Een kroniek / A chronicle

am a piece of grey packing paper.’

‘I

‘Ik ben een stuk grijs pakpapier.’

Willem van Genk interview with Bibeb | interview Bibeb Vrij Nederland | 1964

WILLEM VAN GENK CHRONICLE KRONIEK

Brief | 1989 Letter | 1989

2

Nico van der Endt

Willem van Genk Chronicle of a collaboration

Willem van Genk Kroniek van een samenwerking

4

INHOUD CONTENTS Preface

Voorwoord

Willem van Genk and His Guiding Spirit

by Lucienne Peiry

De beschermheer van Willem van Genk door Lucienne Peiry

Introduction

Inleiding

The Power of Willem van Genk

Macht en Onmacht

Chronicle

Kroniek

1975 – 2005

Handel en wandel

Addenda

Addenda

128

Colophon

Colofon

136

6

12

30

5

INTRODUCTION

THE POWER OF WILLEM VAN GENK 12

INLEIDING

MACHT EN ONMACHT

“

13

‘I have learned to see paranoia as a good thing, since in my experience it is actually never unfounded.’

Sandro Veronesi (interview, 2002)

One winter evening in the year 1996, Willem van Genk’s life took a dramatic turn when police officers forced their way into his small apartment in The Hague.

Neighbours had complained about the stench and noise. He was no longer opening the door to anyone, and he hadn’t walked his dog for months, because he believed cars equipped with gassing devices were parked outside his home, waiting to poison the animal. After a few months, the apartment was filled with refuse, and the authorities had no choice but to act. Willem van Genk was taken away in handcuffs and committed to a psychiatric institution. For years he had been telling his few acquaintances that the police would come for him. He was held in the institution for three months and, after a few months back at home, taken into custody again in late 1996. In the autumn of 1997, shortly after his last trip abroad (a visit to Stockholm), he was admitted to a hospital for a minor stroke, possibly brought on by all the stress. He would never return home. The Gesamtkunstwerk of his life – the interior of his apartment, with its hundreds of books, posters and paintings, its huge bus station made of discarded materials, the carefully organized souvenirs of his travels and materials of his art, the post fanned out on the table and row of magazines against the back of the couch, each half-covering the next as if in a shop window, and the closets packed with plastic raincoats – had been permanently dismantled.

Den Haag | ca. 1976

Den Haag | ca. 1986

The Hague | ca. 1976

materiaal om de knopen van zijn regenjassen te vervangen | materials for replacing the buttons on his raincoats

14

‘Ik heb geleerd paranoia als iets goeds te zien, aangezien het in mijn ervaring eigenlijk nooit ongegrond is.’

Sandro Veronesi (interview, 2002)

Op een winteravond in het jaar 1996 nam het leven van Willem van Genk een drama­ tische wending. Met geweld drong de politie zijn kleine appartement in Den Haag binnen. Buren hadden geklaagd over stank en ander overlast. Hij deed voor niemand de deur meer open, en zijn hond liet hij al maanden niet meer uit, omdat auto’s met gas­installaties voor het huis geparkeerd waren om het dier te vergiftigen. Na enkele maanden was het appartement sterk vervuild en ingrijpen onvermijdelijk geworden.

Willem van Genk werd geboeid afgevoerd en in een psychiatrische inrichting ge­ plaatst. Jarenlang had hij zijn weinige relaties al verteld, dat de politie zou komen. Hij werd drie maanden geïnterneerd en na enige maanden thuis eind 1996 opnieuw uit huis gehaald. In het najaar van 1997, kort na zijn laatste buitenlandse reis naar Stockholm, werd hij opgenomen vanwege een kleine hersenbloeding, het mogelijke gevolg van alle stress. Hij zou nooit meer thuis komen. Het “Gesamtkunstwerk” van zijn leven, de inrichting van zijn appartement met de honderden boeken, posters, schilderijen, het grote autobusstation van afvalmaterialen, nauwgezet gearrangeerde reissouvenirs en werkmaterialen, de waaiervormig op tafel neergelegde post en de rij tijdschriften rechtop tegen de rug van de bank, half onder elkaar geschoven als een winkel­ presentatie, de kasten boordevol plastic regenjassen, het is voorgoed ontmanteld.

Den Haag | pension | 1998 The Hague | caring home | 1998

15

Leipzig | ca. 1950 mixed media on paper | 50 x 65 cm coll. Arnulf Rainer | Austria

18

Centraal Station Amsterdam | ca. 1950-1960 mixed media on paper | 130 x 106 cm coll. Stichting Collectie De Stadshof

19

Moskou | ca. 1955 mixed media on paper 115 x 140.5 cm coll. Museums of Sheffield | U.K.

34

Schwebebahn Wuppertal | ca. 1960 oil on board 61 x 61 cm private collection | The Netherlands

35

New Japan | ca. 1960 mixed media on paper | 102 x 203.5 cm coll. Stedelijk Museum | Amsterdam

58

59

kitchen and refuses to participate in any way. The producer of the programme decides to make do with some shots of the interior and an interview with me.

On 23 September, the RTBF airs an eight-minute film on its Arts Magazine.

This same year, Madeleine Lommel of the Art Brut Museum L’Aracine near Paris (in Neuilly-sur-Marne) also contacts me. She visits Amsterdam and acquires two large drawings for her museum: Braga Stoccolma and Blauwe Tram (‘Blue Tram’) for 5,000 guilders each (approx. 2,300 euros).4 We agree to organize an exhibition in the near future, as soon as a minor renovation has been completed.

