Grenzeloos

Grenzeloos

Duurzame ideeĂŤn om af te studeren.

>

VOORWOORD Beste lezer, Steeds meer mensen zijn zich ervan bewust dat een duurzame kijk op de toekomst geen luxe is maar pure noodzaak. De politiek, het bedrijfsleven en de individuele burger willen aan de slag om ervoor te zorgen dat de toekomst van de volgende generaties veilig is gesteld. De arbeidsmarkt vraagt dan ook om mensen die in staat zijn om over grenzen heen te kijken: mensen met een duurzame visie.

Hiervoor is bewustwording nodig, evenals samenwerking en oog voor internationale belangen.

Onderwijsinstellingen spelen een centrale rol om studenten op deze markt voor te bereiden. De ideale starter van vandaag heeft een gezonde dosis levenservaring, is actief geweest naast de studie én is betrokken bij maatschappelijke vraagstukken. Al tijdens je studie maak je keuzes die van invloed zijn op je toekomstige werkveld. Door de juiste keuzes te maken kun je ervoor zorgen dat het resultaat van je afstuderen een directe bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling. Meer en meer studenten kiezen er bijvoorbeeld voor om hun stage of onderzoek toe te spitsen op thema’s als maatschappelijk verantwoord ondernemen of sociaal-economische ontwikkeling in de praktijk.

De tien personen die in deze uitgave aan het woord komen hebben een bijdrage geleverd aan het teweegbrengen van duurzame verandering, vooral in ontwikkelingslanden. Deze praktijkvoorbeelden maken op een mooie manier duidelijk dat kleinschalige initiatieven met aandacht voor de lange termijn succesvol kunnen zijn voor duurzame ontwikkeling.

Ik ben er van overtuigd dat het lezen van de beschreven ervaringen je zal inspireren in het maken van duurzame keuzes bij het afstuderen. Het laat onderzoeksmogelijkheden zien, maar ook de voordelen voor je carrière. Het gaat om ondernemend zijn, visie ontwikkelen, lef hebben en bewust in het leven staan.

Ik hoop van ganser harte dat deze informatie vele studenten ertoe zal bewegen hun studie te voltooien in het belang van een duurzamere wereld.

Ton Boon von Ochssée Ambassadeur Duurzame Ontwikkeling Ministerie van Buitenlandse Zaken

1

WAAROM DIT BOEKJE?

Leeswijzer Wat kun je in dit boekje verwachten? > Een introductie van de tien afgestudeerden: wie ze zijn, wat ze studeerden, wat ze gedaan hebben en wat ze nu doen > Wat de afstudeerprojecten hebben opgeleverd, zowel voor de mensen met wie ze werkten als voor henzelf > Een overzicht van praktische tips die deze mensen gaven over afstudeeropdrachten in duurzame ontwikkeling en het vervolg daarop > De verhalen achter hun keuzes en de inhoud van hun afstudeertraject.

Als je gaat afstuderen merk je dat er tal van mogelijkheden zijn. Je neemt je eigen toekomstmogelijkheden in overweging, je kiest de richting die je interessant vindt en bedenkt waar je naar toe wilt in je carrière. Je hebt keuze genoeg aan onderwerpen in binnen- en buitenland. Ook van een stage of onderzoek in bijvoorbeeld Afrika kun je heel veel leren. In ieder geval vinden veel studenten het geen prettig idee dat hun scriptie alleen eindigt als een mooi boekwerk in de boekenkast. En dat hoeft ook niet.

We willen laten zien dat je naast je diploma halen ook veranderingen in gang kunt zetten met je afstudeertraject.

Als je gaat afstuderen, kun je jezelf direct nuttig maken!

Dit boekje is bedoeld om je op duurzame ideeën te brengen die je kunnen helpen bij het maken van keuzes tijdens je afstuderen.

Verantwoord ondernemen Bedrijven, organisaties en overheden worden steeds meer aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheden. Ze worden gevraagd inzicht te geven in hun ketens, productieprocessen en milieuprestaties in binnen- en buitenland. Veel instanties, ongeacht de grootte, hebben te maken met internationale relaties in de dagelijkse praktijk; vanuit leveranciers, partners, netwerk, politieke relaties of vanuit productieketens. Dichter bij huis kun je bijvoorbeeld te maken hebben met culturele achtergronden van collega’s.

Verantwoord ondernemen houdt niet op bij landsgrenzen.

Werkgevers vragen dan ook steeds vaker om medewerkers die kennis en vaardigheden hebben op het gebied van duurzaamheid. Voor veel banen wordt je geacht buiten je eigen kaders te kunnen denken, zowel cultureel, disciplinair, als in tijd. Het is dus niet onverstandig om een afstudeeronderwerp te kiezen waarmee je intercultureel werkt, waar je zowel kijkt naar sociale, economische als milieu aspecten of waar je uitgedaagd wordt innovatief te zijn.

Duurzaamheid heeft betrekking op een breed scala aan onderwerpen, waarvan we een aantal in dit boekje zullen laten zien. De voorbeelden die we presenteren, laten zien dat duurzame onderwerpen allang niet meer alleen het terrein zijn van sociale of milieugerichte studies. Of je nou in techniek, toerisme, landbouw, verpleegkunde of bedrijfskunde zit, je kunt altijd een duurzame

draai geven aan je onderzoek of stage. Hierdoor leer je over de grenzen te kijken van je eigen discipline, omdat je met verschillende, ook voor jouw studie minder gebruikelijke, elementen rekening houdt. Dit is zeer waardevol voor je toekomstige carrière, waar je ongetwijfeld ook te maken krijgt met verschillende belangen, achtergronden van mensen en keuzes met elk eigen gevolgen. Ook in de communicatie met anderen moet je bijvoorbeeld weten waar je het over hebt als het gaat over consequenties op langere termijn.

Persoonlijke ontwikkeling Als je net afgestudeerd bent heb je vaak nog weinig werkervaring.

Bedrijven en organisaties weten dat ook en kijken daarom ook sterk naar de activiteiten die je naast je studie hebt gedaan. Daar kun je je door onderscheiden. Des te meer is het van belang om aandacht te besteden aan het opdoen van „levenservaring”. Een stage of onderzoek doen in een ander land is hiervoor een prima methode en getuigt van een ondernemende houding. Je laat je vertrouwde omgeving achter en je ontmoet andere culturen, andere mensen, andere strategieën, andere visies. Je leert anders te denken, om te gaan met onzekerheden, flexibel te zijn en andere strategieën te waarderen. Je creëert feeling met een internationaal werkveld en ontwikkelt je eigen vaardigheden op een spannende en boeiende manier. Kortom, een stage of onderzoek in een ontwikkelingsland is vaak enorm leerzaam.

Daarnaast is er een trend gaande dat werk ‘zin’ moet hebben. Meer en meer mensen zoeken voldoening in hun werk. Een mooie leaseauto is vaak niet meer genoeg om het ergens lang vol te houden. Reden te meer om te zoeken naar iets waar je zoveel mogelijk voor jezelf (en voor anderen) uit kunt halen. Door nieuwe uitdagingen aan te gaan ontdek je waar je passie ligt, waar jij energie uit haalt. Als je ernaar streeft iets voor anderen te betekenen in of na je onderzoeksperiode, bijvoorbeeld door een project of een eigen bedrijfje, kun je op kleine schaal voor jezelf en voor een ander zinnig werk verrichten.

Tien voorbeelden We stellen in dit boekje tien mensen aan je voor die op verschillende thema’s zijn afgestudeerd. Hun praktijkervaringen zullen als voorbeeld worden gebruikt om te laten zien welke mogelijkheden er zijn voor internationale en toekomstgerichte afstudeeropdrachten. Ze zijn bijna allemaal in het buitenland geweest en ze hebben iets duurzaams in gang gezet. Sommige van hen zijn voor zichzelf begonnen, anderen zijn verder gaan studeren en weer anderen hebben een baan gevonden. Ze vertellen over hun passie, hun motivatie en de drempels die ze tegen zijn gekomen.

Hun motto blijkt in veel gevallen; wees flexibel, zoek goede samenwerking en als je je hart volgt haal je de energie die je er in stopt er ook dubbel en dwars weer uit. De internationale en interculturele leerervaring is zeer waardevol en zal je zeker in je verdere loopbaan kunnen gebruiken. Werken aan duurzame ontwikkeling blijkt voor deze mensen iets waar ze energie van krijgen, hard voor willen werken en trots op zijn. En terecht!

We wensen je veel plezier bij het lezen en veel succes bij het afstuderen!

2

OVER WIE GAAT HET? We stellen tien mensen kort aan je voor die bezig zijn geweest rond hun afstuderen met duurzame ontwikkeling. De meeste van hen zijn hiervoor in een ontwikkelingsland geweest. Zij hebben nagedacht over economische, sociale en milieuaspecten, over de consequenties voor de toekomst en de relatie met andere landen. Zij hebben dingen duurzaam in beweging gezet door hun afstudeertraject, of zijn daar hard mee bezig. Een uitgebreidere versie van hun verhalen is te lezen in hoofdstuk 5.

Annouk Post, 26 jaar Annouk heeft na haar studie Mode, Vormgeving & Strategie YOI opgericht. YOI is een platform waar het verhaal wordt verteld van ‘hiphonest’ mode; hippe mode die verantwoord en goed geproduceerd is. Ze heeft de YOI store opgestart en doet veel creatief promotiewerk voor het uitdragen van eigen identiteit, verantwoorde en eerlijke mode.

Annouk zal uiteindelijk alleen met het YOI platform verder gaan.

Studie > Post HBO, ArtEZ Arnhem, Mode, Vormgeving & Strategie, afgestudeerd in april 2004 > Hogeschool van Amsterdam, AMFI, Styling and Design, afgestudeerd in 2002

Esther Koskamp, 23 jaar Esther heeft deelgenomen aan een programma dat Hogeschool Windesheim aanbiedt met als doel een achterstandswijk in Parmaribo te ontwikkelen. Door haar onderzoek zijn scholen meer met elkaar gaan samenwerken om de milieu- en gezondheidssituatie van de basisscholen te verbeteren. Voor haar afstuderen is zij gevraagd terug te gaan om het programma te evalueren.

Studie > Cultureel Maatschappelijke Vorming (CMV), Hogeschool Windesheim.

Esther studeert af januari 2008

Kim Janssen, 24 jaar Kim heeft als student aan de NHTV onderzoek gedaan naar duurzaam toerisme in Chili. Haar onderzoek, geformuleerd in samenwerking met de Enviu Foundation, was gericht op het beter en duurzamer structureren van toerisme door lokale aanbieders en het aanpassen van voorzieningen aan de behoeften van de toeristen. Zij heeft door workshops en onderzoek inzicht geboden in de lokale situatie en hierdoor is meer samenwerking ontstaan. Kim is verder gaan studeren in Wageningen.

