REFUGIUM
ESTHER HESSING ANNEMIEKE FIERINCK
BOOMPORTRETTEN
Bomen in het duingebied vormen een hoofdstuk apart. Waar we door het bos vaak de bomen niet meer zien, weten ze in het duingebied alle aandacht op zich te vestigen. Niet gehinderd door ruimtegebrek en gevormd door erosie, zoute zeewind en grote grazers wordt elke boom een individu. Uitkijkend over hun domein krijgen ze voor ons een eigen gezicht en een karakter.
Toch staat niet elke boom alleen, er zijn ook bossen in de duinen en die zijn overal verschillend. Elk type bos bestaat uit eigen soorten bomen, dieren en planten en dat maakt ze zo bijzonder. De meeste duinbossen zijn vrij open en lijken soms eerder op een Afrikaanse savanne dan op een Hollands bos. Langs de zuidwestkanten van een gebied zijn bomen vaak wat lager en grillig van vorm.
Niet alle bomen kunnen tegen wind, zand en zout. Zowel boven als onder de grond zijn de groeiomstandigheden nogal extreem. Soorten die zich in de duinen goed staande houden zijn berk, zomereik, lijsterbes en populier. Ook een exoot als de Amerikaanse vogelkers doet het goed. Te goed zelfs.
Naaldbossen springen eruit, Oostenrijkse en Corsicaanse dennen staan hier dicht op elkaar en keurig recht in rijen. Alleen de buitenste bomen zijn door de wind geschoren en staan daardoor wat kromgebogen met hun rug naar zee. Deze bossen zijn in de vorige eeuw aangeplant voor houtproductie, mijnbouw en om kustbewoners te beschermen tegen zandverstuivingen. De vliegden (of grove den) is de enige naaldboomsoort die hier oorspronkelijk thuishoort.
Onze eerste ‘dienstreis’ is een feit! We gaan naar Texel en hebben daar ook onze eerste wandelafspraak met een expert. Met een vragenlijst op zak staan we bij het afgesproken punt. Onze gids van vandaag is vriendelijk, heeft humor en begint bij het begin. ‘Hoe ontstaat een duin?’ Uhhh…
iets met opwaaiend zand tegen een obstakel? Helmgras? We voelen ons groener dan groen.
Hij steekt van wal met de stelling: ‘Zonder biestarwegras zou Nederland niet bestaan. Eigenlijk zou dat plantje in ons nationale wapen moeten staan in plaats van de leeuw.’
Waarom is dit plantje zo belangrijk voor Nederland? Deze sterke grassoort is een pionier op onze stranden die in staat is om te kiemen en te wortelen in zout water. In windstille periodes groeit biestarwegras uit tot een pol die behoorlijk wat zand vasthoudt. Zo vormt zich een eerste zandheuveltje, de fundering van het duin. Als dit een halve meter hoog is, ontstaat hier achter een zoetwaterbel die de voedingsbodem is voor helmgras. Dit gras is groter en wortelt veel dieper waardoor het duin robuuster en hoger wordt. Duinvorming gaat hierdoor nog sneller en er ontstaan embryonale duinen. Dus, zonder biestarwe geen nieuwe duinvorming en zonder duinvorming geen Nederland.
Een andere pionier dit je op het strand tegen komt is de zeeraket. Dit plantje met wit en lila bloempjes, groeit in tegen stelling tot het biestarwegras, niet op kaal zand maar op plaatsen waar aangespoeld wier onder het zand ligt. Het houdt zand vast waardoor er embryonale duintjes kunnen ontstaan. Omdat het plantje bloeit vanaf het begin van de zomer tot aan de herfst, is het belangrijk voor een aantal dieren op het strand. Zangvogels eten de zaden en de kustbehangersbij is gek op de nektar uit de bloemen.
We leren vandaag ook hoe je kan navigeren in de duinen. Voor ons niet geheel onbelangrijk want wij hebben er, door onze gewoonte tot het bewandelen van zijpaadjes, een handje van om te verdwalen.
Je kunt het duin gebruiken als een kompas. De zuidwestkant van een duin ziet er meestal een beetje kaal uit. De begroeiing bestaat uit mosjes en andere lage plantjes. Hier heeft de wind van zee vrij spel. De noordoostkant van een duin ligt beschutter, hierdoor kunnen er hogere planten en struiken groeien. Zo zie je aan een duin dus waar het zuidwesten en waar het noordoosten ligt. De duinen die door deze dynamiek van wind en vegetatie ontstaan zijn hebben een bepaalde kromming die lijken op een parabool. Hier komt de naam paraboolduin vandaan.
TREE PORTRAITS
Bomen in het duingebied vormen een hoofdstuk apart. Waar we door het bos vaak de bomen niet meer zien, weten ze in het duingebied alle aandacht op zich te vestigen. Niet gehinderd door ruimtegebrek en gevormd door de elementen als erosie, wind en grote grazers, wordt elke boom een individu. Uitkijkend over hun terrein krijgen ze voor ons een gezicht en een karakter.
Toch staat niet elke boom alleen, zijn er ook bossen in de duinen. Vooral de dennen doen het hier goed omdat ze van kalkarme grond houden. De dennenbossen zijn in het verleden aangeplant voor de houtproductie. Inmiddels zijn we er zo aan gewend, dat ze hier echt thuishoren. De vliegden is de enige die oorspronkelijk uit Nederland komt.
Met dank aan De Stichting Jan van den Ende
Dit boek hebben we kunnen maken met steun van de Stichting Jan van den Ende.
We dragen dit boek dan ook op aan, hem en zijn partner Monique van den Broek.
Samen maakte ze natuurdocumentaires voor verenigingen en de overheid. De films vielen in de prijzen op natuurfilmfestivals over de hele wereld.
