SMALLFISH : Creating common spaces by reutilizing derelict buildings

SMALL FISH Επανάχρηση εγκαταλελειμμένων κτιρίων για τη δημιουργία κοινών χώρων στην πόλη

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Φοιτητές: Αντωνιάδης Ιωάννης Νέτσκος Λεωνίδας Στοιχεία Επικοινωνίας: gantoniadis96@gmail.com netskos23@gmail.com Επιβλέπων Καθηγητής: Γιώργος Μητρούλιας Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2021

SMALL FISH Επανάχρηση εγκαταλελειμμένων κτιρίων για τη δημιουργία κοινών χώρων στην πόλη

Ευχαριστούμε θερμά την πολύτιμη ομάδα της Κ.Α.Υ.Λ.Α., την αδιάκοπη βοήθεια του επιβλέποντα καθηγητή μας Γιώργου Μητρούλια, τους φίλους, τις φίλες και τους/τις συγγενείς μας. Χωρίς αυτούς/ές η παρούσα διπλωματική εργασία δε θα υπήρχε στα χέρια σας στη μορφή που βρίσκεται.

“Τα κατώφλια μπορεί να φαίνονται σαν σύνορα που χωρίζουν ένα “μέσα” από ένα “έξω”, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην περίτπωση του κατωφλιού μιας πόρτας . όμως η πράξη αυτή του διαχωρισμού είναι πάντα, ταυτόχρονα, μια πράξη σύνδεσης. Τα κατώφλια δημιουργούν τις συνθήκες της εισόδου και της εξόδου, επιμηκύνουν, επηρεάζουν και δίνουν νόημα σε μια πράξη διέλευσης. Γι’ αυτό σε πολλές κοινωνίες τα κατώφλια έχουν σημαδευτεί από τελετουργικά που επιχειρούν να ελέγξουν τις δυνατότητες που ενυπάρχουν στη διάβαση. Οι θεοί - προστάτες ή τα πνεύματα κατοικούν στα κατώφλια, γιατί η πράξη της διέλευσης είναι ήδη μια πράξη που συνδέει δυνητικά ένα “μέσα” και ένα “έξω”. Η είσοδος μπορεί να εκληφθεί ως εισβολή και η έξοδος μπορεί να επιφέρει το στίγμα του εξοστρακισμού.”

Απόσπασμα από το βιβλίο του Σταύρου Σταυρίδη “Κοινός Χώρος - Η πόλη ως τόπος των κοινών”

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ - ABSTRACT

8

1. ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ 8 (αντι εισαγωγησ)

12

2. ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

32

46

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΒΙΝΤΕΟΓΡΑΦΙΑ

3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ

50

4. ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

66

1ο ΚΤΙΡΙΟ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ

68

2ο ΚΤΙΡΙΟ: ΚΟΥΖΙΝΕΣ

100

3ο ΚΤΙΡΙΟ: ΛΟΥΤΡΑ

122

5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

138

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ζώντας στην Ελλάδα της κρίσης, βλέπουμε πολλά καταστήματα να κλείνουν, κατοικίες να ερημώνουν και να σαπίζουν, ακόμη και ολόκληρες πολυκατοικίες να εγκαταλείπονται. Αυτά έρχονται να προστεθούν στα υπερμεγέθη κτήρια που απέβαλε το σύστημα μετά την αποβιομηχάνιση, και στις μονοκατοικίες που δεν πρόλαβαν το κύμα της αντιπαροχής. Σαν νέοι αρχιτέκτονες λοιπόν, παρατηρώντας αυτό το τεράστιο ανεκμετάλλευτο αστικό απόθεμα δεν νοιώθουμε την ανάγκη να ‘χτίσουμε’, προσθέτοντας κι άλλα παράγωγα στην ‘αποθήκη’ της πόλης, καθώς συλλέγοντας πληροφορίες από την παρούσα κατάσταση (χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Βόλου), εντοπίζουμε ότι τα προβλήματα και οι επιπλοκές ελλοχεύουν σε άλλα σημεία. Λέξεις κλειδιά για εμάς είναι η επανάχρηση, η ανακύκλωση και η οικονομία, χώρου και κατασκευαστικών υλικών, η ιστορική μνήμη των εγκαταλελειμμένων κτιρίων, αλλά και η σημασία της αλληλεγγύης, του «σχετίζεσθαι» και της συνεργασίας σε κοινωνικό επίπεδο. Με την βοήθεια μίας ομάδας συμφοιτητών καταγράψαμε το αστικό αυτό απόθεμα για το οποίο κάναμε λόγο, και στη συνέχεια, χωρίς αυτούς, οργανώσαμε ένα εγχείρημα κατά το οποίο επαναχρησιμοποιούμε ορισμένα κτίρια τα οποία πληρούν τις ανάγκες κοινωνικών δομών στην πόλη, που φιλοδοξούμε να λειτουργούν ως κοινοί, ελευθεριακοί χώροι. Οι δομές θα φιλοξενούν κοινωνικές κατοικίες, κουζίνες, λουτρά, εργαστήρια και πλατείες, χρήσεις οι οποίες εγγράφονται στην καθημερινότητα της καθεμίας και του καθενός. Αναλύοντας τον αστικό ιστό του Βόλου και εντοπίζοντας τις ιδιαιτερότητες του, τοποθετήσαμε προσεκτικά τις δομές έτσι ώστε να δημιουργούν σχέσεις μεταξύ τους αλλά και με την υπόλοιπη πόλη. Ερευνήσαμε στον βαθμό που ήταν εφικτό την νομική και οικονομική υπόσταση του εγχειρήματος και προσπαθήσαμε να οραματιστούμε το κοινωνικό και πολιτιστικό αντίκτυπο. Τέλος, προσεγγίσαμε σχεδιαστικά τρείς από αυτές τις δομές που μας προκάλεσαν μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Ένα κτήριο κουζινών με χώρους μαγειρέματος, φαγητού και καλλιέργειας, ένα κτίριο λουτρών, και ένα κτίριο εργαστηρίου δημιουργίας και μόρφωσης.

ABSTRACT Living through an era of crisis in Greece, we are seeing a lot businesses closing, homes are deserted and rotting, even whole apartment buildings being abandoned. Those are only adding up to the already ejected oversized industrial structures and the houses that could not catch up to the massive “consideration” contracts. While observing this huge, unused city “reserve” by collecting information from the current conditions (using as a paradigm the city of Volos),as imminent architects we are discouraged to “build” new products only to increase the unexploited pile of the city’s depository, so we locate the problems and the complications lurking in other areas. Our key words are reuse, recycling and economy of space and materials, the historical remembrance of the abandoned buildings, but also the importance of solidarity, relating with one another and cooperation to a social level. We made a team with other fellow architect students in order to record this city “reserve” we speak about, and moving on, without them anymore, we plot out a project in which we reuse few of the structures as libertarian, common, social spaces that fulfill the city’s needs. These structures will accommodate uses/functions we associate with ourselves daily, such as social housing, public kitchens, bathhouses, workshops and squares. By analyzing Volos’ cityscape and pinpointing its particularities, we carefully situated those structures in order to create connections with themselves and the rest of the city. Also, we investigated, to the point it was possible, the legal and economical presence of our project and attempted to imagine its sociopolitical impact. Finally, we designed three of those structures that stimulated our architectural interest. These buildings will host kitchens with various eating areas and its own food cultivating spaces, an outdoor bathhouse and a workshop containing creative, educational and cultural spaces.

ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ 8

ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ 8 Την έναρξη της διπλωματικής μας εργασίας πυροδότησε μία αρχιτεκτονική συλλογικότητα που σχηματίσαμε τον Φλεβάρη του 2020. Η αφορμή που σήμανε την γέννησή της ήταν ένα κοινό ενδιαφέρον που παρουσιάσαμε και μοιραστήκαμε με έξι ακόμα συμφοιτητές μας γύρω από τα εγκαταλελειμμένα κτήρια. Διαμέσου τυχαίων συζητήσεων ανακαλύψαμε πως μοιραζόμαστε κάποιους προβληματισμούς ή και ιδέες, και την θέληση να συσχετίσουμε το θέμα των εγκαταλελειμμένων με τις διπλωματικές μας εργασίες. Έτσι, επικοινωνήσαμε και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε για να ανταλλάξουμε απόψεις και να μάθουμε περισσότερα για τις σκέψεις του καθενός σχετικά με την εργασία, και την οπτική γωνία του καθενός σε σχέση με το αστικό αυτό φαινόμενο που μας συνέδεσε. Η δεύτερη συνάντηση κανονίστηκε ομόφωνα και (χωρίς δεύτερη σκέψη) με μεγάλη χαρά. Χρειάστηκε να βρεθούμε δύο ή τρεις φορές ακόμα για να καταλάβουμε ότι έχουμε σχηματίσει μία ομάδα. Στη συνέχεια, αυτό που μοιραζόμασταν, δεν ήταν μόνο κοινό ενδιαφέρον, αλλά και κουβέντες και διαδικασίες, που σκιαγραφούν μία κοινή προοπτική. Όσο περνούσε ο χρόνος, συγκλίναμε σε αυτήν την κοινή πορεία, αυξανόταν η οργάνωση, η συνέπεια, και το περιεχόμενο των συναντήσεων γίνονταν πιο συγκεκριμένο. Οι αρχικές συζητήσεις μας δεν αναζητούσαν συγκεκριμένες απαντήσεις ωστόσο πλημμύριζαν από αγνή περιέργεια όσον αφορά ζητήματα και σηματοδοτήσεις των σύγχρονων πόλεων με επίκεντρο την πόλη του Βόλου, η οποία αποτελούσε έναν κοινό τόπο εμπειριών και δράσης όλων μας τα τελευταία 6-7 χρόνια. Με το πέρασμα του καιρού πέρα από τις αναζητήσεις μας στα ζητήματα των εγκαταλελειμμένων κτισμάτων και της πόλης εν γένει, ήρθαμε αντιμέτωποι με τον τρόπο διαχείρισης της συλλογικότητας και την διατήρηση αρχείου, ψάχνοντας άλλες συλλογικότητες ή ομάδες και ερευνώντας τον τρόπο λειτουργίας τους. Ηχογραφούσαμε τις συναντήσεις, κρατούσαμε πρακτικά, δημιουργήσαμε ψηφιακό αρχείο, μοιράζαμε τα καθήκοντα, θέταμε χρονικούς στόχους, διαφωνούσαμε, συμφωνούσαμε και μαθαίναμε. Η απόφαση ήταν να συνεργαστούμε και να δημιουργήσουμε μία κοινή θεωρητική βάση, την οποία ο καθένας θα χρησιμοποιούσε αργότερα με τον τρόπο του για να διατυπώσει την δική του προσωπική πρόταση /project/ιδέα. Ακόμη, θεωρήσαμε σημαντικό ο καθένας και η καθεμία να μπορεί να αντλήσει πηγές και πληροφορίες από τα παραχθέντα μας, όπως και να τις μοιραστεί με άλλο κόσμο. Οι πρώτες δράσεις της ομάδας ήταν η καταγραφή του εγκαταλελειμμένου αποθέματος σε ένα μεγάλο τμήμα της πόλης του Βόλου (με όρια τον Κραυσίδωνα, την Αναλήψεως, τον Άναυρο και το θαλάσσιο μέτωπο) και μια σειρά ερωτήσεων που συντάξαμε με σκοπό να τις απαντήσουμε για να αντιληφθούμε τις συγκλίσεις και αποκλίσεις των απόψεών μας, καθώς και να διευρύνουμε τους νοητικούς μας ορίζοντες. Επίσης επισκεφθήκαμε εγκαταλελειμμένα κτίρια του Βόλου και οργανώσαμε συναντήσεις σε αυτά, εξερευνήσαμε τα ξεχασμένα θραύσματα πολιτισμού, φάγαμε και παίξαμε μουσική σε μια προσπάθεια οικειοποίησης, κατανόησης και γνωριμίας με τους χώρους, τα αντικείμενα και την ιστορία τους με τον δικό μας τρόπο. Ολοκληρώνοντας τις θεμελιώδεις δράσεις μας μπήκαμε στη διαδικασία οργάνωσης, ταξινόμησης, αρχειοθέτησης και αξιολόγησης του υλικού που είχαμε συλλέξει, προετοιμάζοντας τις πρώτες αυτοεκδόσεις της ομάδας μας. Από τον Ιούλιο το 2020 οι δράσεις και οι συναντήσεις της συλλογικότητας βρίσκονται σε αναστολή, καθώς ο καθένας έχει συγκεντρωθεί στα προσωπικά του project. Στο μέλλον υπάρχει θέληση για συλλογή όλων των ατομικών και υποομαδικών ερευνών και εργασιών, που περιλαμβάνονται στην ομπρέλα του θέματος που έχουμε θέσει γύρω από τα εγκαταλελειμμένα κτίρια, με στόχο να εμπλουτιστεί το συλλογικό αρχείο. Επίσης μια επιθυμία μας είναι η συλλογική παρουσίαση όλων των project που απορρέουν από την έρευνα που διεκπεραιώθηκε από κοινού.

12

Φόρμα Καταγραφής Εγκαταλελειμμένων

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

17

18

Φόρμα Καταγραφής Εγκαταλελειμμένων

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

19

20

Φόρμα Καταγραφής Εγκαταλελειμμένων

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

21

22

Φόρμα Καταγραφής Εγκαταλελειμμένων

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

23

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

2

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Η πόλη, λόγω της πολυσημίας της, έχει μελετηθεί και οριστεί -άλλοτε επιτυχώς άλλοτε ανεπιτυχώς- ως γεωγραφική περιοχή, με βάση τον πληθυσμό της, ως συλλογικό έργο ή έργο τέχνης, ως σύστημα, αντικείμενο ή οργανισμός. Στην ουσία, ενδέχεται να είναι όλα αυτά ταυτόχρονα. Εμείς θα εστιάσουμε σε ορισμούς που δίνουν έμφαση στην κοινωνία, στον ανθρώπινο παράγοντα και που αντιλαμβάνονται την πόλη ως κοινωνική κατασκευή. O H. Lefebvre προσπαθεί να ορίσει την πόλη ως εξής: “Η πόλη είναι η προβολή της κοινωνίας πάνω στο έδαφος, δηλαδή όχι μόνο πάνω στο αισθητό πεδίο, αλλά πάνω στο ιδιότυπο επίπεδο που αντιλαμβάνεται και συλλαμβάνει η σκέψη και που ορίζει την πόλη και το αστικό. (...) Συμπλήρωση 1: αυτό που εγγράφεται και προβάλλεται δεν είναι μόνο μία απώτερη τάξη, μία κοινωνική σφαιρικότητα, ένας τρόπος παραγωγής, ένας γενικός κώδικας αλλά και ένας χρόνος ή χρόνοι, ρυθμοί. (...) Συμπλήρωση 2: ο παραπάνω ορισμός αποκαλύπτει ιστορικές διαφορές αλλά δεν εμφανίζει τις διαφορές μεταξύ των τύπων της πόλης που απορρέουν από την ιστορία, μεταξύ των επιπτώσεων του καταμερισμού της εργασίας μέσα στις πόλεις, μεταξύ των σχέσεων «πόλη-περιφέρεια» που επιβιώνουν. Από αυτή τη συμπλήρωση πηγάζει ένας άλλος ορισμός που δεν αναιρεί ίσως τον πρώτο: Η πόλη είναι το σύνολο των διαφορών μεταξύ των πόλεων. Και αυτός ο προσδιορισμός αποδεικνύεται με τη σειρά του ανεπαρκής. Υπερτονίζει τα επί μέρους, περισσότερο από τις γενικότητες, παραγνωρίζει τις μοναδικότητες της ζωής της πόλης, τους τρόπους ζωής της, το «κατοικείν» στην κυριολεξία του όρου. Από ‘δώ προκύπτει ένας άλλος ορισμός: Πόλη είναι το πλήθος, η συνύπαρξη και η συγχρονικότητα των προτύπων (patterns) στην πόλη, οι τρόποι που ζει κανείς την αστική ζωή (μονοκατοικία, μεγάλο συγκρότημα, συνιδιοκτησία, η καθημερινή ζωή, και οι διαφοροποιήσεις της στους διανοούμενους, τους τεχνίτες, τους εμπόρους, τους εργάτες κλπ). (...) Θα πρέπει επίσης και να αναγνωρίσουμε τον ιστορικό ρόλο της πόλης: επιτάχυνση διαδικασιών (ανταλλαγή, αγορά, συσσώρευση γνώσεων και κεφαλαίων, συγκέντρωση αυτών των κεφαλαίων αλλά και τόπος επαναστάσεων).”1 Κατά τον Aldo Rossi με τον όρο αρχιτεκτονική της πόλης μπορούν να εννοηθούν δύο διαφορετικές απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη, «μπορούμε να παραβάλουμε την πόλη προς ένα μεγάλο έργο των ανθρώπινων χεριών του ανθρώπου, ένα έργο της μηχανικής και της αρχιτεκτονικής, λίγο ή πολύ μεγάλο, λιγότερο ή περισσότερο πολύπλοκο, που αναπτύσσεται με το πέρασμα του χρόνου»2. Σύμφωνα με τη δεύτερη, «μπορούμε να αναφερθούμε σε τμήματα του συνόλου με πιο περιορισμένη έκταση, δηλαδή στους αστικούς συντελεστές που χαρακτηρίζονται από μια δικιά τους αρχιτεκτονική και συνεπώς από μια δικιά τους μορφή»3. Για να μελετήσουμε την πόλη πρέπει αρχικά να εντοπίσουμε τα όρια μέσα στα οποία εμπεριέχονται οι κοινωνικές δραστηριότητες. Ο Tricart θέτει τρεις διαφορετικές κλίμακες, την κλίμακα του δρόμου που περιλαμβάνει τις κατασκευές και τους μη οικοδομημένους χώρους που τις περιτριγυρίζουν, την κλίμακα της συνοικίας που αποτελείται από ένα σύνολο Ο.Τ. με κοινά χαρακτηριστικά και την κλίμακα ολόκληρης της πόλης που αποτελεί ένα σύνολο συνοικιών4. Ουσιαστικά,