1. Or his successor. Speyer was a professor of social

2. In 2004, the drawing will be sold to a buyer in the

psychiatry and had assigned Willem to his

United States from this collector’s estate,

workshop for the mentally handicapped and

becoming one of three works from Galerie Hamer

‘mentally defective’ in the 1960s. He lacked any appreciation of Willem’s drawings and believed they were utterly devoid of significance.

to end up in that country so far.

3. The letter will later be reproduced in facsimile in the first monograph (see bibliography).

4. In 1999, the entire collection will be donated to the LaM (LaM, Lille Métropole Musée d’art moderne d’art contemporain et d’art brut).

1988

60

In January, the Graves Art Gallery in the city of Sheffield acquires the large Moskou from the exhibition ‘In Another World’, then touring in England for 10,000 guilders (approx. 4,500 euros). The organizer, Monika Kinley, receives ten per cent to be used for her collection. In the spring, two large drawings are lent out for an exhibition at Galerie Suzanne Zander in Cologne. Despite a great deal of interest there, I resist the pressure to sell.

Willem goes on an annual holiday to Barcelona organized by a travel agency that he visits with his sister Tine. One evening, the telephone rings and I immediately recognize his agitated voice. Willem is standing next to a newspaper stand on the Ramblas, feeling cheated because he was shortchanged when he paid for his pornographic magazine.

‘How much money are we talking about, Willem?’

‘Yeah, and the bastard didn’t say anything, there’s no way of counting, but it might have been a thousand pesetas, must have been, they’re all crooks around here.’

‘Well, that’s ten guilders. Tell you what: I’ll pay you back.’

Willem calms down and hangs up. He has been bad at arithmetic ever since he was a child, when his father sometimes hit him and had him count the blows. Still, he usually seems to have an intuitive way with money, even in foreign currencies, except that he gets too worked up to use exact change for the things he buys.

When he has been travelling, he usually comes home with a pocket full of coins.

gesprek met mij. Een filmpje van ca. 8 minuten wordt op 23 september uitgezonden door de RTBF (Arts Magazine).

Dit jaar meldt zich ook Madeleine Lommel van het Art Brut Museum L’Aracine bij Parijs (Neuilly-sur-Marne). Zij komt naar Amsterdam en verwerft ook twee grote tekeningen voor haar museum: Braga Stoccolma en Blauwe Tram voor Dfl 5.000 elk (ca. 2300 euro)4 . Wij spreken een tentoonstelling af voor de nabije toekomst, zodra een kleine renovatie achter de rug is.

1. Of diens opvolger. Speyer was hoogleraar

2. Uit het legaat van deze relatie zal de tekening in

sociale psychiatrie en verantwoordelijk voor de

2004 naar de V.S. verkocht worden als één van de

plaatsing van Willem in zijn werkplaats voor

drie werken die daar tot op heden via Galerie

verstandelijk gehandicapten of ‘zwakzinnigen’ in de jaren zestig. Hij had geen enkele waardering

Hamer terecht komen.

3. De brief zal later in facsimile worden afgedrukt in

voor de tekenkunst van Willem en vond dat de

de eerste monografie (zie bibliografie).

inhoud ervan gelijk stond aan ‘nul komma nul’.

4. De gehele collectie zal in 1999 geschonken worden aan het LaM (Lille Métropole Musée d’art moderne d’art contemporain et d’art brut).

In januari verwerft de Graves Art Gallery van de stad Sheffield het grote Moskou uit de in Engeland rondreizende tentoonstelling In Another World voor fl. 10.000 (ca. 4.500 euro). De organisator Monika Kinley ontvangt tien procent ten behoeve van haar Collectie. In de lente wordt een tweetal grote tekeningen uitgeleend voor een tentoon­ stelling bij Galerie Suzanne Zander in Keulen. Ondanks grote belangstelling aldaar wordt de druk om te verkopen weerstaan.

Willem gaat elk jaar met vakantie, verzorgd door een reisbureau, dat hij met zijn zuster Tine bezoekt. Op een avond gaat de telefoon en de geagiteerde stem is on­ middellijk herkenbaar. Willem is in Barcelona en voelt zich bestolen bij de kiosk op de Ramblas waar hij voor een pornoblaadje te weinig wisselgeld terugkreeg.

“Om hoeveel geld ging het dan, Willem?”

“Ja, en dan zegt-ie niks die rotzak, dat kan je dan niet uittellen, maar misschien wel duizend peseta’s, zeker wel, het is allemaal gajes hier”.

“Nou dat is een tientje, dat krijg je dan van mij terug!”

En Willem kalmeert en hangt op. Hij was als kind al heel slecht in rekenen, zodat zijn vader hem wel eens sloeg en de slagen liet tellen. Toch lijkt het erop, dat hij op een intuïtieve manier wel met geld wist om te gaan, zelfs in vreemde valuta, maar dat hij door zijn nervositeit niet in staat was met gepast geld te betalen. Van zijn reizen kwam hij dan ook meestal met een zak vol wisselgeld terug.

61

MĂŠtro Opera Paris | ca. 1964 mixed media on paper | 67.5 x 160 cm coll. Stedelijk Museum | Amsterdam

70

71

World Airport | ca. 1965 oil on boards (assemblage) | 113.5 x 120 cm coll. Stichting Collectie De Stadhof

72

Smolny Kathedraal, Leningrad | 1966 mixed media on paper | 55.5 x 41 cm private collection | the Nederlands

73

Glimpses of Asia | ca. 1967 mixed media on paper | 97.5 x 180 cm coll. Alpha Cubic International | Japan

74

75

76