ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
1
_âòd _ûVK,
ùfAiû A ò@û
aòùgh IWò@û iõÄeY
G[ôùe ùfAiû A ò@ûùe _ìaðeê _âKûgòZ AõeûRú bûhûe KòQò aQûaQû cìk ùfLûKê IWò@û bûhûùe iõKkòZ Keû~ûAQò û
Ieúiû ù_ûÁ aûKè - 51, Rò._ò.I,bìaù^gße 751001
www.orrissa.co.in, E-mail: orrissabbsr@gmail.com
G.Gcþ.A. `ûCù i^þ ^õ-204, 100 `òUþ eòw ùeûWþ, ù`Rþ 3, a^gueú 2d cjfû, 3d ùiû_û^, aûwûùfûe 560085 ù`û^ ^õ :+91-080-26699512, 26699522 `ûKè ^õ: +91-080-26699410 A ùcf : leisaindia@yahoo.co.in @¤l - gâú. Pòe^þRòbò iòõ, @ûA.G.Giþ.(@aie _âû¯) ùKûhû¤l - gâú aò.ùK. gòbþeûcþ ibý - Wÿü. bò[f eûR^, Wÿü. Gcþ . cjûù\aû®û Wÿü. G^þ. Rò. ùjMþùWÿ, Wÿü. Uò. Gcþ. ZýûMeûR^, _âù`ie. bò. aòebù\âdû Wÿü. G. eûR^Ü Wÿü. ùbuùUiþ ZûMZþ Wÿü. iàòZû ù_âcP¦e cêLý iõ_û\K - ùK. bò. Giþ. _âiû\ _eòPûk^û iõ_û\K - Uò. Gcþ. eû]û @^êaû\ elûKe @^ê_c IWÿò@û iµû\^û I @^êaû\ ic^ßd aògßùcûj^ cjû«ò, Ieúiû @^êaû\ iõù~ûR^û _ì òðcû, G.Gcþ.A `ûCù i^þ _âgûi^òK @]ôKûeú eêKàëYú Rò.Rò, G.Gcþ.A `ûCù i^þ @kueY I cê\âY fò_òÄû^þ, bìaù^gße _âz\ `ùUûPòZâ Ieúiû `ùUû fûAùaâeú ùfAiû _ZâòKû @^ýû^ý iõKk^ fûUò^þ @ûùceòKû, Aù ûù^iò@û, _½òc @û`âòKû, aâûRòfþ iõÄeY ùfAiû A ò@û _ZâòKû @^ýû^ý @û*kòK iõÄeY jò¦ò, ùZfêMê, Zûcòfþ, _¬ûaú , K^ÜW Gaõ ceûVú (iõ_û\^û c kú Ze`eê _ZâòKûe Cù gýKê ~[ûiû¤ iVòKþ bûùa C_iÚû_^ KeòaûKê icÉ ~^ô ^ò@û~ûAQò û ùZùa G[ôùe _âKûgòZ ùfLûMêWòKe iZýûiZý _ûAñ iõ_éq ùfLK jó \ûdú ejòùa û )
còùReò@e
(MISEREOR)
Gjû RûYò ajêZ Lêiò fûMêQò ù~ _ûeòaûeòK Kéhò Gaõ Wÿûfò, cû ò@û _eò ù_ûhYùe be_êe `if agßÉeùe cû^ýZû còkòaû @ûe¸ ùjûAQò (còkòZ RûZòiõN \ßûeû 2014Kê _ûeòaûeòK Kéhò _ûAñ @û«RðûZúd ahð Gaõ 2016Kê Wÿûfòe @û«RûZúd ahð jòiûaùe ùNûhYû Keû~òa) û cûZâ Gjû ij @ù^K ù\ge Pûhúcûù^ @i¸a _eú, a^ýû Gaõ Pûhúe @ûcôjZýû _eò \êüL\ NUYû c¤ aé¡ò _ûAaû _eòflòZ ùjûAQò û Gjò iõLýûùe ~ûjû @aùjkò Z ùjûA ejò ~ ûA[ô a û `if ~ûjûe iÚû^údLû\ý aýaiÚûùe GK cêLý bìcòKû ejòQò Gaõ aòùgh ij _eòag _eòa ð^e _âbûaKê c¤ iûcÜû Keò_ûeòa, û @ûMâjú Pûhúcûù^ ùicû^ue cìfýaû^ icd ù\A ^òR ^òRe @bòmZû @ûcKê ùfLû cû¤cùe RùYA[ôaûeê ùicû^uê @ùgh ]^ýaû\ û ù~Cñ _ûVKcûù^ ùfAiû A ò@û IWÿò@û _ZâúKûKê ^òdcòZ bûaùe _Xÿò @ûcKê ùicû^ue cZûcZ RYûCQ«ò @ùc Zûuê ]^ýaû\ ù\CQê Gaõ baòhýZùe ùfAiû A ò@û IWÿò@û _ZâòKûe cû^ aXÿûAaKû \òMùe c¤ @ûc ùicû^u cZûcZKê @ù_lû Keòaê û iõ_û\K
ùfAiû
ÊÌ aûjý ijûdZû I iÚûdú Kéhò C_ùe @û]ûeòZ ùfAiû _ûeòùagòK Kéhò _âYûkúùe ^òRe C_ôû\^ I C_ûRð^ aé¡ò KeòaûKê Pûjêñ[ôaû Pûhúcû^u _ûAñ GK ùa÷hdòK I iûcûRòK aòKÌ û ùfAiûùe iÚû^úd i´k I _âûKéZòK iõiû]^ MêWòKe iêaýajûe Gaõ @ûagýK iÚùk aûjý iû]^ MêWòKe iêelòZ I _âbûaò aýajûe iõ_KðòZ gòlû còùk û Gjû ^òRÊ mû^, \lZû, cìfýùaû], iõÄéZò I iõMV^ @û]ûeùe ^òRe baòhýZ MV^ KeòaûKê Pûjêñ[ôaû cjòkû, _êeêh I ùMûÂúMêWòK ^òcù« C òÁ û Kéhòùe C^ÜZú Gaõ _eòa ðòZ _eòiÚòZò I @ûagýKZû @^êiûùe Gjûe _âùdûM _ûAñ Pûhú I Kcðú cû^u iûc[ðý MV^ \òMùe ùfAiû ùjCQò GK ijbûMú bò òK _âKâòdû û ùfAiû ù\gú mû^ùKøgk I aòmû^ i¹Z mû^MêWòKê GKûVò Keò[ûG Gaõ Gjûe @û^êiwòK aòKûg _ûAñ ~[û~[ _\ùl_ ù^aûKê ^úZò ^ò¡ðûeK cû^uê _âbûaòZ Keò[ûG û ùfAiû ùjCQò GK iõmû, GK _^Úû I GK eûRù^÷ZòK @ûjßû^ û
còùReò@e - aòKûg ùlZâùe ijù~ûM _ûAñ 1958 ciòjûùe Rcðû^ Kû[fòK aòg_þ iõN \ßûeû còùReò@e iÚû_òZ ùjûA[ôfû û MZ 57 ahð]eò còùReò@e @û`âòKû, Giò@û Gaõ fûUò^þ @ûùceòKû @û\ò ù\g MêWòKùe \ûeò\âý aòeê¡ùe iõMâûc _ûAñ _âZògéZòa¡ ùjûA @ûiòQò û ]cð, RûZò I fòw ^òaðòùghùe _âZýK @bûaMâÉ cYòhe @ûagýKZû _ûAñ còùReò@ee ijûdZû C_f² û còùReò@ee \gð^ ùjCQò ^òù¿gòZ ùfûKcû^ue giqòKeY ^òù¿gòZ _âùPÁûKê ijù~ûM Keòaû û Gjû iÚû^úd @^êÂû^, Pyð @^êÂû^, ùaieKûeú @^êÂû^, iûcûRòK @ûù¦ûk^ I MùahYû @^êÂû^ MêWòK ij bûMú\ûeú jòiûaùe Kû~ðýKeò[ûG û ijù~ûMú @^êÂû^ cû¤cùe Gjû jòZû]ôKûeú cû^u ij cògò iÚû^úd aòKûg _âKâòdû I _âKÌ Kû~ðýKûeúZûùe RWòZ ùjûA[ûG û ijù~ûMú @^êÂû^ cû^u ij cò k ò Z bûaùe cò ù Reò @ e _eò a ð ò Z _eò i Ú ò Z ò K ê iûcÜ û Keò [ ûG û (MISEREOR)
(www.misereor.de, www.misereor.org)
Ieúiû GK ùÊzûùiaú @^êÂû^ û Gjû Pûhú ù^ZéZß _âKâòdûùe Kéhòe iÚûdú aòKûg ^òcù« @û\òaûiú ajêk K§cûk I cûfKû^Mòeò Ròfäûùe MZ \êA \g§ò ]eò Kû~ðýeZ û KéhK iõMV^ cû¤cùe _ûeõ_eòK Pûhmû^ ùKøgke C^ÜZú, _ûeµeòK aòj^e iêelû I _âiûe, _âûKéZòK iõ_\ _eòPûk^û cû¤cùe lê\â I ^ûccûZâ Pûhúcû^ue iûaðùbøcZß elû \òMùe Kû~ðýKeêQò û @û\òaûiú cjòkû icaûd cû¤cùe Kéhò I RwfRûZ \âaýe _âKâòdûKeY Keò Rwf C_ùe ^òbðegúk ùMûÂúMêWòKe RúaòKû iêelû \òMùe Kû~ðýKeêQò û @^êÂû^ iõ_KðòZ @]ôK aòaeYú eê còkò_ûeòa û G.Gcþ.A. `ûCù i^þ ÊÌ aûjý ijûdZû bò K ò _âûKéZK ò iõ_\ _eòPûk^û _ûAñ iÚû^úd _ûeµeòK mû^ùKøgk Gaõ ^ì@û iéR^gúk ùa÷hdòK mû^ \ßûeû RúaòKûe C^ÜZò \òMùe Kû~ðý Keò[ûG û G.Gcþ.A. `ûCù i^þ \ûlòYûZý cûkbìcú @ ke lê\â Z[û ^ûccûZâ Pûhúcû^u ijòZ aòKÌ Kéh,ò mû^ùKøgke @bòa¡ é ,ò Zûfòc,þ aòKûg @^êÂû^MêWK ò ij iõ_éqò KeûAaû Gaõ @^êbZ ì ò @û\û^ _â\û^ \òMùe Kû~ðýKeò[ûG û Gjûe ùIßai þ ûAUþ VòKYû ùjCQò (ORRISSA)
(www.orrissa.co.in)
(AME Foundation)
(www.amefound.org)
ijûdZûùe G.Gcþ. A. `ûCù i^þ ij còkZ ò bûaùe Ieúiû \ßûeû _âKûgòZ ùjCQò û ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, RêRê^^þ þ 2018 2018
2
Pûhúcû^ue ^ìZ^ _\ùl_
4
iìPú_Zâ
aòùgh IWò@û iõÄeY - 2, Rê^þ 2018
Rkaûdê _eòa ð^ ]ûeûùe Pòe«^ Kéh i¸ûa^ûe iéÁò Uò.ùR. ùiciþ I ùÁaò^þ ùK ùKeke _að cìLe @ ke Pûhúcûù^ ^ìZ^bûùa Pò«û Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò, ^ìZ^ _\ùl_ ù^AQ«ò I Rkaûdê _eòa òðZ iÚòZòKê MâjY Keò @ûagýK _\ùl_ ù^CQ«ò û KéhKcû^ue Gjò ^ìZ^ _\ùl_ MêWÿòK Gcû^uê _âZòKìk _eò i Ú ò Z ò ù e Pò e «^ Ké h ò ] ûeû ié Á ò Keò_ûeòaûùe ijûdK ùjûA_ûeòQò û
_ûYò_ûM _eòa ðúZ iÚòZòKê @û_ùYA ù^aû
8
iúcû eûbû^Wÿûùf, aòù^û\ ^úe¬^ Gaõ ù\aûgòg ùi^þ ceêWÿò I a^ýûbkò @bûa^úd _eòiÚòZòùe, aêù¦fL @ ke @û\òaûiú Ké h Kcûù^ iûaýÉ Keò ù \AQ«ò Kò Giþ.@ûeþ.@ûA aû ]ûWÿò]û^ Pûh _¡ ò @û_ùYAaû \ßûeû _âûKéZòK Kéhò ]ûeû _ûYò_ûM _eòiÚòZòùe aò KéhKcûù^ bf `if @ck Keò_ûeòQ«ò û Gjò ]ûeûùe Ké h Kcûù^ _ûeµeò K mû^ ùKøgk @û]ûeùe ]ûWÿ ò ] û^ _¡ ò K ê iÚ û ^úd @ ke @ûagýKZû @^ê~ûdú ^ìZ^ bûùa _âZò_û\òZ Keò _ûYò_ûM _eòa ð^ ]ûeûùe c]ý Kéhò Kû~ðý KeêQ«ò û
_ûeµeòK aòj^ iêelû cû]ýcùe iÚû^úd @ ke Lû\ý iêelû
4
Pûhúcû^ue ^ìZ^ _\ùl_ Rkaûdê _eòa ð^ ]ûeûùe Pòe«^ Kéh i¸ûa^ûe iéÁò Uò.ùR. ùiciþ I ùÁaò^þ ùK
8. _ûYò_ûM _eòa ðúZ iÚòZòKê @û_ùYA ù^aû iúcû eûbû^Wÿûùf, aòù^û\ ^úe¬^ Gaõ ù\aûgòg ùi^þ 14. iÚû^úd _âRûZòe ùMûeêcû^uê ù^A Pòe«^bûùa \êMÛ C_ôû\^ Keòaû gâúeûc bò. @yð^û b Gaõ iàòZû Giþ. 15. _ûeµeòK aòj^ iêelû cû]ýcùe iÚû^úd @ ke Lû\ý iêelû Lû\ý iûaðùbøcZû icìj, bûeZ
15
Lû\ý iûaðùbøcZû icìj, bûeZ Lû\ý iûaðùbøcZû GK ^ýûd iwZ icûR MV^e iÚòZò ù~CñVûùe ùKøYiò _â K ûee @icû^Zû aû _ûZe @«e ^[ûG, ùgûhòZ ùjaûe ]eû ^[ûG û Gjû\ß û eû iû]ûeY _eò a ûecûù^ icûRe iaê Éeùe ^òR _ûAñ Lû\ý iê e lò Z Keò _ ûe«ò I @ ke Lû\ý C MêWÿòKê Pòe«^ ]ûeûùe _eòPûkòZ KeûA[û«ò û Gjû Keòaû \ßûeû @ ke iû]ûeY _eòaûecûù^ aWÿ aWÿ c¬ò I iûe Kµû^úcû^ue ùgûhY Kakeê ^òRKê elû Keò_ûe«ò I @^ý _lùe Gjò Kµû^úcû^u e aRûe Leû_þ ùjûA[ûG û Lû\ý iûaðùbøcZû icêje ùIßaiûAUþ iÚû^úd ùfûKcû^ue Lû\ý iûaðùbøcZû elû Keòaûe GK @^^ý _\ùl_ û
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
3
Pûhúcû^ue ^ìZ^ _\ùl_ Rkaûdê _eòa ð^ ]ûeûùe Pòe«^ Kéh i¸ûa^ûe iéÁò Uò. ùR. ùiciþ I ùÁaò^þ ùK
ùKeke _að û k ùe ajêZ Kcþ Kéhò Rcò @Qò û _að û ke @¡ðû]ôK bûM ieKûeú Rwk Rcò, Gjò @ ke @ù^K Mâûc \êMc ð @ kùe @aiÚZ ò I Gjò MêWK òÿ ùe ùKøYiò iû]ûeY iõùiû]^e aýaiÚû c]ý ^ûjó û Gjò @ kùe aRûe aýaiÚû ^[ôaûeê ùaieKûeú Kµû^úcûù^ G @ kKê @ûiò ^ûjû«ò û _að û ke @ûagýKZûMêWÿòKê ]eò GVûùe ùKøYiò ~ª_ûZò aû aýaiÚû C_f² ùjûA^[ûG û Pûhúcûù^ ^úRÊ C\ýc cû]ýcùe jó ^úRe Rúa^ RúaòKûe iêelû Keòaû QWÿû @^ý ùKøYiò aòKÌ Gcû^u _ûLùe ^ûjó û
`ùUû: ùfLK
ùKeke _að cìLe @ ke Pûhúcûù^ ^ìZ^bûùa Pò«û Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò, ^ìZ^ _\ùl_ ù^AQ«ò I Rkaûdê _eòa òðZ iÚòZòKê MâjY Keò @ûagýK _\ùl_ ù^CQ«ò û KéhKcû^ue Gjò ^ìZ^ _\ùl_ MêWÿòK Gcû^uê _âZòKìk _eòiÚòZòùe Pòe«^ Kéhò]ûeû iéÁò Keò_ûeòaûùe ijûdK ùjûA_ûeòQò û cjòkûcûù^ cûUò@ûkê Pûh _ê^üRðúaòZ KeòQ«ò
@«bêðq ~ûjû \ßûeû KéhKcûù^ _ûYò_ûM _eòa òðZ iÚòZòùe c]ý `if @ck Keò a ûe mû^ ùKøgk jûif Keò_ûeòQ«ò û iÚû^úd Rcò I _ûYò_ûM e iÚòZò @û]ûeùe ^ò¡ðúÁ Pûh aûQòaû, aòj^ ù~ûMûWÿ Keòaû, aòaò] `ifKê icdù_ûù~ûMú Keòaû I @«üPûh ]ûeûùe _ûYò_ûM _eòa ð^ iÚòZòùe c]ý Kéhò Kû~ðý Keò_ûeòaû @«bêðq û
^ò¡òðÁ PûhKê aûQòaû I GjûKê aXÿûAaû
_òde ùcWÿ ùWÿbf_ùc ùiûiûAUò (_ò.Wÿò.Giþ) ùKek eûRýe GK @Mâ Y ú ùÊiÚ û ùiaú @^ê  û^ I iû]ûeYZü Gjò iõwV^ @û\òaûiú, ^ûccûZâ Pûhú I ù\gû«e gâcúKcû^ue @]ôKûe iêelû _ûAñ Kû~ðý Keò[ûG û aòMZ 18 ahð ]eò _ò.Wÿò.Giþ @^êÂû^ _ûjûWÿò@û @ ke KéhKcû^ue ^ìZ^ _\ùl_ MêWÿòKê (_ûLû _ûLô 1000 ùMûUò Pûhúcû^ue ùQûU ùQûU ^ìZ^ _\ùl_ MêWÿòKê) PòjÜU I ^[ôKeY Keòaûùe ijûdK ùjûA_ûeòQò û GMêWÿòK c]ýùe ^ìZ^ aòj^e iéÁò, Pûh ]ûeûe ^ìZ^Zû, Pûh _eòPûk^û _¡ òe _eòa ð^, Rcò I Rk _eòPûk^û ]ûeû, ùeûMù_ûK _eòPûk^û, @ck _eòPûk^û, @ck _ea òðú _\ùl_ AZýû\ò @«bêðq û
ùMûfceòP, WÿûfPò^ò, K`ò, eae, Pû, Kûiûbû Gaõ ]û^ AZýû\ò ùKeke _ûjûWÿò@û @ kùe aiaûi Keê[ôaû KéhKcû^u cêLý `if @ùU û CWÿêKò Ròfäûe _ûjûWÿò@û @ k icê\â _Z^ Vûeê 800 eê 2400 còUe C_ùe @aiÚòZ û Gjò `if MêWÿòK _ûjûWÿò@û @ ke aòbò^Ü CyZû Éeùe @ù^K _â K ûee Ké h ò ] ûeû cû]ýcùe `if Keû~ûA[ûG û
@ûc ^[ô K eY Keû~ûA[ô a û ]ûeû c]ýùe @û\òaûiú KéhKcû^u \ßûeû ^ìZ^ bûùa _âÉêZ Kéhò]ûeû
@ûùc WÿûfòPò^òe aòbò^Ü _âRûZò aél MêWÿòKe iÚòZò C_ùe @ù^K ^[ô _âÉêZ Keò@Qê û KéhKcûù^ aòbò^Ü
WÿûfPò^ò MQ _ûYò_ûM _eòa ð^ iÚòZòùe GK iù´\^gúk MQ @ùU û @ ke C û_, ahðû iÚZ ò ò AZýû\òùe @Zò iû]ûeY _eòa ð^ ùjùf Gjò MQe aXÿòaû I `if @ck iÚòZòùe @ù^K _eòa ð^ ùjûA[ûG û
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
4
_âRûZòe WÿûfòPò^ò aélMêWÿòKê aûQò _ûjûWÿe aòbò^Ü CyZûùe fMûAaûe @bòmZû I @cke iÚòZò (ùUaêf-1) C_ùe Z[ý _â\û^ Keû~ûAQò û Gjò Z[ý c]ýùe WÿûfPò^ò _âRûZò MêWÿòKe _ûYò_ûM iÚòZòùe _a^e Rkò@ûõg, Zû_cûZâû, ahðû _eòcûY iÚòZòMêWÿòK _â\û^ Keû~ûAQò û Gjû Keòaû \ßûeû KéhKcûù^ ^òR Rcòe iÚòZò, _ûYò_ûMe ]ûeû AZýû\òKê ^Re eLô WÿûfòPò^ò _âRûZòMêWÿòKê aûQò fMûA[û«ò û @ ke _âûKéZòK @aiÚòZò, _ûYò_ûM I aRûee @ûagýKZû _êYò ùeûMù_ûK _eòPûk^û, ceêWòÿ ijY gqò, _ûYòe @ûagýKZû AZýû\ò \òM MêWÿòKê ù\Lô Pûhúcûù^ _âûKéZòK ]ûeûùe _âRûZòMêWÿòKê aûQò[û«ò û ùMûfceò P MQ Mê W ÿ ò K bûeZ ahð e _½ò c _aðû û ke cìk MQ û Gjò ùMûfceòP _âRûZò MêWÿòKe _âûKéZòK bûùa Gjò @ kùe ~êM @ûe¸eê ù\LôaûKê còùk û ùMûfceòP @^ý GK cìLý `if ~ûjû _ûYò_ûM _eòa ðúZ iÚòZòùe iù´\^gúk @ùU û @ûùc G @ ke 5ùMûUò ùMûfceòP _âRûZò MêWÿòKê Pûhúcû^u ijòZ cògò PòjÜU KeòQê ù~Cñ M ê W ÿ ò K a ð c û^e ùKeke _ûYò _ ûM _eò a ð ^ ]ûeûùe Pûhúcû^u _ûAñ C_~êq û @MâYú KéhK ùKUò CeMòR Kj«ò, Zûu \ßûeû Keû~ûA[ôaû iue _âRûZòe ùMûfceòP MQMêWÿòK ceêWÿò I GK _âKûe `wiþ _âùKû_ùe ^Á ùjûA~ûA[ûG û iÚû^úd @ ke ùKùZK _ûeµeòK ùUaêf-1 : iÚû^úd WÿûfòPò^ò _âRûZòMêWÿòK Pûhúcû^u \ßûeû aQû~ûA `if Keû~ûCQò û [ôe[ ê ûfò
: Gjû _ûjûWÿ CyZûe 11003 Vûeê 12003
ùMûfceò P MQùe Kò « ê Gjò _â K ûee ùeûMù_ûK fûMò^[ûG û ù~ùjZê iÚû^úd ùMûfceòP _âRûZò MêWÿòKùe ceêWÿò ijY gqò @Qò I ajêZ Kcþ ùeûMù_ûK fûMò[û«ò GMêWÿòKê ù^A Gùa CeMòR _eòaûe Pûh KeêQò û bûeZ ieKûeu cifû ùaûWÿð I RûZúd Aù^ûùbi^þ `ûCù i^þ Gjò iÚû^úd _âRûZò MêWÿòKe ceêWÿò ijY gqò I ùeûMù_ûK ^ fûMòaû MêY MêWÿòKê ù\Lô Gcû^uê cû^ýZû _â\û^ KeòQ«ò û
iÚû^úd _ûeµeòK `if MêWK òÿ ê _âû]û^ý ù\aû Cefò @ ke @û\ò a ûiú Ké h Kcû^u \ß û eû _ûeµeòK jeWÿ aòj^ MêWÿòKe PòjÜU I _âiûe Keòaû @^ý GK Lêiòe Lae û G @ ke KéhKcûù^ ieKûeú Rwf @ kùe aiaûi Ke«ò I _ûYò_ûM _ûeòa ðúZ iÚZ ò ùò e Lû\ý C_ô û \^ Rûeò eLô a û _ûAñ Gcû^ue Gjò C\ýc _âgõg^úd û G @ ke _ûeµeòK jeWÿ (IWÿògûe Kû¦êf _âRûZò bkò) _âRûZò Gjûe C^Ü Lû\ýiûe MêY _ûAñ ùag RYûgêYû û Gjò _âRûZúe `if KVò^ _ûYò_ûM iÚòZòùe c]ý a ô_ûùe I Kcþ _ûYòùe c]ý `if ù~ûMûA[ûG û Gjò Pûh Keòaû icdùe KéhKcû^uê ajêZ Kcþ ~^ô ù^aûe @ûagýKZû [ûG û aRûeùe @ù^K gue _âRûZòe jeWÿ aòj^ còkòaû ù~ûMê Pûhúcûù^ Gjò iÚû^úd aòj^e Pûh a¦ Keòù\A[ôùf I gue aòj^e Pûh _ûYò_ûM _eòa ðòZ iÚòZòùe ceò~òaû ùjZê _ê^ü _ûeµeòK aòj^ MêWÿòKê Gcû^uê ùLûRò aûjûe KeòaûKê _Wÿò[ôfû û Gjò ùLûR _âûe¸òK Éeùe @Ì KòQò cjòkû KéhK iÚû^úd jeWÿ _âRûZò Pûh @ûe¸ Keò[ôùf I _ùe _ùe @ ke @^ý KéhKcûù^ Gjò PûhKê
(icê\â _Z^ Vûeê CyZû) @ ke Rkò@ûõg @ k _ûAñ C_~êq _û^Kêfweû : Gjû _ûjûWÿe 14003 Vûeê 2000 cò. Ée GfûeûR^
: 900 cò. Vûeê 1200 cò. iÚZ ò e ò Rcò _ûAñ _âRR ê ý
I^Wÿe
: 900 cò. Vûeê 1000 cò. iÚZ ò e ò Rcò _ûAñ
G^Rûfû^ò
: 1100 cò Vûeê 1200 cò. Rcò iÚòZòeê bf @ck ù\A[ûG
Kûù^Afcþ : icZk Rcò _ûAñ _âR~ ê ý
iÚû^úd @ ke Kûiûbû `if @ kKê _êYò ù`eò @ûiòQò ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
5
`ùUû: ùfLK
_ûAñ C_~êq
_âû]û^ý ù\ùf û _ûeµeòK ]ûeûùe Gjò jeWÿ _âRûZò MêWÿòKe Kéhò Kû~ðý I iõelY icÉuê GK ^ìZ^ \òM ù\LûAfû û @ûùc fl Kfê Kò ù~Cñ KéhKcûù^ gue RûZúd Kûiûbû Pûh Keê[ôùf ùicûù^ Gùa _ûeµeòK Kûiûbû _âRûZòe aòbò^Ü _âKûee Kûiûbû Pûh @ûe¸ KeòQ«ò û iû]ûeYZü gue _âRûZòe Kûiûbû MQUòG 4eê 5 KòùfûMâûc @ck 6 cûi c]ýùe ù\A[ûG Kò«ê iÚû^úd _âRûZò MQMêWÿòK 10 eê 12 cûi _ùe @ck ù\A[û«ò û ù~ùjZê _ûYò_ûM iÚòZòùe @ù^K _eòa ð^ ù\Lûù\AQò ùZYê KéhKcûù^ Gùa gue _âRûZòe Kûiûbû Pûh a¦ Keòù\AQ«ò û iÚû^úd _âRûZòe Kûiûbû Kcþ _ûYòùe @]ôK @ck ù\C[ôaûeê KéhKcûù^ GjûKê Keòaû @ûe¸ Keò ù\AQ«ò û @û´ûK\û^ _âRûZòe Kûibû aòj^Kê KéhKcûù^ aûQò aûjûe KeòQ«ò ~ûjûKò iûµâZòK _ûYò_ûM iÚòZòùe KéhKcû^uê bf @ck ù\CQò û
aòa] ò Zû _ì ð `if _ûYò_ûM _eòa ðúZ ]ûeûùe Kéhò Kû~ðýKê a ûA eLô a û _ûAñ Ké h Kcûù^ aò b ò ] Zû _ì ð Ké h ò aýaiÚ û Kê @û_ùYAaû @ûe¸ KeòQ«ò û bWÿêKò Ròfäûe Kê´êcòUê @j_ Mâûceê GK Lêiúe Lae còkòQò û GVûùe K`ò I ]û^ Mâûcaûiúu cêLý `if @ùU û ~\òI CWÿêKò Ròfäûe jûeûjûeú ahðû _eòcûY aûhòðK 3265Kú.Kú @ùU Gjò Kê´êcòUê Mâûcû kùe Kò«ê 1995 Vûeê 2003 ciòjû c]ýùe bdûajü ceêWÿò _âKU ùjûA[ôfû û aûe´ûe ceêWÿò _Wÿòaû ùjZê KéhKcûù^ aòKÌ `if _ûAñ ùPÁû Keòaû @ûe¸
Keò[ôùf û _ûYò_ûM iÚòZòKê ù\Lô KéhKcûù^ Mjc, cû ò@û, cûUò@ûkê I _^ò_eòaû Pûh @ûe¸ Keò[ôùf û 2005 ciòjû ùakKê G @ kùe bf ahðû @ûe¸ ùjfû I KéhKcûù^ ^òR @ûagýKZûVûeê ùagú ahðû Rk _ûAùf û Gjò _eòa ð^ ùjaû ù~ûMêñ KéhKcûù^ WÿûfPò^ò I ùMûfceòP Pûh @ûe¸ Kùf û a ðcû^ G @ ke KéhKcûù^ WÿûfPò^ò, ùMûfceòP ijòZ aòbò^Ü _âKûee _^ò_eòaû I ~[û cìkû, ùKûaò, MûRe, cûUò@ûkê AZýû\ò KeêQ«ò û Gjò _eòa ð^ KéhKcû^ue _ûYò_ûM ijòZ gj^gúkZûKê _âZò_û\^ Keò[ûG I ù\LûA \òG Kò iû]ûeY KéhKcûù^ ^òR iÚòZò @^ê]ýû^ Keò ^òR _ûAñ eûÉû aûjûe Keòaûe lcZû eLô[û«ò û
@û«üPûh: Rkaûdê C û_ aXÿòaû ù~ûMê eae Pûhe @ù^K @a^Zò ù\LôaûKê còùk û Rkaûdê _eòa òðZ iÚòZòùe ^òR @û[ôðK iÚòZòKê ^Re Keò Gùa eae Pûhúcûù^ ^òR eae ùlZùe @ù^K _âKûee @«üPûh Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò û _ûkê@ Pûh eae ùlZ c]ýùe GK bf @«üPûh ]ûeû û _ûkê @ e aRûeùe bf @ûagýKZû @Qò û ~\òI _ûkê@e aRûe \e ajêZ bf @Qò Cy \ûcùe aòKâòùjûA _ûeêQò Z[û_ò KéhKcûù^ Gjò Pûh KeòaûKê c^ akûC ^ûjûñ«ò KûeY _ûkê@ C_ôû\^ _ùe Gjûe Mê _âÉêZ Keòaû ]ûeû ajêk cûZâûùe gâce @ûagýKZû [ûG û ^òR jûZùe _ûkê@ Mê _âÉêZ Keòaû icd iûù_l I ajêZ _eògâc @ûagýK Kùe û RùY @MâYú Pûhú @Ì Lyðe GK _ûkê@ _âÉêZ Keòaû ùciò^þ Zò@ûeò KeòQ«ò, ~\ßûeû @Ì _eògâcùe _ûkê@ _âÉêZ Keû~ûA _ûeêQò û Gjò ùciò^þ @ûiòaû \ßûeû @ù^K Pûhú _ûkê@ Pûh Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò û Gjû c¤ùe KéhKcûù^ GK _âRûZòe K`ò `if PòjÜU KeòQ«ò û ~ûjûKê eae ùlZ c]ýùe Pûh Keû~ûA _ûeòa û ùKek _aðZû ke ùKùZK KéhK WÿûfPò^ò I ùMûfceòPe cògâòZ Pûh Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò û
@û«ü\éÁò I i¸ûa^û cjòkûcûù^ cûUò@ûkê Pûh _ê^üRðúaòZ KeòQ«ò
KéhKcû^ue ^ìZ^ Kû~ðý]ûeû MêWÿòKê ^[ôKeY Keòaû icdùe @ûù¸ @^êba Keê Kò
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
6
KéhKcû^ue ^ìZ^ C\ýcMêWÿòKê ù_âû ûj^ ù\aû ^ò c ò icûRKê ùKùZK _\ùl_ ù^aûe @ûagýKZû @Qò ~\ßûeû KéhKcûù^ _ûYò_ûM _eòa òðZ ]ûeûùe c]ý ^òR Rúa^ RúaòKû MêWÿòKê iêelòZ eLô Lû\ý C_ôû\^ ]ûeû a ûAeLôùa û K.
KéhKcû^u ^ìZ^ C\ýc MêWÿòKê bfbûaùe ^[ôKeY Keû~òaû \eKûe, GMêWÿòKe C_~êq @^ê ] ýû^ ùjaû @ûagýK I cû^ýZû cò k ò a û \eKûe û
L.
iÚû^úd Z[û KéhKcû^u \ßûeû @\éZ `if _âRûZò MêWÿòKe ^òZýû« @ûagýKZû @Qò KûeY G Mê W ÿ ò K _ûYò _ ûM _eò a ð ú Z iÚ ò Z ò ù e c]ý Ké h Kcû^uê Lû\ý C_ô û \^ Keò a ûe iûc[ð ù~ûMûAù\CQò û ~\ò Gjò _âRûZò C_ôû\^ MêWÿòKe aRûe iéÁò Keû~ûA _ûeòa ùZùa KéhKcûù^ @ûc aòaò]Zû _ì ð Kéhò aýaiÚûKê a ûA _ûeòaûe lcZû I ijù~ûM _ûA _ûeòùa û Gjû c]ý ù\Lû~ûAQò ù~ ù~Cñ Lû\ýe aRûeùe bf \e @Qò ùijò `if MêWÿòKê Keòaû _ûAñ KéhKcûù^ @ù^K ^ìZ^ ]ûeû iéÁò Keò_ûeòQ«ò û iÚû^úd C_ôû\MêWÿòKe aRûe iéÁò I C_ùbûqû cû^u \ß û eû Mâ j Yúd Keû~ûA _ûeò ù f Ké h Kcûù^ C ûjòZ ùjûA ^ìZ^ ]ûeû iéÁò Keòaû _ûAð @ùMA @ûiòùa û
M.
N.
O.
`if Mê W ÿ ò K e @«ü _â R ^^ cû]ýcùe KéhKcûù^ iÚû^úd aòj^ iéÁò Keòaûe @ù^K lcZû eLô [ û«ò ~\ß û eû ceê W ÿ ò ijY gqò I ùeûMù_ûK gjYiqò [ôaû @ù^K aòj^ iéÁò Keû~ûA _ûùe û KéhKcû^ue Gjò ^ìZ^ C\ýcMêWÿòKê \eKûe ùjC[ôaû MùahYû I ùa÷hdòK ijù~ûM còkòaû @ûagýK û @ck _e iÚòZòùe Kc @û\éZ ùjûA[ôaû `if MêWÿòKe _âKâòdûKeY Keû~òaûe ijR C_ûd Zò @ ûeò Keû~ò a û @ûagýK ~\ò I Ké h Kcûù^ iÚ û ^úd aò j ^ Pûh Keê Q «ò Z[û_ò ijR _âKâòdûKeY C_ù~ûM iêaò]û ^[ôaûeê GMêWÿòKe _âiûe ùjûA _ûeê^ûjñò û
i¸ûa^û Mâûcû ke Kéhò @ûagýKZû MêWÿòK iÚû^úd iÚòZò @û]ûeùe aýû_K _êYò ^ò¡òðÁ ]ûeûùe Zò@ûeò ùjûA[ûG ù\g, eûRý, Ròfäû aû @ k @û]ûeùe ^ò¡òðÁ ùKùZûUò _\ùl_, ]ûeû aû _¡ ò iÚû^úd @ ke KéhKcû^u @ûagýKZû MêWÿòKê ijù~ûM Keò_ûeòa ^ûjó û _âùZýK @ ke ^ò¡òðÁ @ûagýKZû MêWÿòKê fleLô KéhKcû^u ^ìZ^ C\ýcMê W ÿ ò K ê Pò e «^ ]ûeûùe MXÿ ò ù Zûkò a ûe icd @ûiò~ûAQò û iÚû^úd @ k Pûhúu ^ìZ^ C\ýcMêWÿòKê ^[ôKeY Keòaû \ßûeû aògße Kûk, _ûYò_ûM _eòa ð^ iÚòZòKê i¸kû~ûA _ûeòa û
ùeù`eû^þùiiþ ùK. Kûkò^û\^þ, ùK.Giþ. Kâú cì ðú, Giþ.ù~. @ûùuùMøWÿ Gaõ Gcþ. @û^¦eûR, _ûYò_ûM _eòa ðúZ ]ûeûùe ùMûfceòP Pûh A ò@û^þ Re^ûf @`þ @ùKâ^U, ÆûAùiiþ G ùcWÿòiò^ûf _äû iþ ùbûf 16 (4), _éÂû31-35 Gcþ. cêeêMû^þ, _ò.ùK. I ùiUò, G. @û^¦ò Gaõ @ûe bò, ù_âùR G þ `òCPe KäûAùc ùP^þ A ò@û KûeIcc jòfiþ û AµfòùKi^i `eþ KûeWÿûcc _âWÿKi^þ G iiùUù^aò f ò U ò , 2012, aâ ò U ò g þ Re^ûf @`þ G^þ bûe^ùc G KäûAùc ùP¬ 2(4), _é 368-390 Uò.ùR. ùRciþ C_ù\Áû, _ecûWÿ ùWÿbf_ùc ùiûiûAUò _ecûWÿ, ù_û:AWÿêKò, ùKek - 685531 E-mail: james.tj6@gmail.com www.pdspeermade.com
ùiaò^þ ùK iõù~ûRK _ecûWÿ ùWÿbf_ùc ùiûiûAUþ _ecûWÿ, ù_û:AWÿêKò, ùKek - 685531 C : ùfAiû A ò@û, Rê^þ2017
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
7
_ûYò_ûM _eòa ðúZ iÚZ ò K ò ê @û_ùYA ù^aû iúcû eûbû^Wÿûùf, aòù^û\ ^úe¬^ Gaõ ù\aûgòg ùi^þ
c]ý bûeZe aêù¦fL @ k fMûZûe ceêWÿò, aWÿ ]eYe ù\gû«e I MeòaòiÚòZò _ûAñ icÉuê RYûgêYû û ù\ge _âcêL Lae iÚòZòùe Gjò @ k @ù^K aûe @ûùi I aò ù gh bûaùe 2014-15 icdùe GVûKûe jûjûKûe _ûYò @iêaò]û icÉu jé\d ù\ûjfûA ù\A[ôfû û aòMZ icdùe _âZò 15 ahðùe [ùe bdûbj ceêWÿò G @ ke _âûKéZòK iûcûRòK I @[ôðK iÚòZòKê ù\ûjfûA \òG û Kò«ê aòMZ ahð ùKAUûùe Gjû GK aûhðòK iÚòZòe eì_ ù^A~ûAQò û Gjò @ kùe ÊÌ ahðû Gaõ @Ì icdùe ajêk ahðû ùjaû GK iû]ûeY K[û ùjûA~ûAQò û aòùgh Keò G _âKûee iÚòZò 2011 Vûeê 2016 c]ýùe @Zò RUòk eì_ ù^AQò û iû]ûeY ahðû iÚòZòùe c]ý @ kùe a ðcû^ RkùiP^ I _eòaûecû^u Ne _ûAñ @ûagýK _ûYò còkòaû KÁKe ùjA~ûAQò û ceêWÿò cêKûaòfûe GK Pòe«^ ]ûeû ^[ôaû, _êYò ceêWÿò C_ù~ûMú @ûagýK Kéhò _¡ ò ^[ôaû ù~ûMê GVûKûe KéhKcûù^ iaêicdùe @ijûd ùjûA ejò[û«ò û ieKûeú Éeùe Pûhe lZò ^òcò @ûagýK _\ùl_ ^ù\aû ù~ûMê KéhKcûù^ EYMâÉ ùjCQ«ò û ùaùeûRMûeú aXÿêQò I ùQûUQûhúcûù^ ^òR RcòKê aWÿ aWÿ Pûhúcû^uê aòKâò Keò ù\CQ«ò @[aû Gcû^u RcòMêWÿòKê @Y Kéhò Kû~ðýùe fMû~ûCQò û Gjû\ßûeû Meúacûù^ @ZòMeòa ùjaûùe fûMòQ«ò û Gjò @ ke bìcújò^ KéhK aû bûMPûhú _êYò lê\â Pûhúcûù^ aòMZ \gKùe ajêk bûùa ^òR Mâûc QûWÿò @^Zâ Kûc @ù^ßhYùe ù\gû«e ùjûAQ«ò û
`ùUû: _ò Giþ @ûA
ceêWÿò I a^ýûbkò @bûa^úd _eòiÚòZòùe, aêù¦fL @ ke @û\òaûiú KéhKcûù^ iûaýÉ Keòù\AQ«ò Kò Giþ.@ûeþ.@ûA aû ]ûWÿò]û^ Pûh _¡ ò @û_ùYAaû \ßûeû _âûKéZòK Kéhò ]ûeû _ûYò_ûM _eòiÚòZòùe aò KéhKcûù^ bf `if @ck Keò_ûeòQ«ò û Gjò ]ûeûùe KéhKcûù^ _ûeµeòK mû^ ùKøgk @û]ûeùe ]ûWÿò]û^ _¡ òKê iÚ û ^úd @ ke @ûagýKZû @^ê ~ ûdú ^ì Z ^ bûùa _âZò_û\òZ Keò _ûYò_ûM _eòa ð^ ]ûeûùe c]ý Kéhò Kû~ðý KeêQ«ò û KéhKcûù^ Giþ @ûeþ @ûA Pûh KeêQ«ò
2013 Wÿòùi´e cûiùe, _òC_êfiþ iûA^iþ AÁòPêýU (_ò.Giþ.@ûA), ceêWÿò _âZòKûe ^òcù« GK 10 ahðúdû \úNð cò@û\ò ù~ûR^û _û^Üû Ròfäûe 10ùMûUò Mâûcùe @ûe¸ Keò[ôfû û _ò.Giþ.@ûA GK ùfûK Êû[ð i´kòZ MùahYû Gaõ aòKûg ^òcò ùiaû ù~ûMûC[ôaû ùÊzûùiaú @^êÂû^ û Gjûe _¬òKéZ Kû~ðýûkd ùXÿeûWÿê^ùe @aiÚòZ û _û^Üû Ròfäûe Gjò \úNðcò@û\ò ù~ûR^ûùe ùcûU 850 ùMûUò lê\â Pûhú I Gcû^ue 1442 ùjKÖe Pûh Rcò @«bìðq [ôfû û Gjò Kû~ðýKâce cìk flý [ôfû Kò KéhKcû^uê ù^A GK @ûcô^úbðegúk Kéhò aýaiÚûKê Kû~ðýKûeú KeûAaû ~\ßûeû KéhKcûù^ _ûYò_ûM _eòa ðòZ iÚòZòùe aò Lû\ý C_ôû\^ Keò_ûeòùa û Gjû\ßûeû lê\â I ^ûc cûZâ Pûhúcûù^ ^òRe Rúa^ RúaòKû Kê iêelòZ Keò_ûeòùa û Gjò _ûYò_ûM _eòa ð^ Kéhò ]ûeû _ò.Giþ.@ûe e aòMZ \ò^e ]ûWÿòaêYû aû Giþ.@ûeþ.@ûA Kû~ðý C_ùe @û]ûeòZ [ôfû ~ûjûKê iwV^ C eûL I jòcûPk _âù\ge aòbò^Ü Mâûcùe \g ahðeê C¡ð Kû~ðýKûeú KeûA @ûiê[ôfû û Gjò ^ìZ^ Kéhò ]ûeû @û_ùYAaû \ßûeû KéhKcûù^ _âZòKêk _ûYò_ûM iÚòZòùe ^òR Kéhò C_ôû\^ ]ûeûKê a ûA _ûeê[ôùf ~\òI Gjû\ßûeû iµì ð bûùa KéhKcû^ue iciýû \ìeòbìZ ùjûA ^[ûG û
ùlZùe _eúlû Keû~òaû _âûe¸òK Éeùe 2014 cjòiûe Leò` EZêùe cûZâ 25 RY ]û^ Pûhúcû^uê ù^A Gjò Kû~ðýKâc @ûe¸ Keû~ûA[ôfû û G[ôùe KéhKcû^ue jûeûjûeú ùlZe
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
8
_eò]ô 100-200 còUe f´û I PCWÿû [ôfû û KéhKcûù^ _â[ùc aòj^ aûQòaû @ûe¸ Keò[ôùf û aQû aòj^MêWÿòKê aòbò^Ü iÚû^úd C_û\û^ ~[û, ùMûeêcêZâ, MêWÿ, _ûCñg, CAcûUò AZýû\ò Kê ù^A ùgû]^ Keû~ûA[ôfû û CAcûUò aýajûe Keò a ûe cZ iÚ û ^úd RùY Ké h Ku \ß û eû _âùdûR^ Keû~ûA[ôfû û KûeY iÚû^úd @ kùe CAu _âû\ê ðûa ajêZ @]ôK [ôfû û aòj^MêWÿòKê iò]ûikL ]ûWÿò Keò Rcòùe fMû~ûA[ôfû û KûeY ahðûRk Pûh @ kùe aòj^Kê ij^gúk KeûAaû I Rke C_ù~ûM Keò a û _ûAñ iû]ûeYZü Ké h Kcûù^ aò j ^Kê iò ] ûikL Rcò ù e fMûA[û«ò û Rcòeê aûkêwû I @^ýû^ý MQ KûXÿòaû Kûc 2 eê Zò^ò[e Keû~ûA[ôfû ù~ùZùaùk Rcòùe _ûYò [ôfû û jû òLZ (_ûL aKèKê ù\L«ê) Pûhúcûù^ _âÉêZ `ifùe ù\A[ôùf û ù~ùjZê G @ ke `if ahðûRk C_ùe ^úbðegúk Gaõ ahðû ùKùZùaùk ùja aû ^ùja GjûKê RûYòaû KÁKe KéhKcûù^ Giþ.@ûe.@ûA aýaiÚûùe [ôaû aòKÌ RkùiP^ I Rk ^òÃûi^ ]ûeûKê GVûùe Kû~ðýKûeú KeûA^[ôùf û
Giþ.@ûe.@ûA ]ûeûùe Pûh Keòaûùe ijù~ûM _â\û^ Keò[ôùf û Gjò iÚû^úd i´k aýqò cûù^ iû[ô KéhKcû^uê ijù~ûM Keòaû icdùe KéhKcû^u Pûh Rcò MêWÿòKe PûhiÚòZòKê @^ê]ýû^ Keò @ûagýK Z[ý iõMâj Keòaû ijòZ _ò.Giþ.@ûA KcðK ðûu Vûeê icd_ù~ûMú ijù~ûM c]ý ù~ûMûWÿ Keê[ôùf û Gjò ]ûeûùe KéhKcû^uê aòbò^Ü _âgÜe C e, bf Pûh ùlZ MêWÿòKê @^ý Pûhúcû^uê @ûYò ù\LûAaû, KéhK cû^ue ùa÷VK Keòaû I aòbò^Ü Mâûce KéhKcû^uê ù^A @ûùfûP^û Keòaû AZýû\ò Kûcùe Gjò i´k aýqòcûù^ @ù^K \ûdòZß ZêfûC[ôùf û G iaê Keû~òaû \ßûeû KéhKcûù^ iõMVòZ ùjC[ôùf Gaõ G ]ûeûùe @ù^K KéhK ^òR Rcòe iÚòZò I _ûYòe iÚòZò _êYò Kûc Keòaû ùfûK ^ còkòaû ù~ûMê KéhKcûù^ @ù^K ùQûU ùQûU _eò a ð ^ c]ý Keò _ ûeò [ ô ù f û Gjò ]ûeûùe Ké h Kcûù^ ^ò R _ûAñ ^ì @ û ]ûeû Mê W ÿ ò G Zò @ ûeò Keò _ûeò[ôùf û
2014 ciò j ûùe Kò « ê ajê Z Kcþ ahð û ùjûA[ôfû û Pûh icde ùiù_Ö´e I @ùKÖûae cûiùe 20-30 _~ðý« ùKøYiò ahûð ùjûA^[ôfû û 25 c]ýeê cûZâ 8 ùMûUò ùlZeê Ké h Kcûù^ ]û^ @ck Keò_ûeò[ôùf û Gjò Giþ.@ûe.@ûA Kéhò]ûeûùe Kò«ê KéhK cûù^ _eòflòZ Keò[ôùf Kò Gjò ]ûeûùe MQMêWÿòK ÊûiÚýKe ùjCQ«ò û _âùZýK MQe _òfiõLýû iû]ûeY PûhVûeê ajêZ @]ôKû iõLýûùe _òf ùjCQò I MQ MêWÿòK Kcþ _ûYòùe ùagú \ò^ a ô_ûeêQ«ò û @ck _eòcûY 38% _âZògZ @]ôKû ùjûAQò ~ûjûKò iû]ûeY bûùa KéhKcûù^ ^òR _ûeµeòK ]ûeûùe Keò[ôùf û Giþ.@ûe.@ûA ]ûeûùe iû]ûeYZü ùjKÖe _òQû 2.53U^þ @ck ùjûA[ûG û ù~ùZùaùk _ûeµeòK ]ûeûùe 1.83 U^þ ùjKÖe Kê còkò[ûG û
iòcþUc @`þ eûAiþ Aù iò`òùKi^þ - @^ý @[ðùe ]ûWÿò aêYû ]û^ C_ôû\^ ]ûeû ù~Cñ[ôùe ]û^ MQe _òf ùcûUû jêG, ùagú jêG I ]û^ c¬òe iõLýû I Kûdû akòÂ ùjûA[ûG û @^ý `ifùe GjûKê iòiþUcþ @`þ Kâ_ Aù iò`òùKi^þ Kjò[û«ò û Gjû GK _âûKéZòK Kéhò ]ûeû C_ùe _~ðýùagòZ Gjû\ßûeû KéhK cûù^ Lû\ý iêelû I _ûYò_ûM _eòa ðúZ ]ûeûùe Kcþ C_ù~ûM MêWÿòKê ù^A @]ôK @ck Keò[û«ò û iûcû^ýZc _eòa ðúZ @býûi cû]ýcùe KéhKcû^uê Kcþ _ûYò, Kcþ LZ I Kcþ _eògâcùe @]ôK @ck Keòaûe lcZû Gjò ]ûeû ù\A[ûG û
Gjò Kû~ðýKâcKê aýû_K KeûAaû 2015 Gaõ 2016 Gjò Giþ.@ûe. @ûA aêYû Kéhò _¡ òKê aòbò^Ü _âKûe Pûh ~[û : Mjc, cKÑû, aòeò, jeWÿ Gaõ ùgûeò h Pûh _ûAñ Pûhúcûù^ C_ù~ûM Keò [ ô ù f û Gjò ]ûeûùe iÚ û ^úd ~ê a K I @Mâ Y ú Ké h Kcû^ue Zûfò c Keû~ûA[ô f û I Gjò iÚ û ^úd aýqòcûù^ ^òR Mâûce @^ý Pûhúcû^uê i´k aýqò bûùa
aKè-1 Giþ.@ûeþ.@ûA K Y :
aKè-2 jû ò LZ: jû òLZ _ûAñ KéhKcûù^ 5Kò. ùMûae, 5 fòUe ùMûcêZâ, MêWÿ 250Mâû, MêWÿòKê ù^A 10 fòUe _ûYòùe cògâòZ Ke«ò û Gjò _eòcûY jû òLZ @]û GKe Rcò _ûAñ _âRê~ý û Gjò cògâYUòKê KéhKcûù^ _âÉêZ _ùe 3 \ò^ eLô[û«ò I _âÉêZ ùjaûe 4 eê 5\ò^ c]ýùe Gjò cò g â Y Uò K ê Rcò ù e _ûYò [ ô a û icdùe C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û C_ù~ûM icdùe _âùZýK G fòUe jû òLZKê 10 fòUe _ûYòùe cògûA Rcòùe C_ù~ûM Keû~òaû @ûagýK û
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
9
_ûYò _ ûM _eò a ð ^ Kê iûcÜ û Keò a û _ûAñ KéhKcûù^ ^ìZ^ _\ùl_ ù^A[û«ò
ahðûRk Kéhò ùlZMêWÿòKùe icdû^êa ðúZû aòj^ ùeû_Y Keò Leò` EZêùe Pûhúcûù^ ahðûRkKê iVòK C_ù~ûM Keò[ôùf û eaò EZêùe c]ý ùijò_eò Rcòe @û\âZûKê `ifùe iVòK aýajûe Keò[ôùf û KéhKcûù^ aòj^MêWÿòKê ^òR Rcòùe ahðû _eòcûY I cûUò @û\âZû @û]ûeùe aûQò[ôùf û Zò^òahð c]ýùe KéhKcûù^ ^òR Kéhò @býûi I KéhòÉe MêWÿòK ~[û, aòj^ aûQòaû, aòj^ aòùgû]^ Keòaû, MQ MQ c]ýe \ìeZû MêWÿòKê MâòWÿþ]ûeû I ]ûWÿòaêYû ]ûeûùe Kû~ðýKûeú Keò[ôùf û aòbò^Ü _âKûee ùR÷aòK `if C_û\û^, aòj^ MêWÿòKê @ûagýK bòRûAaû \ßûeû gúNâ MQ Keòaû, aûkêwû aû @^ûa^û MQMêWÿòKê Rcòeê ^Á Keòaû _ûAñ aòbò^Ü _âKûee ùciò^þ aû C_KeY C_ù~ûM Keò Pûhò c ûù^ ^ò R Rcò e iÚ ò Z ò K ê iVò K _eòPûk^û Keò_ûeò[ôùf û eaò EZêùe Rcòùe Kcþ @û\âZû flý Keò KéhKcûù^ Mjc I jeWÿ aòj^MêWÿòKê bòRûA Rcòùe ùeû_Y Keò[ôùf ~\ßûeû MQ MêWÿòK gúNâ Rúa^ _ûA[ô f û I Rcò e Kûcþ @û\â Z û iù ß c]ý `if Kû~ðýKûeú ùjûA _ûeò[ôfû û ù~CñVûùe KéhKcû^u _ûLùe ùKøYiò _âKûee _ûYò _ûAaûe iêù~ûM [ôfû ùiVûùe Gcûù^ aòj^ MêWÿòKê bòRûA ^[ôùf û ]û^ Pûh _ûAñ, 2015 ciòjûùe KéhKcûù^ iò]û aòj^ fMûAaû QûWÿò aòj^MêWÿòKê Pûeû Keò ]ûWÿòùe ù~ ùKøYiò Kéhò]ûeûùe KéhKcû^ue iûµâZòK @býûi Mê W ÿ ò K ê @û_ùYAaû @ûagýK ~\ß û eû KéhKcûù^ ^òR @bòmZû @û]ûeùe Kéhò aýaiÚûùe @ù^K lê \ â Kò « ê C_ûù\d _eò a ð ^ @ûY«ò û Gjû\ßûeû KéhK cû^ulZòe _eòcûY Kcò[ûG, @býûi MêWÿòKê aêSò KéhKcûù^ GjûKê iaê icdùe Kû~ðýùe fMûA[û«ò I Gcû^ue Lû\ý C_ôû\^ c]ý aXÿò[ûG û
`ùUû: _ò Giþ @ûA
Pûhúcûù^ Gi.@ûe.@ûA ]ûeûùe Pûh Keòaû icdùe @ù^K MêWÿòG ^ìZ^ _\ùl_ ù^A[ôùf ~ûjûKò G cû^ue Rcò _eòcûY Gaõ ahðû _eòcûY KêWÿòKe iÚòZò MêWÿòK @û]ûeùe ^òR _ûAñ _âRê~ý [ôfû û
ùcùK_fû Mâûce PûhúUòG iû]ûeY Pûh C_ôû\ I ]ûWÿòaêYû Pûh C_ôû\MêWÿòKê _\gð^ KeêQ«ò
ùeû_Y Keò[ôùf û ~\òI ajêZ \ò^ ]eò ahðû ^ ùjaûeê Ké h Kcûù^ Vò K þ icdùe ]û^ Pûeû Mê W ÿ ò K ê ùeû_Y Keò_ûeò^[ôùf û ]û^ Pûeûe adi @û]ûeùe KéhKcûù^ MQ MQ c¤e \ìeZû I ]ûWÿò ]ûWÿò c]ýe \ìeZûùe ^òR @ûKk^ @û]ûeùe _eòa ð^ Keò[ôùf û adÄ PûeûMêWÿòK _ûAñ ]ûWÿòe \ìZû Kcþ Keò[ôùf û 2015 ciòjûe Gjò @bòmZûuê ^Reùe eLô KéhKcûù^ _ea ðú icdùe \kMZ bûaùe ]ûeû aûjò ]û^ Pûeû ùlZ iéÁò Keò[ôùf û ù~Cñ[ôùe _âùZýK 7 \ò^ QûWÿò GK ^ì@û ]û^Pûeû ^iðeú Zò @ ûeò Keû~ûA[ô f û ~\ß û eû ahð û e iÚ ò Z ò @û]ûeùe Pûhúcûù^ 10 eê 15 \ò^ adie ]û^ Pûeû ^òR Rcò_ûAð _ûA_ûeò[ôùf û ù~Cñ P ûhúcûù^ Rcò ù e iò ] ûikL aò j ^ fMûA[ôùf Gcûù^ _ûeµeòK c^PûC @býûi @ûe¸ Keò[ôùf û c^PûC @býûi cû]ýcùe KéhKcûù^ MQ CVò a ûe 20-25 \ò ^ c]ýùe Rcò ù e _ê ^ ü jk Keê[ùô f û Gjû\ßûeû akò MQMêWK òÿ a ôejê[f ô û I Kcþù~ûe MQ I @^ûa^û NûiMêWÿòK ceò~ûC[ôfû û ceêWÿò ahð MêWÿòKùe KéhKcûù^ iêLû Rcòeê @^ûa^û MQ I \éak ]û^ MQKê cûeò a û _ûAñ GK aò ù gh C_KeY aýajûe
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
10
Keê[ôùf û Gjû\ßûeû MQ MêWÿòK c]ýùe icû^ \ìeZû iéÁò Keû~ûA _ûeê[ôfû û Mjc, ùgûeòh I jeWÿ ùlZ _ûAñ KéhKcûù^ ]ûWÿò aêYû ]ûeûKê aûQò[ôùf KûeY MâúWÿ ]ûeû _ûAñ Gcû^uê @]ôK cìf Lyð KeòaûKê _Wÿê[ôfû û aòj^ fMûAaû ùciò^þ ^[ôaû ù~ûMê ùMûUò G ùMûUò G aò j ^ aûQò ]ûWÿ ò ù e fMûAaû icdiûù_l ùjC[ôfû û icd I cìf Lyð Kcþ Keòaû _ûAñ ùKùZRY @MâYú KéhKcûù^ cògò Uò`û^þ - GK Zò^ò \òMe aòj^ ùeû_Y - @ ke icÉ aòj^ _ûAñ iÚû^úd Éeùe Zò @ ûeò KeûMfû û GjûKê Ké h Kcûù^ ^ò R e _ûeµeòK jk ijòZ ù~Wÿò aýajûe Kùf I icd, aòj^ _âKûe @û]ûeùe MQ ]ûWÿòe \ìeZûKê ^òR @^êiûùe c]ý ^ò¡ðûeY Keò_ûeòùf û Gi.iò. @ûe _eúlû cìkKbûùa ùgûeòh Pûh (_òùaûfØ _âRûZò) _ûAñ 2015ùe Keû~ûA[ôùf c]ý `kû`k bf còkò^[ôfû û @ûeahð, RùY ~êa Pûhú cjû_Zò iVò, ~òG NêùWÿjò Mâûce aûiò¦û @U«ò iòG _òùaûfØ ùgûeòh c¬òKê Uò`û^þ ùciò^ cû]ýcùe ]ûWÿò aêYû Keò `if Keò[ôùf 2000 x 2000cò Rcòùe I @^ý @]û GKe Rcòùe _ûeµeòK ]ûeûùe ùgûeòh fMûA[ôùf û Zûuê ]ûWÿòaêeû ùgûeòh ùlZeê 40 Kò.Mâû @]ôK @ck còkò[ôfû û cjû_Zò iòõ Kj«ò Kò ]ûWÿò aêYû Giþ.@ûe.@ûA bkò Kûc Keò[ûG û KûeY @Ì MQ MêWÿòKê Rcòùe eLôaû Gjò ]ûWÿòaêYû Pûh Rcò _eòcûY I Pûhú 573 2480 385 260 224.4 125 32.5
3.7
eaò
52.3
Leò`þ
2014-2015 2015
eaò
2015-2016
Pûhú iõLýû
104.4
Leò`þ
2016
eaò
2016-2017
Pûh Rcò ùjKÖeùe
\êA _¡ ò cû]ýcùe Keû~ûG û ùcûùZ Kêjû~ûA[ôfû 4bûMeê GK bûM aòj^ aýajûe Keòaû _ûAñ ùgûeòh c¬òMêWÿòK aòj^ aêYû ùciò^ _ûAñ ajêZ ùQûU[ôfû ùZYê cêñ G[ôùe ùMûae LZ cògûA ù\A[ôfò û @ûMKê cêñ @ûjêeò Kcþ aòj^ aýajûe KeòaûKê ùPÁû Keòaò ~\ßûeû ùcûe @ck @]ôK ùja û ùi Kj«ò Rcòe @û\âZû C_ùe ùgûeòh @ck ^úbðe Keò[ûG û ceêWÿò @]ôK [ôaû ahðùe cêñ Z Kcþ ùgûeòh aòj^ aýajûe Keòaò KûeY MQ MêWÿòK c]ýùe \ìeZû ùagú eLôaû _ûAñ @[aû ùgûeòh a\kùe jeWÿ Pûh Keòaò û Zûu cZùe MQ MQ c]ýùe @]ôKû \ìeZû eLôùf Rcòeê @û\âZû gêLô~òaû @^ý _lýùe @bòm KéhK Ké_ûf iòõ Kj«ò MQ/]ûWÿò c]ýe \ìeZûKê iêLôfû ùR÷aúK iûcMâúùe ùNûWÿûA eLôùf Rcòe @û\âZû Kcò^[ûG û
`kû`k icMâ _û^Ü û Rò f ä û ùe 2014 Gaõ 2015 ciòjûùe ùcûU ahðû _eòcûYe 60 % I 65% jûeûjûeú ahðû ùjûA[ôfû û Pûhòcûù^ Kj«ò 2014 ciòjûùe Pûh icde gêLû \ò^ fMûZûe 15-20 \ò^ _~ðý« [ôfû I ùiù_Ö´e e ahðû I @ùKÖûae ahðû c]ýùe 25-30 \ò^ aýa]û^ [ôfû û 2015 ciòjûùe gúNâ ahðû @ûiòaûeê KéhKcûù^ aòj^ iVòKþ icdùe fMûA_ûeò[ôùf K«ê Gahð c]ý gêLû\ò^ MêWÿòK 15-20 _~ðý« ùjûA[ôfû û 2016 ciòjûe RêfûA I @MÁ cûiùe Kò«ê @Zý]ôK ahðû ùjaû ù~ûMê _êeû @ k a^ýûRkùe beò ~ûA[ôfû û ahðûRke @^ò½òZZû ajêk bûaùe iÚû^úd Kéhò aýaiÚûKê _âbûaòZ KeòQò û @ûe¸ùe KéhKcû^uê Giþ.iò.@ûA _¡ òKê @û_ùYAaû _ûAñ aê S ûAaû KÁ Keò [ ô f û KûeY Ké h Kcû^ue _â û ]û^ýZû ^ò R e `ikMê W ÿ ò K ê a ûA eLôaûùe @]ôK [ôfû I Gcûù^ C_ôû\^ aXÿûAaû \òMKê ]ýû^ ù\C^[ôùf û _ò Giþ @ûA ùZYê _â[ùc @MâYú Pûhò cû^uê ù^A Giþ.iò.@ûA _¡ òe _â\gð^ ùlZâ Zò@ûeò Keòaûùe @]ôK ]ýû^ ù\A[ôfû û Gjû_ùe KâcûMZ bûùa Pûh icde aòbò^Ü icdùe iÚû^úd KéhKcû^uê ù^A Giþ.iò @ûA _¡ òe `if ù\LûAaû ijòZ aòbò^Ü aòhdùe Pûhòcû^u ijòZ @ûùfûP^û Keû~ûA[ôfû û KVò ^ _ûYò _ ûM _eò a ð ^ iÚ ò Z ò ù e c]ý KéhKcûù^ Giþ.iò.@ûA ]ûeûùe ù~ ùKak ^òR `ifKê
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
11
www.leisaindia.org
bûWÿò @e\ßûe, c]ý_âù\g _û^Üû Ròfäûe i^cû KfûY Mâûce RùY @MâYú Pûhú û bûWÿòu _eòaûee cûZâ 2 GKe Rcò I RcòKê ùKøYiò Rk ùiP^e iêaò]û ^ûjó û ahðû Rk C_ùe ^úbðe Keò dûu _eòaûe ]û^, cKû I jeWÿ Pûh Leò` EZêùe Gjò Rcòùe Keò[û«ò I eaòEZêùe Mjc, ùgûeòh I jeWÿ Pûh Keò[û«ò û 2015 ciò j ûe Leò ` þ EZê ù e Mâ û ce @^ý Pûhúcûù^ ù~ùZùaùk ^òRe 100 x 200 (Rcòe GK ùQûU @õgùe) Giþ . @ûeþ . @ûA _¡ ò ù e Pûh Keê [ ô ù f ùiùZùaùk bûWÿ ò Zûue Rcò ù e GK aWÿ @õg (_ûLû_ûLô 1500 x 1500ùe Giþ @ûe @ûA _¡ òùe Pûh Keò[ôùf û Gjò icdùe Mâûce @^ý Pûhúcûù^ bûWòÿuê ajêZ _âKûee K[û Kjò[ôùf û bWÿò Kê«ê ^òR ~êqòùe ajêZ \éXÿ [ôùf , Zûuê RYû[ôfû Gjò _¡ òe ùMûUòG MQ akò ùPe I M ò gqò ù~ûMê ceêWÿò I @Zý]ôK ahðû gjY gqò ]ûeY Keò[ûG û bWÿò Kj«ò, 2015 ciòjûe ajêZ Kcþ ahðû iù ß cêñ 2 Kßò ûf @]ôK ]û^ @ck Keò[ôfò û 2016 ciòjûùe ùcûe Giþ @ûe @ûA ]û^ Rcò _eòcûY \êAMêY Kfò I 4 Kßò û @]ôK @ck _ûA[ôfò û 2016 ciòjûùe a^ýû Rk ùcû Rcòùe _gòaû _ùe c]ý ùcûùZ Gjò @]ôK @ck còkò[ôfû û \êAahðùe 56% @]ôKû @ck (2.6 U^þ/ ùj Vûeê 4.05 U^/ùj) Gaõ 49% (2.8 ~^/ùj Vûeê 4.17 U^þ/ùj) I 2015 Gaõ 2016 @^ê]ýû^ Keò bûWÿò Giþ.@ûe.@ûA ]ûeûùe @^ý Pûh MêWÿòKê c]ý Keòaû @ûe¸ Kùf û 2016 eaò EZêùe ùi Mjc I jeWÿ Pûh ^ò R Pûh Rcò e @]ûeê @]ô K Rcò ù e Keò[ôùf û bûWÿò Kj«ò, Pûhúcû^uê KòQò icd @ûagýK Giþ @ûe @ûA _¡ òKê aêSòaû _ûAñ, ù~Cñ[ôùe Kcþ gâc cìf fûMò[ûG I @Ì icdùe `if _âÉêZ ùjûA ~ûA[ûG û Gjû ùKak _ê e ê Y û @býûiKê QûWÿ ò ^ì Z ^ ]ûeûKê @û_ùYAaûe K[û ù~Cñ [ ô ù e Ké h Kcû^uê fûb cò k ò [ ûG û bûWÿ ò @^ý Pûhúcû^uê Wÿ û Kò ^ò R e Giþ.@ûe.@ûA ùlZ ù\LûA[û«ò û ùi aògßûi Ke«ò Kò Pûhúcûù^ EYMâÉ ùjaû ù~ûMê @]ôK Meúa ùjûA[û«ò û Giþ @ûe @ûA ajêZ Kcþ _eòcûYe aòj^, gâc, I Kcþ Lyð _êYò aRûe C_ùe ^úbðe KeòaûKê _Wÿê^[ôaûeê @]ôK @ck ù\A[ûG û GjûKê @û_ùYAaû \ßûeû cêñ iûjêKûe Kakeê cêqò _ûA_ûeòQò û
a ûA _ûeòùf Zû ^ìùjñ aeõ KéhKcûù^ ^òR @ckKê aXÿûA_ûeòùf Giþ.iò.@ûA _¡ ò _ûYò_ûM _eòa ð^e GK @bò^a C_ûd bkò Pûhúcû^u _ûLùe QòWÿû ùjûA_ûeòfû û Gjò ]ûeûùe Pûhúcûù^ ^òR Rcò I _ûYò_ûM iÚòZò @û]ûeùe Giò iò @ûA ]ûeûKê _eòa ð^ Keò ^òR jòiûaùe Pûh Kû~ðý c]ý KeòQ«ò û Gjû ]û^ I Mjc Pûhùe @]ôK cûZâûùe _eòflòZ ùjûAQò û Mjc _ûAñ KéhKcûù^ ]ûWÿòaêYû ùagú KeòQ«ò KûeY MâúWÿþ ]ûeûùe Gcû^uê C_ôû\^ ùagú còkê ^ûjó MâúWÿ ]ûeûùe @]ôK cìf fûMêQò û cKûKê Gjò ]ûeûùe 2015 ciòjûùe ùKak Keû~ûA[ôfû KûeY cKû _ûAñ ijk ahðû @ûagýK I ùeû_Y _e icdùe Kcþ ahðû \eKûe û 2016 ciòjûùe @Zý]ôK ahðû ù~ûMê G _¡ òKê cKû Pûhùe Kû~ðýKûeú Keû~ûA ^[ôfû û @^ý Pûh ù~_eò aòeò I jeWÿ Kê Pûhúcûù^ @ûjêeò _eúlY KeòaûKê PûjêñQ«ò ~\ßûeû Gcûù^ Rcòùe Kcþ aòj^eê Kcþ MQ Zò@ûeò Keò GMêWÿòKê akò KeòaûKê PûjêñQ«ò û _û^Üû Ròfäûe Gjò _eòlY ]ûeû ahðûRk @û]ûeòZ Kéhò @ ke Pûhúcû^uê @]ôK cûZâûùe iù´\^gúk ùjûA Giþ.iò@ûA ]ûeûKê iÚû^úd _eòiÚòZòùe @û\éZ Keòaûe @ûagýKZû ù\Lûù\AQò û Giþ . iò . @ûA ]ûeûe Kû~ðýKûeòZûKê GVûùe @^ê]ýû^ Kùf jé\ùaû] jêGKò Gjò _¡ òùe @ù^K MêWÿòG iÚû^úd _eòa ð^e i¸ûa^û i¸a I Pûhúcûù^ ^òRe iûcûRòK _êYò _ûYò_ûM iÚòZòKê ^Reùe eLô G[ôhe _eòa ð^ Keòaû @ûagýK I Zû_ùe jó Gjò ]ûeû iÚû^úd @ kKê iêjûAa û Pûhúcûù^ ^òR @ ke aòbò^Ü Pûh I iÚòZò @û]ûeùe @ù^K ^ìZ^ \òM Zò@ûeò KeêQ«ò I ^òR Pûjò\ûKê ^Re eLô Gjûe aòbò^Ü @[ð c]ý aûjûe Keò _ ûeê Q «ò û _ûYò _ ûM _eò a ð ^ ]ûeûe aXÿ ê [ ô a û iciýûMê W ÿ ò K ê ù\Lô Pûhò c ûù^ Gjò ]ûeûùe @ù^K _eòa ð^ Keòaû Gcû^u _ûAñ GK ^ìZ^ iêù~ûM iéÁò KeòQò û
KéZmZû @ûù¸cûù^ Wÿ.Ißòùfc Áê_þ, @û«RðûZúK ijù~ûM _â\û^Kûeúuê KéZmZû mû_^ KeêQê Zûue Giþ.iò.@ûA _¡ ò ]ûeûKê ù^A @û¸cû^uê ijù~ûM Keò GjûKê Pûhúcû^u _ûLùe @û\éZ KeûA _ûeò[ôaûeê û Zûue Gjò ijù~ûM aêù¦fL I jòcûkd @ kùe ckò[ôaûeê @ûùc
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018 Follow us on:
www.facebook.com/Leisaindiamag
@LeisaIndia
12
ùUaêf - 1: ceêWÿò I @Zý]ôK ahðû EZêùe Giþ.iò.@ûA I _ûeµeòK Pûhe _\gð^ 2014 ceêWÿò ahð `if jûeûjûeú C_ôû\ U^þ/ ùj. _ûeµeòK Giþ. iò .@ûA
2015 aeêWÿò ahð
a¡òðZ jûe
jûeûjûeú C_ôû\ U^þ/ ùj. _ûeµeòK Giþ. iò .@ûA
a¡òðZ jûe
2016 @Zý]ôK ahðû jûeûjûeú C_ôû\ U^þ/ ùj. _ûeµeòK Giþ. iò .@ûA
]û^
1.83
2.53
38%
2.53
3.7
46% 2.83%
cKû
-
-
-
2.2
3.4
55%
-
--
aòeò
-
-
-
0.72
1.08
50%
1.14
1.55
36%
Mjc
2.2
2.9
32%
2.75
3.72
35%
2.5
3.4
36%
jeWÿ
1.46
2.14
47%
0.64
0.8
25%
0.77
0.96
25%
ùgûeòh
-
-
-
0.72
0.92
28%
0.74
0.92
24%
2.52
38%
1.59
2.27
43%
1.59
2.22
40%
jûeûjûeú 1.83
c]ý_âù\gùe GjûKê Kû~ðýKûeú KeûA _ûeòfê û @ûce aòùgh ]^ýaû\e _ûZâ jê@«ò I ^ecû^ C_ùjû`þ ~òGKò Keù^f dê^òbeiòUò e ieKûeú _âù`ie @U«ò I @ûbKê aêù¦fL I jòcûkd @ kùe còkò[ôaûeê @ûùc GK c]ý_âù\gùe GjûKê Kû~ðýKûeú KeûA_ûeòfê û @ûce aòùgh ]^ýaû\e _ûZâ jê@«ò I ^ecû^ C_ùjû`þ ~òGKò Keù^f dê^òbeiòUòe ieKûeú _âù`ie @U«ò I @û¸Kê aêù¦fL Giþ.iò.@ûA @bòmZûKê ^[ôKeY _ûAñ @ù^K icdù_ûRòZ ijù~ûM _â\û^ Keò@Q«ò û
4.27
a¡òðZ jûe
51%
ùeù`eû^þùiiþ ù~ûR^û Kcòg^, bûeZ @«ü cªòc k ùK¦âúd \ke eòù_ûUð @^ WÿâU còUòùMi^ ÁûUûRò `eþ aêù¦fL eòRò@^þ C e_âù\g I c]ý _âù\g, 2009 iúcû ebû^Wÿûùf, aòù^û\ ^úe¬^ Gaõ ù\aûgòh ùi^ _òC_òfiþ iûA^è AÁòPêýU iõ 653, A¦òeû^Me ùWÿeûWÿê^þ-248006, bûeZ www.peoplesscienceinstitute.org Email:psiddoon@gmail.com
C : ùfAiû A ò@û, Rê^þ 2017
aòbò^Ü bûhûùe ùfAiû A ò@û _ZâòKû
K^ÜW, ùZfêMê, Zûcòfþ, IWÿò@û, jò¦ú, ceûVú Gaõ _¬ûaú ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
13
KéhKu @bòmZûeê
iÚû^úd _âRûZòe ùMûeêcû^uê ù^A Pòe«^bûùa \êMÛ C_ôû\^ Keòaû
ùi ^ò R _ûLùe ùQûU ]eYe Kò Q ò iõe¬ûc c]ý eLôQ«ò û
gâ ú c^ò ùKûùUKûWÿ RùY i`k \ê M Û C_ôû\^Kûeú, ùKek eûRýe _ûfKûWÿ Ròfäûe ùKûùUKûWÿ Mâûcùe aiaûi Ke«ò û 2012 ciòjû _~ðý« c^ò cògâòZ _âRûZòe MûBcû^uê _ûkò \êMÛ C_ôû\^ Keê[ôùf û ùMûLû\ý \ee @ûKûg Qê@ûñ cìfý aXÿòaû ù\Lô ùi ^òRe \êMÛ C_ôû\^ ]ûeûKê a\kûAaû _ûAñ Pò«û Kùf û ù\gú _âRûZò MûBcû^u _ûAñ Kcþ _eòaûYe aRûe ùMûLû\ý @ûagýK [ôaû _êYò ieòee C_ùbûqû cûù^ ù\gú MûB eLô Lôe C_ôû\^ Keò a ûe aýaÉû Kùf û ~\ò I Zûuê RYû[ô f û ù\gò MûBcûù^ Kcþ Lôe ù\A[û«ò û
Gjû Zûcòf^ûWÿê eûRýe _âûKéZòK _âRûZò @ùU û iÚû^úd ùfûKcûù^ GjûKê ~û[ô c ûZê , ùcûUûAcûWÿ ê , _ ô c Zû^þù~ûe Gaõ ù[eKêUò cûWÿê ^ûcùe c]ý WÿûKò[û«ò û Gjò _âRûZòUò ^òRe \lZû I C^ÜZcû^ _ûAñ ùag RYûYêYû û jûeûjûeúbûùa ùMûUòG _òfû R^à Kfû_ùe Gcûù^ 494 _âZògZ I Giþ.G^þ G`þ 8 _âZògZ [ûG û Gcû^uê C^Ü _âRûZòcû^u ijòZ Zêk^û Kùf Gcû^u _ùl Kcþ ùeûM ùjûA[ûG û Gjò _âRûZòe iêelû _ûAñ Zûcòf^ûWêùe GK _¬òKéZ @^êÂû^ Kûc KeêQò I Gjò MûB _ûkKcû^uê c]ý @ûagýKiÚùk ijù~ûM KeêQò û
^òR a§êcû^u Vûeê ùi iÚû^úd @caäûùPeú _âRûZòe MûBcû^u aòhdùe RûYòaûKê _ûAùf û 2012 ciòjûùe _â[ùc iòG 2ùMûUò @caäûùPeú _âRûZòe MûB ù~ûMûWÿ Kùf I a ðcû^ Zûu _ûLùe ùcûU 16ùMûUò ù\gú MûB @Q«ò û Gjû ijòZ c^ò ^òRe Pûh ]ûeûKê ùR÷aòK eòZòùe c]ý Keòaû @ûe¸ Kùf ~\ßûeû Gjò ù\gú MûBcû^ue Lû\ý c]ý ^òR `if ]ûeûeê C_ôû\^ Keòùf I _eòlûcìkK bûùa ù\gú MûBcû^uê ù^A \êMÛ C_ôû\^ Keòùf û cû^ò ^òR Rcòùe ùKùZK aòek ]û^ Pûh Ke«ò (~]û, ^Rûbe I ùÉ@ûi AZýû\ò) û ]û^ Pûhe ^Wÿû iaê ^òR ùMûeêcû^uê Lû\ý ù~ûMûA[ûG û ^òRR ùMûeêcû^uê ùi Rcòùe PeòaûKê c]ý QûWÿò[û«ò û Gjò ]ûeûùe ù~ùjZê aRûeeê ùMûLû\ý KòYòaûKê _Wÿòfû ^ûjó Zûue \êMÛ C_ôû\^ _ûAñ ^òR _eògâc QWÿû @^ý ùKøYiò Lyð c]ý ùjfû ^ûjó û _â R R^^ _ûAñ Zûu _ûLeê @caäûùPeú I ùb^Pe _âRûZòe \\êAùMûUò h @Q«ò I Gcû^u \ßûeû _âûKéZòK ]ûeûùe _âR^^ Kû~ðý iµû\òZ ùjûA[ûG û
GK C\ýcò Pûhò ùi ùMûeê cìZ I ùMûae aýajûe Keò @^ý C_ôû\ c]ý _âÉêZ Ke«ò û Gjò C_ôû\MêWÿòKê ^òùR aýajûe Keòaû ijòZ ùiMêWÿòKê aòKâò c]ý Ke«ò û _ Maý, Mûù]ûAaû iûaê^, \«c¬^, @ûeûK AZýû\ò ùi _âÉêZ Keò[û«ò û Gjò C_ôû\MêWÿòKê ùi Kecû ^ûcùe _ûùKUþùe aòKâò Keò[û«ò û gêLôfû ùMûaeKê ùi @^ý Pûhúcû^uê aòKâò Ke«ò I ijeùe QûZ C_ùe Pûh Keê[ôaû ùfûKuê c]ý aòKâò Ke«ò , gêLôfû ùMûaeKê ùi Kòùfû_âZò 40Uuû cìfý ù^A[û«ò û ùMûae I ùMûcìZâ C_ôû\MêWÿòKê Zûue cûiòK @ûd jûeûjûeú 35,000Uuû còkò[ûG û
~\òI ùMûUòG MûBVûeê ajêZ Kcþ (cûZâ 3fòUe) \ò^Kê \êMÛ C_ôû\^ ùjûA[ûG Kò«ê aRûeùe ùi _âZò fòUe U.100ùe ùi \êMÛ aòKâò Keò[û«ò û Gjò \êMÛKê ùi iò]ûikL C_ùbûqûcû^u Nùe _j ûA[û«ò ùZYê cSòùe ùKøYiò ùa_ûeúcûù^ ^[û«ò û Lôe QWÿû ùi ^òRe C_ùbûqûcû^uê Nò@, \jò, ùNûk\jò AZýû\ò c]ý aòKâò Keò[û«ò û G[ô_ûAñ
aKè-1 @caäûùPeú _âRûZò
~\òI @býûi MZ bûùa ùi iµì ðbûùa ùR÷aòK ]ûeûùe \êMÛ C_ôû\^ Ke«ò Kò«ê ùi G _~ðý« ùR÷aòK cû^\ e ^òR C_ôû\Kê @]ôK \ûcùe aòKâò Keò_ûeòùa û cû^ò ^òR aê¡ò I _eògâc _ûAñ RùY @^^ý Pûhúbûùa RYûgêYû û Gjò @bòmZûKê ^[ôKeY KeòQ«ò ; gâúeûc bò. @yð^û b Gaõ iàòZû Giþ, Mùahq \êMÛ iõ_âiûeY aòbûM, @ûA.iò.G.@ûe - G^þ Wÿò @ûe @ûA Ke^ûf, jeò@û^û Email:srieeram@gmail.com
C : ùfAiû A ò@û, Rê^þ 2017
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
14
_ûeµeòK aòj^ iêelû cû]ýcùe iÚû^úd @ ke Lû\ý iêelû Lû\ý iûaðùbøcZû icìj, bûeZ Lû\ýe @[ð bò^Ü bò^Ü ùfûKu _ûAñ bò^Ü bò^Ü @[ð ùjûA_ûùe û iûµâZòK _eòiÚòZòùe @ûc cû^a icûR \îZ MZòùe @ûce Lû\ý _eòPûk^û @]ôKûeê a ôZ ùjaûùe fûMòQò û @ûce iÚû^úd Lû\ý aýaiÚû I Lû\ý _eµeû CRêWÿòaûùe fûMòQò, @ûce Lû\ý _ûAaûe ^ò¿ ò iaê ^ò¡òðÁ ùKùZK fûb ùLûe aWÿ aWÿ Kµû^ú cû^u \ßûeû _eòPûkòZ ùjCQò, ~[û ùKCñ Lû\ý còkòa, Kò_eò Xÿwùe còkòa, ùKcòZò GjûKê ùfûKu _ûLùe _j ûA ~òa Gjû iaê Gjò cûZâ ùKùZûUò Kµû^úcûù^ ^ò¿ ò ù^CQ«ò û @ù^K cûZâûùe Lû\ý iêelû ^ûcùe ieKûeú ù~ûR^û MêWÿòK c]ý Gjò @Ì ùKùZûUò Kµû^úcû^u Kû~ðýKê ù_âû ûjòZ
`ùUû: G`þ.Giþ.G
Lû\ý iûaðùbøcZû GK ^ýûd iwZ icûR MV^e iÚòZò ù~CñVûùe ùKøYiò _âKûee @icû^Zû aû _ûZe @«e ^[ûG, ùgûhòZ ùjaûe ]eû ^[ûG û Gjû\ßûeû iû]ûeY _eòaûecûù^ icûRe iaê Éeùe ^òR _ûAñ Lû\ý iêelòZ Keò_ûe«ò I @ ke Lû\ý C MêWÿòKê Pòe«^ ]ûeûùe _eòPûkòZ KeûA[û«ò û Gjû Keòaû \ßûeû @ ke iû]ûeY _eòaûecûù^ aWÿ aWÿ c¬ò I iûe Kµû^úcû^ue ùgûhY Kakeê ^ò R Kê elû Keò _ ûe«ò I @^ý _lùe Gjò Kµû^úcû^u e aRûe Leû_þ ùjûA[ûG û Lû\ý iûaðùbøcZû icêje ùIßaiûAUþ iÚû^úd ùfûKcû^ue Lû\ý iûaðùbøcZû elû Keòaûe GK @^^ý _\ùl_ û
Mûñ ùfûKcûù^ EZêKûkú^ Lû\ý iûeYú _âÉêZ Keê@Q«ò ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
15
`ùUû: G`þ.Giþ.G
WÿòKû^ú ùc û RûZò ùZùfwû^û eûRýe Mâûcaûiúu RúaòKûe ùceê\ bkò Kûc Kùe
Keê@Qò û iaêR aò_æa I \êMÛ a^ýû @û]ûeòZ aýû_K ieKûeú ù_âû ûj^ MêWÿòK @ûc iÚû^úd Lû\ý aýaiÚû MêWÿòKê aêWÿûA Lû\ýe Cù\øMúKeY ]ûeû _â û [cò K Éeùe Zò @ ûeò Keòù\fû û 1990 \gKe Cù\ýûM C\ûeúKeY ^úZò c]ý Gjò Lû\ý Cù\ýûMúKeY ]ûeûKê GK iÚûdú Jù\ûMúK ]ûeûùe @ûYò _j ûAfû û Kéhò ùa_ûe Gaõ Lû\ý ùaû_ûeú aWÿ aWÿ Kµû^úcûù^ @ù^K iÚkùe @ûc Lû\ý C MêWÿòKê ^òR \ßûeû _eòPûkòZ KeêQ«ò û Gcû^u \ßûeû _é[ôaúe Lû\ý ]ûeû ^ìZ^ bûùa MXÿò ùZûkêQò I iû]ûeY R^Zû I _eòaûecûù^ ^òR Lû\ý aýaiÚûKê _eòPûk^û Keòaûeê a ôZ ùjCQ«ò û PòeûPeòZ bûùa ù~Cñ ùMûÂúcûù^ ^úR Lû\ý @ûc\û^ú Keòaûùe @ûcô^òbðegúk [ôùf Gcûù^ Gùa Lû\ý C_ùbûqû a^ò MùfYò û _âûd icÉ Êû]ú^ lê\â Pûhúcûù^ Gjò aWÿ aWÿ Kéhò Kµû^úcû^ue MâûjK û Gcûù^ aRûee eûiûdò^òK iûe, ùeûMù_ûK Jh], C^Ü cû^e aòj^ _êeò @û]ê^òK Kéhò ~ª_ûZò MêWÿòKê ajêk bûaùe Gjò @«eûÁâòd Kµû^úcû^u Vûeê KòYêQ«ò û Gjò lê\â Pûhúcûù^ @^ý _lùe Gjò aWÿ aWÿ Kµû^ú cû^ue @Zò Kcþ \ûce gâcòK ùjC~ûCQ«ò ù~Cñcûù^ ùciò^ iûwùe cògò Cù\ýûM ]ûeûùe ajêk Lû\ý C_ôû\ KeêQ«ò û @^ý_lùe Gjò gâcòKcû^u Rúa^ ]ûeû EY R«ûùe aêWÿòKò ejêQò û Gjû\ßûeû ù~Cñ Rcò MêWÿòKùe aòaò]Zû _ì ð @ù^K iÚû^úd `ife i¸ûe ùjC[ôfû ùijò Rcò MêWÿòKùe Gùa GKK aRûe bò òK Pûh
Keû~ûCQò û iue ]û^, iue cKÑû ~ûjû _gêLû\ý _ûAñ @ûagýK, K`ò, KûRê, eae Gjû ijòZ _^ò_eòaû I `k Pûh Keò _ê e û Lû\ý aýaiÚ û Kê Cù\ýûMúKeY Keò \ ò @ û~ûCQò û Gjò C_ô û \ Mê W ÿ ò K ê ^ò ¡ ò ð Á ùKùZûUò ajê e ûÁâ ú d Kµû^úcûù^ Kò Y ê Q «ò I ùghùe Gjò Kµû^úcû^uVûeê C_ùbûqûcûù^ Lû\ý KòYò LûCQ«ò û ^ò¡òðÁ ùKùZûUò Kµû^úcûù^ @ûc Lû\ý aýaiÚûe icÉ ]ûeûKê ^òR \ßûeû _eòPûkòZ KeûC@Q«ò û Lû\ýe Gjò ùJ\Mú KeYe Xÿû ûùe @ûe¸eê @ù^K @iûc^Zû aû ùgûhY \òM ejòQò ~ûjû \ßûeû icûRe Zk Éeùe GK _âKûe @bûa^úd ùgûhòZ ]ûeû iéÁò KeêQò _êYò _âûKéZòK Rúa^ ]ûeûùe @ù^K @iûc¬iý iéÁò Keò _é[ôaúe _ûYò_ûM aòMûWÿò ù\CQò û @ûc ibýZû MêWÿòKe _âKéZò ijòZ [ôaû iûõÄéZòK I bMaZ iµKðMêWÿòK c]ý ^Á ùjûA Pûfò Q ò û @^ýcûù^ @ù^K _ûeµeò K aò j ^, _â R ûZò , _âûKéZòK Rcò, ÊiÚ RkC , iÚû^úd mû^ùKøgk, @ûc ÊûiÚý AZýû\òKê jùRA PûfòQê û iaêVûeê aWÿ K[û ùjfû @ûùc @ûce a ôaûe iûaðùbøcZûKê c]ý jùeA iûeòfêYò û @ûùc @ûc Ròa^ ]ûeûKê _eòPûkòZ Keòaûe ^ò¿ ò ù^aû iÚòZòùe c]ý ^ûjêñ û Gjò iaê _âkduûeú iÚòZòùe @ù^K iÚû^ùe iÚû^úd R^ iû]ûeYu C\ýc akùe @ k aûiúcûù^ ^òRe _ûeµeòK aòj^ MêWÿòKê a ûAaû _ûAñ @ûù¦ûk^ Rûeú eLôQ«ò û Gjò @ûù¦ûk^Kûeú ùMûÂúcûù^ iû]ûeYZü icûRe Zk Éeùe [ôaû @û\òaûiú, \kòZ, iû]ûeY KéhK, ùMûelK, cûQ]eûkú I ùQûU C_ôû\^Kûeú cû^uê ù^A MXÿòùZûkòQò û Gcûù^ Gcû^u _ûeµeòK RúaòKû I @ ke ùR÷a aòaò]Zû MêWÿòKe cûfòKû^û elû _ûAñ iõNhðeZ I ^òR @ ke Lû\ý I _âûKéZòK C MêWÿòKe elû _ûAñ @ûù¦ûk^ûeZ, Lû\ý iûaðùbøcZû icìj Gjò @ù¦ûk^Kûeú icêj MêWÿòKê ijù~ûM ù~ûMûA ù\aû _ûAñ _âZògéZò a¡ü û Gjò icì j Uò bûeZ ahð ù e 2013 ciò j ûùe MV^ Keû~ûA[ôfû û Gjûe _âcêL Kûc ùjfû ùfûKcû^ue Lû\ý iûað ù bøcZû I @ ke _â û Ké Z ò iÚ ò Z ò e iÚ û ^úd _eòPûk^û ]ûeûKê a ûA eLôaûùe ijûdK ùjaû û Lû\ý iûaðùbøcZû GK ùgûhY aòjú^ icûR MV^ cû]ýc @ùU ù~CñVûùe ùKøYiò _âKûee _ûZe @«e ^[ûG I icÉ
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
16
R^iû]ûeY ^òR Lû\ýKê @^ýûdûiùe C_ôû\^ Kò´û iõMéjòZ Keò[û«ò û Gjò ]ûeûùe _é[ôaúe icÉ icûR ^òRe Lû\ý @]ôKûe _ûA[û«ò I _eòaûe Z[û icûR iêelòZ Rúa^ @ZòaûjòZ Keò[ûG, Gjû\ßûeû @ûùccûù^ @ûce Lû\ý ]ûeûe ^ò¿ ò ù^A[ûC , ^òR Lû\ý ]ûeûKê _eòPûkòZ Keò[ûC GjûKê Pòe«^ ]ûeûùe eLô @ûc baòhýZ aõg]e u _ûAñ iêelòZ Keò[ûC û @^ý _lùe @ûùc fûbùLûe Kµû^úcû^u Kakeê @ûc Lû\ý aýaiÚûKê a ûA _ûeò[ûC û
@ûc Lû\ý iûaðùbøcZûe ]ûeû ùMûÂú @ûùfûP^û cû]ýcùe @ûc Lû\ý iûað ù bøcZû ]ûeûùe @ûiê [ ô a û iciýû Mê W ÿ ò K ê Pò j Ü U Keû~ûA[ûG û Lû\ý aýaiÚû I GMêWÿòKê _ê^üRðúaòZ KeûAaû _ûAñ ùMûÂú _\ùl_ MêWÿòKê aûjûe Keò còkòZ _\ùl_ ^ò@û~ûA[ûG , Lû\ý iûaðùbøcZû ù~ûR^û GK RUòk eûRù^÷ZòK _\ùl_ eìù_ Cbû ùjûA[ûG û @û\òaûiú ùMûÂúcû^ue Rúa^ PKâ _êYò lê\â Pûhú ùMûÂúe Rúa^ PKâ ijòZ _ûeµeòK mû^ ùKøgk, iÚû^úd _eµeû AZýû\ò Gjò ùMûÂú ù~ûR^ûKê ùLûeûK ù~ûMûA[ûG û Gjò ù~ûR^û LiWÿûùe, MYZûªòK ]ûeûùe Rcò C Kê _eòPûk^û, Rk, Rwf, ùR÷a aòaò]Zû, aòj^, _âRûZò Gaõ mû^ùKøgk @ ke _âûKéZòK C e _eòPûk^û I còkòcògò aýajûe Keò, aòaò]Zû _ì ð Kéhò Kû~ðý Keò @ ke Kéhò aòaò]ZûKê a ûA eLôaû, aRûe aòj^Kê aRðúZ Keò @ ke aòj^ I _gê _âRûZòMêWÿòKê _ûkòaû I Pûh Keòaû ijòZ @^ý KéhK cû^u ijòZ @\k a\k Keòaû, ùMûÂú Rúa^ @û]ûeùe iûcêjòK Kéhò, @^ý RYu _ûAñ gâc _â\û^ Keòaû; iÚû^úd @ ke Lû\ý aRûeKê iê\éXÿ Keòaû ; @ ke Lû\ý C_ôû\K I Lû\ý C_ùeûqcû^u c]ýùe iê iµKð MXÿòaû I aòbò]Zû _ì ð Lû\ý aýaiÚûKê Pòe«^ KeûAaû AZýû\ò iûcòf ùjûA[ûG û @ûc icìj Gjûe ibýû I ibýûcû^uê ùMûUòG @ ke aòj^ @^ý @ k ijòZ a\kûAaû I ùMûUòG _âRûZòe _gê_lúcû^uê @^ý @ kKê _VûAaû Kû~ðýKê aò^û @[ð ù\Y ù^Y aeõ i´k ù\Y ù^Y @û]ûeùe KeûA[ûG û aòùgh Keò ù~Cñ aòj^ MêWÿòK GK ^ò¡òðÁ @ keê Cbû^ ùjûA~ûA[ûG ùZùa ùijò _âKûee aòj^ MêWÿòKê @ kKê @ûYòaûùe ijù~ûM Keò[ûG û iûcûRòK ^ýûd Lû\ý iûaðùbøcZûùe GK cìLý @õw, Gjû\ßûeû aòbò^Ü @ûk I cû]ýcùe ùjC[ôaû ùgûhe ]ûeûKê jUû~ûA _ûeò[ûG û
ùR÷a aòaò]Zû _ì ð Kéhò ]ûeûùe ùMûUòG _òXÿò @^ý _òXÿòüKê mû^ aû òaû I ^ìZ^ mû^e @û\û^ _â\û^ NUòaû GK cì L ý \ò M ùjûA[ûG û ~ê a ùMûÂú, aò ù gh Keò cjòkûcûù^ adÃu Vûeê _âûKéZòK C e _eòPûk^û I ù\LûeLû Keòaû Kû~ðý gòLô[û«ò û ù~_eò K¦û iõMâj Keòaû I @^ýû^ý Rwf _\û[ð iõMâ j Keò a û ]eû adÄ cû^uVûeê gòLû~ûA[ûG û Lû\ý MêWÿòKê iêelòZ eLôaûe ]ûeû, aòj^ iõelY ]ûeû, cògâòZ Pûh Keòaûe ]ûeû, Lû\ý C_ôû\^ _ee iõelY ]ûeû, ùMûÂú i´k _eòPûk^ûe ]ûeû, iÚû^úd mû^ ùKøgk @û]ûeùe Kéhò I @^ýû^ý ie¬ûc Zò@ûeò Keòaûe mû^ _êYò @û kòK _eµeû @û]ûeòZ iûõÄéZòK Kû~ðýKâc AZýû\ò ùMûUòG _òXÿò @^ý _òXÿòKê gòLûA[ûG û Lû\ýe aòaò]Zû, MúZ, iõMVúZ, ^ûP, Wÿâûcû, ùMûÂú Rúa^ ]ûeûe GK @õw I iÚû^úd Lû\ý C ijòZ RWÿòZ, Gjò C\ýcKê RúaòZ Keò eLô[ûG û ùMûÂú ùckû, ~ûZâû, Lû\ý ùckû, Lû\ý iûaðùbøcZû ùa÷VK, ùMûÂú MùahYû _\ùl_, aòbò^Ü cû]ýcùe ùMûÂú @]ôKûe I Lû\ý iûaðùbøcZû Kê _âiûe KeûAaû ]ûeûùe icMâ ù\gùe Gjò icìj iûcêjòK _\ùl_MêWÿòKê @û]ûe Keò @ûùMA PûfòQò û Lû\ý iûaðùbøcZû icêj aòbò^Ü iûcêjòK _\ùl_ cû]ýcùe aéjZ Lû\ý iûaðùbøcZû flùe _j ôaû ùPÁû Rûeò eLôQò û @û§â_âù\g I ùZùfwû^û eûRýe @û\òaûiú @]êýiòZ @ kùe _ûeµeòK iûõÄéZòK eòZò @û]ûeùe @û\òaûiúcûù^ ^òR @ ke i´k _eòPûk^ûe cûfòKû^û jûif _ûAñ GKK iõMV^ cû]ýcùe C\ýc Rûeò eLôQ«ò û @û\òaûiú HKû ùa\òKû ^òRe _ûeµeòK @ûA^þ _êYò iû´ò]û^òK @ûA^þ ù_hû(PESA), Rwf @]ôKûe @ûA^þ MêWÿòK cû]ýcùe @ ke Lû\ý aýaiÚû _êYò i´k _eòPûk^û @]ôKûe MêWÿòK _ûAñ C\ýc Rûeò eLôQò û @û§â_âù\ge @ù^K @û\òaûiú @ kùe Gùa ùJ]ý_òK Lû\ý ]ûeû _gòaûùe fûMòQò û ù~_eò ùcjaêaþ ^Me @ ke ù~^Úë @û\òaûiúcûù^ ieKûeò _âùeûP^ûùe RòGcI aòUòK_û Pûh Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò û Gjû\ßûeû @ ke Lû\ý C_ô û \^ Pûh Rcò Kcò ~ ûAQò , Cað e cé ò K û ld ùjûA~ûAQò, cjêcûQò cûù^ @ kùe ^ûjûñ«ò KûeY K_û Pûhùe @Zý]ôK eûiûdò^òK iûe _âùdûM ù~ûMê @ k aògûq ùjûA~ûCQò, Gjò @ kùe Lû\ý iûaðùbøcZû ]ûeû
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
17
@ûe¸ Keû~ûAQò I @û\òaûiúcûù^ aiò Gcû^ue iûõÄéZò Lû\ý I Rúa^ ùg÷kú Kê PòjÜòaû @ûe¸ KeòQ«ò I Gcû^ue ùMûÂú Rúa^ùe Rwfe bìcúKû _êYò aòaò] Lû\ý aýaiÚû CRêWÿò ~òaû ù~ûMê iaêKòQò KòYòaûKê _Wÿê[ôaûeê @ kaûiú _êYò aòaò]Zû _ì ð `if Keòaû @ûe¸ KeòQ«ò û aòMZ ahð ùKAUûùe _âûKéZòK ]ûeûe Kéhò Kû~ðý @ûe¸ ùjaû \ßûeû @ kùe _êYò cjêcûQò ù\Lû~òaû @ûe¸ KeòQ«ò û Pò ù ûe Rò f ä û e \kò Z cjò k û iwc ^ò R icûRe _eòaûecû^u Rcò cûfòKû^û _ûAñ ixhðeZ û Gcû^ue Gjò @ûù¦ûk^ \kòZ _eòaûecû^u _ûAñ @ù^K MêeêZß _ì ð KûeY Rcò còka ò û _ùe Gcûù^ aòa] ò Zû _ì ð Kéhò cû]ýcùe Kéhò ùR÷a aòaò]Zû a ûA eLôaû _ûAñ @ûagýK _ûeµeòK mû^ ùKøgk Gcû^u _ûLùe @Qò û Gjò ]ûeûùe cjòkû icêj _êeêh ùK÷¦âòK icûRùe cjòkûcû^u iÚòZòKê @ûMKê ù^aûe Kû~ðý c]ý KeêQò ~ûjû\ßûeû \kòZ cjòkûcûù^ icûRùe ^òù¿iòZ I @ZýûPûeòZ iûcûRòK aýû]ôeê a ô GK icÜû^R^K Rúa^ aòZûAùa û \kòZ cjòkûcûù^ ^òRe Kéhò C_ôû\ _ûAñ GK iÚû^úd aRûe c]ý iéÁò Keò_ûeòQò û WÿòKû^ú Mùefû ùcKfû ù_µKûWÿûeêfû iwc GK iÚû^úd ùc û elKcû^u iõMV^ @ ke _âiò¡ Kkû-bf WÿòKû^ú ùc û _âRûZúe iõelY Keòaû ijòZ ùc û elKcû^u Rúa^RúaòKûKê ùZùfwû^û eûRýùe iêelòZ Keòaû _ûAñ ùPÁeZ û Gjò WÿòKû^ú ùc ûcû^u cûõi, LZ I Cfþ jRûe jRûe _eòaûeu Rúa^ RúaòKûKê iêelòZ KeêQò Gjò Kkû û CfþKê aýajûe Keò iÚû^úd KûeòMecûù^ _ûeµeòK K´k ùMû^MûRò Zò@ûeò Keò[û«ò û ^ùa \gKe c]ý bûMùe ieKûeu \ßûeû @Zò gúNâ aXÿê[ôaû ùfûK \òdK (ù~Cñ[ôeê Cfþ aûjûùe ^ûjó) ù^ùfûe _âRûZúe ùc ûcû^uê C_Kêk @û§â_âù\ge @ûYò WÿòKû^ú ùMûÂúùe cògâY Keò ù\aûeê Gùa cògâòZ _âRûZòe ùc û iõLýû aXÿò~ûAQò I Cfþ C_ôû\^ _eòcûY c]ý Kcò~ûAQò û WÿòKû^ú iwc a ðcû^ WÿòKû^ú ùc û _âRûZòe iõelY Kû~ðý jûZKê ù^A ùc û _âR^^Ü Kû~ðý Keê@Qò û ù~Cñ _eòaûecû^u _ûLùe ù^ùfûe _âRûZúe cògâòZ ùc û @Q«ò ùicû^u _eòaûeùe WÿòKû^ú _âRûZúe Êz ùc û aXÿûAaûe ù~ûR^û ijbûMúZû ]ûeûùe Keû~ûCQò û ùc û_ûkK cû^u Rwfùe _gê PeûAaû @]ôKûe, @ûKûgò@û MQ KUû ^~òaûe @ûù¦ûk^, ùMûÂú _âûKéZòK i´ke iõelY I ieKûeu \ßûeû _gê ÊûiÚýKê fûbùLûe Kµ^úcû^u jûZùe ^ù\aû _ûAñ c]ý @ûù¦ûk^
KeêQ«ò û Gjû\ßûeû ùc û_ûkK c]ý Lû\ý iûaðùbøcZû iêelòZ ùjûA ejò_ûeòa û cìk WÿòKû^ú ùc û iõLýû aXÿòaû ijòZ iÚû^úd aRûe I aòbò^Ü _\gð^ú MêWÿòKùe WÿòKû^ú ùc ûe aòKâ Czû \ûcþùe ùjaû\ßûeû _eòaûecûù^ Êz WÿòKû^ú ùc û _âR^^ Keò C_ôû\^ aXÿûAaûe Lyð @ù^K _eòcûYùe beYû ùjûA _ûeêQò û 2011, gâú ùMû_ú eûd[ê iwc , @û§â_âù\g aWÿ aWÿ \êMÛ Kµû^úcû^ue _âbûa a§ Keòaû _ûAñ ^òRe aRûe iéÁò Keòaû _ûAñ C\ýc @ûe¸ Keò[ôùf û @ûe¸ùe cûZâ 6 fòUe \êMÛ [ôaûùaùk Gcû^ue aRûeùe Gùa 600 fò. \êMÛ _âZò\ò^ aòKâò Keû~ûCQò û a ðcû^ Gcûù^ 80 RY KéhK _û ùMûUò Mûñe _ûLû_ûLô ck^û_ûfú @ kùe 150 RY C_ùbûqû I GK ÄêfKê _âZò\ò^ \êMÛ ù~ûMûCQ«ò û iwc ibý/ibýû I C_ùbûqû còkòcògò \êMÛe \e ^ú¡ðûeY Keò[û«ò û Gjò \êMÛ Pûhúcûù^ cû ò@û RûZúd aòaò]Zû _ì ð `if c]ý Keò[û«ò I G[ôùe aòbò^Ü _âKûee Wÿûfò, ùZ÷kaòR I _^ò_eòaû Pûh ùjûA[ûG û _eòaûecûù^ ^òR Nùe LûAaû _ùe akKû c ò@û `if MêWÿòKê i`û Keò iwc \ßûeû _âZòÂòZ GK ù\ûKû^ ~ûjûKò GK iÚû^úd WÿûqeLû^ûùe Keû~ûAQò ùijòVûùe aòKâò Keò[û«ò û ^òKU @ZòZùe Gjò Ké h Kcûù^ ^ò R e cû ò @ û C_ô û \ Mê W ÿ ò K ê iÚ û ^úd GK ùjûùUfKê c]ý aòKâò KeêQ«ò û iwc ù^Zéaé¦u ahð ahð C\ýc _ùe Gjò ùjûùUf cûfòK cû ò@û @û]ûeòZ Lû\ý MâûjKcû^uê _âÉêZ Keò aòKâò Keòaû _ûAñ eûRò ùjûA[ôùf û Gjû\ßûeû iÚû^úd @ ke R^iû]ûeY C_ôû\òZ cû ò@û `if _ûAñ aRûe Zò@ûeò Keòaû ijòZ ÊûiÚý Ke Lû\ý còkòaûe i¸ûa^û iéÁò KeòQ«ò û Lû\ý iûaðùbøcZû icìj GKK aRûe cûfòKû^ûKê aòùeû] Keò[ûG û iÚû^úd aRûe Gjò GKK cûfòKû^û aRûee GK akò aòKÌ û iÚû^úd aRûee iµì ð cûfòKû^û iÚû^úd R^iû]ûeYu _ûLùe ejò[ûG û C_ôû\^ Keòaûe ]ûeû, C_ôû\MêWÿòKe \e ^ú¡ðûeY AZýû\ò iû]ûeY R^Zûu \ßûeû, Gjû fûbùLûe GKK aRûe ^údªY Keê[ôaû ajê eûÁâúd Kµû^úcû^u Kû~ðý Kkû_ MêWÿòKe aòùeû]bûh Keò[ûG û Gjû\ßûeû ùfûKcûù^ ~ûjû C_ôû\^ Keò[û«ò ZûjûKê LûA[û«ò I akKû C_ôû\MêWÿòKê iÚû^úd aRûeùe aòKâò Keò[û«ò û ùfûKcûù^ ^òRe C_ôû\Kê c]ý ceê W ÿ ò icdùe Lû\ý _ûAñ iõelY Keò eLô [ û«ò û Gjò ]ûeûùe GK cê L ý \ò M ùjfû iÚ û ^úd aRûee
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
18
`ùUû: G`þ.Giþ.G
MûB, cAñhò I @^ýû^ý Méj_ûkòZ _gê _lúcûù^ iû]ûeY KéhK _eòaûee GK cìLý @w @U«ò
C_ùbûqûcûù^ @ ke Rúa^ RúaòKû C_ùe @ûùfûP^û Keò[û«ò I G MêWÿòKe iêelû Keòaûùe ijûdK ùjûA[û«ò û ùMûÂú @û]ûeùe Pûh @û]ûeòZ MùahYû Keòaû icìj Kû~ðý]ûeùe @^ý GK cìLý @w û Gjû\ßûeû ajê Lyð Keò aWÿ aWÿ Kµû^úcûù^ PûhKû~ðýKê ^òR @]ôKûeùe eLôaûeê aRðúZ ùjûA[û«ò û Gjû\ßûeû ùQûU ùQûU \k Keò KéhK cûù^ ^úR i´k MêWÿòKe iciýû I icû]û^e eûÉû @ûùfûP^û I _~ðýûùfûP^û ]ûeûùe ^ò¡ðúÁ Keò[û«ò û ]ûeûaûjòK bûùa @ ke ùfûKcûù^ ^òRe iciýû MêWÿòK C_ùe iaê icdùe iùPZ^ ùjûA ej«ò û iÚû^úd @ ke ^ìZ^ _\ùl_, eûRý I eûÁâÉeùe ijù~ûMú C\ýc akùe GK aWÿ @ûùfûP^ûe eì_ ù^A[ûG I R^iû^iùe @ù^K @ûùfûP^û e i¸ûa^û iéÁò Kùe û
a ðcû^ \êMÛC_ôû\^Kûeúu iciýû, ùMûcûõiKê @ûA^þ cû]ýcùe a¦ Keòù\aû I aò.Uò. aòj^ MêWÿòKe _âiûeKê @û\òaûiú @ kùe a¦ Keòaû aòeê¡ùe @ù^K _\ùl_ ù^aû @ûe¸ Keò Kûc KeêQò û
R^ @ûù¦ûk^ Kê MXÿò ùZûkòaû ~êa I Äêf QûZâcû^uê Lû\ý iûaðùbøcZûe \òM MêWÿòK C_ùe iù´\^gúk KeûAaû GK cjZß _ì ð baòhýZ Kû~ðýKâc û ije I Mâûcû ke ~êaùMûÁú Gjò cìk aòhd C_ùe _âbìZß mû^ @ûjeY Keò icûRe baòhýZKê iêelû ù\aûe \ûdòZß ù^aû @ûagýK û G \òMùe aòbò^Ü cjûaò\ýûkd I icìje gòlû ùK¦â ùZùfwû^û eûRýe Kê kúVûùe Keû~ûA@Qò û G \òMùe @ù^K MêWÿòG _\ùl_
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, RêRê^^þ þ 2018 2018
19
`ùUû: G`þ.Giþ.G
www.leisaindia.org
cjòkûcûù^ Mâûce aòj^ aòaò]Zû MêWÿòKê _â\gð^ KeêQ«ò
^ò @ û~ûC@Qò ~\ß û eû aò b ò ^ Ü _â g Ü Cù^à û q ùjaûe @ûagýKZû iéÁò Keû~òaû ijòZ @ûc icûRe baòhýZ iêelû ^òcò RUòk Pòe«e Cù\âK Keòaû _ûAñ ùR÷a aòbò]Zû @û]ûeùe _âûKéZòK Kéhò Keê[ôaû Pûhúcû^u ijòZ @ûùfûP^û, Gcû^u Kéhò Rcò MêWÿòKê aêfò ù\Lôaû, Gcû^u _gê_lúcû^uê RûYòaû, _âûKéZòK C_ûdùe C_ôû\òZ Lû\ý LûAaû ùR÷a aòaò]Zû cû^PòZâ Zò@ûeò Keòû iÚû^úd @ ke R^iû]ûeY ijòZ @ ke ùR÷a aòaò]Zû, _eµeû, Lû\ý I ùgûhY ]ûeûMêWÿòKùe iµKðKê RUòkZû @û]ûeùe aêSòaûe ùPÁû Keû~ûC@Qò û Rcòe CaðeZû iéÁò Keòaûe ]ûeû gòLôaû, LZ, aòj^ aòhdùe RûYòaû _êYò @ ke MúZ, MÌ, Wÿâûcû I PòZâùfLû MêWÿòKe _âûiwòKZû Kê aêSò iÚû^úd Rúa^ùg÷kúe iêelû Keòaûe ]ûeû iéÁò Keû~ûC@Qò û Gjò iaê K[û @ ke Äêf, KùfR I iûcûRòK Rúa^ ]ûeûùe _âZò`kòZ KeûAaû \ßûeû @ k aûiúcûù^ ^úR Lû\ý iûaðùbøcZû _âZò_û\^ _ûAñ ùPÁû Keò_ûeòùa û Follow us on:
@Y C_^òùagaû\ Gaõ ùfûK ùK¦âúK _òXÿò\e _òXÿòü iûõÄéZòK mû^ @û\û^ _â\û^ I _eµeû @û]ûeòZ gòlû ]ûeû jó Lû\ý iûaðùbøcZû iéÁò Keòaûùe ijûdK ùja û Gjû\ßûeû @ûùc icùÉ @UKk [ôaû ajêeûÁâúd Kéhò Kµû^ú cû^u Kakeê cêq ùjûA ^úRKê I icûRKê ùgûhY cêq Keòaû ijòZ _âKéZòe C MêWÿòK ijòZ ÊûiÚýKe Rúa^ @ZòaûjòZ Keò_ûeòaû I @û¸e @]ôKûeKê _ûAaû ijòZ _âKéZòKê a ûAeLôaûùe icÉuê iûcòf KeûAaû û Lû\ý iûaðùbøcZû icìj, bûeZ G-21, ùi÷^òK_êeú iòK¦eûaû\ - 500094 ùZùfwû^û, bûeZ www.foodsovereigntyalliance. wardpress.com
C : ùfAiû A ò@û, cûyð 2017
ùfAiû A ò@û, aòùgh IWò@û iõÄeY -2, Rê^þ 2018
www.facebook.com/Leisaindiamag
@LeisaIndia
20