Studie > September 2006 begonnen met Masters Environmental Sciences aan de Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) > NHTV Internationale Hogeschool Breda, International Tourism Management and Consultancy. Afgestudeerd Bachelors in juli 2006

Cathelijne Lania, 31 jaar Cathelijne kwam na haar studie Bedrijfskunde in contact met een eigenaar van een zilverfabriek in Nepal. Zijn verhaal over afzetmarkt en zijn bedrijf bleef haar bij waardoor ze uiteindelijk gekozen heeft ‘iets’ te willen doen voor hen. Ze heeft haar eigen bedrijf LINK opgezet, waarin zij in Nederland de marketing van sieraden en modeaccessoires van kleine talentvolle ondernemers uit Azië verzorgt. Met sales- en marketing activiteiten worden verbindingen tot stand gebracht die nodig zijn om ondernemers te doen groeien; bijvoorbeeld door de ontwerpen geschikt maken voor de westerse markt, het bewerken van verkoopkanalen en de juiste expertise bijeenbrengen.

Studie > Bedrijfskunde in Groningen, richting Marketing en psychologie, afgestudeerd in 2000 > Gewerkt bij Sara Lee en Utz Kapeh

Wouter Egas, 28 jaar Wouter is voor zijn onderzoek in Nederland gebleven. Hij heeft voor een lobby organisatie onderzoek gedaan naar verantwoord walvis en dolfijn spotten. Hij heeft er mede voor gezorgd dat er meer zicht is op hoe verantwoord omgegaan wordt met walvis en dolfijn spotten in Europa. Er zijn beleidsdiscussies op dit thema ontstaan, die gevolgd zijn door strengere regelgeving.

Studie > Sociale Geografie aan de Universiteit van Amsterdam, richting Milieugeografie. > Daarnaast verschillende vakken gevolgd in duurzame ontwikkeling. Afgestudeerd in 2003.

Maarten van der Wiel, 26 jaar Maarten heeft door zijn stage en een afstudeeropdracht dat daarop volgde meegewerkt aan ontwikkelingsprojecten in ZuidAfrika door het toepassen en verbeteren van de Ram Pomp” voor irrigatiedoeleinden.

Momenteel werkt hij bij ingenieursbureau Witteveen+ Bos en keert hij nog regelmatig terug naar Zuid-Afrika om de resultaten van de projecten in de gaten te houden en nieuwe projecten uit te voeren. Verder is hij betrokken bij het enthousiasmeren van en het verstrekken van informatie voor studenten die ook dergelijke projecten in ZuidAfrika willen uitvoeren.

Helga van Kampen, 40 jaar Helga heeft in Zuid-Afrika en later ook in Europa meegewerkt aan het op de kaart zetten van het belang van sport bij ontwikkelings- en integratieprocessen. Helga werkt nu bij NCDO aan het Sport en Ontwikkeling programma.

Studie > Culturele Antropologie, richting Ontwikkelingsvraagstukken, Universiteit Utrecht, deeltijd, afgestudeerd in 1998 > Academie voor Lichamelijke Opvoeding, afgestudeerd in 1989

Studie > Werktuigbouwkunde, Energietechniek, Technische Hogeschool Rijswijk, januari 2006

Patrick Faasse, 28 jaar Patrick heeft naast zijn afstudeeronderzoek over toerisme in Tanzania met veel mensen gesproken over hun behoeften in ICT. Hij startte een eigen bedrijf in ICT toepassingen, waardoor ook een directe relatie tussen Nederlandse toeristen en touroperators uit Tanzania en Oeganda mogelijk wordt.

Studie > NHTV Breda, International Tourism Management and Consultancy Afgestudeerd in November 2005; ‘Tourism, information communication technology & least developed countries’.

10

Pepijn Steemers, 28 jaar Pepijn raakte geïnteresseerd in economi­ sche ontwikkelingen in Afrika door viskweek projecten. Hij werkt sinds mei 2006 in Tanzania bij Umeme Jua, een organisatie die zonne-energie bereikbaar maakt voor mensen op het platteland. Hij heeft zelf het adviesbureau KiungO opgericht, waaronder ook zijn viskweek project FishForward in Kenia valt.

Studie > Pepijn studeert Duurzame landbouw en plattelandsontwikkeling, University of London, deeltijd, distance learning > International Business Management, HES Amsterdam, afgestudeerd in 2003 > Middelbare Agrarische School, afgestudeerd in 1998

Symbeyond Annica Blok, Jochem Bokhorst, Didi van Dijk, Lukas Hoex, Thomas van de Loo, Julia Quaedvlieg, Jaap Rothuizen, Joeri Scholtens, Bertus Tulleners, allen 23 – 26 jaar De oprichters van Symbeyond zijn tijdens hun onderzoeksproject in India geïnspireerd geraakt om iets te gaan doen aan de verbetering van de situatie in ontwikkelingslanden. Daarom hebben zij het onderzoeksen adviesbureau Symbeyond opgericht met negen studenten. Symbeyond richt zich op thema’s binnen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, waarbij de leefomgeving van bedrijven centraal staat. Zij runnen Symbeyond nu nog naast hun studie en werken momenteel aan hun portfolio.

Studie > Sociale Geografie, Bèta–Gamma (met richtingen Biologie en Sociale Geografie), Sociologie/Economie aan de Universiteit van Amsterdam en Universiteit Utrecht.

11

3

WAT HEEFT HET AFSTUDEREN OPGELEVERD? Met een onderzoek of stage in een ontwikkelingsland kun je een bijdrage aan leveren aan het in gang zetten van ontwikkelingen of daar een eerste concrete stap zetten ter voorbereiding van je toekomstige carrière.

De belangrijkste resultaten vanuit de voorbeelden zijn hier op een rij gezet. Ten eerste worden de praktische resultaat van de onderzoeken of stages op de plek van bestemming beschreven. Daarna schetsen we een beeld van wat het voor jezelf op kan leveren. De belangrijkste tips van je voorgangers zijn eruit gelicht.

Als je mogelijkheden ziet zoek je naar de juiste spelers in het veld om te betrekken bij je onderzoek. > Betrek de mensen nauw bij je onderzoek; doe het zoveel mogelijk samen met hen.

■ Kim heeft onderzoek gedaan naar duur-

zaam toerisme in een dorp in Chili en hierover ter plekke workshops gegeven: „De men­ sen kregen meer inzicht in hoe zij langdurig voordeel kunnen halen uit het toerisme. Voor de toeristen is het overzichtelijker en duidelijker wat er te doen is. Voor de omgeving is het beter omdat er nu echt wordt nagedacht over de instandhouding van het natuurpark, de cultuur en de stad ondanks het grote aantal toeristen.”

Symbeyond Research Group is een stichting die een bijdrage levert aan het ontwik­kelen van een bedrijfsplan dat sociale, ecologische en economische vooruitgang combineert. „Door onze unieke benadering van het uitvoeren van lokaal diepteonderzoek, bieden we bedrijven inzicht in de complexiteit en dynamiek van hun bedrijfsomgeving. Daarmee bieden we mogelijkheden voor het creëren van een wederzijds voordelige situatie voor het bedrijf en de betrokken lokale gemeenschap.” ■

3.1 OP DE PLEK VAN BESTEMMING Inzicht Jouw rol kan verhelderend zijn als je nieuw binnen komt in een gemeenschap en met een frisse blik kijkt naar de omgeving, het onderwerp en de spelers in het veld. Jouw visie op de gang van zaken biedt misschien inzichten die nodig zijn om de situatie te verbeteren. Ook kun je mensen aan het denken zetten over hoe de situatie zich op langere termijn zal ontwikkelen. > Probeer er achter te komen of mensen van­ uit hun positie volgens jou voldoende zicht op hebben op de mogelijkheden binnen de huidige en toekomstige situatie op sociaal, economisch en milieugebied. Breng je eigen visie in, bespreek deze met de betrokkenen.

Leeswijzer > Tips worden aangeduid met > > Voorbeelden worden aangeduid met ■ 12

> Denk na over wat nodig is om te komen tot wat lokale mensen willen bereiken en welke sociale, politieke, economische en omgevingsvoorwaarden daarvoor nodig zijn.

Beleidsverandering Het lijkt misschien wat ambitieus, maar je hoeft niet bij de overheid te werken om beleidsveranderingen in gang te zetten. Door aandacht te vragen voor een belangrijk onderwerp of aan te tonen dat iets in praktijk werkt inspireer je mensen om ergens mee aan de slag te gaan of kan er discussie ontstaan over de huidige gang van zaken. > Zoek publiciteit, geef bekendheid aan je onderzoeksresultaten of aan je werk. A­lleen als mensen weten wat je doet kun je ze be­wegen.

■ De resultaten van Wouter’s onderzoek

kwamen op de site van de Kustvereniging te staan waardoor discussie ontstond over walvis spotten. Door deze discussie zijn beleidsveranderingen ingevoerd: „Doordat de resultaten van de verschillende organisaties openbaar zijn gemaakt, kregen ze meer aandacht voor een verantwoorde manier van

walvis spotten.” Sinds 2002 zijn er ook regels in wetgeving van verschillende landen vastgelegd. „EUCC the Coastal Union heeft gelobbyd voor deze veranderingen. Wat precies het aandeel is geweest van dit onderzoek is moeilijk te zeggen, maar het heeft zeker ondersteunend gewerkt.”

Helga’s bezigheden op gebied van sport in Zuid-Afrika hadden een voorbeeldfunctie voor de regio: „Het was mooi om te zien dat dit rurale project grote impact heeft gehad op omliggende provincies. Ik kreeg steeds meer verzoeken om eenzelfde project ook in andere provincies op te starten. Ik gaf lichamelijke opvoedingscursussen aan docenten, schreef handleidingen en trainde vrijwilligers in het geven van cursussen. Al deze activiteiten hebben er toe bijgedragen dat sport nu een grotere plaats in neemt in het integratieproces en in de ontwikkeling van de regio.”■ Kennis Gedegen opleiding, onderzoek en voorbereiding zorgt ervoor dat je (nieuwe) kennis en informatie in huis hebt. Jouw nieuw verworven kennis kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling op locatie. > Houd rekening met de context waarin je werkt en kijk daarbij naar sociale, economische en ecologische aspecten. Neem daarbij ook de lange termijn en internationale relaties in overweging. Wees bereid om je eigen kennis daaraan aan te koppelen. > Toets je kennis op waarde voor de lokale bevolking.

