ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
1
_âòd _ûVK,
ùfAiû A ò@û
aòùgh IWò@û iõÄeY
G[ôùe ùfAiû A ò@ûùe _ìaðeê _âKûgòZ AõeûRú bûhûe KòQò aQûaQû cìk ùfLûKê IWò@û bûhûùe iõKkòZ Keû~ûAQò û
Ieúiû ù_ûÁ aûKè - 51, Rò._ò.I,bìaù^gße 751001
www.orrissa.co.in, E-mail: orrissabbsr@gmail.com
G.Gcþ.A. `ûCù i^þ ^õ-204, 100 `òUþ eòw ùeûWþ, ù`Rþ 3, a^gueú 2d cjfû, 3d ùiû_û^, aûwûùfûe 560085 ù`û^ ^õ :+91-080-26699512, 26699522 `ûKè ^õ: +91-080-26699410 A ùcf : amebang@giasbg01.vsnl.net.in @¤l - Wÿü. @ûe. \ßûeòKû^û[ ùKûhû¤l - gâú Giþ. Gfþ. gâú^òaûi ibý - Wÿü. bò[f eûR^, Wÿü. Gcþ . cjûù\aû®û Wÿü. G^þ. ùK. iûxò Wÿü. G^þ. Rò. ùjMþùWÿ, Wÿü. Uò. Gcþ. ZýûMeûR^, Wÿü. bò. aòebù\âdû gâú. Pòe^þRòbò iòõ, @ûA.G.Giþ. cêLý iõ_û\K - ùK. bò. Giþ. _âiû\ _eòPûk^û iõ_û\K - Uò. Gcþ. eû]û @^êaû\ I @^êaû\ ic^ßd @eêYòcû ÊûAñ IWÿò@û iµû\^û aògßùcûj^ cjû«ò, Ieúiû @^êaû\ iõù~ûR^û @eê^þ Kêcûe gòbeûG, G.Gcþ.A `ûCù i^þ @kueY I cê\âY fò_òÄû^þ, bìaù^gße _âz\ ù`ûùUûPòZâ Ieúiû ù`ûùUû fûAùaâeú ùfAiû _ZâòKû @^ýû^ý iõKk^ fûUò^þ @ûùceòKû, Aù ûù^iò@û._½òc @û`âòKû, aâûRòfþ Gaõ PûA^òRþ iõÄeY ùfAiû A ò@û _ZâòKû @^ýû^ý @û kòK iõÄeY jò¦ò, ùZfêMê, Zûcòfþ Gaõ K^ÜW (iõ_û\^û c kú Ze`eê _ZâòKûe Cù gýKê ~[ûiû¤ iVòKþ bûùa C_iÚû_^ KeòaûKê icÉ ~ZÜ ^ò@û~ûAQò û ùZùa G[ôùe _âKûgòZ ùfLûMêWòKe iZýûiZý _ûAñ iõ_éq ùfLK jó \ûdú ejòùa û )
còùReò@e
(MISEREOR)
gâú _âYûkú PûhKê ajê iõLýK Pûhú aòKÌ Kéhò _âYûkú jòiûaùe MâjY KeòQ«ò û Gjò gâú _âYûkú ùKak ]û^ùe iúcòZ ùjûA ejò^ûjó û cû ò@û, aòeò, Mjc AZýû\ò Pûhùe c¤ Gjò _âYûkúKê Pûhúcûù^ aýajûe KeêQ«ò û aòbò^Ü eûRýùe gâúKê _âiûe Keòaû _ûAñ ùaieKûeú iõiÚûcûù^ _âcêL bìcòKû MâjY KeòQ«ò û KòQò eûRý ieKûe c¤ G \òMùe _\ùl_ ù^AQ«ò û cûZâ RûZúd Éeùe gâú Kê ieKûeue ù~ûR^û c¤ùe iûcòf Keòaû Gùa _~ðý« i¸a ùjûA _ûeò^ûjó û Lû\ý C_ôû\^, i´ke iêaò^òù~ûM I Rkaûdê _eòa ð^ùe gâú e iKûecôK _âbûaKê _âcûYòZ Keòaû _ûAñ KòQò MùahYû @^êÂû^e ùa÷mû^òK, MùahK Gjò _âYûkúKê ùa÷mû^òK \éÁòùKûYeê @^ê¤û^ Keò Pûhú, ùaieKûeú @^êÂû^ I aòbò^Ü ù^UIßûKð MêWÿòK c¤ùe GK @ûùfûP^û _éÁbìcò iéÁò KeòQ«ò û Gjò iõLýûùe gâú _âYûkúKê @û_ùYA[ôaû Pûhúcû^ue aòùgh @^êbìZò I i`kZûKê iÚû^ \ò@û~ûAQò û iõ_û\K
ùfAiû
ÊÌ aûjý ijûdZû I iÚûdú Kéhò C_ùe @û]ûeòZ ùfAiû _ûeòùagòK Kéhò _âYûkúùe ^òRe C_ôû\^ I C_ûRð^ aé¡ò KeòaûKê Pûjêñ[ôaû Pûhúcû^u _ûAñ GK ùa÷hdòK I iûcûRòK aòKÌ û ùfAiûùe iÚû^úd i´k I _âûKéZòK iõiû]^ MêWòKe iêaýajûe Gaõ @ûagýK iÚùk aûjý iû]^ MêWòKe iêelòZ I _âbûaò aýajûe iõ_KðòZ gòlû còùk û Gjû ^òRÊ mû^, \lZû, cìfýùaû], iõÄéZò I iõMV^ @û]ûeùe ^òRe baòhýZ MV^ KeòaûKê Pûjêñ[ôaû cjòkû, _êeêh I ùMûÂúMêWòK ^òcù« C òÁ û Kéhòùe C^ÜZú Gaõ _eòa ðòZ _eòiÚòZò I @ûagýKZû @^êiûùe Gjûe _âùdûM _ûAñ Pûhú I Kcðú cû^u iûc[ðý MV^ \òMùe ùfAiû ùjCQò GK ijbûMú bò òK _âKâòdû û ùfAiû ù\gú mû^ùKøgk I aòmû^ i¹Z mû^MêWòKê GKûVò Keò[ûG Gaõ Gjûe @û^êiwúK aòKûg _ûAñ ~[û~[ _\ùl_ ù^aûKê ^úZò ^ò¡ðûeK cû^uê _âbûaòZ Keò[ûG û ùfAiû ùjCQò GK imû, GK _^Úû I GK eûRù^÷ZòK @ûjßû^ û
còùReò@e - aòKûg ùlZâùe ijù~ûM _ûAñ 1958 ciòjûùe Rcðû^ Kû[fòK aòg_þ iõN \ßûeû còùReò@e iÚû_òZ ùjûA[ôfû û MZ 50 ahð]eò còùReò@e @û`âòKû, Giò@û Gaõ fûUò^þ @ûùceòKû @û\ò ù\g MêWòKùe \ûeò\âý aòeê¡ùe iõMâûc _ûAñ _âZògéZòa¡ ùjûA @ûiòQò û ]cð, RûZò I fòw ^òaðòùghùe _âZýK @bûaMâÉ cYòhe @ûagýKZû _ûAñ còùReò@ee ijûdZû C_f² û còùReò@ee \gð^ ùjCQò ^òù¿gòZ ùfûKcû^ue giqòKeY ^òù¿gòZ _âùPÁûKê ijù~ûM Keòaû û Gjû iÚû^úd @^êÂû^, Pyð @^êÂû^, ùaieKûeú @^êÂû^, iûcûRòK @ûù¦ûk^ I MùahYû @^êÂû^ MêWòK ij bûMú\ûeú jòiûaùe Kû~ðýKeò[ûG û ijù~ûMú @^êÂû^ cû¤cùe Gjû jòZû]ôKûeú cû^u ij cògò iÚû^úd aòKûg _âKâòdû I _âKÌ Kû~ðýKûeúZûùe RWòZ ùjûA[ûG û ijù~ûMú @^êÂû^ cû^u ij cò k ò Z bûaùe cò ù Reò @ e _eò a ð ò Z _eò i Ú ò Z ò K ê iûcÜ û Keò [ ûG û (MISEREOR)
(www.misereor.de, www.misereor.org)
Ieúiû GK ùÊzûùiaú @^êÂû^ û Gjû Pûhú ù^ZéZß _âKâòdûùe Kéhòe iÚûdú aòKûg ^òcù« @û\òaûiú ajêk K§cûk I cûfKû^Mòeò Ròfäûùe MZ \êA \g§ò ]eò Kû~ðýeZ û KéhK iõMV^ cû¤cùe _ûeõ_eòK Pûhmû^ ùKøgke C^ÜZú, _ûeµeòK aòj^e iêelû I _âiûe, _âûKéZòK iõ_\ _eòPûk^û cû¤cùe lê\â I ^ûccûZâ Pûhúcû^ue iûaðùbøcZß elû \òMùe Kû~ðýKeêQò û @û\òaûiú cjòkû icaûd cû¤cùe Kéhò I RwfRûZ \âaýe _âKâòdûKeY Keò Rwf C_ùe ^òbðegúk ùMûÂúMêWòKe RúaòKû iêelû \òMùe Kû~ðýKeêQò û @^êÂû^ iõ_KðòZ @]ôK aòaeYú eê còkò_ûeòa û G.Gcþ.A. `ûCù i^þ ÊÌ aûjý ijûdZû bò K ò _âûKéZK ò iõ_\ _eòPûk^û _ûAñ iÚû^úd _ûeµeòK mû^ùKøgk Gaõ ^ì@û iéR^gúk ùa÷hdòK mû^ \ßûeû RúaòKûe C^ÜZò \òMùe Kû~ðý Keò[ûG û G.Gcþ.A. `ûCù i^þ \ûlòYûZý cûkbìcú @ ke lê\â Z[û ^ûccûZâ Pûhúcû^u ijòZ aòKÌ Kéh,ò mû^ùKøgke @bòa¡ é ,ò Zûfòc,þ aòKûg @^êÂû^MêWK ò ij iõ_éqò KeûAaû Gaõ @^êbZ ì ò @û\û^ _â\û^ \òMùe Kû~ðýKeò[ûG û Gjûe ùIßai þ ûAUþ VòKYû ùjCQò (ORRISSA)
(www.orrissa.co.in)
(AME Foundation)
(www.amefound.org)
ijûdZûùe G.Gcþ. A. `ûCù i^þ ij còkZ ò bûaùe Ieúiû \ßûeû _âKûgòZ ùjCQò û ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
2
_âûKéZòK KéhòKê aýû_K Keòaûe _âYûkú
4
aòùgh IWò@û iõÄeY - 3, Wÿòùi´eþ 2014
_ò.Kcfi^^þ _òfûA GKK `if, Kéhò ~ª_ûZò I @û]ê^òKòKeY Kéhò ù_hûKê _ûeòaûeòK Kéhò Vûeê \ìùeA ù^A~ûAQò û K^ýûKêcûeú Ròfäûe KéhK cûù^ _âcûY Keòù\AQ«ò Kò _âûKéZòK Kéhò ]ûeû _eòaûee icÉ i\iýcû^uê Kéhò Kû~ðýùe iûcò f KeûAaû ijò Z _eò a ûee @û[ô ð K cû^\ e aòKûg KeûAaû ij _ââKéZòe Rúa^]ûeûKê c]ý a ûA eLô[ûG û
gâú Kâû«ò
9
RûKòe jêùi^þ, Rò.bò eûcû¬ù^dêfê,, Rò. eûRùgLe Gaõ Rò P¦âùgLe @Kè_ûc ù^ûbòaþ I jòùbûiþ @^êÂû^e còkòZ C\ýcùe Kû~ðýKûeú ùjC[ôaû Kéhò ùR÷a aòaò]Zû mû^ Kû~ðýKâce cêLý flý ùjfû Gjò \Mùe ^ìZ^ C\ûjeY cû^ iéÁò Keò Kéhò ùlZâùe Lyð ajêk Kéhò ]ûeûeê aûjûeò, ùR÷aaòbò\Zû _ì ð Kéhò]ûeû iéÁò Keòaû ~ûjûKò Kcþ Lyðùe ùjûA[ûG I PûhúKê _~ðýû¯ giý ù~ûMûAaû ijòZ _eòùag iêelû c¤ Keò[ûG û Gjû\ßûeû Pûhú _eòaûeMêWÿòK Lû\ý _éÁòiûe iêelòZ ùjaû ijòZ Pûhúe _ûeµeòK mû^ ùKøgk I ^òR _i¦e ùlZ iéÁò Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG û 12
GK @û\òaûiú KéhK icaûd eûNùa¦â \ìùa, @eaò¦ _ùUf, G.ùK. ùPøeûiò@û Gaõ cú^û ùMûLùf KéhK icìjcû^u \ßûeû aòKâò ]ûeû iaêùaùk Kéhòbò òK ùeûRMûe @^êKìk _eòùag iéÁò Keò [ ûG KûeY Gjû\ß û eû aò K â ò _â K â ò d ûùe ùKøYiò c¤iÚò ^[û«ò û ù\C_ûgfú c kú Gjò_eò GK @û\òaûiú KéhK icaûd aýaiÚû ié Á ò Keò a ûùe i`k ùjûAQò û Gjû\ß û eû MêRêeûUe @û\òaûiú ùMûÂúe Pûhúcû^ue ùeûRMûe aXÿòaû ijòZ Gcû^ue iûcûRòK Rúa^ùe @ù^K _eòa ð^ @ûiò_ûeòQò û
_âûKéZòK KéhòKê aýû_K Keòaûe _âYûkú _ò.Kcfi^^þ _òfûA
6
gâú Kâû«ò ]û^ Pûhe GK ^ìZ^ aòKÌ @^òfKêcûe acðû
9
ùKøYiò ^ìZ^ _¡Zò \úNð \ò^ ]eò Kû~ðýlc ejò a û _ûAñ aò b ò ^ Ü _â K ûe ijù~ûMe @ûagýKZû Keò[ûG û ùijò ^ìZ^ _¡ òUò ieKûeu \ßûeû cû^ýZû I ijù~ûM _ûAùf ùMûUòG aò_æaùe _eòYZ ùjûA[ûG û aòjûe ieKûe Lû\ý C_ôû\^ aé¡ò Keòaû _ûAñ G_eò GK ^ì@û _¡ZòKê aò_äaùe _eòYZ Keòaûùe i`k ùjûA_ûeòQ«ò û
ù\C_ûgfú
4
6
]û^ Pûhùe GK ^ìZ^ aòKÌ @^òf Kêcûe acðû
ùQûU Pûhú aWÿ _eòa ð^
iìPú_Zâ
ùQûU Pûhú aWÿ _eòa ð^ RûKòe jêùi^þ, Rò.bò eûcû¬ù^dêfê Rò. eûRùgLe Gaõ Rò P¦âùgLe
12 ù\C_ûgfú
GK @û\òaûiú KéhK icaûd eûNùa¦â \ìùa, @eaò¦ _ùUf, G.ùK. ùPøeûiò@û Gaõ cú^û ùMûLùf 16 _eòa ð^ ij Zûk cògûA Pûfòaû
ùch_ûkKe \ߦ ^òZýû i´cé ðò ùNûUùM 16
a ðcû^e \îZ _eòa ð^gúk Lae @û\û^ _â\û^ ~êMùe ù~ùZùaùk A eù^U Z[û ùcûaûAf ù`û^e eûRêZò PûfòQò, Gjò icdùe _ûeµeòK mû^ùKøgk _eòa ðòZ icûRe iciýû MêWÿòKê iûcÜû Keòaûùe icKl ùjûA _ûeê ^ ûjó û ùQûU Pûhú I lê \ â _gê_ûkKcûù^ Gjû\ßûeû ajêcûZâûùe _âbûaòZ ùjCQ«ò û @ù^K iÚû^ùe Gjò ù_hû MêWÿòK _eòa ð^ iê@ùe aòfê¯ c]ý ùjûA~ûCQ«ò û jêGZ Gjò NWÿòi§ò cìjê ðùe @ûce iûµâZòK Kéhò ijûdK Kû~ð ý ]ûeû Mê W ÿ ò K ê a ð c û^e \é Z _eòa ð^gúk aûjý _eòùag @û]ûeùe ^ìZ^ bûùa MXÿò ùZûkòaûKê _Wÿòa û
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
3
_âûKéZòK KéhòKê aýû_K Keòaûe _âYûkú _ò.Kcfi^^þ _òfûA GKK `if, Kéhò ~ª_ûZò I @û]ê^K ò òKeY Kéhò ù_hûKê _ûeòaûeòK Kéhò Vûeê \ìùeA ù^A~ûAQò û K^ýûKêcûeú Ròfûä e KéhK cûù^ _âcûY Keòù\AQ«ò Kò _âûKéZK ò Kéhò ]ûeû _eòaûee icÉ i\iýcû^uê Kéhò Kû~ðýùe iûcòf KeûAaû ijòZ _eòaûee @û[ôK ð cû^\ e aòKûg KeûAaû ij _âK â Z é e ò Rúa^]ûeûKê c]ý a ûA eLô[ûG û K^ýûKê c ûeú Rò f ä û e Rwf _ûLû_ûLò GK _Qê@ûMâûc ùKûRòùKûUê_[ûA û ùcûU 85 _eòaûe c¤eê @]ðû]ôK _eòaûe ùQûU Pûhú @U«ò û GjòMâûce icÉ Pûhú _eòaûe GKK Kéhò Keò[û«ò I ajêk cûZâûùe eûiûd^òK iûe I Jh] aýajûe Ke«ò û 2004 eê 2007 ciòjû c¤ùe aòùaKû^¦ ùK¦â - G^þ.G. @ûe.Wÿò.A._ò ^ûcK GK ùaieKûeú iõiÚû ^ûaûWÿð ijûdZûùe Gjò Mâûcùe Kûc @ûe¸ Kfû û _âû[còK iùaðlYùe ù\Lû~ûA[ôfû ù~, cûZâû]ôK _eòcûYe eûiûd^òK iûe I Kéhò C_û\û^e aýajûe \ßûeû cûUòùe lê\â ùR÷a KYòKûe @aiÚòZò ajêZ cûZâûùe Kcò~ûAQò û ù~ùjZê Ké h Kcûù^ ùKak ]û^ I ^Wÿ ò @ û Pûh Keê[ôùf I Gjò Pûh \êAUò aýd ajêk [ôfû, ùZYê Mâûcùe _eòaûe cû^ue @û[ðôK iÚòZò I ù_ûhY iÚòZòe iêelû c]ý ^[ôfû û _ûL aRûeùe `êfe ajêZ aWÿ @ûagýKZûKê flý Keò ùKùZK Pûhú eûiûd^òK _¡Zòùe ùjC[ôaû `êf PûhKê c]ý @û_YûA ù^A[ôùf û _eòaûecû^u _ûLùe _gê]^ Kò´û @^ý ùKøYiò aòKÌ aé ò c]ý ^[ôaûeê ùicû^ue @^ý ùeûRMûee aûU c¤ ^[ôfû û Gjò _eòiÚòZòùe Pûhúcû^ue ùeûRMûeKê ^òe«e Keòaû Z[û _eòaûee icÉ i\iýcû^uê Kûcù~ûMûAaû GK @ûjßû^ ùjûA_Wÿòfû û _âûe¸ùe aòùaKû^¦ ùK¦â G^þ.G.@ûe.Wÿò.A._ò Pûhúcû^ue PkòZ Kéhò]ûeûùe _eòa ð^ @ûYòaûKê ùPÁû Keòaû ijòZ Pûhúcû^uê aòbò^Ü _âKûee ùQûU ùQûU Pûh ]ûeû gòLûAaû I @býûi KeûAaû @ûe¸ Keò[ôfû û _â[cZü, Pûhúcû^ue \k Zò@ûeò Keû~òaû ijòZ Gcû^uê KéhK Käa eìù_ _¬òKeY KeûMfû û Mûñùe iû¯ûjòK ùa÷VK cû^ Keû~ûA Pûh iµKòðZ iciýû iaê @ûùfûP^û KeûMfû û Pûhúcû^uê Pûh
^Wÿò@û aMòPû c¤ùe _^ò_eòaû Pûh
aòhdùe ^ò¡òðÁ mû^ @ûjeY ^òcò aûjûe iÚû^Kê bâcYùe ^ò@ûMfû û bâcYeê ù`eò Pûhúcûù^ Pòe«^ Kéhò]ûeûe ùQûU _\ùl_ MêWÿòKê @býûi Keò aýajûe @ûe¸ Kùf û
ùQûU ùQûU Pòe«^ Kéhò]ûeû @û_ùYAaû \ßûeû _eòaûe i\iýu bûMò\ûeú aXÿf ò û Kò Q ò Pûh Rcò ù e Pò e «^ Ké h ò ]ûeûMê W ÿ ò K e aýajûe @ûe¸ ùjfû û C\ûjeY Êeê_, ^Wÿò@û aMòPûùe K\kú Pûh @ûe¸ ùjfû, ]û^ Kò@ûeòùe cûQ Pûh @ûe¸ ùjfû û Kéhò akd c]ýùe Méj_ûkòZ _gê, KêKêWÿû Pûh, KùµûÁ, ùMûae Mýûiþ AZýû\ò ùRûWÿò ùjfû, ~ûjû \ßûeû Kéhò akde aòbò^Ü lê\â @býûi MêWÿòK _âûKéZòK ]ûeû Zò@ûeòùe ijûdK ùjaû ijòZ, _eòaûecû^uê ahðiûeû ùeûRMûe I _eòaûee icÉ i\iýu _ûAñ bûMò\ûeú iéÁò Keòaûùe iûjû~ý Kfû û Zò^ò ahð c]ýùe, Kéhò]ûeûùe aòbò^Ü _âKûee ùQûU ùQûU aýaiÚû @ûù_ @ûù_ aXÿf ò û û _ûeµeòK iùaðlY icdùe ù~Cñ NeaûWÿòùe KòQò ^[ôfû a ðcû^ ùijò iÚû^ùe 16Uò _eòaûeùe Ne aMòPûùe 7eê @]ôK _âKûe Lû\ý giý còkòfû û Kéhò Kû~ðý ]ûeûùe aòb^ ò Ü ùQûU ùQûU Kûc I _¡ ò \ßûeû ahðiûeû Kéhò Kû~ðýlc ùjûA_ûeòQò I _eòaûee icÉ i\iý aò b ò ^ Ü _â K ûee Kû~ð ý Keò a ûe iê ù ~ûM _ûA_ûeêQ«ò û
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
4
gâú Kûgò eûcfòwc, adi 65 ahð ^òR Èú, \êA _ê@ I ùMûUòG Sò@u ijòZ cògò ^òR Pûh Rcò Z[û Neaûeòe ~^ô ù^A[û«ò û Nee _êeêhcûù^ ù~ùZùaùk _eòaûee cìLý `if _ûAñ Kûc Keò[û«ò, ùiùZùaùk eûcfòwcu Èú I _òfû Neaûeòùe _eòaû Pûh, Jh]MQ, KêKêWÿû I @^ý Méj_ûkòZ _gêu ~^ô ù^aû ijòZ ùMûae Mýûi Z[û @ûùRûfû Kê e elYû ùalY Keò[û«ò û Kéhò aýaiÚûùe aòbò^Ü ùQûU ùQûU Kû~ðý Z[û _âYûkú @ûYòaû \ßûeû ùMûUòG aýaiÚû @^ý aýaiÚûKê iûjû~ý Keòaû ijòZ Nee ù_ûhY cû^ aXÿò_ûeòQò û _eòaûeKê ahðe iaê icdùe KòQò ^û KòQò Lû\ý còkêQò û @ûùRûfû LûAaû \ßûeû MûBcûù^ @]ôKû I bf lúe ù\CQ«ò û cé òKûe cû^c]ý ]ôùe ]ôùe bfùjaûùe fûMòQò û Neaûeòe _eòaû ahðiûeû Nùe LûA_ûeêQ«ò û Gjû\ßûeû aRûe C_ùe ^úbðegúkZû KcòQò û Nùe @ û còkòaû \ßûeû _eòaûe i\iýcûù^ _~ðýû¯ @ û LûA_ûeêQ«ò I akKû @ û aòKâòKeò ùeûRMûe KeêQ«ò û @ûMeê ù~ùZùaùk Pûhúcûù^ eûiûdò ^ ò K _¡Zòùe `êf Pûh Keê[ôùf ùiùZùaùk _gê_ûk^ bkò ùQûU ùQûU Kéhò @býûi ^[ôfû û a ðcû^, ùMûUòG \ke icÉ Pûhúu _ûLùe ùMûUòGeê @]ôK Kéhò @býûi _eòflòZ ùjCQò û _ûLû_ûLô 13Uò Pûhú _eòaûe _ûLùe 2-3 _âRûZòe Méj_ûkòZ _gê @Q«ò Gaõ 4 Pûhú _eòaûe _ûLùe 4eê C¡ßð _gê _âRûZò @Q«ò û _âûd _âùZýK KéhK _eòaûe a ðcû^ @û_òKfþPe I KêKêWÿû _ûk^ KeêQ«ò û GMêWÿòK iû]ûeeZü cjòkû cû^u \ßûeû _eòPûkòZ ùjCQò Gaõ Nee ùQûU _òfûcûù^ c]ý ùicû^ue Lûfò icdùe Gjò iaê Kûcùe iûcò f ùjCQ«ò, ~ûjû ùQûU adieê Gcû^uê Pòe«^ Kéhò]ûeûe mû^ ùKøgk gòLôaûe iêù~ûM còkêQò û ~\òI _eòaûecûù^ @Ì KêKêWÿû eLôQ«ò Kò«ê Mâûce ùMûUòG aò _eòaûe aûjûeê @ û KòYê ^ûjñû«ò aeõ akKû @ ûKê aRûeùe aòKêQ«ò û @ûùRûfûe aýajûe iûcMòâK Kéhò _âYûkúùe Gùa @ûùRûfûe aýajûe aýû_K ùjûA_ûeòQò û icÉ KéhK _eòaûe Zûu Neaûeòùe @ûùRûfû Pûh KeêQ«ò û @ûùRûfû C_ôû\^ cjòkûcûù^ KeêQ«ò û ajêZ _eòaûe akKû @ûùRûfûKê c]ý aRûeùe aòKâò KeêQ«ò û Kéhò _âYûkúùe Gùa @ûùRûfûe aýajûe aýû_K ùjûA_ûeòQò û ùMûae Mýûi _äû e cêLý _eòPûkK c¤
]û^ aòfùe @ûùRûfû Zò@ûeò Keòaû
cjòkûcûù^ @U«ò û Gjû\ßûeû _eòaûeMêWÿòK ÊÌ Z[û Kcþ Lyðùe @ûfê@ I A§^ _ûA_ûeêQ«ò û ùMûae Mýûieê aûjûeê[ôaû _ûYò@û a~ðýaÉê cûQcû^u Lû\ý Z[û _ Maý Zò@ûeòùe aýajûe ùjCQò û
_âbûa : _âûKéZòK @û]ûe MêWÿòK a ðcû^ Pûhúcû^u Rcòùe RúaòZ ùjûACVòQò û Gjò 19Uò lê\âPûhú _eòaûee Lû\ý @ûagýKZû ùicûù^ ^òR Rcòeê _ìeY Keò_ûeêQ«ò û aRûe C_ùe _eòaûecû^ue ^úbðegúkZû KcòQò I ùKøYiò _eòaûe @ û KòYê ^ûjûñ«ò û @_e_ùl _eòaûe akKû @ û, Lôe I _eòaû MêWÿòKê aRûeùe aòKâò Keò @[ð ùeûRMûe KeêQ«ò û a ðcû^, Pòe«^ ]ûeûùe PûhKû~ðý PûfòQò Gaõ Gjû ijòZ @û[ðôK Z[û ù_ûhY iêelû c¤ _eòaûecûù^ _ûAQ«ò û Gjû ijòZ KéhK Käae i\iýcûù^ ^òdcòZ bûaùe ùa÷VK Keò Kéhòe aòbò^Ü \òM C_ùe @ûùfûP^û KeêQ«ò I \kMZ bûaùe KòQò Kcþ c¤ KeêQ«ò û ùR÷aòK _¡Zòùe Pûh ùjC[ôaû ùMûfû_ `êf _ûAñ GK ùfaêf Zò@ûeò KeòQ«ò ~ûjû\ßûeû ù[ûbûfûA aRûeùe Gjò `êf iVòK \eùe aòKòâ ùjCQò û i\iýcûù^ akKû Rò@ûLZ aò K ò â Keê Q «ò û cjò k ûcûù^ _ Maý Z[û _Zâ e ieê KòU^ûgK, cûQLû\ý AZýû\ò Zò@ûeò Keò ^òR ÊdõijûdK \k cû]ýcùe _ûL Mûñ ù e aò K â ò Keê Q «ò û ^ûaûWÿ ð ijûdZûùe KéhK Käa iûcêjòK iÊk ùK¦âe cû^ aé¡ò Keò_ûeòQò û C : ùfAiû A ò@û, Wÿòùi´e 2013 _ò. Kcfi^^þ aeò ùa÷mû^òK, aòùaKû^¦ ùK¦â - G^þ.G.@ûe.Wÿ.ò A._ò. aòùaKû^¦_êecþ, K^ýûKêcûeú - 629702 E-mail: vknardep@gmail.com
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
5
Mdûe @ù^K cjòkû gâúKê @û_ùYA ù^AQ«ò
gâú Kâû«ò ]û^ Pûhùe GK ^ìZ^ aòÌa @^òf Kêcûe acðû ùKøYiò ^ìZ^ _¡Zò \úNð \ò^ ]eò Kû~ðýlc ejòaû _ûAñ aòbò^Ü _âKûe ijù~ûMe @ûagýKZû Keò[ûG û ùijò ^ìZ^ _¡ òUò ieKûeu \ßûeû cû^ýZû I ijù~ûM _ûAùf ùMûUòG aò_æaùe _eòYZ ùjûA[ûG û aòjûe ieKûe Lû\ý C_ôû\^ aé¡ò Keòaû _ûAñ G_eò GK ^ì@û _¡ZòKê aò_äaùe _eòYZ Keòaûùe i`k ùjûA_ûeòQ«ò û 2007 ciòjûùe cêñ Mdû RòfäûKê @ûiòfò û ùiVûe cjòkûcû^uê C ûjòZ Keò Zûu Rcòùe gâú _âYûkúùe Pûh Kû~ðýKê Zßeû^ßòZ Keòaû ùcû @ûiòaûe cêLý flý [ôfû û cêñ @ûgû Keê[ôfò ù~ GVûùe Kûc Keòaû _ûAñ ùcûùZ KòQò @iê a ò ] ûe i¹ê L ú^ ùjaûKê _Wÿ ò _ ûùe cûZâ Gjò cjò k ûcû^ue iµì ð ^ò e ê ûjò Z û ù\Lò cê ñ @û½~ð ý ùjûAMfò û ùaû]Mdû Ròfäûùe ùgLIßûeû Mûñùe gâú _¡ZòKê ù^A ùMûUòG _âûcûYòK PòZâ cêñ ù\LûC[ôaû icdùe ùiVûùe C_iÚòZ RùY cjòkûe K[ûaû ðûeê cêñ ùicû^ue aêSûcYû I mû^ C_ùe @aMZ ùjûA _ûeòfò û
