دور دنيا
7
ل پنجم شماره 1478پنجشنبه 18فروردين 1390 سا
ايران‌شهر
مهدي طباطبايي
پتانسيل‌هاي آگروتوريسم در ايران
آگروتوريسم ،صنعتي ناشناخته
نگاهي نو به گردشگري در فضاهاي شهري ليال خدابخش گردشگري براي بسياري از كشورها از اصلي‌ترين راه‌هاي كسب در‌آمد است .اين صنعت رو به رشد به دليل اينكه از صنايع انسان‌محور است مي‌تواند با فراهم آوردن فرصت‌هاي شغلي گوناگون ،اقتصاد‌هاي ضعيف محلي را به شيوه‌هاي مختلف حمايت و احيا كند .هرچند سال‌هاست ديگر نيازي به برگزاري كنفرانس و نوش��تن مقاله به منظور تشويق و ترغيب سياستگذاران دولتي براي توجه به اين صنعت رو به رشد نيست ،هنوز بحث پيرامون نحوه‌هاي نگرش به اين مساله ،محل چالش‌هاي جدي است .گردشگري هم مانند ديگر ابعاد توس��عه مي‌تواند مشكالت خاص خود را ايجاد كند؛ مش��كالتي مثل‌آميزش نامناسب اجتماعي ،آسيب ميراث فرهنگي ،وابستگي و تمركز اقتصادي و زوال موقعيت اكولوژيكيمحيطبهواسطهحضورانبوهگردشگران.بههمين خاطر دهه‌هاست كه كشورهاي داراي پتانسيل گردشگري، تمركز خود را بر چگونگي برقراري اين موازنه گذاشته‌اند و در كنار تالش براي نماياندن هر آنچه براي ديگران ممكن است جذاب باشد ،در حفظ ميراث فرهنگي و طبيعي خود، ميراثي كه مي‌تواند نقطه هدف گردشگران سراسر دنيا باشد، مي‌كوشند .همين ديدگاه است كه تمايل به سرمايه‌گذاري روي گردشگري محيطي يا اكوتوريسم را در چند سال اخير توجيه مي‌كند .كاستاريكا ،اكوادور ،نپال ،كنيا و پاكستان نمونه‌هايي موفق در اين زمينه هستند؛ كشورهايي كه با وجود تمام كاستي‌ها دريافته‌اند مي‌توانند با سرمايه‌گذاري روي آموزش اهالي س��اكن مناطق گردشگرپذير ،حمايت دولتي از كسب و كارهاي منطقه‌اي ،متناسب كردن تعداد گردشگران با پتانسيل‌پذيرش منطقه و تاكيد بر گردشگري مشاركتي ،عالوه بر حفاظت از يگانگي‌هاي اكولوژيكي خود، ميراث فرهنگي در معرض آسيب‌شان را نيز اشاعه كنند .اين آغاز راهي است كه در نهايت به جايگزيني سرمايه‌گذاري خارجي با اتكا بر داشته‌هاي ملي چشم دارد .اين كشورها كه تعداد قابل توجهي از آنها در حال توسعه هستند ،معتقدند با اين شيوه سرمايه‌گذاري بلندمدت و پايه‌اي ،به مرور زمان، فرهنگي بالنده و اقتصادي صادر‌كننده خواهند داشت .در اكثر اين كشورها ،اكوتوريسم تنها يك فعاليت حاشيه‌اي براي حفاظت از منابع طبيعي و محيطي نيست ،بلكه يك صنعت عمده براي تقويت اقتصاد ملي به شمار مي‌رود و بخش قابل توجهي از توليد ناخالص داخلي و فعاليت‌هاي اقتصادي را نمايندگي مي‌كند .اما اكوتوريسم چيست و چه هدفي را دنبال مي‌كند؟ اكوتوريسم با توجه به تعريف‌ها و اصول اكوتوريس��م كه توسط جامعه بين‌المللي اكوتوريسم ( )TIESدر سال ۱۹۹۰