■ Maarten heeft zich verdiept in de metho-

de van de Ram Pomp. „Er is inmiddels een grote vraag naar de pompen en ik heb contact met een lokaal fabriekje voor de productie er van. Vanuit de Technische Hogeschool Rijswijk (tegenwoordig Haagse Hogeschool, red.) en ook uit Amerika (de ‘engineers without borders’) komen nog steeds studenten het bedrijfje in Zuid-Afrika ondersteunen.”

De proefboerderij van Pepijn voor karperteelt in de Hooglanden van Kenia zorgt voor lokale economische ontwikkeling door haar kennis- en adviesfunctie voor lokale mensen.■

13

> Natuurlijk is er ook op eigen bodem nog veel te leren en is je kennis ook in Nederland in te zetten voor een bewustere en duurzamere leefomgeving.

Maarten: „Aan de Saxion hogeschool heb ik een lezing gegeven over de Ram Pomp voor tweedejaars studenten Technische Bedrijfskunde. Zij hebben een project uitgevoerd waarbij ze een fictief business plan geschreven hebben voor een organisatie die Ram Pomp projecten op grotere schaal in een zelf te kiezen land zou uitvoeren.”

Ook Annouk zet vooral haar energie in voor kennis en bewustzijn van de Nederlandse consument; „In Nederland krijgt YOI steeds meer bekendheid. We maken door al onze promotieactiviteiten, onder andere op Lowlands, steeds meer mensen bewust van het bestaan van hiphonest kleding. We varen mee op de grotere aandacht die er aan het komen is voor MVO en duurzame ontwikkeling.”■ ■

Bruggenbouwers Eén van de redenen voor armoede is dat de handelspositie van ontwikkelingslanden niet erg gunstig is en nog vaak ongunstig wordt gehouden in het voordeel van het Westen.

Aan deze handelspositie zal je niet veel kunnen doen, maar je kunt wel op microniveau een brug vormen tussen twee markten. De brug hoeft niet alleen tussen markten te zijn, maar kan ook op partner-, op visie- of kennisniveau worden geslagen. > Probeer uit te zoeken of het gebrek aan contact tussen twee werelden ontwikkelingen belemmert. Kijk tijdens je verblijf of er kansen liggen om op dat moment of later mensen met elkaar in contact te brengen.

■ Patrick heeft een duidelijke brugfunctie

voor touroperators in Tanzania. „Kleinere aanbieders in Tanzania hebben vaak niet de mogelijkheid om direct contact te leg­gen met de Europese markt. Ze hebben er geen tijd voor en geen feeling voor. Doordat Patrick hun visitekaartje in Nederland is, is voor deze ondernemers in Tanzania een nieuwe markt toegankelijk geworden.”

Annouk heeft een nog directere link met mensen in ontwikkelingslanden. Ze doet haar inkopen bij (kleine) producenten: 14

„We hebben kleine initiatieven, zoals JUX, een mode atelier in Nepal, aan werk geholpen door bij hen kleding in te kopen.” ■ Trots en zelfvertrouwen Vertrouwen in de eigen capaciteit om omstandigheden te verbeteren is een goede, duurzame basis voor verandering. Deze verandering komt van binnenuit en dat werkt op lange termijn vaak het beste. > Kijk of je oplossingsmogelijkheden aan kunt reiken, waardoor mensen weer kansen zien. Bijvoorbeeld door ontwikkelingsprocessen te bespreken (projectmatig werken, gefaseerde aanpak, monitoring), marktkansen te creëren, sociale, politieke of economische randvoorwaarden te verbeteren, partijen bij elkaar te brengen of mensen te laten zien dat je achter ze staat en voor ze aan de slag gaat.

■ Cathelijne zet haar marketingvaardighe-

den in voor ondernemers in Azië; „Het doel van LINK is markten te vinden voor de producten (sierraden en modeaccessoires) van ondernemers in ontwikkelingslanden. Als ik de omstandigheden voor hen kan verbeteren kunnen ze meer uit hun talent halen en met trots de dingen doen waar ze goed in zijn. De mensen in Nepal zijn er van overtuigd geraakt dat ze hun eigen lot in handen hebben.”

Eenzelfde ervaring heeft Esther in Suriname gehad: „De staf van de scholen hebben weinig vertrouwen in de overheid en in zichzelf. Door dit project hebben mensen meer zelfvertrouwen gekregen in hun eigen vermogen doelen te bereiken. Dit hebben we onder andere bereikt door een workshop te geven over projectmatig werken; hoe zet je ontwikkelingen in gang. Het resultaat is dat er vier scholen met haalbare doelen aan de slag zijn om hun problemen aan te pakken en niet blijven wachten op de overheid.”■ Samenwerking Goede samenwerking betekent bundeling van krachten. Toch is vaak niet vanzelfsprekend om met de juiste partners samenwerking te zoeken. Dat is zonde, want daardoor blijven kansen onbenut.

> Je spreekt veel verschillende mensen waardoor je een beeld krijgt van wie waar mee bezig is en waar het aan schort. Leg dit voor aan de mensen waar je mee werkt.

extra activiteit vissen gaan kweken op hun boerderij. Vanuit deze karperkweek proefboerderij worden boeren in de regio gestimuleerd en geadviseerd.”■

> Houd rekening met sociale gevoeligheden, er kan meer spelen dan er aan de oppervlakte te zien is. Probeer daar in gesprekken achter te komen, bijvoorbeeld door te vragen hoe je iemand kunt benaderen of waar je rekening mee moet houden.

Platform of kennisnetwerk Kennisdelen in een platform en zo de krachten van partijen te bundelen is een bekende strategie en is zeer bruikbaar om veranderingen op gang te brengen.

> Zie er op toe dat mensen zich gezamenlijk probleemeigenaar maken, zodat je resultaat ook door blijft werken als je weer weg gaat.

Doe dit bijvoorbeeld door ze in een workshop of bijeenkomst bij elkaar te halen en samen te laten werken.

■ Kim heeft dit in Chili als volgt ervaren:

„Toerisme in Puerto Natales was ongestructureerd en chaotisch en daarmee ook inefficiënt. Men is zich na de workshop meer bewust geworden van het belang van samenwerking om toerisme in de toekomst meer structuur te geven. De gemeente, de touroperators, de hoteleigenaren en consultants zijn gezamenlijk aan het kijken hoe ze de toeristenstroom beter kunnen organiseren en optimaliseren.”

Esther zegt hierover: „Uiteindelijk zal dit project leiden tot meer samenwerking tussen de scholen in deze wijk in Paramaribo. Niet alleen in het vinden van sponsoring voor de uitvoering van de plannen, maar ook breder in het bieden van een gezonde en veilige omgeving voor de kinderen.”■ Werk > Door marktkansen te creëren door een brugfunctie met Europa, of op de lokale markt help je mensen aan werk. Ook door mogelijkheden aan te kaarten voor nieuwe inkomensgenererende activiteiten kan er een verschuiving in arbeid plaats vinden.

Probeer hierbij ook de sociale en ecologische gevolgen van economische verandering in te schatten en mee te nemen.

■ Pepijn heeft met zijn viskweek project

mensen aan werk geholpen. „Tot nu toe zijn er vooral mensen aan het werk gezet. Maar als het project wat verder gevorderd is, is het uiteraard de bedoeling dat vele boeren als

> Bekijk of er gelijkgestemden zijn of mensen die samen sterker zouden staan op een relevant thema. Probeer de krachten te verenigen om zo een basis te leggen om tot oplossingen te komen of iets in gang te zetten.

■ Annouk heeft er voor gekozen om zelf een

platform op te richten om krachten van verantwoorde producenten te bundelen; „Stichting YOI is een platform waarop ik het verhaal willen vertellen van hiphonest, bewuste, eerlijke en hippe mode. Ik zoek zoveel mogelijk kledinglabels en merken bij elkaar die eerlijk mode produceren.”

Helga heeft binnen NCDO geïnvesteerd in een kennisnetwerk: „We hebben het platform Sport en Ontwikkelingssamenwerking opgericht, waarin inmiddels 35 actieve sport en ontwikkelingsorganisaties kennis en ervaring met elkaar delen.”■ Kwaliteitskeurmerk Dit is een bijzonder geval, maar we willen het wel even noemen. Ook in Nederland wordt er steeds meer met keurmerken gewerkt omdat het inzicht biedt in de kwaliteit of bepaalde eigenschappen van een product. Misschien zie je zelf ergens kansen om iets soortgelijks te onderzoeken.

■ De proefboerderij van Pepijn geeft

ook een keurmerk uit dat de kwaliteit van de vis garandeert. Dit project houdt hierdoor rekening met de lange termijn. Zoals Pepijn het zelf uitlegt: „Uiteindelijk, als het allemaal loopt is Fish Forward de naam waar­ onder deze boeren na het betalen van contributie hun vis kunnen verkopen, advies kunnen krijgen en betere distributie mogelijkheden hebben. Het zal werken als een mar­keting kwaliteitskeurmerk waardoor de boeren ook aan de lokale supermarkten kunnen verkopen. Veel boeren in de buurt zijn geïnteresseerd.”■ 15

3.2 MEERWAARDE VOOR JEZELF Natuurlijk studeer je af voor je diploma, je eigen ontwikkeling en je eigen toekomst.

Afstuderen op een duurzaam onderwerp in een ontwikkelingsland heeft directe voordelen, want werkgevers vragen steeds vaker om medewerkers die buiten de eigen kaders kunnen denken, zowel cultureel, disciplinair, als in tijd. Werkgevers geven aan dat ze vaak mensen zoeken die flexibel, kritisch en innovatief zijn, die hebben aangetoond tijdens de studie ondernemend te zijn. Door een duurzaam thema te kiezen vergroot je je kansen op een baan. Daarnaast is het ook een groot voordeel dat je zin kunt geven aan je afstuderen en je toekomstige werk.

Persoonlijke ontwikkeling Als je een paar maanden ergens verblijft, is dat lang genoeg om de cultuur en de mensen beter te leren kennen. Je kunt ervoor kiezen om op te gaan in het leven in een afgelegen dorp, of in een grotere stad te gaan wonen, waar je meer (vertrouwde) voorzieningen zult hebben. Je doet vaardigheden op als: aanpassingsvermogen, flexibiliteit, omgaan met cultuurverschillen, creativiteit, geduld, doorzetten, duidelijk zijn, een duidelijke rol innemen en je geleerde kennis toepassen in de praktijk. Je kunt veel leren van andere visies, van andere oplossingsrichtingen, omgaan met beperkte middelen, gesprekken met mensen, en over de inhoud van je onderzoek natuurlijk.

