Marathi - June 2014

VÉÚxÉ 2014 +ÆEò 1

Magzine on Low External Input Sustainable Agricultrue

VÉÚxÉ 2014 +ÆEò 1

efØeÙe JeeÛekeâ

ueerpee-Fbef[Ùee ns efveÙelekeâeefuekeâ Des.Sce.F&. HeâeTb[sMeve leHexâ ØekeâeefMele kesâues peeles. lÙeeÛeer heefnueer DeeJe=òeer ceje"er Yee<esle ÙegJee ®jue DemeesefmeSMeve, veeiehetj ceeHe&âle uesKebeÛee ceje"er DevegJeeo keâ®ve ØekeâeefMele keâjerle Deensle.

DeeheCee meJeeËvee ueerpee Fbef[Ùee šerceleHexâ neefo&keâ MegYesÛÚe. ueerpee Fbef[ÙeeÛee heefnuee Debkeâ ceje"er Yee<esle Úehetve DeeheuÙee neleele ÅeeÙeuee Deecneuee DelÙeble Deevebo nesle Deens. ceneje°^ele peemleerle peemle ueeskeâeheÙeËle ne Dekebâ heesnesÛeeJee, DeMeer DeeceÛeer ceveesceve FÛÚe Deens.

cegKÙe mebheeokeâ kesâ.Jner.Sme Øemeeo Des.Sce.F&.HeâeGb[sMeve

mebÙegkeäle je°^mebIeeves meve 2014 ns Deeblejje°^erÙe heeefjJeeefjkeâ Mesleer Je<e& Ieesef<ele kesâues Deens. heeefjJeeefjkeâ Mesleer cnCepes Skeâ ‘peerJeve Mewueer’ Demes cnCelee ÙesF&ue. kegâšbgyeeÛÙee ceeuekeâerÛeer, kegâšgbyeeleerue ueeskeâebveerÛe kesâuesueer, kegâšgbyeehegjleer ueneve Mesleer Demee lÙeeÛee DeLe& veener. Skeâ Mesleerefve‰ mebmke=âleer, efJeefJeOe ietCe efJeMes<e Je kebâieesjs Demeuesueer MesleerØeCeeueer Demes cnCelee ÙesF&ue. veeskeâjMeener leke&âMeeŒe, ÛeekeâesjeryeOo MeeŒeerÙe heOoleer lemesÛe DeewÅeesefiekeâ Ûeekeâesjerle yemeCeeNÙee Mesleer heæleeruee DeeJneve osCeejer DeMeer ner heeefjJeeefjkeâ ke=âef<e ØeCeeueer cnCelee ÙesF&ue. DeeheuÙee meJeeËÛÙee menkeâeÙee&yeöue OevÙeJeeo !

JÙeJemLeehekeâerÙe mebÛeeuekeâ šer.Sce jeOee Des.Sce. F&. HeâeGb[sMeve ceje"er mebheeove ollee heešerue, ÙegJee ®jue DemeesefmeSMeve ceje"er DevegJeeo [e@. meefjlee ceesJee[s, ollee heešerue, [e@. efJeveeso Ke[mes, ue#ceerkeâeble he[esUs, megjsMe uegues

Debkeâ JeeÛetve pe™j Øeefleef›eâÙee keâUJeeJÙeele.

mebheeokeâ ceb[U.

DevegJeeo mecevJeÙeve De®Ce kegâceej efMeJejeÙe ØeMeemeve ®keäceerveer peer.peer Des.Sce. F&. HeâeDeb[sMeve ÙegJee ®jue DemeesefmeSMeve 23, oeleerj efveJeeme, vÙet Decejveiej, efÛeKeueer jes[, ceevesJee[e efjbie jes[,veeiehetj - 440034.

Heâesve : +91-712-2743972 / 2743986 Fcesue : info@yraindia.or JesyemeeF&š : www.yraindia.org Des.Sce.F&. HeâeGb[sMeve veb. 204, 900 Hetâš efjbie jes[, 3 Hesâpe, yeeveeMebkeâjer, 2 je yuee@keâ, 3 jer mšspe, yebieueesj - 560075, Yeejle Heâesve : +91-080-2669 9512, +91-080-26699522 F&cesue : + amebang@giasbg01.vsnl.net.in He@âkeäme : + 91-080-26699410

ueerpee cnCepesÛe yeensjerue ueeieleerÛee DelÙeuhe Jeehej Je MeeÕele Mesleer ØeCeeueer nesÙe. pÙee MeslekeâNÙeebvee heÙee&JeCee&rÙe meblegueve ve efyeIe[efJelee Mesleer Glheeove Je Glhevve Jee{JeeÙeÛes Deens DeMee MeslekeâNÙeebmee"er ne Skeâ leebef$ekeâ Je meeceeefpekeâ heÙee&Ùe Deens. mLeeefvekeâ mebmeeOeveeÛee Je vewmeefie&keâ Øeieleer ÙeebÛee Mesleer ØeCeeueer ceOÙes ÙeLeeÙeesiÙe Jeehej DeeefCe iejpe he[uÙeeme kesâJeU keâener yee¢e ueeieleerÛee megjef#ele Je me#ece Jeehej ns ueerpeeÛes lelJe Deens. mJele:Ûes Ghepele %eeve, keâewMeuÙe, ceguÙes Je mebmke=âleerÛÙee DeeOeejeJej Deeheues YeefJe<Ùe GpJeue keâjCÙeeÛeer Gceea DemeuesuÙee ceefnuee Je heg®<e MeslekeâNÙebeÛes ns Skeâ Gpee&mLeeve Deens. Meslekeâjer DeeefCe mebyeefOele IeškeâebÛÙee menYeeieer heæleerves #eceleeJe=æer keâjCeejb ns Skeâ ceeOÙece Deens. Skebâoj Mesleer ØeCeeueer megOeejCee Je yeouelÙee iejpebevegmeej lÙee ceOÙes yeoue keâjCes DeeefCe nesCeejs yeoue ÙeesiÙe Øekeâejs Deelcemeele keâjCÙeemee"er ueerpee ns Skeâ ceeie&oMe&ve Deens. ueerpeeÉejs MesleerÛÙee heejbheeefjkeâ %eeve Je MeeÙeefkeâÙe %eeveeÛee keâeUpeerhetJe&keâ efceueehe kesâuee peelees Je heg{s lÙee DeeOeejeJej DeeJeMÙekeâ OÙesÙe OeesjCes leÙeej keâjCÙeemee"er ØeÙelve kesâuee peelees.

DeMee OeesjCeebÛee Jeehej, Øemeej, ØeÛeej keâjCÙeeÛes osefKeue ns meeOeve Deens. ueerpee ner Skeâ mebkeâuhevee Deens, Skeâ °erkeâesve Je jepekeâerÙe mebosMe Deens.

ÚheeF& : efovesMe «eeHeâerkeâ, veeiehetj cegKe he=‰ Heâesšes : S[ Fbef[Ùee. DeesDeejpeer

MISEREOR founded in 1958 is the German Catholic Bishops' Organization for Development operation. For over 50 years MISEREOR has been committed to fighting poverty in Africa, Asia and Latin America. MISEREOR's support is available to any human being in need - regardless of their religion, ethnicity or gender.

MISEREOR believes in supporting initiatives driven and owned by the poor and the disadvantaged. It prefers to work in partnership with its local partners. Together with the beneficiaries, the partners involved help shape local development processes and implement the projects. This is how MISEREOR, together with its partners, responds to constantly changing challenges, (www.misereor.de; www.misereor.org)

Des.Sce. F&. HeâeTb[sMeve heejbheeefjkeâ %eeve Je veJeveJeerve leb$e%eeve ÙeebÛee mebiece keâ™ve DelÙeuhe yeenŸe ueeieleerÛÙee lelJeeJej vewmeefie&keâ mebmeeOeveeÛes Gòece JÙeJemLeeheve megefveef§ele keâjerle MeeÕele GheefpeefJekesâuee Øeeslmeenve osCeejer mebmLee Deens. nÙee nsletves oKKeve Yeeieelener mebmLee ueneve Je ÚesšŸee Meslekeâjer kegâšgbyeemeesyele,efMe#eCe,ØeefMe#eCe,heejbheeefjkeâ %eeve mee"JeCe,efJeefJeOe mebmLee mebIešvee meesyele DevegYeJeebÛeer osJeeCe IesJeeCe keâjerle Mesleer heOoleerÛes efJeefJeOe heÙee&Ùe meelelÙeeves MeesOele Demeles. Deieoer leUeieeUele peeTve ieeJeeleerue FÛÚgkeâ MeslekeâNÙeebmeesyele lÙebevee efJeefJeOe HeâeÙeosMeerj heÙee&Ùe GheueyOe keâ™ve osCÙeeÛes ØeÙelve nŸee mebmLesleHexâ kesâues peeleele. DeMee ef"keâeCeer Flej Deveskeâ Meslekeâjer, mebmLee-mebIešveebvee efMekeâCÙeeÛeer mebOeer cnCetve keâeÙe&›eâce DeeÙeesefpele kesâues peeleele. ÙegJee ®jue DemeesefmeSMeve ner mebmLee vewmeefie&keâ mebmeeOeveeÛÙee mebJeOe&veemeesyele lÙeebÛÙee ÙeesiÙe JÙeJemLeeheveeJej DeeOeeefjle «eeceerCe Je DeeefoJeemeer #es$eele ieefjyeerJej ceele keâjCÙeemee"er veJeveJeerve GheefpeJekesâÛes ØeÙeesie Je heÙee&Ùe efvecee&Ce keâjCÙeeme ueneve Meslekeâjer, Meslecepetj, DeeefoJeemeer Je «eeceerCe iejerye mecegneme ceole keâjerle Demeles. ÙeeceOÙes ceeefnleermee"er efJeMes<e ØeÙelve kesâues peeleele.Mesleer Je Meslekeâjer mebyeefOele efJeefJeOe ØeMveebJej OeesjCeelcekeâ heeleUerJej ÙeesiÙe les efveCe&Ùe Je yeoue Ie[JeCÙeeÛee efJeMes<e ØeÙelve Flej jepÙe Je je<š^erÙe heeleUerJejerue mebIešvebe meesyele kesâues peeleele. ueerpee Fbef[ÙeebÛes efveÙele keâeefuekeâ ceje"er ceOÙes ØekeâeefMele keâjCÙeeÛeer meg®Jeele ne osefKeue lÙeeÛeeÛe Skeâ Yeeie Deens.

Deveg›eâceefCekeâe 4-6

petve 2014 Debkeâ -1 uee

‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ cnCepes keâeÙe ? cetU uesKekeâ: pesve [esves ve@ve [sj HeäueesSie mebÙegòeâ je°^ mebIeeves `peeieeflekeâ heeefjJeeefjkeâ Mesleer' Je<e& peenerj kesâues Demeues lejer Ùee mebkeâuheves yeeyele DeÅeehe mebYeüce Deens. ns vescekesâ keâeÙe Deens? lÙeele keâeÙe efJeMes<e Deens ? GÅeesieefMeue Mesleer efkebâJee `heeefjJeeefjkeâ Mesleer GÅeesie' Ùee hes#ee lÙeele JesieUs keâeÙe Deens ? pÙee Yeeieele DeeOegefvekeâ Mesleerheæleer Debceueele DeeCeueer peele Deens lesLes peemle cees"Ÿee ØeceeCeele mebYeüce nesCÙeeÛÙee MekeäÙelee Deensle `peeieeflekeâ heeefjJeeefjkeâ Mesleer Je<ee&' ÛÙee meg®Jeeleeruee pe@ves [esves Ùeebveer lÙeebÛÙee mebkeâuhevee meeshÙee keâjCÙeeÛee ØeÙelve kesâuee Deens. Jeeoeleerle DemeCeeNÙee ¢ee Mesleer heæleerÛÙee peJeU les DeeheCeeme IesTve peele Deensle.

7-9

SRI (OeeveeÛÙee Jee{erJe GlheeoveeÛeer heæle) - ›eâebleer Oeeve (leebotU) ›eâebleer cegU uesKekeâ : Deefve}kegâceej Jecee& ‘‘ veefJeve MeesOe efškeâJeeÙeÛee Demesue lej lÙeeuee DeeOeejeÛeer iejpe Demeles. leesÛe Úesše MeesOe ceie ›eâebleer ceOÙes ¤heeblejerle neslees, pej Meemeve/ ØeMeemevee ceeHe&âle DeMee veJÙee MeesOebevee leer heesÛe heeJeleer efceUeueer Je Yekeäkeâce heeef"byee efceUeuee lej DeMeeÛe Skeâe ÚesšŸee MeesOeeÛes ›eâebleer ceOÙes ¤heeblej PeeuÙeeves jepÙeeleerue DeVeOeevÙeeÛes efJe›eâceer Glheeove keâmes nesles ns efyenej mejkeâejves oeKeJetve efoues.’'

10-12 Meslekeâjer GlHeeokeâ mebmLee-ieüenkeâ efJe›eâer ceguÙeebceOÙes MeslekeâNÙeebÛee Jeeše Jee{efJeCÙeemee"erÛee ÙeMemJeer øeÙelve cegU uesKekeâ: Heer.veboerMee, Deej. mebpeerJe Je Deej.Sme.Sme. nesHej ceglle}gjÛes Meslekeâjer Skeâ$e ÙesTve Meslekeâjer GlHeeokeâ mebmLee (FPO) mLeeHeve keâ¤ve Meslecee}eÛÙee ieüenkeâ efJe›eâerceguÙeele peemleerle peemle Jeeše efceUJeerle Deensle. GlHeeokeâ mebmLee mLeeHeve kesâuÙeecegUs MeslekeâNÙeebÛeer JÙeeHeejer Je o}e} ÙeebÛÙee ceeHe&âle nesCeejer uetš lej Leebye}erÛe, Hejblet veefJeve yeepeejHes"e, JesUsJej HeleHegjJe"e Je Glke=â<" ke=âef<e efveefJe<"e GHe}yOe PeeuÙee. ns meJe& MeslekeâNÙeebÛÙee meecegefnkeâ Je mebIešerle øeÙelveebcegUs MekeäÙe Pee}s Deens.

13-15 }neve Meslekeâjer - cees"e yeo} cetU }sKekeâ : Peefkeâj ngMesve, peer.Jner. jecebpesvesÙeg}g, peer.jepeMesKej Je peer.ÛeboüMesKej ke=âef<epewJe efJeefJeOeles}e øeeslmeenve osCÙeeÛÙee nsletves %eeve Jee{ keâjCes, øeÙeesie keâjCes Je lÙeeÛee FlejebHeÙe&ble øeÛeej/øemeej keâjCes DeMee mJe¤HeeÛee keâeÙe&›eâce, Dee@keämeHeâece veesefyeJe Je efnbJeeme Ùeeveer 'ke=âef<e pewJe efJeefJeOelee %eeveJe=æer keâeÙe&›eâce` (De@ieüerkeâuÛej yeeÙees-[eÙeJnefme&šer vee@}spe øeesieü@ce) Ùee veeJeeves meg¤ kesâ}e Deens. øeefÛeef}le- ceneie[Ùee jemeeÙeefvekeâ ke=âef<e efveJeer<"ebÛÙee DeeOeejeJej GYÙee Deme}suÙee ke=âef<e HeæleerceOÙes Deceg}eieü yeo} Ie[Jetve pewJe efJeefJeOelesJej DeeOeeefjle ke=âef<eøeCee}er efvecee&Ce keâjCes ne Ùee keâeÙe&›eâceeÛee nslet Deens. øelÙe#e MeslekeâNÙeebÛee HeâeÙeoe, efvemeiee&Ûeer peesHeemevee, HegjsMee Je mekeâme DeenejeÛeer Kee$eer, Meslekeâjer Je lÙeebÛÙee GHepele %eeveeÛee, lÙeebÛÙee efveJe[erÛee Deeoj Ùee meJe& yeeyeer Ùee keâeÙe&›eâceeÛes øecegKe Yeeie Deensle. 'kegâšgbyeemee"er Mesleer Je Mesleermee"er kegâštbye` Ùee DeJemLesle DemeCeeNÙee }neve MeslekeâNÙeebveer Deveskeâ Je<ee&bHeemetve keâjerle Deme}suÙee jemeeÙeefvekeâ Mesleer HeæleerceOÙes yeo} Ie[Jetve DeeCe}suÙee ÙeMemJeer øeÙeesieebÛeer Je DevegYeJeebÛeer ceeb[Ceer Yeejleeleer} DeebOeüøeosMeceOeer} 'mesbšj Heâe@j memšsvesye} De@ieüerkeâuÛej` Ùee mebmLesceeHe&âle Ùee }sKeele kesâ}er Deens.

16-17 osMeer leebotUeÛes hetvejeieceve cetU uesKekeâ : meercee ie. Øemeeo menpee mece=Oo, meWefõÙe MeslekeâNÙeebÛes Skeâ mebIešve, pÙeeves Skeâe oMekeâe Deieesoj MeeMJele MesleerÛÙee keâuhevee, efyeÙeeCes DeeefCe %eeveeÛÙee osJeeCe IesJeeCeeÛeer cegnle&ces{ jesJeueer. efleÛÙee oceoej meg®Jeeleerheemetve DeepeleeieeÙele osMeer efyeÙeeCÙeebÛes hegve™peerJeve DeefYeÙeeveeÉejs YeejleerÙe Mesleer heæleerle veJeÛelewvÙe efvecee&Ce keâjCeejer Skeâ leekeâleJej mebmLee cnCetve GodÙeeme Deeueer.

18-20 yeoueeÛÙee ueešsle efškeâeJe cesb{eheeUeÛeer efÉOeeJemlee cetU uesKekeâ: efvelÙee meebyeecegleea Ieesšies

mesueHeâesve Je Fbšjvesš meejKÙee meeOeveeveer meOÙeeÛÙee ceeefnleerÛÙee peieele yeUkeâeJeuesueer peeiee hegvne heejbheeefjkeâ %eeveeuee keâeyeerpe keâjlee ÙesCes keâ"erCe Deens. yeoueeÛÙee JeeNÙeeÛeer ieleer ue#eele Ieslee ns Skeâ cees"s DeeJneveÛe Deens. legšhebpeer Mesleer DeeefCe iegje{esjebÛee meebYeeU ÙeeÛÙeeJej Ùee yeoueeÛes ØeÛeb[ efJeheefjle heefjCeece Peeuesues efomeleele. efkebâyengvee ¢ee yeoueeÛÙee ieleeruee meeceesjs peeCÙeeÛeer kegâJele vemeuÙeekeâjCeeves les peCet mehegb°eleÛe Ùesle Deensle. meÅeeÛÙee efJemleej Je efMe#eCeemee"er DeefmlelJeele DemeuesuÙee JÙeJemLeebceOÙes Deceguee«e yeoue Ie[JeCes ne SkeâcesJe ceeie& DeMee ueneve MeslekeâNÙeebvee Je ces{bheeUevee yeoueeÛÙee megmeeš JeeNÙeemeesyele leie Oe¤ve jenCÙeeÛeer leekeâle osT Mekeâlees.

‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ one ietCeOece& cetU uesKekeâ : pesve [esves ve@ve [sj HeäueesSie

mebÙegòeâ je°^ mebIeeves `peeieeflekeâ heeefjJeeefjkeâ Mesleer' Je<e& peeefnj kesâues Demeues lejer Ùee mebkeâuhevesyeeyele DeÅeehe mebYeüce Deens. ns vescekesâ keâeÙe Deens ? lÙeele keâeÙe efJeMes<e Deens ? GÅeesieefMeue Mesleer efkebâJee `heeefjJeeefjkeâ Mesleer GÅeesie' Ùee hes#ee lÙeele JesieUs keâeÙe Deens ? pÙee Yeeieele DeeOegefvekeâ Mesleer heæleer Deceueele DeeCeueer peele Deens lesLes peemle cees"Ÿee ØeceeCeele mebYeüce nesCÙeeÛÙee MekeäÙelee Deensle. `peeieeflekeâ heeefjJeeefjkeâ Mesleer Je<ee&' ÛÙee meg®JeeleerueeÛe pe@ves [esves Ùeebveer lÙeebÛÙee mebkeâuhevee meeshÙee keâjCÙeeÛee ØeÙelve kesâuee Deens. Jeeoeleerle DemeCeeNÙee ¢ee MesleerheæleerÛÙee peJeU les DeeheCeeme IesTve peele Deensle.!

heeefjJeeefjkeâ Mesleer ceOÙes Meslekeâjer mJeleŠÛÙee ßeæsves, heefjßeceeves DeeefCe efpeJeeYeeJeeves MesleerefJekeâeme keâjlees.

‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ cnCepes keâeÙe ? ‘heefjJeeefjkeâ Mesleer’ ner mebkeâuhevee leMeer iegbleeiegleerÛeer Deens. mecepeeÙeuee Heâej meesheer veener. heeef§eceelÙe meceepeeuee mecepeCÙeemee"er lej leer keâ"erCeÛe Deens. veeskeâjMeener efJeÛeej ØeCeeueer, leke&âMeeŒe ÛeekeâesjeryeæheCee DeeefCe DeewÅeesefiekeâ Ûeewkeâšerleerue °erkeâesCe ¢eeuee DeeJneve osCeejer, lÙeeÛÙee heefuekeâ[s peeJetve Skeâ Mesleer mebmke=âleer, efkebâJee ke=âef<eheÇCeeueer Demes ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ uee mebyeesOelee ÙesF&ue. keâOeer efoMeeYetue keâjCeejer, YetjU hee[Ceejer Mesleer heæleer Demes Jeešles. ¢ee mebkeâuhevesuee efJeefJeOe kebâieesjs DeeefCe efJeefJeOe mlej Deensle. ner mebkeâuhevee meefJemlejheCes mecepetve IesCÙeemee"er nerÛes efJeefJeOe one hewuet ceer Ùee uesKeele ceeb[CÙeeÛee ØeÙelve keâjerle Deens. keâesCelÙeener Skeâe efJeefMe° heefjefmLeleerceOÙes ns meJe&Ûe hewuet/ ietCeefJeMes<e SkeâeÛe JesUer meejKesÛe Dee{Uleerue Demes cee$e MekeäÙe veener. cenlJeeÛeer iees° cnCepes ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ cnCepes heefjJeejeÛÙee ceeuekeâerÛeer Mesleer Je lÙeeceOÙes kesâJeU heefjJeejeleerue meomÙeÛe keâece keâjleele Je Mesleer Glheeove kesâJeU heefjJeejehegjlesÛe Jeehejleele Jeiewjs meejKee ceÙee&efole DeLe& Ùee mebkeâuhevesÛee veener ns ue#eele "sJeCes DeeJeMÙekeâ Deens. efkebâJee leer Mesleer efkeâleer ueneve efkebâJee efkeâleer cees"er ne lÙeeÛee Yeeie vemetve leer Mesleer keâMee Øekeâejs kesâueer peeles ne Yeeie

4

cenlJeeÛee Deens. cnCetve ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ cnCepes Skeâ ‘peerJeve Mewueer’ Demes cnCelee ÙesF&ue.