تبيين شده است ،اكوتوريسم به معني «بازديد متعهدانه از مناطق طبيعي و شهري است ،به گونه‌اي كه در عين حفاظت از محيط طبيعي ،باعث بهبود و ارتقاي سطح زندگي اهالي بومي منطقه نيز ش��ود» .اكوتوريس��م با گ بومي و بدون سعي در حفظ تمامي جنبه‌هاي فرهن دخل و تصرف در آن به هر ش��كلي ،مي‌كوشد آنچه را هست به بهترين شيوه نشان دهد .آموزش و باال بردن سطح هوش��ياري و تعهد گردشگران نسبت به محيط ب��ا هدف ايجاد دغدغه‌اي مش��ترك بين اهالي بومي و گردشگران براي حفاظت از منابع منطقه از اصول اوليه اكوتوريس��م است .اصل اساسي ديگر احترام به محيط است؛ احترام به زندگي بومي با تمام مولفه‌هاي فيزيكي و فرهنگ��ي آن .آنچه در رابطه با بازديد از مناطق بكر تهديد‌آميز است گردشگري توده‌اي ،ساخت و سازهاي انبوه و فعاليت‌هاي متمركز و دس��ته‌جمعي در مناطق آس��يب‌پذير و در مجاورت فرهنگ‌هاي شكننده است. در مقابل مي‌توان با شناخت پتانسيل‌ها و ظرفيت‌هاي مناطق هدف و حمايت از سرمايه‌گذاران كوچك بومي ضمانت كرد كه سرمايه از چرخه اقتصادي محيط خارج نشود .بنابراين طبق تعريف جامعه اكوتوريسم پاكستان ( ،)EPSمي‌توان اكوتوريس��م را حمايت مستقيم مالي از اهالي بومي دانس��ت كه نه‌تنها باعث نابودي منابع و سرچش��مه‌هاي محيط نمي‌شود بلكه منجر به تقويت بنيان‌هاي اقتصادي محيط و انتقال آموزه‌هاي فرهنگي منطقه مي‌ش��ود .در همين راستا كش��ورها طرح‌هاي مختلفي به ويژه در محيط‌هاي شهري تعريف كرده‌اند. در اين بين ،كالنشهرهاي كشورهاي در حال توسعه به دليل مسائل متنوعي كه طرح مي‌كنند عمده‌ترين سهم را دارند .اين شهرها به دليل ساختار نامنظم و غيرقابل پيش‌بيني‌شان ،دچار ناهمگوني‌هاي زيادي هستند كه در صورت بي‌توجهي مي‌توانند بسيار زيان‌آفرين باشند. پروژه آگروتوريس��م در پرو يكي از همين نمونه‌هاست كه س��عي كرده با نگاهي كل‌نگر به راه‌حلي واحد براي مشكالت متعدد اين سايت دست يابد. پروژه آگروتوريسم ،پرو چشم‌انداز جديد حاش��يه رودخانه شيلي در سال ۲۰۰۹در پرو به مس��ابقه گذاشته شد .اين چشم‌انداز يك��ي از بارزترين نمونه‌هاي ت�لاش دولتمردان براي بازنگري در شيوه‌هاي قديمي گردشگري در محيط‌هاي شهري با بافت ارگانيك است .رتبه اول اين مسابقه را طرح كارلوس بارتس��اكي به دست آورد كه بيشترين موفقيت را در همبسته كردن پتانسيل‌هاي بستر مورد نظر به دست آورد .سايت مسابقه ،زمين‌هاي كشاورزي مجاور رودخانه ش��يلي در پرو در نظر گرفته شده بود ك��ه چه از لحاظ جغرافياي��ي و چه از لحاظ اجتماعي جداكننده دو قس��مت كام ً ال متفاوت از كالنشهر بود؛