Kim: „Ik heb inzicht gekregen in het belang van duurzame ontwikkeling, hoe duurzaam toerisme vorm kan krijgen, maar ik heb ook persoonlijk veel ervaring opgedaan.

Ik heb veel van deze mensen geleerd waar ik nog vaak profijt van heb.”

Esther: „Ik heb geleerd structureel en oplossingsgericht te werken. Ik was niet erg gestructureerd voor ik ging. Ik heb alles dat ik daar gedaan heb duidelijk uitgewerkt zodat het voor mijzelf helder was waar ik naar toe werkte en dat ook duidelijk over kon brengen aan de mensen daar. Daarnaast heb ik geleerd flexibel te zijn doordat de dingen niet zo gingen zoals ik gepland had.

Een andere aanpak was nodig en dat werkte wel.”

16

Helga: „Ik heb heel veel interessante mensen ontmoet waar ik heel veel van geleerd heb. President Nelson Mandela, ministers, Gro Harlem Brundtland, Koningin Beatrix, Herman van Veen, Michael Jordan, maar ook docenten, moeders, mensen van sportclubs en de National Sports Council. Het is een fantastische tijd geweest, waarin ik culturele antropologische kennis kon toepassen in het diverse Zuid-Afrikaanse leven.”

Annouk: „Ik ben wel regelmatig onderuit gegaan. Ik vertrouwde mensen in situaties waarin ik dat niet had moeten doen. Maar gelukkig leer je daar weer van en is het ook altijd wel weer goed gekomen.”

Maarten: „Het interessante aan mijn tijd in Durban is dat ik zowel het plattelandsgevoel in Afrika heb meegemaakt als het leven in de miljoenenstad Durban. In de Valley of a Thousand Hills heb ik veel tijd doorgebracht in een prachtige groene omgeving en contacten gelegd met de locale bevolking, de Zulus. Deze twee compleet verschillende samenlevingen bevinden zich slechts op een uur rijden van elkaar. Los van de leerervaring is het gene wat mij het meeste is bijgebleven van mijn werkzaamheden de sociale kant van het werk. Dat de kleine kinderen niet meer met emmers water hoeven te sjouwen, maar weer naar school kunnen.”

Cathelijne: „Ik realiseerde me tijdens een stage in China dat ik ook zonder ervaring in ontwikkelingssamenwerking wel wat kon betekenen voor mensen. Juist door kennis en ervaring in de handel en marketing kan ik een rol spelen voor ondernemers in ontwikkelingslanden.”

sen op het platteland.” Zijn werkervaring op het platteland in Afrika heeft werken voor deze organisatie mogelijk gemaakt.

Helga is na twee jaar uit Zuid-Afrika vertrokken om de Nederlandse kant van ontwikkelingssamenwerking van binnenuit proberen te verbeteren. „Ik heb verder veel geleerd over het functioneren van een nietgouvernementele organisatie binnen ontwikkelingssamenwerking en de scheve verhoudingen tussen donor- en ontvangende landen. Dit besef is uiteindelijk ook de reden geweest waarom ik terug naar Nederland wilde. Ik wilde proberen een bijdrage te leveren vanuit een nederlandse organisatie met mijn ervaring vanuit de ontvangende partij.

In mijn geval is dat NCDO geworden.”

Maarten heeft zich op eigen initiatief verdiept in materie dat niet aan de orde kwam tijdens zijn studie. Hij legt uit: „De Ram Pomp werkt op basis van waterslag. Dit heeft te maken met de samendrukbaarheid van water en de voortplanting van drukgolven in een vloeistof. De kennis die ik met dit project heb verworven is een van de redenen waarom ik voor mijn huidige functie bij het ingenieursbureau Witteveen+Bos als projectingenieur in de sector water ben aangenomen. Daarnaast biedt dit bedrijf mij de mogelijkheid om naast mijn werk als projectingenieur ontwikkelingswerk met de Ram Pomp in Zuid-Afrika voort te zetten.

Het project wat ik recentelijk heb uitgevoerd is mede mogelijk gemaakt door steun van Witteveen+Bos.”

Goede baan Je bent gaan studeren om je eigen toekomst en carrière richting te geven. Denk je bij je keuzes vooral aan je eigen carrière of wil je iets betekenen voor een ander? Waarom eigenlijk niet allebei?

Pepijn heeft „…enorm veel ervaring opgedaan met het aanvragen van financiering en natuurlijk inhoudelijke kennis op het gebied van visteelt. Ik werk sinds eind mei 2006 in Tanzania bij Umeme Jua, een organisatie zonne-energie bereikbaar maakt voor men17

3.3 DUURZAAM ONDERNEMEN VANUIT HET (EIGEN) BEDRIJF Er komen steeds meer geluiden uit Afrika dat men toch vooral een serieuze en eerlijke samenwerking verkiest boven ontwikkelingssamenwerking. Dit heeft te maken met eigen waarde, continuïteit, keuzevrijheid en marktkansen.

Internationale bedrijven kunnen vanuit hun kernactiviteiten bijdragen aan de ontwikkeling van de lokale economieën. De ‘bottom of the pyramid’ gedachte bijvoorbeeld is groeiende; bedrijven zien markt­ kansen bij arme bevolkingsgroepen. Dit houdt in: aangepaste goedkope producten leveren aan vaak grote groepen mensen.

In­levingsvermogen en technologische aanpassingen zijn hiervoor onmisbaar.

Ben je van plan om een eigen onderneming te starten, dan ligt er een misschien wel een markt voor je open. De beginnende ondernemers vertellen dat het wel enige creativiteit vergt om tot een bloeiende onderneming te komen. De opstartfase is, zoals bij vele startende ondernemers, financieel vaak onzeker en kost veel tijd en energie. Voordeel is dat je precies bezig kunt zijn met datgene dat jij interessant vindt. En tegelijkertijd kun je ook nog iets betekenen voor je medemens buiten Europa.

Door het opzetten van je bedrijf ontdek je waar je kwaliteiten liggen, wat je leuk vindt, waar je mee verder wilt en wat je niet meer zou moeten doen. Ben je zakelijk ingesteld of meer creatief? Ben je een netwerker of een marketeer? Heb je een partner nodig of werk je liever alleen? Allemaal vragen waar je gaandeweg meer inzicht in krijgt.

Juist omdat voor starters de financiën in het begin nog een onzekere factor zijn, wordt je soms gedwongen om creatief te zijn. Cathelijne bijvoorbeeld gaf certificaten uit aan mensen van wie ze particulier geld leent en Annouk combineert haar winkel met freelance werk.

Misschien brengen de volgende voorbeelden je op ideeën om voor jezelf te beginnen.

Patrick is vanaf januari 2007 full time zelfstandig ondernemer. „Ik heb de relatie tussen ICT en toerisme, mijn twee grootste interesses, kunnen samenbrengen in mijn 18

bedrijf. Ik ondersteun kleine lokale aanbieders van safari’s met ICT, kennis en marketingervaring. De lokale aanbieders betalen alleen als er een safari via deze site geboekt wordt, dus op basis van commissie. De site www.safari-planner.com is beschikbaar voor boekingen van safari’s in Tanzania en Oeganda.” Hij heeft deze insteek gecombineerd met twee andere bedrijfsvoeringen, waarvan er een al financiële zekerheid biedt. „Mijn andere twee bedrijfsvoeringen van mijn onderneming zijn Tourism Web Services, waarmee ik websites bouw voor met name toerisme gerelateerde instanties, en Rhino safari’s, een onderdeel dat nog in de steigers staat. Ik wil mijn bedrijf ontwikkelen richting marketing en toerisme consultancy voor overheden en lokale tour operators in ontwikkelingslanden, zodat kleine bedrijfjes groter kunnen worden.”

honest kleding. Zo is zij laatst in Azerbeidjaan geweest voor een training voor jonge modeontwerpers over hoe je ‘eerlijke mode’ communiceert; hoe zet je een merk op de markt?

Daarnaast vaart ze mee op een klantenbestand van de Bijenkorf. „Ik heb de YOI store opgezet, waar we hiphonest kleding verkopen. Deze winkel heeft geen vaste locatie, maar we gebruiken leegstaande panden en bestaande winkels om de YOI-store een plek te geven. Op dit moment is het onder­ gebracht bij de Chill Out van de Bijenkorf.

Hier heet het ‘Hiphonest Lab by YOI’. Het voordeel hiervan is dat je mee kunt liften op de klanten van een bestaande winkel en dat het personeel van de Chill Out goed is en het werk voor YOI er bij doet. Nadeel is van deze constructie dat je niet je eigen sfeer kunt creëren.”

Cathelijne heeft met LINK een bedrijf opgezet waarin ze een tussenpersoon is voor onder andere Nepalese sieradenmaker en de Nederlandse markt. „Ik kan in LINK alles kwijt wat ik interessant vind en waar ik goed in ben. Ik hier een heel goed gevoel bij. Het is fantastisch om bezig te zijn met de dingen die je echt drijven. Je hebt mensen gezien en gesproken en je kunt echt iets voor ze betekenen door je talenten in te zetten. Ik werk met verschillende mensen en culturen, ik kan af en toe op reis en ik kan mensen helpen bij hun ontwikkeling. Je hebt alle vrijheid om je eigen plannen te maken en precies de keuzes te maken die je wilt. En natuurlijk hoop ik dat dit op termijn ook echt voor mijzelf rendabel wordt.”

Ze is hier net mee begonnen, dus het is hard werken en geen vetpot. „Ik heb sinds een paar weken een eigen kantoor. Het moet zich dit jaar gaan bewijzen. De samples van de zilverfabriek zijn goed ontvangen en ik heb een aantal verkooppunten bereid gevonden om mijn producten neer te mogen leggen. Ik ben ook bezig met de opstart van een website www.linkmyworld.nl.”

Tips voor als je voor jezelf wilt beginnen vind je in het volgende hoofdstuk.

Annouk is begonnen met allerlei freelance projecten in Nederland en in het buitenland om creativiteit te stimuleren en tegelijkertijd mensen bewuster te maken van de achtergrond van mode en de keuze die er is in hip19

4

HOE PAK JE DIT AAN? Als je wilt dat je scriptie ‘iets’ in beweging zet helpt het als je goed voorbereid vertrekt, flexibel bent, samenwerking zoekt en ervoor zorgt dat het niet stil komt te liggen als je vertrekt. De belangrijkste doorslaggevende punten komen van de oud-studenten zelf en hebben wij voor je op een rijtje gezet. Een aantal van onze voorbeelden gaan over ondernemen. Van hen hebben we de belangrijkste tips samen gevat in de volgende paragraaf.