Demeles. kegâšgbyeeÛÙee JeemleJÙeeÛeer peeiee Demeles. lesLes cegues ueneveeÛeer cees"er nesle Demeleele.

‘Mesleer’ Je ‘heefjJeej’ Ùee oesnesbÛee meceleesue

6. Meslekeâjer heefjJeej ne YetlekeâeU, Jele&ceevekeâeU Je YeefJe<Ùe keâeUele pees[CeeNÙee ØeJeeneleerue cenlJeeÛee ogJee : Lees[keäÙeele ØelÙeskeâ Mesleeuee Skeâ Fefleneme Demelees. Deveskeâ Dee"JeCeeRÛee Keefpevee Demelees lees. DeeF& Je[erue DeeheuÙee cegueebmee"er Ùee MesleeJej keâece keâjerle Demeleele. les DeeheuÙee cegueebvee lÙeebÛÙee peerJeveeÛeer meg®Jeele keâjCÙeemee"er Skeâ "esme heÙee&Ùe MesleerleÛe efkebâJee MesleerÛÙee yeensj - osCÙeeÛee ØeÙelve keâjerle Demeleele. ÙeeÛe Øekeâejs ¢ee MesleerleÛe efhe{Ÿeeve efhe{Ÿee pevceeuee Ùesle Demeleele. lÙeebÛes YeeiÙe/ YeefJe<Ùe Ie[le Demeles, ner Mesleer lÙeecegUsÛe Skeâ DeefYeceeveeÛeer peeiee nesTve jenles. ¢ee peeiesÛee (MesleerÛee) pej keâesCeer efJeveeMe ke⤠henele Demesue efkebâJee vegkeâmeeve heesnesÛeJet henele Demesue lej Ûeer[ efvecee&Ce nesles.

‘heefjJeeefjkeâ Mesleer’ mebkeâuhevesÛes one hewuet/ietCe efJeMes<e DeeheCe DeeefOekeâ mecepeeJetve IesT. 1. ØecegKe mebmeeOeveeJej heefjJeejeÛes efveÙeb$eCe :- ØecegKe mebmeeOeveeJej Meslekeâjer kegâšgbyeeÛes efveÙeb$eCe DemeCes ne DelÙeble cenlJeeÛee hewuet Deens. ÙeeceOÙes Mesle peefceve, iegjs {esjs, efhekesâ, peCegkeâerÙe meeefnlÙe, MesleIej, Fceejle, Ùeb$emeece«eer F.Ûee meceeJesMe neslees. efJeMes<ele: Ùee meJe& meeOeveebÛee Je mebmeeOeveeÛÙee ÙeesiÙe JesUer ÙeesiÙe Jeehej keâmee keâjeÙeÛee ÙeeÛes %eeve cenlJeeÛes Demeles. yeepeej, menkeâej, ›esâ[erš FlÙeeoer mebmLeeÛes peeUs, lÙeeceOÙes heefjJeejeÛeer heesnesÛe Je meceeve Yeeieeroejer ne Yeeie megæe cenlJeeÛee Demelees. heeefjJeeefjkeâ Meslekeâjer Ùee meJeeËÛee Jeehej kesâJeU veHeâe efceUJeCÙeemee"er veJns lej Skeâ ‘peerJeve heæleer’ GYeejCÙeemee"er keâjerle Demelees. lÙeeletve Skeâ megKeer mece=Oo peerJeve peielee ÙesF&ue Je Mesleer DeefOekeâ mece=Oo yeveJeCÙeemee"er iejpes vegmeej keâebner iegbleJeCetkeâ keâjlee ÙesF&ue. Ùee ceOÙes iejpesvegmeej Ùeb$emeeceg«eer, efmebÛeve JÙeJemLee efkebâJee heefjJeejeves mJele: GYeejuesueer DeeJeMÙekeâ meece«eerÛee Jeehej iejpesvegmeej keâjCes osefKeue Deeble&Yetle nesles.

2. Mesleermee"er ØecegKe ßece heefjJeejeleerue meomÙeeÛes : ¢ee mebkeâuhevesÛee ogmeje hewuet cnCepes Mesleer keâjCÙeemee"er ueeieCeejer cesnvele ner lÙee heefjJeejeleerue meomÙeeÛeerÛe peemle Demeles lÙeeletveÛe DeMeer Mesleer ns mJeÙebjespeieejeÛes DeeefCe heefjJeejeÛÙee ØeieleerÛes keWâõ yevetve peeles. DeMee meomÙeebÛÙee keâ"esj heefjßeceeletve, lÙeebÛÙee lÙeeieeletve DeeefCe YeeJeefvekeâ iegbleJeCegkeâerletveÛe efJekeâmeerle nesles DeeefCe kegâšgbyeeÛÙee DeeefCe GhepeerefJekesâÛes Yekeäkeâce meeOeve yeveles.

5

7. heefjJeeefjkeâ Mesle ner DeMeer peeiee Deens keâer lesLes DevegYeJebeÛes iee"es[s heneJeÙeeme efceUles : ¢eeÛe ef"keâeCeer efMekeâJeCe nesles. efMekeâJeCe mee"Jeueer peeles. Skeâe efhe{erkeâ[tve ogmeNÙee efhe{erkeâ[s peeles. Deieoer menpe heCe "esme efMekeâJeCe nesles. Mesleer #es$eeleerue lees Skeâ Úesšemee efyebot Demelees, pesLes veJeveJeerve keâuhevee megÛeleele, ØelÙe#eele Ùesleele, DebieJeUCeer he[leele, veJeerve heæleer efJekeâmeerle nesleele, veJes yeerpe efvecee&Ce nesleele Je meJe&$e hemejleele. heÙee&JejCeeleerueÛe Skeâ Yeeie 8. mebmke=âleer efveceealeer Je peleve : ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ cnCepes kesâJeU veHeâe efceUJeCÙeeÛes DeeefLe&keâ meeOeve veJns heCe DeMeer peeiee keâer pesLes meelelÙe DeeefCe mebmke=âleer peesheemeueer peeles. Mesleer efve° kegâšbtye ns mebhetCe& «eeceerCe meceepe Network Ûee efnmmee Demeles Je Deveskeâoe les MenjeheÙeËle peeJetve heesnesÛeles.

9. ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ ceOeerue ‘heefjJeej’ DeeefCe ‘Mesle’ ns oesvner «eeceerCe DeLe&keâejCeeÛee cenlJeeÛee efnmmee Deensle. lÙee lÙee mLeeefvekeâ mJeYeeJe efJeMes<eeÛes Je meebmke=âeflekeâ ÛeeueerefjleerÛes les DeefJeYeepÙe Yeeie Deensle. ÙeeletveÛe les mLeeefvekeâ DeLe&keâejCe cepeyetle keâjleele. ÙeeÛe DeLe&keâejCeele lÙeebvee pes nJes les efJekeâle Iesleele, lÙeebÛÙeekeâ[s Deens les efJekeâleele (efJeefveceÙe keâjleele) DeeefCe Flej Ie[ecees[er meesyele pees[ues peeleele.

3. Mesle Je heefjJeej Ùeeleerue cepeyetle veeles : kegâšgbyeeÛÙee Deveskeâ iejpee Mesle YeeieJeles DeeefCe kegâštbye osefKeue Kethe keâebner Mesleeruee hegjJeles Demes Deieoer Ieó Je cepeyetle hejmhejeJeuebyeer peerJeve DeMee MeslekeâNÙeebÛes Demeles. lÙeeletveÛe MesleerÛee efJekeâeme keâmee Ie[Jetve DeeCeeÙeÛee Ùee yeeyeleÛes efveCe&Ùe Iesleues peeleele.

MesleerJej KeeCeejer leeW[s DeeefCe Mesleeruee HegâueJeCeejs lesÛe yeentyeU Demes ØelÙeskeâ MesleeÛes meblegueerle veeles "juesues Demeles. ns veelesÛe KeNÙee DeLee&ves les ‘Mesle’ DeeefCe ‘heefjJeej’ Ùebevee SkeâceskeâbeMeer Ieó yeebOetve "sJele Demeles. ogmeNÙee Yee<esle pej heefjJeejeleerue yengleskeâ meomÙeebÛeer Yetkeâ yeepeejeleerue/ yeensjÛÙee JemletcegUs Yeeiele Demesue lej ns veeles ef"metU nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens. DeMee JesUer ‘Mesleer’ Ûee GheÙeesie kesâJeU veHeâe efceUCÙeemee"er nesT Mekeâlees Je peerJeveMewueer hetCe& yeouetve peeT Mekeâles. veeles mebheg°ele ÙesT Mekeâles.

10. heeefjJeeefjkeâ Mesleer - JÙeehekeâ «eeceerCe JeemleJeeÛee Yeeie : ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ JÙeehekeâ heeleUerJej efvemeiee&Meer efceUleb pegUleb IesCeejer efkebâyengvee efvemeiee&Ûee Skeâ YeeieÛe DemeuÙee meejKeer Deens. efvemeiee&ÛÙee efJejesOeele ve peelee, vewmeefie&keâ Øeef›eâÙeebÛÙee DeeOeejeJej, efkebâyengvee lÙee Øeef›eâÙeevee efškeâJeCÙeemee"er hegjkeâ cnCepesÛe heeefjJeeefjkeâ Mesleerheæleer nesÙe. ner heæle efvemeiee&leerue pewJeefJeefJeOelee efškeâJeCÙeemee"er ceole keâjles DeeefCe ‘iueesyeue Jee@ceeAie’ Meer ue{le osJet Mekeâles.

YetlekeâeU, Jele&ceevekeâeU Je YeefJe<ÙekeâeU ÙeebÛeer meebie[

mJeeleb$Ùe DeeefCe mJeeÙeòelee

4. heeefjJeeefjkeâ Mesleer - heefjJeejeÛÙee iejpee Je DeVe hegjJeles kesâJeU ceeuekeâer DeeefCe ßece Ùee heefuekeâ[s peeTve heeefjJeeefjkeâ Mesleer lÙee heefjJeejeÛÙee yeNÙeeÛe iejpee DeeefCe ueeieCeejs DeVe hegjefJeles. DeVe OeevÙeeJej efveÙeb$eCe DemeCes, DeeefCe Demes DeVe Øeotef<ele vemeuÙeeÛeer Kee$eer DemeCes ns Deelee Kethe cenlJeeÛes Peeues Deens. heeefjJeeefjkeâ Mesleer ceOÙes ns efveÙeb$eCe DeeefCe Kee$eer menpe Øeehle nesles.

heeefjJeeefjkeâ Mesleer ceOÙes mJeeÙeòee DemeuÙeecegUs lÙeeÛes Skeâ JesieUs Deekeâ<e&Ce Deens. ÙeeceOÙes oesnesyeepegbveer mJeeleb$Ùe Deens - Skeâ cnCepes yeensjerue Mees<eCe keâlÙee&heemetve mJeeleb$Ùe DeeefCe ogmejs cnCepes mJele:ÛÙee FÛÚe/ iejpeevegmeej keâece keâjCÙeeÛeb mJeeleb$Ùe Deens. Ùee meesyeleÛe jespeÛÙee keâeceeceOÙes peerJeble efvemeiee&Meer meelelÙeeves osJeeCe IesJeeCe Demeles. heeefjJeeefjkeâ Mesleer cnCepes Meeefjjerkeâ Je yeewefækeâ ßeceebÛee megjsKe mebieceÛe Deens, pÙeeceOÙes keâece Je peerJeve DeeefCe efveceealeer lemesÛe efJekeâeme ner Kethe cenlJeebÛeer Debies Deensle. ner Skeâ mebmLeebÛe Deens keâer peer meÅeeÛÙee Yeeb[JeueMeener efJeÕeele meeòelÙeeves efveceealeer keâjerle jenles. Deieoer ØeeCeJeeÙet vemeuesuÙee JeeleeJejCeele SKeeÅee ye@keäšsefjÙeeves peieCÙeemeejKes ns efveefce&leerÛes keâece DeefJejle ÛeeuetÛe jenles.

5. efveefce&leer ef"keâeCe (keâejKeevee) veJns lej Iej : heeefjJeeefjkeâ Mesleer keâjCeeNÙee MeslekeâNÙeeÛeer Mesleer ns kesâJeU efveefce&leerÛes ef"keâeCe efkebâJee keâejKeevee vemelees lej les IejÛe Demeles. leer lÙeebÛeer mJele:Ûeer peeiee Demeles. Deemeje osCeejer leer peeiee Demeles. DeeOeej, heeef"byee DeeefCe yeU osCeejer leer peeiee

¢eeÛes cenlJe keâeÙe ? heeefjJeeefjkeâ Mesleer cegUs peemle Glheeove #ece, MeeÕele, yeouelee ÙesCÙeemeejKÙee, Øeeflemeeoelcekeâ, veeefJeCÙe hetCe& Je efpeJeble DeMee MesleerÛÙee efJeefJeOe heOoleer efJekeâefmele nesleele, peleve nesleele. ¢ee meJe& meceeJesMekeâles cegUs heeefjJeeefjkeâ Mesleer DeVe megj#ee Je DeVe meeJe&YeewcelJee ceOÙes cees"e Jeeše GÛeueCÙeeÛeer MekeäÙelee Demeles. efJeefJeOe ceeiee&veer ner Mesleer heOoleer DeeefLe&keâ efJekeâemeeceOÙes Yej šeketâ Mekeâles, jespeieej Je efceUkeâle Jee{erÛes ceeie& efvecee&Ce ke⤠Mekeâles. meceepeeleerue cees"Ÿee mebKÙesves ueeskeâebvee ÙeecegUs keâece efceUt Mekeâles DeeefCe DeMee oeefjõŸeeceOÙes DemeCeeNÙee Deveskeâebvee oeefjõŸeeÛÙee mebkeâšeletve yeensj keâe{t Mekeâles. lemesÛe meJee&le cenlJeeÛes cnCepes heeefjJeeefjkeâ Mesleer ØeCeeueer ner efvemeiee&Ûeer megbojlee Je pewJeefJeefJeOelee efškeâJeCÙeeceOÙes efmenebÛee Jeeše GÛeueCeejer "¤ Mekeâles. yeensjerue Oeeskesâ heCe ¢ee meJe& HeâeÙeÅeeÛÙee yeeyeer Deieoer DeMekeäÙe nesCÙeeÛÙee MekeäÙelee ner Deensle. Heâesue "jCÙeeÛÙeener MekeäÙelee Deensle. Deepe JeemleefJekeâheCes heeefjJeeefjkeâ Mesleer ØeCeeueer uee ogyeUs yeveefJeues Deens. MesleceeueeÛÙee efkebâceleer keâceer PeeuesuÙee Demeleele heCe MesleerÛee ueeiele KeÛe& cee$e Jee{uesuee Demelees. yeepeejÛee uenjerheCee cegUs keâesCelesner otjJejÛes heerkeâ efveÙeespeve keâjCes ogjeheemle nesles. keâebner JesUe yeepeeje meesyele JeešeIeešer MekeäÙe vemeleele. ke=âef<e OeesjCeebceOÙes heeefjJeeefjkeâ Mesleeruee mLeeve vemeles. peefceve DeeefCe heeCeer ner cenlJeeÛeer mebmeeOeves cees"Ÿee Yeeb[Jeueoejeveer keâeyeerpe kesâuesueer Demeleele.

DeeefCe DeMee DeJemLesceOÙes ‘heeefJeeefjkeâ Mesleer’ mebkeâuhevee jeyeJeCes cenekeâ"erCe/ DeMekeäÙe nesles. JÙeehekeâ meceepeeuee Ùeesieoeve osCes mees[eÛe heCe mJele:ÛÙee heefjJeejemee"erÛes Ùeesieoeve megOoe DeMekeäÙe nesTve yemeles. ÙeeÛe keâejCeecegUs meÅee ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ ‘heÇCeeueer’ keâeueyee¢e PeeuÙeemeejKeer Jeešles. ogmeNÙee Meyoele meebieeÙeÛes lej peieeleerue 70 škeäkesâ ieefjye ueeskeâ ns «eeceerCe heefjmejeleÛe jenleele keâejCe les meJe& heeefjJeeefjkeâ Mesleer keâjle nesles. DeeefCe Deelee leer heeefjJeeefjkeâ Mesleer keâes[ce[ueer Deens. cnCetve les meJe&peCe oeefjõŸeeceOÙes Deensle.

Debleie&le Oeeskesâ Ùee heOoleerceOÙes Deelebie&le Oeeskesâ osKeerue Deensle. Deepe JeemleefJekeâ Mesleer ner SKeeÅee GÅeesieemejKeerÛe nesT Mekeâles Demes yeesueues peeles. veHeâe efceUJeCÙeemee"erÛe Mesleer keâjCes hejJe[les Demes meJee&veeÛe Jeešles. keâebnerÛÙee celes Demes kesâuÙeeme keâoeefÛele DeeleeÛeer le¤Ce efhe{er Mesle ceOÙes Lees[e lejer efškeâeJe Oejleerue. Lees[keäÙeele heeefjJeeefjkeâ Mesleer Deelee peerJeve heOoleer veJns lej Skeâ ‘GÅeesie’ ¢ee °erves heenCes ÙeesiÙe Ùee efJeÛeej Oeejs vegmeej oef#eCe ceOeerue (Global South) ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ Ûes me›ebâceCe GòejerÙe osMeele pemes Peeues lÙee ØeceeCes megOeeefjle Mesleer ceOÙes keâjeJes ueeiesue. ÙegjesheceOÙes Demee yeoue meJe&$e Ie[tve Deeuee Deens. Ùee ceOÙes heefjJeeefjkeâ Mesleer heOoleerÛes Jej ceeb[uesues meJe& hewuet mebhet°ele ÙesTve kesâJeU ‘keâeceieej hegjJe"e’ SJe{eÛe Skeâ Yeeie lÙee ceOÙes efMeuuekeâ jenlees Demes efomeles. lemes heneÙeuee iesues lej ner yeoueuesueer DeewÅeesefiekeâ Mesleer Depetve ner ‘kegâštbyeeÛeer MesleerÛe’ Deensle hejblet lÙee ceOÙes Je ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ ceOÙes yejsÛe cegueYetle Heâjkeâ Deensle. meJee&le cenlJeeÛee Heâjkeâ Demee keâer Kejer heeefjJeeefjkeâ Mesleer ner peeefCeJehetJe&keâ vewmeefie&keâ, DeeefLe&keâ DeeefCe ceeveJeer mebmeeOeveeÛes Gòece JÙeJemLeeheve keâ¤ve DeeefCe hetJeeaÛÙee efhe{erheemetve Ûeeuele DeeuesuÙee %eeveeÛee ÙeesiÙe GheÙeesie keâ¤ve Jee{Jeueer peeles. hejblet DeewÅeesefiekeâ Mesleer heOoleer ceOÙes FlejebÛeer keâewštbefyekeâ Mesleer

nmleiele keâ¤ve DeewÅeesefiekeâ heOoleerves leer Jee{Jeueer peeles. ¢eecegUs heeefjJeeefjkeâ Mesleer heOoleer efškeâJeeÙeuee meJee&le cees"e Debleie&le Oeeskeâe efvecee&Ce neslees. Deepe DeeheCe ns meJe&$e heenlees Deenesle. heeefjJeeefjkeâ Mesleer -Úesšer Mesleer ÛÙee efoMesves Ùeeyeeyele hejmejefJejesOeer ceeveefmekeâlee Deensle. Deveskeâ ef"keâeCeer heneÙeuee efceUles keâer heeefjJeeefjkeâ Mesleer heOoleer ceOÙesÛe keâebner Úesšs cees"s yeoue keâ¤ve ner heOoleer DeeCeKeer cepeyetle yeveJeueer DeeefCe kegâštbyeeÛes GlheVe Jee{Jeues.

GoejnCeeLe& Mesleer - heÙee&JejCeerÙe cetuelelJeevee Devegme¤ve, veefJeve Ghe›eâceeÛeer meg¤Jeele keâ¤ve, veefJeve efhekesâ IesTve, veefJeve ØekeâejÛÙee mesJee osTve, Øeef›eâÙee keâ¤ve, veefJeve yeepeejeÛeer meeKeUer yeveJetve, ÛeebieuÙee YeeJeeves Deeheuee ceeue efJeketâve DeMeer Mesleer ØeCeeueer Jee{erJe GlheVe osCeejer Je cepeyetle yeveJeuÙeeÛeer Deveskeâ GoenjCes Deensle. efJeMues<eveelcekeâ °Ÿee ¢ee veefJeve iees°eRvee Deelcemeele keâjCÙeeÛÙee jCeefveefleueeÛe hegvne heeefjJeeefjkeâ Mesleer ØeCeeueerÛÙee efoMesves peeCes Demes cnšues peeles. ns Skeâe DeLee&ves ÚesšŸee Mesleerle ¤heeblejerle PeeuÙee meejKes Jeešles. hejblet heeefjJeeefjkeâ Mesleer ØeCeeueer cepeyetle kesâueer peeles. cnCepesÛe Úesšer Mesleer Skeâe DeLee&ves heeefjJeeefjkeâ Mesleer ØeCeeueeruee meceLe&keâ DeeefCe JeeÛeJeCeejerÛe "jles. keâeÙe keâjeJes ? ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ ØeCeeueer mee"er MeemekeâerÙe OeesjCe DelÙeble cenlJeeÛes Deens.