اسماعيل كهرم كارشناس محيط‌زيست
نگاه ما به توسعه زيست محيطي نيست
بخش ش��هري و بخش روس��تايي .طرح بارتساكي از ابتدا با ايده يكي كردن جاذبه‌هاي توريستي شهري و روستايي در حاشيه رودخانه شكل گرفت .در سال‌هاي اخير رشد سريع بافت شهري كه با نوعي پراكندگي و آشفتگي همراه بود ،بستر رودخانه را به صورت جدي تهديد مي‌كرد .البته نبايد فراموش كنيم كه با نابودي رودخانه و حريم آن نه‌تنها حيات اكولوژيكي ش��هر به مخاطره مي‌افتاد كه حيات اقتصادي و فرهنگي ش��هر نيز دگرگون مي‌ش��د .اما بارتساكي با اين نحوه نگرش به زمين‌هاي كش��اورزي در بافت ش��هري ،گزينه‌اي كام� ً لا جديد براي امكانات توريس��تي در ش��هرهاي پسااس��تعماري امريكاي التين پيش��نهاد كرده است. چشم‌انداز رودخانه شيلي هم به لحاظ نمادين و هم به لحاظ عملي نشانگر تمايل به اصالح سياستگذاري‌هاي كالن در شكل‌گيري شبكه شهري شهرهاي در حال توسعه است. آموزش ،مشاركت ،احترام اين طرح شامل اقامتگاه‌هاي محدود در زمين‌هاي كش��اورزي حاش��يه رودخان��ه ش��يلي اس��ت ،كه به گردش��گران اين اجازه را مي‌دهد ت��ا عالوه بر تجربه اقام��ت در س��اختمان‌هايي كه تمام��اً از مصالح قابل بازيافت ساخته شده‌اند و از انرژي‌هاي محيطي و پاك استفاده مي‌كنند ،در كارهاي روزانه كشاورزان محلي نيز مشاركت كنند .گردشگران مي‌توانند مانند اهالي بومي منطقه زمين‌هاي كش��اورزي را ش��خم بزنند يا دانه‌پاش��ي كنند .اين كار به صورت كام ً ال غيرمستقيم باعث افزايش حساس��يت آنها نس��بت ب��ه نگهداري منابع طبيعي و تقويت مهارت‌هاي انتقال‌پذير در آنها مي‌ش��ود .بدون برنامه‌ريزي و توجه شايد چند سالي زم��ان الزم بود تا اين زمينه��ا تبديل به آلونك‌هاي ش��هري براي اسكان مهاجران روس��تا به شهر شود و اين به معني جايگزين ش��دن زمين‌هاي توليد‌كننده با بناهاي مصرف‌كننده بود .زمين‌هاي بارور حاش��يه رودخانه كه ثروت ش��هر محس��وب مي‌ش��ود با بتن و سنگ پوش��يده مي‌ش��د و تنها به مشكالت خدماتي ش��هر اضافه مي‌كرد .اما هوشياري طراح ضمن حفظ كاربري معمول اين زمين‌ها ،با دخل و تصرفي اندك، آن را تبديل به هدفي براي گردش��گران محيطي و در نتيجه منبع درآمدي براي ش��هر كرده اس��ت .ش��ايد بسياري از ما ترجيح مي‌دهيم حين مسافرت به دنبال هتل‌ها و اقامتگاه‌هاي راحت بگرديم ،اما اين ش��يوه از گردش��گري در تمام دنيا به سرعت در حال جايگزين شدن با شيوه‌هاي جديد و چالش‌برانگيز‌تر است .رشد س��االنه ۱۰تا ۱۵درصدي تمايل به تجربه مس��تقيم ش��يوه‌هاي بومي زندگي به جاي تماشاي آنها نشانگر همين موضوع است.
تصوير سه بعدي پروژه آگروتوريسم در پرو
دريچه
بخش خصوصي و بي‌تمايلي به صنعت‌گردشگري رشد پوياي توسعه و عوامل موثر بر آن مثل هر صنعت ديگري در ايران متاثر از يكس��ري مجموعه عوامل كلي است .اينكه چرا در كشورهاي جهان سوم يا كشوري مثل ايران بعضي از صنايع رشد نمي‌كنند يا بخش خصوصي نمي‌تواند توليد و زايايي داش��ته باشد ،به مجموعه‌اي از عوام��ل كلي برمي‌گردد كه اقتصاددان‌ها از آن به عنوان فض��اي كس��ب و كار ياد مي‌كنند .فضاي كس��ب و كار مجموعه‌اي از عوامل محيطي قابل اندازه‌گيري است كه مش��خص مي‌كند محيطي كه براي شكل‌گيري فعاليت اقتصادي در يك جامعه الزم است ،چقدر مساعد است. اي��ن معيار ب��ا 10ش��اخص در زيرمجموعه‌اش تعريف مي‌ش��ود از جمله فرآيند گرفت��ن مجوز ،ماليات ،تامين مالي و ....اكوتوريسم هم مثل تمام فعاليت‌هاي اقتصادي ديگر با چني��ن معضالتي درگير اس��ت؛ مجموعه‌اي از عوامل فرهنگ��ي و اقتصادي در آن نقش و تاثير دارند. همان داليلي كه باعث شده بخش خصوصي ايران شكل نگيرد و نتواند به صورت تاثيرگذار در هر صنعت ديگري دخالت داش��ته باشد ،امنيت س��رمايه‌گذاري در بخش گردش��گري را هم براي س��رمايه‌گذار خصوصي كاهش داده اس��ت يعني بخش خصوصي وقتي روي اين بخش س��رمايه‌گذاري مي‌كند ،به دليل عدم وجود بازار رقابتي يا انحصار بخش‌هاي شبه‌دولتي و دولتي در اين حوزه‌ها نمي‌تواند آن طور كه بايد ،در اين بخش رشد كند و در نتيجه شكس��ت مي‌خورد و سرمايه‌اش از دست مي‌رود. به همين دليل در صنعت توريس��م غالب هتل‌هايي كه توانس��تند كار كنند و پابرجا باش��ند و غالب هتل‌هايي كه درآمدزا هس��تند ،يا وابس��ته به دولت‌اند يا نهادهاي شبه‌دولتي مثل بنياد مستضعفين .چرا بخش خصوصي نتوانس��ته وارد اين صنعت ش��ود؟ به خاطر اينكه بخش خصوصي نياز به مش��تري داش��ته است ولي بخش‌هاي دولتي و ش��به‌دولتي به صورت انحصاري و با اس��تفاده از رانت‌هاي دولتي و سوبس��يد‌ها و كاهش غيرمتعارف هزينه‌هاي خود ،قيمت پايين‌تري را براي مشتري عرضه كرده‌ان��د و قدرت رقابت را از بخش خصوصي گرفته‌اند.
رسول رئيس‌جعفري
بنابراين اساس��اً خود قضيه توريسم نتوانسته به صورت درس��ت و قوام‌يافته در ايران ش��كل بگيرد و به تبع آن به اكوتوريسم هم نگاه ويژه‌اي نشده است .اين سياستي است كه بخش خصوصي در هر صنعت ديگري در ايران با آن مواجه اس��ت .اينكه چرا بخش خصوصي وارد اين فعاليت‌ها نشده ،چند دليل عمده دارد؛ يكي از اين داليل ع��دم ثبات قواني��ن و مقررات در اين حوزه اس��ت .اين بي‌ثباتي در قوانين مهم‌ترين عامل احساس عدم امنيت از جانب س��رمايه‌گذار بخش خصوصي است .دليل ديگر بي‌اعتمادي نس��بت به سياست‌هاي دولت است .اينها از مهم‌ترين عوامل امتناع سرمايه‌گذاران خصوصي در اين حوزه‌هاست ،چرا كه س��رمايه جايي مي‌رود كه اميد به بازگش��ت آن وجود داش��ته باش��د .از اسفند سال ۸۸تا اس��فند س��ال ۸۹قيمت طال تقريب��اً ۵۰الي ۶۰درصد افزايش پيدا كرده است .وقتي در مدت كوتاه يك‌ساله ۶۰ درصد قيمت طال افزايش پيدا مي‌كند هيچ سرمايه‌گذاري حاضر نمي‌شود سرمايه‌اش را بدون احساس اطمينان وارد بخش توريس��م كند كه احتماالً ۲۰ ،۱۰درصد بازگشت س��رمايه داشته باشد .س��رمايه وارد حوزه‌اي مي‌شود كه بازگش��ت سرمايه بيشتري دارد .اين اولين قاعده و قانون س��رمايه‌گذاري اس��ت يعني زماني مي‌توان اميد داشت كه س��رمايه بخش خصوصي وارد حوزه توريسم شود كه نسبت بازگشت سرمايه در فعاليت‌هاي بخش توريسم از فعاليت‌هاي مشابه افزايش پيدا كند و به نسبت فعاليت‌هاي ديگر سودآوري بيشتري داشته باشد .ولي متاسفانه نه‌تنها اين اتفاق نمي‌افتد بلكه بعضاً مي‌بينيم سرمايه‌دار وارد اين بخش شده ولي نه‌تنها سودي برداشت نكرده بلكه متضرر هم شده است .در كل دو دليل عمده‌اي كه براي عدم اقبال بخش خصوصي به صنعت گردشگري مي‌توان برشمرد، ع��دم ثبات سياس��تگذاري‌ها و عدم اطمينان به اجرايي شدن سياست‌هاست .دولت خيلي از قوانين را وضع كرده ول��ي اجرا نكرده يا بخش خصوصي اميدي به اجراي آن ندارد .اعتماد بخش خصوصي و سرمايه‌گذار به دولت يكي از عوامل مهم در جذب سرمايه در هر حوزه‌اي است.
نمايي از حاشيه رود شيلي در گوگل ارث
زاين��ده‌رود به عنوان يك ش��اهرگ حياتي در فالت مركزي ايران هزاران س��ال اس��ت كه رنگ زندگ��ي را از دل زاگرس به بيابان‌هاي مركز ايران مي‌كش��اند .مردمان كوير آنچن��ان زندگي خود و محيط طبيعي‌شان را مديون اين باريكه ارزشمند آب دانسته‌اند كه آن را به نيكي زاينده‌رود نام نهادند. پيوستگي ويژگي‌هاي منحصر به فرد زيست‌محيطي با تاريخ و شاخصه‌هاي فرهنگي تمدن‌هاي زاينده‌رود و در كن��ار جغرافي��اي متن��وع منطق��ه ،اين تكه از كش��ورمان را در ردي��ف مس��تعد‌ترين مناطق جاذب گردش��گر قرار داده اس��ت؛ گردشگراني كه مي‌توانند در اين منطقه ،طبيعت‌گردي ،گردشگري جغرافيايي -فرهنگي و گردشگري كشاورزي را يكجا تجرب��ه كنند و تا حدودي اتكاي منطقه به صنايع آالينده حاشيه رود را كه سال‌هاست گلوي طبيعت را مي‌فش��رند ،كاهش دهند .در نيم قرن گذشته و به دنبال استقرار صنايع بزرگ و كوچك در حاشيه زاينده‌رود ،رشد فوراني جمعيت و گسترش بي‌رويه لبه‌هاي كالنشهر اصفهان ،همنشيني طبيعت ،شهر و زندگي اجتماعي دچار آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري شده است .ش��هر ،روز به روز زمين‌هاي سرسبز و روستاهاي چندين صدساله و عجين با طبيعت را مي‌بلعد و پيش مي‌رود .حفاظت از زمين‌هاي سبز طبيعي و مزارع حاصلخيز در مقابل رشد حاشيه‌هاي شهر و هجوم ساختمان‌هاي آلوده‌كننده ،به نحوي كه بتواند عالوه بر تامين نياز‌هاي اقتصادي بومي، ب��ه كيفيت زندگ��ي مردم بيفزايد ،بدون ش��ك با مديريتي صحيح و يكپارچه ميسر است .مديريت كارآمد صنعت گردش��گري در كنار آموزش مردم به نحوي كه بتوان جايگاه صنعت گردشگري را در ساختار اجتماعي و اقتصاد بومي منطقه مستحكم ساخت ،قدمي موثر در راستاي حفظ طبيعت منطقه و توسعه پايدار جامعه است. زاينده‌رود پيوند‌دهنده گردشگري طبيعي و فرهنگي زاين��ده‌رود و تاالب گاوخوني از لحاظ ش��رايط زايش ،بستر جريان و اكوسيستم پايداري كه از صد‌ها هزار سال تا كنون به وجود آورده‌اند ،در سطح منطقه منحصر به فرد هستند .زيست‌بوم جلگه زاينده‌رود با طولي بالغ بر 400كيلومتر از تنوع و پيوستگي كم‌نظيري برخوردار است .تاالب گاوخوني به قدمت دس��ت‌كم يك دوره زمين‌شناسي ،عالوه بر نقش مهم خود به عنوان زيستگاه پرندگان مهاجر ،تاثير ش��گرفي در تثبيت شرايط اقليمي مناطق شرقي استان اصفهان ،پشتيباني از كشاورزي و دامداري منطقه و همچنين جذب طبيعت‌گردان داشته است. زيست‌بوم زاينده‌رود با دارا بودن كوهستان‌ها ،دره‌ها، مناطق آرام و خروشان ،دشت‌هاي سبز ،كويرها و تاالب��ي بي‌نظير ،همواره جاذبه‌ه��اي فراواني براي عالقه‌مندان طبيعت‌گردي داشته است .زاينده‌رود همچنين به گواه تحقيقات باستان‌شناسان مانند كارون ،دز ،كرخ��ه و ديگ��ر رود‌هاي مهم ،در كنار خود تمدن‌هاي باستاني زيادي ديده است .از زاگرس تا گاوخوني در بيش از 90محوطه باستاني ،آثار و ابزار س��اخت بش��ر از 60هزار سال پيش تا دوران معاصر به دست آمده است .آثار كشف‌شده از دوران پارينه‌سنگي ،نوسنگي ،عصر آهن و برنز ،دوره‌هاي اول و دوم سيلك ،مادها ،هخامنشيان ،ساسانيان و دوران اسالمي به درستي گواه پيوستگي و وابستگي انسان عصر سنت با اين آبراه حياتي است؛ پيوندي كه در هنر ،معماري و شهرسازي عصر صفوي به اوج شكوه خود مي‌رسد .گويي شهر صفوي را تاروپودي از آبراهه‌هاي منشعب از زاينده‌رود ،باغ‌ها و بناهاي زيبا، خيابان‌ها ،كاخ‌ها و ميادين ساخته‌اند .هرچند پس از گذشت قرن‌ها ،بسياري از باغات و بناهاي ارزشمند شهر نابود شده و جاي خود را به ساختمان‌هاي فاقد ارزش و زيبايي داده‌اند و حومه‌هاي سبز شهر ،طعمه ساخت و سازهاي بي‌حساب شده است .با اين حال آثار فاخر و لكه‌هاي سرسبز به‌جاي‌مانده ،همچنان اصفه��ان را به عنوان س��رآمد ش��هرهاي تاريخي كشورهاي اسالمي در كانون توجه گردشگران قرار مي‌دهد .پيوس��تگي مي��ان فرهنگ و طبيعت كه بزرگ‌ترين نمودش در معماري ش��هر هويداست، باعث ش��ده در محدوده شهر ،مرز بين گردشگري فرهنگي و طبيعي محو شده و جذابيت هر دو افزون شود .اما با كمال تاسف ،خشك شدن‌هاي پي‌درپي زاينده‌رود طي چند سال گذشته باعث شده تاالب گاوخوني به رغم ثبت بين‌المللي در كنوانس��يون جهاني رامس��ر و وجود الزام ب��راي حفاظت از آن، براي نخس��تين بار در طول حيات خود بخش��كد. اين فاجعه زيس��ت‌محيطي ،بزرگ‌ترين گواه است ب��ر لزوم بازنگري در ش��يوه‌هاي زندگي امروزمان؛ شيوه‌هايي كه باعث شده در طول ساليان گذشته آسمان دم‌كرده و آلوده شهر رحمتش را از مردمان دريغ كند و زاينده‌رود هر روز نحيف‌تر از پيش توان زندگي‌بخشي‌اش به شهر و طبيعت را از دست بدهد. آگروتوريسم زاينده‌رود در س��ال‌هاي اخير و به دنبال مطرح ش��دن ايده‌هاي جديد گردش��گري در س��طح جهان و افزايش تمايل گردش��گران به تجربه شيوه‌هاي زندگ��ي و توليد و انجام آداب و رس��وم مناطق بومي ،مي‌توان با تكيه بر مش��اركت گردشگران در مراح��ل تولي��د محصول ،دريچ��ه‌اي جديد ب��ر صنعت گردش��گري اين منطقه گش��ود .به طور حتم مش��اركت مس��ووالنه گردشگران در امور محل��ي عالوه بر تقويت بني��ه اقتصادي و اجتماعي مردم بومي ،مي‌تواند به تحقق اهداف توس��عه پايدار در كشور كمك كند .بدون شك برنامه‌ريزي كارشناسانه ،تهيه يك طرح راهبردي گردش��گري براي اين منطقه و سرمايه‌گذاري و مشاركت نهادهاي مسوول در اجراي آن مي‌تواند سرزندگي دوباره را به جلگه زاينده‌رود و مردمان آن هديه دهد.
نگاه
جدول شماره 1478 افقي -1س��از دهن��ي -م��اه هفت��م رومي��ان -2پدر ش��عر ن��و -كوچك‌تر -نويس��نده فرانس��وي طاعون -3دخل -درياچه‌اي در سيستان -قطعه‌اي الكتريكي -4جانش��ينان -بيانيه سياس��ي و فلسفي -5پسوند شباهت -كوره طبخ نان -آهو -6دو جزيره نزديك به هم در كشورمان -نوشيدني شيرين -آيين‌ها -عشوه، كرش��مه -7س��ياه -التزام -نوعي ميوه -8پيرامون- درياچه تركيه -پش��ت و پس -9از آحاد زمان -واحد مسافت در ممالك انگليسي‌زبان -از سيارات منظومه شمسي -10مايعي بيهوش‌كننده -شهري در استان كردس��تان -اندام پ��رواز -چوب خوش��بو -11آغل گوسفند -مطيع – از عرقيات گياهي طبي -12انگ- بستر بسيار راحت و آسوده -13لبه شمشير -انتقال بيماري از يكي به ديگري -درخت انگور -14آلياژي از م��س و ني��كل -پايين كوه -مون��س -15از بهمن 1348امام خميني اين بحث را دنبال كرد -بي‌اعتقاد و بي‌بند و بار در مذهب. عمودي -1كش��ور 72ملت -س��اكن قط��ب -2هواي حل جدول شماره 1477
ن صنايع گردشگري در حال حاضر از بزرگ‌تري جهان اس��ت .اين صنعت رو به رشد ساليانه ۷۰۰ ميلي��ارد دالر به اقتصاد كش��ورها تزريق مي‌كند. كشورهاي مختلف ،بسته به سرمايه‌گذاري‌اي كه روي اين صنعت انجام داده‌اند ،از اين امكان سهمي برداشت مي‌كنند .با كمال تاسف سهم ايران در اين ميان تنها 0/01درصد اس��ت .اين به آن معناست كه در مقابل هر 10هزار دالري كه از اين موقعيت عايد كشورهاي ديگر مي‌شود ،ايران تنها يك دالر برداش��ت مي‌كند .اين موضوع زماني تاس��ف‌بار‌تر مي‌شود كه پتانسيل‌هاي جذب گردشگر ايران را با كشورهاي پيشرو در اين صنعت مقايسه كنيم .حتي اگر از حدود يك ميليون سايت باستاني كه تخمين زده مي‌ش��ود در ايران وجود دارد صرف نظر كنيم، طبيعت بي‌نظير ايران به تنهايي مي‌تواند س��االنه گردشگران بس��ياري را جذب كند .گوناگوني‌هاي طبيعي در كش��ورهاي مختلف هم��واره مخاطب خاص خود را دارند .متاسفانه در كشور ما ،نگاه به توسعه شهرها ،نگاه زيست‌محيطي نيست .اگر نگاه، زيست‌محيطي بود ،تمام فضاهاي سبز شهرها را براي تبديل به برج و برجك از دست نمي‌داديم ،يا خرمي سه استان سبز كشورمان را براي تغيير كاربري از بي��ن نمي‌برديم .البته نبايد فراموش كنيم مالكان اي��ن زمين‌ها هم تمايل زيادي براي تغيير كاربري زمين‌هايشان دارند ،چرا كه زمين‌هاي زراعتي در اين س��ه استان ،قبل از اينكه تبديل به زمين‌هاي ش��هري و قابل ساخت بشوند ،قيمت بسيار نازلي داشتند ولي با صدور سند و جواز ساخت قيمت آن در عرض مدت كوتاهي چندين برابر شد .بنابراين طبيعي اس��ت كه مالك تمايل به اين كار دارد اما سوال اينجاست كه دولت چرا بايد اجازه دهد؟ در سال‌هاي اخير دولت طي يك اقدام بسيار خوب و سنجيده ،براي جلوگيري از نابودي زمين‌هاي زراعي و جنگلي شمال ،تغيير كاربري اين زمين‌ها را ممنوع اعالم كرد .بنابراين امكان تغيير كاربري قانوناً از ميان رفت .اين كار دولت يك‌ش��ب ه انجام شد ولي بسيار مفيد بود ،چرا كه باعث توقف صعود سرسام‌آور قيمت اين زمين‌ها شد .پس دولت مي‌توانست مشابه اين كار را در مورد زمين‌هاي حاشيه رودخانه زاينده‌رود در اصفهان و باغ‌هاي شمال تهران و حتي باغ جوزا در شهر كوچكي مثل استهبان هم اعمال كند تا از نابودي زمين‌هاي طبيعي حاشيه شهرها جلوگيري كند .متاسفانه بايد گفت با وجود اهرم‌هاي قانوني براي جلوگيري از نابودي ريه‌هاي شهري ،به ويژه در شهرهاي بزرگ ،در اين زمينه كم‌كاري‌هاي بسياري ص��ورت مي‌گيرد .در دهه‌هاي اخير علم و آگاهي، راه‌هاي مختلفي پيش روي انسان گذاشته است تا با كمترين آس��يب به منابع و ميراث طبيعي ،روند توسعه و آباداني جوامع طي شود .اين امر در زمينه گردشگري هم صادق است يعني مي‌توان روش‌هايي اتخاذ كرد كه منابع طبيعي ضمن استفاده با حداقل آسيب باقي بمانند .با اين شيوه‌هاي حفاظتي حتي مي‌توان بدون تهديد بقاي نسل حيوانات ،مناطق ش��كار هم ايجاد كرد .اين ن��وع نگرش كه در دنيا موسوم به نگرش پايدار است ،سعي دارد منابع را به گونه‌اي حفظ كند كه براي نسل‌هاي آينده نيز قابل اس��تفاده باشد .اين نوع نگرش مديون مسير طي‌ش��ده در چند دهه اخير است .شايد ۳۰سال پيش چنين ديدگاه‌هايي جايگاهي نداش��ت ،ولي امروزه كشورهاي مختلف تجربيات عملي مفيدي در اي��ن زمينه دارند كه ما نيز مي‌توانيم از تجارب آنها در اين راه استفاده كنيم.
حسين امينيان ho_aminian@yahoo.com فرنگي -الفت -جور -بس��يار مس��ت -3داس��تان ادبي -كنايه از س��خن است كه داراي معني غير از معني ظاهر باش��د -خواهش -4فيل منقرض‌شده س��يبري -كش��ورها -مردم جايي معين -5علم و آگاهي -ماه شمس��ي -6همس��ر سوزن -از وسايل آزمايشگاهي -كش��ور كوچك اروپايي -نوعي ساز -7يار مشهدي -يك‌چهارم -سريع و فوري -قسمتي از پ��ا -8از ادوات پرس��ش -تغيي��ر دادن جري��ان
ه��وا -مالطفت -9ب��ه پايان رس��اندن -از الفباي فارس��ي -س��احل دريا -10گياه رنگرزي -مكمل زولبيا -11خدعه -عالم ماده -12عدد گلر -ميرا -از حيوانات وحشي -ضدهيچ -13پرنده‌اي شناگر -از كويره��اي ايران -نوعي حركت اس��ب -14خوراك مجردي -صاح��ب گنج‌هاي ف��راوان بود -والده -15فرزن��د‌زاده -ارعاب -مقي��اس انداز ه‌گيري توليد.