[1] Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, 2006), σ. 83-84 [2-3] Aldo Rossi, “Η αρχιτεκτονική της πόλης”, μτφ. Λόης Παπαδοόπουλος, Γιώργος Παπακώστας, Σοφία Τσιτιρίδου (University Studio Press, 1991), σ. 31 [4] Στο ίδιο, σ. 47

32

η κλίμακα της πόλης εμπεριέχει τις δύο πρώτες κλίμακες, προσπαθώντας να αποδώσει μια πιο σφαιρική εικόνα πάνω στην αντίληψή της. Ας αναλύσουμε σε λίγο μεγαλύτερο βάθος τις έννοιες των δύο πρώτων κλιμάκων αντιμετωπίζοντας τες ως μέρη ενός συνόλου, το οποίο αποτελεί την πόλη. Ο δρόμος στην έρευνα του Marcel Poete έχει ιδιαίτερη σημασία για την ανάλυση της πόλης, καθώς «η ζωή γεννιέται σε έναν δεδομένο τόπο, αλλά ο δρόμος τη διατηρεί ζωντανή. Ο συσχετισμός λοιπόν της ζωής μιας πόλης με τις αρτηρίες επικοινωνίας, είναι μια βασική μεθοδολογική αρχή.»5. Για να αντιληφθούμε την έννοια της συνοικίας πρέπει αρχικά να αναφέρουμε τον όρο της περιοχής μελέτης, σύμφωνα με την ανάλυση του Rossi. Αρχικά, για να θεωρήσουμε ένα μέρος του αστικού συνόλου ως μια περιοχή, θα πρέπει να υπάρχουν κάποια ειδικά χαρακτηριστικά ή μια σύνθεση στοιχείων που φανερώνουν μια ξεχωριστή ποιότητα από την ολομέλεια της πόλης. “Η περιοχή μελέτης μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί ως μια αφαίρεση σε σχέση με το χώρο της πόλης και μας χρειάζεται για να ορίσουμε καλύτερα κάποιο φαινόμενο”6. Οι διάφορες περιοχές αποτελούν στιγμές στην ολότητα της πόλης, αναδεικνύοντας τα στοιχεία της και “μπορούν να εντοπισθούν είτε ως τμήματα του αστικού συνόλου, που ξεχώρισαν μέσα από τις διαφορετικές στιγμές της ανάπτυξης και διαφοροποίησής τους, είτε ως συνοικίες και τμήματα της πόλης, που απέκτησαν ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα”7. Στη συνέχεια, ο Rossi αναφέρει την συνοικία ως μια προέκταση της περιοχής μελέτης και την ορίζει ως εξής: “Η συνοικία παρουσιάζεται έτσι ως μια στιγμή, ένας τομέας της μορφής της πόλης, στενά δεμένος με την ανάπτυξη και τη φύση της, που συνίσταται από τμήματα και είναι καμωμένος κατ’ εικόνα και ομοίωσή της”8. Αυτές οι συνοικίες και δρόμοι είναι στοιχεία που έχουν κατασκευαστεί πολλά χρόνια πριν συμβάλουν στη διάρκεια της πόλης. Όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως η πόλη αποτελεί ένα έργο των ανθρώπινων χεριών, γεγονός που την καθιστά συνεχώς εξελισσόμενη πολλές φορές, διατηρώντας ωστόσο διαχρονικά ορισμένα στοιχεία της. Αυτή η διαχρονικότητα αναδεικνύει τη διάρκεια ορισμένων συντελεστών στην πόλη. Για παράδειγμα, μπορεί ένας δρόμος να έχει πεζοδρομηθεί ή να έχει επιδιορθωθεί εκατοντάδες φορές, όμως η χάραξή του έχει παραμείνει η ίδια από τα αρχικά σχέδια της πόλης ή του οδικού δικτύου. Είναι συγκλονιστική η ιδέα ότι μπορεί κανείς να πατάει στο ίδιο μέρος όπου πατούσε κάποιος σε μια προηγούμενη εποχή, καθώς μοιραζόμαστε μια στιγμή με όσους βρίσκονταν σε αυτό τον τόπο πριν από εμάς. Επίσης αυτές οι απαράλλαχτες χειρονομίες και παραδείγματα σχεδιασμού, ενώ είναι προϊόντα ενός παρελθοντικού χρόνου αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων στο παρόν. Αυτό το παράδειγμα αναδεικνύεται σε μεγάλο βαθμό στα μνημεία, τα οποία δημιουργούνται ακριβώς για τη διατήρηση ενός γεγονότος στη μνήμη όσων ζουν και όσων θα έρθουν. Ο Rossi εξελίσσοντας την ανάλυση της πόλης με τις παραπάνω έννοιες εμπλουτίζει και τους ορισμούς του για αυτήν: «…πρέπει να παραδεχτούμε ότι η πόλη κατασκευάζεται στο σύνολό της, ότι δηλαδή όλα τα συνθετικά στοιχεία της συμμετέχουν στη δημιουργία ενός συντελεστή. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε γενικότερα ότι η πόλη, ως κατ’ εξοχήν ανθρώπινο αντικείμενο, είναι η πρόοδος της ανθρώπινης λογικής και αυτό έχει σημασία, μόνο όταν τονίσουμε το βασικό σημείο, ότι δηλαδή η πόλη και κάθε αστικός συντελεστής είναι από τη φύση τους συλλογικοί»9. Η κατάσταση που χαρακτηρίζει την πόλη είναι αυτή της συνεχόμενης μεταβλητότητας και αντικατοπτρίζει την τεχνική και τεχνολογική εξέλιξη του ανθρώπου. Η πόλη του ‘σήμερα’ αποτελεί ένα κομμάτι στο συνεχές της πόλης, χάρη στο οποίο μας δίνεται η δυνατότητα να αντιληφθούμε την πόλη ως “μια δημιουργία που πραγματοποιείται μέσα σε πολυάριθμες και διαφορετικές στιγμές μορφοποίησης. Η ενότητα αυτών των στιγμών βρίσκεται στην ενότητα του αστικού στοιχείου στο σύνολό του”10.

[5] Στο ίδιο, σ. 50 [6-8,10] Στο ίδιο, σ. 73-75 [9] Στο ίδιο, σ. 61

33

ΚΡΙΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Η μελέτη της μακροχρόνιας ιστορίας των πόλεων δίνει ποικίλα στοιχεία για την ανάλυση των φαινομένων που διαμόρφωσαν την δομή και τον τρόπο λειτουργίας τους μέχρι σήμερα, και των συνθηκών που επικρατούσαν σε αυτές στην κάθε εποχή. Παρέχει επίσης στοιχεία για την διαδοχή των εποχών αυτών με τα αναγκαία κριτικά σημεία αλλαγών της πόλης σε επίπεδο πολεοδομικό, οικονομικοπολιτικό αλλά κυρίως κοινωνικό. Κάποια από αυτά τα καθοριστικά κριτικά σημεία είναι η εμφάνιση των πολιτικά οργανωμένων πόλεων, η εγκαθίδρυση της ατομικής ιδιοκτησίας, η επικράτηση της βιοτεχνίας και του εμπορίου επί της αγροτικής παραγωγής, το εξαιρετικά σημαντικό στάδιο της βιομηχανοποίησης – αστικοποίησης και τέλος η δύναμη του ελέγχου της πληροφορίας. Αυτά τα σημεία-σταθμοί –ίσως και άλλα- έχουν καθορίσει το πώς ζούμε σήμερα, πώς αλληλεπιδρούμε με την πόλη και τους ανθρώπους.

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ - ΙΕΡΑΡΧΙΑ Παρατηρούμε λοιπόν πως οι σημερινές πόλεις έχουν σχεδιαστεί και δομηθεί θέτοντας σε προτεραιότητα την τάξη και την «ασφάλεια», την (υπερ)παραγωγή και την (υπερ)κατανάλωση. Έτσι οι δομές που βλέπουμε να απολαμβάνουν τα περισσότερα προνόμια της πόλης είναι τα κέντρα αποφάσεων όπως κυβερνητικά κτήρια αλλά και κτήρια επιχειρήσεων, κτήρια γραφείων, τα οποία διαδέχονται (και ελέγχουν) τα κέντρα κατανάλωσης, παροχών υπηρεσιών και πληροφοριών. Κατά συνέπεια, σε δεύτερη μοίρα, έρχονται οι δημόσιοι χώροι που δεν σχετίζονται με την κατανάλωση, -γιατί ως εκ τούτου γνωρίζουμε τη διάθεση της εμπορικής δραστηριότητας να παρεισφρήσει και σε αυτούς-, εκτός βέβαια, αν παρόλο που δεν ανήκουν στην ευρεία κατηγορία των τόπων κατανάλωσης, ανήκουν σε αυτήν της κατανάλωσης τόπου. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν ιστορικοί τόποι, τόποι με τουριστικό ενδιαφέρον. Σε δεύτερη μοίρα έρχονται επίσης και οι κατοικίες των ταξικά μη προνομιούχων οι οποίοι είτε στοιβάζονται σε πανομοιότυπα αμετάβλητα διαμερίσματα πολυώροφων πύργων –σαν να πρόκειται για ανθρώπους με πανομοιότυπη καθημερινότητα και ίδια ενδιαφέροντα- είτε εξωθούνται στα προάστια της πόλης έχοντας περιορισμένες δυνατότητες κίνησης και εκτέλεσης καθημερινών ενασχολήσεων. Με άλλα λόγια, ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα δικαιώματα του κέρδους και της ατομικής ιδιοκτησίας υπερισχύουν κάθε άλλης έννοιας δικαιώματος που μπορεί να σκεφτεί κανείς.

ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Το φαινόμενο της αστικοποίησης ενθαρρύνει τη συνθήκη της ατομικής ιδιοκτησίας. Ο υψηλός αριθμός πληθυσμού των πόλεων τροφοδοτεί το αίσθημα της ανασφάλειας και της αμφιβολίας του περίγυρου, οπότε η συνθήκη της ατομικής ιδιοκτησίας και της αύξησής της προσφέρουν ασφάλεια στους πολίτες. Αυτή η κατάσταση εσωστρέφειας ενισχύεται από την αρχιτεκτονική δομή της σύγχρονης πόλης, στην περίπτωσή μας της ελληνικής, με τη δημιουργία χώρων-κατοικιών που δεν προβλέπουν κοινούς χώρους μεταξύ των διαφόρων διαμερισμάτων. Ολόκληρη η αγορά βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία, καθώς παράγονται προϊόντα, που θα αγοραστούν από κάποιον/α και θα γίνουν ένα ακόμα αντικείμενο στην προσωπική του/ης συλλογή. Προορίζονται δηλαδή για ιδιωτική χρήση και έγκειται στην ευχέρεια του/ης κατόχου εάν θα τα μοιραστεί. Έτσι, τα υποκείμενα τείνουν να καθηλώνονται σε ένα χώρο, κυρίως σε αυτόν της κατοικίας τους, μειώνοντας το ενδεχόμενο της κοινωνικής επαφής λόγω της ανασφάλειας που καλλιεργείται από τις ίδιες τις πόλεις, αλλά έχοντας τη δυνατότητα να επενδύσουν στην ατομικότητά τους, επεκτείνοντας την ιδιοκτησία και ταυτοχρόνως την ‘αξία’ τους. Οι πολίτες ενώ ζουν ‘απομονωμένοι’, αλλά ταυτόχρονα μαζί μέσα στον αστικό ιστό, διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με το κράτος. Η σχέση μεταξύ των δύο είναι εξαρτητική, εφόσον το σύστημα δεν υφίσταται εάν δεν το στηρίζουν οι πολίτες, και επικεντρώνεται στο δίπολο ασφάλειας – ανασφάλειας. Η ανασφάλεια που επικρατεί στις πόλεις δημιουργείται από τις 34

ίδιες, λόγω του μεγάλου πληθυσμού, της μη ένταξης σε κάποια ομάδα και της ανωνυμίας. Οπότε εξαιτίας των παραπάνω, οι πόλεις οφείλουν να προσφέρουν ασφάλεια στους κατοίκους τους, περιορίζοντας ως αντάλλαγμα την ελευθερία των πολιτών σε μια προσπάθεια ελέγχου κάθε απροόπτου. Τα άτομα μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται να ζουν μέσα στις πόλεις με αυτές τις μορφές συνύπαρξης, καθιστώντας σημαντική την ανάγκη της κοινωνικής αποδοχής, φοβούμενοι το ενδεχόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού11. Ένας τρόπος αντιμετώπισης του παραπάνω φόβου είναι η θεσμοθέτηση της οικογένειας. Από πάντοτε έως σήμερα, ο θεσμός της οικογένειας και του συλλογικού βίου εν γένει, είχε και έχει άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο κατοίκησης καθώς αποτελεί, εάν όχι το σημαντικότερο, ένα από τα φλέγοντα θέματα από τις απαρχές της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα ο Aldo Rossi αναφέρει: “... η μελέτη της σχέσης κατοικία-οικογένεια, με όλες τις πολιτιστικές και πολιτικές προεκτάσεις της, αποτελεί πρόσφορο έδαφος εφαρμογής για τις ιδεολογίες που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως ιδεολογίες ενός κοινωνικού συνόλου. Αυτές φωτίζουν ιδιαίτερα τη σχέση ανάμεσα σε μια τοπική κοινότητα και σε μια μορφή δημοκρατίας, ανάμεσα στη διάσταση του χώρου ως στιγμής της συλλογικής ζωής και στην πολιτική ζωή της ίδιας της κοινότητας. Μέσα σ’ αυτή τη σχέση, το πρόβλημα της κατοικίας αναδύεται προφανώς ως κεντρικό θέμα”12.. Οι σημερινές πόλεις λοιπόν, και ο τρόπος που έχουν δομηθεί επηρεάζουν τις ζωές μας σε ανυπολόγιστο βαθμό. Το περιβάλλον στο οποίο διαδραματίζεται το «κατοικείν», ο τρόπος που μετακινούμαστε, ο χρόνος που ξοδεύουμε για τις μετακινήσεις μας, οι εικόνες που προσλαμβάνουμε σε μια διαδρομή, το είδος της δουλειάς και του ελεύθερου χρόνου μας, ακόμα και το γεγονός ότι τμηματοποιούμε την καθημερινότητα μας σε ελεύθερο χρόνο και χρόνο εργασίας είναι μονάχα λίγες από το σύνολο των παραμέτρων που μας διαμορφώνουν προσωπικά αλλά και συλλογικά. Οι καταναλωτικές συνήθειες και συμπεριφορές εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό την υπόσταση του σύγχρονου ανθρώπου, ειδικά στις μητροπόλεις. Αυτές οι συνήθειες επιτυγχάνονται χάρη στις προσωπικές απολαβές από την εργασία του ατόμου. Η εργασία αποτελεί πολύ σημαντικό γνώμονα στον τρόπο με τον οποίο έχει αναπτυχθεί η πόλη, καθώς ο τόπος κατοικίας του ατόμου εξαρτάται από την τοποθεσία της εργασίας του καθενός και της καθεμίας. Όσο αναπτύσσονται τα τεχνολογικά μέσα αυτή η σχέση γίνεται όλο και πιο ανεξάρτητη. Η εμφάνιση του ιδιωτικού οχήματος σε μαζική παραγωγή και στη συνέχεια το διαδίκτυο έχουν επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό αυτή τη σχέση. Σε αρκετά επαγγέλματα ο τόπος διαμονής πλέον δεν είναι ανάγκη να βρίσκεται στην ίδια ή ευρύτερη περιοχή με αυτόν της εργασίας, ενώ σε μερικές περιπτώσεις ο τόπος εργασίας ταυτίζεται με αυτόν της κατοικίας. Κατά μια έννοια, συντελείται η υπέρβαση των φυσικών ορίων, πράγμα που οδηγεί σε μια νέα αντίληψη των εννοιών της τοπικότητας και της απόστασης από αυτή που είχαμε μέχρι τώρα. Επίσης η ψηφιακότητα διεισδύει στις ζωές μας με τρόπο που επηρεάζει την αλληλεπίδρασή μας με την πόλη. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η χρήση αυτής από τις κυρίαρχες εξουσίες επιτρέπουν πλέον στα υποκείμενα να εργαστούν, να εκπληρώσουν τις καταναλωτικές «ανάγκες» τους, να εκτελέσουν τις πληρωμές τους, να παραγγείλουν το φαγητό τους, να παρακολουθήσουν τα διάφορα θεάματα που επιλέγουν από το σπίτι, με τη χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, μιας τηλεόρασης, ενός τάμπλετ ή ενός κινητού τηλεφώνου. Η ανάγκη της φυσικής παρουσίας γίνεται όλο και μικρότερη όσο αναπτύσσεται η εργαλειακή χρήση του κυβερνοχώρου, που παρέχει τη δυνατότητα, όπως προαναφέρθηκε, της τηλεργασίας, των διαδικτυακών αγορών, της διαδικτυακής εξόφλησης λογαριασμών και ούτω καθεξής. Οι νέες αυτές δυνατότητες διευκολύνουν αλλά και ελέγχουν την ζωή μας και ως εκ τούτου μας επιτρέπουν (ή μήπως μας προτρέπουν;) να μην χρησιμοποιούμε την πόλη όπως παλιά, ή αλλιώς να μην την χρησιμοποιούμε και τόσο.

[11] Siegmund Freud, “Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας”, μτφ. Σαγριώτης Γιώργος (Μίνωας, Μάϊος 2015), σ. 130-131 [12] Aldo Rossi, “Η αρχιτεκτονική της πόλης”, μτφ. Λόης Παπαδοόπουλος, Γιώργος Παπακώστας, Σοφία Τσιτιρίδου (University Studio Press, 1991), σ. 114

35

ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Παρατηρούμε στην σημερινή κοινωνία πως το καπιταλιστικό οικονομικό μοντέλο κυριαρχεί πάνω στις ζωές μας, διαμορφώνει τις συνήθειές μας και οργανώνει την καθημερινότητά μας, ενώ επηρεάζει ακόμη και το πώς νοιώθουμε. Μας προκαλεί την επιθυμία ή ακόμη χειρότερα την ανάγκη να δώσουμε έμφαση στο προσωπικό συμφέρον ή στο όφελος μας μικρής ομάδας και έτσι ωθούμαστε στον ατομικισμό, στον ανταγωνισμό και στην σύναψη χρησιμοθηρικών μη ουσιωδών σχέσεων. Χειραγωγούμαστε, αν δεν εξαναγκαζόμαστε, να θέσουμε ως προτεραιότητες την οικονομική αποκατάσταση, την προσωπική ανέλιξη, το κέρδος. Αυτά τα χαρακτηριστικά γεννούν ανισσοροπίες, διαχωρίζουν τους πληθυσμούς και προκαλούν προβλήματα επιβίωσης και διαβίωσης. Η ατομικιστική λογική, και αντίστοιχα η ουσιώδης έλλειψη αλληλεγγύης και συλλογικής δράσης, σε βάρος των οποίων λειτουργεί η πρώτη, μαζί με την εμμονή για εργασία και κέρδος, δημιουργούν μονοδιάστατους, απηνείς και απαθείς ανθρώπους, αποξενωμένους από τον περίγυρό τους, και παράλληλα οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό ευάλωτων ομάδων, ή ακόμα και στη δημιουργία τέτοιων ομάδων. Το οικονομικό μοντέλο του καπιταλισμού ενισχύει την συνθήκη εσωστρέφειας που περιγράφεται παραπάνω. Ο στόχος του καπιταλισμού είναι η μεγέθυνση, που έχει ως τεκμήριο και σκοπό την παραγωγή υπεραξίας. Η αύξηση του κέρδους συνεπάγεται την αύξηση των προσωπικών απολαβών, τις οποίες το άτομο με τη σειρά του έχει τη δυνατότητα να ξοδέψει στην πληθώρα υπηρεσιών και υλικών αγαθών που του προσφέρονται. Παράλληλα, το μοντέλο του καπιταλισμού σε συνδυασμό με μια νέο-φιλελεύθερη πολιτική ενισχύει την επιχειρηματικότητα, δίνοντας την ευκαιρία σε απλούς ιδιώτες να εκκινήσουν ένα δικό τους εγχείρημα. Ωστόσο, αυτή η αγορά αποτελείται κυρίως από εταιρείες κολοσσούς οι οποίες κατέχουν το μονοπώλιο, παρά από μικρομεσαίους επιχειρηματίες. Έτσι, το άτομο νιώθει πως “απειλείται από ισχυρές δυνάμεις που το ξεπερνούν, το κεφάλαιο και την αγορά. Οι σχέσεις του με τους συνανθρώπους του, όπου ο καθένας είναι πια ένας πιθανός ανταγωνιστής, έχει αλλοτριωθεί και διαστρεβλωθεί”. Το ενδεχόμενο ενός πιθανού ανταγωνιστή συνιστά στρεσογόνο παράγοντα που απορρέει από το φόβο, ενισχύοντας τους αμυντικούς μηχανισμούς του ανθρώπου.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΤΑΞΙΝΟΜΗΤΗ ΠΟΛΗ Η πόλη, αποτελούμενη από το αστικό περιβάλλον και τις ροές που το διασχίζουν και το περιέχουν, παρομοιάζεται μεταξύ άλλων και από τον Σταύρο Σταυρίδη με το αρχιπέλαγος14. Την σημειολογία των νησιών παίρνουν χώροι περιφραγμένοι, μικρές δηλαδή πόλεις μέσα στην πόλη, οι οποίοι είναι πλήρως ελεγχόμενοι, ταξινομημένοι, γνωστοί, και λειτουργούν με κανόνες οι οποίοι ενδέχεται να ακυρώνουν τους έξω κανόνες. O Σ. Σταυρίδης, παραθέτοντας τα λόγια του G. Agamben γράφει ότι πρόκειται για “χωρικές μορφές κανονικοποιημένης κατάστασης εξαίρεσης”15, μόνιμες σε λειτουργία, όπως ένα αεροδρόμιο ή ένα mall, ή και παροδικές, όπως οι ολυμπιακοί αγώνες, το G8, το παγκόσμιο κύπελλο. Από την άλλη πλευρά, και γύρω από αυτά τα νησιά-θύλακες, εκτείνεται η θάλασσα, μία χαώδης έκταση με κανόνες μεν, αλλά όχι ταξινομημένη και χαρτογραφημένη πλήρως, όσο αφορά τις ενέργειες και τις δράσεις των υποκειμένων που βρίσκονται σε αυτήν. Αυτή η θάλασσα είναι οι δρόμοι, οι πλατείες και οποιοσδήποτε ακόμα χώρος που δεν οικειοποιείται την παραπάνω λογική ελέγχου και επιτήρησης, ταξινόμησης και κανονικότητας. Κάθε νέο νησίθύλακας, επιχειρεί να προσεταιριστεί μερίδιο του άστεως –του χαοτικού τμήματος- και να το ταξινομήσει.

[13] Erich Fromm, “Ο φόβος μπροστά στη ελευθερία”, μτφ. Ουρανία Τουτουντζή (Εκδόσεις Διόπτρα, Μάρτιος 2017), σ. 84 [14] Σταύρος Σταυρίδης, “Κοινός Χώρος, Η πόλη ως τόπος των κοινών”, μτφ Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος (Angelus Novus 2018), σ. 36 [15] Στο ίδιο, σ.42

36

ΤΙ ΠΟΛΗ ΘΕΛΟΥΜΕ – ΤΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ Στο κείμενο του “Εξεγερμένες Πόλεις” ο David Harvey αναφέρει τα λόγια του Robert Park: “Η πόλη είναι η πιο συνεπής και συνολικά η πιο επιτυχημένη προσπάθεια του ανθρώπου να ανακατασκευάσει τον κόσμο στον οποίο ζει ώστε να συμφωνεί με τις επιθυμίες του. Έτσι, έμμεσα και χωρίς καμία σαφή αίσθηση της φύσης της αποστολής του, φτιάχνοντας την πόλη, ο άνθρωπος ξαναέφτιαξε τον εαυτό του. Το ερώτημα τι είδους πόλη θέλουμε δεν μπορεί να διαχωριστεί από το ερώτημα τι είδους άνθρωποι θέλουμε να είμαστε, τι είδους κοινωνικές σχέσεις αναζητάμε, τι σχέσεις με την φύση διατηρούμε, ποιο είδος ζωής επιθυμούμε, ποιες αισθητικές αξίες ενστερνιζόμαστε. Να αλλάξουμε την πόλη, να την επανεφεύρουμε σύμφωνα με τις επιθυμίες μας.”.16

ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΜΟΡΦΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ Ο Λεφέβρ προσπαθώντας να περιγράψει την αναγκαιότητα του δικαιώματος στην πόλη, αναμετρά πολλά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα που εγγράφονται στο πρώτο, το οποίο και αποκαλεί “υπέρτατη μορφή των δικαιωμάτων: δικαίωμα στην ελευθερία, στην εξατομίκευση μέσα στην κοινωνικοποίηση, στην κατοικία και το κατοικείν. Το δικαίωμα στο έργο (στην συμμετοχική δραστηριότητα) και το δικαίωμα στην προσοικείωση (εντελώς διαφορετικό από το δικαίωμα στην ιδιοκτησία) υπονοούνται μέσα στο δικαίωμα στην πόλη.”17

ΤΡΟΠΟΣ ΤΟΥ «ΣΧΕΤΙΖΕΣΘΑΙ» Σε μία προσπάθεια ανατροπής αυτών των συνθηκών και στεγανών, επιδιώκουμε να οραματιστούμε ένα είδος «σχετίζεσθαι» που θα θεμελιώνεται με αξίες όπως η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η κοινωνική ισότητα, το μοίρασμα, η συνεργασία και η συλλογική δράση, και που θα εισχωρήσει στην καθημερινότητα των ανθρώπων και θα επηρεάσει βαθιά τον τρόπο δράσης τους. Επιχειρούμε να δημιουργήσουμε το έδαφος για ουσιώδεις σχέσεις, αφιλοκερδείς και ανιδιοτελείς, σχέσεις φροντίδας αλλά και συγκρουσιακές, παραγωγικές σε υλικό μα και πνευματικό επίπεδο.Θα αναζητήσουμε την συνεύρεση-συνάθροιση ανθρώπων έξω από το πλαίσιο της εμπορικής δραστηριότητας και της κουλτούρας της κατανάλωσης, και θα επιδιώξουμε να αντικαταστήσουμε την σημασία της αξίας της ιδιοκτησίας με την αξία χρήσης. Ξαναφανταζόμαστε λοιπόν, μία κοινωνία με όχι μόνο κοινούς φόβους, αλλά και κοινά όνειρα, μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την δυνητικότητα, την φαντασία και την επινοητικότητα των συμμετεχόντων της, από κοινές αμεσοδημοκρατικές αποφάσεις αλλά και προσωπικές πρωτοβουλίες. Αναζητούμε τον διάλογο, την συνεργασία και την συνδιαλλαγή, που θα επικροτεί και θα προάγει την διάδραση των υποκειμένων, τα οποία θα πραγματεύονται την συλλογική επίλυση των προβλημάτων και των διαφορών. Αναγκαία είναι επίσης η εξωστρέφεια των κοινοτήτων με προφανή σκοπό την εξάπλωσή τους και τη μετάδοση αυτού του τρόπου ζωής. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να θεωρεί κανείς κάτι κοινό, όταν αποκλείει κάποιον από τη χρήση του;

ΚΟΙΝΟΣ ΧΩΡΟΣ Ο Σ. Σταυρίδης ορίζει τους κοινούς χώρους ως χώρους που “παράγονται από τους ανθρώπους στην προσπάθεια να θεσπίσουν έναν κοινό κόσμο που στεγάζει, στηρίζει και εκφράζει την κοινότητα που συμμετέχει σε αυτόν”18 και τους [16] David Harvey, “Εξεγερμένες πόλεις. Από το δικαίωμα στην πόλη, στην επανάσταση της πόλης”, μτφ. Κατερίνα Χαλμούκου (Εκδόσεις Κ.Ψ.Μ., 2013), σ. 38 [17] Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, 2006), σ. 175 [18] Σταύρος Σταυρίδης, “Κοινός Χώρος, Η πόλη ως τόπος των κοινών”, μτφ Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος (Angelus Novus 2018), σ. 84

37

διαχωρίζει τόσο από τους ιδιωτικούς, όσο και από τους δημόσιους οι οποίοι δημιουργούνται από μία αρχή που θεσπίζει τους κανόνες χρήσης και τους ελέγχει. Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο κοινός χώρος μπορεί να πάρει την μορφή ενός εδάφους συνάντησης – μιας περιοχής στην οποία «εκτεταμένα κυκλώματα συνάντησης» αλληλεπιδρούν - και μέσα από πράξεις θέσπισης κοινών χώρων που μπορούν να αντιμετωπιστούν οι διακρίσεις και τα εμπόδια που χαρακτηρίζουν την αστικότητα του θύλακα. Από την σκοπιά της επανιδιοποίησης της πόλης, οι κοινοί χώροι είναι χωρικοί κόμβοι μέσω των οποίων η μητρόπολη γίνεται ξανά ο τόπος της πολιτικής, αν ως «πολιτική» θα περιγράφαμε μια ανοιχτή διαδικασία μέσω τις οποίας επερωτώνται και, δυνητικά, μετασχηματίζονται οι κυρίαρχες μορφές συμβίωσης.19 Με αυτόν τον τρόπο “οι κοινοί χώροι δίνουν έδαφος σε προεικονίσεις ενός διαφορετικού μέλλοντος”20. Σε ακόμα ένα χωρίο του κειμένου του Σταυρίδη που μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους, ο τελευταίος εκφράζει πως “αυτό που σε όλες τις περιπτώσεις φαίνεται κρίσιμο είναι η έλλειψη ενεργητικής συμμετοχής των κατοίκων τόσο στη διαδικασία της επινόησης αρχιτεκτονικών λύσεων όσο και στη διαδικασία του μετασχηματισμού των κοινών χώρων μέσα από τη χρήση και τις συλλογικές μορφές ιδιοποίησης. Ο κοινός χώρος μπορεί να υπάρχει μόνο όταν οι άνθρωποι τον διαμορφώνουν ενεργά και διαμορφώνονται από αυτόν και μόνο όταν συνεχίζουν να δημιουργούν πρακτικές μοιράσματος μέσα του και μέσα από αυτόν. Ο κοινός χώρος είναι περισσότερο ένα είδος χωρικότητας που θα μπορούσε να αναδυθεί μέσα από το μοίρασμα, παρά ένα δοχείο που θα μπορούσε να διαμορφώσει μια επιθυμητή κοινότητα.”21

ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ Η πολεοδομία σύμφωνα με τον Λεφέβρ, συγκεντρώνει σημασίες της παλιάς πρακτικής που λέγεται «κατοικείν» προσθέτει στα επιμέρους γεγονότα μία γενική θεωρία χώρων-χρόνων της πόλης, υποδεικνύει μία νέα πρακτική, σαν απόρροια παρόμοιας επεξεργασίας. Η επιστήμη αυτή μολονότι απαραίτητη, δεν αρκεί. Μαζί με την αναγκαιότητα της, αντιλαμβανόμαστε και τα όρια της22. Αυτό το ιδιότυπο επίπεδο που η επιστήμη της πόλης αγνοεί ή δεν μπορεί να μεταφράσει στη γλώσσα της, ονομάζεται από τον H. Lefebvre «αστικό». Θα λέγαμε –κάνοντας μία γενίκευση- πως το «αστικό» αποτελεί το ενδιάμεσο επίπεδο μεταξύ κατοικίας και πόλης ( ή συνοικίας ) με αναγκαίο συστατικό βέβαια τον ανθρώπινο παράγοντα, ο οποίος ενεργοποιεί αυτή την έννοια. Ο H. Lefebvre εξηγεί αναλυτικότερα τον όρο αυτό: “Το «αστικό» δεν είναι άχρονη ουσία, ούτε κάποιο σύστημα ανάμεσα σε άλλα ή πάνω σε άλλα συστήματα. Είναι μία νοητική και κοινωνική μορφή της συγχρονικότητας, της συνάθροισης, της σύγκλισης, της συνάντησης (ή μάλλον των συναντήσεων). Είναι ποιότητα που προκύπτει από ποσότητες (χώρους, αντικείμενα, προϊόντα). Είναι διαφορά ή μάλλον σύνολο διαφορών. Το «αστικό» εμπεριέχει το νόημα της εκβιομηχάνισης, όπως η προσοικείωση εμπεριέχει το νόημα της τεχνικής κυριαρχίας πάνω στη φύση, κυριαρχίας που καταντά παράλογη χωρίς τέτοιο νόημα. Είναι πεδίο σχέσεων: περιλαμβάνει συγκεκριμένα τη σχέση του χρόνου (ή των χρόνων: κυκλικοί ρυθμοί και γραμμική διάρκεια) με τον χώρο (ή τους χώρους: ισοτοπίες-ετεροτοπίες). Σαν τόπος της επιθυμίας και σύνδεσμος των χρόνων, το «αστικό» θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως σημαίνον, του οποίου αναζητάμε αυτή τη στιγμή τα σημαινόμενα (δηλαδή τις πρακτικο-αισθητές «πραγματικότητες» που θα επέτρεπαν να το υλοποιήσουμε στο χώρο, με την κατάλληλη μορφολογική και υλική βάση).”23

[19] Σταύρος Σταυρίδης, “Κοινός Χώρος, Η πόλη ως τόπος των κοινών”, μτφ Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος (Angelus Novus 2018), σ. 85 [20] Στο ίδιο, σ. 91 [21] Στο ίδιο, σ. 136 [22] Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, 2006), σ. 143-144 [23] Στο ίδιο, σ. 112

38

ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΤΟΠΗΜΑΤΑ ΤΟΥ Η οργανωτική λογική στο επίπεδο της κοινωνικής πραγματικότητας που θεωρείται από πολλούς ακόμη και σήμερα ο πλέον ορθότερος τρόπος μελέτης, κατάτμησης και λειτουργίας μιας δομής ή ενός οργανισμού, μορφοποιήθηκε κατά τον 19ο και προπάντων τον 20ο αιώνα. Πρόκειται για έναν αναλυτικό λογισμό με συγκεκριμένη μέθοδο. Μέρη αυτής είναι ο διαχωρισμός και η ανάλυση στοιχείων, και η υπόταξη αυτών των στοιχείων και των δυνατοτήτων τους σε μία σκοπιμότητα. Οι υποστηρικτές αυτής της μεθόδου, θεωρώντας την κοινωνική πραγματικότητα ως ένα σύστημα, ισχυρίζονται πως η σκοπιμότητα που αναφέραμε προκύπτει από την αλληλοδιαδοχή των διεργασιών μέσα σε αυτό, αγνοώντας πως αν ισχύει αυτό, αυτή η αναλυτική κατάτμηση γίνεται αυτοσκοπός και όχι μέσο λειτουργίας. Όπως σημειώνει ο Λεφέβρ, «ο ορθολογισμός που διατείνεται ότι συνάγει από τις δικές του αναλύσεις τον σκοπό που επιδιώκουν αυτές οι αναλύσεις, καταλήγει να είναι ο ίδιος μία ιδεολογία»24. Δηλαδή, γνωρίζοντας λόγου χάρη πως η οικονομία και τα εργαλεία της αποτελούν δημιούργημα του ανθρώπου, μπορούμε να φανταστούμε τον προσανατολισμό των συμφερόντων τους. Η σκοπιμότητα λοιπόν για την οποία κάναμε λόγο πιο πάνω, αποφασίζεται, αποτελεί στρατηγική και καλύπτεται πίσω από την έννοια του συστήματος, με συγκεκριμένο και αποφασισμένο τελικό σκοπό. Παράλληλα, ο Rossi σχολιάζει δύο όρους που έχουν αναδυθεί στο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο και στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται πολεοδομικά οι πόλεις. Οι δύο όροι με τους οποίους καταπιάνεται είναι αυτοί της «οργανικής» και «ορθολογικής» αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Ο όρος «οργανικό» προκύπτει από τη βιολογία και συγκεκριμένα «υπάρχει η υπόθεση ότι η πόλη μπορεί να παρομοιαστεί με ένα όργανο, καθώς και η παραδοχή ότι η λειτουργία ορίζει τη μορφή του ίδιου του οργάνου. (…) Οι παραλληλισμοί μεταξύ της πόλης και ανθρώπινου οργανισμού καθώς και οι εξελίξεις του βιολογικού κόσμου έφτασαν στο σημείο να πάρουν τη μορφή θεωριών, που όμως σύντομα εγκαταλείφθηκαν από τις πιο σοβαρές οικολογικές μελέτες». Όσον αφορά το «ορθολογικό», αναφέρει ότι “το να μιλάμε για μια ορθολογική πολεοδομία είναι μια καθαρή ταυτολογία, γιατί η ορθολογική λύση των προβλημάτων του χώρου είναι αναγκαία, είναι απαραίτητη και αναγκαία συνθήκη της πολεοδομίας”25. Θεωρεί και τους δύο όρους ανακριβείς διότι η οργάνωση της πόλης, η εγκαθίδρυση μιας θεωρίας για την πόλη και η ανίχνευση των αστικών συντελεστών μιας πόλης, είναι πιο σύνθετα ζητήματα που δεν μπορούν να απλουστευθούν και να συνοψίσουν τόσες μεταβλητές σε έναν ορισμό. Όπως αναφέρει ο Milizia, από παραπομπή του Rossi: «Σε μια τόσο μεγάλη ποικιλία, η λειτουργική οργάνωση δεν μπορεί πάντα να ρυθμίζεται από κανόνες μόνιμους και σταθερούς γι’ αυτό παρουσιάζει πολύ μεγάλη δυσκολία. Έτσι, στην πλειοψηφία τους οι διάσημοι αρχιτέκτονες, όταν θέλησαν να πραγματευτούν τη λειτουργική οργάνωση, έδειξαν περισσότερο σχέδια και περιγραφές των κτιρίων τους, παρά κανόνες που μπορούν να διδαχθούν». Η λειτουργία για την οποία γίνεται λόγος στο παραπάνω απόσπασμα «εννοείται εδώ ως σχέση και όχι ως σχήμα οργάνωσης» δηλαδή αποτελεί μια λίστα μεταβλητών και παραγόντων οι οποίοι πάντοτε υπάγονται σε έναν σκοπό.26

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΩΣ ΜΕΣΟ Μια αρχιτεκτονική ή πολεοδομική χειρονομία δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αποτελεί μια στοχευμένη επιλογή. Όλες οι αλλαγές στην πόλη, που ως συνέπεια καθορίζουν και την εικόνα της, είναι αποτελέσματα επιλογών που αποφασίζονται σε πολιτικά πλαίσια μέσα από τους ανάλογους θεσμούς. Η αρχιτεκτονική λειτουργεί ως μέσο των εκάστοτε σκοπών υποδεικνύοντας την κατεύθυνση της θέλησης της πόλης. Ωστόσο, ούτε αυτό είναι αρκετό για να απαντήσουμε στο

[24] Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, 2006), σ. 46 [25] Aldo Rossi, “Η αρχιτεκτονική της πόλης”, μτφ. Λόης Παπαδοόπουλος, Γιώργος Παπακώστας, Σοφία Τσιτιρίδου (University Studio Press, 1991), σ. 59 [26] Στο ίδιο, σ. 56

39

ερώτημα της ανάπτυξης της πόλης, καθώς κάθε τόπος έχει διαφορετικούς κατοίκους και διαφορετικές ιδιαιτερότητες. “Μόνο μια ευτυχής σύμπτωση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυθεντικών αστικών συντελεστών: όταν η πόλη πραγματοποιεί στο εσωτερικό της τη δικιά της ιδέα για την πόλη, χαράζοντάς την πάνω στην πέτρα. Αυτή όμως η πραγματοποίηση μπορεί να αξιολογηθεί μόνο μέσα από τους συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους συμβαίνει.”27. Στη συνέχεια προσθέτει: “Έτσι, η πολύπλοκη δομή της πόλης αναδύεται μέσα από μια ανάλυση, που τα σημεία αναφοράς της μπορεί να φανούν ελλιπή. Ίσως είναι ακριβώς όπως οι νόμοι που κανονίζουν τη ζωή και τη μοίρα του κάθε ανθρώπου. Όλες οι βιογραφίες παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον και όμως κάθε βιογραφία περιορίζεται ανάμεσα στα όρια μιας γέννησης και ενός θανάτου. Είναι βέβαιο ότι η αρχιτεκτονική της πόλης, το κατ΄ εξοχήν ανθρώπινο αντικείμενο, είναι το συγκεκριμένο σημείο αυτής της βιογραφίας, πέρα από τα νοήματα και τα συναισθήματα μέσα από τα οποία την κατανοούμε”.28

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ – ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ, ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Οι πόλεις χαρακτηριζόμενες από τις συχνές μεταβολές και την πληθώρα ευκαιριών, σταδιακά αποτελούν πόλο έλξης για πολλές πληθυσμιακές ομάδες προκαλώντας έτσι την ανάδυση του φαινομένου της αστικοποίησης. Τα δύο βασικά ζητήματα που γεννήθηκαν με την έντονη αστικοποίηση είναι το πρόβλημα της στέγης, δηλαδή της στέγασης του εργαζόμενου πληθυσμού που μετανάστευσε στα αστικά κέντρα και αυτό της βιομηχανικής οργάνωσης, που υπάγεται στον τομέα του καθολικού σχεδιασμού. Αυτά τα δύο ζητήματα απέκτησαν καίρια προβληματική, διότι ο προγραμματικός ορθολογισμός θέτει ως πρωταρχικό μέλημα την οικονομική αύξηση και την βιομηχανική παραγωγή. Έτσι, αποτέλεσμα της μονοδιάστατης πολεοδομικής οπτικής, είναι οι πόλεις που βιώνουμε σήμερα, τπου χαρακτηρίζονται από ποσοτική αύξηση, αλλά όχι και τόσο από ποιοτική ανάπτυξη. Παρ’ όλ’ αυτά, οι συνεχείς αλλαγές σε επίπεδο χώρου και λειτουργίας αυτού, που σχετίζονται με μία αποπροσανατολιστική εμμονή για εκσυγχρονισμό, δεν επιτρέπουν στα υποκείμενα να παρατηρήσουν την στασιμότητα των ουσιωδών κοινωνικών σχέσεων στο επίπεδο του αστικού περιβάλλοντος. Αν σκεφτεί κανείς ότι η εμφάνιση των βιομηχανιών είχαν στόχο την βελτιστοποίηση της ανθρώπινης ζωής και των συνθηκών της, αναλύοντας την κατάσταση βιομηχανοποίησης-αστικοποίησης μόνο από την σκοπιά της βιομηχανικής ορθολογικότητας, χάνουμε το νόημα. Η πραγματοποίηση της κοινωνίας πόλης απαιτεί σχεδιασμό προσανατολισμένο προς τις κοινωνικές ανάγκες, τις ανάγκες της κοινωνίας πόλης. Μολονότι αναγκαία, η επιστήμη της πόλης (των σχέσεων και συσχετισμών μέσα στην αστική ζωή) δεν μπορεί όπως είπαμε να ικανοποιήσει πλήρως την αστική ζωή. Ο σχεδιασμός και η οργάνωση αποτελούν μέσα, είναι όμως εξίσου απαραίτητη η ύπαρξη πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων οι οποίες θα πρέπει να είναι ικανές να θέσουν σε λειτουργία τα μέσα αυτά.

ΓΙΑΤΙ ΑΣΧΟΛΟΎΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΉ ΚΛΙΜΑΚΑ Ένα κτίριο μπορεί να θεωρηθεί μικρογραφία μιας κοινωνίας. Η οργάνωση, η καθημερινότητα, οι σχέσεις των ανθρώπων και οι συνθήκες μέσα σ’ αυτό το κτήριο μπορούν να παρομοιαστούν με τις αντιστοιχίες τους στην κοινωνία, αντλώντας παραδείγματα από συνήθειες, δράσεις και αντιδράσεις. Αυτές προβάλουν όμως μία μόνο έκφανση μιας κοινωνίας πόλης. Σε σύγκριση με την κτιριακή λοιπόν, η πολεοδομική κλίμακα, διαθέτει πολλές περισσότερες πτυχές και αναπτύγματα και σε αυτήν ενυπάρχουν διάφορα πεδία για μελέτη και σχέσεις μεταξύ αυτών των πτυχών και πεδίων. Ερευνούμε επομένως την πόλη και ασχολούμαστε με την κλίμακα της, γιατί η ίδια αποτελεί ένα δυναμικό πεδίο ανάπτυξης σχέσεων και διάδρασης μεταξύ υποκειμένων. Ως τέτοιο, έχει την δυνατότητα να μεταφέρει μηνύματα, να μεταδώσει και να

[27-28] Aldo Rossi, “Η αρχιτεκτονική της πόλης”, μτφ. Λόης Παπαδοόπουλος, Γιώργος Παπακώστας, Σοφία Τσιτιρίδου (University Studio Press, 1991), σ. 240-241

40

επικοινωνήσει συνήθειες και τρόπους συμπεριφοράς. Μία σημειακή, μεμονωμένη αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της ή σε κάτι από τα παραπάνω μπορεί να επιφέρει αλυσιδωτές αλλαγές. Επιπλέον, οι ανθρώπινες σχέσεις στην πόλη είναι τελείως διαφορετικές από τις ανθρώπινες σχέσεις εντός ενός οικιακού περιβάλλοντος ή ενός περιβάλλοντος εργασίας. Στις τελευταίες, εν αντιθέσει με τις ακαθόριστες «αστικές» σχέσεις, εγκυμονούν ιδιότυπες σχέσεις εξουσίας και ιεραρχίας, οι οποίες ως εκ τούτου, επηρεάζουν την ψυχολογική κατάσταση των υποκειμένων ή και τον ρόλο τους στις άλλες ομάδες ανθρώπων που ανήκουν. Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε, σαφώς, πως το σύνολο της πόλης εμπεριέχει ανθρώπους όλων των ηλικιών, διαφορετικών εθνικοτήτων, θρησκειών και πολιτικών απόψεων, όπως και όλα τα στεγανά και τους διαχωρισμούς που έχουν οριστεί: τάξη, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο, πράγμα που κάνει την έρευνα και τις πιθανές επεμβάσεις και αλλαγές πολύ πιο ενδιαφέρουσες και πολυδιάστατες. Τέλος, πέρα από την ανθρωπολογική, κοινωνική και πολιτική διάσταση, όπου ανιχνεύουμε τις ανθρώπινες δυνατότητες, ενδιαφέρουσα είναι και η ιστορική διάσταση της πόλης η οποία εντάσσει σε αυτήν την εξίσωση το παρελθόν, το έργο πάνω σε έργο, το μόνιμο και το παροδικό, τα δημιουργήματα προγενέστερων κατοίκων της, και πιθανούς συμβολισμούς και σημειολογίες που αποκτούν ή τους αποδίδονται σήμερα, ή τον επαναπροσδιορισμό της κάθε είδους αξίας που έχουν, σε σχέση με τις σημερινές συνθήκες. Τέλος, μετά από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε με τους συμφοιτητές μας, και έχοντας αποκτήσει γνώσεις και εμπειρία γύρω από το ζήτημα των εγκαταλελειμμένων κτιρίων, αποφασίσαμε να δώσουμε έμφαση στο φαινόμενο, παρά σε μεμονωμένα περιστατικά, ή αλλιώς, αντί να ασχοληθούμε με ένα κτήριο, να παρατηρήσουμε πολλά κτήρια, καθώς και τις ενώσεις μεταξύ τους, την πυκνότητά τους σε μία περιοχή, τις χωρικές σχέσεις μεταξύ τους και με την υπόλοιπη πόλη. Βλέποντας λοιπόν την γενική εικόνα, μας δημιουργείται η επιθυμία να ασχοληθούμε με αυτήν, να την ερευνήσουμε περισσότερο και να αποπειραθούμε να επέμβουμε με τον τρόπο μας. Κλείνοντας το κεφάλαιο θα θέλαμε να συμφωνίσουμε με τον Λεφέβρ ο οποίος αναγνωρίζει πως “ο αρχιτέκτονας δεν είναι θαυματοποιός, όπως δεν είναι και ο κοινωνιολόγος. Κανένας τους δεν δημιουργεί τις κοινωνικές σχέσεις. Σε ορισμένες ευνοϊκές συνθήκες υποβοηθούν κάποιες τάσεις να μορφοποιηθούν (να πάρουν μορφή). Μόνον η κοινωνική ζωή (η πράξη), στο σύνολό της, διαθέτει τέτοιες αρμοδιότητες. Ή δεν τις διαθέτει.”29

[29] Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, 2006), σ. 140

41

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

Πηγή: Ομαδικό Αρχείο Κ.Α.Υ.Λ.Α., 2020

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Δημήτρης Ν. Καρύδης, “Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας”, (Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα 2008) - Σταύρος Σταυρίδης, “Κοινός Χώρος, Η πόλη ως τόπος των κοινών”, μτφ Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος (Angelus Novus, Αθήνα 2018) - Aldo Rossi, “Η αρχιτεκτονική της πόλης”, μτφ. Λόης Παπαδοόπουλος, Γιώργος Παπακώστας, Σοφία Τσιτιρίδου (University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991) - David Harvey, “Εξεγερμένες πόλεις. Από το δικαίωμα στην πόλη, στην επανάσταση της πόλης”, μτφ. Κατερίνα Χαλμούκου (Εκδόσεις Κ.Ψ.Μ., Αθήνα 2013) - Erich Fromm, “Ο φόβος μπροστά στη ελευθερία”, μτφ. Ουρανία Τουτουντζή (Εκδόσεις Διόπτρα, Αθήνα Μάρτιος 2017) - Henri Lefebvre, “Δικαίομαι στην πόλη - Χώρος και πολιτικη”, μτφ. Πάνος Τουρνικιώτης - Κλωντ Λωράν (Κουκίδα, Αθήνα 2006) - Jaime Lerner, “Urban Acupuncture”, (Island Press, Washington 2014) - Pier Vittorio Aureli, “ Less is enough: On architecture and asceticism”, (Strelka Press, August 2013) - Siegmund Freud, “Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας”, μτφ. Σαγριώτης Γιώργος (Μίνωας, Αθήνα Μάϊος 2015)

ΒΙΝΤΕΟΓΡΑΦΙΑ - “ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ_κατώφλι_Walter Benjamin”, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Δεκέμβριος 2016, https://www. youtube.com/watch?v=jo3A0EQhqgk - “ΝΙΚΟΛΟΣ ΒΟΓΙΑΖΙΔΗΣ _ σχετικός και αφηρημένος χώρος _ Henri Lefebvre”, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Δεκέμβριος 2016, https://www.youtube.com/watch?v=NlscE_AQZwk&list=PL4RaTG4tZClh04vfW9SrpXHYUpMZy95PN&index=3 - “ΕΛΕΝΗ ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ _ πόλη και κοινωνικά κινήματα _ Manuel Castells”, Πανεπιστήμια Θεσσαλίας, Δεκέμβριος 2016, https://www.youtube.com/watch?v=cP1YGdGSWfA&list=PL4RaTG4tZClh04vfW9SrpXHYUpMZy95PN&index=10 - “Peter Eisenman, Rem Koolhaas - Architecture, Ideology, The City”, AA School of Architecture, 30/01/2006, https://www.youtube.com/watch?v=3J-giyFlROM - “Bernard Tschumi: Concept and notation”, The Architecture League NY, 02/03/2015, https://archleague.org/ article/bernard-tschumi-current-work/