4.1 TIPS EN TRUCS VOOR ONDERZOEK OF STAGE Goede voorbereiding Je ziet een andere cultuur, een andere mentaliteit, ervaart andere leefomstandigheden, andere visies en andere regels. Het is van belang dat je je daar goed op voorbereidt.

Als je weet waar je naar toe gaat en wat je zo’n beetje kunt verwachten kan je dat een hoop frustratie en tijd schelen. Ook als het gaat om de inhoud van je onderzoek of stage is het goed om in te kunnen schatten hoe het er lokaal aan toe gaat. Helga plaatst hierbij wel een kanttekening: „Zonder dat je een duidelijk idee hebt waar je naar toe wilt werken kun je ook starten en zien wat er gebeurt. Ik wist van tevoren niet dat de mogelijkheden in Zuid-Afrika zo groot waren omtrent Sport en Ontwikkeling. Wel was ik bekend met en bewust van de politieke situatie en verschillende belangen die speelden.” > Probeer erachter te komen welke cultuurverschillen je tegen kunt komen, hoe je mensen kunt benaderen, wat je vooral niet moet doen. Zoek voor vetrek mensen die het land

20

kennen (via internet, organisaties, vrienden en kennissen) en praat hierover met hen.

Vraag ook naar sociale regels aan lokale mensen in het begin van je verblijf. > Als je wilt proberen iets in gang te zetten zoals de mensen uit de voorbeelden hebben gedaan, bekijk dan waar je al mee kunt beginnen tijdens je verblijf. > Als je in een ontwikkelingsland technologisch onderzoek doet loop je tegen heel andere problemen aan dan in Nederland. Het is bijvoorbeeld van belang dat materiaal ter plaatse te verkrijgen is, als iets gerepareerd moet worden.

■ Voor Patrick heeft het cultuurverschil aan

twee kanten gewerkt. „Cultuur is een grote kans en tegelijkertijd een valkuil. Je moet weten hoe men daar werkt. Daarnaast kun je de mensen daar informeren over hoe de Nederlandse cultuur en markt werkt. Je moet flexibel zijn in je manier van zaken doen. In Nederland loop je gemakkelijk met nieuwe ontwikkelingen mee, en daar hebben Afrikaanse landen vaak de kansen, financiën of tijd niet voor. Om de positie te vervullen tussen de Nederlandse markt en toerisme in Tanzania moet je weten wat er in beide landen speelt.”

Voor hem heeft het cultuurverschil juist een mogelijkheid geboden om een brugfunctie te kunnen vervullen voor het toerisme in Tanzania. ■ Kijk naar je voorgangers Elk jaar doen enorm veel studenten onderzoek in ontwikkelingslanden. Maak gebruik van de ervaringen die zij hebben opgedaan. > Neem contact op met mensen die op die plaats zijn geweest waar jij heen wilt of over hetzelfde onderwerp onderzoek hebben gedaan. Van hen kun je nuttige informatie verkrijgen. Zoek deze mensen via internet, via docenten van je studie, andere studies, je werk, je vrienden, bibliotheek etc. > Zoek naar mogelijkheden om door te gaan op aanbevelingen van voorgaande onderzoeken. Duik hiervoor eens een scriptie databank in en zoek contact met de auteurs.

■ Maartens beschrijving laat echter zien

dat het voortborduren op een voorgaand onder­zoek niet altijd de sleutel is tot succes; „Tijdens mijn stage ging ik naar Zuid-Afrika met de opdracht het lopende project van de THRijswijk een vervolg te geven. Dit project ging over windenergie en drinkwater voorziening voor lokale gemeenschappen. Na analyse van de resultaten van het voorgaand onderzoek bleek echter dat de kans van slagen voor dit project zeer klein was. Er was onvoldoende wind en er waren vanuit de overheid al plannen om het gebied binnen een jaar aan te sluiten om het drinkwaternetwerk.”■ Wees flexibel en pas je aan Soms moet je je plannen aanpassen aan de situatie; Als de wegen onbegaanbaar zijn in je onderzoeksgebied, als je als jonge blanke vrouw niet op gesprek mag bij het hoofd van een gemeenschap of als mensen niet mee willen werken aan de plannen die je bedacht hebt. Kortom als de situatie anders is dan je dacht, zul je op dat moment iets anders moeten bedenken. > Maak je planning niet te krap. Realiseer je voor je weggaat dat de plannen die je bedacht hebt misschien niet volgens je planning uitgevoerd kunnen gaan worden. > Accepteer cultuurverschillen. Probeer niet koste wat het kost je zin te krijgen. Verander je strategie, je onderwerp, je doelgroep waar dat nodig blijkt.

Zoek opdrachten bij maatschappelijke of lobby organisaties Kijk eens naar de mogelijkheden om onderzoek te doen naar vraagstukken waar maatschappelijke organisaties mee bezig zijn.

Op deze manier heeft een partij direct voordeel van je onderzoeksresultaten en is de kans groter dat ze in praktijk gebruikt gaat worden. > De samenwerking met een organisatie in je onderzoek kan ervoor zorgen dat mensen je serieuzer nemen. Mensen krijgen minder snel het idee dat je alleen komt om af te studeren, en er blijft dan een aanspreekpunt en een continue factor die met je resultaat aan de slag kan.

21

> Kijk of je eigen instelling contacten heeft met lokale partners (hogescholen universiteiten, organisaties, bedrijven). Zoek deze niet alleen binnen je eigen studie, maar kijk ook op andere faculteiten en academies.

Vaak zijn er bestaande contacten die je kunt gebruiken. > Kijk ook eens naar lobbyclubs als je over je onderzoek na aan het denken bent. Zij kunnen vaak onderzoekers gebruiken en het kan ook direct ondersteunend zijn bij hun activiteiten.

Je hoeft niet ver en lang weg Het kost tijd om te acclimatiseren in een ander land. Daarom nemen studenten vaak langer de tijd om hun onderzoek uit te voeren. Als je hier geen tijd voor hebt is het voorbeeld van Wouter misschien interessant. Hij laat zien dat je niet per se een half jaar weg hoeft om iets te bereiken: „Het onderzoek dat ik voor EUCC gedaan heb was redelijk pragmatisch. Dit traject liet zien dat je met een relatief klein onderzoek (3 maanden) in Nederland ook echt wat kunt bereiken. Ik ben trots dat mijn onderzoek bij heeft kunnen dragen aan een betere regelgeving en meer bewustwording in Europa rondom verantwoord whale watchen en dolfijn spotten.”

Denk in stappen De meeste verbeteringen worden stap voor stap bereikt. Als je geïnspireerd bent om na je onderzoek of stage verder te gaan met het onderwerp of met de opgedane contacten wil dat niet zeggen dat je direct na je afstuderen hier werk van hoeft te maken. Vaak heeft een idee even tijd nodig om te gedijen.

Ook als je eenmaal bezig bent denk je nog na over hoe het verder zal gaan. Cathelijne: „Ik ben nu vooral aan het kijken naar het sociale aspect van de productie. Ik wil op termijn ook wel meer aandacht geven aan milieuaspecten die tijdens de productie van de sieraden spelen. Dat komt uiteraard ook ten goede aan de lokale bevolking.”

22

Continuïteit Juist doordat veranderingen tijd nodig hebben is het van belang om te kijken naar mogelijkheden waardoor je onderzoek continuïteit krijgt. > Zoals je zelf in de voorbereiding kunt kijken naar de aanbevelingen voor nader onderzoek in geschreven scripties, kun jij ook aanbevelingen doen en vervolgonderzoekers zoeken. > Continuïteit is ook te bereiken door samen te werken met (lokale) partners. Deze blijven aanwezig en bezig met het onderwerp als je weer terug naar huis gaat. > Vaak zijn er meerdere randvoorwaarden nodig om een verandering op gang te krijgen of iets tot stand te brengen. Zoek uit welke randvoorwaarden verschillende belanghebbenden definieren en welke economische, sociale, politieke, geografische en ecologische elementen daarin naar voren komen.

Kom pas na analyse van dit geheel tot je conclusies. > Als je meerdere mensen in beweging hoopt te krijgen is het een idee om met een kleine groep enthousiaste mensen te starten.

Ga met hen aan de slag en laat hen in hun eigen omgeving verder lobbyen om anderen mee te krijgen. Een kleine groep sneller stappen kan maken en draagvlak van binnenuit kan creëren. Het laatste zorgt voor meer continuïteit.

Zoek betrouwbare partners Als je een economisch project op wilt zetten in een ander land is een goede samenwerking met betrouwbare partners nodig. Pepijn gaat nu vier tot zes keer per jaar naar Kenia om te kijken hoe het loopt. In Kenia werkt hij samen met G.R.A.C.E. (Grassroots Allience for Community Education), een Amerikaanse organisatie die voor dit project faciliteiten biedt, bijvoorbeeld het land ter beschikking stelt. Er is een projectleider voor zijn project via G.R.A.C.E. aangesteld. > Lokale organisaties kunnen ondersteunend werken voor je onderzoek met kennis van zaken en in begeleiding. > Laat je resultaat meeliften op de bekendheid van een organisatie, zoals Wouter heeft gedaan.

■ Kim had de zekerheid van de organi­­satie Enviu achter zich in Puerto Natales. En­viu heeft daar een kantoor en zullen op het thema duurzame ontwikkeling actief blijven in het stadje. Haar resultaat wordt ingezet en verder uitgediept door Enviu en nieuwe onderzoekers. ■

■ Wouter heeft gewerkt voor een organisatie

die doorgaat met de resultaten en ze zelf up to date houdt. „De site waar de ranking van deze aanbieders op staat wordt nog steeds zo’n 500 keer per dag bezocht. Doordat de resultaten van mijn onderzoek op de site zijn gekomen is er discussie ontstaan. Er is veel feedback op de inhoud van de evalu­atie gekomen. EUCC heeft in december 2006 weer een soortgelijke enquête uitgezet om te kijken hoe organisaties er nu voor staan.

De uitslagen zijn nog niet helemaal bekend, maar het is wel al zeker dat er een hoop verbeterd is. Deze resultaten zijn ook handig voor andere lobbyclubs in Europa die strijden voor betere leefomstandigheden voor dolfijnen en walvissen.” ■

23

4.2 TIPS EN TRUCS VOOR STARTERS Hier vind je tips over het idee om voor jezelf te beginnen.

Zoek een of meerdere coaches Als je je eigen bedrijf wilt beginnen is het een goed idee om een betrouwbare coach te zoeken. Liefst een ouder iemand die privé en zakelijk los staat van jou, iemand die gelooft in je project of plan, maar je ook realistisch advies kan geven.

Meer en meer jongeren beginnen voor zichzelf. Veel jonge ondernemers zijn aan het netwerken: „Wat ik mooi vond om te zien is dat het ondernemersklimaat snel groeit.

Ik ben met veel mensen koffie gaan drinken en dit werkt als een soort naturel netwerken.

Ik heb veel inspirerende mensen gesproken, op zakelijk gebied en op creatief en verantwoord gebied. Deze manier van netwerken is enorm aan het groeien.” > In het voortraject van het starten van je eigen onderneming is het goed met veel men­sen te praten omdat je daar erg veel van leert en wellicht sponsoring kunt krijgen.

Je kunt mensen aan je verbinden waar je op terug kunt vallen, samen mee kunt werken, naar kunt refereren, advies aan kunt vragen, om een gunst kunt vragen, etc. In een wat formele vorm kan dit een Comite van Aan­ beveling of een Raad van Advies zijn.

Wees realistisch Het is goed om een duidelijk businessplan te hebben en om realistische doelen te stellen.

De leden van Symbeyond zijn nog student en zij vertellen het volgende. „We zijn er van overtuigd dat we nu alles goed in de steigers hebben gezet de afgelopen maanden om nu van start te gaan. Ons doel is om dit jaar twee onderzoeken uit te voeren. We hebben nu een eerste opdracht binnen van Cordaid voor evaluatie van de tsunamihulp. Verder zijn we in onderhandeling voor een onderzoek in India, in de katoen, aloe vera en/of koffie-sector.”

24

Zoek publiciteit en bekendheid Als je financiën moet zoeken voor de uitvoering van je plannen moet je mensen ervan kunnen overtuigen dat het een goed plan is. Hiervoor is het noodzakelijk dat je in ieder geval zelf in je plan gelooft. Daarnaast is publiciteit nuttig voor de status van je plannen, voor je bekendheid en voor sponsoren.

Publiciteit kun je zelf zoeken in bestaande kanalen of je kunt zorgen dat journalisten op je af komen. Pepijn: „Door Business in Development groeide mijn netwerk en kwam er iemand op mij af die een soortgelijk pro­ ject in Madagaskar had gedaan. Met zijn hulp is mijn plan verbeterd.”

Zet door ‘Volhouden’. ‘Lef hebben’. ‘Het is niet gemak­ kelijk, er gaat altijd wel weer iets anders dan gedacht’. Dit zijn veel gehoorde uitspraken.

Gelukkig worden ze regelmatig gevolgd door; „Als je er in gelooft dan komt het wel goed” en „Blijf je droom volgen”.

Patrick is één van de mensen die voor zichzelf begonnen is en hij legt uit: „In de twee en een half jaar dat ik nu terug ben sinds mijn stage heb ik langzaam aan alle puzzelstukjes bij elkaar gekregen. Gelukkig zijn er genoeg plekken waar je advies kunt vinden over het starten van een eigen onderneming.” Dit kan bijvoorbeeld bij de Kamer van Koophandel.

Als je naast je werk je eigen onderneming op wilt zetten kom je op een gegeven moment op een punt dat je het niet meer kunt combineren. „Dan moet je de sprong in het diepe wagen. Dit is vooral een mentaal proces. Als je het echt wilt en je hebt vertrouwen in dat je het kunt, dan lukt het ook. Het is niet gemakkelijk om zo te starten, maar laat je droom niet los!” aldus Cathelijne. > Volgens Annouk is het van belang om jezelf constant te vernieuwen. Ook dit kan de continuïteit van je onderneming bevorderen. > Schrijf ook een exit strategie. Kijk eens in het artikel in de Sprout te vinden op http://www.sprout.nl/artikel.jsp?id=682947

25

5

De verhalen van…

Ben je geïnteresseerd geraakt in de personen achter deze initiatieven, ervaringen of bedrijven? En wil je weten hoe zij vanuit hun studie tot deze mooie resultaten zijn gekomen? Wij stellen ze graag wat uitgebreider aan je voor.

Kim Janssen

Chili

„Mijn docent vertelde over Enviu, een Nederlandse organisatie die naast bewustwordingsactiviteiten in Nederland, ook onderzoek doet op het gebied van duurzame ontwikkeling, waaronder duurzaam toerisme in Chili en Argentinië. Ik ben via hen van januari tot mei 2006 in Puerto Natales geweest.

Dit is een plaatsje in het Zuiden van Chili, in Patagonie, waar zo’n 19.000 mensen wonen. Ik heb onderzoek gedaan naar de toekomst van duurzaam toerisme ter plaatse. In 2005 kwamen er 100.000 toeristen naar dit stadje toe en dit aantal stijgt elk jaar. Het toerisme is niet goed gestructureerd en verloopt nogal chaotisch. Verschillende touroperators bieden hetzelfde aan.

Mijn onderzoek was gericht op het beter en duurzamer structureren van toerisme en activiteiten voor voorzieningen aanpassen aan de behoeften van de toeristen en de lokale aanbieders. Men is zich meer bewust geworden van het belang van samenwerking om toerisme in de toekomst meer structuur te geven. De gemeente, de touroperators, de hoteleigenaren en consultants zijn meer samen gaan kijken hoe ze de toeristenstroom beter en duurzamer kunnen organiseren en optimaliseren.

Opvallend was dat uit de interviews met toeristen bleek dat de helft van de geïnterviewden geïnteresseerd was om het gebied in de winter te bezoeken. Dit gaf een heftige reactie van de lokale ondernemers, omdat tot nu toe in de winter bijna alle toeristische bedrijven hun deuren sluiten.

De organisaties die bij de workshops waren (variërend van hoteleigenaren tot adviseur en de directeur van de lokale kamer van toerisme en de grootste touroperator daar) hebben de handen ineen geslagen.” www.enviu.org

26

27

Zuid-Afrika

Cathelijne Lania

Helga van Kampen

„Ik ben tijdens mijn studie in Zuid-Afrika geweest waar ik een stage heb gelopen bij een lokale bakkerij. Later heb ik in China onderzoek gedaan voor Foster Parents. Beide stages waren georganiseerd door AIESEC. In China heb ik mij gerealiseerd dat ik ook zonder ervaring in ontwikkelingssamenwerking wel wat kan betekenen voor mensen. Ik was na mijn studie in 2000 op zoek naar een project en kwam in aanraking met de oprichtster van Stichting Studentenproject Nepal.

Zij zocht iemand die computeronderwijs op kon zetten in Nepal. Ik heb dat toen gedaan en kwam in die tijd in aanraking met Danbar, de eigenaar van een zilverfabriek. Hij kon moeilijk markt vinden voor zijn zilveren sieraden. Deze man en zijn verhaal zijn me bij gebleven in de tijd dat ik bij Sara Lee (van Douwe Egberts) ging werken en daarna bij Utz Kapeh. In bei­­ de banen had ik het erg goed naar mijn zin. Toch heeft het altijd in mijn hoofd gespeeld dat ik nog iets met deze mensen in Nepal wilde doen. Mijn moeder was in Nepal en kwam Danbar weer tegen. Er kwam een noodkreet vanuit Nepal dat het niet goed ging met de verkoop van de sieraden. Toen besloot ik om iets voor deze mensen te gaan doen.

Ik ben begonnen met de oprichting van mijn eigen bedrijf LINK. Het doel van LINK is markten te vinden voor de producten (sierraden en mode accessoires) van getalenteerde ondernemers in ontwikkelingslanden. Mijn idee is dat getalenteerde mensen in ontwikkelingslanden erg beperkt worden in hun kunnen door omstandigheden. Als ik deze omstandigheden voor hen kan verbeteren kunnen ze meer uit hun talent halen en met trots de dingen doen waar ze goed in zijn.

Het hele idee heeft zich in de afgelopen 2 jaar ontwikkeld. Ik heb een bedrijfsplan geschreven en meegedaan met de BiD challenge. Daar heb ik de finale gehaald.

Ik heb nu ook een tweede partner gevonden in Nepal; Beads for Life. Daarnaast ben ik bezig met een andere partner in India; de Indiase organisatie St. Lamp ondersteunt een grote groep handwerkers. Ook met hen wil ik kijken naar de mogelijkheden om het borduurwerk in Nederland te verkopen.”

„Tijdens een wereldreis na mijn eerste studie realiseerde ik me dat sport in iedere samenleving een belangrijke rol speelt.

Overal ter wereld sporten mensen ongeacht de economische achtergrond. Ik besloot na deze reis culturele antropologie te gaan studeren in Utrecht. Mijn afstudeeronderzoek ging over de rol van sport in ontwikkelingsprocessen. Dit voorstel werd me door studiebegeleiders sterk afgeraden. Sport had in de eerste plaats niets te maken met armoedebestrijding en ten tweede kon je straks geen droog brood verdienen met dit onderwerp. Met steun van een aantal mensen, onder wie Wouter van Beek (docent) en Jan Berteling (destijds directeur van Stichting Nederlandse Vrijwilligers), heb ik toch voor dit afstudeeronderwerp gekozen. In Onze Wereld las ik een artikel over sport en ontwikkeling en toen wist ik het zeker dat ik hiermee door wilde gaan. Ik ging voor 5 maanden naar Zuid-Afrika om daar voor de organisatie SCORE (Sports Coaches OutReach) een onderzoek te doen over de rol van sport in een veranderende samenleving. SCORE is een non-profit Zuid-Afrikaanse NGO (niet gouvernementele organisatie), die internationale en Zuid-Afrikaanse vrijwilligers inschakelt om lichamelijke opvoeding en sportvaardigheden aan te bieden aan kinderen en die instructeurs traint in onderontwikkelde gebieden.

Mijn eerste voet op Zuid-Afrikaanse bodem was een paar weken nadat Nelson Mandela gekozen werd tot president van Zuid-Afrika. Het was een roerige tijd. Opvallend was vooral de voelbare positieve energie. De bevolking voelde de ruimte en kans op verandering en verbetering in beleid en structuur. Vanuit SCORE was het mogelijk om een bijdrage te leveren aan deze verandering.

Toen ik terug kwam in Nederland wilde ik graag weer opnieuw vertrekken. Er kwam een vacature bij SCORE en zo ben ik in juli 1995 voor 2 jaar naar Zuid-Afrika vertrokken. Samen met de directeur bepaalde ik de inhoud van de programma’s. Daarnaast heb ik de rurale component van het SCORE project, dat tot dan toe alleen in Kaapstad liep, opgezet. Vanuit dit stedelijk programma wordt door middel van sportprojecten integratie, zelfvertrouwen en gezondheid bevorderd met name in de townships.”

www.linkmyworld.nl

Zuid-Afrika

www.sportdevelopment.org

28

29

Zuid-Afrika

Maarten van der Wiel

Patrick Faasse

„Ik ben 8 maanden in Durban geweest; vier maanden voor mijn stage en later vier maanden voor mijn afstuderen. Durban ligt in KwaZulu-Natal, aan de oostkust van Zuid-Afrika.

De THRijswijk heeft hier contact met UNSA, een organisatie die stage en onderzoeksplaatsen organiseert voor studenten.

Toen ik hoorde dat mijn hogeschool een project in Zuid-Afrika had lopen deed de kans zich voor om een tijd naar het buitenland te gaan, iets dat ik altijd al heb willen doen.

Ik heb bijgedragen aan het ontwerpen van verbeteringen aan de Ram Pomp. Een waterpomp die werkt op basis van waterkracht, voor de voorziening van irrigatiewater voor de plattelandsbevolking van KwaZulu-Natal. Het lokale bedrijfje, Biogas Technology waarmee de pomp was geïnstal­ leerd was zo enthousiast over mijn werk tijdens mijn stage dat ze vroegen of ik terug wilde komen. Mijn hogeschool bood me deze mogelijkheid en ik heb deze kans gelijk aangegrepen.

Met Biogas Technology en mijn afstudeerbegeleider heb ik toen een opdracht vastgesteld: het ontwerpen van technische verbeteringen aan de Ram Pomp. Het project betrof de voorziening van irrigatiewater voor een lokale Zulu gemeenschap die ernstig getroffen is door Aids. Deze gemeenschap bestaat uit een tiental grootmoeders die elke voor 10 kleinkinderen zorgen. De grootmoeders proberen de weeskinderen te voeden met behulp van een moestuintje. Het is echter zwaar werk voor de oude vrouwen om het water vanaf het dichtstbijzijnde riviertje in grote emmers op hun hoofd naar de tuin te tillen. De kleine kinderen moeten vaak ook helpen. Toen ik het tuintje voor de eerste keer zag kon ik nauwelijks geloven dat dit tuintje überhaupt voedsel op zou gaan leveren, zo droog en dor was het.

De Ram Pomp kon hier een heel goed hulpmiddel zijn, aangezien de vrouwen geen brandstof voor deze pomp hoeven aan te schaffen. Tijdens mijn afstuderen heb ik onder andere een computersimulatie gemaakt van de fysische werking van de pomp en een testopstelling gebouwd en gebruikt om de onderdelen van de pomp te herontwerpen voor een efficiënter resultaat. Deze verbetering is ook aangebracht op de pomp van het eerste project, die ook daadwerkelijk meer water ging verpompen.”

„Ik heb in 2004 zeven maanden stage gelopen bij het Ministerie van Toerisme in Tanzania. Ik heb voor hen een database ontwikkeld waarin zij gegevens over lokaal toerisme kunnen opslaan. Mijn afstudeerscriptie ging over hoe ICT en toerisme in ontwikkelingslanden de lokale economie te versterken.

Hiervoor heb ik een ICT sector analyse gemaakt en een toerisme analyse met Tanzania als case. Ik heb een theoretisch en een praktisch model uitgewerkt in mijn scriptie die zeer goed ontvangen zijn.

Ik ben tijdens deze periode aan het netwerken ge­ weest vanuit het idee om een eigen bedrijfje te starten. Ik heb gevraagd waar behoefte aan was en er bleek in de toe­ ristische sector vraag te zijn naar ICT ondersteuning.

Na mijn stage in Tanzania ben ik al tijdens het afstuderen begonnen met het opzetten van mijn eigen bedrijf.

Mijn interesse ligt ook bij ICT, dus de relatie tussen ICT en toerisme was snel gemaakt.

Ik ben een jaar aan het werk geweest bij de NHTV als projectmedewerker accountmanagement en heb een nieuwe afstudeer richting gecoördineerd. Tijdens dit jaar ben ik al op­drachten gaan doen voor verschillende mensen in het bou­ wen van websites en de opzet van www.safari-planner.com.

Deze site moet het mogelijk maken voor Nederlandse toeri­ sten om direct met touroperators in Tanzania een safari op maat te boeken. Ik ondersteun dus lokale aanbieders van safari’s met ICT, kennis en marketingervaring. Ik adviseer hen in hoe de Nederlandse markt werkt; wat wel en niet aanspreekt.

De lokale aanbieders betalen alleen als er een safari via deze site geboekt wordt, dus op basis van commissie. We werken dus zonder tussenpersonen, dus zonder verdere bijkomende kosten.

Ik ben begin 2007 echt van start als full time zelfstandig ondernemer. De site safari-planner.com is begin april 2007 beschikbaar voor boekingen van safari’s in Tanzania en Oe­ganda. Mijn andere twee bedrijfsvoeringen van mijn onder­neming zijn Tourism Web Services, waarmee ik websi­ tes bouw voor met name toerisme gerelateerde instanties, en Rhino safari’s, een onderdeel dat nog in de steigers staat.”

www.unsa.nl

30

Tanzania

www.safari-planner.com www.tourismwebservices.com

31

Kenia

Pepijn Steemers

Symbeyond

„Ik heb in 1997 stage gelopen in Kenia op een boerderij / kindertehuis en heb na mijn afstuderen twee jaar in Kenia als vrijwilliger gewerkt. Toen ik terug kwam in 2000 wilde ik een HBO opleiding gaan doen. Mijn oud leraar visteelt van de Agrarische opleiding waar ik nog contact mee had, vroeg me of ik niet met vis aan de gang wilde gaan. Hij heeft mij een opleiding gegeven in visteelt, ik mocht aansluiten bij zijn curriculum bij de vakken die ik interessant vond.

Voor mijn afstuderen heb ik een plan geschreven voor viskweek in Oost Afrika. Voedsel in deze regio is vaak eenzijdig, vis is schaars en vis uit de Hooglanden is vaak te duur.

Ik heb een plan geschreven waarin het idee is uitgewerkt om in Kenia een proefboerderij te beginnen met karperteelt in de Hooglanden. Vanuit deze boerderij kunnen boeren in de buurt gestimuleerd en geadviseerd worden in eigen visteelt op hun boerderij. Enerzijds moeten er vermeerderaars komen (die zorgen voor reproductie) en daarnaast opfokkers (die de vissen opfokken voor consumptie). Ik heb uitgerekend dat met een kleine extra inzet (ca 1 uur per dag) op een bestaande boerderij een boer met viskweek zijn maandinkomen kan verdubbelen. Het is een duurzaam gesloten systeem, waarbij de mest van het land gebruikt wordt in de vijvers voor algengroei waar de vissen van eten. Het slib uit de vijvers is vruchtbaar en kan weer op het land gebruikt worden. Dit plan heb ik via Kiungo ingediend bij BiD en ik heb in 2005 de BiD Student Challenge gewonnen. Kiungo is mijn organisatie, projectmanagement en adviesbureau waarmee ik lokale ondernemersinitiatieven en projecten ondersteun en initieer. Hiervan heb ik een lokale projectleider aangenomen en zijn er in januari 2007 een heel aantal mensen daar begonnen met het aanleggen van de eerste vijver. We moeten kijken hoe het gaat met de kweek van de karper op deze hoogte en dit klimaat. Er zijn meerdere voorbeelden dat karpers zich wel zullen voortplanten in dit klimaat.

Binnen 5 jaar zouden er 48 reproductiebedrijven kunnen draaien en 480 vis opkweekbedrijven. Totaal kunnen dan 15.000 mensen van 100 gram vis per week worden voorzien.”

„Een aantal studenten bij Sociale Geografie wilden graag onderzoek doen in een ontwikkelingsland. Vanuit deze studie viel op een gegeven moment de mogelijkheid hiervoor weg.

Er werd wel een cursus aangeboden in India: Introductory Course to Field Work in Fisheries in Tamil Nadu. We hebben ons hiervoor opgegeven en zijn met een groep van 11 uiteindelijk begin 2006 naar India geweest. Voor aanvang van deze cursus kwam er na eigen initiatief en hulp van een docent toch een mogelijkheid om onderzoek te doen ter plaatse, gerelateerd aan visserijproblematiek. Dat hebben we op verschillende locaties gedaan.

We waren allemaal erg enthousiast geworden van het onderzoek doen en besloten hiermee verder te gaan. Hoewel onze onderzoeken in India zeer interessant, leerzaam en in principe ook relevant waren, is de uiteindelijke impact miniem. Dit hebben we ons snel gerealiseerd en we zijn toen op zoek gegaan naar een manier waarop we onze kennis, talent en enthousiasme op een relevante manier konden inzetten.

Na een periode van verdieping en orientatie kwamen we uit op maatschappelijk verantwoord ondernemen en zagen we in dat hier nog veel ontwikkeling/ vooruitgang valt te behalen.

Na vele uren hierover praten kwamen we tot het idee van Symbeyond Research Group. Symbeyond is een onderzoeks- en adviesbureau waar we een aanbod hebben van onderzoek, evaluaties, lokaal relevante projecten, ketenanalyse en productontwikkeling.

Wat we bijvoorbeeld willen doen is het in kaart brengen van lokale stakeholders: behoeften, prioriteiten, problemen en mogelijkheden van lokale gemeenschappen om zo een betere relatie tot stand te kunnen brengen tussen bedrijf en haar sociale omgeving.

Daarnaast willen we inzicht bieden in mogelijkheden voor lokaal relevante projecten waardoor bedrijven bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van de leefomstandigheden van lokale gemeenschappen. Ook voeren we ketenanalyses uit om de productieketen van bedrijven duurzamer te maken.

Tenslotte willen we inzicht bieden in mogelijkheden voor lokaal relevante productontwikkeling vanuit het Base of the Pyramid concept.”

www.kiungo.com www.fishforward.org www.umemejua.com

32

India

www.symbeyond.org

33

Nederland

Wouter Egas „Ik heb geen veldonderzoek gedaan in het buitenland, maar wel een internationaal onderzoek voor EUCC, de Kustvereniging, in Leiden. EUCC is een Europese organisatie ter behoud en ontwikkeling van kust en zee. Ze heeft zo’n 3000 leden uit 12 landen. 2002 was het Internationaal VN Jaar van het Ecotoerisme. EUCC wilde daar via hun eigen websites ook aandacht aan besteden door verantwoord toerisme onder de aandacht te brengen. Op hun website staat voornamelijk informatie over kustzaken en kustbescherming in Europa. Ik heb met mijn onderzoek gekeken naar Whale watch tour aanbieders in Europa (dolfijnen en walvis spotten). Er waren in 1998 1,4 miljoen mensen die in Europa walvissen of dolfijnen gaan kijken via een georganiseerde tour. Dat aantal zal alleen nog maar gegroeid zijn. Door deze grote aantallen is het zaak dat het goed geregeld is zodat het de habitat van de walvissen niet verstoort.

Ik heb gekeken welke richtlijnen er zijn voor een verantwoorde vaart en hoe daar mee omgegaan wordt. Er bleken verschillende richtlijnen te bestaan, bij instanties als Greenpeace, WDCS en IWC. Ik heb deze verschillende richtlijnen bij elkaar gebracht tot een overzicht van 15 richtlijnen*. Met deze 15 heb ik 50 aanbieders in Europa getoetst, door middel van een zelfevaluatie. Deze respons heb ik getoetst aan ervaringen van experts en toeristen. Van dit onderzoek is een overzicht gemaakt waar de aanbieders in gecategoriseerd zijn op hoe verantwoord ze tours aanbieden. Deze resultaten zijn op de website van Kustvereniging terug te vinden; www.kustgids.nl/walvisspotten/index2.html” *Bijvoorbeeld 1. Ga niet dichterbij dan 100 m, 2. Benader walvissen en dolfijnen langzaam van achteren en van opzij, niet van voren of direct achterop,

Wouters kaart met door hem onderzochte whalewatch locaties in Europa.

3. Voer geen walvisachtigen, 4. Door het ontwerp van de boot moet het risico van verwonding van walvisachtigen worden geminimaliseerd, bijv. door het afdekken van scheepsschroeven

34

35

VS

Engeland

www.yoi.nu www.yoistore.nl

36

Annouk Post

Esther Koskamp

„Ik heb tijdens mijn studie in Amsterdam gezocht naar maatschappelijke thema’s in de modewereld. Ik haalde inspiratie uit thema’s als islamisering. In de Styling en Design studie bij de AMFI kwam ik met deze zoektocht toentertijd niet veel verder, de maatschappelijke thema’s uit de modewereld bleven oppervlakkig.

In Arnhem heb ik een post-HBO opleiding gedaan waar dit meer tot zijn recht kwam. Pierre Hupperts is daar hard bezig met het thema Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in de opleiding. Mede door hem heb ik allerlei rapporten gelezen van Fair Wear, Clean Clothes Campaign, etc. Voor mijn afstuderen heb ik het idee om mode te gebruiken als een soort brug uitgewerkt; Door mode aandacht vragen voor de situatie in ontwikkelingslanden. Dit onderzoek was gericht op de markt voor ‘bewuste en eerlijke’ mode. Ik ben naar New York en Londen gegaan om mensen op straat, en in kleine modewinkels te vragen of ze weten waar hun kleding vandaan komt en of ze interesse zouden hebben in hippe, eerlijke en goed gemaakte kleding. In New York kenden veel mensen Fair Trade als concept niet. Ik heb toen hiphonest bedacht om uit te leggen wat ik bedoelde. Hip om aan te geven dat het trendsetting is, en honest dat het geproduceerd is met respect voor onze wereld en de mensen. Die hiphonest merken vinden we overal ter wereld. Achter elk merk steekt een verhaal over gepassioneerde mensen die geven om wat leeft en groeit, mensen die niet achteloos zijn als het gaat over toekomstige generaties. Door het samenbrengen van hipeerlijke merken willen we mensen inspireren om na te denken over het verband tussen mode, identiteit en globalisering. Iedereen kan immers bijdragen aan een schone en eerlijke wereld, maar soms hebben mensen nu eenmaal een duwtje nodig!

De mensen die ik sprak waren erg enthousiast hierover. Als er eerlijke en mooie kleding te koop is zullen ze het zeker overwegen te kopen. Dat was voor mij het startpunt voor YOI. YOI staat voor Your Own Identity en het betekent ook nog ‘goed’ in het Chinees, in de zin van je goed voelen als je goed doet.

Na mijn studie heb ik samen met mijn vriendin Kim een bedrijfsplan geschreven voor YOI. Ik ben ook in Parijs en Berlijn de straat op gegaan om het onderzoek dat ik voor mijn afstuderen gedaan had uit te breiden, om YOI tot een goed plan te kunnen maken en nieuwe merken te traceren. Stichting YOI is een platform waarop ik het verhaal willen vertellen van hiphonest, bewuste, eerlijke en hippe mode. Onze doelgroep zijn de ‘cultural creatives’. Dat zijn jongeren die kosmopolitisch denken, die naar buiten kijken, en die bovendien genieten van het leven, van kleding en van cultuur. En die toe zijn aan iets nieuws. Je kunt ze ook ‘urban zappers’ noemen, jongeren die wonen in grote steden verspreid over de hele wereld: Rotterdam, Amsterdam, Londen, New York, Sidney en Kaapstad. Zij zappen van het ene idee naar het andere. Van de ene stijl naar de volgende, meestal zonder te weten hoe trendsettend ze zijn. We willen hipeerlijke mode juist in de lifestyle van die trendsetting jongeren laten integreren, omdat hiphonest dan een vanzelfsprekendheid wordt en niet een kort overwaaiend modeverschijnsel. We willen met YOI een mentaliteitsverandering teweeg brengen. In YOI zit van alles waar ik voor sta. Hierdoor is het echt mijn passie geworden.”

„Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in mensen helpen. Ik ben er achter gekomen dat CMV projecten in Nederland toch vaak tegemoet komen aan voor mij ‘luxe’ problemen. Ik houd me liever bezig met basisbehoeften van mensen. Vandaar dat ik ontwikkelingssamenwerking erg interessant vind. Ik wilde graag een stage in een ontwikkelingsland lopen. Er was hiervoor een goede mogelijkheid bij ons in Zwolle; Hogeschool Windesheim heeft een project opgezet in samenwerking met Stichting Protestants Christelijk Onderwijs Suriname (PCOS). PCOS is een NGO die verschillende projecten uitvoert ten behoeve van de verbetering en ondersteuning van het Surinaamse (basis)onderwijs. Dit project wordt gesponsord door Novib. Dit project, het gemeenschapsontwikkelingsproject, wordt uitgevoerd in de achterstandswijk Marowijne Flora; er zijn daar 7 basisscholen gevestigd, enkele buurthuizen en crèches.

Doel van het project is het opzetten van een brede school om deze achterstandswijk verder te ontwikkelen. Het leidende idee hierachter is „It takes a whole village to raise a child”. Een deelproject hiervan was het Milieu en Gezondheidproject waar ik een aandeel in heb gehad. De vraag vanuit PCOS was het tot stand brengen van schoolplannen in het kader van Milieu en veiligheid. Dit hield in het motiveren van mensen deel te nemen, workshops geven en het opstellen van de plannen samen met de schoolteams.

De organisatie PAHO (Pan American Health Organization) had in 2004 al een onderzoek gedaan naar aspecten van milieu en gezondheid in de wijk. PAHO heeft 8 onderdelen in het kader van milieu en gezondheid waar zij onderzoek naar doen. We hebben de scholen laten kiezen om 1 of 2 onderdelen te behalen om het overzichtelijk en realistisch te houden. Na een moeizaam traject van het organiseren van vergaderingen (op 1 school gelukt) en workshops (weinig gemotiveerde docenten) liggen er uiteindelijk 4 schoolplannen. In deze plannen hebben scholen bijvoorbeeld ideeën over renovatie, schoolontbijt en veiligheid tegen inbraak opgenomen.

Deze scholen zijn nu bezig, met ondersteuning van een nieuwe student CMV, om de plannen tot uitvoer te brengen. Dit doen ze onder andere door sponsoring te zoeken. Het mooie is dat de scholen nu een samenwerking zijn aangegaan om gezamenlijk grotere bedrijven aan te spreken voor sponsoring.”

Suriname

www.sdgs.sr.org/smartcms/default.asp

37

Praktische links Onderwerpen Meestal beginnen studenten bij de eigen docenten, docenten van andere disciplines, vakbladen, de scriptie database van de universiteit of hbo, of bij anderen in hun omgeving. Je kunt ook de volgende links eens proberen; www.oneworld.nl www.fondsen.org www.btsf.nl www.enviu.org www.eucc.nl www.amaidi.org www.unsa.nl www.ontmoetafrika.nl www.lhump.nl www.noord-zuid.nl www.commundo.eu www.moveyourworld.nl/network www.global-connections.nl www.dprn.nl www.mvoscripties.nl www.dgroups.org Fondsen www.beursopener.nl Elseviers fondsendisk www.noord-zuid.nl www.xplore.nl Praktische tips www.joho.nl www.wilweg.nl Eigen bedrijf Er zijn veel sites op internet te vinden waar je informatie kunt krijgen over het starten van een eigen bedrijfje. Hieronder een greep hieruit: www.kamervankoophandel.nl www.startendeondernemers.nl http://www.leren. nl/rubriek/economie_financien/ondernemen/starten/ www.sprout.nl (voor de exitstrategie) http://www.sprout.nl/artikel.jsp?id=682947) www.startersinformatiecentrum.nl http://www.leren.nl/rubriek/zakelijk/ondernemen/starten/ www.bidnetwork.org www.dobfoundation.nl

Colofon Dit is een uitgave van het landelijk netwerk DHO (Duurzaam Hoger Onderwijs). Het doel van DHO is integratie van duurzame ontwikkeling in het onderwijs van universiteiten en hogescholen. Alle afgestudeerden van het hoger onderwijs in Nederland dienen competenties te bezitten om vanuit hun eigen discipline en in samenhang met andere disciplines bij te dragen aan duurzame ontwikkeling. In het netwerk zijn het HBO en WO vertegenwoordigd, evenals bedrijven, NGOs, studenten(verenigingen) en ministeries.

Deze uitgave is te bestellen via: DHO Nieuwe Achtergracht 166, B3.15 1018 WV Amsterdam 020 525 6237 info@dho.nl www.dho.nl

Deze uitgave is financieel mede mogelijk gemaakt door NCDO. Redactie Lyanne Woltjer Iris van der Cingel Met dank aan Annouk Post Cathelijne Lania Esther Koskamp Helga van Kampen Kim Janssen Maarten van der Wiel Patrick Faasse Pepijn Steemers Symbeyond Wouter Egas Hubertine Roessingh Max Havelaar Business in Development Network Ontwerp en Vormgeving Ourlab | Thomas Clever www.ourlab.nl Drukwerk Verhaag Grafische Dienstverlening Papier Deze uitgave is gedrukt met milieuvriendelijke inkten op Biotop houtvrij offset. