ปริญญาจากพระพุทธเจ้า การศึกษาที่สมบูรณ์ สามารถท�าความเป็นมนุษย์ ให้ถูกต้องและสมบูรณ์
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
บรรณาธิการสาระ : ศักดิ์สิทธิ์ พันธุ์สัทธ์ สรรค์สาระ : ณัฐพันธ์ ปิ่นทวีเกียรติ ภาพประกอบ : ธนรัตน์ ไทยพานิช ภาพหน้าปก : สมควร กองศิลา รูปเล่ม : มรุต จินตนธรรม ออกแบบปก : มรุต จินตนธรรม / ณัฐพันธ์ ปิ่นทวีเกียรติ พิสูจน์อักษร : หนูคล้าย กุกัญยา, อุธร นามวงศ์, อรัญ มีพันธ์ ISBN 978-616-268-205-6 พิมพ์ครั้งแรก : พฤษภาคม ๒๕๕๙
สร้างสรรค์และลิขสิทธิ์ บริษัท ส�านักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์ จ�ากัด 105/95-96 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทร./แฟกซ์ 02-872-7667 เชิญร่วมเผยแผ่เป็น ธรรมทาน
สาขาทุ่งครุ : โทร. 02-872-9191, 02-872-8181, 02-872-7227, 02-872-9898 สาขาส�าราญราษฎร์ : 02-221-1050, 02-221-4446
LC2YOU@GMAIL.COM, LC2YOU@HOTMAIL.COM WWW.LC2U.COM, WWW.พุทธะ.NET
พิมพ์ที่ : หจก. แอลซีพี ฐิติพรการพิมพ์
105/66-67 ถนนประชาอุทิศ ซอย 45 แขวงบางมด เขตทุ่งครุ กรุงเทพฯ 10140 โทร./แฟกซ์ 02-872-9577 www.thitiporn.com
ค�ำน�ำ
โลกทุนนิยมในปัจจุบัน “กำรศึกษำ” ถือเป็นเรื่องส�ำคัญ และจ�ำเป็นส�ำหรับทุกคนมำก ทั้งในแง่ของกำรศึกษำเพื่อประกอบ วิชำชีพ และกำรศึกษำเพื่อด�ำรงชีวิตในสังคม เริ่มแรกเรำได้รับกำรศึกษำจำกพ่อแม่ จำกคนในครอบครัว จำกนั้นก็เข้ำสู่กำรศึกษำในระบบกำรศึกษำในโรงเรียน รวมไปถึง กำรศึกษำนอกโรงเรียนด้วยตัวเอง เมื่อจบกำรศึกษำก็น�ำวิชำควำมรู้ ทีไ่ ด้เล่ำเรียนมำนัน้ มำประกอบวิชำชีพสร้ำงผลงำน เลีย้ งดูตวั เอง ฯลฯ ... แต่กำรศึกษำที่ว่ำนั้น ยังไม่ใช่กำรศึกษำที่สมบูรณ์ !! “ว่าไงนะ !? การศึกษาในปัจจุบนั ยังไม่สมบูรณ์ ? แล้วอะไรคือ การศึกษาที่สมบูรณ์ ?” ดังนี้แล้ว บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด จึงได้น�ำธรรมบรรยำย “เป้ำหมำยของกำรศึกษำ” ปี พ.ศ. ๒๕๒๗ ของหลวงปูพ่ ทุ ธทำสมำจัดพิมพ์ใหม่ในชือ่ ว่ำ “ปริญญำจำก พระพุทธเจ้ำ” โดยในกำรจัดพิมพ์ครั้งนี้ ได้คงบทธรรมบรรยำยไว้ เหมือนเดิม แต่ได้เพิม่ เติมในส่วนของบทคัดย่อ ใส่สเี น้นค�ำ ท�ำเชิงอรรถ เสริมสำระ อธิบำยข้อธรรม และใส่ภำพประกอบ เพือ่ ให้อำ่ นง่ำย เข้ำใจ ง่ำย ช่วยย่นระยะเวลำในกำรอ่ำน เข้ำถึงแก่นแท้ของธรรมะ และหยิบ ใช้ได้ทนั ที มีสขุ ทันใจ จึงหวังเป็นอย่ำงยิง่ ว่ำ หนังสือเล่มนีจ้ กั เอือ้ ประโยชน์สขุ ให้กบั ผู้อ่ำนได้เข้ำถึง “เป้ำหมำยของกำรศึกษำ” ที่แท้จริง ตรำบเท่ำเข้ำสู่ “พระนิพพำน” อันเป็นบรมสุขได้ในชำติปัจจุบันนี้ทุกท่ำนเทอญ
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า การศึกษาที่สมบูรณ์ สามารถท�าความเป็นมนุษย์ ให้ถูกต้องและสมบูรณ์
4
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า* ขอให้ทุกคนตั้งใจศึกษา แล้วน�าไปปฏิบัตินะ
กำรบรรยำยครั้งนี้ก็จะได้บรรยำยตำมหัวข้อที่ก�ำหนดให้เป็น ข้อที่ ๓ ว่ำ “เป้ำหมำยของกำรศึกษำ” ข้อแรกที่สุดนี้จะต้องรู้ว่า การศึกษาคืออะไรโดยแท้จริงเสียก่อน แล้วก็จะรู้ว่าอาจจะใช้เป็นประโยชน์ได้อย่างไร และถือเอาสิ่งนั้นเป็นเป้าหมาย *ธรรมบรรยำยเดิมชื่อ “เป้ำหมำยของกำรศึกษำ” แสดงเมื่อวันที่ ๖ กันยำยน พ.ศ. ๒๕๒๗ ณ สวนโมกขพลำรำม ไชยำ จังหวัดสุรำษฎร์ธำนี (แสดงไว้เมื่อครั้งยังเป็น พระเทพวิสุทธิเมธี)
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
5
ค�ำว่ำ “ศึกษำ” คือกำรปฏิบัติ ศีล สมำธิ ปัญญำ ขอให้ตั้งใจอ่าน แล้วน�าไปปฏิบัตินะครับ โฮ่งๆ
ศีล สมาธิ ปัญญา พาพ้นทุกข์ สุขแท้จริง
ค�ำว่ำ “ศึกษำ” ในภำษำไทยหมำยถึง เล่ำเรียน ไปตรงกับค�ำว่ำ “สิกขำ” ในภำษำบำลีซึ่ง เป็นกำรปฏิบัติ ข้อนี้ก็ควรจะสังเกตกันไว้ว่ำ “ศึกษา” หรือ “สิกขา” ของเดิมนั้น เป็นการปฏิบัติโดยตรง คือ ปฏิบัติ ศีล สมาธิ ปัญญา เดี๋ยวนี้ค�าว่า ศึกษา ก็ได้มาเป็นการเรียนหนังสือ เรียนวิชาชีพ และก็ไม่ค่อยเกี่ยวกับการปฏิบัติ จะอ่านหนังสือธรรมะมากเท่าไหร่ ก็ไม่ละเอียดเท่ากับการใช้จิตพินิจพิจารณา และลงมือปฏิบัติ จนจิตของผู้ปฏิบัติรู้ธรรมะของจริงได้ด้วยตัวเอง ดังที่พระพุทธองค์ ตรัสว่า พระพุทธองค์เป็นได้เพียงแค่ผู้บอกทางสู่ความพ้นทุกข์เท่านั้น และพระธรรมนั้น เป็นปัจจัตตัง เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง ต่อให้ใครจะมาบอกให้รู้ สักร้อยครั้งพันครั้งก็ไม่เท่ากับจิตของผู้ปฏิบัติรู้ธรรมะนั้นได้ด้วยตนเอง
6
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
ผลของกำรปฏิบัติ “สิกขำ” คือ สิ้นรำคะ สิ้นโทสะ สิ้นโมหะ ปริญญาในพระพุทธศาสนา คือเป้าหมายสูงสุดของเรา
“สิกขา” ในพระพุทธศาสนา คือ การปฏิบัติ ได้รับปริญญา คือ สิ้นราคะ สิ้นโทสะ สิ้นโมหะ ผลของการปฏิบัติ สิกขา เป็นอย่างนั้น กำรปฏิบัติอย่ำงนั้นก็เพื่อควำมรอดจำกสิ่งอันไม่พึงปรำรถนำ สิ่งใดที่เป็นควำมทุกข์ทรมำน ควำมยุ่งยำกล�ำบำกแก่จิตใจ ก็เรียกว่ำ สิ่งอันไม่พึงปรำรถนำ แก้ไขด้วยกำรศึกษำ ดังนั้น ค�ำว่ำ ศึกษา ก็มีควำมหมำยอย่ำงเดียวกับค�ำว่ำ ธรรม ซึ่งหมำยถึง หน้าที่ กำรศึกษำก็กลำยเป็นกำรท�ำหน้ำที่ให้ถูกต้อง มำกกว่ำอย่ำงอื่น เคยสังเกตกันไหม ? คนที่เรียนจบการศึกษาสูงๆ เช่น เรียนจบดอกเตอร์ เรียนจบปริญญาจากต่างประเทศ หรือแม้กระทั่งคนที่เรียนจบหมอ ท�าไมบางคนถึง ยังเป็นบ้า ฆ่าคน รวมไปถึงฆ่าตัวตาย ขอให้ลองพิจารณากันดู
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
7
กำรศึกษำควรครอบคลุม เรื่อง “หนังสือ อำชีพ ควำมเป็นมนุษย์” เรื่องความเป็นมนุษย์ คือที่สุดของการศึกษานะลูก
มีบุญจริงๆ ที่ได้อ่านหนังสือเล่มนี้
สาธุ
เดี๋ยวนีเ้ อาเป็นว่า เราใช้ค�าว่า ศึกษา กว้างลงมาถึงการเรียนหนังสือ แล้วก็เรียนวิชาชีพ แต่ดูจะยังขาดอยู่ ทีไ่ ม่ได้เรียนเรื่อง “เป็นมนุษย์กันอย่างไร” ซึ่งควรจะมีและท�ำได้ด้วยเรื่องจริยธรรมนี้เอง ควรจะจัดให้ กำรศึกษำครบสมบูรณ์ทั้ง ๓ ควำมหมำยคือ ๑. เรียนหนังสือ ๒. เรียนอำชีพ ๓. เรียนควำมเป็นมนุษย์กันอย่ำงไร. ตำมควำมพอใจของอำตมำ อยำกจะเอำควำมหมำยของค�ำว่ำ สิกขา นีใ้ ห้ลกึ ลงไปอีก คือ ในครัง้ แรกต้องรูว้ ำ่ ค�ำว่ำ สิกขำ นีม้ นั ประกอบ อยู่ด้วยค�ำว่ำ “สะ” กับ “อิกขะ” รวมกันเป็น สิกขา ส�ำหรับค�ำว่ำ สะ นั้นมันแปลว่ำ เอง ตัวเอง หรือ เอง
8
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
“กำรศึกษำ” คือ กำรเห็นซึ่งตนเอง โดยตนเอง เพื่อประโยชน์แก่ตนเอง ถ้าทุกคนท�าดี ท�าถูกต้องแล้ว
สังคมก็จะดี และถูกต้องอย่างแน่นอน
“สะ” “อิกขะ” ก็คือ การเห็นซึ่งตนเอง แล้วก็เห็นโดยตนเอง เห็นเพื่อประโยชน์แก่ตนเอง ถ้ำเห็นอย่ำงนี้เรียกว่ำเห็นสมบูรณ์ เห็นซึง่ ตนเอง หมำยควำมว่ำ อะไรๆ ก็มปี ญ ั หำรวมอยูใ่ นบุคคลนัน้ มันจึงต้องเห็นตัวอย่ำงครบถ้วนแล้วก็ถูกต้อง ว่ำเป็นอย่ำงไร กำรเห็นนี้ ต้องเห็นโดยตนเอง คนอืน่ เห็นแทนกันไม่ได้ เพรำะว่ำมันเป็นเรือ่ งภำยใน ที นี้ อี ก ค� ำ หนึ่ ง ก็ เห็ น เพื่ อ ตนเอง เพื่ อ ประโยชน์ แ ก่ ต นเอง เพื่อดับทุกข์ของตนเอง เรื่องสังคมยังไม่พูด เพรำะถือว่ำเรำพูดกัน เฉพำะค�ำว่ำ สิกขา ซึ่งเป็นหลักปฏิบัติส่วนตัว แต่เรื่องสังคมนั้นไม่เป็นไร ถ้ำทุกคนมันดี ถูกต้องแล้ว สังคมมันก็ดีและถูกต้องไปตำม เลือกชมสื่อธรรมะดีๆ ได้ที่ www.LC2U.COM ร่วมปลุกระดมธรรม น�ำสันติสุขสู่สังคม
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
9
สัมมาทิฏฐิเพื่อดับทุกข์ ไม่ใช่เพื่ออย่างอื่น
นี่ขอให้ลองเอำไปพิจำรณำดูว่ำ... การศึกษานั้นคือ การเห็นซึ่งตนเอง เห็นโดยตนเอง และเห็นเพื่อตนเอง การเห็นทั้งหมดนี้ เพื่อให้มี “สัมมาทิฏฐิ” อย่างครบถ้วนเกิดขึ้น “สั ม มาทิ ฏ ฐิ ” ก็ มี ค วำมหมำยจ� ำ กั ด อยู ่ แ ล้ ว ว่ ำ เพื่ อ ดั บ ทุ ก ข์ สัมมำทิฏฐิเพื่อดับทุกข์ ไม่ใช่เพื่ออย่ำงอื่นใด “สั ม มำทิ ฏ ฐิ ” แปลว่ า ความเห็ น ถู ก ต้ อ ง หมายถึ ง การพิ จ ารณาสิ่ ง ต่ า งๆ (โดยเฉพาะการพิจารณาร่างกาย) จนเห็นตามความเป็นจริง คือ “ไตรลักษณ์” อนิจจัง ทุ ก ขั ง อนั ต ตำ เมื่ อ พิ จ ารณาสิ่ ง ต่ า งๆ จนเกิ ด ปั ญ ญาแก่ ร อบมากขึ้ น เรื่ อ ยๆ แล้ ว จิตจะรู้แจ้ง “อริยสัจจ์” คือเห็นทุกข์ (ทุกข์) เห็นเหตุที่ท�าให้เกิดทุกข์ (สมุทัย) เห็นความ ดับทุกข์ (นิโรธ) และเห็นหนทางด�าเนินสู่ความพ้นทุกข์ (มรรค) ในที่สุด
10
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
“สัมมำทิฏฐิ” ก็คือ กำรศึกษำเพื่อดับทุกข์ด้วยตนเอง ที่ไหนมีทุกข์ ที่นั่นจะมีความดับทุกข์ นะโยมนะ
สาธุ
ดูในนิเทศของ “สัมมำทิฏฐิ” แปลว่ำ ความรู้ในทุกข์ ความรู้ ในเหตุให้เกิดทุกข์ ความรู้ในความดับทุกข์ ความรู้ในทางให้ถึงความ ดับทุกข์ นีเ่ รำจะดูทไี่ หน ดูควำมดับทุกข์ หรือเหตุให้เกิดทุกข์ จะดูทไี่ หน ? ดูในตัวเอง ควำมทุกข์มันก็เกิดอยู่ในตัวเอง เหตุท�ำให้เกิดทุกข์ คือ กิเลส มันก็เกิดอยู่ในตัวเอง แต่ควำมดับทุกข์นั้น ที่ไหนมีทุกข์ ที่นั่น จะมีควำมดับทุกข์ ถ้ำมันมีควำมทุกข์อยู่ในตัวเอง ควำมดับทุกข์ก็ต้องหำได้จำก ในตัวเอง กำรปฏิบัติเพื่อให้ถึงควำมดับทุกข์ ก็คือปฏิบัติถูกต้องตำม อริยมรรคมีองค์ ๘ ซึ่งได้อภิปรำยกันมำมำกแล้ว “สัมมาทิฏฐิ” นี้ มีเพื่อดับทุกข์ได้ตามหลักแห่งอริยสัจจ์ ๔ ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
11
กำรศึกษำที่สมบูรณ์ ต้องพอกพูนควำมเป็นมนุษย์ การศึกษาทางโลก ยังไม่ใช่การศึกษา ที่สมบูรณ์นะครับ
ทีนจี้ ะดูตอ่ ไปถึงค�ำว่ำ “กำรศึกษำทีส่ มบูรณ์” ข้อนีน้ กั กำรศึกษำ ในโลกเขำพูดกันไว้ ตำมควำมคิดเห็นของตัวมำกมำยหลำยรูปแบบ อาตมาอยากจะถือเอาแต่เพียงว่า “การศึกษาที่สมบูรณ์” ก็ที่ท�าความเป็นมนุษย์ให้ถูกต้องและสมบูรณ์ การศึกษาที่สมบูรณ์ สามารถท�าความเป็นมนุษย์ให้ถูกต้องและสมบูรณ์ ใช้ทรัพย์สินเงินทองเป็นทำน ย่อมได้ควำมรวย แต่ไม่ได้ปัญญำ ไม่ได้มิตรสหำย ให้ธรรมเป็นธรรมทำนด้วยกำรพิมพ์หนังสือแจกเป็นธรรมทำน ได้ทั้งทรัพย์ ปัญญำ บุญบำรมี และมิตรบริวำร
12
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
เรื่องควำมเป็นมนุษย์ คือที่สุดของกำรศึกษำ สาธุ การศึกษาที่สมบูรณ์ คือแบบนี้นี่เอง
แล้วก็มีหลัก ๓ ประกำรอย่ำงที่กล่ำวมำแล้ว หรือ ๓ ขั้นตอน ซึ่งจะก�ำหนดลงไปว่ำ การศึกษาที่สมบูรณ์ประกอบอยู่ด้วย ๑. ความฉลาดหรื อ สติ ป ั ญ ญาในขั้ น พื้ น ฐาน พอตัว พอตัวคือพอแก่ความต้องการ ๒. มี ค วามรู ้ เ รื่ อ งวิ ช าชี พ และอาชี พ พอตั ว ก็ปฏิบัติได้ ๓. มีมนุษยธรรม คือความเป็นมนุษย์อย่างถูก ต้องแล้วก็พอตัว ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
13
การศึกษา มิใช่การเรียนๆ ท่องๆ
แต่เป็นการเห็นอย่างถูกต้อง และสมบูรณ์ด้วยตัวเอง
นี้มีอยู่ ๓ กลุ่ม กลุ่ม ๑ เรียนหนังสือ กลุ่ม ๒ เรียนอำชีพ กลุ่ม ๓ เรียนควำมเป็นมนุษย์
นี้ไม่เคยมีใครพูด หรือว่ำพูดเข้ำแล้วมันก็เป็นของแปลก แต่ที่จริงมันเป็นควำมจริงเช่นนั้น มันเป็นควำมจริง เช่นที่ว่ำ มีควำมเป็นมนุษย์ให้ถูกต้องและสมบูรณ์ ซึ่งเรำจะท�ำได้ด้วยกำรสอน กำรอบรมสิ่งที่เรียกว่ำจริยธรรม ที่เรำก�ำลังพยำยำมจะท�ำหลักสูตร “พระองค์ทรงออกผนวชเพื่อแสวงหำว่ำอะไรเป็นกุศล ค�ำว่ำ กุศล ของพระองค์ในที่นี้หมำยถึง ควำมฉลำด หมำยถึงควำมรู้ที่ถูกต้องถึงที่สุด” จำกหนังสือ คู่มือมนุษย์, พุทธทำสภิกขุ
14
บริษัท ส�ำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศำสน์ จ�ำกัด
ฉลำดแต่ขำดจริยธรรม ก็มีแต่น�ำสู่ปัญหำ ไม่ต้องกังวลครับ ผมใช้ช่องโหว่ ทางกฎหมายให้แล้ว
ถ้างั้นผมขอเพิ่มอีก ๑๐ ล้านได้ไหม ? ได้ครับท่านรัฐมนตรี ขอให้โครงการของผม ผ่านสะดวกก็พอ
เพียงแต่ฉลาด พื้นฐานนั้น คงไม่พ้นจากความเห็นแก่ตัว ถ้ายิ่งฉลาดมาก ก็ยิ่งเห็นแก่ตัวลึกซึ้ง จนคนอื่นตามไม่ค่อยทัน ค�ำว่ำ ฉลาด หรือ สติปัญญา นี้มันมีควำมหมำยได้ ๒ ทำง เพรำะ ว่ำมันฉลำดไปในทำงผิดก็ได้ ยิ่งมีปัญญำก็ยิ่งเป็นโจรเป็นผู้ร้ำยได้เก่ง นี้ เรำมี ความฉลาด หรื อ มี ส ติ ป ั ญ ญา ซึ่ ง ควบคุ ม ไว้ ด ้ ว ย หลักจริยธรรม เพื่อควำมเป็นมนุษย์ ค�าว่า “ปัญญา” ในทางธรรมกับทางโลกมีความหมายทีต่ า่ งกัน ปัญญาในทางธรรม นั้นคือการรู้แจ้งตามความเป็นจริงในสิ่งทั้งปวงว่าเป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา หรือ “ไตรลั ก ษณ์ ” สามารถท� า ให้ พ ้ น ทุ ก ข์ ห รื อ คลายความยึ ด มั่ น ถื อ มั่ น ให้ เ บาบางลงได้ ส่วนปัญญาในทางโลกนั้น หมายเอาเพียงแค่วิชาความรู้ในทางโลก ปริญญาบัตร สถาบัน การศึกษา ฯลฯ บางคนน�าสิง่ เหล่านีม้ ายึดมัน่ ถือมัน่ อวดเบ่งกัน จนเป็นทุกข์ และไม่สามารถ เอาตัวรอดจากความทุกข์ได้
ปริญญาจากพระพุทธเจ้า
15