Deieoer Øeefleketâue DeJemLesceOÙes megOoe ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ heOoleer leie Oe¤ve jent Mekesâue. hejblet Devegketâue heeefjefmLeleer efvecee&Ce PeeuÙeeme ner Mesleer ØeCeeueer meJeeËieeves GÛÛeebkeâ iee"sue. cnCepesÛe Ùeemee"er OesÙe OeesjCe yeveJeCÙeeÛeer cees"er peyeeyeoejer mebyeefOele osMeeÛes mejkeâej, Deeblejje°^erÙe mebmLee (Goe. FAO, IFAD, meÙebgòeâ je°^ mebIe)jepekeâerÙe he#e, meeceeefpekeâ ÛeUJeUer DeeefCe mecemle veeiejer meceepe ÙeebÛÙeeJej peeles. lÙeebÛÙee cegueYetle nkeäkeâebÛeer nceer, heeÙeeYetle mebjÛevee GYeejCeerJejerue iegbleJeCetkeâ mebMeesOeve Je efJemleej efMe#eCe, veefJeve yeepeej JÙeJemLee, meeceeefpekeâ megj#ee, DeejesiÙeeÛeer nceer DeMee cegueYetle megefJeOee Je DeefOekeâejebÛeer nceer efouÙeeme Mesleerkeâjer heefjJeej mJele:ÛeerÛe iegbleJeCetkeâ Jee{Jetve ‘heeefjJeeefjkeâ Mesleer’ ØeCeeueeruee Øeeslmeenve osleerue. Ùee iees°eruee ‘DeVe Je mekeâme Deenej GÛÛemlejerÙe lePe meeefceleerves Deefuekeâ[sÛe ogpeesje efouee Deens. «eeceerCe ueeskeâebÛÙee mebmLee mebIešvee yeU osJetve lÙeevee heg{s DeeCeCes eflelekesâÛe cenlJeeÛes Deens. DeeheCe ns ceevÙe kesâues heeefnpes keâer peieeÛÙee hee"erJej keâes"sner Meslekeâjer kegâštbye ns yeouelÙee heefjefmLeleerle leeW[ osTve Deieoer keâef"Ce heefjefmLeleerÛee meecevee keâjCÙeeme ner leÙeej Deensle. veefJeve ceeie& MeesOele Deensle. DeMee veefJeve Je ÙeMemJeer ØeÙeesieebvee MeesOeebvee mecepeCes; lÙeebvee veerš efJekeâefmele keâjCes, Flej ef"keâeCeÛÙee Deveskeâ MeslekeâNÙeebheÙeËle Demes ØeÙeesie heesnesÛeJeCes Je yeoueeÛÙee ØeJeenele lÙeebvee hee"yeU osCes ns DeeheuÙee meJeeËÛÙee meceesjÛes cees"s keâece Deens. yejsÛe keâener keâjCÙeemeejKes Deens. DeebveoeÛeer yeeye ner Deens keâer Deieoer ueneve meneve Ùeesieoeve, yeoue Skeâe cees"Ÿee yeoueeÛee Yeeie Demelees, cees"e yeoue meekeâejlees. pesve [esJes Je@ve [sj hueesSie «eeceerCe meceepe MeeŒeeÛes ØeesHesâmej Jee@efMeišve ÙegefveJnjefmešer DeeefCe ÛeeÙevee ke=âef<e efJeÅeeheer" mebheke&â : jandauwe.vanderploeg@wur.nl ceje"er DevegJeeo : oòee heešerue cetU uesKe : Ten qualities of family farming (Vol. 15, No. 4, Dec-2013)

6

ieeJee leerue Deveskeâ ceefnueebveer OeeveeÛÙee efhekeâemee"er ner heæle DeJeuebyeueer Deens.

SRI (OeeveeÛÙee Oeeve (leebotU) ›eâebleer

Jee{erJe GlheeoveeÛeer heæle) - ›eâebleer

cegU uesKekeâ : Deefve}kegâceej Jecee& ‘‘ veefJeve MeesOe efškeâJeeÙeÛee Demesue lej lÙeeuee DeeOeejeÛeer iejpe Demeles. leesÛe Úesše MeesOe ceie ›eâebleer ceOÙes ¤heeblejerle neslees, pej Meemeve/ ØeMeemevee ceeHe&âle DeMee veefJeve MeesOeevee leer heesÛeheeJeleer efceUeueer Je Yekeäkeâce heeef"byee efceUeuee lej DeMeeÛe Skeâe ÚesšŸee MeesOeeÛes ›eâebleerceOÙes ¤heeblej PeeuÙeeÛes jepÙeeleerue DeVe - OeevÙeeÛes efJe›eâceer Glheeove keâmes nesles ns efyenej mejkeâejves oeKeJetve efoues.’' meve 2007 ceOÙes meJe&øeLece efyenej jepÙeeleer} ieÙee efpeunŸeele, ceefn}e Meslekeâjer Jeiee&}e lÙeebÛÙee Mesleele SRI Heæleer JeeHejCÙeeme øeeslmeeefnle keâjCÙeeÛÙee SkeâcesJe GösMeeves ceer Dee}es neslees. SRI HeæleeryeeyeleÛeer ÛeÛee& ceer yeesOeieÙee y}e@keâceOÙes MesKeJeeje ieeJeele DeeÙeespeerle kesâ}er nesleer.

7

meg®Jeeleer}e ce}e nŸee keâeceele keâener De[ÛeCeer Ùesleer} ns DeHesef#ele neslesÛe. lÙeeJesUer nŸee Heæleer}e mecepetve IesCÙeeÛeer Je lÙeeÛee JeeHej keâjCÙeeÛeer MeslekeâNÙeebÛeer DeefveÛÚe Je DeefleMeÙe Leb[ DeMeer øeefleef›eâÙee yeIetve ce}e

DeeMÛeÙe&Ûe Jeeš}s. lesLes GHeefmLele Deme}suÙee MeslekeâNÙeebceOÙes ceePÙeeyeö kegâpeyegpe met¤ nesleer. ‘ne ceeCetme DeeHeuÙee}e cegKe& mecepetve DeeHe}s nŸee Heæleerkeâ[s ceve JeUJeeÙe}e Dee}e Deens. DeeHeCe efkeâleerlejer efHe{ÙeebHeemetve Oeeve efHekeâefJelees Deens. DeeHeuÙee}e OeeveeÛes leb$e yejsÛe Ûeebie}s ceenerleer Deens’ Demes lÙeebÛes DeeHemeele yees}Ces meg¤ nesles. MeslekeâNÙeebÛee Demee MetvÙe øeeflemeeo yeIetve, ceer ÛeÛee& mebHeJetve yeensj efveIee}es. lesJe{Ÿeele Skeâ ceefn}e Meslekeâjer ßeerceleer kegâvleerosJeer meceesj Dee}er Je peCet ceePÙeeJej oÙee keâjle efleves nŸee HeæleerÛee mJele:ÛÙee MesleeJej DeJe}bye keâjCÙeeÛeer FÛÚe oeKeefJe}er. lÙeemee"er efle}e keâener keâeUemee"er Mespeejer MeslekeâNÙeebÛee Je kegâšgbefyeÙeebÛee jes<e HelkeâjeJee }eie}e. HeCe 12 les 15 efoJemeebleÛe SRI Heæleerleer} efHekeâebÛeer efmLeleer yeIetve Flej MeslekeâNÙeebÛes cele yeo}eÙe}e }eie}s. veblej Heg{s peeJetve ßeerceleer kegâvleerosJeerves Skeâ nskeäšj peefceveerletve 9 šve OeeveeÛes efHekeâ keâe{}s. lesJne lej yeekeâer MeslekeâNÙeebÛee efJeMJeeme Hekeäkeâe Pee}e. nŸeeveblej MesKeJeeje ieeJeeletve Je Flej MespeejÛÙee ieeJeeletve peemleerle peemle ceefn}e Meslekeâjer Jeie& nŸee Heæleerkeâ[s Deekeâef<e&le PeeuÙee Je ßeerceleer kegâvleerosJeer meesyele ÛeÛee& keâjeÙe}e }eie¢ee. DeMeeøekeâejs ieÙee efpeunŸeebleer} peJeUpeJeU 100 Hes#ee peemle Meslekeâjer Je vee}boe efpeunŸeebleer} 25 Hes#ee peemle ceefn}e

Meslekeâjer ieševes nŸee HeæleerÛee DeeHeuÙee Mesleele DeJe}bye kesâ}e. nŸee øe#es$e MesleeJej ke=âef<eefJe%eeve kesbâoüeÛes mebMeesOekeâ, efyenej ke=âef<e efJeÅeeHeer"eDebleie&le Deme}s}s Mesleer efJe%eeve kesbâoüeÛes mebMeesOekeâ, lemesÛe mejkeâejer kebsâoüeÛes mebMeesOekeâ Je Deelcee (ke=âef<e leb$e%eeve JÙeJemLeeheve mebmLee) Ûes mebMeesOekeâ nŸeebveer Yesš efo}er. veblej efHekesâ keâeHeCeerÛÙee JesUer meJe& DeefOekeâejer Jeiee&}e Je Meem$e%eebvee øe#es$e MesleeJej yees}eJetve, meceesj efHekeâeÛes GlHevve ceespeCÙeele Dee}s nesles, pes keâer 12.5 šve/nskeäšj Demes nesles. nŸee Yesšerle, ceieOe efJeYeeieeÛes ke=âef<eefveos&Mekeâ GHeefmLele nesles. SRI Heæleerves Iesle}suÙee efHekeâeÛÙee GlHeeoveeleer} HeefjCeece yeIetve les Ûeebie}sÛe øeYeeefJele Pee}s. SJe{sÛe veener lej lÙeebveer DeeHeuÙee menkeâejer DeefOekeâeNÙeebvee Je Jeefj<"ebvee nŸee øe#es$e MesleeJej eqveceb$eerle kesâ}s. lemesÛe nŸee Yesšerle lÙeebveer peemleerle peemle MeslekeâNÙeebvee nŸee Heæleerkeâ[s JeUefJe}s.

MeslekeâNÙeebÛee Jee{}s}e øeeflemeeo yeIetve Deecner ÙesCeeNÙee Je<ee&mee"er cees"er mebKÙee megefveefMÛele kesâ}er. Deecne}e nŸeeJesUer DeeMee nesleer keâer, Deecner peJeUpeJeU 2000 MeslekeâNÙeebmeesyele nŸee HeæleerJej keâece keâ¤. Hejblet JeemleefJekeâlee keâener JesieUerÛe nesleer. peJeUpeJeU 5000 MeslekeâNÙeebveer ner SRI Heæleer DeeHeuÙee MesleJeej jeyeefJe}er. vee}boe efpeunŸeeÛes efpeune ke=âef<e DeefOekeâejer Je Hešvee ÙesLeer} peeieeflekeâ yeBkesâÛÙee DeLe&meneÙÙeeves, efyenej jepÙe mejkeâej ÛeeueefJele DemeuesuÙee ‘efyenej «eeceerCe DeeefpeefJekeâe Gòespeve meesmeeÙešer’ Ûes cegKÙe DeefOekeâejer nŸeebveer nŸee keâeÙee&le efJeMes<e ¤Ûeer Iesle}er Je MeslekeâNÙeebÛÙee MesleeJej JeejbJeej Yesšer efouÙee. lÙeeÛeøeceeCes efpeune DeefOekeâejer Je DeeÙegkeäle nŸeebveer osKeer} MeslekeâNÙeebÛÙee Mesleebvee Yesš osJetve MeslekeâNÙeebÛes DeefYevebove kesâ}s Je Hegvne øeeslmeenerle kesâ}s. lÙeebÛÙee #es$eeleer} }eskeâebÛÙee KeeÅeevve megj#es}e keâeÙece "sJeCÙeele lÙeebÛÙee menYeeieeyeö} lÙeebÛes keâewlegkeâ kesâ}s. Øeoeve veeJeeÛÙee mebmLesves SRI HeæleerJej DeeOeeefjle nŸee oesvner efpeunŸeeble keâeÙe&MeeUsÛeer meeKeUerÛe meg¤ kesâ}er. lÙeele MeslekeâNÙeebÛeer SRI HeæleerJej DeeOeeefjle ÙeMeeÛeer ieerles, veeškesâ nŸeebÛee meceeJesMe neslee. nŸeeveblej SRI MeslekeâNÙeebÛes DeefOeJesMeve Je mebces}ve meg¤ Pee}s. lÙeecegUs Deecner Skeâ mebmLee cnCetve Je DeeceÛÙee ÙeMemJeer MeslekeâNÙeebvee SRI Meslekeâjer cnCetve Skeâ JesieUer DeesUKe/efkeâleer& efceUeÙe}e }eie}er. JesUesJesUer SRI MeslekeâNÙeebvee lÙeebÛÙee GlHeeoveele GÛÛeebkeâ iee"CÙeemee"er mJele:Ûes DevegYeJe Je ÙeMeesieeLee JÙekeäle keâjCÙeemee"er MeemeveeleHe&sâ DeeÙeesefpele Meslekeâjer cesUeJÙeele Deecebef$ele keâjCÙeele ÙesJet }eie}s. HeefjCeeceer peemleerle peemle Meslekeâjer SRI HeæleerJej ÛeÛee& ke⤠}eie}s Je nŸee Heæleerkeâ[s JeUeÙe}e }eie}s. DeMeeøekeâejs GlHevve Jee{eÙe}e }eie}s. meve 2012-13 ceOÙes Øeoeve DeeHeuÙee veT Yeeieeroejebmen efyenejceOÙes veT efpeunŸeeble megceejs 25000 Hes#ee peemle MeslekeâNÙeebHeÙe&ble HeesnesÛe}s.

SRI HeæleerÛee ient efHekeâebJej øeÙeesie

meve 2006-2009 ceOÙes Deeclee keâ[tve Øeoeve mebmLes}e BRLPS ÛÙee ceoleerves Skeâ ÚesšerMeer DeeefLe&keâ ceole efceUe}er nesleer. ieÙee Je vee}boe efpeunÙeeble Deecner SRI HeæleerÛÙee lelJeebvee ient efHekeâeJej Debce}ele DeeCe}s. lÙeeceOÙes peJeUpeJeU 278 MeslekeâNÙeebÛee menYeeie neslee.

Heæleerves YeeleeÛÙee efHekeâeceOÙes efceUe}s}s YejHetj GlHevve yeIetve MeslekeâNÙebeveer ieJneceOÙes SRI Heæleer}e yeNÙeehewkeâer øeeflemeeo efo}e. efJeMes<ele: hesjCeerÛÙee JesUer peemle cepetj ueeieleele DeeefCe lÙeeÛeer Yeerleer ceveele Demeleevee osefKeue keâceer ØeceeCeele ueeieCeejs yeerpe Je peemle ÙesCeejs Glheeove Ùee cegUs

SRI

Deveskeâ Meslekeâjer Ùeekeâ[s Deekeâef<e&le Peeues. Hegvne Skeâoe cees"Ÿee øeceeCeeJej Flej MeslekeâNÙeebveer, mLeeefvekeâ mejkeâejer DeefOekeâejer lemesÛe ICAR Ûes ßeer. šer.efJepeÙekegâceej Je mebÙegkeäle meefÛeJe, ieüeceerCe efJekeâeme ceb$ee}Ùe, veJeer efou}er nŸeebveer SRI HeæleerÛÙee MesleeJej Yesšer efouÙee. nŸee Yesšer ojcÙeeve lÙeebveer lesLeer} yeÛele iešeÛÙee ceefn}e MeslekeâNÙeebMeer ÛeÛee& kesâ}er. lÙeeÛeøeceeCes lÙeebveer SRI Je SRI HeæleerÛee DeJe}bye kesâ}suÙee MeslekeâNÙeebÛÙee ÙeMeesieeLee Ssketâve lÙeebÛÙee Deeveboele menYeeieer Pee}s. FLes Yesš osCeeje øelÙeskeâ DeefOekeâejer nŸee Heæleerves Mesleer keâjCeeNÙee øelÙeskeâ ceefn}e MeslekeâNÙeebÛes øeÙelve Je lÙeeÛes HeefjCeece yeIetve DeeMÛeÙe&Ûeefkeâle Pee}e. meve 2009-2010 Je<ee&DeKesj Deecner 15000 Hes#ee peemle SRI heOoleerves ieJneÛes Glheeove IesCeeNÙee MesleebÛeer ceespeCeer kesâ}er.

Flej ÙeMemJeer øekeâuHe meve 2008-2009 ceOÙes šeše š^mšÛÙee DeeefLe&keâ menÙeesieeves Øeoeve mebmLee Diversion Based Irrigation Øekeâuhe jeyeefJele nesleer. nŸee øekeâuHeeÛeeÛe Skeâ Úesše Yeeie cnCetve Deecner ieÙee efpeunŸeele SRI heæleerves Jeebieer, šceešj, keâej}s, efcejÛeerÛes øeÙeesie Iesle}s. nŸee øeÙeesieebveer megæe Yeejleeleer} meJe& mebMeesOekeâebÛes }#e JesOetve Iesle}s. SRI YeepeerHee}e MesleeJej nwojeyeeo ÙesLeer} National Institute of Rural Development Ûes Meem$e%e Je Heâer}erHeeF&vmentve IRRI Ûes Meem$e%eebveer Yesš efo}er. ieÙee efpeunŸeÙeebleer} DRDA Ûes efveos&Mekeâ Je Flej MeemekeâerÙe DeefOekeâeNÙeebveer nŸee SRI YeepeerHee}e HeæleerÛee Je DBI øekeâuHeeÛee yeejkeâeF&ves efJeÛeej kesâ}e Je DeYÙeeme kesâ}e. HeefjCeeceer DeMee øekeâejÛÙee yeNÙeeÛe øekeâuHeebvee efJeYeeieeceeHe&âle efkebâJee ieebJeeleer} iešebÛÙee ceeOÙeceeletve jeyeefJeCÙeeme ceevÙelee efo}er. meve 2009-2010 ceOÙes Øeoeve }e Deelcee keâ[tve ceesnjerÛes GlHevve Jee{efJeCÙeemee"er Skeâ øeÙeesieMeer} øekeâuHe jeyeefJeCÙeemee"er efvecebef$ele keâjCÙeele Dee}s. nŸee øeÙeesieeÛes JewefMe<šŸe ns nesles keâer, nŸee ojcÙeeve JesieJesieUÙee efJeYeeieeÛÙee Meem$e%eebceOÙes %eeveeÛeer Je ceenerleerÛeer Ûeebie}erÛe osJeeCeIesJeeCe Pee}er. mLeeefveÙe Meemeveemee"er SRI ceesnjerÛes Jee{}s}s GlHevve KejesKejÛe DeeMÛeÙee&Ûee efJe<eÙe neslee. nŸeeveblej Øeoeve}e ieÙee efpeunŸeebleer}11 y}e@keâmed ceOeer} ceefn}e MeslekeâNÙeebmee"er SRI HeæleerJej DeeOeeefjle ceesnjer efhekeâeJej ceefn}e Mesleer MeeUe jeyeefJeCÙeeme DeeefLe&keâ meneÙÙe efceUeues. meve 2012 ceOÙes Deecner SRI HeæleerÛee Jeehej keâ¤ve megjCeeJej øeÙeesie IesJetve Heeefn}e. nŸee efHekeâebJej megæe SRI HeæleerÛee Heâej Ûeebie}e HeefjCeece efometve Dee}e. yejsÛe Meslekeâjer nŸee Heæleerkeâ[s JeU}s.

Flej efHekeâebJej øeÙeesie Iesleebvee Demes }#eele Dee}s keâer, SRI HeæleerÛes SkeâÛe lelJe Deens keâer, nŸee Heæleerle cegUebvee ÙeesiÙe efjleerves Jee{CÙeeme peemleerle peemle peeiee efceUles. nUtnUt SRI Heæleer MeslekeâNÙeebceOÙes KegHeÛe }eskeâeføeÙe Pee}er. mLeeefvekeâ ieeJeebceOÙes SRI ne Meyo Deeoj Je meewYeeiÙeefÛevn cnCetve JeeHejCÙeele Ùesles. cnCetve efyenejceOÙes nŸee Heæleer}e meJe&$e SRI efJeOeer cnCetve DeesUKeuÙee peeJet }eie}s. «eecemLeebceOÙes Je Deieoer Meemeve ojyeejer ner heæleer meJe&$e yeesueCÙeele ÙesT ueeieueer. efJeMes<e Deekeâ<e&Ce meve 2008-2009 ceOÙes Hešvee ÙesLes jepÙemlejerÙe SRI Oeeveemee"er keâeÙe&MeeUe DeeÙeesefpele keâjCÙeele Dee}er. nŸee keâeÙe&MeeUÛes GodIeešve efyenejÛÙee ke=âef<eceb$eer [e@. ßeerceleer jsCetkegâceejer kegâMeJeene nŸeebÛÙee nmles keâjCÙeeble Dee}s. SRI MeslekeâNÙeebveer efJeMes<ele: ceefn}ebveer kesâ}s}er øeieleer yeIetve lÙeebvee DeefleMeÙe DeeMÛeÙe& Jeeš}s.

8

meve 2009 ÛÙee HeefnuÙee ceefnvÙeele efyenejÛÙee cegKÙeceb$Ùeebveer jepÙeeÛÙee meJe& MeslekeâNÙeebvee efkeâmeeve ceneHebÛeeÙelemee"er efvecebef$ele kesâ}s. nŸee keâeÙe&MeeUs}e 2500 Hes#ee peemle Meslekeâjer GHeefmLele nesles. meesyeleÛe cegKÙeceb$eer ßeer. efveleerMekegâceej Je Flej Jeefj<" DeefOekeâejer GHeefmLele nesles. nŸee keâeÙe&MeeUs}e ieÙee ÙesLeer} ceefn}e Meslekeâjer ßeerceleer YeejleerosJeer Ùeebvee DeeHe}s SRI Heæleeryeö}Ûes DevegYeJe yees}eÙe}e efvecebef$ele keâjCÙeeble Dee}s nesles. lÙeebveer Skeâ nskeäšjceOÙes 18.1 šveeÛes GlHevve Iesle}s nesles. efleÛes DevegYeJe Je GlHevveeÛee Deekeâ[e yeIetve cegKÙeceb$Ùeebveer efle}e 10 efceveeršeb SsJepeer DeOee& leeme yees}eÙe}e }eJe}s Je efleÛeer øeMebmee kesâ}er. nŸeeletve GHeefmLele Deme}suÙee MeslekeâNÙeebvee osKeer} Oe[s efceUe}s.

Dee@keäšesbyej 2009 ceOÙes BRLPS veer ceefn}e yeÛeleiešeÛeer nŸeeHes#eener cees"er meYee DeeÙeespeerle kesâ}er. nŸee meYesle Flej mše@ume meesyele SRI mše@}HeCe }eJeCÙeele Dee}s. nŸeeJesUer cegKÙeceb$eer meYesÛÙee GodIeešveeHetJeer&Ûe øelÙeskeâ mše@}Jej Yesš osCÙeeme ies}s. lÙeebveer SRI mše@}Jej Leebyetve, SRI efJeOeerJej DeeOeeefjle ceenerleerHe$ekesâ Heener}er, JeeÛe}er Je SRI MeslekeâNÙeebMeer ÛeÛee& kesâ}er. lÙeeveblej meYesÛÙee GodIeešve øemebieerÛÙee Yee<eCeele lÙeebveer yeÛeleieš MeslekeâNÙeebvee GösMetve JekeäleJÙe kesâ}s keâer SRI HeæleerÛee efyenejceOÙes DeJe}bye kesâuÙeeme KeeÅeevveeÛÙee mecemÙesJej GHeeÙe vekeäkeâerÛe efceUs}. cees"Ùee heÇceeCeele heÇmeej meve 2010-11 ceOÙes ke=âef<eceb$eer ßeerceleer jsCetkegâceejer kegâMeJeene meesyele cegKÙeceb$Ùeebveer ieÙee efpeunŸeeble KegMeJeeje ÙesLes SRI ient MesleeJej Yesš efo}er. nŸee lÙeebÛÙee YesšercegUs Je lÙeebveer MeslekeâNÙeebMeer kesâ}suÙee ÛeÛes&cegUs yeNÙeeÛe Jeefj<" DeefOekeâeNÙeebÛee keâue nŸee SRI Heæleerkeâ[s Jee{}e. lÙeebveer jepÙeeble SRI HeæleerÛee peemleerle peemle øeÛeej nesCÙeemee"er øelÙeskeâ efpeunŸeeble 5 MeslekeâNÙeebvee SRI Heæleermee"er DeeefLe&keâ Devegoeve osCÙeeÛes peenerj kesâ}s. øelÙeskeâ efJeYeeieele SRI HeÉleerJej øeefMe#eCe DeeÙeespeerle keâjCÙeeme mejkeâejves PRADAN }e efvecebef$ele kesâ}s. lÙeeveblej Deecner keâener ceefn}e MeslekeâNÙeebÛÙee ceeHe&âle mejkeâejer DeefOekeâeNÙeebvee Je MeslekeâNÙeebvee øeefMe#eCe osCÙeeme meg®Jeele kesâ}er. 2009 Je 2010 ceOeuÙee ot<keâeUeveblejner MeslekeâNÙeebÛeer DeeceÛÙee keâeÙee&leer DeeJe[ keâeÙece nesleer. nŸee keâeÙee&le jepÙeMeemeveeÛee Ûeebie}eÛe Heeef"byee efceUe}e. nŸeeHeg{sner peeJetve jepÙemejkeâejves 2011 Je<e& ns kesâJeU SRI Je<e& cnCetveÛe veener lej lÙeeme SRI ›eâebleer Demes Iees<eerle kesâ}s. ›eâebleer Je<e& meepejs keâjCÙeemee"er Deecner keâener øeÛeej-øemeej meecegieüer, ceeefnleerHe$ekesâ leÙeej kesâ}er. mejkeâejer øeefleefveOeerbveer osKeer} keâener ÚeHeer} ceenerleerHe$ekesâ leÙeej kesâ}s. 1 peevesJeejer 2011 }e Heešvee ÙesLeer} Sme kesâ.

SRI

9

cesceesefjÙe} meYeeie=nele efJeMes<e meYesÛes DeeÙeespeve keâ¤ve cegKÙeceb$Ùeebveer SRI ›eâebleer Je<ee&Ûeer meg®Jeele kesâ}er. nŸeeJesUerÛÙee lÙeebÛÙee Yee<eCeeceOÙes lÙeebveer megceejs 2600 DeefOekeâejer Je MeslekeâNÙeebmeceesj ÙeslÙee Je<ee&le 350000 nskeäšj peceerve SRI Oeeve HeæleerKee}er DeeCeCÙeeÛee efveOee&j JÙekeäle kesâ}e. [e@. Deej.kesâ. meesneves, efyenejÛes ke=âef<eøeÛeej øeyebOekeâ Je øeefMe#eCe kesbâoüeÛes YegleHetJe& efveos&Mekeâ nŸeebveer øelÙeskeâ efJeYeeieele Je efyenejÛÙee ØelÙeskeâ efpeunŸeele nŸee HeæleerJej øeefMe#eCe keâeÙe&MeeUsÛeer meeKeUerÛe eqvecee&Ce kesâ}er. øemeej ceeOÙeceebveer osKeer} nŸee HeæleerÛÙee øemeejele Ûeebie}erÛe Yegefcekeâe yepeeJe}er. ßeer. peÙepeerlekegâceej, YeejleerosJeer Je megefvelee osJeer meejKÙee MeslekeâNÙeebveer DeeHeuÙee DevegYeJebeÛeer ÛeÛee& HeešCee ÙesLeer} Jeefj<" DeefOekeâeNÙeebmeesyele kesâ}er. Skeâe ieeJeeletve oesve ceefn}e Meslekeâjer Je ogmeNÙee ieebJeeleer} Skeâ Heg¤<e Meslekeâjer nŸeebveer efyenej ceOÙes 38 efpeunŸeebleer} MeslekeâNÙeebvee øeefMe#eCe efo}s. nŸee meJe& øeÙelveebÛes HeefjCeece KetHeÛe DeeMÛeÙe&keâejkeâ Je Úeve nesles. meve 2011-12 Je<ee&leer} jepÙe mejkeâejÛÙee DenJee}ele jepÙeeleer} SRI YeeleeKee}er Deme}suÙee 335000 nskeäšj peceerveerÛeer veesbo Pee}er nesleer. lÙeeceOÙes megceejs 26000 Meslekeâjer kegâšgbyeeÛee meceeJesMe neslee. nŸeeJe<eer& efyenejceOÙes OeeveeÛes GlHevve 7.2 oMeue#e šveeÛÙee Jej HeesnesÛe}s nesles, pes keâer ceeieer} Je<ee&le Heâkeäle 4.2 oMeue#e šve nesles. nŸee Jee{}suÙee GlHevveele SRI OeeveeÛee peemleerle peemle Jeeše neslee. (heÇefle nskeäšjer 7 šve) vee}boe efpeunŸeebleer} ogJes&mJegje ieeJeeleer} Skeâe MeslekeâNÙeeves 22.4 šve/nskeäšjer Demes OeeveeÛes GlHeeove Iesle}s. nŸee MeslekeâNÙee}e 15 peevesJeejer 2013 ceOÙes je<š^HeleerÛÙee nmles ke=âef<ekeâjceeve Heeefjleesef<ekeâ osJetve ieewjJe keâjCÙeele Dee}e. lÙeemeesyeleÛe efyenejÛeer GlHeeove HeeleUer Jee{CÙeemee"er ke=âef<eceb$ÙeebÛee osKeer} ieewjJe keâjCÙeele Dee}e.

DeMee yeNÙeeÛe ieewjJeemHeo Iešvee efyenejceOÙes Ie[le Deensle, pÙeeÛee Deecne}e DeefYeceeve Deens. ßeer Deefve}kegâceej Jecee& eføePeJes&Meve De@C[ øee@}erHeâjsMeve Dee@Heâ ®j} efjmeesme&sme De@C[ vesÛej (PRAN) Øeoeve jes[ veb.6, Fmš Meem$eerveiej, ieÙee-823001, efyenej.

E-mail : gaya@pradan.net

ceje"er DevegJeeo : [e@. meefjlee ceesJee[s cetU uesKe : SRI Kranti : The Rice revolution ( Vol. 15, No. 1 March, 2013)

Meslekeâjer GlHeeokeâ mebmLee

keâeboe keâe{Ceer Je he@keâeRie

ieüenkeâ efJe›eâer ceguÙeeceOÙes MeslekeâNÙeebÛee Jeeše Jee{efJeCÙeemee"erÛee ÙeMemJeer øeÙelve cegU uesKekeâ: Heer.veboerMee, Deej. mebpeerJe Je Deej.Sme.Sme. nesHej ceglle}gjÛes Meslekeâjer Skeâ$e ÙesTve Meslekeâjer GlHeeokeâ mebmLee (FPO) mLeeHeve keâ¤ve Meslecee}eÛÙee ieüenkeâ efJe›eâerceguÙeele peemleerle peemle Jeeše efceUJeerle Deensle. GlHeeokeâ mebmLee mLeeHeve kesâuÙeecegUs MeslekeâNÙeebÛeer JÙeeHeejer Je o}e} ÙeebÛÙeeceeHe&âle nesCeejer }tš lej Leebye}erÛe, Hejbleg veefJeve yeepeejHes"e, JesUsJej HeleHegjJe"e Je Glke=â<" ke=âef<e efveefJe<"e GHe}yOe PeeuÙee. ns meJe& MeslekeâNÙeebÛÙee meecegefnkeâ Je mebIešerle øeÙelveebcegUs MekeäÙe Pee}s Deens. keâjevegmeej meg#ce HeeCe}esš #es$eeleer} yengleebMe Meslekeâjer ns Yegceerefnve efkebâJee meerceeblej Je }neve Meslekeâjer Deensle. peJeUHeeme 500 nskeäšjÛes ns meg#ce HeeCe}esš #es$e leeefceUvee[t jepÙeeleer} efJeUtHetjce efpeunŸeeleer} Jeevegj lee}gkeäÙeeÛÙee veu}eJetve GHeHeeCe}esš #es$eeceOÙes Ùesles. Ùee Yeeieele heeJemeeÛes ØeceeCe megceejs 1200 efce.efce Demetve efpeu¢eeceOÙes mejemejer hes#ee Lees[s keâceer Deens. Ùee HešdšÙeeleer} ceeleer jsleeU ieeUeÛeer Je efÛekeâš ieeUeÛeer Ùee øekeâejÛeer Demetve peJeUHeeme 10 škeäkesâ peceerve ner ÛeesHeve Deens. nJeeceeveeleer} efJeefJeOe IeškeâebcegUs Ùee Yeeieeleer} Mesleer ner DeeefLe&keâo=<šŸee HeâeÙeÅeeÛeer vemeuÙeecegUs DevveOeevÙe GlHeeove Je GlHevve ÙeeÛeer MeeMJeleer veJnleer. Ùee meJe& yeeyeer lesLeer}

MeslekeâNÙeebÛÙee DeefmLej peerJeveceevee}e keâejCeerYetle neslÙee. keâjemevegj Je lÙee}ieleÛÙee HeefjmejeceOÙes Yeele Je keâeboe ner cegKÙe efHekesâ nesleer. Ùee Yeeieeleer} MeslekeâNÙeebÛeer peefceveOeejCee 2 les 3 Skeâj Demetve Deboepes 250 Skeâj #es$eeJej keâeboe }eieJe[ kesâuÙee peeles. ns Meslekeâjer keâebÅeeÛÙee ceglle}tj nŸee mLeeefvekeâ JeeCeeÛeer }eieJe[ keâjleele. nŸee JeeCeeÛÙee efJeefMe<š GieülescegUs nŸee JeeCee}e efveÙee&leermee"er Je mLeeefvekeâ yeepeejHes"sle Ûeebie}erÛe ceeieCeer Demeles. keâebÅeeÛÙee nŸee JeeCee}e 2 les 4 HetâšJes Demetve nŸeeÛee mee"JeCe keâe}eJeOeer ne Deboepes 15 efoJemeebÛee Deens. nŸee JeeCeeÛes efyeÙeeCes leeefceUvee[t efpeunŸeeleer} kegâ[d[e}esj efpeunŸeebletve GHe}yOe nesles.

Meslekeâjer keâebÅeeÛeer keâe{Ceer PeeuÙeeyejesyej, keâebos }iesÛeÛe JÙeeHeeNÙeebvee efJekeâle nesles. keâejCe peemle keâe}eJeOeerHeÙe&ble mee"Jetve "sJeuÙeeves keâebÅeeÛÙee Jepeveele 30 škeäkesâ Ieš Ùesle nesleer. ieeJeeleÛe efJe›eâer kesâuÙeecegUs MeslekeâNÙeebvee efJe›eâerÛee Hewmee }iesÛeÛe GHe}yOe nesle neslee. keâebÅeeÛee GlHeeove KeÛe& ne Deboepes ¤HeÙes 27,383/- øeleer Skeâj Demetve lÙeeceOÙes peJeUHeeme 68 škeäkesâ cepetjerJej KeÛe& nesleele. keâebÅeeÛes mejemejer GlHeeove 44 efkeäJebš} øeleer Skeâj DeeuÙeeme, MeslekeâNÙeebvee ¤.44,000/- GlHevve efceUle nesles.

JÙeeHeejer MeslekeâNÙeebkeâ[tve Iesle}suÙee cee}eÛeer efÛeu}j efkebâJee IeeTkeâ efJe›eâer keâ¤ve peemle Hewmee keâceJele nesles. keâener JÙeeHeejer keâebÅee}e JeeUJetve, øeleJeejer Je mee"JeCegkeâerÉejs peemle veHeâe efceUJele nesles. keâener JÙeeHeejer keâebÅeeÛÙee

10

efveÙee&leermee"er Ûeebie}e Je iegCeJelleeHetJe&keâ cee} Kejsoer keâ¤ve ce}sefMeÙee, efmebieeHetj FlÙeeoer ef"keâeCeer efveÙee&lekeâe}e efJekeâle nesles. keâbeÅeeÛÙee GlHeeoveeceOÙes nŸee MeslekeâNÙeebÛeer peJeUHeeme 74.7 škeäkesâ iegbleJeCetkeâ }eiele nesleer. lemesÛe JÙeeHeejer, IeeTkeâ efJe›esâles Je efkeâjkeâesU efJe›esâles nŸeebÛee iegbleJeCetkeâ KeÛe& Deveg›eâces 6.42 %, 15.12%, Je 3.75% neslee. veHeäÙeeÛee efJeÛeej kesâuÙeeme JÙeeHeejer 18.8% IeeTkeâ efJe›esâlee 42.76% Je efÛeu}j efJe›esâlee 21.63% keâceefJele nesles. Hejblet MeslekeâNÙee}e cee$e Heâkeäle 17.43% veHeâe efceUle neslee. cnCepesÛe keâeboe GlHeeoveele IeeTkeâ Je efÛeu}j efJe›esâles keâceer peesKeceerceOÙes Je iegbleJeCetkeâerceOÙes peemle veHeâe keâceefJele nesles.

Hejbleg MeslekeâNÙeeb}e cee$e peemle peesKeerce IesTve peemle KeÛe& keâ¤ve keâceer veHeâe efceUle neslee. nJeeceevee}e Hegjkeâ Mesleer HeæleerÛee DeJe}bye Sce.Sme. mJeeceerveeLeve efjmeÛe& HeâeTb[sMeve, ÛesvveF& Ùee mebmLesÉejs 2007 ceOÙes 'mecegneÉejs`, 'vewmeefie&keâ mebmeeOeveeÛee mecelees} JeeHej Je peerJeveceeve GbÛeeJeCÙeemee"er pewJe- DeewÅeesefiekeâ HeeCe}esš #es$e efJekeâeme` (Community managed Bio-Industrial water shades for sustainable used of natural resources and enhanced livelihood) ne

øekeâuHe keâjemevegj HeeCe}esš #es$eemeesyeleÛe Yeejleeleer} Ûeej jepÙeeleer} HeeÛe ke=â<eer nJeeceeve efJeYeeieeleer} #es$eebJej jeyeefJeCÙeele Dee}e. mebmLesves Ùee øekeâuHeeDebleie&le MeslekeâNÙeebÛÙee Mesleer MeeUsÉejs øelÙeskeâ ieeJeele Meslekeâjer GÅeesie

Œeesle -S.Sue.meer.DeeÙe. Ûee yeer.DeeÙe.[yuÙeg. Sme. DenJeeue.

mecegn (FBG : Farmer's Business Groups) MeslekeâNÙeebvee meg#ce HeleHegjJe"e Je Flej megefJeOee GHe}yOe JneJÙee Ùee GösMeeves mLeeHeve keâjCÙeele Dee}s.

Meslekeâjer GÅeesie mecegneÛÙee meomÙeebÛÙee yew"keâerle MesleerÛÙee efJeMes<ele: keâeboe }eieJe[ermee"er ÙesCeeNÙee efJeefJeOe mecemÙeebÛes pemes efveke=â<" efyeÙeeCes, }eieJe[erÛÙee JesUsleer} DeefveÙeefcelelee, DeHetje Je DeefveÙeefcele HeeTme, efkeâ[ Je jesieebÛee øeeogYee&Je Je GlHeeoerle cee}e}e efceUle Deme}s}e DelÙeuHe YeeJe FlÙeeoerbJej ÛeÛee& keâ¤ve lÙeeÛes efJeM}s<eCe keâjCÙeele Dee}s. Jejer} mecemÙeebÛes efvejekeâjCe keâjCÙeemee"er ÛejCeyeæ GHeeÙeÙeespevee leÙeej kesâuÙee iesuÙee. nŸee meJe& GHeeÙeÙeespevee meJe& mecegne}e ceevÙe, HeÙee&JejCee}e Hegjkeâ lemesÛe DeeefLe&keâo=<šŸee me#ece Deens keâer veener ÙeeÛeer mebHetCe& Keelejpecee keâjCÙeele Dee}er.

MeslekeâNÙeebÛÙee Mesleer MeeUsle, Meslekeâjer GÅeesie mecegneÛÙee yew"keâerle "jefJeCÙeele Dee}suÙee }eieJe[HetJe& (Presowing), efHekeâ GlHeeove (Cropproduction) Je (Post Harvest) leb$e%eeveeÛee JeeHej keâjCÙeele Dee}e. nŸee leb$e%eeveeÛÙee JeeHejeletve efceUe}s}e HeâeÙeoe Je efveefj#eCes ÙeebÛÙee veesboer IesCÙeele DeeuÙee. efMeJeej HesâjerbceOÙes nŸee leb$e%eeveeÛeer ceeefnleer øeelÙeef#ekeâ keâeÙe&›eâceele øeefMeef#ele MeslekeâNÙeebÉejs mecegneleer} Flej MeslekeâNÙeebvee osTve lÙeebvee øeefMeef#ele keâjCÙeeble Dee}s.

MeslekeâNÙeebÛÙee GÅeesie mecegnebveer Deveskeâ nJeeceeve Hegjkeâ Mesleer leb$e%eeve DeJe}byetve keâebÅeeÛeer }eieJe[ kesâ}er. ÙeeceOÙes GÛÛe øeleerÛes efyeÙeeCes, ceeleer Heefj#eCeeÉejs "jefJe}s}s DeeJeMÙekeâ YegmegOeejkesâ, mejer JejbYee Heæleer, øeleer Skeâjer jesHeebÛeer mebKÙee (88000 øeleer Skeâj), oesve DeesUerleer} Deblej 45 mesb.ceer., jesHeeleer} Deblej 10 mesb.ceer., Deefleefjkeäle HeeCÙeeÛee efveÛeje, Skeâeeflcekeâ keâer[ Je jesie efveÙeb$eCe FlÙeeoer yeeyeerbÛee DeJe}bye keâ¤ve }Jekeâj Je SkeâeÛe JesUsme keâebÅeeÛeer }eieJe[ keâjCÙeeme øeeOeevÙe osCÙeeble Dee}s. }Jekeâj }eieJe[ercegUs HeeJemeeUÙeeHegJeer& keâebÅeeÛeer keâe{Ceer keâjCes MekeäÙe Pee}s. ieeJeele Deme}suÙee nJeeceeve kesbâoüeÛÙee nJeeceeve yeeyeleÛÙee metÛevee Ùee ieeJeeleer} ceeefnleer kebsâoüeÉejs (VKC : Village Knowledge Centre) Éejs MeslekeâNÙebevee JesUesJesUer osCÙeele DeeuÙee. ieebJeeleer} nJeeceeve peesKeerce øeyebOekeâeÉejs MeslekeâNÙeebvee nJeeceeveele nesCeeNÙee yeo}ebÛes efHekeâebJej nesCeejs HeefjCeece Je IÙeeJeÙeeÛeer keâeUpeer ÙeebÛes øeefMe#eCe osCÙeele Dee}s.

JÙeeheeNÙeemeesyele ÛeÛee& keâjleebvee Meslekeâjer

11

hegotÛesjerleer} efHeuueerÙeejkeâghhece ieeJeeleer} ieüecemebmeeOeve kesbâoü (VKC : Village Knowledge Centre) ns veu}entj ieeJeeleer} ieüececeeefnleer kesbâoüeMeer VKC meb}ive Demetve, ieüececeeefnleer kesbâoüemee"er peeiee, Jeerpe Je Skeâe keâce&ÛeeNÙeeÛes Jesleve ns ieüeceHebÛeeÙeleerÉejs osCÙeeble Ùesles. one HeeJe}esš #es$eeleer} Deme}suÙee ieeJeeleer} Meslekeâjer Je ceefn}e Ùee ojjespe VKC }e Yesš osTve owefvekeâ nJeeceeveeÛee Deboepe, efHekeâ GlHeeoveele ÙesCeeNÙee mecemÙee, MeemeveeÛÙee efJeefJeOe Ùeespevee, veefJeve leb$e%eeve Je yeepeejHes" FlÙeeoer efJe<eÙeer ceeefnleer Iesleele. Ùee øekeâuHeeleer} meJe& Meslekeâjer oj HebOejJee[dÙeele ieüecemebmeeOeve kesbâoüeMeer VKC ceesyeeF&}Éejs Sme.Sce.Sme. efkebâJee DeeJeepeer Sme.Sce.Sme. Éejs mebHekeâe&le jentve, Mesleer MeeUsle (FFS : Farmer's Field School) ceOÙes efHekeâebÛÙee }eieJe[ermebyebOeer DeeJeMÙekeâ metÛevee Je ceeefnleer øeeHle keâjleele. oj ceefnvÙeele Skeâoe HeâesveÉejs efJeMes<e%eebMeer mebHeke&â keâ¤ve efHekeâebÛÙee GlHeeoveeyeeyele ceeefnleer Iesleele. Ùee øekeâuHeecegUs 2008 ceOÙes keâeboe GlHeeove IesCeeNÙee meomÙe MeslekeâNÙeebÛeer mebKÙee 23 Je¤ve Jee{tve 400 Hes#ee peemle Pee}er Je keâebÅeeÛes GlHeeove 2.5 šve/Skeâjer Je¤ve 4 šve/Skeâjer HeÙe&ble Jee{}s. keâener MeslekeâNÙeebveer lej 5.5 šve/Skeâj HeÙe&ble GlHevve Iesle}s. Ùee HeeCe}esš mecegneves mJeeceerveeLeve HeâeTb[sMeveÛÙee ceeie&oMe&veeKee}er pe}mebJeOe&ve Je efmebÛeveeÛee Meem$eeskeäle JeeHej, HeÙee&JejCe DeeefCe nJeeceeve Hegjkeâ heerkeâ Heæleer DeeefCe meeceefnkeâ ke=âleerÉejs GlHeeove Je Devvemegj#ee øeeHle keâjlee Ùesles ns efmeæ kesâ}s Deens. ns Meslekeâjer keâebÅeeÛÙee efJe›eâerceOÙes veefJeve yeepeejHes"sÛee MeesOe IesTve, ceOÙemLe Je JÙeeHeeNÙeebÉejs nesCeejer }tš LeebyeJetve JesUsJej HeleHegjJe"e Je ÛeebieuÙee øeleerÛes efyeÙeeCes efceUJetve GlHeeoerle cee}eÛÙee efJe›eâerle peemle Jeeše efceUJet }eie}s Deensle.

Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIeeÉejs Skeâef$ele efJe›eâer JÙeJemLeeHeve 2009 ceOÙes meJe& GÅeesie mecegn efceUtve 'veu}eJetj` Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIe mLeeHeve keâjCÙeele Dee}e. Ùee mebIeeceOÙes Deboepes 25 Meslekeâjer GÅeesie mecegneÛes 400 ÛÙee Jej meYeemeo Meslekeâjer Demetve les keâeboe Je Oeeve }eieJe[ keâjerle Deens. Ùee mebIeeÛes keâeÙe& mJeeceerveeLeve HeâeTb[sMeve Je Meslekeâjer GÅeesie mecegneÛÙee meomÙeebÉejs meecegnerkeâefjlÙee mebÛee}erle kesâ}s peeles. mJeeceerveeLeve HeâeTb[sMeve ns ceeefnleer Je leb$e%eeve HegjefJeCÙeeÛes keâeÙe& meebYeeUle Deensle.

Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIeeÛeer keâeÙe&keâejer meefceleer ceeefmekeâ yew"keâe, efJeefJeOe ke=â<eer efveefJe‰ebÛeer Kejsoer, GlHeeoerle cee}eÛeer efJe›eâer, DeeefLe&keâ efveÙeespeve Je mebÛee}veeÛes keâece keâjles. Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIeeleer} meomÙeebÛÙee Flej mebIee}e efo}suÙee DeYÙeemeHetJe& YesšercetUs MeslekeâNÙeebvee mebIeeÛes keâeÙe& ÛeebieuÙee Heæleerves Ûee}efJeCes MekeäÙe Pee}s. MeslekeâNÙeebvee Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIe cnCetve Skeâef$ele PeeuÙeecegUs efHekeâebÛÙee nbieeceeÛes efveÙeespeve Skeâef$ele ke=â<eer efveefJe<"e Kejsoer lemesÛe keâpee&Ûeer HejleHesâ[ meecegnerkeâjerlÙee keâjCes MekeäÙe Pee}s.

keâbeÅeeÛes efhekeâ keâe{leebvee ceefnuee Meslekeâjer

Meslecee}eÛÙee efJe›eâer JÙeJemLesmee"er Je JÙeeHeeNÙeebMeer efJe›eâer JÙeJenej keâjCÙeemee"er 2011 ceOÙes efJeHeCeCe meefceleerÛeer (Marketing Committee) mLeeHevee keâjCÙeele Dee}er. Ùee meefceleerÉejs keâebÅeeÛÙee yeepeejYeeJeeÛeer veefpekeâÛÙee Je ÛesvveF& ÙesLeer} yeepeejHes"eb ceOeer} DeÅeeJele ceeefnleer ieüece ceeefnleer kesbâoüele (VKC) MeslekeâNÙeebvee GHe}yOe nesle nesleer. keâeboe efJe›eâermee"er Deveskeâ MeslekeâNÙeebveer mLeeveerkeâ JÙeeHeeNÙeeMeer oerIe& cegoleerÛÙee keâjej kesâuÙeecetUs lÙeebvee Ùee øeef›eâÙesle DeeCeCes Skeâ øekeâejÛes DeeJneve nesles. Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIeecegUs JewOe JÙeeHeej HeæleerÛee DeJe}bye nesJetve cee}e}e Ûeebie}er efkebâcele, DeÛetkeâ Jepeve Je Flej megefJeOee efceUt }eieuÙee. mebIee}e keâebÅeeÛÙee Skeâe ye@ie}e 1200 ¤. efveÙee&le ceguÙeeJej ÛesvveF&}e YeeJe efceUe}e Je mLeeveerkeâ yeepeejHes"sle 850 ¤.øeleer ieesCeer ne YeeJe ceeieCes MekeäÙe Pee}s. 2012 ceOÙes DeepetyeepetÛÙee ieebJeeleer} Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIe FPO Skeâef$ele ÙesJetve MeslekeâNÙeebveer keâebÅeeÛes GlHeeove ns ÛesvveF&}e efveÙee&leermee"er Hee"efJe}s Je lÙeecegUs MeslekeâNÙeebvee mLeeveerkeâ yeepeejHes"sleer} 900 ¤. øeleer ieesCeer nŸee YeeJeeSsJepeer 1700 ¤. øeleer ieesCeer ne YeeJe efceUCes MekeäÙe Pee}s. ÙeecegUs MeslekeâNÙeebÛee Glmeen Jee{Jetve mebIeeÛÙee keâeÙe&Heæleer ceOÙes mebIešerleHeCes keâece keâjCÙeeÛeer øesjCee efceUe}er. Meslekeâjer GlHeeokeâ mebIeeveer YeefJe<ÙeeceOÙes cee}eÛeer øeleJeejer, JeeUJeCes lemesÛe Meem$eMegæ mee"JeCetkeâerÉejs Meslecee}eÛeer iegCeJellee ceguÙeJeOe&ve keâ¤ve lÙeeÉejs Ûeebie}er efkebâcele efceUefJeCÙeeÛeer Ùeespevee DeeKe}er Deens.

DeeYeej veu}eJetj HeeCe}esš meefceleerÛes lÙeebveer efo}suÙee menkeâeÙee&yeö} Je keâeÙeeHee}š øeef›eâÙesmee"er efo}suÙee Ùeesieoeveeyeö} DeeYeejer Deenesle. lemesÛe peceMesopeer šeše š^mš, cegbyeF& nŸeebÛes lÙeebveer efo}suÙee DeeefLe&keâ menkeâeÙee&yeö} ke=âle%elee DeeYeejer Deenesle. keâeÙe&keâejer mebÛee}keâ Sce.Sme. mJeeceerveeLeve efjmeÛe& HeâeTb[sMeve Ùeebveer efo}suÙee mebHetCe& ceeie&oMe&veemee"er DeeYeejer Deenesle.

Heer. veboerMee, øekeâuHe mecevJeÙekeâ yeeÙeesFb[mš^erÙe} Jee@šjMes[ øeespeskeäš (pewJe DeewÅeesefiekeâ HeeCe}esš øekeâuHe) efJe}tHHegjce. Sce.Sme. mJeeefceveeLeve efjmeÛe& HeâeTb[sMeve, 3jer ieu}er, leejeceCeer FvmšeršŸegMeve} SefjÙee, ÛesvveF&.

Email : nandishcp@gmail.com

ceje"er DevegJeeo: ue#ceerkeâeble he[esUs cetU uesKe : Farmer producer organisation : Enhancing farmers share in the consumer price ( Vol. 15, No.3 June 2013)

12

}neve Meslekeâjer - cees"e yeo}

Jevemheleer heemetve yeveJeuesues efceßeCe Meslekeâjer Jeehejleele.

cetU }sKekeâ : Peefkeâj ngMesve, peer.Jner. jecebpesvesÙeg}g, peer.jepeMesKej Je peer.ÛeboüMesKej ke=âef<e pewJe efJeefJeOeles}e øeeslmeenve osCÙeeÛÙee nsletves %eeveJee{ keâjCes, øeÙeesie keâjCes Je lÙeeÛee FlejebHeÙe&ble øeÛeej/øemeej keâjCes DeMee mJe¤HeeÛee keâeÙe&›eâce, Dee@keämeHeâece veesefyeJe Je efnbJeeme Ùeebveer 'ke=âef<e pewJe efJeefJeOelee %eeve Je=æer keâeÙe&›eâce` (De@ieüerkeâuÛej yeeÙees-[eÙeJnefme&šer vee@}spe øeesieü@ce) Ùee veeJeeves meg¤ kesâ}e Deens. øeefÛeef}le- ceneie[Ùee jemeeÙeefvekeâ ke=âef<e efveJeer<"ebÛÙee DeeOeejeJej GYÙee Deme}suÙee ke=âef<eHeæleerceOÙes Deeceg}eieü yeo} Ie[Jetve pewJe efJeefJeOelesJej DeeOeeefjle ke=âef<eøeCee}er efvecee&Ce keâjCes ne Ùee keâeÙe&›eâceeÛee nslet Deens. øelÙe#e MeslekeâNÙeebÛee HeâeÙeoe, efvemeiee&Ûeer peesHeemevee, HegjsMee Je mekeâme DeenejeÛeer Kee$eer, Meslekeâjer Je lÙeebÛÙee GHepele %eeveeÛee, lÙeebÛÙee efveJe[erÛee Deeoj Ùee meJe& yeeyeer Ùee keâeÙe&›eâceeÛes øecegKe Yeeie Deensle. 'kegâšgbyeemee"er Mesleer Je Mesleermee"er kegâštbye` Ùee DeJemLesle DemeCeeNÙee }neve MeslekeâNÙeebveer Deveskeâ Je<ee&bHeemetve keâjerle Deme}suÙee jemeeÙeefvekeâ Mesleer HeæleerceOÙes yeo} Ie[Jetve DeeCe}suÙee ÙeMemJeer øeÙeesieebÛeer Je DevegYeJeebÛeer ceeb[Ceer Yeejleeleer} DeebOeüøeosMe ceOeer} 'mesbšj Heâe@j memšsvesye} De@ieüerkeâuÛej` Ùee mebmLesceeHe&âle Ùee }sKeele kesâ}er Deens.

13

DeebOeüøeosMeceOÙes }neve MeslekeâNÙeebÛeer mebKÙee cees"Ÿee øeceeCeele Deens. ‘kegâšgbyeemee"er Mesleer Je Mesleermee"er kegâšgbye’ DeMeer Ùee MeslekeâNÙeeÛeer DeJemLee Deens DeeefCe KetHe mecemÙeebvee lÙeebvee leesb[ ÅeeJes }eiele Deens. iesuÙee 18 Je<ee&ÛÙee keâe}eJeOeer ceOÙes megceejs 35000 Hes#ee peemle MeslekeâNÙeebveer DeelcenlÙee kesâuÙee. lÙeeHewkeâer yengleskeâebveer DelÙeble ceneie[Ÿee, yeepee¤ ke=âef<eefveefJe<"ebÛee

JeeHej keâjCÙeemee"er Pee}suÙee keâpe&yeepeejerHeCeecegUs DeelcenlÙee kesâuÙeeÛes Dee{Ules. efHekeâeJej efJeefJeOe efkeâ[erbÛee øeeotYee&Je/jesie He[Ces ne lej mLeeÙeer YeeJe Deens. ns meJee&bveeÛe ceevÙe Deens. Hejblet mesbšj Heâe@j memšsvesye} De@ieüerkeâuÛej (meer.Sme.Des.) Ùee mebmLesÛÙee ns }#eele Dee}s keâer 'keâer[ øeeotYee&Je` Hes#ee efkeâškeâveeMekeâebÛeer HeâJeejCeer ns Deveskeâ MeslekeâNÙeebÛÙee peCet øeefle<"sÛee Yeeie yeve}e Deens. efkeâškeâveeMekesâ KetHe ceneie[er lej DeensleÛe HeCe Meslekeâjer,Je lÙeeÛÙee kegâšgbyeeÛÙee DeejesiÙeeÛÙee o=<šerves Ieelekeâ HeCe Deenssle. efkeâškeâveeMekeâebÛÙee JeeHejecegUs HeÙee&JejCeeJej lej efJeHeefjle HeefjCeece nesleesÛe. efMeJeeÙe keâer[ øeeogYee&JeeÛeer mecemÙee HetCe&HeCes megšle veenerÛe. pesJe{e efkeâškeâveeMekeâeÛee JeeHej DeeHeCe Jee{Jet eflelekeâe HeÙee&JejCeeJej efJeHeefjle HeefjCeece Jee{lees DeeefCe meesyele keâer[ øeeotYee&JeeÛes JeeF&š HeefjCeece HeCe Jee{le peeleele. ne Deveskeâ }neve MeslekeâNÙeebÛee DevegYeJe Deens. keâer[erÛes efveÙeb$eCe keâjCÙeeÛeer iejpe Deens ns meJee&bveeÛe ceevÙe Deens. ÙeeJej keâener Meslekeâjer, mJemebmesJeer mebmLee, Meemeve Ùeebveer efceUtve GHeeÙeÙeespevee cnCetve 'keâerškeâveeMekeâ efJejefnle keâer[ JÙeJemLeeHeve` ner jCeefveleer meJe&otj øemeeefjle kesâ}er. efkeâškeâveeMekeâ efJejefnle keâer[ JÙeJemLeeHeve Skeâe JesieUdÙee heÇkeâejÛÙee yeoueeÛeer iejpe nesleer. keâer[ øeeogYee&Je jesKeCÙeemee"er efkeâškeâveeMekeâeÛee JeeHej LeebyeJeCes Je Skeâeeflcekeâ efHekeâHeæleer DeJe}byeCes Je GHe}yOe mLeeefvekeâ leb$eeÛee JeeHej keâjCes ner Ùee yeo}eÛeer Heefn}er HeeÙejer nesÙe. meer.Sme.S. DeMee }neve MeslekeâNÙeebvee lÙeebÛÙee HeejbHeeefjkeâ

%eeveeÛee Je DevegYeJeeÛee GHeÙeesie keâ¤ve ne yeo} Ie[Jetve DeeCeCÙeeÛee øeÙelve keâjle Deens. ‘efkeâškeâveeMekeâ efJejefnle keâer[ JÙeJemLeeHeve’ ner mebkeâuHevee meeOeejCele: 1980 ÛÙee oMekeâele efJekeâefmele Pee}er DeeefCe JeeHejeÛes Ûeebie}s HeefjCeece osKeer} jepÙeYejele Deveskeâ ef"keâeCeer efometve Dee}s. nŸee mebkeâuHevesceeieÛes cet} lelJe ns keâer MeslekeâNÙeebvee keâer[erÛes peerJeMeem$e Je mJeYeeJe veeršHeCes peeCetve IesCÙeeÛes øeefMe#eCe osCes, øelÙeskeâ efHekeâeÛes HeÙee&JejCeerÙe JÙeJemLeeceOe}b DeefmlelJe/veeleb, nŸee meboYee&le MeslekeâNÙeebÛes HeejbHeeefjkeâ %eeve keâewMeuÙe DepeceeJeCes. }neve Meslekeâjer (kegâšgbyeemee"er Mesleer Je Mesleermee"er kegâštbye) ns MesleeleÛe jenleele Je Mesleele Jee{JeuÙee peeCeeNÙee øelÙeskeâ efHekeâeMeer DeeHe}b peJeUÛeb veeleb efJekeâefmele keâjleele. DeMee MeslekeâNÙeebmee"er 'efkeâškeâveeMekeâe efJejefnle keâer[ JÙeJemLeeHeve` efkebâJee 'vewmeefie&keâ keâer[ JÙeJemLeeHeve` ner DelÙeble meg}Ye øeCee}er Deens. DeMee MeslekeâNÙeebÛÙee MesleeleuÙee efHekeâemeesyeleÛeb peemle JeemleJÙe efHekeâebÛÙee Jee{erÛÙee øeef›eâÙesÛeer Kees}Jej mecepe efvecee&Ce keâjCÙeeme ceole keâjles. lÙeeÛeøeceeCes jemeeÙeefvekeâ efkeâškeâveeMekeâebÛÙee JeeHejecegUs Meslekeâjer Je lÙeebÛÙee kegâšgbefyeÙeebJej nesCeejs og<HeefjCeece nJesÉejs, lJeÛesÉejs Je DevveeÉejs lÙeebvee }iesÛe Gcepele Demeleele. meer.Sme.S.mebmLesves meve 2004 ceOÙes keâer[ JÙeJemLeeHeveeÛes %eeve Jee{efJeCÙeemee"er 12 ieeJeeceOÙes 'Meslekeâjer MeeUebÛes` Skeâ peeUs GYes kesâ}s. Ùee ‘Meslekeâjer MeeUeb’ ÛÙee ceeOÙeceeletve MeslekeâNÙeebvee Skebâoj ke=âef<e-HeÙee&JejCe JÙeJemLee mecepetve IesCÙeeÛeer mebOeer efceUe}er Je lÙee DeeOeejs DeeHeuÙee efHekeâeÛes efveÙeespeve keâjCes meesÙeerÛes Pee}s. Deepe 12 ieeJeebHeemetve ner ÛeUJeU 11000 ieebJeebHeÙe&ble HeesnesÛe}er Deens.

Skeâ JesU DeMeer nesleer pesJne DeebOeüøeosMeceOÙes meJee&le peemle jemeeÙeefvekeâ keâerškeâveeMekeâebÛee JeeHej kesâ}e peele neslee. Deepe Yeejleeleer} meJee&le keâceer jemeeÙeefvekeâ keâerškeâveeMekesâ JeeHejCeejs DeebOeü ns jepÙe Deens. pÙee ieeJeeveer jemeeÙeefvekeâ keâerškeâveeMekeâebÛee JeeHej JepÙe& kesâ}e Deens lÙeebveer iesuÙee mene Je<ee&le Skeâoener keâesCelÙeener efkeâ[erÛee cees"Ÿee øeceeCeeJej nu}e PeeuÙeeÛes DevegYeJe}s veener. lÙeebÛÙee GlHeeove øeceeCeele osKeer} Ieš PeeuÙeeÛes efomele veener.

JesieJeeve øemeejemee"er DeJe}befye}s ies}s ceeie& efJekeâeme øeef›eâÙesceOÙes meJees&lke=â<š ¤{erbÛee JeeHej peemleerle peemle }eskeâebceOÙes keâmee PeHeešŸeeves Jee{JeeÙeÛee ne melele Je meJee&bvee Yes[meeJeCeeje øeMve Deens. efkeâškeâveeMekeâ JeeHejeyeö}Ûee DeebOeüÛÙee MeslekeâNÙeebceOeer} o=<šerkeâesve yeo}eÛeer ner øeef›eâÙee keâoeefÛele ÙeeÛes Gllej osT Mekesâ}. lelJe%eeveeÛÙee DeeOeejeJej ÙeMemJeer øeÙeesieeÛeer iegCeJellee Je MeeMJelelee efškeâJele lÙeeÛee efJemleej PeHeešŸeeves Je efJeefJeOe Yeeieeleer} MeslekeâNÙeebceOÙes HemejJeCÙeeÛes øeÙelve keâjCÙeele meer.Sme.S. }e ÙeMe }eYe}s Deens. iee[erÛes veJeerve Ûeekeâ MeesOeCÙeeHes#ee Deme}s}s Ûeekeâ MeesOekeâ o=<šer "sJetve lÙeeÛee Hegve&:JeeHej keâjCÙeeÛes leòJe meer.Sme.S. ves DeJe}bye}s Deens. ns ve kesâuÙeeves keâoeefÛele Ûeebie}s DevegYeJe DemesÛe efJeKegj}suÙee DeJemLesle jentve efJe¤ve ies}s Demeles. pemes SjJeer meJe&Ûe yeeyeleerle nesle Demeles. 'ÙeMeesieeLee` JesieJesieUŸee ceeiee&veer meJe&otj HeesnesÛeJeuÙee peeT Mekeâleele lÙee DeeHeesDeeHe DeesIeevesÛe Hemejleele. mJeÙebmesJeer mebmLee efkebâJee Meemeve les efveÙeespeve ÙeesiÙe Heæleerves HeesnÛeJet Mekeâleele efkebâJee SKeeoer keâuHevee DeLeJee Heæle JeeNÙeemeejKeer DeeHeesDeeHeÛe leUeieeUele Hemejles. HeCe meer.Sme.S. ÛÙee DevegYeJeevegmeej JesieJeeve øemeejemee"er keä}gHlÙee cenlJeeÛÙee "juÙee. Skeâ

cnCepes Flej mJeÙebmesJeer mebmLee Je mejkeâejer Ùeb$eCee meesyeleÛee menÙeesie DeeefCe ogmejs cnCepes øelÙe#e MeslekeâNÙeebveer mLeeefvekeâ HeefjefmLeleermeesyele Ùee mebkeâuHevesÛee mJele:ntve kesâ}s}e JeeHej. Meslekeâjer les Meslekeâjer DeebOeüøeosMe ceOeer} Keccece efpeunŸeebleer} Hegvegkegâ}e ns ieeJe jepÙeeleer} nJee}efo} Pee}suÙee meJe& }neve MeslekeâNÙeebmee"er Skeâ DeeMesÛee efkeâjCe cnCetve efmeæ Pee}s. Hegvegkegâ}e ieüecemLeeveer DeewHeÛeeefjkeâo=<šŸee ''efJeveejemeeÙeefvekeâ efkeâškeâveeMekeâ JeeHejeÛes ieeJe`` Demes 2003 mee}er øeLece peeefnj kesâ}s. ieebJeeleer} MeslekeâNÙeebveer keâer[ efveÙeb$eCeeÛes JesieJesieUs øeÙeesie Debieerke=âle kesâ}s DeeefCe mebHetCe& ›eâebleerÛes øemleeJekeâ yeve}s. DelÙeble meesHeer Je HejJe[Ceejer DeMeer keâer[ øeefleyebOeelcekeâ øeCee}er (mebyebefOele efkeâ[erÛÙee peerJeveÛe›eâeÛÙee DeYÙeemeeJej DeeOeeefjle) lÙeebveer efJekeâefmele kesâ}er DeeefCe ns mLeeefvekeâ leb$e%eeve meJe&otj HemejJeCÙeele ÙeMemJeer "j}s. Ùee ieeJeeleer} MeslekeâNÙeebÛes ÙeMe Deveskeâebveer veesboefJe}s. øemeej ceeOÙeceeveer osKeer} Ùee}e Ûeebie}er øeefmeæer efo}er Je DeebOeüøeosMeÛÙee ke=âef<eceb$Ùeebvee osKeer} ÙeeÛee øeÛeej, øemeej keâjCÙeeme øeJe=lle kesâ}s. Ùee GoenjCeeceOÙes, efveefj#eCeeDebleer jepÙemejkeâejveer Ùee ke=âef<eøeCee}erÛee cees"Ÿee øeceeCeeJej øeÛeej/øemeej keâjCÙeeÛes ceveeJej Iesle}s. Hejblet lejerner Kee}tve-Jej efMeketâve efJekeâeme HeeJeCÙeeÛes ns Skeâ Gòece GoenjCe Deens. mebHetCe& DeebOeüøeosMe jepÙeeble Hemej}s}s ns GoenjCe SkeâeHeemetve ogmeNÙeekeâ[s, ogmeNÙeeHeemetve eflemeNÙeekeâ[s Demes 'Meslekeâjer les Meslekeâjer` Ùee ceeiee&ves les jepÙeYej Hemej}s Demes cnCeeJes }eies}. }eskeâ MesleeleÛe jentve MesleeleÛe keâece keâjerle DemeuÙeecegUs veefJeve %eeve Skeâceskeâebmeesyele Jeešleele DeeefCe DeepetyeepetÛÙee mecemle MeslekeâNÙeebHeÙe&ble les Hemejles. Flej MeslekeâNÙeebÛeer HeefjefmLeleer Je DeJemLee les mecepet Mekeâleele Je lÙeebvee Hešs} Ùee Yee<esle lÙeebvee mecepeeJetve meebiet Mekeâleele. meer.Sme.S. ves ÙeeÛee HeâeÙeoe IesJetve ‘‘vewmeefie&keâ keâer[ JÙeJemLeeHeveeÛeer’’ øeCee}er JeeHejCeeNÙee MeslekeâNÙeebveer ogmeNÙee MeslekeâNÙeebvee Je Flej ieeJeeleer} MeslekeâNÙeebvee efMekeâefJeCÙeeme mebOeer efvecee&Ce keâ¤ve efo}er. ÚesšŸee mJe¤HeeÛeer Mesleer, mJele:ntve meJe& keâeces keâjCÙeeÛeer jerle, SkeâceskeâebÛÙee MesleeJej menpe peelee ÙesCes Je DeMee MeslekeâNÙeeÛes Skeâ peeUs DemeCes, Ùee meJee&bcegUsÛe ner Mesleer øeCee}er Deelcemeele keâjCes MekeäÙe Pee}s. 'kegâšgbyeemee"er Mesleer Je Mesleermee"er kegâšgbye` nŸee mebkeâuHevesJej DeeOeeefjle Mesleer keâjCeeNÙee meJe& MeslekeâNÙeebÛee DeeHeesDeeHeÛe Skeâ ieš efvecee&Ce nesle ies}e.

Meskeâ[es ieeJeebceOÙes PeHeešÙeeves ner ke=âef<eøeCee}er HemejCÙeeceOÙes ceefn}beÛee cees"e Jeeše jeefn}e Deens. ceefn}ebÛÙee yeÛeleiešebceOÙes Ùee efJe<eÙeeJej ÛeÛee& PeeuÙee. yeÛeleiešeÛÙee peeUŸeecegUs ceefn}ebveer MesleerceOÙes ÙesCeeNÙee mecemÙeebJej lees[iee keâe{CÙeeÛes ceveesceve "jJe}s. mJele: Ùee mebkeâuHevesÛee DeYÙeeme kesâ}e Je JeeHej keâ¤ve lÙeeÛes Ûeebie}s HeefjCeece Flej yeÛeleiešeÛÙee ceefn}ebHeÙe&ble HeesnesÛeJe}s. meer.Sme.S. leHes&â jeyeJeuÙee peeCeeNÙee Ùee keâeÙe&›eâceeÛee Mesleerkeâ[s yeIeCÙeeÛee o=<šerkeâesve ne leb$e%eeveeHes#ee DeepeerefJekesâÛee cegöe cnCetve peemle Deens. ceefn}ebvee efyeiej jemeeÙeefvekeâ MesleerÛes HeâeÙeos }Jekeâj Je Kees}Jej mecepe}s. lÙeeÛes DeeefLe&keâ, meeceeefpekeâ Je DeejesiÙeefJe<eÙekeâ HeâeÙeos lÙeebveer DevegYeJe}s. ns }esCe pemepemes Heme¤ }eie}s lemes Deveskeâ ieeJeÛÙee yeÛeleiešeÛÙee ceefn}ebveer DeeHeuÙee ieeJeele nŸeeÛeer ceeieCeer keâjeÙe}e meg®Jeele kesâ}er, DeeefCe DeeHeuÙee IejÛÙee Heg¤<eebvee Mesleermee"er jmeeÙeveebÛeer iejpe vemeuÙeeÛes lÙeebveer HešJetve efo}s.

14

''vewmeefie&keâ keâer[ JÙeJemLeeHevee`` Ûee øemeej ieeJeeieeJeeceOetve cees"Ÿee øeceeCeeJej efvecee&Ce Pee}s}er 'efkeâškeâveeMekeâ efJejefnle keâer[ JÙeJemLeeHeve` (vewmeefie&keâ keâer[ JÙeJemLeeHeve) nŸeeÛeer ceeieCeer ÙeecegUs MeemeveøeMeemeve mlejeJej Skeâ oyeeJe efvecee&Ce Pee}e. Ùeeletve 'keâcÙegefvešer ce@vesped[ memšsvesye} De@ieüerkeâuÛej` (mecegnmebÛeeef}le MeeMJele Mesleer) veeJeeveer ÙeeÛee øeÛeej øemeej keâjCÙeeÛee cees"e keâeÙe&›eâce meceesj Dee}e.

MeemeveeÛes meelelÙeeves cnCeCes Demeles keâer, efkeâškeâveeMekeâebÛee JeeHej mees[tve osCÙeeme Meslekeâjer leÙeej vemelees. Hejblet nŸee 'Meslekeâjer les Meslekeâjer’ Ùee ÛeUJeUerves ns meJee&bvee oeKeJetve efo}s keâer 'vewmeefie&keâ keâer[ JÙeJemLeeHeve` ke=âef<e øeCee}erÛee cees"Ÿee øeceeCeeJej øemeej keâjlee Ùeslees. ÙeeceOÙes }neve Meslekeâjer ÛeUJeUerves yeo}eÙe}e leÙeej Pee}s Je yeo}}s megæe. Meemeve yeo}s} keâer veener ÙeeÛee efJeÛeej ve keâjlee MeslekeâNÙeebveer MeemeveeÛÙee menÙeesieeefJevee megæe nŸee ke=âef<eøeCee}erÛÙee efceUe}suÙee HeâeÙeÅeeÛÙee DevegYeJeeÛÙee DeeOeejs ¢ee vewmeefie&keâ keâer[ efveÙeb$eCe HeæleerÛee mJele:ntve cees"Ÿee øeceeCeeJej DeJe}bye kesâ}e. ÙeesieeÙeesieeves DeebOeüheÇosMeÛÙee mejkeâejer KeelÙeeves meer.Sme.S. ÛÙee nŸee øeÙeesiee}e meeLe osCÙeeÛeer leÙeejer oeKeefJe}er. meer.Sme.S. veer DeeHe}e DevegYeJe Flej mJeÙebmesJeer mebmLeebÛÙee ceeHe&âle Jee{JeCÙeeÛee Heefn}e øeÙelve kesâ}e. lesJneÛe KeNÙee DeLee&ves ÙeeÛee øemeej cees"Ÿee øeceeCeeJej nesCÙeeÛeer meg¤Jeele Pee}er. veblej ceie DeebOeüøeosMeÛÙee ieüeceerCe efJekeâeme KeelÙeeves ÙeeÛeer Flej$e HegvejeJe=lleer keâjCÙeeme ceole kesâ}er. Ùee DeeHemeer menÙeesieeves ns oeKeJetve efo}s keâer, cees"Ÿee øeceeCeeJej Skeâeeflcekeâ oeefjoüŸe efvecet&}ve MeeMJele Heæleerves Ie[Jetve DeeCeeÙeÛes Demes} lej meJe& HeeleUerJej ke=âefleefMe}lee DeeefCe SkeâesHÙeeÛeer, menÙeesieeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles. øelÙeskeâeÛeer Gefö<šs Je nslet meceeve Deme}s Heeefnpesle efkebâJee Skeâceskeâe}e meceLe&ve keâjCeejs Deme}s Heeefnpesle. meer.Sme.S. Ûes jemeeÙeefvekeâ efkeâškeâveeMe}e HeÙee&Ùe osJetve lÙee}e meJee&bHeÙe&ble HeesnesÛeJeCÙeeÛes OÙesÙe DeeefCe MesleerÛee }eiele KeÛe& keâceer keâ¤ve }neve MeslekeâNÙeebÛÙee GHeefpeJeerkesâceOÙes megOeej DeeCeCÙeeÛes OÙesÙe nŸeebÛee keâes"slejer efce}eHe Pee}e. oesvner Skeâceskeâebme Hegjkeâ "j}s. DeebOeüøeosMeÛÙee Ùee GoenjCeeJej DeeOeejerle je<š^erÙe HeeleUerJej 'ceefn}e efkeâmeeve me#eceerkeâjCe keâeÙe&›eâce` Deveskeâ jepÙeeceOÙes jeyeefJe}e peele Deens.

Meemeveemeesyele nŸee keâeÙe&›eâceeÛeer Debce}yepeeJeCeer Je Yeeieeroejer MekeäÙe PeeuÙeecegUs ne keâeÙe&›eâce Skeâe ÙeMemJeer øeÙeesieeHegjlee ceÙee&efole ve jenlee lees cees"Ÿee øeceeCeele meJe&$e Hemej}e. jepÙemejkeâejÛeer meesyele efceUeuÙeecegUs jepÙe lemesÛe je<š^erÙe HeeleUerJej OeesjCeelcekeâ yeo} Ie[Jetve DeeCeCes osKeer} MekeäÙe Pee}s. ÙeeceOÙes mJeÙebmesJeer mebmLeebkeâ[s Deme}suÙee efJeMes<e øeeefJeCÙeeÛee HeâeÙeoe osKeer} jepÙemejkeâej}e Ieslee Dee}e. lÙeecegUs veefJeve mebkeâuHevee, veeefJevÙe, HeÙee&Ùe Ùee meieUÙeebÛee mekeâejeLeer& GHeÙeesie MeemekeâerÙe HeeleUerJej keâjCÙeeble Dee}e. JeemleefJekeâ Heenlee MeemekeâerÙe keâeÙe&øeCee}er ner efveÙece, JÙeJemLee, Ùeb$eCee yeveJeCÙeeleÛe ceive Demeleele Je veJes HeÙee&Ùe efkebâJee øeÙeesie Deelcemeele keâjCÙeeÛÙee DeeefCe peyeeyeoejer IesCÙeeÛÙee ceeveefmekeâlesleÛe

15

vemeleele. HeCe nŸee yeeyeleerle cee$e meJe&leesHejer menÙeesie Meemeveekeâ[tve efceUe}e ns melÙe Deens. ÙeeceOÙes Skeâ cee$e vekeäkeâer Deens keâer, pees DelÙeble keâUerÛee cegöe cnCelee ÙesF&} DeeefCe lees cnCepes DeMee menÙeesieeceOÙes HejmHejebJejÛee efJeMJeeme, Deeoj DeeefCe ceevÙelee nŸee iees<šer meJee&ble cenlJeeÛÙee Demeleele. Ùee yeeyeercegUs DeeHe}e iewjHeâeÙeoe Iesle}e peeCÙeeÛeer Yeerleer efkebâJee SKeeÅeeÛe Heeš&vejÛes JeÛe&mJe DeeefCe efveÙeb$eCe jenCÙeeÛeer efYeleer SkeâceskeâebceOÙes jenle veener.

HeefjCeecekeâejkeâ Jee{ MeemJeleHeCeeÛeer ieg¤efkeâu}er keâesCelÙeener øekeâejÛeer ke=âef<eøeCee}er efkebâJee SKeeoer veefJeve ke=âef<eøeCee}erÛeer GHeÙegkeälelee ner lÙee øeCee}erÛeer efkeâleer cees"Ÿee øeceeCeeJej HegvejeJe=lleer ke⤠Mekeâlees lÙee efvekeâ<eeJej leHeemetve Heenlee Ùesles. npeejes MeslekeâNÙeebveer ns veesboJe}s Deens keâer, vewmeefie&keâ Heæleerves kesâ}s}s keâer[ efveÙeb$eCe DeeefCe peefceveerÛeer megefHekeâlee ÙeeÛes HeefjCeecekeâejkeâ ÙeMe lÙeebvee efceUe}s Deens. DeLee&leÛe nŸee HeæleercegUs MeslekeâNÙeebÛee DeeefLe&keâ HeâeÙeoe PeeuÙeeÛeer Je lÙeebÛee DeelceefJeMJeeme Jee{uÙeeÛeer KetHe GoenjCes DeeHeuÙee}e oslee Ùesleer}. pÙee MeslekeâNÙeebveer Mesleer }eiele KeÛe& YeeieJeCÙeemee"er Mesleer ieneve "sJetve keâpe& Iesle}s nesles, lÙeebveer nŸee ke=âef<eøeCee}erÛee DeJe}bye kesâuÙeecegUs Deelee les DeeHe}er Mesleer keâpe& YeeieJetve Hegvne Hejle DeeHeuÙee leeyÙeele Iesle Deensle. GHeefpeefJekesâmee"er }neve MeslekeâNÙeebÛes He}eÙeve Leebyetve Hegvne Mesleer Je MeslekeâNÙeebvee Mesleer JÙeJemeeÙee}e meeceeefpekeâ opee& øeeHle nesleebvee efomele Deens. MesJešer ceefn}e MeslekeâNÙeebveer ns efmeæ keâ¤ve oeKeJe}s keâer, pesbJne ceefn}ebÛÙee neleele meg$e peeleele lesbJne lÙeebÛee efJekeâemeeÛee HeeÙee ne MeeMJeleer, meceevelee, HeÙee&JejCeJeeoer Je otjo=<šerJej DeeOeeefjle Demelees. l

'Peefkeâj ngmesve` ns meer.Sme.S. Ûes keâeÙe&›eâce JÙeJemLeeHekeâ Deensle. les DeebOeüøeosMeeceOeer} š^veekeâe ÙesLes Demeleele. email : zakir@csa-india.org

l

'peer.Jner. jecebpesvesÙeg}g` ns meer.Sme.S. Ûes keâeÙe&keâejer mebÛee}keâ Deensle. email : ramoo@csa-india.org

l

peer.jepeMseKesj ns meer.Sme.S. ÛÙee yeerpe øeef›eâÙesÛes vesle=lJe keâjleele. email : rajsekhar@csa-india.org

l

peer.ÛeboüMesKej ns meer.Sme.S. Ûee %eeveJe=æer JÙeJemLeeHeve efJeYeeieeÛes vesle=lJe keâjleele. email : sekhar@csa-india.org

l

ollee Heešer} ns ÙegJee ¤j} DemeesefmeSMeve, veeieHetj, ceneje<š^Ûes cenemebÛee}keâ Deensle. email : data.gra@gmail.com

ceje"er DevegJeeo : ollee Heešer} cetU uesKe : Small-Scale Farmers : Big Change (Vol. 15, No. 4, Dec. 2013)

leebotU cesUeJÙeeme Yesš osCeejs

osMeer leebotUeÛes hetvejeieceve cetU uesKekeâ: meercee ie. Øemeeo menpee mece=Oo, meWefõÙe MeslekeâNÙeebÛes Skeâ mebIešve, pÙeeves Skeâe oMekeâe Deieesoj MeeMJele MesleerÛÙee keâuhevee, efyeÙeeCes DeeefCe %eeveeÛÙee osJeeCe IesJeeCeeÛeer cegnle&ces{ jesJeueer. efleÛÙee oceoej meg®Jeeleerheemetve DeepeleeieeÙele osMeer efyeÙeeCÙeebÛes hegve™peerJeve DeefYeÙeeveeÉejs YeejleerÙe Mesleer heæleerle veJeÛelewvÙe efvecee&Ce keâjCeejer Skeâ leekeâleJej mebmLee cnCetve GodÙeeme Deeueer. lees efoJeme HeâejÛe MeerCe DeeCeCeeje neslee. leebotUeÛÙee cesUeJÙeeceOÙes oesve efoJemeeÛÙee meleleÛÙee yeesueCÙeeves DeeceÛes DeeJeepe yemeues nesles DeeefCe yeesueCÙeemee"er Mejerjele $eeCe Gjues veJnles. ogmeje efoJeme mejles JesUer DeeceÛÙee peJeUÛÙee leebotUeÛÙee efJeefJeOe JeeCeebÛes efyeÙeeCes mebheues nesles. Depetve Skeâ efoJeme Gjuee neslee. yengleebMeer efyeÙeeCes Kejerooej veejepe Peeuesues efomele nesles keâejCe lÙeevee ceeskeâUÙee neleeves hejleeJes ueeieues. Deieoer SKeeoe efkeâuees osefKeue efyepe efceUeues veener. keâsJeU heÇoMe&veeve ueeJeuesues 900 efJeefJeOe JeeCeebÛes Heâuekeâ, lÙeeyeöueÛes leòesâ heesmšme& DeeefCe MeslekeâNÙeebvee efoueer peeCeejer ceeefnleer SJe{ŸeeJejÛe lÙebevee YeeieJeeJes ueeieues.

meWefõÙe nsÛe peerJeve ‘menpee mece=æe’ ne meWefõÙe Mesleer keâjCeeNÙee MeslekeâNÙeebÛee mebIe, OeeveeÛÙee heejbheeefjkeâ efyeÙeeCeeÛee ØeÛeej Øemeej Je MeslekeâNÙeebceOÙes lÙeeÛeer peeefCeJe

efvecee&Ce keâjCÙeemee"er Deveskeâ cesUeJes Iesle Deeuesuee Deens. ¢ee ÛeUJeUerletve MeeÕele MesleerÛee hegjmkeâej keâjCeeje Je heejbheeefjkeâ OeeveeÛÙee efyeÙeeCebeÛeer osJeeCe IesJeeCe Je Jee{ keâjCeeje Skeâ cebÛe efvecee&Ce keâjCÙeeÛee ØeÙelve Ùee mebIeeceeHe&âle Ûeeuet Deens. meeOeejCele one Je<ee&hetJeea meg¤ PeeuesuÙee ¢ee mebIeeceOÙes ueneve, meerceebeflekeâ Meslekeâjer Je ceefnuee Meslekeâjer lemesÛe yeerpe peheJeCetkeâ keâjCeejs Skeâ$e Deeues Deensle. ¢ee mebIeeceOÙes 15 Meslekeâjer ieš Je 750 meWefõÙe Mesleer ØeceeCehe$e Demeuesues Meslekeâjer Demetve les cetuele: MeeÕele Mesleeruee Øeeslmeenve osle Demeleele. MeeÕele Mesleer Øeeslmeenvee meesyele DeeceÛes Meslekeâjer leebotUeÛÙee Je leebotU mebmke=âleerÛÙee mebJeOe&veemee"er DeeefMeÙeeleerue ueeskeâ ÛeUJeUerÛesÛe Yeeie yeveues DeeefCe heejbheeefjkeâ leebotU JeeÛeJeCes, Jee{JeCes lÙeeÛes %eeve meJe&$e hemejJeCes ¢ee YejerJe keâeceele les iegbleues. ØelÙe#e MesleeJej OeeveeÛÙee efJeefJeOe peeleer peesheemeCes menYeeieer heæleerves heerkeâ megOeejCee Ie[Jetve DeeCeCes DeeefCe meWefõÙe OeeveeÛes Glheeoveeme Øeeslmeenve osCÙeemee"er ‘ menpee mece=æe’ keâvee&škeâ jepÙeele ¢ee ÛeUJeUeruee heg{ekeâej osle Deens.

Deeheuee leebotU/Oeeve JeeÛeJee keâvee&škeâeceOÙes meWõerÙe leebotUeÛeer Mesleer Jesie Oejle Deens. yengleskeâ MeslekeâNÙeebvee Jeešles keâer mesbõerÙe Mesleer ne Skeâ heÇefÛeueerle Mesleeruee Kee$eerueeÙekeâ heÙee&Ùe Deens. lÙeeleerue yengleebMe JeeCeebÛeer ueeieJe[, lÙeeÛeer Glke=â° ÛeJe, Keeme JewefMe°Ùes, leie OejCÙeeÛeer leekeâo (pemes : DeJe<e&Ce Mees<ekeâlee, jesie Øeeflekeâejkeâlee, #eej ØeeflejesOekeâlee) DeejesiÙe efJe<eÙekeâ HeâeÙeos DeeefCe DeVeeÛeer iegCeJeòee ÙeecegUs ogie&ce Kes[ŸeebceOÙes ueeieJe[ kesâueer peeles. Deew<eOeerÙe leebotUeÛÙee JeeCeebceOeerue keâjeryelLee, keâuece, keâejerkeâeueJes, oesñeyeeefjÙee vesuuet, keâejeriepeerJeerueer DeeefCe meVeekeäkeâer nŸee keâener ØecegKe heÇpeeleer Deensle.

16

hejbleg DeMee Deew<eOeerietCe DemeuesuÙee heejheebefjkeâ ØepeeleerÛÙee leebotUeuee yeepeejhes" efceUJeCes ns Skeâ DeeJneveÛe Deens. efJeMesle: Menjer Yeeieeleerue ueeskeâ DeMee leebotUeÛee Deekeâej, jbie ¢eekeâ[s Keeme Deekeâef<e&le nesle veenerle. yeepeejele DeMee leebogUeÛeer ceeieCeer vemeuÙeecegUs Meslekeâjer osKeerue DeMee heejbheeefjkeâ JeeCeeÛes heerkeâ Iesle veenerle.

menepee Dee@jie@efvekeäme MeslekeâNÙeebÛÙee ceeuekeâerÛeer kebâheveer menpee mece=Ooves ‘menpee Dee@jie@efvekeäme’ Ùee JÙeeheejer veeJeeKeeueer Glheeokeâ - GheYeesòeâe ÙeebÛeer mebkeâueve Je efJeheCeve keâjCeejer meeKeUer/Me=bKeuee efvecee&Ce kesâueer Deens. menpee mece=Oo Dee@jie&efvekeâ Øees[Ÿegmej kebâheveer (ceÙee&oerle) Ûeer mLeehevee meWõerÙe ceeue efJekeâCÙeekeâjerlee Peeueer. ner kebâheveer Lesš MeslekeâNÙeebkeâ[tve OeevÙe pecee keâ¤ve meeKeUerleuÙee efJe›eâerkeWâõekeâ[s hee"efJeles. efn meeKeUer ceeue Lesš GheYeeskeäÙeebkeâ[s heesnÛeefJeCÙeemee"er DeeefCe MeslekeâNÙeebvee jemle yeepeejYeeJe efceUCÙeemee"er leÙeej kesâueer Deens. menpee Dee@ie&efvekeäme efJeefJeOe ØekeâejÛÙee GlheeoveebÛes efJeheCeve keâjles, pÙeele 30 leebotUeÛes JeeCe, 15 efJeefJeOe ogÙÙece le=Ce OeevÙe, ient, keâ[OeevÙe, HeâUs DeeefCe Yeepeerheeuee, yeeuekeâebÛes DeVe, Øe›eâerÙeebkeâjerle Glheeove pemes : heehe[, DejesiÙeoeÙeer hesÙe, efceße OeevÙeeÛes heer", cetuÙe JeOe&keâ Glheeoves DeeefCe KeeCÙeeÛes DeVe heoeLeËeÛee meceeJesMe neslees. efJeMes<ele : ogÙÙece le=Ce OeevÙe Je ueeue leebotUeÛÙee DeMee efhekeâebvee hees<ekeâ lelJe DeeefCe DeejesiÙeoeÙeer GheÙetòebâlee ÙeecegUs Menjer Yeeieele ØeÛeb[ ceeieCeer Deens. meOÙee kebâheveerkeâ[s 786 jepÙeeleerue efJeefJeOe ØeosMeeleerue meWõerÙe Glheeove Demetve 2000 hes#ee DeefOekeâ ‘mesõerÙe ¤heeblej efmLeleerle’ Deens. ns Meslekeâjer oef#eCe Yeejleeleerue cees"Ùee Menjebleerue 26 efJe›eâer keWâõevee efveÙeceerle ceeue hegjefJele Deens. ¢ee pewJe- Ghe›eâceeÛÙee meHeâuelesÛes keâejCe cnCepes Menjer mecepeeÛee menYeeie nesÙe. oef#eCe Yeejleeleerue ce=le Mesleer mebmke=âleeruee mebpeerJeveer/ veJeÛewlevÙe osCÙeekeâjerlee MeslekeâNÙeebÛee ieš, ceefnueebÛee ieš DeeefCe GheYeesòeâebÛee ieš meceeve efJeÛeej -Oeejeves Skeâ$eerleheCes/ Skeâpegšerves keâece keâjerle Deens.

OeeveeÛeer osMeer heÇpeeleer

DeejesiÙeeme ueeYeoeÙekeâ ietCeleòJe Deensle. Deecner heesmšme&, ceeefnleer heef$ekeâe Je efJeefJeOe uesKeebÉejs Ùee efve<keâ<eeËÛee cees"Ÿee ØeceeCeeJej Øemeej, ØeÛeej kesâuee. Øemeeje ceeOÙeceebveer osefKeue Ùee efJe<eÙeeuee ÛeebieuesÛe GÛeuetve Oejues. cesUeJÙeeÛÙee ceeOÙeceeletve ne efJe<eÙe meJe&otj iesuee DeeefCe Deveskeâ ueeskeâ heejbheeefjkeâ leebogUekeâ[s JeUues. leebotU/Oeeve cesUeJee yeoueeÛee De«eotle!

Demee heejbheeefjkeâ leebotU DeeheuÙee Deenejele DeeuÙeeves lÙeeÛes DeejesiÙe Je mekeâme Deenej efJe<eÙe keâeÙe HeâeÙeos Deensle. lÙeeÛee megJeeme Je Flej iegCeOece& keâeÙe Deensle ¢eeÛeer ueeskeâebceOÙes peeie=leer keâjCÙeemee"er efJeefJeOe efJeYeeieebceOÙes Deecner leebotU ceneslmeJe DeeÙeesefpele kesâues. Deecner yebie¤U DeeefCe Flej MenjebceOÙes meWõerÙe cesUeJee, osMeer leebotU cesUeJee, ueeue leebotU cesUeJee, pewJeefJeefJeOelee cesUeJee DeeefCe megjef#ele DeVe cesUeJee ÙeemeejKÙee efJeefJeOe mebkeâuhevesJej DeeOeejerle cesUeJes DeeÙeesefpele kesâues. efJeefJeOe leebotUeÛÙee JeeCeebheemetve ÛeefJe° hekeâJeeve leÙeej keâ¤ve Deekeâ<e&keâ heæleerves ØeoefMe&le kesâues iesuesle. lemesÛe cesUeJÙee ojcÙeeve ÛeJeermee"er heoeLe& efJelejerle kesâuesle. ÙeeceeHe&âle yeepeejeletve uethle PeeuesuÙee DeejesiÙeoeÙekeâ, hees<ekeâ DeeefCe efJemceefjle DeVeOeevÙeeÛes hegvne Skeâoe yeepeejele mLeeve efvecee&Ce kesâues. meJe&meeOeejCe ØelÙeskeâ cesUeJÙeeceOÙes 4000 les 5000 GheYeesòesâ Deekeâef<e&le Peeuesle. lÙeele peJeUheeme leerve les Ûeej ueeKe ¤heÙeebÛÙee heebjheejerkeâ leebotU JeeCeebÛeer efJe›eâer Peeueer. 2012 meeueer heejbheejerkeâ leebotU JeeCeebÛÙee Jeeef<e&keâ efJe›eâerves 100 šveentve DeefOekeâÛee GÛÛeebkeâ osefKeue veeWoefJeuee. cesUeJee DeeefCe lÙeeleerue GlheeoveebÛeer peeefnjele peveceevemeele heesnJeefJeCÙeeceOÙes ØemeejceeOÙeceebveer ØecegKe Yetefcekeâe efveYeeJeueer. efJeefJeOe Je=òehe$es DeeefCe ceeefmekeâebveer ueeue DeeefCe meWõerÙe leebotUecetUs nesCeeNÙee DeejesiÙeefJe<eÙekeâ yeelecÙee Øemeejerle kesâuÙeele. Deecner Yesš osCeeNÙee DeYÙeieleebÛeer ceenerleer pecee keâ¤ve heg{erue mebyebOe Â{ keâeJÙe keâjerrlee Jeehejlees. meeOeejCele: 30 mebmLee mebIešveevee Skeâ$e IesJetve menpee mece=æeves meg™ keâsuesuee nŸee ÛeUJeUer ceOÙes Deepe 2000 leebotU Glheeokeâ, leebotU mejb#eCe, Meslekeâjer hewoemekeâej F. meeceerue Peeues Deensle. ns meJe&peCe efceUtve megJeeefmekeâ, Deew<eOeer, Keesue heeCÙeele leie OejCeejer, #eej ØeeflejesOekeâ DeeefCe keâesj[Jeent MesleerceOÙes ÙesCeeNÙee DeMee megceejs 600 efJeefJeOe JeeCeebÛes mebj#eCe Je Jee{ keâjerle Deensle. ner lej Skeâ meg®Jeele Deens. DeeceÛes cegKÙe OÙesÙe DeefOekeâeefOekeâ pevelesceOÙes meWõerÙe DeVe DeeefCe mLeeefvekeâ OeevÙeeÛee Deenejele Jeehej peemle hešerves Jee{efJeCes nesÙe. peieYejele heejbheeefjkeâ DeVeOeevÙeebkeâ[s keâue Jee{le Deens. DeeefCe Deecnermegæe lemee yeoue DeeceÛÙee jepÙeele Ie[Jetve DeeCeCÙeemee"er keâece keâjerle jent. meercee ie. Øemeeo jepÙe mecevJeÙekeâ, Deeheuee leebotU JeeÛeJee DeefYeÙeeve -keâvee&škeâ ›eâ.7, ogmeje Ûeewkeâ, 7 Jee cegKÙe jmlee, megueLeeve hueeÙee, yebie¤U-560 032 ceje"er DevegJeeo: [e@ efJeveeso Ke[mes

17

cnCetve Deecner efJeefJeOe ØekeâejÛÙee leebotUeÛeer efJe›eâer keâjCÙeeÛes keâece neleer Iesleues. ¢ee meJe& JeeCeeÛes iegCeOece& peeCetve IesCÙeeÛee ØeÙelve kesâuee. lemesÛe ØeÙeesie MeeUeceOetve MeeefŒeÙe heæleerves osefKeue lÙeebÛes ietCeOece& leheemetve heeefnues. ¢ee DenJeeueeletve ns efmeæ Peeues keâer yeepeejeleerue Øeefmeæ, Ûecekeâoej leebogUeÛÙee JeeCeehes#ee heejbheeefjkeâ JeeCeeceOÙes DeefOekeâ hees<eCelelJe DeeefCe

cetU uesKe : Return of the Desi Rice (Vol. 15, No. 2, June 2013)

yeoueeÛÙee ueešsle efškeâeJe- ceW{sheeUeÛeer efÉOeeJemlee cetU uesKekeâ: efvelÙee meebyeecegleea Ieesšies

heejbheeefjkeâ mLeueeblej keâjCeeNÙee Oeveiej meceepe

Keb[g keâesUhes cesb{Ùee heeUCes ns Je[erueebkeâ[gve efMekeâuee. Úesšs keâeskeâ™ pevceuÙeeveblej lÙeeÛeer DeeF& peer keâeUpeer IÙeeÙeÛeer les lees yeIegve efMekeâ}e.

DeeHe}s keâekeâe-keâekegâ, Deepeer-Deepeesyee ÙeebÛes efvejer#eCe keâ¤ve Je lÙeebvee ceole keâjlee-keâjlee Keb[g efMekeâ}e. GvneUÙeeceOÙes Meslekeâ-ÙeebÛÙee MesleeceOÙes cesb{Ùee Ûeejle Demeleebvee Meslekeâ-Ùeebkeâ[gve JesieJesieUÙee JevemHeleer efJe<eÙeer Keb[g efMekeâ}e. ns meJe& efšJner, Heâesve, øeÛeej øemeej, meeceeefpekeâ keâeÙe&keâlÙee&bÛeer HeâUer Ùee HegJeer&Ûeer HeefjmLeerleer nesleer. Keb[g keâesUHes}e ef}nlee, JeeÛelee Ùesle veener.lÙee}e pes meJe& ceenerleer Deens les lees DeeHeuÙee mcejCeele "sJelees. Keb[g ne Oeveiej Demegve Yeejleeleer} ceneje<š^ jepÙeeceOeer} He}eÙeve ieümle cesb{HeeU Ùee mecegoeÙeeceOeer} Skeâ. DeepeHeÙe&ble YeejleeceOÙes yengleskeâ cesb{erHee}ve ns Je[er}esHeepeer&le, mLe}eblejerle, HeejbHeejerkeâ HeOoleerves efpeJeveeOeej cnCegve nesle Deens. efkeâlÙeskeâ Meskeâ[es Je<ee&Heemegve lÙeebÛee mecegoeÙe cesb{erHee}ve keâjerle neslee. mecegoeÙee ceOeer} meecegnerkeâ %eeve ns, lÙeebÛÙee owveboerve HeOoleer pemes-ieeCeer, ve=lÙe,keâLee Ùeeb ceeOÙeceelegve efpeJeble jenle. Keeme je$eer ieeJeebceOeer} Je[er}Oeejer ceb[Uer keâ[gbve KeguÙee Jeiee&ceOÙes npeejes ÛeeboCÙee Je nme-Ùee ÛeboüeÛÙee mee#eerves les efMekeâeÙeÛes. Ùee meJe& %eeveeÛes DevegYeJeeÛes omleeSsJepeerkeâjCe keâjCÙeekeâjerlee lesLes kegâ"uÙeener øekeâejÛeer Hegmlekesâ, jskeâe@[& efkebâJee keâeieo veJnleer. Hejbleg %eeve ns Skeâe efHe{er keâ[gve ogme-Ùee efHe{erkeâ[s meelelÙeeves peele nesles. les kesâJeU efkeâlÙeskeâ Je<ee&ÛÙee owveboerve meJeÙeer, ke=âleer Je efvejer#eCeeves. ns lÙeebÛÙee mebmke=âleerceOÙesÛe ¤pegve ies}s nesles. lÙeebÛÙee cesb{erHee}veeceOÙes, Ieesbie[er ceOÙes, ieJeleeU ÛejeF&jeCeebceOÙes, meJeÙeerÛee Yeeie nesTve yeme}s nesles.

Keb[g veer DeeHeuÙee ceg}ebvee MeeUsceOÙes šekeâ}s. Keb[gÛee cees"e ceg}iee ne Ûeebie}e ngMeej efJeÅeeLeer& neslee. MeemeefkeâÙe veeskeâjer efceUCÙeekeâjerlee lÙeeme cene efJeÅee}Ùeerve lemesÛe HeoJeer HeÙe&ble efMe#eCe IesCÙeeme øeeslmeenerle kesâ}s. cesb{erHee}veekeâjerlee lÙeeÛeer Deelee keâmeuÙeener øekeâejÛeer ceole nesle veJnleer. ogmeje ceg}iee ne MeeUsceOÙes Heâej ngMeej veJnlee lÙeecegUs lÙeeme cesb{erHee}ve keâjerlee øeeslmeenerle keâjCÙeele Dee}s. lees Deelee peJeUÛÙee HeMegOeve efJemleej

mesueHeâesve Je Fbšjvesš meejKÙee meeOeveeveer meOÙeeÛÙee ceeefnleerÛÙee peieele yeUkeâeJeuesueer peeiee hegvne heejbheeefjkeâ %eeveeuee keâeyeerpe keâjlee ÙesCes keâ"erCe Deens. yeoueeÛÙee JeeNÙeeÛeer ieleer ue#eele Ieslee ns Skeâ cees"s DeeJneveÛe Deens. legšhebpeer Mesleer DeeefCe iegje{esjebÛee meebYeeU ÙeeÛÙeeJej Ùee yeoueeÛes ØeÛeb[ efJeheefjle heefjCeece Peeuesues efomeleele. efkebâyengvee ¢ee yeoueeÛÙee ieleeruee meeceesjs peeCÙeeÛeer kegâJele vemeuÙeekeâejCeeves les peCet mebheg°eleÛe Ùesle Deensle. meÅeeÛÙee efJemleej Je efMe#eCeemee"er DeefmlelJeele DemeuesuÙee JÙeJemLeebceOÙes Deceguee«e yeoue Ie[JeCes ne SkeâcesJe ceeie& DeMee ueneve MeslekeâNÙeebvee Je cesb{heeUebvee yeoueeÛÙee megmeeš JeeNÙeemeesyele leie Oe¤ve jenCÙeeÛeer leekeâle osT Mekeâlees. kesbâoüeceOÙes peeGve JesieJesieUÙee øeefMe#eCeeceOÙes menYeeieer nesGve veJeerve - veJeerve keâuHevee IesTve ÙeeÙeÛee, yees}eÙeÛee. lÙeeleerue keâener keâuHevee nÙee Keb[gÛÙee Je mecegoeÙeeÛÙee cebbs{erHee}veeceOeer} 50 Je<ee&Ûes %eeve ÙeeHes#ee HegCe&le: efYevve neslÙee. les DeeOegveerkeâ Jeie& Kees}er ceOÙes }KKe øekeâeMeeceOÙes efo}s}s %eeve nesles. le¤Ce efJeÅeeLÙee&vee efMekeâefJeCÙeekeâjerlee efYebleerJej meeojerkeâjCe, nÙeeceOÙes jbieerle Ûeeš&me Ûee JeeHej øeecegKÙeeves JneÙeÛee. Deekeâ<e&keâ Je JesieJesieUÙee keâ}jÛeer He$ekesâ, Ie[er He$eerkeâe IesJegve lees Iejer HejleeÙeÛee. ogHeejveblejÛÙee keâ[keâ GvneceOÙes efÛebÛesÛÙee Pee[eKee}er efJeßeebleer Iesle Demeleebvee Keb[g DeeOegveerkeâerkeâjCeeJej Deblece&gKe neslees. ceeieer} Je<eer& keâener cesb{Ùee DeÛeevekeâ ce=lÙegcegKeer He[uÙee. Keb[g Je lÙeeÛÙee menkeâeÙee&bveer MeJeefJeÛÚsove kesâuÙeeveblej lÙeebvee HeeveeÛÙee DeekeâejeÛes cesb{ÙeeÛÙee Ùeke=âleeJejleer ef"Hekesâ Dee{U}s. keâener pes<" cesb{HeeUebmeesyele ÛeÛee& kesâuÙeeveblej lÙeebvee keâU}b keâer nuueer ÛejeF& #es$eeceOÙes Ùeke=âleeÛÙee Deepeeje Heemegve mebj#eCe efceUCÙeekeâjerlee keâener efJeefMe<" HeOoleerÛÙee JevemHeleer Dee{Ule veenerle. cesb{ÙeeÛee ce=lÙeg Je Oeeskesâ keâceer keâjCÙeekeâjerlee DeMee HeOoleerÛeer JevemHeleer Deme}s}er ÛejeF& #es$e MeesOevÙeekeâjerlee øeÙelve keâjCÙeele Dee}s.

Hejbleg leMeer ÛejeF& #es$e MeesOeCes SJe{s meesHes veJnles. iesuÙee keâener keâe}eJeOeer ceOÙes HeÙee&JejCeeceOÙes Heg<keâU yeo} Ie[gve Dee}sle pÙeecegUs Ùee mebHegCe& HeÙee&JejCe meeKeUerceOÙes keâener yengHeÙeesieer, ceguÙeJeeve JevemHeleer PeHeešÙeeves ve<š PeeuÙeele. ÛejeF&ÛÙee #es$e yeo}CÙee keâjerlee Keb[gÛÙee ogme-Ùee ceg}eÛeer menceleer veJnleer. øeefMe#eCeeceOegve efceUe}s}er Deew<eOe IesJegve lees meceesj Dee}e. lÙeeÛÙeemeesyeleÛe Flejner kegâšgbyeeceOeer} ceg} øeefMe#eCeeceOÙes menYeeieer Pee}er, nesleer lÙeebveerner ne Deew<eOeerÛee øeÙeesie leelkeâeU kesâ}e. keâener efoJemeeveblej keâener cesb{ÙeeceOÙes ieYe&Heele Pee}e. lÙeecegUs Deew<eOeer Je cesb{ÙeeÛee ieYe&Heele ÙeeceOÙes keâener mebyebOe DemeuÙeeÛes lÙeebvee mecepe}s. lÙeebÛÙee Hewkeâer keâesCeerner ns meebieg Mekeâ}b veener keâer ieeYeCe peCeeJejebkeâjerlee Jejer} Deew<eOe megj#eerle Deens keâer, veener ? Keb[tves ¢ee Deew<eOeebÛee Jeehej leeye[leesye yebo kesâuee DeeOegefvekeâ GHeeÙe ÙeespeveebceOeer} ner Skeâ cees"er mecemÙee Deens. Skeâlej lÙeebÛeer ÙeesiÙe Je HegjsMeer ÛeeÛeCeer Iesle}s}er vemeles DeeefCe cebs{HeeUeveer less vegkeâmeeve menve keâjeJes ner DeHes#ee Demeles. cnCegveÛe nu}er cesb{HeeU Deeheueer peveeJejs }Jekeâj ceekesb&âš ceOÙes efJekeâeÙeuee DeeCeleele. peemle keâe}eJeOeerHeÙe&ble peveeJejebÛes mebieesHeve les ke⤠FÛÚerle veenerle. 2-3 ceefnvÙee ceOÙesÛe peveeJejs ceeke&sâšceOÙes vesTve efJe›eâer kesâuÙee

18

peeles. ogmejerkeâ[s efJemleej efJeYeeiee ceOeer} Meem$e%e cesb{Ÿee efkeâceeve 9 cenerves "sJeCÙeeÛee meu}e osleele. 'Hejbleg cesb{HeeUeÛeb keâesCe Sskeâlees ?` Keb[g ceveeMeerÛe yees}}e, pees Meslekeâjer keâeHemeeÛÙee veJeerve peeleer DeeHeuÙee Mesleele Hesjlees.lÙeeuee keâebner Heâjkeâ he[le vemesue, heCe DeMÙee MesleeceOÙes cesb{Ùee ÛejuÙeeveblej lÙeebvee veJeerve mecemÙeebvee leesb[ oÙeeJes }eieles. nÙee mecemÙee HeejbHeejerkeâ Deew<eOeesheÛeejeves ye-Ùee nesle veenerle, [e@keäšjebÛeer efšce megOoe Ùee mecemÙeebÛes ÙeesiÙe efveoeve }eJeCÙeeceOÙes DemeceLe& "jles. SkeâeSkeâer Heg<keâU cesb{Ùee cejCe HeeJeCes Ùee Ûecelkeâejerkeâ mecemÙesJej GHeÛeej mees[gve [e@keäšj cesb{HeeUevee lÙeebÛeer cegU Hewoeme yeo}eJes, efkeâškeâveeMekeâebÛeer HeâJeejCeer keâjCes, ke=âceer ceejCÙeeÛes Deew<eOe JeeHejCÙeemeboYee&le meu}e osleele. heCe ns GHeÛeej øelÙeskeâ #es$eerÙe HeeleUerJej KejÛe leHeeme}s}s Deensle keâe ? veefJeve peeleerÛÙee ceW{Ÿee heeUCes ÙeesiÙe "jsue? ÛeeNÙeeÛee legšJe[e Je veefJeve jesieevee lÙee leeW[ osJet Mekeâleerue ? keâoeefÛele lÙee peeleerÛÙee ces{bŸeeÛes Jepeve ueJekeâj Jee{le Demesuener. hejblet...? SKeeob cesb{¤ pej jesieeveer cejCe HeeJe}b lej vegkeâmeeve kegâCeeÛes ? Keb[g efJeÛeej keâjerle neslee. efkeâškeâveeMekeâebÛee penjer}e efJe<eejer Jeeme Ùeslees. Hejbleg Je=Oo cesb{HeeU pees [eskeäÙeeJej Hesâše Iee}lees, pÙee}e ef}nlee, JeeÛelee Ùesle veener ceesyeeF&ue Jeehejlee Ùesle veener lÙeeÛeb keâesCe SskeâCeej.?

Deepe lÙeeÛÙee ceg}e}e keâece keâjCÙeekeâjerlee ÚesšsÙeb$e, š^@keäšj nJee Deens. ceUCeer Ùeb$e Heenerpes, He@eJej š^er}j, ceesšej meeÙekeâ}, nJeer Deens. DeeefCe nes ceesyeeF} HeCe nJee Deens. lÙee}e mebieCekeâ lemesÛe Fbšjvesš ÛÙee JeeHeje efJe<eÙeer HeCe ceenerleer Deens. lÙee}e peJeUÛÙee efJemleej keâeÙee&}Ùeekeâ[gve nJeeceeve lemesÛe yeepeejYeeJe meboYee&le mebosMe efceUleele Hejbleg mebosMe/ ceenerleer }Jekeâj efJeme¤ve peeles Je iejpesÛÙee JesUer Dee"Jele veener. pegvÙee keâeUer cenlJeeÛÙee meJeÙeer / ceenerleer ner }eskeâebÛÙee peieCÙeeÛeer HeOoleer, mebmke=âleer Je lÙeebÛes owveboerve DemleerlJe ÙeeceOÙesÛe meeceeJe}s}er nesleer. Je lÙeeceeOÙeceelegve leer efpeJeble jeneÙeÛeer. les DeeHemeeceOÙes mebJeeo meeOeeÙeÛes keâer cesb{ÙeebÛeer ÙeesiÙe Je efJeefMe<š HeOoleerves keâeUpeer Iesle}er veener lej osJe keâesHes}. les DeeHemeeceOÙes meceepe Je HeÙee&JejCee efJe<eÙeer Deeoj yeeUieCÙeeme efMekeâJeCe osle Demes. efJeMes<e ieJele GieJeuÙeeveblejÛe les cesb{ÙeebÛe mLe}eblej keâjerle Hejbleg Deelee meÅe HeefjmLeerleer ceOÙes Keb[gÛeer ceg}b Je lÙeeÛes efce$e ns lÙeebÛÙee mecegoeÙeeceOeer} pes<" ceb[UerbÛÙee Ùee efJeÛeejebJej nmeleele. le¤CeebÛÙee celes pes<šebÛes efJeÛeej cnCepes DeMeem$eerÙe, DeeOegefvekeâlee veme}s}s Je og}#eer&le Deensle.

Hejbleg Meem$eerÙe o=<šerkeâesCe cnCepes keâeÙe ? DeeOegveerkeâ cnCepes keâeÙe ? %eeve cnCepes keâeÙe ? efJeMes<e ieJele pes Ùeke=âleeÛÙee DeepeejeHeemegve cesb{ÙeebÛe mebj#eCe keâjles. DeMee HeOoleerÛeer KegHe ceewuÙeJeeve ieJeleb lemesÛe JevemHeleer Kethe otefce&U Peeueer. yee@š}ceOeer} Deew<eOe menpe GHe}yOe nesles. Hejbleg HeÙee&JejCeeceOeer} Deew<eOe nu}er KegHe ogceer&U nesle Ûee}}er Deensle. øelÙeskeâef"keâeCeer legcneme }eskeâ JeeleeJejCeeceOeer} yeo}ebÛÙee meboYee&le yees}leebvee Dee{Uleele DeeefCe les Kejner Deens. nJeeceeve, HeeJemeeÛÙee meboYee&leer} Yeekeâerleb keâjCeb efoJemesbefoJeme KegHe keâ"erCe nesle Deens. vesnceerÛÙee HeOoleerceOÙes cesb{erHee}ve keâener efJeMeer<" efÛebvn, KegCee ÙeebJej DeJe}byegve Demeleb Hejbleg les keâener Deelee JewOe jener}s} veener. nesÙe keâoeÛeerle keâener HeejbHeejerkeâ HeOoleer YeefJe<ÙeeceOÙes keâece keâjCeej veenerle Hejbleg meÅemLeerleerceOeer} DeeOegveerkeâ HeOoleer HeCe keâece keâjCeej veener.

Keb[tuee Ùee yeeyele Kee$eerÛe Jeešles.

Kejer mecemÙee Deens kegâ"s ?

19

pÙeeHeOoleerves Keb[g meejKee cesb{HeeU keâesb[erle meeHe[}e, lÙeeHeOoleerves Deveskeâ Úesšs cesb{HeeU lemesÛe Úesšs Meslekeâjer, iejerye Jeie& mebHegCe& peieeleerue keâesb[erle meeHe[}s}s Deensle. Keeme keâ¤ve veJeerve GYejlÙee DeLe&JÙeJemLesceOÙes ceesyeeF&}

Je FbšjvesšÛÙee peieeceOÙes Heâkeäle HeejbHeejerkeâ %eeve ns jespeÛÙee yeo}ebvee Je DeeJneveebvee leesb[ osCÙeeme Hegjsmes veener. meelelÙeeves JesieJesieUÙee HeeleUerJej KegHe yeo} nesle Deensle. Úesšs Meslekeâjer Je HeMegOeejkeâ cees"Ùee øeceeCebeceOÙes øeYeeJeerle Pee}s}s Deens. ieesbOeU}suÙee mLeerleerceOÙes Pegbpe osCÙeeme meceLe& vemeuÙeecegUs cesb{HeeU veenerMes nesCÙeeÛÙee ceeiee&Jej Deensle. cnCegve mecemÙee vescekesâHeCeeves keâMeele Deens ? ceenerleerÛee DeeMeÙe Mesleer Je HeMegOeve mebieesHeve cnCepes Skeâøekeâejs ceeveJepeeleerceOeer} npeejes Je<ee&bHeemegve mee"Je}s}s %eeve nesÙe. veJeerve ceenerleer Je %eeve ns lÙeeceOÙes meelelÙeeves peele Jee{le jener}. YeglekeâeUeceOÙes ceenerleerÛeer Deeoeve øeoeve KegHe mebLe ieleerves JneÙeÛes. lÙeecegUs yejeÛemee efJekeâmeveMeer} mecegoeÙe efJekeâmeerle mecegoeÙeebceOeer} DeeOegveerkeâlesHeemegve ogj jenÙeÛee. Hejbleg Deepe ner HejermLeerleer yeo}}s}er Deens. yešCeeÛÙee Skeâe efkeä}keâJej KegHe keâener ceenerleer GHe}yOe Deens. Hejbleg veJeerve veJeerve meJe&Ûe DeoÙeeJele ceenerleer efceUJeerves, meJeÙeerceOÙes GlejefJeCes ns MekeäÙe nesle veener. Keeme keâ¤ve Úesšs Meslekeâ-Ùeebvee ns KegHe DeJeIe[ Jeešles. ceenerleerÛee DeejeKe[e Meslekeâjer efkebâJee MesleerMeer mebyebOeerle mecegoeÙe Skeâe efJeÛeer$e HeefjmLeerleerceOÙes meeHe[}s}e Demegve lees lÙeeceOegve ceeie&keâüceve keâjerle Demeleebvee mJele:}e meceepe Je yeepeejeceOeer} meelelÙeeves Jee{le peeCee-Ùee iejpee ÙeebceOÙes vesnceer DeoÙeeJele "sJeg FÛÚerlees. yengoe peemleerle peemle Meslekeâjer Je meeceepeerkeâ keâeÙe&keâles& ns efveKeU efkebâJee peemleerle peemle ceenerleerves YeejeGve ies}s}s efomeleele, GHeÙeesieer DeeJeMÙekeâ ceeefnleer Je DeveeJeMÙekeâ ceeefnleer ner JesieUer keâjCÙeeÛeer Heâej cees"er mecemÙee keâoeefÛele lÙeebvee Yes[meeJele Deens. ceenerleer DeeoeveøeoeveeÛes m$eesle De}erkeâ[ÛÙee keâeUeceOÙes ceeefnleerÛes m$eesle megOoe KegHe Jee{}s - pemes meeceepeerkeâ keâeÙe&keâle&s, DeMeemeefkeâÙe mebmLee, MeemeefkeâÙe efJemleej keâeÙe&keâles&, js[erDees, efš.Jner. Fblejvesš, Je=lleHe$e, ceemeerkeâ, yeepeej øeleerveerOeer, ceesyeeF&} Jejer} mebosMe, Demes Deme}s lejer ner Jee{}s}er ceenerleer Meslekeâ-ÙeebÛÙee GHeÙeesieer He[Cee-Ùee %eeveeceOÙes ¤Heeblejerle nesF&}Ûe Demes veener. lemesÛe les Kee$eer osG Mekeâle veenerle keâer kegâ"}er ceenerleer efJeMJeemeen& Deens DeeefCe kegâ"ueer veener, kegâCeeJejleer efJeMJeeme "sJeeÙeÛee? keâesCe ÛegkeâerÛÙee efoMesves IesJegve peele Deens. ceeefnleerÛee øeJeen ceeefnleerÛee øeJeen ne yengleskeâ SkeâleHeâer& Demelees. ne øeJeen øeÙeesieMeeUe, mebMeesOeve kesbâoü efkebâJee OeesjCe "jefJeCeejs ÙeebÛÙeekeâ[gve Kee}er Meslekeâ-ÙeebHeÙe&ble efJemleej keâeÙe&keâlÙee&bÛÙee ceeHe&âle nesle Demelees. lÙeeÛeer ceenerleer Skeâe JÙekeäleerkeâ[gve ogme-Ùee JÙekeäleerkeâ[s peeles, ÙeebceOÙes KegHe ceeefnleer megšgve peeles . lesLes ÙeesiÙe efkebâJee meceHe&keâ Dee{eJee IesCeejer Ùeb$eCee keâeÙe&jle veener pesCeskeâ¤ve Meslekeâ-ÙeebÛÙee mecemÙee Deieoer mHe<šHeCes øekeâeMe efkeâjCeemeejKÙee Kee}er Hejle peeleer} Je Heg{s OeesjCe keâlÙee&keâ[s peeleer}. ns Skeâ DeeMÛeÙe&Ûe Deens keâer yengleskeâ veJeerve keâeÙe&keâüce Je Ùeespevee KegHe keâceer øeceeCeeceOÙes ÙeMemJeer nesleele. ogos&Jeeves nÙee meJe& veefJeve Ùeespevee Debce}yepeeJeCeerceOÙes øeÛeb[ KeÛe& Pee}s}e Demelees yeo}eÛeer iejpe pÙee ceeiee&ves efkebâJee ieleerves meJe& Heg{s peele Deens. lÙeeceOÙes meÅeemLeerleer ceOeer} efJemleej Je efMe#eCeeÛeer HeOoleer, OÙesÙÙe, Godos<e, HeesnÛeCeejer Ùeb$eCee ns mebHegCe&HeCes yeo}Ces iejpesÛes Jeešles.

meYeesJeleeueer nesCeeNÙee yeoueecegUs Meslekeâjer DeeefCe Oeveiej meceepeeJej cees"s og<heefjCeece

DeeMeÙe HegvejeJe}eskeâve Ùeekeâjerlee Mesleer HeOoleer keâ[s yeIeCÙeeÛee veJeerve o=<šerkeâesCe iejpesÛee Deens. lÙeekeâjerlee HeejbHeejerkeâ HeOoleerbÛes HegvejeJe}eskeâve keâ¤ve lÙeeceOeer} Oeeskesâ iegbleeiegbleerÛeb HeÙee&JejCe DeeefCe DeejesiÙeemeboYee&leer} cegodos Ùeeyeeyele keâener Gllej Deens keâe ? keâeÙe veJeerve yeo} keâjCes iejpesÛes Deens Je keâeÙe HegJeer&ÛesÛe "sJeeÙeÛes Deens? veJeerve ceenerleer DeeOeerÛÙeeÛe %eeveeceOÙes pecee keâjeÙeÛeer keâe, DeeOegefvekeâ meJeÙeer efkebâJee HeOoleer nÙee keâeUeÛÙee DeesIeeceOÙes efkeâleHele efškeâCeej ns SKeeoÙeeves leHeemeCes iejpesÛes Deens. kegâ"uÙee HeOoleer efkebâJee meJeÙeer nÙee }njer nJeeceeve Je yeepeejeceOeer} Ûe{-GleejeHeemegve mebjef#ele "sJeleer}? keâeÙe øeceeCeeceOÙes HegJeer&Ûes %eeve keâceer keâjeÙeÛes DeeefCe keâeUpeerHegJe&keâ, Skeâ$eerleHeCes meJe&meceeJesMekeâ %eeve leÙeej keâmes keâjCes iejpesÛes Deens, keâer pes pÙee}e nJes Demes} lÙeeme GHe}yOe nesF&}, Keeme keâ¤ve efJemleej efMe#ekeâ Je Meslekeâ-Ùeebvee. %eeveeÛeer mee"Jeve DeeefCe Hegve&:øeeHleer pevegefkeâÙe meeefnlÙee keâjerlee Deieoer oeš keâeUesKeer Deme}suÙee leb$e%eeveeHeemegve les efMele mee"JeCegkeâ ie=n heÙeËle JesieJeàÙee mee"JeCegkeâer ÛÙee heOoleer Deensle. lÙee ØeceeCes Deepe ceenerleerÛeer mee"JeCe HegJeer&Hes#ee KegHe JesieJesieUÙee HeOoleerves nesle Deens. lejermegOoe ceenerleer HeÙe&ble HeesnesÛe Je Hegve&:øeeHleer ner DelÙeuHe Deme}suÙee mecegoeÙeekeâjerlee mecemÙee "¤ Mekeâles. ceeefnleerÛes meeJe&peefvekeâ m$eesle efvecee&Ce keâjCes Je lÙeeÛes meeJe&peveerkeâ DeefOeHelÙeeKee}er JÙeJemLeeHeCe keâjCes iejpesÛes Deens. pÙee ceeOÙeceelegve efJeMJeemeen& DeeefCe efve:He#eHeeleer ceenerleer efceUs}. lÙeecegUs JesieJesieUÙee keâeÙe&›eâceeÛee ÙeMemJeerlee, DeÙeMemJeer lÙeeceOeer} JesieJesieUÙee HeOoleer nÙee meJeermlej HeCes yeIelee Ùesleer}. efJemleej keâeÙe&keâlÙee&bveer, Meslekeâjer mecegoeÙeebmeesyele ceeefnleerÛeer osJeeCe IesJeeCe keâjerle Demeleebvee Ùee iees<šerkeâ[s efoMee efveo&sMe keâjCes iejpesÛes Deens. øeefMe#eCeelcekeâ yeeyeerbÛes HegCeJee&}eskeâve ØelÙeskeâeÛeer efMekeâCÙeeÛeer Skeâ JesieUer neleesšer Demeles. }eskeâebÛeer efMekeâCÙeeÛeer HeOoleer "jefJeCÙeeceOÙes mebmke=âleer cenlJeeÛeer Yegceerkeâe efveYeeJeles. ÙeemeboYee&le KegHe keâece Pee}s}s Deens. Hejbleg ceeefnleer osJeeCe-IesJeeCeerÛÙee HeOoleer ÙeebJej keâece nesCes iejpesÛes Deens. JesieJesieUÙee iešebkeâjerlee efJemleej keâeÙe&›eâceebÛes efveÙeespeve, DeejeKe[e leÙeej keâjerle Demeleebvee Meslekeâjer mecegoeÙe ne lÙeebÛÙee

JesieJesieUÙee meJeÙeer, ke=âleerceOegve efMekeâlees ns [eskeäÙeeceOÙes "sJeCes KegHeÛe iejpesÛes Deens. øeefMe#eCee keâjerlee Hegjsmee JesU efveef§ele keâ¤ve, Ùee JesieJesieUÙee HeOoleer keâeUpeerHegJe&keâ Meslekeâjer mecegoeÙeebkeâ[s nmleeblejerle nesleele ÙeeÛeer Kee$eer keâjCes DeeJeMÙekeâ Deens. lÙeeÛes mebYeeJÙe Oeeskesâ pÙeeceOÙes HeÙee&JejCeerÙe HejerCeeceebÛee megOoe DeebleYee&Je Demes}. ns leheMeeruee ceOÙes MeslekeâNÙeebvee mecepesue ÙeeÛeer Kee$eer keâjeJeer ueeiesue Ùee %eeveeÛee Je ØeefMe#eCeÛee ØelÙe#eele Jeehej keâefjle Demeleevee. Meslekeâ-ÙeebÛÙee meelelÙeeves Yesšer IesJegve, Mesleer ceOeer} KeNÙee mecemÙee DeesUKeCes Je JÙeJeefmLele veebsoer, omleeJeSsJepeerkeâjCe keâjCes iejpesÛes Deens. Dee}s}s DevegYeJe, HeOoleer efJekeâmeerle keâjCeeNÙee øeÙeesie MeeUskeâ[s Hee"Jeerves Je Meslekeâ-Ùeebvee megOoe ceenerleerÛÙee JesieJesieUÙee m$eesleeefJe<eÙeer ceenerleer hegjefJeCes Je lÙee ceenerleer HeÙe&ble keâmes HeesnÛeeÙeÛes ns keâUJeerCes iejpesÛes Deens. Fbšjvesš Ùee meJe& yeeyeleerle cenlJeeÛeer Yegefcekeâe efveYeeJeg Mekeâles. Hejbleg HegJeer& Gu}sKe kesâuÙeeøeceeCes, KegHe peemle ceenerleer ns megOoe Ieelekeâ "¤ Mekeâles. ceenerleerÛÙee øeJeeneÛes Hegveefve&osMeve ceenerleerÛee øeJeen ne Heâkeäle SkeâleHeâer& vekeâes. efJemleej keâeÙe&keâlÙeeb&vee yeo}eÛes øeJele&keâ cnCegve heeefnues peeles. veJeerve keâuHevee øeÙeesieMeeUsHeemegve MesleeHeÙe&ble heesnesÛeJeCÙeeÛes keâece les keâjleeleÛe Skeâ KegHe iegbleeiegbleerÛeer / DeJeIe[ Yegceerkeâe meceepeeceOÙes keâjCÙeeÛes les šeUleele leer cnCepes ØelÙe#eele MeslekeâNÙeebvee Yes[meeJeCeeNÙee mecemÙee Je lÙeebÛes ØeMve veerš mecepeeJetve IesTve les leb$e%e Je heÇÙeesie MeeUsheÙe&ble heesnesÛeJeCes lÙeecegUsÛe Ùee meJe& øeefkeâüÙesceOÙes efJemleej keâeÙe&keâle&s ns meceepe, Meem$e%e Je OeesjCekeâle&s ÙeebÛÙeeceOeer} heCe Skeâ cenlJeeÛee ogJee "¤ Mekeâleele. lÙeebÛes cenlJeeÛes keâece cnCepes efHeâu[ceOeer} ceenerleer, Deekeâ[sJeejer ÙeebÛÙee veebsoer IesCes pesCeskeâ¤ve le%e JÙeeJemeeÙeerkeâebkeâ[gve lÙeebÛes efJeM}s<eCe Je ke=âleer "jefJeves meesHes nesF&} Ùee veesboerceOÙes Kee}er} JesieJesieUÙee yeeyeerbÛee meceeJesMe nesT Mekeâlees pemes ce=lÙegoj, jesie efkebâJee efJeke=âleeryeeyeleÛes meJns&, JeeleeJejCeeceOÙes nesle Deme}suÙee yeo}ebÛÙee veesboer, efHekeâebÛeer ÙeMemJeerlee Je veeHeerkeâer, veJeerve leb$e%eeveeÛes DevegYeJe Je JÙeJemLeeHeve HeOoleer FlÙeeoer. DeMee HeOoleervee øeeslmeenerle kesâuÙeecegUs meceepeeefJe<eÙeer lÙeebÛee o=<šerkeâesCe kesâJeU yeo}Ceej veener lej les YeefJe<ÙeeceOeer} Jee{lÙee DeefveefMÛelelee ceOÙes KegHe cenlJeeÛeer Je øeefoIe& keâe}eJeOeerHeÙe&ble Yegefcekeâe ke⤠Mekeâleer}. Kethe keâebner keâjCÙeemeejKes Deens. Ùee veJeerve yeoueeÛÙee JeeNÙeeÛÙee ueešsle meceepe Dees{uee peelees. vegkeâmeeve nesles, keâener DeMee heuueJeerle nesleele.

DeMee ceOÙes Keb[tmeejKes Meslekeâjer hetCe& keâesuece[tve peeleerue. SkeâÛe DeeMee yeeUieueer peeT Mekeâles keâer ÙesT IeeleuesuÙee efJekeâemeeÛÙee ØeÙelveeceOÙes ÙeMe DeeefCe veJÙee DeeMee efvecee&Ce JneJÙeele Je neveer keâceer JneJeer. DeeefCe lÙeebÛee Ssefleneefmekeâ, heejbheeefjkeâ %eeve mee"e lÙeebvee yeoueebÛÙee ueešsle Kebyeerj Je "ece heCes jenCÙeeme ceole keâjsue. efvelÙee meebyeecegleer& Ieesšies, DebLeje SHeâ-uebleevee iee[&ve, Sve.[er.S. jes[, YeeJeOeve, hegCes -411 021 ceneje°^ Yeejle Email : anthra.pune@gmail.com

ceje"er DevegJeeo: megjsMe uegues cetU uesKe : Surviving the winds of change - A shepherds dilemma (Vol. 15, No. 3, Sept. 2013)