ùi Kjòùf Gjò ùfûK @ûcKê ùaûKû aù^AaûKê @ûiòQò û @ûùc _òXÿò _òXÿò ]eò ]û^ Pûh Keò @ûiêQê, @ûùc RûYòQê Pûh Kûc Kò_eò Keû~ûG û cêñ Gjò Kû~ðýKâcUò iûeò ù`eòaû icdùe gâúcZò Kê«òù\aú ^ûcùe RùY cjòkû ùcû _ûLKê @ûiòùf I ùcû C_ùe ijû^êbêZò ù\LûA Kjòùf ù~ ùi ^òR Rcòùe Gjò _¡Zòùe Pûh KeòaûKê ùPÁû Keòùa û Gjò _¡Zòùe Pûh KeòaûKê ùi ^òùR @ûMâjú [ôùf, Z[û_ò _ûL _ùWÿûgúue Pû_e i¹êLú^ ùjùf û Rcòùe ù~ùZùaùk ]û^ MQ MêWÿòK _òf ù\fû, ùiùZùaùk ~ûA _ûL Pûhúcû^ue cZ _eòa ð^ ùjfû û ùgLIßûeû I @ûL_ûL Mûñe ajê iõLýK cjòkû Pûhú Kê«ò ù\aúu Rcò ù\LòaûKê @ûiòùf I Zûu ij K[û ùjaû ij Rcòùe _òf iõLýû MYòKò ù\Lòùf û ùijòahð Mdû Ròfäûe 100 RY cjòkû I _ùWÿûgú ^ûk¦û Ròfäûe 25 RY cjòkû ^òR Rcòe KòQò @õgùe gâú _¡Zòùe Pûh KeòaûKê ^ò¿ ò ù^ùf û Gjò Pûh Rcò MêWÿòKê Kéhò aòmû^ ùK¦â (aòjûe Kéhò aògß aò\ýûkd @]ô^ GK ieKûeú iõiÚû) Gaõ Ké h ò ùa÷ h dò K _eò P ûk^û iõiÚ û (@ûcô û )e
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
6
MùahKcûù^ aê f ò ù\Lò ù f û Gjò ùa÷ m û^ò K I @]ôKûeúcûù^ `if KUû~ûC[ôaû icdùe Rcòùe C_iÚòZ ejò @ck ùjûA[ôaû `ife @û^êcû^òK cìfý iÚòe Keê [ ô ù f û cM] @û kò K aò b ûMe Ké h ò ^ò ù ð g Ku C_iÚòZòùe ùMûUòG Rcòeê ùjKÖe _òQû 12.5 U^þ @ck ùjûA[ôfû û ùicûù^ ^òR C_iÚòZòùe `if @ckKê cû_òaû_ùe ^òR ijKcðú I C_eòiÚ Kcðúcû^uê eûRò KeûA PûhRcòKê @ûYò_ûeòùf I Gjû\ßûeû @]ôK iõLýK Pûhú c¤ @ûc ijòZ ùRûWÿò ùjûA_ûeòùf û ùfûKcû^u c¤ùe aXÿê[ôaû @ûMâjKê ù\Lò @ûùc @ûi«û ahð 2000 Pûhúu ij Kûc KeòaûKê flý eLòfê û cûZâ @û½~ðýR^K bûaùe ùijò ahð 5000eê ùagú Pûhú ^òR Rcòùe gâú _âYûkúùe Pûh Kùf û aòjûe MâûcúY RúaòKû aòKûg ùiûiûAUò (aò.@ûeþ.Gfþ._ò.Giþ, aògßaýûu ijûdZûùe eûRý ieKûeu \ßûeû Kû~ðýKûeú _âKÌ) _ûU^ûe cêLý Kû~ðý^òaðûjú @]ôKûeú I ^ûk¦û Ròfäû Kéhò @]ôKûeú Gjò Kû~ðýùe aòùgh bûaùe @ûMâj _âKûg Kùf I MâûcýÉeùe K Y aòKûg ùjCQò, ù\LòaûKê @ù^K [e ùlZâ _eò\gð^ Kùf û iÚû^úd Ròfäû cûRòùÁâU I Kcòg^e c¤ MûñKê _eò\gð^ùe @ûiò Pûhúcû^uê ùicû^ue Lû\ý iêelû ^ò½òZ Keòaû ùlZâùe ^ìZ^ C\ýc Kê _âgõiû Keòaû ij C ûjòZ Keê[ôùf û Cbd Ròfäûùe _â\û^ iõiÚû @ù^KMêWÿòG Zûfòc gòaòe @ûùdûR^ Keòaû ij gâú Kê ù^A MúZ I ^ûUK eP^û Kfû I Mûñ Mûñùe gâúe _âPûe _âiûe KeûAfû û Ròfäû Éeùe gâúPûhúcû^ue i¹òk^ú eLû~ûA Pûhú-Pûhú c]ýùe @^êbêZò @û\û^_â\û^e GK c _âÉêZ KeûAfû û gâú Pûhúcû^uê ieKûeu \ßûeû @ù^K iÚû^ùe _êeÄéZ KeûMfû I ùicû^u @^êbêZò @^ý Pûhúcû^uê KéhK ùckû MêWÿòKùe Kjòaû _ûAñ ^òcªY KeûMfû û @]ôKeê @]ôK iõLýK Pûhú gâúKê @û_ùYA @]ôK @ck _ûAùf I Gjò @bòmZûKê @^ý Pûhúcû^u ij aû òùf û 201213 ciòjûùe _â\û^ I Zûe @^ý 9Uò ijù~ûMú iõiÚû cògò aòjûee 9Uò Ròfäûùe 25000 Pûhú _eòaûeu _ûLùe _j ô _ûeòùf û
gâú _¡Zòùe Mjc Pûhe _âûe¸ 2008-2009 Pûh EZêùe @ûcôû û gâú _¡Zòùe Mjc PûhKê _eúlY bò òK bûaùe Keòaû _ûAñ _â\û^Kê
ÊÌ @û[ðôK ijûdZû Kfû û aòjûe MâûcúY RúaòKû aòKûg ùiûiûAUò (aò.@ûe.Gf._ò.Giþ) ijûdZûùe _â\û^, Mdû I ^ûk¦û Ròfäûùe 278 RY Pûhúuê ù^A Gjò Kû~ðý Kfû û ]û^ùe gâú e i`k `kû`k ù\Lò Mjcùe icû^ _¡ ò @û_ùYAaû _ûAñ KòQò Pûhú @ûMâj _âKûg Kùf û ~\òI Gjò _¡Zò ù e aò ù gh Keò ùeû_ûicdùe @]ô K cRê e ú @ûagýK ùjC[ôfû, Z[û_ò c¤ Gjò _¡ òùe Kcþ aòj^ aýajûe I @]ôK @ck ùjC[ôaûeê @ù^K Pûhúuê Gjû @ûKhðòZ Keò_ûeòfû û _êYò [ùe Mjcùe Gjò _¡Zòe iõ`kZû ù\Lò a ûKê Pûhú, iÚ û ^úd ieKûeú aò b ûMe @]ôKûeú, bûeZúd Kéhò MùahYû iõiÚû (@ûA.iò.G.@ûeþ) e _âZò^ò]ô Z[û MâûcúY aòKûg cªkûd, \òfäúe ~êMà iõ_û\K gâú Uò.bòRd Kêcûe iÚû^úd ieKûeú @]ôKûeúcû^u ij Gjò Mjc ùlZMêWÿòK _eò\gð^ Kùf I aò.@ûeþ.Gfþ._ò.Giþ \ßûeû MV^ Keû~ûA[ôaû cjòkû Êdõ ijûdK \ke ibýûcû^u ij @ûùfûP^û Kùf û 2009-10 Pûh EZê ùghùe @ûùc 15,000 Pûhú Mjc Keò[ôaûe Z[ý MY^û Keò _ûAfê û
@^ýû^ý _\ùl_ 2008-2009 ahðùe _â\û^ , UûUû UâÁ ijûdZûùe aòKÌ cûMð bò òK RkùiP^ ( Wÿò.aò.@ûA) _âKÌ Kû~ðýKûeú Keê[f ô û û Gjò _âKÌe ùMûUòG @õg bûaùe Mdû Ròfäûùe _eúlY bò òùe @ûùc aûAMY, UcûùUû, Kfeû I fuûKê gâú _¡Zòùe Pûh Kfê û Gjû c¤ eûRý Z[û iûeû ù\ge ùa÷ m û^ò K cû^ue ¤û^ @ûKhð ò Z Keò_ûeòfû û jûA\âûaû\ RûZúd MâûcúY aòKûg iõiÚû (G^þ . @ûA.@ûeþ . Wÿ ò ) I `ò f ò _ ûA^è þ ù e [ô a û Aeò e ùa÷mû^òKcûù^ iÚû^úd ieKûeú aòbûMe @]ôKûeú cû^u ijòZ Gjò gâú _^ò_eòaû ùlZ _eò\gð^ùe @ûiòùf û 2009-10ùe @ûcô û ijûdZûùe eûgò K ê gâú_¡Zòùe Keû~ûA i`kZû còkòfû 2012 ciòjûùe gâú _¡Zòùe L´@ûkê c¤ Pûh KeûMfû I Gjûe `kû`k C ûjR^K [ôfû û
\éÁò @ûKhðY Keòaû 2008-2009 ciòjûùe aòjûee eûR]û^ú _ûU^ûùe gâú Pûhúcû^uê ù^A GK eûRýÉeúd Kcðgûkûe @ûùdûR^ Keû~ûA[ôfû û Gjò KcðgûkûKê aòjûee ZKôûkú^ Kéhò cªú Wÿ. (gâúcZú) ùeYê Kêcûeú KiþIßûjû C\þNûU^
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
7
Keò[ôùf û gâúPûhú aòùgh Keò cjòkû Pûhúcû^ue @bòmZû gêYò ùi C ûjòZ ùjûA[ôùf û 2009 ciòjû _âûe¸ùe aòjûee cêLýcªú icÉ eûRýe Pûhúcû^uê KéhK cjû_ ûdZKê ^òcªY Kùf û Gjò ibûùe eûRýe cêLýcªú gâú~êq ^òZúg Kêcûe I Zûu cªúc ke @^ýû^ý cªú Z[û aeòÂ @]ôKûeúcû^u ij 2500 eê ùagú Pûhú ù~ûM ù\A[ôùf û Mdû Ròfäûe gâúcZú aûeZú ù\aúuê c¤ Gjò ibûùe ù~ûMù\aûKê ^òcªY còkò[ôfû, ~òG ùjKÖe _òQû 15.1U^þ ]û^ @ck _ûA[ô ù f û Zûuê @ûùdûRKcûù^ 2cò ^ ò U ùe ^ò R e @bòmZû KjòaûKê iêù~ûM ù\A[ôùf û ^ò_U Mûñe cjòkûUòG G_eò GK aWÿ ibûùe ^òRe Pò ûKhðK I i`k @^êbêZò Kjê[ôaûe ù\Lò ùi @û½~ðý I cêMÛ ùjûA Zûuê @]ôK icd ù\aû_ûAñ @ûùdûRKcû^uê Kjò[ôùf û @ùKÖûae 2009 ciòjûùe, cjòkû Êdõ ijûdK \ke ibýûcû^uê ù^A aò.@ûe.Gf._ò.Giþ @ûC ùMûUòG aòeûU ibûe @ûùdûR^ Keò[ôfû û Gjò ibûKê c¤ eûRýe cêLýcªú @ûiò[ôùf û @^ýû^ý Áf ij GVûùe gâú e c¤ GK Áf ùjûA[ôfû û ibû C\þ~û_^ ùjaû _ìaðeê cêLýcªú Gjò Áf aêfò ù\Lô[ôùf I Pûhúcû^u ij @ûùfûP^û Keò[ôùf û GjòVûùe ùi _â[c [e _ûAñ gâú aò]ô ^ûcùe GK ajò ù\Lô[ôùf I ùaû]jêG ùi[ô_ûAñ ùi Gjò Áfùe ùagú icd ejò[ôùf û
@]ôK iõLýûùe _âPûe I _âiûe 2010-11 ciòjûùe eûRýe cêLýcªú gâú~êq ^úZòg Kêcûe Kéhòcªú gâúcZú ùeYê Kêcûeú KiIßûjû Mdû Ròfäû _eò\gð^ùe @ûiòùf û ùgLIßûeû Mûñùe gâú_¡Zòùe Mjc Pûh ùjûA[ôaû ùlZiaê aêfò ù\Lòùf I Pûhúcû^u ij @ûùfûP^û Kùf û Zûu ijòZ eûRýe @^ýû^ý aòbûM Z[û Kéhò aòbûMe aeúÂ @]ôKûeúcûù^ c¤ [ôùf ~ûjû eûRýùe gâúKê ajêk bûaùe aýû_K Keòaûùe ieKûeú ù~ûR^û aù^A[ôaûùe iûjû~ý Kfû û eûRý ieKûe _â\û^Kê eûRýe aòbò^Ü iÚû^ùe Zûfòc ù^aû _ûAñ @ûcªY Kfû û 2009-2010 c¤ùe ùjûA[ôaû aWÿ ]eYe ceêWÿò iù ß ùfûK cû^ue Gjò Kûcùe C ûj Kcò ^[ôaû ù\Lò @ûcKê @ûcôiù«ûh còkò[ôfû û iaêVûeê ùagú @ûcôiù«ûh ùiùZùaùk còkò[ôfû ù~ùZùaùk ieKûe 2011 ahðKê gâú Kû«ò ahð bûaùe ùNûhYû Kùf û GjûKê _ûk^ Keòaû _ûAñ aòbò^Ü ieKûeú
aòbûM, Kéhò Zûfòc I _eòPûk^û iõiÚû ijûdZûùe gâúKê ù^A @ù^K MêWÿòG cê\âòZ gòlYúd iûcMâú _âÉêZ Kùf û 2011 ciòjû Rû^ê@ûeú cûie _â[c \ò^ùe, Êdõ cêLýcªú _ûUYûe Giþ.ùK. ùcùcûeò@ûf jfùe gâú Kâû«ò ahðKê ieKûeú bûaùe C\þNûU^ Kùf I ieKûeue @ûbòcêLý ùfûKu iûcÜûùe RùYAùf û Ròfäûe icÉ @]ôKûeúu iûcÜûùe ùi Kjòùf ù~ ieKûe @ûi«û ahð cû^uùe 350,000 ùjKÖe Rcòùe gâú _¡Zòùe Pûh KeòaûKê flý eLòQ«ò û aòjûee icÉ aäKùe gâúe aòbò^Ü Zûfòc @ûùdûR^ Keòaûùe aûùcUò e ZZþKûkú^ ^òù ðgK WÿKÖe @ûeþ.ùK. ùiûjûù^ cêLý bêcòKû ù^A[ôùf û Cbd LaeKûMR I AùfùKÖâû^òKþ còWÿò@û gâú i´§úd LaeKê ùfûKùfûP^ùe _j ûAaûùe ajêZ iûjû~ý Keò[ôùf û RdRúZþ Kêcûe, aûeûZò ù\aú I iê^òZû ù\aúu _eò Pûhúcûù^ _ûUYûùe ieKûeú @]ôKûeúcû^u @ûMùe ^òR @bòmZû Kjòùf I \êARY cjòkû I RùY _êeêhuê ù^A Zò@ûeò ùjûA[ôaû Gjò \kMêWÿòK aòjûee 38Uò Ròfäûùe Gjò Zûfòc _eòPûk^û Keòaûùe iûjû~ý Kùf û Gjûe `kû`k @Zý« C ûjR^K [ô f û û 2011-12 Pûh EZêùe 26,000 Pûhúuê ù^A gâ ú _¡Zò ù e ]û^ Pûh 335,000 ùjKÖ e _ûe Keò~ûA[ôfû û aòjûee ùcûU ]û^ @ck eûRýe _ìað ùeKWÿð 4.6 còfò@^þ U^þ Kê bûwò 7.2 còfò@^þ U^þùe _j ô[ôfû û eûRýùe gâú _ûAñ @ck aé¡ò _ûA[ôfû û ùi ahð gâú _¡Zòùe jûeûjûeò @ck ùjKÖe _òQû 7U^þ [ôfû û ^ûk¦û Ròfäûe \ûùbðiþ_êeû Mûñe RùY Pûhú ùjKÖe _òQû 22.4U^þ ]û^ @ck _ûA[ôfû I 2013 ciòjû Rû^ê@ûeú 15 ZûeòLùe bûeZe eûÁâ_Zòu Vûeê Kéhò KcðY _êeÄûe _âû¯ Keò[ôfû û eûRýùe ]û^ @cke cûZâû]ôK C_ôû\^ _ûAñ eûRýe Kéhò cªúuê c¤ icû^ C_û]ôùe i¹û^òZ Keû~ûA[ôfû û aòjûee i`kZûKê ù^A @ûRò @ûù¸cûù^ aò MaðòZ û C : ùfAiû A ò@û, cûyð 2013 @^òf Kêcûe acðû _òâReùbi^þ @û ù_âûfòù`ùei^þ @`þ eêeûf eòùiûùiði @û ù^Pe (_âû^þ) _â\û^ ùeû^õ-6, _ìað gûÈú ^Me gòKûeò@û ùcûùe, Mdû- 823001, aòjûe E-mail: gaya@pradan.net;anilverma@pradan.net
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
8
ùQûU Pûhú, aWÿ _eòa ð^ RûKòe jêùi^þ, Rò.bò. eûcû¬ù^dêfê, Rò. eûRùgLe Gaõ Rò P¦âùgLe Kéhò ùR÷aaòaò]Zû mû^ Kû~ðýKâc ~ûjûKò @Kè_ûc ù^ûbòaþ I jòùbûiþ @^êÂû^e còkòZ ijù~ûMùe Pûfò[ôaû GK Kûc ~ûjûe cìLý flý ùjfû Gjò \Mùe ^ìZ^ C\ûjeY cû^ iéÁò Keò Kéhò ùlZâùe Lyð ajêk Kéhò ]ûeûeê aûjûeò, ùR÷aaòaò]Zû _ì ð Kéhò]ûeû iéÁò Keòaû , ~ûjûKò Kcþ Lyðùe ùjûA[ûG I PûhúKê _~ðýû¯ giý ù~ûMûAaû ijòZ _eòùag iêelû c¤ Keò[ûG û Gjû\ßûeû Pûhú _eòaûeMêWÿòKe Lû\ý _éÁòiûe iêelòZ ùjaû ijòZ Pûhúe _ûeµeòK mû^ ùKøgk I ^òR _i¦e ùlZ iéÁò Keòaûùe ijûdK ùjûA[ûG û Gjò Kû~ðý ]ûeûUò Pûhúcû^uê aýd ajêk I aûjý C_û\û^ MêWÿòKe ^òbðegúkZû Kcþ Keò[ûG I _eòaûe Kéhò ]ûeûKê a ûA eùL û Gjò ùfLûUòùe ùi e `e iiùUù^af GMâòKfPe, @û§â_âù\g, bûeZ ahðe @bò m ZûMê W ÿ ò K Pûhúe ùlZâ ù e _eò a ð ^ @û]ûeùe C_iÚû_òZ ùjûAQò @û§â_âù\ge ùcûU Pûhú R^iõLýûe GK aWÿ @õg ùjCQ«ò lê\â I ^ûccûZâ Pûhú, ù~Cñcûù^ \úNð\ò^ ]eò ùNûe @iêaò]ûe i¹êLú^ ùjûA @ûiêQ«ò û aòMZ 18 ahð c¤ùe 35000eê ùagú Pûhú Gjò eûRýùe @ûcôjZýû KeòQ«ò ~ûjûe cêLý KûeY ùjCQò EY ùaûS û aûjûe aRûe C_ùe ^òbðe Keò @]ôK @[ð Pûhùe Lyð Keòaû \ßûeû Gjò Pûhúcûù^ EY bûeùe Q¦ò ùjûA ~ûCQ«ò I ]úùe ]úùe EYe bûe ijò ^ _ûeò @ûcôjZýû KeòaûKê aû¤ ùjCQ«ò û Pûhùe @]ôK Lyð ùjaûe GK cêLýKûeY aòbò^Ü _âKûe ùeûM fûMòaû ùaûfò icÉ Pûhú cû^òQ«ò û cûZâ ùi e `e iùÁù^af GMâòKfPe (iò.Giþ.G) cZùe @ù^K Pûhúu _ûAñ `ifùe ùeûM fûMòaû iciýû ^ìùjñ cûZâ ùicû^ue KúU^ûgK _âZò ^ògûiq bûa jó cêLý iciýû û Pûhú @^òdcòZ bûaùe Gjûe _âùdûM KeòPûùf û Gjò KúU^ûgK iaê @]ôK \ûcþe û Gjò KúU^ûgK ^û ùKak KúU, Rcò ^Á Kùe Zûjû ^êjñ aeõ Gjû Pûhú I Zû e _eòaûe ùfûKue ÊûiÚý _ûAñ lZòKûeK, _eòùag
ùeûMù_ûK _eòPûk^û _ûAñ Pûhúcû^u \ßûeû ùR÷aòK ^òdªK _âÉêZ
_â\ìhY KûeK I iaêVûeê MêeêZß_ì ð ùjfû Gjû Pûhúe iciýûKê icû]û^ Keò ^[ûG û ù~ùZ @]ôK _eòcûYe KúU^ûgK aýajûe Keòa, ùR÷a _eòùage i«êk^Kê ùiùZ ^Á Keòa I `ifùe ùeûM ù_ûKe iciýû ùiùZ aWÿò~òa û ùMûUòG KúUKê \c^ KeòaûKê ~ûA KúU^ûgKe aýajûe PûhúKùe I Zû _ùe _êYò GK ^ìZ^ KúU ù\Lû~ûG ~ûjû _ìaðVûeê ùagú gqògûkú û Gjò_eò bûaùe Pûhú KúU^ûKg Jh] Kakùe @ûiò~ûG û@ù^K Pûhú_eòaûe Gjû @^êba Keò iûeòQ«ò û icû]û^ Êeì_ Pûhú, ùaieKûeú iõiÚû I ieKûe còkòZ bûaùe GK eûÉû aûjûe Kùf ~ûjû ùeûM ù_ûK gì^ý _eòPûk^û bûaùe _eòPòZ û
ùeûM ù_ûK gì^ý _eòPûk^û Pûh ùlZâ ù e GK iê \ ì e _â i ûeú _eò a ð ^ e @ûagýK [ôfû û ùeûMù_ûK @ûKâcY a¦ Keòaû _ûAñ _â[c _\ùl_ ùjfû KúU^ûgK aýajûe a¦ Keò ic^ßòZ Pûh_âYûkú I iÚû^úd i´k bò òK Pûh @býûi iaê @ûù_ùYAaû û iò.Giþ.G @û§â_âù\ge ùQûU Pûhú _eòaûe MêWÿòKe G ùlZâùe mû^ aé¡ò Keò _eòa ð^ @ûYòaû \òMùe Kûc Kùe û 1980 ciòjûe _âûe¸òK icdùe ùeûM ù_ûK gì^ý _eòPûk^e C_ô ò ùjûA[ôfû I eûRýe aòbò^Ü
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
9
_âû«ùe Gjû i`kZû _ûA[ôfû û aòbò^Ü _âKûe KúUcû^ue _âKéZò I aýajûe, `ife ùR÷a icûR I Gjûe _eòùag C_ùe Pûhúcû^uê _âgòlY ù\A ùicû^ue G \òMùe \lZû I ùKøgk aòKûg Keòaû ùjCQò ùeûM ù_ûK gì^ý _eòPûk^ûe ùcøkòK flý û Pûhú _eòaûe MêWÿòK ù~Cñcûù^ Rcòùe ejò ^òR `if ij N^òÁ iµKð eLò[û«ò, ùicû^u _ûAñ Gjò ùeûM ù_ûK gì ^ ý _eò P ûk^û GK ~ê q ò ~ ê q _¡Zò û Gjò _eòaûeMêWÿòK Rcòùe ejê[ôaûeê aòbò^Ü _âKûe `if, ùR÷ a _eò ù ag AZýû\ò C_ùe Gcû^ue aê S ûcYû cRaêZ [ûG û Pûhùe eûiûd^òK iûe I KúU^ûgK aýajûe \ßûeû aûdê, Lû\ý AZýû\ò cû¤cùe _eòaûe i\iýcû^u c¤ùe C_êRê[ôaû ÊûiÚý iciýû MêWÿòK C_ùe G _eòaûe iùPZ^ [û«ò û 2008 ciòjûùe, iò.Giþ.G @û§â_âù\ge 12Uò Mûñùe Pûhú ùlZâ aò\ýûkd _âZòÂû Keò ùeûMù_ûK _eòPûk^û C_ùe Pûhúcû^ue mû^ aùXÿAaû _ûAñ iûjû~ý Kfû û Gjò Pûhú ùlZâ aò\ýûkd MêWÿòK cû¤cùe Pûhú _eòaûeMêWÿòK ùicû^u Kéhò _eòùag C_ùe bfbûaùe RûYò ùijò jòiûaùe `if ù~ûR^û _âÉêZ Kùf û a ðcû^ Gjò Kû~ðýKâc 11,000 Mûñùe Pûhúcû^uê iûjû~ý Keòaûùe i`k ùjûA_ûeòQò û icMâ bûeZùe ù~ùZ eûiûd^òK KúU^ûgK Pûhùe aýajûe jêG, iaêVûeê @]ôK _eòcûYùe aýajûe @û§â_âù\gùe ùjC[ôfû û cûZâ @ûRòe \ò^ùe Gjû iaêVûeê Zùk @Qò û ù~Cñ Mûñ MêWÿòK eûiûd^òK KúU^ûgK aýajûe a¦ Keò ù\AQ«ò, ùiVûe Pûhúcûù^ MZ 6 ahð c¤ùe ùeûM ù_ûK @ûKâcY ùjaû ù\Lò ^ûjûñ«ò I `if @ck c¤ aé¡ò _ûAQò û aòKûg ùlZâùe iaêVûeê aWÿ _âgÜaûPú ùjfû ù~ bf @býûiMêWÿòKê Kò_eò @]ôK ùfûKu _ûLùe _j ûA Kûcùe fùMAaû û @û§â _ â ù \ge Pûhúu c¤ùe eûiûd^òK KúU^ûgKKê ù^A a\kò[ôaû cù^ûbûa ùMûUòG bf C\ûjeY iéÁ Kfû û _ea ðú icdùe Gjò i`k _\ùl_MêWÿòK @^ýû^ý @ kùe @]ôK ùfûKcû^u c¤ùe _âiûeòZ Keò GjûKê @býûiùe _Kû~ûA_ûeòQò I Pòe«^ Keû~ûA _ûeòQò û @ûùc ^ì@û Keò ùMûUòG PK Zò@ûeò Keòaû _eòaù ð @ûMeê [ôaû PKUòKê Kûcùe
fùMAfê I @býûieê gòLòfê û Gjò _âKâòdû ^[ôùf @ù^K MêWÿòG cìfýaû^ I \eKûeú @bòmZû iaê jRò ~ûA[û«û û i`k KûjûYúMê W ÿ ò K aò b ò ^ Ü bûaùe _â i ûe Keû~ûA_ûeòa û Zûjû ÊZü_âaé bûaùe aòÉûe Keò_ûùe, aû ùaieKûeú iõiÚûcû^u \ßûeû iò]ûikL Kû~ðýKûeú Keû~ûA_ûùe, ieKûeú aòbûM \ßûeû Keû~ûA_ûùe aû icû^ Pò « û]ûeû eLò [ ô a û Zé Y cì k Éeúd @ûù¦ûk^ cû¤cùe c¤ @ûMKê aXÿû~ûA_ûùe û iòGiGe Gjò Kû~ðý \êAUò C_ûdùe ùjûA[ôfû : _â[cUò ieKûe I ùaieKûeú iõiÚûcû^ue còkòZ C\ýcùe I \ßòZúdUò Êdõ Pûhúcû^u \ßûeû û
Pûhú Pûhú c¤ùe @û§â_âù\ge Lcûc Ròfäûe _ê^êKêfû ùMûUòG ùQûUò@ú @û\òaûiú Mûñ ~ûjû eûRýe icÉ \eò\â I \êüLú Pûhúcû^u _ûAñ aZòNe i\ég @ùU û _ê^êKêfû 2003 ciòjûùe ^òRKê KúU^ûgK cêq Mûñ bûaùe ùNûhYû Kfû û GVûùe Pûhúcûù^ aòKÌ ùeûMù_ûK _eòPûk^û _¡Zò @û_ùYAùf I GK ^ìZ^ aòKûge \òMþ\gðK bûaùe \éÁû« iéÁò Kùf û ùeûMù_ûK cû^ue Rúa^ PKâKê VòKþ bûaùe aêSò Zûe _âZòùeû] _ûAñ GK iek _¡Zòe aòKûg Kùf Gaõ Zû_ùe ^òR @ kùe @^ý Pûhúcû^u ij Gjò ùKøgkKê _âPûe Kùf û Gjò i`kZûKê MYcû¤c _âiûeY Kfû I eûRý Kéhò cªúuê Gjûe _âiûe Keòaû _ûAñ eûRò KeûA_ûeòfû û Pûhúcû^uê Gjò aòKÌ _¡Zò @û_ùYA i`kZû _ûA[ôaûe ù\Lòaû _ùe eûRýieKûe GjûKê @]ôK Pûhúu _ûLùe _j ûAaû _ûAñ eûRò ùjùf û MûñÉee @]ôK @ kKê aýû_Kùjaûe c¤ Gjû GK Rßk« C\ûjeY û ù~ùjZê ùfûKcûù^ Rcòùe ejò Kûc Keê[ôùf, Pûhúcûù^ ^ìZ^ mû^Kê ^òR ^òR bòZùe @ûùfûP^û Kùf I @^ýPûhúcû^uê c]ý RYûAùf û ùicûù^ @^ý Pûhúcû^ue _eòiÚòZò iµKðùe aêSò _ûeê[ôùf I ^òR ^òR iÚû^úd bûhûùe ùicû^uê aêSûA_ûeê[ôùf û Gjò Pûhúcû^uê @^ý Pûhú Z[û @^ý Mûñùe _j ûAaûe iêaò]û I iêù~ûM iò.Giþ.G. ^òRe @^ýû^ý ù^UIßûKð cû¤cùe iéÁò Kfû û Gjò _âKâòdûùe cjòkûcûù^ MêeêZß_ì ð bìcòKû ù^A[ôùf û cjòkû Êdõ ijûdK \kMêWÿòK ZéYcìk Éeùe
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
10
Gjò Pûh _¡Zòùe @ûMKê @ûiòùf, ^òRe \lZû aé¡ò Kùf I Pûhe Gjò iõKUeê ^òRKê aûjûe KeòaûKê GK eûÉû aûjûe Kùf û cjò k ûcûù^ eûiûd^ò K _\û[ð aò ^ û Keû~ûC[ôaû Pûh _¡ZòKê ÆÁbûaùe aêSò_ûeòùf ~ûjû ùicû^ue @[ð^úZò, iûcûRòK I ÊûiÚý ùlZâùe fûb \ûdK ùjfû û ù~ùZ @]ôK iõLýK cjòkû \k Gjò Kû~ðýKâc aòhdùe gêYòùf, ùicûù^ ^òR Mûñùe Gjò Kû~ðýKâc PùkAaûKê \ûaò Kùf I Pûh _ûAð Nùe ^òRe _êeêhcû^uê aêùSA _ûeòùf û ùeûMù_ûK gì ^ ý _eò P ûk^û_ûAñ Pûhúcû^u c¤ùe aXÿê[ôaû \ûaò \ßûeû eûRý ieKûeu C_ùe G _¡ZòKê aêùXÿAaû _ûAñ Pû_ _Wÿòfû û Gjò Pû_ _ea ðú icdùe ùMûÂú \ßûeû _eòPûkòZ Pòe«^ Kéhò ^ûcùe ieKûeú Kû~ðýKâc @ûYòaûùe i`k ùjfû û @ù^K icdùe ieKûe \ûaú Ke«ò ù~ Pûhúcûù^ eûiûd^òK KúU^ûgK aýajûe a¦ KeòaûKê eûRò ùjC ^ûjûñ«ò û cûZâ @û§â_âù\gùe Pûhú-Pûhú c¤ùe aýû_K ùjûA[ôaû Gjò Kû~ðý ù\Lòùf fûMêQò ùeûMù_ûK gì^ý _eòPûk^ûKê aýû_K Keòaû i¸a_e û ieKûe Pûjûñ«ê aû ^ Pûjûñ«ê, Pûhú_eòaûe Gùa _eòa ð^ PûjêñQ«ò û ~\òI ieKûeú Kû~ðýKâcùe ùeûMù_ûK gì^ý _eòPûk^û _ûAñ ùagú ijûdZû ^ûjó, Z[û_ò Gjûe bf `kû`k ù\Lò Pûhúcûù^ GjûKê @û_ùYA ù^AQ«ò û ùiøbûMýagZü, @û§â_âù\g ieKûe iòGiþ G Kéhò _âYûkúKê ijù~ûM Keòaû _ûAñ @ûMâj ù\ùLAQ«ò û iò.Giþ.G I Zû e ijù~ûMú iõiÚûcû^u \ßûeû Keû~ûA[ô a û Gjò Kû~ð ý Kâ c Kê @]ô K Pûhúu c¤ùe _j ûAaû _ûAñ _ea ðú icdùe MâûcúY aòKûge eûRý aòbûM ijù~ûM Kfû û \ûeò\â \ìeúKeY _ûAñ aòbò^Ü _\ùl_ aû ù~ûR^ûMêWÿòKê aýû_K Keòaû _ûAñ icÉ ijù~ûMúue iKâ ò d @õgMâ j Y @ûagýK ùaûfò Gjò Kû~ðýKâceê RYû_WÿêQò û G_eò còkòZ C\ýcùe iûcòf [ôaû ijù~ûMúcû^u flý I Cù gý icû^ ùjûA[ôaûe @ûagýKZû @Qò: iò.Giþ.Ge flý eûiûd^òK iûe aýajûe aò^û GK aòKÌ Kéhò aýaiÚû iéÁò ieKûeue Pûhùe Lyð Kcþ Keò Pûhúcû^ue Rúa^RúaòKûùe C^Ü ò @ûYòaû flý ij cò g ò M fû û @û§â _ â ù \ge Gjò i`kZûKê ù\Lò RûZúdÉeúd cjò k û Ké h K ggqò K eY Kû~ð ý Kâ c ù\ge aòbò^Ü eûRýùe Kû~ðýKûeú Keû~ûCQò û
eûRý ieKûeu bûMú\ûeò Z û ejò a û \ß û eû Kû~ðýKâcUòKê @]ôK Pûhúu c¤ùe _j ûAaû ij eûRý I RûZúdÉeùe ^úZò K ê _â b ûaò Z Keû~ûA _ûeò Q ò û ùaieKûeú iõiÚû, ù~Cñcûù^ ^ì@û ^ì@û _âKâòdû aûjûe Keò i`kZûe ij _eúlY KeòQ«ò, ùicû^ue _eòlòZ _âKâòdûKê Kûcùe fùMA eûRýieKûe c¤ fûbaû^ ùjùf û GVûùe ùMûUòG cêLý iciýû ùjfû Gjò _eò bûMú\ûeúZûùe aògßûi I _ûe¿eòK KéZmZû I i¹û^ ejòaû GKû« Reêeú û ~ûjû\ßûeû ùMûUòG \k\ßûeû _ìeû _âKòdûKê ^òdªY Keaûe bd \ìe ùjûA~ûG û
i`k iµâiûeY : iÚûdúZße cìk iìZâ ù~ ùKøYiò Pûh _âYûkú aû ^ì@û _¡Zòe iÚûdúZß ùiùZùaùk aò P ûe Keû~ò a , ù~ùZùaùk Gjûe iµâiûeY Keòaû _ûAñ i¸ûa^û [ôa û jRûe jRûe iõLýK Pûhú iìP^û ù\AQ«ò ù~ Gjò _¡Zòùe ùeûM, ù_ûK _eòPûk^û i`kZûe ij ùjûA_ûeòQò I cûUòe C_ôû\KZû c¤ aé¡ò _ûAQò û Gjò _¡Zò @û[ðK ò \éÁò ùKûYeê iû]^ ù~ûMý I Pûhúue @ûcô aògßûi aXÿûA[ôaûùe i`k ùjûA_ûeòQò ùaûfò c¤ _âcûYòZ ùjûAQò û iìP^û @^êiûùe, ù~Cñ Pûhúcûù^ Rcò a§û_ùKA EY Keò [ ô ù f, a ð c û^ ùicûù^ ^òR Rcòe cûfòKû^û ù`eò _ûAQ«ò û ù\gû«e Kcò~ûAQò I ùfûKcûù^ PûhKê _êYò c~ðýû\_ì ð aé ò bûaùe MâjY KeòQ«ò û _eòùghùe cjòkû Pûhúcûù^ _âcûY Keò ù\AQ«ò ù~,ù~ùZùaùk ùicûù^ WÿâûAbeþe iòUùe aiòQ«ò, ùicû^u aòKûge _âKâòdû I Pò«û]ûeû _eòùag iù´\^gúk, ^ýûd iwZ, Pòe«^ I \ìe\éÁò iµ ð û C : ùfAiû A ò@û, Wÿòùi´e 2013 RûKúe iêùi^þ ù_ûMâûc cýûù^Re (iò.Giþ.i),U ðûKû, @û§â_âù\g, bûeZ Rò.bò. eûcûùIßùdûf Kû~ðýKûeú ^òù ðgK, iò.Giþ.G (E-mail: ramoo@csa-india.org)
Rò.eûRùgLe, aòj^ ij RWÿòZ Kû~ðýe cêLý, iò.Giþ.G (E-mail:rajasekhar@csa-india.org)
Rò P¦âùgLe, mû^ _eòPûk^û cêLý, iò.Giþ.G E-mail: sekhar@csa.india.org
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
11
ù\C_ûgfú GK @û\òaûiú KéhK icaûd eûNùa¦â \ìùa, @eaò¦ _ùUf, G.ùK. ùPøeûiò@û Gaõ cú^û ùMûLùf KéhK icìjcû^u \ßûeû aòKâò ]ûeû iaêùaùk Kéhò bò òK ùeûRMûeùe @^êKìk _eòùag iéÁò Keò[ûG KûeY Gjû\ßûeû aòKòâ _âKd òâ ûùe ùKøYiò c¤iÚò ^[û«ò û ù\C_ûgfú c kú G_eò GK Kéhò icaûd aýaiÚû iéÁò Keòaûùe i`k ùjûAQò ~ûjû\ß û eû Mê R ê e ûUe @û\ò a ûiú ùMûÂúe Pûhúcû^ue ùeûRMûe aXÿûAaû ij iûcûRòK Rúa^ùe @ù^K iKûeûcôK _eòa ð^ @ûYò_ûeòQò û bûeZ bkò GK Kéhò _â]û^ ù\gùe ù~CñVò ùcûU PûhúKìke 80_âZògZ Pûhú ^ûccûZâ Pûhú ùMûÂúùe MYû~û@û«ò Gaõ @ù^K @ kùe @û\òaûiú KéhKcûù^ ùagò _eòcûYùe @Q«ò û Gjò aògûk KéhKcû^u @õgMâjY aò^û @ûc ù\ge Pòe«^ aòKûg @i¸a û @ûc ù\ge
lê\â I ^ûccûZâ Pûhúcûù^ @ù^K iciýûKê ù^A Rúa^ ^òaðûj Keò[û«ò û Gcûù^ iû]ûeYZü @ZòùQûU _eòcûYe KéhòKû~ðý Keê[ôaûeê Gùae @^ò½òZZû _ì ð _ûYò_ûM Gcû^u RúaòKûKê @ù^K cûZâûùe _âbûaòZ Keò[ûG û Gcû^u _ûLùe Lae VòKþ icdùe _j ô ^[ûG, _êYò ^ì@û ~ª_ûZò Z[û ijR EY c]ý Gcû^u _ûAñ GK Ê_Ü û ^òR Pûh _ûAñ @ûagýKúd K ûcûf I C_ôû\òZ iûcMâúKê aòKâò Keòaû _ûAñ Gjò Pûhúcûù^ @aýaiÚòZ aRûe C_ùe ^òbðe Keò[û«ò I ajêkbûaùe ùgûhYe gòKûe ùjûA[û«ò û @û\òaûiú Pûhúcû^u @aiÚû Z @ûjêeò ùgûP^úd û @û\òaûiú Pûhúcû^ue aòKûg _ûAñ Zò@ûeò ùjûA[ôaû ajêZ ù~ûR^û I G[ôùe còkê[ôaû iêaò]û iêù~ûM aòhdùe Gcû^u _ûLùe KòQò iìP^û ^[ûG û
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
12
Gjò ^òù¿hòZ aMðu Pòe«^ aòKûg Keòaûe flý ù^A aòbò^Ü ieKûeú aòbûM, ùaieKûeú iõMV^ MêWÿòK ijù~ûMùe @ù^K _âKûee aòKûgcìkK _âKÌ Kû~ðýKûeú KeûCQ«ò û ùMûÂúbò òK @^êÂû^ MXÿò GMêWÿòKe \lZû aé¡ò Keòaû Gjò _âKÌMêWÿòKe GK cêLý @õg û Gjò @ kùe MXÿò CVò[ôaû ù\C_ûgfò c kú I ÊdõijûdK \kMêWÿòK ùMûÂú bò òK @^êÂû^ aòKûge GK ^òzK C\ûjeY û
GK cRaêZ cìk\ì@û _KûAaû aò.G.@ûA.G`þ aòKûg @^êi§û^ @^êÂû^ bûeZe 6Uò eûRýe 33000 Meúa iúcûùeLû Zùk[ô a û _eòaûeMêWÿòKe C^ÜZò _ûAñ Pòe«^ aòKûg _ûAð ~ûªòK ùKøgke aýajûe ^ûcK GK _âKÌ Kû~ðýKûeú Kfû û Gjò _âKÌUò 1996eê 2004 ciòjû _~ðý« Kû~ðýKûeú ùjûA[ôfû, ~ûjûKê CCùeû_ò@û^þ dê^@ ò ^þ ijûdZû Keò[f ô ûû _âKÌ Kû~ðýKûeú ùjC[ôaû 6Uò eûRýeê MêRêeûU @^ýZc û Gjò eûRýe iêeûU Ròfäûe ù\CMWÿ I bûeêP Ròfäûe PûiIßû\ûùe _âKÌe Kûc Pûfò[ôfû û ù\bMWÿ @ kùe [ôaû 13Uò Mûñe RcòMêWÿòK @icZk [ôfû I cûZâ 33 _âZògZ Rcò RkùiPòZ [ôfû û ùKak 10 _âZògZ _eò a ûe ahð i ûeû LûAaû _ûAñ _~ð ý û¯ `if @ck Keò_ûeê[ôùf û Gjò @ ke icÉ _eòaûe PC]ûeú, bibû, McòZþ I ùKûZIßûfò@û @û\òaûiú iµâ\ûde [ôùf û Gjò _âKÌ @û kòK aòKûg Kû~ðý]ûeû cû]ýcùe Kéhò C_ôû\^ aXÿûAaû ijòZ ùeûRMûe aXÿûAaû Kû~ðýKâc cû^ jûZKê ù^A[ôfû û Rcòe C_ôû\KZû aé¡ò ijòZ _gê_ûk^ Kû~ðýKâcKê Kâòdûgúk KeûA @YKéhò ùeûRMûe ]ûeûMêWÿòKê c]ý Kâòdûgúk KeûAaû Gjò _âKÌ Kû~ðýe @õg aòùgh [ôfû û Gjòiaê Kû~ðýKâc MêWÿòKe iÚûdúZß _ûAñ ùMûÂú iwV^ cû^ Zò@ûeò ùjfû û Gjò ùMûÂú iwV^cûù^ _~ðýûd Kâùc ùMûÂú aòKûg Kû~ðýKâcMêWÿòKê _eòPûk^û Keò Pòe«^ aòKûg ]ûeûKê @ûùMA ù^A_ûeòQ«ò û _âKÌ @a]ô ieòaû icd ùakKê, 34,660 _eòaûe Meúa iúcûùeLû C_eKê @ûiò _ûeòQ«ò Gaõ _eò a ûe _ûAñ @ûagýK _eò c ûYe Lû\ý C_ô û \^ Keò_ûeêQ«ò û 23,207 ùjKÖe _ZòZ Rcòùe aélùeû_Y Keû~ûA _ûeòQò I 1383 Uò ùMûÂú iwV^ MXÿòCVòQò û
aòbò^Ü Éeùe Gjò ùMûÂú iwV^ MêWÿòKùe ù^ZéZß iÚû^ùe cjòkûcûù^ iûcòf ùjûAQ«ò I iwV^MêWÿòKê iKâòdbûaùe _ ûdZeûR aýaiÚû ijòZ cògò Kû~ðý Keò _ûeêQ«ò û
ù\C_ûgfú; ù\CMWÿ aòbûM _eòaûe C[û^ ijKûeú c kú Mê R ê e ûU eûRý icaûd ^ò d c @]ô ^ ùe Gjò icaûdUò 2005 ciòjû G_âòf 21 ZûeòL \ò^ _¬úKéZ ùjûA[ôfû û Gjò icaûde flý [ôfû i\iýcû^u @û[ðòK I iûcûRòK aòKûg Keòaû ~ûjû\ßûeû ibýcûù^ ^òR C_ôû\òZ iûcMâúe iûcìjòK iõMâj aRûeKê ù^ùa I iVòKþ cìfýùe fûbe ij aòKâò Keò_ûeòùa û _â K Ìe icÉ 5800 cjò k û I _ê e ê h jòZû]ôKûeúcûù^ Gjò icaûdUòe @õgú\ûe ùjùf û Gjò icÉ 5800 _eòaûe @û\òaûiú iµâ\ûde I 13ùMûUò Mâûcùe aiaûi Ke«ò û _âùZýK Mâûcùe ùMûUòG ùfLû Mâûc aòKûg icòZò @Qò û _âùZýK Mâûc aòKûg icòZòeê RùY _âZò^ò]ô ^òaðûPòZ ùjûA icaûde _eòPûk^û KcòUòe ibý ùjûA[û«ò û \êAUò aWÿ Mâûceê \êARY c]ý icaûde _eòPûk^û KcòUòe ibý ùjûAQ«ò û a ðcû^ icaûd _eòPûk^û KcòUòùe15 RY ibý @Q«ò û ~\ò ùKøYiò ^òaðûPòZ ibý Kû~ðýKeò ^_ûe«ò @[aû _\e AÉ`û ù\A[û«ò, G_eòiÚùk Mâûc aòKûg icòZò ^ìZ^ ibý aûQò icaûd _eòPûk^û KcòUòKê _VûA[û«ò û c kúe icÉ Kû~ðýKâc Kéhò ùiaû ùK¦â cû]ýcùe _eòPûkòZ ùjûA[ûG û Gjò Kéhò ùiaû ùK¦âUò Rê^ûC^ Vûùe @aiÚòZ ~ûjûKò ù\CMWÿ c bò RûZúd eûR_[ C_ùe @Qò I 13 Uò Mûñe icÉ Mâûcaûiú ijRùe Gjûe iûjû~ý ù^A _ûeêQ«ò û ^ò½òZ I iVòKþ icdùe Kéhò _ûAñ @ûagýKúd _\û[ð ~[û aòj^, ùR÷aòK LZ I KúU^ûgK Mûñ _ûLùe PûhúKê C_faþ] ùjaû Pûhú _ûAñ GK cêLý @ûagýKZû û Pûhúcû^ue Gjò ùcøkòK @ûagýKZûKê @ûLò @ûMùe eLò Kéhò ùiaû ùK¦â ^òR Kû~ðý _eòie aXÿûAfû û _â[ùc aòj^ I iûe aòKâò Keòaû _ûAñ Kéhòùiaû ùK¦â ieKûeue @^êcZò ù^fû û Zû_ùe aòj^ I iûe eLê[ôaû NùeûA I ieKûeú aòbûM ij ù~ûMûù~ûM Kfû û Kéhò EZê @ûe¸ ùjaû_ìaðeê Mûñe ù~Cñ ^òaðûPòZ ibý
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
13
_eòPûk^ KcòUòKê ~ûA[ûG, ùi Mûñe Êdõ ijûdK \ke ijûdZûùe Mûñ ù e ùKùZ _eò c ûYe aò j ^ I LZ @ûagýK, Zû e GK ZûfòKû _âÉêZ Kùe û Gjû_ùe icaûd \ßûeû aògßûi^úd @^êÂû^cû^u _ûLeê @ûagýK Kéhò iûcMâú MêWÿòKê KòYòaû _ûAñ @ûMâj _âKûg Keû~ûA[ûG û iûcMâú MêWÿòK _j ôaû _ùe ÊdõijûdK \kcûù^ G MêWÿòKê ù^aû _ûAñ cò^ûùa^þ Pê^òfûfþ ù\beû 26 ahðe RùY cjòkû, ~ûjûe 2Uò i«û^, @Q«ò û @û\òaûiú _eµeû @^êiûùe aû_ûe 60Mê RcòKê iòG a ðcû^ Pûh Keò PkêQò û Êûcú ijòZ cògò ahðùe ùKak ùMûUòG cûZâ `if Kùe ù~Cñ[ôeê Kcþ @ck ùjûA[ûG û RcòUò Xÿò_ RûMûùe [ôaûeê Gjû _[e bkò I RkùiP^e ùKøYiò iêaò]û ^ûjó û Leò` EZê _ùe ùi Rcòùe @ûC KòQò jêG ^ûjó û _eòaûe _ûAñ Lû\ý ajêZ Kcþ G[ôeê ùagú icd ùKak K¦û LûA a ôaûKê _Wÿò[ûG û _eòaûeUòe cêLý Lû\ý ùjfû bûWÿKê (_ûYòbûZ) aò.G.@ûA.G`þ. _âKÌ cû]ýcùe cò^û I Êûcú Pê^úfûf @ù^K Zûfòcùe @õgMâjY Keòaûe iêù~ûM _ûAùf û Pòe«^ Kéhò Kû~ðý mû^ ij _eòaû Pûh Keòaû, Rò@û LZ Zò@ûeò c]ý gòLôùf û cò^û Mûñe ^b\êMðû ÊdõijûdK \ke ibýcò^û Êdõ ijûdK \kVûeê 10,000Uuû EY ù^A Rcò _ûLùe GK Ne ^òcðûY Keò _ûeòQò I iaêUuû c]ý _eòùgû] Keòù\AQò û Êûcú Èú \êARY c]ý ù\C_ûgfú icaûde @õgú\ûe @U«ò û a ðcû^ Gcûù^ VòKþ icdùe C_~êq aòj^ I ùR÷aòK iûe icaûdVûeê _ûA_ûeêQ«ò I Kcþ cìfýùe _ûCQ«ò û Gjò iaê Rò^òh KòYûùe ùi 2000Uuû a ûA _ûeòQ«òö a ðcû^ _eòaûeUò gòLô[ôaû Pòe«^ Kéhò _¡Zò iaê Kûcùe fMûCQ«ò I iòcòZ Rcòùe ahðKê 3Uò `if KeêQ«ò û \kMZ bûaùe Keû~ûA[ôfû Kì@Uò @ûagýK icdùe `ifKê _ûYò ù~ûMûCQò û Ne _ûLùe @Ì KòQò _eòaû Pûh c]ý Keò_ûeòQò û a ðcû^ _eòaûeUò bûZ ijòZ Wÿûfò, eêUò I _eòaû LûA _ûeêQò û Rcòe C_ôû\^ 10 _âZògZ aXÿò_ûeòQò I _^ò_eòaû I ùMû\êMÛ ajê_eòcûYùe còkêQò û MZ ahð cò^û giý I _^ò_eòaû aòKâò Keò 50,000 Uuûeê C ßð ùeûRMûe Keò_ûeòQò û Gjû aýZòZ _eòaûeùe MzòZ giý GK ahðe Lû\ý @ûagýKZû ùc ûA _ûeêQò û
_\ùl_ ù^A[û«ò û Kéhò ùiaû ùK¦âUò GK icdùe Êdõ ijûdK \kcû^ue C_ôû\MêWÿòKê KòYòaû Kû~ðý c]ý Keò[ûG û ÊdõijûdK \kMêWÿòK fuû Mê Zò@ûeò, jk\òMê Zò@ûeò, _ûµWÿ Zò@ûeò _eò iûcdòK aé ò jûZKê ù^A[û«ò I Gjò _âÉêZ Lû\ý _\û[ðMêWÿòK Gjò Kéhò ùiaû ùK¦â cû]ýcùe aRûeKê ~ûA[ûG û ÊdõijûdK \k I _eòPûk^û KcòUòe i\iý cû^u c¤ùe C c ù~ûMûù~ûM \ßûeû @ûagýK [ôaû iVòK @ûKk^ Keû~ûA[ûG û c kú ùKak C c Mûñùe I cû^ýZû _ûA[ôaû C_KeY KòYò ZûKê aòKâò Keò[ûG û @ûMeê @ûKk^ Keû~ûA[ôaûeê aûjûeê KòYû~ûA[ôaû icÉ Rò^òh aòKâò ùjûA~ûA[ûG û
@û[ðK ô iÚe ò Zû c kú iûcÜûùe \êA_âKûee KVò^ Kû~ðý [ôfû _â [ cZü ^ò R Kê _â Z ò  ò Z Keò a û I \ß Z údùe ^ò R e ibýcû^ue @û[òðK iÚòZòùe C^ÜZò @ûYòaû û MZ 7 ahð c]ýùe Gjò \êAUò \òMùe c kú @ù^K MêWÿòG cûAfLê jûif Keò_ûeòQò û @ûRòe \ò^ùe c kú ^òRe GK _ûY×ò Zò@ûeò KeòQò ~ûjû\ßûeû KòQò ^ì@û Kûc Keò_ûeêQò I ^ì@û @ûjßû^MêWÿòKê c]ý iûcÜû KeêQò û @ûe¸e _â[c 3ahð c kú ùKak ^úZò^òdc Lyð Kfû û PZê[ð ahðe c kú fûb Kfû û icaûde aòKâò _â[c ahð 7 fl Uuûeê h ahðùe 91 fl Uuûùe _j ôfû û ~\òI aòKâò _eòcûY ajêMêY aXÿòMfû, icaûde fûb Kò«ê ajêZ Kcþþ ejòfû, KûeY icaûd Gjûe @õgò\ûe lê\â Pûhúcû^uê @]ôK fûb ù\C[ôfû û _â[c 7ahð ùe c kú fûbûõgKê ibýcû^u c¤ùe ^ aû ò aòbò^Ü iÚû^ùe ^ò ù ag Kfû û Gjû\ß û eû c kúe @û[ô ð K iÚ ò Z ò iê \ é X ÿ ùjûA_ûeòfû I Gjû ùKøYiò GK @¯ZýûiòZòK _eòiÚòZòKê _ûAñ _ì ðcûZâûùe iRûM ejò_ûeòfû,
iõù~ûMe iéÁò ajêZ ieKûeú aòbûM aòùgh Keò Kéhò aòbûM @û\òaûiú cû^u _ûAð @ù^K ù~ûR^û Zò@ûeò Keò[û«ò û Gjò ù~ûR^û MêWÿòK c kú cû]ýcùe Pûhúcû^u _ûLùe Kû~ð ý Kûeú KeûMfû û c kúKê @UKke 5 _â Z ò g Z _eòPûk^û Lyð jòiûaùe còkò[ûG û Gjò ]ûeûùe a ðcû^ Pûhúcûù^ aû\ûc, ùiûdû, Mjc I ]û^ Pûhe iêaò]û _ûA_ûeêQ«ò û icû^ ]ûeûùe c kú aòj^ I LZ aòùKâZûu
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
14
ij iµKð iéÁò Keò_ûeòQò û Gjò aòùKâZûcûù^ c kúKê aûKòùe C_û\û^ ù~ûMûAaû ijòZ GMêWÿòKe aýajûe i´§úd Zûfòc MêWÿòKe aýaiÚû c]ý ^òR Lyðùe Keò[û«ò û @^ý @[ðùe KjòaûKê Mùf c kú cû]ýcùe Pûhúcûù^ @ù^K MêWÿòG @^êÂû^ I i´k _â\û^Kûeú iõiÚû cû^u ijòZ ù~ûWÿò ùjûA_ûeòQ«ò û
^ìZ^ Kû~ðý]ûeû
Uuû _~ðý« fûb _ûA_ûeêQ«ò û ~\òI Gjò Uuû ajêZ Kcþ Kò«ê GK ^ûccûZâ Pûhú _eòaûe _ûAñ Gjû ajêZ ùagú @^ý_lùe Gjò fûbûõg 4500 Pûhúu _ûLùe _j êQò I ahðKê \êA[e c]ý _j êQò û a¡òðZ ùeûRMûe I i d @býûi \ßûeû @ kùe a ðcû^ bâûcýcûY aýûu Kû~ðý Keòaû @ûe¸ KeòQò û Gjû\ßûeû aýûu Pûhúcû^u Ne _ûLùe _j ô_ûeòQò û
c kú Gjû c]ýùe @ù^K MêWÿòG _ûeµeòK Kû~ý]ûeûKê ^ì @ û eì _ ù\A_ûeò Q ò û ajê Z Mê W ÿ ò G ÊdõijûdK \k Rò @ ûLZ ajê k cûZâ û ùe C_ô û \^ Keò_ûeêQ«ò û @ûe¸ùe c kú Gjò C_ôû\Kê aòKâòKeòaûùe iûjû~ý Keê [ ô f û Gùa Kò « ê ÊdõijûdK \kcûù^ iò]ûikL Pûhúcû^uê Gjû aòKâò KeêQ«ò û
baòhýZ Kû~ðý]ûeû
iûcì j ò K aò K â ò Pûhú cû^ue GK ùcøkò K @ûagýKZû û @ûe¸e ZéZúd, _ c I hÁ ahð c kú cû]ýcùe ùiûdûaò^, aòeò, aû\ûc Gaõ _eòaû iìeZ aRûeùe aòKâò Keû~ûA[ôfû û hÁ ahðùe c kú GK _^ò_eòaû ù\ûKû^ iêeZ ijeùe @aiÚû_òZ Keò_ûeòfû û Gjò ù\ûKû^Uò Kò«ê Pûfò_ûeòfû ^ûjó KûeY _eòaj^ Lyð ajêZ ùagú ùjfû I c kú _ûLùe ^òRÊ _eòaj^ aýaiÚû ^[ô f û û a ð c û^ Pûhúcûù^ Mâ û ce aRûeùe ùa_ûeúcû^uê Zûu _^ò_eòaû aòKò _ûeêQ«ò û Gjò iaê @bòmZû c kúKê @ù^K _eòcûYùe C ûjòZ KeòQò I c kú GK iÚòe @aiÚûùe _j ôQò û
@ûiò[a ô û _eòa ð^ Kéhò C_ôû\^ ajêMêYùe aXÿòaû \ßûeû _eòaûe Éee Lû\ý iêelû aXÿò_ûeòQò û _âKÌ ^[ôaû icdùe _eòaûecûù^ ahðe @ù^K icdùe ùKak K¦û LûA a ê[ôùf û a ðcû^, _âùZýK _eòaûe _ûLùe @«Zü _ùl ùMûUòG ahð LûAaûe giý cjRê\þ ùjûA ejêQò û @ ke @û[ôðK iÚòZò ajêMêYòZ ùjûA_ûeòQò û Gùa ùMûUò G Mâ û cùe 3-4Uò Uâ û KÖ e @Qò û c kúe @õgú\ûecûù^ _âùZýK `if EZêùe 5000eê 6000 icaûde i`kZû Gjò @û\òaûiú cjòkûcû^uVûùe Ê_Ü ù\LòaûKê còkêQò
@û[ðôK C^ÜZò ijòZ @û\òaûiúcû^ue iûcûRòK C^ÜZò c]ý ùjûA_ûeòQò û @û\òaûiúcûù^ a ðcû^ iwVòZ ùjûA icaûdUòKê PkûA_ûeêQ«ò û aòùgh Keò @û\òaûiú cjòkûcûù^ a ðcû^ Uuû _eòPûk^ûe bûe ùag bf bûùa ZêfûCQ«ò û c kú ^òR C\ýcùe _âKÌ Kû~ðý]ûeûKê iVòKþ _eòPûk^û Keòaû ijòZ @ù^K ^ì@û Kû~ðýKâc Keò Êûaf´ò ]ûeûKê cRaêZþ Keò_ûeòQò û Gjû\ßûeû @û\òaûiúcûù^ GK _âKÌ júZû]ôKûeú c]ýùe iòcòZ ^ejò ^òùR ^òRe _eòaûe I Mâûce aòKûg ]ûeûKê MXÿòùZûkòaûe GK ^ì@û @¤ûd iéÁòKeò _ûeòQ«ò û ù\C_ûgfú, GK icaûd jòiûaùe @ù^K MêWÿòG Kûc KeòaûKê aûKò @Qò û c kú Gjûe KûeaûeKê iûcêjòK aòKâò ]ûeûùe ajêMêYòZ Keòaû ijòZ, ^ìZ^ Kû~ðýKâc jûZKê ù^aûe flý eLôQò û @ûi«û ahð cû^uùe i¸aZü ^ì@û ibý c]ý icaûdùe ù~ûMù\A _ûe«ò û @õgú\ûe cû^ue ^ìZ^ Ê_Ü ijòZ icaûd Gjûe Kû~ð ý ]ûeûKê akò Á I aýû_K Keò MXÿòùZûkòaûe aògßûi c]ý @Qò û C : ùfAiû A ò@û, Rê^þ 2013
eûNùa¦â \ìùa, @eaò¦ _ùUf, G.ùK. ùPøeûiò@û
aò.G.@ûA.G`þ -Mòâibð @`òiþ 3d cjfû A¦âû KùµäKè c¬êfû_êe, aùeû\û, MêRêeûUþ - 39004) E-mail: raghvendra124@gmail.com
cú^û ùMûLùf aò.G.@ûA.G`þ ùWÿbf_þùc þ eòiyð `ûCù i^þ, aò.G.@ûA.G`þ ba^, RûZúd eûR_[ ^õ.4 IßûeùR, _êù^-411058
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
15
_ûeµeòK ~û~ûae _gê PûeKcûù^ iaêùaùk _eòùag I icûRKê i¹û^ ù\AQ«ò
_eòa ð^e ij Zûk còkûA Pûfòaû ùch_ûkKe \ߦ ^úZýû i´cé ò ùNûUùM a ðcû^e \îZ _eòa ð^gúk Lae @û\û^ _â\û^ ~êMùe ù~ùZùaùk A eù^U Z[û ùcûaûAf ù`û^e eûRêZò PûfòQò, Gjò icdùe _ûeµeòK mû^ùKøgk _eòa ðòZ icûRe iciýû MêWÿòKê iûcÜû Keòaûùe icKl ùjûA _ûeê^ûjó û ùQûU Pûhú I lê\â _gê_ûkKcûù^ Gjû\ßûeû ajêcûZâûùe _âbûaòZ ùjCQ«ò û @ù^K iÚû^ùe Gjò ù_hû MêWÿòK _eòa ð^ iê@ùe aòfê¯ c]ý ùjûA~ûCQ«ò û jêGZ Gjò NWÿ ò i §ò cì j ê ð ù e @ûce iûµâ Z ò K Ké h ò ijûdK Kû~ðý]ûeû MêWÿòKê a ðcû^e \éZ _eòa ð^gúk aûjý _eòùag @û]ûeùe ^ìZ^ bûùa MXÿò ùZûkòaûKê _Wÿòa û
Lû ê ùKûfù_e aû_û RùY ùc û_ûkK [ôùf û ù~ùZùaùk cûBùc ûUòG Qê@û R^à Keê[ôfû, Lû êe cû@û cûBùc û ij i\ý R^àòZ Qê@ûMêWÿòKe ~^ô ù^C[ôùf û aû_û cû@ûu KûcKê ù\Lò ù\Lò ùQûU \ò ^ eê Lû ê ùc û_ûk^e ùKøgk iaê gòLò[ôùf û _eòaûeùe ^òRe \û\û I ùRùRaû_ûcûù^ ù~ùZùaùk _gêcû^u ijòZ Kûc Keê[ôùf, ùiùZùaùk ùicû^uê ^eúlY Keò c]ý iòG ajêZ ùKøgk gòLô[ôùf û Gjò icdùe Mûñcû^uùe ùUfòbòR^, ùcûaûAf ^ [ôfû Kò _gê iµâiûeY @]ôKûeú c¤ ^[ôùf û Lû ê ùKûfù_ ùfLû_Xÿû c¤ gòLò^[ôfû û ùi ^òR Pûeò_ûLùe ~ûjû ù\Lê[ôùf, ùiiaê mû^ ùKøgk Zûu cê bòZùe ejò ~ûC[ôfû û bûeZe cjûeûÁâ eûRýùe [ôaû ~û~ûae ùc û_ûkK iµâ\ûde ùi RùY ibý û
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
16
bûeZùe @ûRò c¤ Gjò ~û~ûae ùc û_ûkK cûù^ _ûeµeòK ]ûeûùe ^òR Rúa^ RúaòKû PùkA @ûiêQ«ò û _âûd gùj ahðeê C¡ßð ùja ]we iµâ\ûde ùfûKcûù^ ùc û_ûk^ Keò@ûiêQ«ò û iµâ\ûde iûcêjòK mû^ I Kû~ðý]ûeû ùicû^ue ù\÷^¦ò^ Rúa^ iõMúZ, ^ûP I KûjûYúùe _âZò`kòZ ùjûA[ûG û ahðe aòùgh \ò^cû^uùe ùLûfû @ûKûg Zùk jRûe jRûe Zûeû I P¦â @ûùfûKùe Gjò ^ûP, MúZ I KûjûYúKê ^òR iµâ\ûde adÄ aýqòcû^uVûeê ùQûU _òfûcûù^ gêYò[û«ò û Gjû\ßûeû _ûeµeòK mû^ ùKøgk I _eµeû _êeêYû _òXÿòVûeê ^ìZ^ _òXÿòKê jÉû«e ùjûA[ûG û Gjò aýû_K mû^ ùKøgk ajò, ^[ô Kò´û @^ý ùKøYiò ùfLû cû]ýcùe fò_òa§ ùjûA ejò^ûjó, Gjò mû^ ]we iµâ\ûde iõûÄéZòK _eµeûùe, _ûkòZ ùc ûcû^u c]ýùe Gaõ ù~Cñ K´k Gcûù^ Zò@ûeò Keò[û«ò Zû bòZùe @[aû ù~Cñ PûeY bìcòùe Gcûù^ ùc û PeûA[û«ò ùiVûùe ù~ûWÿò ùjûA[ûG û Lû ê Zûe _ê@cû^uê Äêf _VûAQò û aWÿ _ê@Uò RùY bf QûZâ [ôfû Gaõ bf ^´e eLô[ôaûeê KùfR _ûV _Xÿòfû I a ðcû^ ùMûUòG ieKûeú PûKòeú KeêQò û a ðcû^ iòG @ûC _gê_ûk^ùe iûjû~ý Keê^ûjó û \ßòZúd \ê@Uò _ûV _Xÿûùe GùZ bf ^[ôfû û ùi[ô _ûAñ ùc û_ûk^ @ûWÿKê ùi @ûKhòðZ ùjfû I GjûKê aé ò jòiûaùe ù^AQò û _ûLùe [ôaû _gê ùK¦âùe ùi @]ôKûõg icdùe aòbò^Ü _âKûee Zûfòc ù^CQò I ^ì@û ^ì@û Pò«û]ûeû I ù~ûR^û ù^A MûñKê ù`eêQò û iaêùaùk ù~ _ê@e Pò«û]ûeû I ù~ûR^û Lû êe _ûeµeòK mû^ ùKøgk ijòZ icû^ ùjCQò Zû ^êùjñ û @ù^K icdùe _ê@ ~ûjû Zûfòc ù^A @ûiêQ, ùi iaê Lû ê Z[û Zû iµâ\ûde 50 ahðe ùc û_ûk^ C_ùe [ôaû _ûeµeòK mû^Vûeê iµì ð @fMû ùjCQò û _ê@uê còkê[ôaû Gjò iaê @û]ê^òK mû^ ùMûUòG ùgâYúe PûeòKû^Ú c¤ùe CRßk Uêýaþ fûAUþùe còkêQò û Zûfòc \ûZûcûù^ ùgâYúMéje Kû^Úùe aòbò^Ü _âKûe ewò^þ KûMR aû KµêýUe ù_âùRù i^þùe ~êaKcû^uê Gjò Zûfòcþ ù\A[û«ò û @ù^K icdùe ùZ«êkò MQ cìùk aògâûc ù^aû icdùe Lû ê @û]ê^òKZûe ùfûfê_ \éÁò Kò_eò ^òRe _ûeµeòK ù_gûKê NûeêQò Zû C_ùe @ûùfûK_ûZ Kùe û
C\ûjeY Êeê_, MZ ahð ùKùZMêWÿòG ùc ûu @Kûk céZêý ùjûAMfû û céZêýe KûeY RûYòaû _ûAñ Lû ê I Zû e iû[ú PûeKcûù^ ù~ùZùaùk ^òùR ùc ûMêWÿòKe ù_U Pòeò @^ê]ýû^ Kùf RûYòùf Kò ùc û MêWÿòKe ~KéZùe KòQò _Zâ @ûKûee Kécò ù\Lû ~ûCQò û K Y _ûAñ Gjò ahð ùc ûcû^u ù_Uùe GùZ cûZâûe Kécò ùjùf ùaûfò _êeêLû ùfûKcû^uê _Pûeòaûeê, ùicûù^ Kjòùf ù~ @ûc @ kùe @ûMeê GK _âKûee MQ [ôfû, ~ûjûKê LûAùf ùc ûcû^u G_eò Kécò ùjûA^[ûG û cûZâ a ðcû^ G_eò MQ iaê @ûC ù\LôaûKê còkê^ò û ùi[ô_ûAñ Kécòcûù^ ùc ûuê @ûKâcY KeòQ«ò û ùc ûcû^ue @]ôK céZêýKê ùeûKòaû _ûAñ Gjò MQ iaê [ôaû PûeY bìAñ ùLûRòaûùe icùÉ fûMò_Wÿòùf û cûZâ G_eò MQ [ôaû RûMû ùLûRòaû GùZ ijR c]ý ^[ôfû û aò M Z \ò ^ cû^uùe _eò ù agùe GùZ _eò a ð ^ ùjûAiûeòQò ù~ @ûc ùR÷a _eòùageê cìfýaû^ Jh]úd I \eKûeú MQ iaê \îZ MZòùe aòfê¯ ùjûA MfûYò û Lû êe \ßòZúd _ê@Uò Kò«ê PûeY bìcò a\kûAaû i_lùe ^[ôfû û [ùe ùMûUòG Zûfòcþ gòaòeùe Kécò cûeòaû Jh] Zûuê còkò[ôfû û Gjò Jh] ù^A ùi ùc ûcû^uê ù\fû û @^ý KòQò _eòaûee ~êa _òfûcûù^ ù~Cñcûù^ Zûfòcþ ù^A[ôùf I Kécò ceû Jh] _ûA[ôùf ùicûù^ c¤ Zêe« Jh] ùc ûcû^uê ù\ùf KòQò \ò^ _ùe Gjò ùc û MêWÿòKe Mbð_ûZ ùjûAMfû û Gjû @ÊûbûaòK [ôùf û G[ôeê RYû_Wÿê[ôùf ù~ Kécò Jh] I Mbð_ûZ c¤ùe ùKøYiò ^û ùKøYiò iµKð @Qò û ùKjò aò Kjò ^[ôùf ù~ Gjò Jh] MbðaZú ùc ûcû^u _ûAñ ^òeû_\ Kò ^êùjñ û @û]ê^òK mû^e G_eò iaê iciýû [ûG û GMêWÿòK bf bûaùe _eúlY ùjûA ^[ûG û ~ûjû\ßûeû ùc û_ûkKcûù^ aWÿ lZò e i¹ê L ú^ ùjûA[û«ò û Jh] ù\ûKû^ú aû _gê Pò K ò Kcûù^ Gjò Jh] @gò l ò Z aû Kcþ gò l ò Z _gê_ûkKcû^uê ù\aû icdùe Gjûe aýajûe VòKþ bûaùe aê S ûA Kjê ^[ô a ûeê @ù^K _gê @Kûkùe ceò~ûCQ«ò û ùc û_ûkKcûù^ ùc ûMêWÿòKê Kcþ \ò^ùe aRûeùe aòKâò Keò ù\CQ«ò û ùicûù^ _gêMêWÿòKê ùagú \ò^ _~ðý« eLò lZòe iûcÜû KeòaûKê WÿeêQ«ò û ~\òI _gê iµâiûeY @]ôKûeúcûù^ ùc ûMêWÿòKê 9 cûi _ùe aòKâò KeòaûKê KeêQ«ò û ùc û_ûkKcûù^ 2-3 cûi_ùe GMêWÿòKê aòKâò Keòù\CQ«ò û
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
17
Lû ê GKê U ò @ ûùe aiò a û ùaùk c^Kê c^ MêYêMêYûG @ûc ùc û_ûkKcû^u K[ûKê KòG aû gêYêQò? ù~Cñ Pûhúcûù^ ^òR Rcòùe ^ìZ^ _âRûZòe K_û Pûh Kùf ùicû^ue KòQò @iêaò]û ùjfû^ò cûZâ ùc ûcûù^ Gjò Rcòùe Peòaû _ùe G_eò iaê @RYû ùeûMùe @ûKâû« ùjùf, ~ûjû @ûc _ûeµeòK ù\gú PòKò ûùe bf ùjfû^ò Kò Wÿûqecûù^ c¤ Gjò ùeûMKê PòjÜò Gjûe C_Pûe Keò_ûeòùf^ò û ajêZ MêWÿòG ùc ûue @Kûk céZêý c]ý ùjûAMfû û Gjò @RYû ùeûMe C_Pûe Keòaû _eòaù ð Wÿûqecûù^ @ûcKê C^Ü ùc û _ûkòaû _ûAñ _a ðûCQ«ò, ^ì Z ^ ùc û _â R ûZò K Y Pûfò P ûfò ~û~ûae bûùa Peò_ûeòa Kò Kcþ Lû\ýcòkòùf a ô_ûeòa Kò´û ùeûM ijY gqò ]eò eLôa? Lû ê _êYò bûùa ù~, ~\òI ^ì@û _âRûZòe ùc ûu IR^ gúNâ aXÿòa, cûZâ ~\ò @RYû ùeûMùe Zûue _âûY ~ûG ùZùa lZò Kûjûe ùja ? cûZâ @ûc bkò@û _êeY ê û Kûkò@û ùc û _ûkKKê aû KòG _PûeêQò - ~òG ^ûñ Z _Xÿû ùfLû RûYòQò ^ûñ ùcûaûAf aýajûe RûYòQò û
@ù^K \eKûeú I Jh]úd MQ iaê ùfû_ _ûAMfûYò û ùaûZfùe Jh] ijRùe còkê[ôaûeê _âKéZòùe [ôaû Jh] iaê _eò ù ageê Cbû^ ùjûAMfûYò û Gjû ùKak ùc ûPûeK ^êùjñ û aeõ lê\â I ^ûccûZâ Pûhúcûù^ c¤ Gjò \ß ¦ ùe Q¦ò ùjûA~ûAQ«ò û iaê @ ûùWÿ _â û Ké Z ò K aò_~ðýde @ûùfûP^û ùjCQò Gaõ Gjû ijòZ EZêe _âûiwòKZû c]ý MfûYò ajêZ icdùe ahðûe @ûMc^Kê I EZê PKâKê @ûKk^ Keò ùjC^ò û
a ðcû^ ùcûe _ê@Kê @û]ê^òK ~ª_ûZò \eKûe û ùcûaûAf, _ûIßûe Uòfe, ]û^ aûùWÿAaû ùciò^ cUe iûAùKf @ûRòe _òXÿò _ûAñ GKû« Reêeú û ùcû _ê@Kê KµêUe PkûAaû I A eù^U aýajûe c¤ RYû û Zûu ùcûaûAf ù`û^þ ù e aRûe Lae, _ûYò _ ûMe Lae AZýû\ò iµâiûeY @]ôKûeúu Vûeê còkò~ûCQò û cûZâ ajêZ icdùe Gjò iaê \eKûeú Lae Kê@ûùWÿ jRò ~ûAQò I @ûagýK ùaùk ùLûRòùf aò còkê^ò û @ûM Kûkùe \eKûeú Z[ýiaê @ûc iõÄéZò, Rúa^ ùg÷kú I ù\÷^¦ò^ Kû~ðý]ûeûùe RúaòZ ùjûA ejê[ôfû û @ûccû^uê Kêjû~ûC[ôfû Kò ~\ò @ûùc ^ò¡òðÁ ]ûeûùe ùc û _ûk^ ^ Keòaê ùZùa bMaû^ @ûc C_ùe eûMò~òùa û @ûcKê _eòùag I icûRKê i¹û^Ü ù\aû _ûAñ gòlû \ò@û~ûC[ôfû û cûZâ Gùa Lû êe _ê@ I Zûe iûwcûù^ _êeêYû cìeaúcû^uê [ û _eòjûi Keò CùZC ù\CQ«ò û ùicûù^ @ûcKê @Yùa÷mû^òK, _êeêYûKûkò@û I cìLð ùaûfò bûaêQ«ò û
Lû êe Gjò \ߦ aògße jRûe jRûe ùQûU ùc û _ûkK cê Kê NûeêQò û ùKak ùc û_ûkK ^êùjñ aeõ lê\â I ^ûccûZâ Pûhúcûù^ c¤ Gjò \ߦùe Q¦ò ùjûA~ûAQ«ò û iûµâ òK _âMZògúk @[ð^úZòùe Kk KûeLû^û I Lae @û\û^ _â \ û^e cû¤c iaê \î Z MZò ù e aé ¡ ò _ ûCQò û ùcûaûAf ù`û^þ I A eù^Uþ a ð c û^ Lae @û\û^_â\û^Kê KakòZ Keò eLòQò û _ûeµeòK mû^ ùKøgk i¸aZü @ûRòe \îZ _eòa ð^MêWÿòKê iûcÜû Keòaû _ûAñ _~ðýû¯ ^êùjñ û @û]ê^òKZûe Gjò ùiâûZùe ajêZ MêWÿòG RûMûùe GKûiûwùe @ù^K _eòa ð^ _eòflòZ ù^CQò û lê\â Kéhò ùlZâ Gaõ lê\â _gê_ûkKcûù^ \éZ MZòùe Gjò _eòa ð^gúk icûRùe _âbûaòZ ùjC~ûCQ«ò I @ù^K iÚû^ùe Gcû^ue Gjò _êeêYû RúaòKû CRêWÿò ~ûCQò û Zûùjùf _âKéZ iciýû ùKCñVò @Qò ?
ùa÷mû^òK _¡ ò K Y ? @û]ê^òKZûe cû_KûVò K Y aû mû^ I @bòmZûe @û]ûe K Y ? ùijò ^ò¡òðÁ Nûi ~ûjûKò ùc ûKê ~KéZùe Kécò ùjaûeê elû Kùe, ZûjûZ @\égý ùjûA MfûYò û ùKak ùijò Nûi ^êùjñ GcòZò @ûjêeò
KéhòKû~ðý I _gê_ûk^e mû^ ùKøgk MêWÿòK cYòh icûRùe jRûe jRûe ahðe @bòmZû @û]ûeùe MXÿòCVòQò û ^ì@û Lae I mû^ ùKøgk ùMûUòG _ùe ùMûUòG G[ôùe cògò cògò ~ûAQò û @ZúZùe Lae I mû^ ùKøgk MêWÿòK
Gjò ~û~ûae ùc û_ûkKcûù^ EZêPKâe KòQò ^ò¡òðÁ flY ù\Lò ^òRe MZò iÚòe Keò[û«ò û cûZâ Gjò _eòa òðZ Rkaûdêùe G flY iaê @ûC ù\LòaûKê còkê^ûjó û Lû ê Gjû ajêZ bf bûaùe RûYòiûeòQò ù~ ùaû]jêG _ûeµeòK mû^ ùKøgk iaê baòhýZùe C_ù~ûMú ^ ùjûA_ûùe cûZâ Gjû c¤ ^ò½òZ ù~ iûµâ òK @û]ê^òK _¡ ò c¤ baòhýZùe iciýû icû]û^ _ûAñ _~ðýû¯ ^ìùjó û
_âKZ é iciýû ùKCñVûùe ?
Lae aòhdaÉê :
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
18
R^cû^iùe ]úùe ]úùe _j ê[ôfû û ùMûUòG ù\gùe ùjC[ôaû aòKûg @^ý ù\gùe _j ô _ûeê ^[ôfû û cûZâ @ûRò iaê KòQò a\kò ~ûAQò û @ûRòe Gjò ~ûªòK ~êMùe ùMûUòG @ûwê k ò Uò _ ò ù f aò g ß e ùKûY @^ê ù KûYe Lae @ûlò _òQêkûùK còkò~ûCQò û cûZâ iaê ^ì@û K[ûKê Kûcùe fùMAaû @i¸a û ùZYê Laee Gjò Kâû«òKûeú ~êMùe KûjûKê Kûcùe fùMAùa I KûjûKê ^êùjñ, ZûKê iÚòe Keòaûùe aòùghKeò lê\â Pûhúcûù^ ùagú @iêaò]ûe i¹êLú^ ùjCQ«ò û
Lae _eòcûY : PûhúKìk G_eò GK @aògßûi^úd icde ]ûeû c]ý ù\A MZò KeêQ«ò ù~CñVûùe Gcû^uê iaê icdùe Lae ]ûeû ijòZ Zûk ù\A a ôaûKê ùjCQò KûeY Gcû^uê aRûe I icûRe @ûagýKZû @û]ûeùe Kû~ðý KeòaûKê _WÿêQò û @]ôKûõg KéhK I aòKûg Kcðúcûù^ GùZ _eò c ûYe iì P ^û I Z[ý c¤ùe ^ò R Kê bûeûKâ û « Keò ù \CQ«ò ù~ Zû c¤eê ùKCñ M ê W ÿ ò K \eKûeú I ùKCñMêWÿòK @\eKûeú, ZûKê _é[K Keòaûùe \ߦe i¹êLú^ ùjCQ«ò û
Lae @û\û^ _â\û^e C : Lae @ûiòaûe C MêWÿòK c]ý ajêk bûaùe aXÿò ~ûAQò û aòKûg Kcðú, ùiieKûeú @^êÂû^, ieKûeú iµâiûeY @]ôKûeú, ùeWÿòI, Uòbò, A eù^U, LaeKûMR, Kµû^úcû^u _âZò^ò]ô, ùcûaûAf ù`û^þ bkò cû]ýc iaê Lae M\ûAaûùe fûMò _WÿòQ«ò û Pûhúcûù^ RûYò_ûeê ^ûjûñ«ò Kò ùKCñ LaeMêWÿòK aògßûiù~ûMý I \eKûeú, KûjûKê aògßûi Keòùa I KòG bêf _âKûe eûÉûùe ù^a û @ù^K icdùe ùKùZK Lae c]ý Pûhúcû^ue ajêk lZò KeêQò û
Lae _âaûje ]ûeû : LaeMêWÿòKe MZòe ]ûeû _âûdZü GK _Uò@û ùjûA[ûG û Gjû _eúlûMûe aû MùahYû ùK¦â Vûeê ù~ûR^û Zò@ûeò Keê[ôaû \k I ùghùe iµâiûeY Kcðú \ßûeû Pûhú_ûLùe _j ô[ûG û Lae ajêZ Ée ù\A
ùghùe Pûhú_ûLùe _j ôaû ùakKê @ù^K iÚkùe Gjûe aòhdaÉê a\kò~ûA[ûG û @_e _lùe GK ^ò¡òðÁ Lae aû ù~ûR^ûe ùlZâÉeúd @^êbìZò PûhúVûeê ù~ûR^û _âÉêZ Keê[ôaû \k aû C_eÉeùe _j ôaûe KòQò cû¤c ^[ûG û ùZYê ^úZò ^ò ¡ ð û eKcûù^ _â É ê Z ù~ûR^û C_ùe ùlZâÉeeê iVòKþ cZûcZ _ûA _ûeò^[û«ò û ùi[ô_ûAð @ù^K MêWÿòG ^ì@û ù~ûR^û I Kû~ðýKâc i`k ùjûA ^_ûeò a¦ ùjûA[ûG û Gjû ajêZ \êbðûMý_ì ð KûeY Kû~ðýKâcUòKê @ûe¸ Keò a û _ûAñ @ù^K @[ð I cû^ai´k aýd ùjûA[ûG û
_eòa ð^e @ûagýKZû : @ûMKê ~òaû_ûAñ a ðcû^e iµâiûeY ]ûeû, gòlû aýaiÚû Gjûe flý I iµû\^û _âYûkúùe iµì ðbûùa _eòa ð^ Keû~òaûe @ûagýKZû @Qò û
aòhdaÉêe C^ÜZK ò eY : a ðcû^e Kéhò aýaiÚûKê ^ìZ^ bûaùe aêSòaûe @ûagýKZû @Qò û ù~Cñ _ûeµeòK mû^ ùKøgk iaê ùfû_ _ûAaû @aiÚûùe @Qò, ZûKê _êYò[ùe bfbûùa ù\LòaûKê @Qò û Gjò aýaiÚûùe @ûc _eòùag I ÊûiÚý iciýûMêWÿòKe iVòKþ icû]û^ @Qò Kò ? ùKCñ MêWÿòK _eòa ð^ Keòaû CPòZþ ? ù~ùjZê _ûeµeòK mû^ ij ^ì@û mû^ ùKøgk iaê ù~ûWÿò ùjaûùe fûMòQò û ùKCñ ^ì@û ùKøgk iaê @ûc aýaiÚûùe VòKþ bûaùe Kûc Keòa, ZûKê _eLòaûe @ûagýKZû ejòQò û ùKCñ @býûiMêWÿòK ù\ûkûdcû^ aRûe I @_âZýûgòZ _ûYò_ûM ij Lû_ Lê@ûA Pûhúcû^uê iûjû~ý Keòa, Zûuê c¤ ù\Lòaûe @ûagýKZû ejòQò û
mû^MêWK òÿ ê ]eòeLôaû I icdû^êiûùe C_ù~ûM Keòaû : a ðcû^ @û]ê^òK ~êMùe ahðûe mû^ Vûeê ù^A Rò^þ iõMâj Keò _eúlûMûe _~ðý« eLòaû Z[ý iaê aòbò^Ü C_ûdùe eLû~ûCQò û a ðcû^e Z[ý eLôaû _âYûkú, _ìeûZ^ Z[ý eLôaû _âYûkú, Vûeê iµì ð @fMû û @_e_ùl iû]ûeY Z[û Meúa Pûhúu _ùl Z[ý MêWÿòKê @ûagýK icdùe RûYòaû I aýajûe Keòaû @i¸a û Gjò _âKûe iûaðR^ú^ Z[ý
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
19
MêWÿòK iûaðR^ú^ ]ûeûùe MzòZ ùjûA ejòaû @ûagýK û Gjò ^ìZ^ Z[ý MêWÿòKe _âûiwòKZû I aò`kZû MêWÿòKê Meúa Pûhúu _ûLùe iVò K icdùe _j ô a û @ûagýK û iµâiûeY @]ôKûeú I aòKûg Kcðúcû^uê Gjò iaê Z[ý còkòaûe C_~êq cû]ýc c]ý iéÁò Keû~òaû @ûagýK ~ûjû\ßûeû ùicûù^ Gjò Z[ýKê Pûhú iõµâ\ûd ijòZ aû ò _ûeòùa û
Zûfòc Kû~ðýKâce ^ì@ûeì_ : aòbò^Ü _âKûee ùfûK bò^Ü bò^Ü cû¤cùe mû^ @ûjeY Keò[û«ò û @ûce iûõÄéZòK Rúa^ @ûce ^ò¡òðÁ mû^ @ûjeY ]ûeûKê iéÁò Keò[ûG û ~\òI Gjò _eòù_âlúùe @ù^K Kû~ðý Keû~ûA@Qò Z[û_ò mû^e _âûiwòKZû _ûAñ @ù^K KòQò Keû~òaûe @ûagýKZû c]ý @Qò û mû^ @ûiòaûe I _j ôaûe cû]ýc MêWÿòKe \îZ _eòa ð^ ùjZê Gjò aòhdùe iù´\^gúk ùjaû ^òZû« Reêeú û @ûùc Zûfòc ù\aû icdùe RûYòeLôaû \eKûe Kò KéhKcûù^ @býûi \ßûeû jó mû^ @ûjeY Keò[û«ò û ZûfòcMêWÿòK _ûAñ _~ðýû¯ icd ù\aû @ûagýK I Gjûe _eòùag C_ùe K Y _âbûa _WÿêQò, Zû Kê c¤ \éÁòùe eLôaû @ûagýK û Gjò @býûiMêWÿòK @û_ùYAaû \ßûeû Rcòùe K Y iciýû ùjCQò Zûjû RûYò Gjûe ^[úKeY Keò a û I ^ò R cZûcZ ù\A _eúlûMûeKê _VûAaû _ûAñ Pûhú ùlZKê aûe´ûe _eò\gð^ Keòaûe @ûagýKZû ejòQò û Kò_eò I ùKCñVûeê ^ìZ^ Z[ý _ûA _ûeòùa Zû C_ùe Pûhúcû^uê iùPZ^ Keû~òaû @ûagýK û
Lae _âaûj ]ûeûKê a\kûAaûe @ûagýKZû : Lae _âaûje ]ûeû GK PûUò@û ^ ùjûA Cbd _U ùjaû @ûagýK û iµâ\ûeY @]ôKûeúcûù^ _eòa ð^e cû¤c jò i ûaùe cê L ý bì c ò K û Zê ù fA @ûiò Q «ò û _eúlûMûeeê ^ìZ^ mû^ iaê Pûhú ùlZùe _j ûAaûùe Gcûù^ cêLý bìcòKû ù^AQ«ò û cûZâ ùicû^ue @ûC GK MêeêZß_ì ð bìcòKûKê \éÁò \ò@û~ûA^ûjó û ^ì@û ^ì@û iciýû ~ûjû PûhúKê _âbûaòZ Kùe Zûjû PûhúVûeê _eúlûMûe _~ðý« ù^aû Gcû^ue @^ý GK bìcòKû ùjûA_ûùe û Gjû\ßûeû MùahKcûù^ ^ìZ^ iciýûMêWÿòK aòhdùe aòÉéZbûùa @aMZ ùjùa I GMêWÿòKe icû]û^ _ûAñ
ùQûU Pûhú I _gê PûeKcûù^ ajêk bûaùe \îZ _eòa ð^ \ßûeû @ûù_lòZ ùjCQ«ò
Kû~ðýKeòùa û Gjû\ßûeû GK aýaiÚòZ ùlZâ MùahYûe aûU ùLûfòa I KéhKcûù^ MùahKcû^u ijòZ cògò ^ìZ^ iciýû MêWÿòKe C_Pûe Keò_ûeòùa û i¸aZü Gjû\ßûeû, Gù^A ^ìZ^ iciýûMêWÿòKê GK còkòZ C\ýcùe iûcÜû Keòaûe C_ûd aûjûeò _ûeòa ù~ùZùaùk @ù^K iciýû jVûZþ @ûc @ûMùe cê ùUKêQò û @^ý @[ðùe \îZ _eòa ð^ @û]ûeùe @ûùc bûaòù^aû iciýûMêWÿòKe iVòKþ cìfýûu^ Keò GK iÚûdú aýaiÚû @ûùc iéÁò Keò_ûeòaû û @ûcKê ajêZ MêWÿòG Kûc Keòaûe @ûagýKZû @Qò û _eòa ð^e \îZ _a^ icûRKê ajêZ MZògúk Keòù\AQò û Gjû\ßûeû ajêZ iciýû I i¸ûa^û c]ý ù\Lû~ûCQò û i¸aZü, Lû ê b kò iû]ûeY ùc û_ûkKcûù^ \î Z _eòa ð^e _a^ @ûMùe cê ^ê@ûAñ ù\ùa û @ûùc ùKak @ûgû Keòaê ù~ baòhýZe aòKûgcìkK _eòùag @ûce Gjò lê\â I ^ûc cûZâ Pûhú Kìk _ûAñ @ù^K i¸ûa^û iéÁò Keò a I iciýû Mê W ÿ ò K e iek icû]û^e aûU ù\LûAa û Gcû^ue ajê _eòlòZ _ûeµeòK mû^ ùKøgk @û]ûeùe AZòjûiKê Gcûù^ baòhýZe ùa÷ZeYú _ûe ùjûA _ûeòùa û C : ùfAiû A ò@û, ùiù_Ö´e 2013 ^úZýû i´cé ò ùNûUùM @^Úeû G`þ.fû ^û MûùWÿð^þ G^þ.Wÿò.G ùeûWÿ, ba]û^ _ìù^ - 411021 cjûeûÁâ, bûeZ E-mail: anthra.pune@gmail.com
ùfAiû A ò@ûe, aòùgh IWò@û iõÄeY -3, Wÿòùi´e 2014
www.leisaindia.org
20