3

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙ-

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ ΙΔΕΑ Η πρώτη ιδέα που πυροδότησε την έναρξη της ενασχόλησής μας με αυτήν την διπλωματική εργασία ήταν απλή σαν συλλογισμός και προέκυψε από την παρατήρηση της πόλης. Βλέποντας ανθρώπους χωρίς μόνιμη στέγη και σπίτια ακατοίκητα, σκεφτήκαμε το αυτονόητο. Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό, καθώς θέλαμε να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε μία πιο ηχηρή πρόταση που θα επιχειρούσε να επηρεάσει τον τρόπο ζωής στο αστικό τοπίο με σκοπό να μην προκύπτει η ανάγκη για τέτοια αυτονόητα εγχειρήματα. Έτσι, κάνοντας παρατηρήσεις στην ανθρώπινη ζωή, στις σχέσεις των ανθρώπων και στον χώρο και χρόνο που βιώνουμε, και δίνοντας έμφαση σε αυτά σε επίπεδο κοινωνίας, εμπλουτίσαμε την ιδέα και την διαμορφώσαμε με τρόπο ώστε να εγγράφεται στο περιβάλλον, τις ιδιαιτερότητες, τις προσφορές και τις απαιτήσεις της πόλης του Βόλου, προσπαθώντας, όσο δύσκολο κι αν φάνηκε να κρατήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την επαφή με την πραγματικότητα. Προσπαθήσαμε να σκεφτούμε χώρους και τρόπους όπου τα υποκείμενα θα αλληλεπιδρούνενώ αφιερώνουν χρόνο σε καθημερινές ασχολίες χωρίς οικονομικούς και σχετικά χωρίς χωρικούς περιορισμούς. Χώρους που θα διαμορφώνονται λιγότερο ή περισσότερο από τα υποκείμενα που τους χρησιμοποιούν και κατά συνέπεια χώρους που θα διαμορφώνουν τα υποκείμενα. Χώρους που θα μειώνουν το αίσθημα της ιδιοκτησίας και θα αυξάνουν το αίσθημα της συμβίωσης. Έτσι καταλήξαμε στην εξής ιδέα του «αποδομημένου διαμερίσματος»: Λαμβάνοντας υπ’ όψη ένα τυπικό διαμέρισμα, απομονώνουμε τα δωμάτιά του και τα μεγεθύνουμε, όχι αυξητικά αλλά πολλαπλασιάζοντάς τα στον χώρο. Αυτό έχει ως συνέπεια, το καθένα από τα πρώην δωμάτια να είναι πλέον μία δομή: το υπνοδωμάτιο μεταφράζεται σε συλλογική κατοικία, το μπάνιο σε κοινά λουτρά, η κουζίνα σε εξοπλισμό και χώρους μαγειρέματος καθώς και χώρους φαγητού, το γραφείο σε εργαστήρι μόρφωσης, αυτομόρφωσης και δημιουργίας και τέλος το σαλόνι, σε πλατεία. Το κάθε δωμάτιοδομή ανεξαρτητοποιείται πλέον από την κατοικία, και άρα από τις υπόλοιπες δομές, και αποκτά την αυτοτέλειά του και την ένωσή του με την πόλη. Ενώ τα δωμάτια μίας κατοικίας αναφέρονται σε ένα άτομο, οι δομές αυτές που είναι ανοιχτές αναφέρονται στην πόλη. Τέλος, τοποθετούμε προσεκτικά τις εν λόγω δομές στην πόλη μέσω μιας πολεοδομικής πρακτικής και αυξάνουμε τον αριθμό τους ανάλογα με την πιθανή ζήτησή τους. Δεν επιλέγουμε να σχεδιάσουμε μία μεγα-δομή που περιέχει όλες τις λειτουργίες του εγχειρήματος λειτουργώντας ως μία μικρό-κοινωνία, γιατί ακριβώς δεν θέλουμε να απομονώσουμε ή να περιορίσουμε χωρικά τις διαδικασίες που περιγράφονται πιο πάνω, αλλά απώτερος σκοπός μας είναι να τις αναμίξουμε με την ήδη υπάρχουσα πόλη, να τις κάνουμε να λειτουργούν σαν ένα μέρος της πόλης, ένα μέρος της κοινωνίας. Εμφανής στόχος μας είναι η ένωση, η ισορροπία, η συνοχή σε κοινωνικό επίπεδο και όχι ο διαχωρισμός και η εσωστρέφεια. Ένας βασικός σχεδιαστικός περιορισμός ή και ελευθερία είναι το γεγονός ότι αποφασίσαμε να δώσουμε σε αυτούς τους χώρους την πιθανότητα μεταβολής τους, έτσι ώστε να εγγράφονται στις απαιτήσεις των χρηστών. Ένας ακόμη κανόνας που θέσαμε είναι ότι κάθε δομή θα διαθέτει έναν ενδιάμεσο χώρο αόριστης χρήσης που θα βρίσκεται ανάμεσα σε αυτήν και την πόλη, με σκοπό να υποδεχτεί το απρόοπτο αλλά και να θολώσει τα όρια μεταξύ των δύο, αποτελώντας ένα είδος πεπλατυσμένου κατωφλιού που λειτουργεί κυρίως ως ένωση, παρά ως διαχωρισμός.

50

ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ Η διαμονή στους χώρους κατοικίας δεν θα είναι μόνιμη, δεδομένου ότι ο αριθμός τους θα είναι περιορισμένος και οι αιτούμενοι περισσότεροι. Η μέγιστη διάρκεια διαμονής ορίζεται στα πέντε έτη και η ελάχιστη ορίζεται από τους χρήστες. Σε περίπτωση χαμηλής ζήτησης, οι κάτοικοι θα μπορούν να μείνουν μέχρι να εμφανιστεί ο επόμενος ενδιαφερόμενος. Οι κατοικίες αυτές θα έχουν ορισμένες ιδιοτυπίες που μοιάζουν με αυτές του co-housing. Κάποιες από αυτές θα είναι οι κοινές κουζίνες ανά δύο διαμερίσματα, το μοίρασμα κοινού σαλονιού ή χώρου ηρεμίας-διαβάσματος ανά τέσσερα διαμερίσματα ή κάποιος κοινός υπαίθριος χώρος. Θα υπάρχουν διαμερίσματα για ένα, δύο τρία και τέσσερα άτομα και θα έχουν τις αντίστοιχες παροχές. Τα δωμάτια πλήρους ιδιωτικότητας του κάθε διαμερίσματος θα είναι τα υπνοδωμάτια και ένα λουτρό/wc, όπως και ένα μικρό καθιστικό. Το κάθε διαμέρισμα εμπεριέχει λοιπόν τα απαραίτητα, πράγμα που σημαίνει πως οι κάτοικοι δεν θα έχουν την ανάγκη να μεταφερθούν στην αντίστοιχη από τις προηγούμενες δομές (λουτρά, κουζίνες, wc, γραφείο)για να ικανοποιήσουν μία ανάγκη ή επιθυμία τους, εκτός αν το θέλουν. Το κόστος της διαμονής στις κατοικίες θα είναι σταθερό και τα διαμερίσματα δεν θα μπορούν να νοικιαστούν ή να αγοραστούν.

ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΛΟΥΤΡΩΝ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΥΖΙΝΩΝ Οι κουζίνες τα εργαστήρια και τα λουτρά είναι χώροι οι οποίοι περιέχουν εγκαταστάσεις και εξοπλισμό προς κοινή χρήση. Σε ορισμένες περιπτώσεις διατίθενται και αναλώσιμα, ενώ σε άλλες προτείνεται η προμήθειά τους να γίνεται από τους χρήστες. Πρόσβαση έχουν όλοι όσοι επιθυμούν, ενώ οι ώρες λειτουργίας είναι συγκεκριμένες. Η οργάνωση για την λειτουργία και τη συντήρηση των δομών αυτών γίνεται από τους χρήστες, μέσω μίας εβδομαδιαίας συνέλευσης.

ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ Η Πλατεία λειτουργεί με αρκετά παρόμοιο τρόπο με τις υπόλοιπες δημόσιου ενδιαφέροντος δομές (κουζίνες, εργαστήρια, λουτρά). Οι απαιτήσεις όμως των χώρων αυτών όσο αφορά τις ευθύνες και την οργάνωση είναι σαφώς λιγότερες δεδομένου ότι δεν περιλαμβάνουν πρόγραμμα αντίστοιχο με αυτό των λουτρών, του εργαστηρίου ή των κουζινών. Η πλατεία, προσομοιώνοντας το «σαλόνι» της πόλης, αποτελείται από έναν υπαίθριο χώρο αλλά και από έναν κλειστό, στεγασμένο χώρο ο οποίος θα ικανοποιεί τις απαιτήσεις μίας πλατείας για τους χειμερινούς μήνες κατά τους οποίους οι εξωτερικές θερμοκρασίες δυσχεραίνουν την εξωτερική παραμονή. Ο σχεδιασμός της πλατείας και η διεκπεραίωση του έργου γίνεται από τους ενδιαφερόμενους χρήστες της. Οι χώροι της εξωτερικής πλατείας είναι επισκέψιμοι καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας.

ΔΟΥΝΑΙ ΚΑΙ ΛΑΒΕΙΝ Η ομάδα αυτή δεν αποτελεί φιλανθρωπική δράση, αλλά μία κοινότητα στην οποία ο ένας θα στηρίζει τον άλλον. Πρόθεσή μας είναι να αποκτήσουν οι συμμετέχοντες την δύναμη και την εμπιστοσύνη που η συλλογική δράση καλλιεργεί. Έτσι, για κάθε προϊόν ή υπηρεσία που απολαμβάνει κανείς από τις δομές, υπάρχει και η αντίστοιχη ανταπόδοση, για να μπορέσουν αυτές να εξυπηρετούν και στο μέλλον. Ωστόσο οι χρήστες και οι κάτοικοι μπορούν να επιλέξουν αν θέλουν να ανταποδώσουν εγχρήματα, ή να αναλάβουν μία ευθύνη που βοηθά στην ομαλή λειτουργία των δομών. Φυσικά, στην περίπτωση χρηματικής κάλυψης, οι τιμές είναι οι χαμηλότερες δυνατές έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συντήρηση και η λειτουργία των δομών, και άρα είναι χαμηλότερες από του εμπορίου.Όσο αφορά τους κάτοικους, υπάρχει η επιλογή πληρωμής του ενοικίου [τιμή περίπου ίση με το ήμισυ της αντίστοιχης τιμής εμπορίου]και η επιλογή εργασίας προς όφελος 51

των δομών [μισθός περίπου ίσος με τον κατώτατο μισθό μείον το παραπάνω ενοίκιο]. Όσο αφορά τους χρήστες, υπάρχει η επιλογή μηνιαίας συνδρομής για την κάθε δομή ή για όλες τις δομές [τιμή αρκετά χαμηλότερη από του εμπορίου] και η επιλογή ανάληψης ευθυνών στο μηνιαίο rotation ευθυνών της κάθε δομής [2-5 φορές τον μήνα ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων,χωρίς να είναι αναγκαία η παρουσία στις δομές κατ’ αυτήν την διαδικασία]. Σίγουρα η περάτωση αυτού του εγχειρήματος φαίνεται δύσκολη και γεννάει αμφιβολίες, όμως αυτό είναι λογικό. Ο δρόμος της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας φέρει και τις ανάλογες ευθύνες στους κατοίκους που θα αποφασίσουν να εμπλακούν με αυτούς τους χώρους. Η λήψη αποφάσεων για τη λειτουργία, διαμόρφωση, περιεχόμενο κτλ του χώρου απαιτεί αφοσίωση και χρόνο από την καθημερινότητα του καθενός και της καθεμίας. Ωστόσο, μαζί με αυτές τις ευθύνες έρχεται και το αίσθημα ελευθερίας, που σπανίζει στις πολύπλοκες και συγχρόνως προκαθορισμένες σύγχρονες αστικές δομές, προκαλώντας μάλιστα φόβο διότι τα όρια της κοινωνίας δεν πλαισιώνουν ούτε προστατεύουν στον ίδιο βαθμό πλέον το άτομο. Επίσης, μέσω των συλλογικών δραστηριοτήτων ενισχύεται το αίσθημα κοινοτικής συσπείρωσης ως μια απόπειρα να δοθεί απάντηση στο ζήτημα της αποξένωσης που παρατηρείται μεταξύ των κατοίκων της πόλης, προτείνοντας ένα διαφορετικό τρόπο συσχέτισης. Οι δομές που προτείνουμε επιθυμούμε να λειτουργήσουν ως «μεταβατικό στάδιο» από τη σημερινή σε μια πιο ανοιχτή και ελευθεριακή κοινωνία, φέρνοντας έναν πιο συλλογικό τρόπο ζωής μέσω τον καθημερινών δραστηριοτήτων και επιτελέσεων. Επίσης, αυτοί οι χώροι αποσκοπούν στην αναζήτηση ομοϊδεατών όσον αφορά αυτόν τον τρόπο συμβίωσης, ενώ παράλληλα αποζητούν τη «σύγκρουση»/αλληλεπίδραση μεταξύ χρηστών με διαφορετικές αντιλήψεις και ιδεολογίες αποτελώντας χώρους ζύμωσης μεταξύ ετεροτήτων. Δεν έχουμε ως πρόθεση οι επικείμενες δομές να διαφοροποιηθούν ή να αποτελέσουν κάποιου είδος οχυρό ή σύνορο μέσα στην πόλη, αλλά να καλλιεργήσουν ένα πρόσφορο έδαφος για να έρθουν σε επαφή διαφορετικά άτομα (ετερότητες) προσομοιώνοντας τη δυναμική συνθήκη των πόλεων με τα αντιφατικά τους περιεχόμενα. Η προϋπόθεση για την επίτευξη του παραπάνω ιδεατού, μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν υπάρχει σεβασμός απέναντι στο διαφορετικό χωρίς εγωισμό και θέληση για επιβολή, όπου ο σκοπός είναι οι ίδιες οι διαδικασίες της επαφής, της συνεύρεσης και της συσχέτισης.

ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΔΟΜΩΝ, ΑΝΑΛΗΨΗ ΕΥΘΥΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ Στο πλαίσιο της λειτουργίας των δομών, τις ευθύνες και υποχρεώσεις αναλαμβάνουν οι χρήστες. Κάθε ξεχωριστή δομή απαιτεί ένα συμβούλιο, το οποίο θα αποτελείται από τους χρήστες της και το οποίο θα πραγματοποιεί συνελεύσεις. Η κάθε συνέλευση, ορίζει τον τρόπο μοιράσματος υποχρεώσεων βάσει των χρηστών της, συνυπολογίζοντας ότι δεν δύνανται όλοι να προσφέρουν το ίδιο. Προγραμματίζει δηλαδή εβδομαδιαία ή μηνιαία την ανάληψη καθηκόντων. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες σταθερές θέσεις εργασίας τις οποίες μπορούν να καλύψουν μόνο όσοι είναι εν ενεργεία κάτοικοι των δομών των συλλογικών κατοικιών. Θα υπάρχει επίσης, μία διαδικτυακή πλατφόρμα από την οποία ενημερώνονται οι συμμετέχοντες ή και όσοι ενδιαφέρονται, για τον τρόπο λειτουργίας και τα προγράμματα των δομών. Οι χρήστες μπορούν επίσης να αναρτούν στην πλατφόρμα αιτήματα, προτάσεις, προβληματισμούς ή να ενημερώνουν οι ίδιοι για δρώμενα. Αναλυτικότερα, όσο αφορά την λειτουργία της κάθε δομής, μέσω της πλατφόρμας ενημερώνονται οι χρήστες για το ποιοι εκ των χρηστών είναι οι «υπεύθυνοι λειτουργίας» της εβδομάδας και ποιοι από τους κατοίκους βρίσκονται στις μόνιμες θέσεις. Αντίστοιχα, οι χρήστες ενημερώνουν την πλατφόρμα σχετικά με δέσμευση και αποδέσμευση εξοπλισμού, πιθανές ελλείψεις αναλωσίμων, δυσλειτουργία εξοπλισμού, διοργανώσεις δρώμενων, νέες ιδέες και άλλα. Οποιαδήποτε άλλη διεργασία που η δομή δεν μπορεί να καλύψει, απευθύνεται σε εξωτερικούς συνεργάτες. Ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε δομής μπορούν να οριστούν νέες θέσεις εργασίας ή ευθυνών, μέσω του θεσμού της συνέλευσης. Παρακάτω παραθέτουμε τις μόνιμες και παροδικές θέσεις εργασίας και την δομή που τις ενεργοποιεί:

52

Παροδικές αναλήψεις ευθυνών:

Μόνιμες θέσεις εργασίας:

- Επικοινωνία: Ο/Η αρμόδιος-α ενημερώνεται από τους χρήστες και την πλατφόρμα και καταγράφει τυχόν προβλήματα, δυσλειτουργίες, ελλείψεις αποθεμάτων, αλλά και νέες ιδέες ή προτάσεις και κατόπιν ενημερώνει την πλατφόρμα και τον συντονισμό. Επικοινωνεί με τους εξωτερικούς συνεργάτες της δομής και κανονίζει τις διεργασίες. Η διαδικτυακή πλατφόρμα είναι η βάση αυτής της θέσης.

- Υποδοχή νέων μελών: Ο/Η αρμόδιος-α υποδέχεται τα νέα μέλη και ενημερώνει για τον τρόπο λειτουργίας της δομής. Αν υπάρχουν ενδιαφερόμενοι, εγγράφονται ως επίσημα μέλη της δομής. Είναι παρόν-ούσα και διαθέσιμος-η για ό,τι απρόβλεπτο προκύψει. Επίσης είναι αυτός-η που ανοίγει και κλείνει τις δομές σύμφωνα με τις ώρες λειτουργίας τους.

- Οργάνωση-συντονισμός: Ο/Η αρμόδιος-α ενημερώνεται από τον τομέα της επικοινωνίας και την πλατφόρμα, και θέτει τα θέματα προς συζήτηση και απόφαση στη συνέλευση. Είναι υπεύθυνος-η για την καταγραφή των πρακτικών και των αποφάσεων της κάθε συνέλευσης.

- Καθαριότητα: Ο/Η αρμόδιος-α καθαρίζει τους χώρους των δομών.

-Yπεύθυνος/η εξοπλισμού και αποθέματος: Ο/Η αρμόδιος-α παρέχει στους χρήστες τον εξοπλισμό που ζητούν, καταγράφει την δέσμευση και την αποδέσμευση του εξοπλισμού και ενημερώνει τον τομέα επικοινωνίας για ελλείψεις αποθεμάτων.

- Αναψυκτήριο: Ο/Η αρμόδιος-α παρέχει φαγητό ή ποτό με κάποιο αντίτιμο και συντηρεί το ταμείο.

- Συντήρηση [κηπουρικά, ηλεκτρολογικά, υδραυλικά, μαστορέματα]

ΡΟΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

53

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Κάποιος κρατικός φορέας σε συνεργασία με μία τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρούν να αναλάβουν το εγχείρημα. Το πρώτο βήμα είναι να περάσουν τα εγκαταλελειμμένα κτήρια που θα αξιοποιηθούν στην ιδιοκτησία της τοπικής αυτοδιοίκησης (δήμος, περιφέρεια) ή στο κράτος και συνεπώς αν πρόκειται για ιδιωτικές ιδιοκτησίες, να αγοραστούν. Στη συνέχεια, τα κτήρια αυτά θα χρειαστούν εργασίες αποκατάστασης και αναστήλωσης, αλλά και προσθήκη εγκαταστάσεων αντίστοιχων με τις απαιτήσεις του εκάστοτε κτηρίου. Αφού γίνουν όλα αυτά, οι δομές απαιτούν την ύπαρξη ενός νομικού προσώπου το οποίο θα αποτελείται από μία Μ.Κ.Ο. (Μη Κυβερνητική Οργάνωση) Α.Μ.Κ.Ε. (Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία) και στο οποίο θα υπόκεινται οι εν λόγω δομές. Από αυτό το σημείο και έπειτα, η λειτουργία των δομών προϋποθέτει χρηματοδοτήσεις ευρωπαϊκές, κρατικές, δωρεές ή και crowdfunding. Ο τρόπος αξιοποίησης των χρηματοδοτήσεων θα αποφασίζεται από τις συνελεύσεις των χρηστών και θα είναι απόλυτα διαφανής. Εφόσον σε περίοδο ενός έτους, οι δαπάνες αφορούν μόνο την εξυπηρέτηση των κοινωφελών σκοπών για τους οποίους δημιουργήθηκε η ΑΜΚΕ (χαμηλά ενοίκια, κοινωνική ένταξη ανθρώπων, συντήρηση κτηρίων, μισθοδοσίες), τότε θα συνεχίζεται η οικονομική προσφορά και για τον επόμενο χρόνο. Οποιαδήποτε άλλου είδους και μικρότερου βεληνεκούς αλλαγή στην κτηριακή υπόσταση θα αναλαμβάνεται από τους χρήστες. Χρηματοδοτήσεις •

ESF : European Social Funding

Το ΕΚΤ (Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο) χρηματοδοτεί μια μεγάλη ποικιλία έργων που βελτιώνουν τις προοπτικές απασχόλησης και τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων. Σαν οργανισμός που ενδιαφέρεται για τη χρηματοδότηση του έργου από το ΕΚΤ θα πρέπει να επικοινωνήσουμε με την Αρχή Διαχείρισης του ΕΚΤ στη χώρα ή την περιφέρειά μας.Η Ελλάδα λαμβάνει εκτεταμένα μέτρα για τη βοήθεια των πολιτών που απειλούνται από τη φτώχεια και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Σχεδιάζονται μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ένταξης περιθωριοποιημένων ομάδων, όπως τα άτομα με αναπηρίες και τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Το ΕΚΤ ενθαρρύνει τις κοινωνικές επιχειρήσεις σε εθνικό και τοπικό επίπεδο με στόχο την ενίσχυση της ένταξης και την προσφορά ευκαιριών απασχόλησης. Το ΕΚΤ χρηματοδοτεί δράσεις που ανήκουν στις εξής θεματικές κατηγορίες : TO8 Employmentandlabourmarket (Ενίσχυση της απασχόλησης και της κινητικότητας) TO9 Social inclusion (Ευκαιρίες για όλους) TO10 Educational and training (Καλύτερη εκπαίδευση) TO11 Better public administration (Καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων, εκπαίδευση και δια βίου μάθηση» με σκοπό την αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων στην Ελλάδα. Το εν λόγω πρόγραμμα στοχεύει να αντιμετωπίσει την ανεργία, εστιάζοντας στη δημιουργία ποιοτικών εκπαιδευτικών ευκαιριών, στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και στη βιώσιμη απασχόληση για όλους, με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Το συνολικό του ύψος ανέρχεται σε 2,104 δις EUR από τα οποία 1,933 δις EUR προέρχονται από τον προϋπολογισμό του ΕΚΤ και 171 εκατ. EUR από την πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων. Το δικό μας εγχείρημα εμπεριέχει τις κατηγορίες ΤΟ8, ΤΟ9 και ΤΟ10. Όπως παρατηρούμε, τέτοιες χρηματοδοτήσεις απορροφώνται από το κράτος και τις περιφέρειες της Ελλάδας και σε πολλές περιπτώσεις για τους ίδιους κοινωφελείς σκοπούς με τους δικούς μας. Μία από τις ευρωπαϊκές και εθνικές αναπτυξιακές προτεραιότητες είναι η προώθηση της κοινωνικής ένταξης, η καταπολέμηση της φτώχειας και οποιωνδήποτε διακρίσεων, ζητήματα που αποτελούν βασικά συστατικά στοιχεία της δικής μας προσπάθειας. Από αυτό το σημείο και στο εξής θεωρούμε δεδομένο πως αν 54

απευθυνθούμε στην περιφέρεια ή σε κρατικό φορέα για τέτοιου τύπου χρηματοδοτήσεις, θα λάβουμε θετική απάντηση.

•

EaSI :Employment and Social Innovation

Το πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία (EaSI) είναι ένας χρηματοδοτικός μηχανισμός σε επίπεδο ΕΕ που αποσκοπεί στην προαγωγή ποιοτικής και βιώσιμης απασχόλησης υψηλού επιπέδου, τη διασφάλιση επαρκούς και κατάλληλης κοινωνικής προστασίας, την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Οι στόχοι του είναι: η ενίσχυση της οικειοποίησης των στόχων της ΕΕ και ο συντονισμός της δράσης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο στους τομείς της απασχόλησης, των κοινωνικών υποθέσεων και της κοινωνικής ένταξης, η στήριξη της ανάπτυξης κατάλληλων συστημάτων κοινωνικής προστασίας και πολιτικών για την αγορά εργασίας, ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας της ΕΕ και η διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της, η προώθηση της γεωγραφικής κινητικότητας και η ενίσχυση των ευκαιριών απασχόλησης με την ανάπτυξη μιας ανοιχτής αγοράς εργασίας και η ενίσχυση της διαθεσιμότητας και της προσβασιμότητας χρηματοδοτήσεων για ευάλωτες ομάδες και πολύ μικρές επιχειρήσεις, και βελτίωση της πρόσβασης των κοινωνικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, το EaSI δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε ευάλωτες ομάδες, όπως οι νέοι, προάγει την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, καταπολεμά τις διακρίσεις, προωθεί ποιοτική και βιώσιμη απασχόληση υψηλού επιπέδου, εγγυάται επαρκή και κατάλληλη κοινωνική προστασία, καταπολεμά τη μακροχρόνια ανεργία, αγωνίζεται κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΠΕΙΡΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ Παρ’ όλα αυτά, τα εγκαταλελειμμένα κτήρια δεν είναι κυριολεκτικά εγκαταλελειμμένα. Χρησιμοποιούνται από ανθρώπους και ζώα με τρόπο ώστε το κτήριο να λειτουργεί ως κρησφύγετο, ως άσυλο. Το ότι αυτοί οι χώροι λοιπόν έχουν χρήσεις όπως ο ύπνος, το σεξ, η χρήση ναρκωτικών, δεν λειτουργεί ως ανατρεπτικός παράγοντας στο γεγονός ότι θέλουμε να τους μετασχηματίσουμε αποκλείοντας αυτές τις χρήσεις και τους χρήστες. Αντίθετα, επιδιώκουμε, αυτό που τα υποκείμενα δεν μπορούν να κάνουν στον «έξω κόσμο» και καταφεύγουν σε ένα μέρος με διαφορετικούς κανόνες από αυτούς τις πόλης - μία ετεροτοπία της πόλης- να συνεχίσουν να μπορούν να το κάνουν, σε ευνοϊκότερες συνθήκες, αλληλοϋποστήριξης και αμοιβαίας φροντίδας (δεδομένου φυσικά ότι δεν βλάπτουν κάποιον άνθρωπο ή ζώο). Όπως ακριβώς τα εγκαταλελειμμένα, έτσι και οι δομές, επιθυμούμε να λειτουργούν ως χώροι άπειρων δυνατοτήτων, τόσο σχετικά με τις δράσεις των υποκειμένων, όσο και σχετικά με τον μετασχηματισμό των χώρων. ΠΩΣ ΤΟΠΟΘΕΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΘΕ ΔΟΜΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ Έχοντας λοιπόν τον χάρτη των εγκαταλελειμμένων κτηρίων της πόλης που δημιουργήσαμε εξ αρχής με την ομάδα, προσπαθούμε να επιλέξουμε τα κατάλληλα κτήρια στις κατάλληλες τοποθεσίες, που θα κριθούν ικανά να φιλοξενήσουν τις ιδέες μας. Οι τοποθεσίες κρίνονται κατάλληλες όταν: - η δομή βρίσκεται κοντά στους χρήστες της - η δομή ενεργοποιεί γειτονιές στις ώρες της ημέρας που υπάρχει χαμηλή κινητικότητα - οι δομές βρίσκονται σε ικανοποιητική απόσταση μεταξύ τους αλλά και μεταξύ των ήδη υπαρχόντων παρόμοιων παροχών της πόλης. Έμμεσος στόχος μας είναι η τοποθέτηση των δομών να δημιουργεί ή να ενθαρρύνει συναντήσεις διαφορετικών διαδρομών διαφορετικών ανθρώπων. Τα είδη των κτηρίων κρίνονται κατάλληλα όταν ικανοποιούν τις ανάγκες της εκάστοτε δομής: -σχετικά με την κατάσταση της κατασκευής (προτιμώνται καλοδιατηρημένα κτίρια, ή προβλέπονται αλλαγές που 55

χρησιμοποιούν ευεργετικά μία αδυναμία του κτιρίου π.χ μία κατεστραμμένη στέγη μετατρέπεται σε εσωτερικό αίθριο ) -σχετικά με το μέγεθος του κτηρίου -σχετικά με το ύψος των εσωτερικών χώρων (π.χ. μεγάλο ύψος: φυσικός εξαερισμός και φωτισμός λουτρών, μικρό ύψος: καλές συνθήκες θέρμανσης κατοικιών) -σχετικά με την κάτοψη (π.χ. μεγάλη ευμετάβλητη κάτοψη: πολυλειτουργική χρήση, μικροί κλειστοί χώροι: ιδιωτικότητα κατοικιών και τουαλετών) -σχετικά με τα ανοίγματα (π.χ. μεγάλα διαφανή στοιχεία στις όψεις: αερισμός και ηλιασμός κουζινών, μικρά ανοίγματα: ιδιωτικότητα λουτρών, υαλοπίνακες μετρίου μεγέθους: εργαστήρι, κατοικίες με μέτριες αντίστοιχες απαιτήσεις) ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ Η σωματική υγιεινή και η χαλάρωση μπορεί να εγείρει το ενδιαφέρον όλων των ηλικιών, ενδεχομένως λίγο περισσότερο της τρίτης ηλικίας. Τα λουτρά θα πρέπει να τοποθετηθούν σε γειτονιές κοντά στις κατοικίες των χρηστών (βέλτιστη απόσταση από το λουτρό προς το σπίτι). Επίσης καθώς η δομή θα λειτουργεί αρκετές ώρες της ημέρας, θα ενεργοποιεί την γειτονιά τις απογευματινές και βραδινές ώρες, που συνήθως χαρακτηρίζεται από χαμηλή κινητικότητα λόγω έλλειψης δυνατοτήτων δραστηριότητας στο πλαίσιό της. Περιοχές που πληρούν τα ζητούμενα: Άνω Παλαιά, Επτά Πλατάνια 1 2 3, Μεταμόρφωση 1, Ανάληψη, Άγιος Κωνσταντίνος 1 2 (Βλ. Εικόνα “Υποπεριοχές Μελέτης”). Επειδή οι περιοχές που πληρούν τα ζητούμενα συνορεύουν και δεν υπάρχει ανάγκη για μία δομή σε κάθε περιοχή, οι δομές τοποθετήθηκαν σε σημεία που να καλύπτουν τις βέλτιστες αποστάσεις των χρηστών και την πυκνότητα των χρηστών ανά περιοχή. Στη συνέχεια, στις «υποπεριοχές ενδιαφέροντος» ερευνήθηκαν τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που συμπίπτουν με τις κτηριακές και λειτουργικές απαιτήσεις ενός κτηρίου λουτρών, όπως η ελεύθερη κάτοψη, η αδιαφάνεια εξωτερικού περιβλήματος, το μεγάλο μέγεθος και το ύψος. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΥΖΙΝΩΝ Οι κουζίνες αυτές που θα αποτελούνται από μηχανήματα και εξοπλισμό μαγειρέματος και χώρους φαγητού φιλοδοξούμε να λειτουργούν σαν χώροι όπου το μαγείρεμα ή και το φαγητό είναι συλλογικά στον βαθμό που οι χρήστες επιδιώκουν. Θα υπάρχουν επίσης χώροι καλλιέργειας εδώδιμων. Το προσωπικό που εργάζεται στις κουζίνες προμηθεύεται δωρεάν τρόφιμα από της τοπικές λαϊκές αγορές ή υπεραγορές. Αυτά χρησιμοποιούνται για τα γεύματα που ετοιμάζουν οι μάγειρες ή απλώς παρέχονται στους χρήστες. Επίσης, μπορούν να μοιράζονται γεύματα πρωτοβουλιακά ή να πραγματοποιούνται μικρές ή μεγάλες εκδηλώσεις, γιορτές , δρώμενα. Οι κουζίνες θα τοποθετούνταν καλύτερα σε γειτονιές με πολλές κατοικίες. Περιοχές που πληρούν τα ζητούμενα: Άνω Παλαιά, Επτά Πλατάνια 1 2 3, Μεταμόρφωση 1, Άγιος Κωνσταντίνος 1 2 (Βλ. Εικόνα “Υποπεριοχές Μελέτης”). Αρχιτεκτονικά προτιμώνται μεγάλα κτήρια με σχετικά ελεύθερη κάτοψη, διαφανές εξωτερικό περίβλημα και δυνατότητα υπαίθριας λειτουργίας. Τα γιαπιά (παρατημένα εργοτάξια) είναι μία ενδιαφέρουσα λύση για την ελευθερία σχεδιασμού του κτιρίου. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Το εργαστήρι οραματιζόμαστε να είναι ένας ελευθεριακός χώρος μόρφωσης και δημιουργίας. Οι δράσεις του θα κυμαίνονται από κατασκευές, γλυπτά, ζωγραφικές, μαθήματα ξένων γλωσσών, χορού, σκακιού και ότι άλλο ικανοποιεί τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες των χρηστών. Τα μαθήματα θα οργανώνονται από τους χρήστες για τους χρήστες αφιλοκερδώς. Όλοι μπορεί να είναι πιθανοί επισκέπτες, με συχνότερη συμμετοχή μαθητών, φοιτητών ή παιδιών με γονείς. Το εργαστήρι θα ήταν σκόπιμο να τοποθετηθεί σε κεντρικές περιοχές όπου η διέλευση φοιτητών και μαθητών είναι συχνότερη. Τα κτίρια που μας οδηγούν σε αυτές τις περιοχές είναι: πανεπιστήμια, σχολεία, πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη. Περιοχές που πληρούν τα ζητούμενα: Κάτω Παλαιά, Επτά Πλατάνια 1 2, Μεταμόρφωση 2, Άγιος Νικόλαος 56

(Βλ. Εικόνα “Υποπεριοχές Μελέτης”). Για τα εργαστήρια προτιμώνται σχετικά ευρύχωρα κτήρια. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ Η πλατεία έχει όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά μιας δημόσιας πλατείας εκτός από τον πρότυπο σχεδιασμό της, ο οποίος θα γίνει συμμετοχικά από τους χρήστες, ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ο χώρος αυτός πρέπει να βρίσκεται σε σημείο που να το επισκέπτονται όσο περισσότεροι άνθρωποι δύνανται και ταυτόχρονα να μην βρίσκεται πολύ κοντά σε άλλους δημόσιους χώρους που εξυπηρετούν περίπου τον ίδιο σκοπό. Περιοχές που πληρούν τα ζητούμενα: Επτά Πλατάνια 1 2 3, Ανάληψη, Μεταμόρφωση 1 2, Άγιος Κωνσταντίνος 1 (Βλ. Εικόνα “Υποπεριοχές Μελέτης”). Ο χώρος αυτός θα ήταν προτιμότερο να έχει μεγάλο μέγεθος και θα πρέπει να μην συνορεύει με οδούς ταχείας κυκλοφορίας. Από τα εγκαταλελειμμένα κτήρια προτιμούμε «οικόπεδα» ή «γκρέμια». Η πλατεία μπορεί να προκύψει από την ένωση εγκαταλελειμμένων χώρων που συνορεύουν. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ Οι κατοικίες δεν απευθύνονται σε όλους καθώς το πλήθος τους είναι περιορισμένο. Η τοποθέτησή τους μπορεί πραγματικά να γίνει οπουδήποτε. Γι’ αυτό όλες οι περιοχές θεωρούνται περιοχές ενδιαφέροντος. Ένας περιορισμός που θα μπορούσε να τεθεί είναι: όχι πάνω σε οδό ταχείας κυκλοφορίας. Αρχιτεκτονικά, απορρίπτουμε τα πολύ μικρά κτίρια διότι αντιτίθενται στην λογική του κοινοβίου. Προτιμούμε κτίρια που να μπορούν να φιλοξενήσουν 4-12 περίπου διαμερίσματα. Είναι θεμιτές οι μονοκατοικίες γιατί διαθέτουν αυλή.

Δίκτυο κεντρικών δρόμων και πεζοδρόμων

Περιοχές Πρασίνου-Πλατειών

Περιοχές μελέτης

Υποπεριοχές μελέτης

57

59

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ της ΑΣΤΙΚΗΣ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ με την επωνυμία

«ΜΙΚΡΟ ΨΑΡΙ»

ΑΡΘΡΟ 1 ΣΥΣΤΑΣΗ 1. Συνιστάται με το παρόν Αστική Εταιρία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 741 του Α.Κ., και υπό τους παρακάτω ειδικότερους όρους και συμφωνίες.

2. Στη συνέχεια και για λόγους συντομίας, αναφορές σε: α) Εταιρία, σημαίνει η Αστική Εταιρία που συνιστάται με το παρόν και β) Άρθρα, χωρίς ειδικότερη μνεία ή προσδιορισμό, σημαίνουν άρθρα του παρόντος καταστατικού. ΑΡΘΡΟ 2 ΕΠΩΝΥΜΙΑ – ΕΔΡΑ – ΣΦΡΑΓΙΔΑ 1. Η επωνυμία της Αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας είναι «ΜΙΚΡΟ ΨΑΡΙ» και για τις σχέσεις και την αλληλογραφία της Εταιρίας με την αλλοδαπή χρησιμοποιείται η επωνυμία σε πιστή απόδοση στην αγγλική γλώσσα «SMALL FISH».

2. Έδρα της Εταιρίας είναι o δήμος Βόλου.

3. Η σφραγίδα της Εταιρίας είναι σχήματος στρογγυλού και αναγράφει περιμετρικά μέσα στο πλαίσιο την επωνυμία της Εταιρίας και στο μέσο αυτής την έδρα και το έτος της σύστασής του. ΑΡΘΡΟ 3 ΣΚΟΠΟΙ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Η εταιρεία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών και αλληλέγγυωνσχέσεων και λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός, μη κυβερνητικός φορέας, στοχεύοντας να συμβάλει στη κοινωνική ένταξη ευάλωτων ομάδων και στη διαμόρφωση ενός συνολικού εναλλακτικού συστήματος εργασίας, κατανάλωσης και ζωής κατά τρόπο που θα προάγεται το «συλλογικό συμφέρον» και θα επαναπροσδιορίζεται η έννοια του κοινού αγαθού επί τω τέλει την ικανοποίηση των αναγκών και την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής με την ταυτόχρονη εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών σκοπών σχετικά με την αλληλεγγύη, την ισότητα, τη συλλογική δράση και το μοίρασμα. Ειδικότερα σκοπός της εταιρίας είναι: 1. Να παρέχει στέγη σε άτομα με μηδενικό ή αρκετά χαμηλό εισόδημα 2. Να παρέχει έμμισθη εργασία 3. Να παρέχει υπηρεσίες καθημερινού ενδιαφέροντος 4. Να προωθεί την σύναψη ουσιωδών σχέσεων, την αλληλέγγυα δράση, την λογική του μοιράσματος και της

συνεργασίας.

60

ΑΡΘΡΟ 4 ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΚΟΠΩΝ Για την επίτευξη των σκοπών της η εταιρία θα έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας μεταξύ άλλων, την διαχείριση και υλοποίηση προγραμμάτων (ίδιων, Διεθνών, Ευρωπαϊκών, Εθνικών, Περιφερειακών, Δημοτικών και άλλων ) ενώ θα αξιοποιεί την υλικοτεχνική και στελεχιακή υποδομή της, την εμπειρία και τις γνώσεις της. Γενικά η εταιρία επιδιώκει την πραγματοποίηση των σκοπών της με κάθε νόμιμο μέσο και ενδεικτικά κυρίως με: 1.

Την επανάχρηση εγκαταλελειμμένων κτηρίων και τις αντίστοιχες στατικές μελέτες αυτών για την δημιουργία:

Α) Χώρων λουτρών και αντίστοιχων υπηρεσιών Β) Χώρων εργαστηρίου δημιουργίας και μόρφωσης και των αντίστοιχων υπηρεσιών Γ) Χώρων κουζινών και γευμάτισης και των αντίστοιχων υπηρεσιών Δ) Χώρων κατοίκησης Ε) Χώρων Τουαλετών και των αντίστοιχων υπηρεσιών Ζ) Χώρων φιλοξενίας και διαλόγου (forum) μεταξύ διάφορων συλλογικοτήτων, εργασίας και δράσεων που σκοπό θα έχουν την πραγματοποίηση των στόχων της Εταιρείας ΑΡΘΡΟ 5 ΔΙΑΡΚΕΙΑ Η διάρκεια της Εταιρίας είναι αορίστου χρόνου. ΑΡΘΡΟ 6 ΕΙΣΦΟΡΕΣ-ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οι οικονομικοί πόροι της Εταιρείας μπορούν να προέρχονται από οποιαδήποτε νόμιμη πηγή και δραστηριότητα, στα πλαίσια όμως της μη κερδοσκοπικής δράσης της.Για την επίτευξη του εταιρικού σκοπού : 1. Τα εγγεγραμμένα μέλη των δομών συμφωνούν να εισφέρουν στην Εταιρεία μηνιαίοσυνδρομητικό ποσό, το οποίο μπορούν να αποπληρώσουν αχρήματα με διεργασίες υπέρ των δομών 2. Οι κάτοικοι των δομών συμφωνούν να εισφέρουν στην Εταιρία μηνιαίο ποσό μειωμένου ενοικίου, το οποίο μπορούν να αποπληρώσουν μέσω πλήρους απασχόλησης εντός των δομών (ο νέος μισθός ισούται με την διαφορά του ενοικίου από τον αρχικό μισθό) 3. Η Εταιρία μπορεί να απορροφά δωρεές, χρηματοδοτήσεις διεθνείς, ευρωπαϊκές, κρατικές ή τοπικής αυτοδιοίκησης, σχετικές με κοινωνικά ζητήματα και ζητήματα εργασίας.

ΑΡΘΡΟ 7 ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

61

Η Γενική Συνέλευση αναθεωρεί τον τρόπο λειτουργίας των δομών, εγκρίνει τον ισολογισμό, επικυρώνει τους λογαριασμούς λειτουργίας, τροποποιεί το παρόν καταστατικό και καθορίζει το ποσόν της μηνιαίας συνεισφοράς των μελών. Για την τροποποίηση του καταστατικού απαιτείται πλειοψηφία 2/3 του συνολικού αριθμού των μελών. Η Γενική Συνέλευση συνιστά και το ανώτατο όργανο της εταιρείας. Η Γ.Σ. συνέρχεται τακτικά κάθε τρεις μήνες, και εκτάκτως όταν είναι αναγκαίο. Συγκαλείται από τα μέλη, μετά από έγγραφη ή ηλεκτρονική πρόσκληση 10 μέρες πριν, στην οποία αναγράφονται με σαφήνεια τα θέματα ημερήσιας διάταξης, ο τόπος και ο ακριβής χρόνος που θα συνέλθει. Η Γ.Σ. βρίσκεται σε απαρτία όταν παρίστανται τα μισά τουλάχιστον από τα μέλη της. Αν δε σχηματιστεί η απαρτία, η Γ.Σ. συγκαλείται εκ νέου μετά από (επτά) 7 ημέρες οπότε και βρίσκεται σε απαρτία ανεξαρτήτως του αριθμού των παριστάμενων μελών, όχι όμως όταν είναι μικρότερος των τριών μελών. Η Γ.Σ. επιλύει και ρυθμίζει όλα τα θεσμικά, διοικητικά και οργανωτικά θέματα της εταιρίας. Οι αποφάσεις της Γ.Σ. λαμβάνονται με πλειοψηφία, των 2/3 των παριστάμενων μελών. Η λήψη αποφάσεων γίνεται με ψηφοφορία, η οποία πραγματοποιείται με ανάταση του χεριού, εκτός αν το ένα πέμπτο (1/5) των παρόντων μελών ζητήσει να γίνει η ψηφοφορία με ονομαστική κλήση ή με ψηφοδέλτια, οπότε εφαρμόζεται ο τρόπος που ζητήθηκε. Δεν επιτρέπεται η λήψη αποφάσεων «δια βοής». ΑΡΘΡΟ 8 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ Τα μέλη της Εταιρίας έχουν το δικαίωμα συμμετοχής στις Γενικές Συνελεύσεις με δικαίωμα μίας (1) ψήφου. Κάθε μέλος έχει δικαίωμα να ζητεί πληροφορίες για την πορεία των υποθέσεων της Εταιρίας και να λαμβάνει αντίγραφα πρακτικών της Γενικής Συνέλευσης καθώς και του Ισολογισμού και των καταγραφών χρήσης εξοπλισμού. Οι πληροφορίες αυτές θα είναι διαθέσιμες και στην ψηφιακή πλατφόρμα της Εταιρίας. ΑΡΘΡΟ 9 Για κάθε θέμα που δεν προβλέπεται από το καταστατικό ισχύουν οι διατάξεις του Α.Κ. (άρθρο 741 έως 784).

62

ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ

Αρχιτεκτονικά, επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τρία κτίρια δηλαδή να σχεδιάσουμε τρείς από τις δομές. Μία δομή κουζινών, μία λουτρών και μία εργαστηρίου. Αυτή μας η επιλογή βασίστηκε στο πολύπλευρο πρόγραμμα που διαθέτουν αυτές οι δομές, στο μεγάλο εύρος των συμμετεχόντων και στις πολυποίκιλες χρήσεις και κτηριακές απαιτήσεις τους που θα μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Κατασκευαστικά, προσπαθήσαμε να επέμβουμε στον μικρότερο δυνατό βαθμό και να επαναχρησιμοποιήσουμε όσο περισσότερο μπορούμε τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία. Βέβαια, οι λειτουργικές απαιτήσεις της εκάστοτε δομής οδήγησαν στις αντίστοιχες επεμβάσεις. Θέλουμε να κάνουμε σαφές το ότι οι σχεδιαστικές μας λύσεις δεν είναι παρά μία πρόταση επανάχρησης των κτιρίων, και θεωρούμε μεγάλη την σημασία της διαμόρφωσης των χώρων από τους χρήστες τους.

1 ΚΤΙΡΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ο

Η τοποθεσία της δομής του εργαστηρίου στην πόλη είναι αρκετά κεντρική και για την πραγματοποίηση της επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε πολλά εγκαταλελειμμένα κτίρια που συνορεύουν.Το οικοδομικό τετράγωνο που βρίσκεται στις συμβολές των οδών Ερμού, 54ου Συντάγματος, Δημητριάδος και Σκιάθου βρίσκεται σε απόλυτη εγκατάλειψη και με αφορμή αυτήν την συνθήκη επιλέγουμε να το χρησιμοποιήσουμε πλήρως. Τα κτήρια που εμπεριέχονται σε αυτό είναι μία ψηλοτάβανη διώροφη μονοκατοικία με ημιυπόγειο της οποίας η όψη βρίσκεται στον πεζόδρομο της Ερμού, μία μικρότερη τριώροφη μονοκατοικία με όψη στο πεζοδρομημένο στενό της οδού Σκιάθου που μοιράζεται με την πρώτη έναν εξωτερικό χώρο, ένα διώροφο κτήριο με εμπορική χρήση στο ισόγειο και κατοικία στον πρώτο όροφο το οποίο βρίσκεται στην συμβολή των οδών 54ου Συντάγματος και Ερμού, ένα πρώην ξυλουργείο με δύο ορόφους που τοποθετείται κεντρικά του οικοδομικού τετραγώνου και το διώροφο πρώην ξενοδοχείο ΙΩΛΚΟΣ του οποίου η όψη βρίσκεται στην οδό Δημητριάδος. Οι φέροντες οργανισμοί των κτηρίων είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα, με εξαίρεση τα πέτρινα κτίσματα της μικρής μονοκατοικίας και του ξυλουργείου. Όλα τα κτίρια διαθέτουν κεραμοσκεπές εκτός εκείνου που έχει εμπορική χρήση και ένα τμήμα του ξυλουργείου που διαθέτει δώμα. Κύρια επεμβατική πρόθεση ήταν αρχικά η ένωση όλων αυτών μεταξύ τους και η δημιουργία δύο βασικών εισόδων στις οδούς Δημητριάδος και Ερμού. Καθοριστική ήταν επίσης η ανάγκη να δημιουργηθούν δημόσια περάσματα που θα τμηματοποιούν το οικοδομικό τετράγωνο χωρίς να δημιουργούν ασυνέχειες στην δομή του, ενός πλέον, κτιρίου που ονομάζουμε εργαστήρι. Στο εσωτερικό, δομικά στοιχεία που είναι κατεστραμμένα και βρίσκονται σε μη επισκευάσιμη κατάσταση όπως μία από τις σκεπές και το ξύλινο πάτωμα του ορόφου του ξυλουργείου αφαιρούνται. Επίσης, αφαιρούνται τα κατακόρυφα μέρη από τα σημεία στα οποία θέλουμε να δημιουργήσουμε τις ενώσεις για να πετύχουμε την εσωτερική επικοινωνία. Τέλος, αφαιρούνται ορισμένοι περιττοί όγκοι με σκοπό την μεγιστοποίηση των διαθέσιμων χώρων προς αξιοποίηση. Σε δεύτερη φάση προστίθεται μεταλλική διαδρομή σε ύψος 5,20 μέτρων για την ένωση των χώρων στο υπέργειο επίπεδο, όπως και ανελκυστήρας για την εξυπηρέτηση της ίδιας ανάγκης στον κατακόρυφο άξονα. Επιπλέον προσθήκες αποτελούν ελαφριά χωρίσματα που βοηθούν στην καλύτερη τμηματοποίηση των χώρων βάσει αναγκών και μπορεί να τις παρατηρήσει κανείς σε διάφορα σημεία.

68

Κατά μήκους του ενοποιημένου κτιρίου απλώνεται ένας κεντρικός διάδρομος μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η κίνηση και η πρόσβαση σε όλους τους χώρους. Στις άκρες του, δηλαδή στις δύο βασικές εισόδους, τοποθετούνται χώροι υποδοχής ενώ στη μέση του βρίσκεται ένα ευρύ αίθριο που βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με την πόλη αλλά φυσικά και με το κτήριο και γι’ αυτό αποτελεί τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ των δύο. Ο αίθριος χώρος είναι πάντα ανοιχτός και αποτελεί δημόσιο πέρασμα ενώ χάρη στην αόριστη χρήση του δύναται να φιλοξενήσει οτιδήποτε απρόοπτο. Η επιλογή του σημείου έγινε λόγω της κεντρικότητας, αλλά και της κατεστραμμένης στέγης του. Ορισμένες λειτουργίες ευρέως ενδιαφέροντος όπως ο χώρος δανεισμού εξοπλισμού, αγοράς αναλωσίμων, αναψυκτηρίου και τουαλετών βρίσκονται κεντρικά και γύρω από το αίθριο για να διευκολύνουν την πρόσβαση σε όλους/ες. Διάφορες αίθουσες δημιουργίας εκτείνονται εκατέρωθεν του διαδρόμου και ανάλογα με την φύση της χρήσης τους είναι ευκολά προσβάσιμες ή πιο απομονωμένες. Ένας δεύτερος ημιυπαίθριος χώρος δημιουργείται στο σημείο που υπήρχε η αυλή μεταξύ των δύο μονοκατοικιών την οποία επεκτείνουμε μέχρι το απέναντι όριο του οικοπέδου δημιουργώντας ακόμη ένα δημόσιο πέρασμα εντός του οικοδομικού τετραγώνου. Το κέλυφος του κτιρίου επιλέγουμε να είναι πορώδες από την πλευρά του πεζοδρόμου της οδού Σκιάθου όπου διατηρούμε πολλές εισόδους και πιο σκληρό από την πλευρά της 54ου Συντάγματος οπού περνούν αυτοκίνητα. Στον όροφο τοποθετούμε μία μεταλλική διαδρομή που εγγράφεται στο περίγραμμα του αιθρίου και δημιουργεί νέους χώρους, ενώ επιτρέπει επίσης την πρόσβαση στα υπόλοιπα παρόμοια επίπεδα που ενώνουμε. Μπορεί κανείς να βρεθεί σε αυτήν είτε από σκάλα είτε από ανελκυστήρα, ενώ επιτρέπει την οπτική επικοινωνία στον κατακόρυφο άξονα. Στον όροφο του πρώην ξενοδοχείου τοποθετούμε τις αίθουσες σωματικής δραστηριότητας με σκοπό την εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων υδροδότησης των τουαλετών των πρώην δωματίων για τα λουτρά και τα WC των αποδυτηρίων. Τέλος, αξιοποιούμε τα επίπεδα της μικρής μονοκατοικίας που δεν συμπίπτουν υψομετρικά με τα προαναφερθέντα, ως χώρους μελέτης και ησυχίας με στόχο την σχετική απομόνωση τους από την υπόλοιπη δομή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πλακοστρώσεις των εξωτερικών πεζοδρόμων και τα δάπεδα των διαφορετικών κτηρίων τα οποία διατηρούμε και από τα οποία ανασυνθέτουμε καινούρια, χρησιμοποιώντας τα ανά περιπτώσεις για να εμφανίσουμε τις νέες ενώσεις των χώρων μεταξύ τους και με τον εξωτερικό χώρο, να διατηρήσουμε την ανάμνηση της προηγούμενης κατάστασης, και να αναδείξουμε την ποικιλομορφία των διαφορετικών συνθετικών στοιχείων του τελικού αποτελέσματος.

69

70

71

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ

01

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

5 2

-1

72

0

1

20 10

Δ

0

1

2

0

1

Δ

Δ

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ

ΚΛΙΜΑΚΑ1:500

11.36

5.47

8.91

2.90

0.00

0

1

Δ

0

1

Δ

73

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

01

5 2

20 10

ΚΑΤΟΨΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ +2.20 ( ΙΣΟΓΕΙΟ ) 74

ΚΑΤΟΨΗ +6.10 ( 1ος ΟΡΟΦΟΣ )

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ ΟΨΕΙΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ1:500

01

5 2

ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

20 10

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ 75

ΣΚΙΤΣΑ

76

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΘΕΣΗΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:1000

01 2

5

20 10

Πεζόδρομος Αυτοκινητόδρομος Βασικός άξονας κίνησης Δημόσιο πέρασμα

77

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΘΕΣΕΩΝ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:1000

78

01 2

5

20 10

ΠΛΑΚΟΣΤΡΩΣΗ - ΔΑΠΕΔΑ

ΚΑΤΟΨΕΙΣ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

01

5 2

20 10

ΚΑΤΟΨΗ +7.90 (2ος ΟΡΟΦΟΣ )

ΚΑΤΟΨΗ +2.20 ( ΙΣΟΓΕΙΟ )

ΚΑΤΟΨΗ +6.10 (1ος ΟΡΟΦΟΣ )

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΚΑΤΟΨΗ +2.20 ( ΙΣΟΓΕΙΟ )

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

0

1

5 2

20 10

87

ΚΑΤΟΨΗ +6.10 ( 1ος ΟΡΟΦΟΣ )

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

0

1

5 2

20 10

89

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

ΤΟΜΗ Α-Α΄

ΤΟΜΗ Β-Β΄

ΚΛΙΜΑΚΑ1:500

0 1

5 2

20 10

Β΄

Β

91

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

5

20

2

10

Δ

Γ

ΤΟΜΗ Δ-Δ΄

ΤΟΜΗ Γ-Γ΄

Δ΄

Γ΄

Ε

ΤΟΜΗ Ε-Ε΄

Ζ

ΤΟΜΗ Ζ-Ζ΄ Ε΄

92

0 1

Ζ΄

ΟΨΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

20 10

ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ 93

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:1000

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:1000

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ

2

01

2

01

5

5

10

10

20

20

95

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:1000 2

01 5 10

20

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:50

Αποθήκη / Δανεισμός Εξοπλισμού

Αίθριο - Δημόσιο Πέρασμα

Αναψυκτήριο

97

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:50

Αίθουσα Μελέτης

Αίθουσα Μελέτης

Αίθουσα Δημιουργίας Mixed

Αίθουσα Δημιουργίας Class

99

2 ΚΤΙΡΙΟ ΚΟΥΖΙΝΕΣ ο

Η τοποθεσία του κτιρίου των κουζινών βρίσκεται στην οδό 54ου Συντάγματος μεταξύ των οδών Κωνσταντά και Ρήγα Φεραίου, περιοχή που αποτελείται κυρίως από κατοικίες. Το κτίριο που χρησιμοποιούμε σε αυτήν την περίπτωση είναι ένα πενταόροφο παρατημένο εργοτάξιο με υπόγειο και δώμα, που βρίσκεται σε αχρησία περισσότερα από επτά χρόνια. Η πρόοδος της κατασκευής του σταμάτησε στο στάδιο όπου υπάρχει ο σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα, οι πλάκες και το κλιμακοστάσιο. Πρόθεσή μας είναι να εκμεταλλευτούμε την απουσία των κατακόρυφων στοιχείων με στόχο την δημιουργία εκτεταμένων ημιυπαίθριων χώρων αλλά και τη διαφάνεια μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού. Σε μία προσπάθεια να αποφύγουμε τους περιορισμούς του πυκνού (ανά τρία ή τέσσερα μέτρα) φέροντα οργανισμού που προοριζόταν για διαμερίσματα πολυκατοικίας, να δώσουμε διπλό ή τριπλό ύψος σε κάποιους χώρους, αλλά και για να πετύχουμε την επικοινωνία μεταξύ ορόφων, αφαιρούμε κομμάτια πλακών, διατηρώντας βέβαια τα δοκάρια που τις στηρίζουν. Στη συνέχεια, προσθέτουμε τα απαραίτητα χωρίσματα που αποτελούνται από τοιχοποιία ή είναι γυάλινα και ευκόλως μετακινούμενα στον άξονα τους ώστε να επιτρέπουν την μεταβολή του χώρου για τους καλοκαιρινούς μήνες και την επιθυμητή διαμπερότητα. Σε αυτήν την σχεδιαστική επέμβαση ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ κτιρίου και πόλης είναι το ισόγειο επίπεδο το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει ημιυπαίθρια αγορά τροφίμων και έναν χώρο υποδοχής στο βάθος. Δίπλα στην υποδοχή, βρίσκεται το κλιμακοστάσιο στο οποίο η πρόσβαση είναι ανοιχτή όλες τις ώρες του 24ώρου. Παρ’ όλ’ αυτά οι χώροι κλείνουν τις νυχτερινές ώρες εκτός από την ταράτσα η οποία παραμένει προσβάσιμη. Το μεγαλύτερο τμήμα του επιπέδου του ισογείου λόγω αφαίρεσης πλακών διαθέτει διπλό ύψος ενώ ο πρώτος όροφος αποτελείται από

100

εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους καλλιέργειας. Ο δεύτερος, ο τρίτος και ο τέταρτος όροφος χρησιμοποιούνται ως χώροι μαγειρέματος και φαγητού. Συγκεκριμένα ο δεύτερος όροφος στεγάζει μία γραμμική τραπεζαρία που διατρέχει όλο το μήκος του κτηρίου, έναν εξωτερικό χώρο φαγητού, καθώς και το μαγειρείο. Στους τρίτο και τέταρτο, υπάρχει επίσης η ίδια γραμμική τραπεζαρία, ενώ γύρω από αυτήν αναπτύσσονται χώροι μαγειρέματος διαφορετικών μαγειρικών εξοπλισμών και πρόσθετοι εξωτερικοί χώροι ενώ όλοι επικοινωνούν άμεσα με την κεντρική τραπεζαρία. Στο πέμπτο και τελευταίο επίπεδο, τοποθετούνται θερμοκήπια και άλλοι εξωτερικοί και εσωτερικοί χώροι καλλιέργειας όπως επίσης και βοηθητικοί αποθηκευτικοί χώροι για τις ανάγκες αυτής της δραστηριότητας. Οι εξωτερικές φυτεύσεις και τα θερμοκήπια που χρειάζονται ηλιακό φως έχουν νότιο προσανατολισμό, ενώ έχουν αφαιρεθεί κομμάτια πλακών που θα απέτρεπαν τον ηλιασμό. Εκτός από τον ανελκυστήρα των προσώπων, προσθέτουμε έναν ακόμη ο οποίος εξυπηρετεί λειτουργικά τις διαδικασίες της καλλιέργειας και της μεταφοράς τροφίμων. Τέλος, η ταράτσα του κτίσματος δύναται να υποδεχθεί τις διάφορες χρήσεις που θα προκύπτουν. Γενικότερη σχεδιαστική προσέγγιση αποτελεί η γραμμικότητα του κεντρικού χώρου που εμφανίζεται σε όλους τους ορόφους εκτός ισογείου και ταράτσας, από την οποία εξέχουν όλοι οι επιπλέον χώροι. Με αυτήν την κίνηση επιχειρούμε να εικονοποιήσουμε την έννοια της συγκέντρωσης και της συνάθροισης αλλά και να σχηματίσουμε έναν ευρύ μη διακοπτόμενο από στατικά στοιχεία χώρο. Επιπλέον, οι άτακτα εξερχόμενοι όγκοι, δημιουργούν ημιυπαίθρια επίπεδα από τα οποία προκύπτουν διάφορες γωνίες θέασης και επιτυγχάνεται η επικοινωνία μεταξύ τους αλλά και γενικότερα μεταξύ των επιπέδων. Τέλος, επιλέγουμε να κρατήσουμε εμφανές το σύστημα εξαερισμού των χώρων μαγειρικής εμφανίζοντας τους σωλήνες που καταλήγουν σε καμινάδες και κάνοντας τες κομμάτι της όψης σε μία προσπάθεια συμβολισμού της χρήσης του κτηρίου.

101

102

103

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

01

5 2

20 10

18.20 15.20 12.20 9.20 6.20 3.20

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

104

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟ

ΚΑΤΟΨΗ 5ου ΟΡΟΦΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ 1ου-4ου ΟΡΟΦΟΥ

105

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝ ΚΤΙΡΙΟ

3

4

0

-1 ΑΦΑΙΡΕΣΕΙΣ

3

4

-1

0

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ

3

-1

4

0

5

6

1

5

2

6

1

5

1

2

6

2

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΧΡΗΣΕΩΝ

ΥΠΟΓΕΙΟ

ΙΣΟΓΕΙΟ

1ος ΟΡΟΦΟΣ

2ος ΟΡΟΦΟΣ

+19,20 +18,20

+15,20

+12,20

+9,20

+6,20

+3,20

0,00

-2,50

3ος

3ος ΟΡΟΦΟΣ

4ος ΟΡΟΦΟΣ

5ος ΟΡΟΦΟΣ

ΔΩΜΑ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Εξωτερικοί Χώροι Φαγητού Εσωτερικοί Χώροι Φαγητού Εσωτερικοί Χώροι Φυτών Θερμοκήπια Εξωτερικοί Χώροι Φυτών Μαγειρίο Κουζίνες Κοινού Χώρος Υποδοχής

Χώρος Υπαίθριας Αγοράς Κλιμακοστάσια WC - Βοηθητικοί Χώροι

ΚΑΤΟΨΕΙΣ ΚΟΥΖΙΝΩΝ

ΚΑΤΟΨΗ 3ου ΟΡΟΦΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ 4ου ΟΡΟΦΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

0

1

5 2

20 10

ΚΑΤΟΨΗ 5ου ΟΡΟΦΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΚΑΤΟΨΗ 1ου ΟΡΟΦΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ 2ου ΟΡΟΦΟΥ 111

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΚΟΥΖΙΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

Β΄

Α

Α΄

ΤΟΜΗ Α-Α΄

ΤΟΜΗ Β-Β΄ Β

112

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΚΟΥΖΙΝΩΝ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

Γ

ΤΟΜΗ Γ-Γ΄

Δ΄

Δ

ΤΟΜΗ Δ-Δ΄

Γ΄

0

1

5 2

20 10

113

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

114

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

0

1

5 2

20 10

115

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

116

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

20 10

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

20 10

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

117

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:40

Εξωτερικός Χώρος Φαγητού

Κουζίνα Μαγειρίου

Εσωτερική Κουζίνα

Ημιυπαίθρια Κουζίνα

Τραπεζαρία Μαγειρίου

119

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:40

Εσωτερικό Θερμοκήπιο

Εσωτερική Τραπεζ

Εσωτερικό Φυτώριο

Εσωτερική Τραπεζαρία

121

3 ΚΤΙΡΙΟ ΛΟΥΤΡΑ ο

Η τοποθεσία του κτιρίου των λουτρών έχει μέτωπο στις παράλληλες οδούς Αχιλλέως και Παγασών και βρίσκεται μεταξύ των οδών Αριστοτέλους κι Επτά Πλατανίων. Το σύνολο των οικοπέδων που χρησιμοποιούμε προκύπτει από την ένωση ενός εγκαταλελειμμένου κτιρίου και ενός ελεύθερου οικοπέδου με όψη στην οδό Αχιλλέως, και ενός ακόμη ελεύθερου οικοπέδου με όψη στην οδό Παγασών. Το μοναδικό προϋπάρχον κτήριο είναι πέτρινη κατασκευή με κεραμοσκεπή και το ύψος του ανέρχεται στα 4,70 μέτρα. Επιλέγουμε αυτόν τον συνδυασμό οικοπέδων για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ενός εσωτερικού αλλά και εξωτερικού χώρου λουτρού. Βασική μας πρόθεση ήταν να δημιουργήσουμε δύο εισόδους από τις δύο οδούς με τις οποίες επικοινωνεί το οικόπεδο με σκοπό την εύκολη πρόσβαση από τις δύο πλευρές του οικοδομικού τετραγώνου. Ταυτόχρονα, λόγω της ιδιωτικότητας που απαιτεί μία τέτοια δομή προσπαθήσαμε να αποτρέψουμε την οπτική επικοινωνία μεταξύ εσωτερικού και πόλης. Από το ήδη υπάρχον κτίριο αφαιρούμε τις κατεστραμμένες στέγες και τις αντικαθιστούμε με νέες, ενώ αφαιρούμε επίσης ένα τμήμα που εμποδίζει την μία είσοδο και το χώμα στα σημεία όπου θα τοποθετηθούν οι πισίνες. Προσθέτουμε δύο αυτόνομα κτίσματα βοηθητικών λειτουργιών στις εισόδους, χωρίσματα για την εξυπηρέτηση των διαδικασιών εσωτερικά και ένα ξύλινο στέγαστρο που εκτείνεται σε όλο το μήκος του κεντρικού περάσματος και ενώνει το παλιό κτίριο με τα δύο καινούρια.

122

Τα δύο βοηθητικά κτίρια εκτός από την ιδιωτικότητα και την προφύλαξη που παρέχουν στο εσωτερικό του οικοπέδου εμπεριέχουν χώρους υποδοχής και παραλαβής εξοπλισμού, πλυντήρια, και χώρους χαλάρωσης για πριν ή μετά την διαδικασία του λουτρού. Στα δύο άκρα του εσωτερικού του πέτρινου κτιρίου βρίσκονται τα αποδυτήρια τα οποία οδηγούν στις ντουσιέρες στις οποίες οι χρήστες καθαρίζονται πριν χρησιμοποιήσουν τα κοινά λουτρά. Οι δύο κεντρικοί χώροι του εσωτερικού λουτρού επικοινωνούν μέσω διαδρόμου αλλά και μέσω υδάτινου περάσματος, ενώ εμφανίζεται μία ακόμη ημιυπαίθρια πισίνα που επικοινωνεί με αυτούς. Εξωτερικά, μπορεί κανείς να παρατηρήσει μία στοά που βρίσκεται στην μέση του οικοπέδου και το διατρέχει από άκρη σε άκρη, μία ευρεία υπαίθρια πισίνα, καθώς και άλλες παρεμφερείς ιαματικές εγκαταστάσεις όπως σάουνα, υδρομασάζ και πισίνες ειδικών θερμοκρασιών. Φύτευση προστίθεται στον εσωτερικό ημιυπαίθριο χώρο και σε σημεία της στοάς έτσι ώστε να αποτρέπεται η θέαση από τον δρόμο στην εξωτερική πισίνα. Σχεδιαστικά προσπαθήσαμε να δώσουμε έμφαση στις νέες στέγες του πέτρινου κτιρίου όπου τοποθετήσαμε υαλοπίνακες με νότιο προσανατολισμόγια φυσικό αερισμό και ηλιασμό, στις στέγες των βοηθητικών κτισμάτων που προσπαθούν να μιμηθούν τις πρώτες και στο ξύλινο στέγαστρο που δημιουργεί την στοά ανάμεσα σε παλιό και νέο κτίριο, σε εσωτερικό και εξωτερικό λουτρό.

123

124

125

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΤΟΨΕΙΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΟΨΕΙΣ

ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ 126

20 10

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΘΕΣΗΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

20 10

Πεζόδρομος

Γενικές εγκαταστάσεις

Αυτοκινητόδρομος

Χώροι προετοιμασίας

Βασικός άξονας κίνησης

Εσωτερικό λουτρό

Εσωτερικες Διαδρομές

Εξωτερικό λουτρό

127

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝ ΚΤΙΡΙΟ

ΑΦΑΙΡΕΣΕΙΣ

ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΧΡΗΣΕΩΝ

Υποδοχή

Χώρος χαλάρωσης

Πλυντήρια

WC

Αποδυτήρια

Ντουζιέρες

Εσωτερικό Λουτρό

Εξωτερικό λουτρό

Υρδομασαζ

Λουτρό ειδικής θερμοκρασίας

Σάουνα

Φύτευση

ΚΑΤΟΨΗ

ΚΑΤΟΨΕΙΣ - ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

01

5 2

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ : ΝΟΤΙΑ ΟΠΤΙΚΗ 130

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

20 10

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200

0

1

5 2

20 10

Γ΄

Α

Β Δ

Α΄ Β΄ Γ Δ΄

ΤΟΜΗ Α-Α΄

ΤΟΜΗ Β-Β΄

ΤΟΜΗ Γ-Γ΄

ΤΟΜΗ Δ-Δ΄ 131

ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗ ΟΨΗ

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

132

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:500

0 1

5 2

20 10

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΗΛΙΟΥ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΑΝΟΨΗ

ΑΝΟΙΞΗ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:250

133

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:85

Αποδυτήριο

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:85

Εξωτερικό Λουτρό

Σάουνα

Ν

Ντουζιέρες

Ημιυπαίθριο Λουτρό

Εσωτερικό Λουτρό

135

5

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Καθώς αυτή η εργασία φτάνει στο τέλος της, ομολογούμε πως καθ’ όλη την διάρκεια της εκπόνησης της, λάβαμε γνώσεις ανυπολόγιστης αξίας σε όλα τα πεδία που ερευνήσαμε οι οποίες διαμόρφωσαν το τελικό αποτέλεσμα αλλά και εμάς προσωπικά. Δεν κρύβουμε πως κατά την διαδικασία αυτή γνωρίσαμε δυσκολίες και βρεθήκαμε αρκετές φορές σε αδιέξοδα, τα οποία όμως πιστεύουμε πως υπερνικήσαμε, και τα οποία κατέστησαν την δουλειά μας πιο ολοκληρωμένη. Παρ’ όλα αυτά δεν επαναπαυόμαστε στο παρόν αποτέλεσμα καθώς για μας αποτελεί μετάβαση και όχιλύση. Θεωρούμε αυτονόητο πως η αναζήτηση γύρω από το θέμα δεν θα σταματήσει σε αυτό το σημείο και πως η συνεχής επαναπροσέγγιση του και ο επαναπροσδιορισμός των αξιών μας είναι η δύναμη μας. Μεγάλη μας προσδοκία είναι να κάνουμε κάποτε αυτό το εγχείρημα πραγματικότητα, γνωρίζοντας βέβαια πωςη Αρχιτεκτονική είναι απλά ένα μέσο και πως δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ χωρίς όλους εσάς.

138

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: