิ่งใดก็ ไม่เท่าบูชาพ่อแม่

14

บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด

> สีหน้าทั้งสี่ มีเพียงพ่อแม่ที่แสดงอย่างจริงใจ รัก

ยินดี

สงสาร

เฉยๆ

ที่คนโบราณเขียนหรือปั้นรูปพระพรหม ๔ หน้าไว้นั้น ท่านคงไม่ได้หมายถึงเทพเจ้าหรือผู้วิเศษที่ ไหน ท่านคงจะบอกให้เราทราบถึงพระพรหมจริงๆ ของมนุษย์ และมีอยู่ ในโลกที่เราเห็นๆ กันอยู่ คือพ่อแม่นี่เอง เพราะผู้ที่จะแสดงสีหน้าทั้ง ๔ แบบนี้ได้ครบ ก็เห็นมีแต่พ่อกับแม่เท่านั้น ทั้งแสดงได้คล่องและไม่ต้องเสแสร้งบังคับใจเท่าไหร่นัก

ท่านแสดงออกได้ในโอกาสต่างๆ กัน มากบ้างน้อยบ้าง ตามเหตุการณ์ บางครั้งท่านก็ท�าหน้าเมตตาออกแสดง บางคราว ก็นา� หน้ามุทติ าออกอวด บางขณะท่านก็ทา� สีหน้าอุเบกขาวางเฉยเสีย พ่อแม่ผู้มีพระคุณ

15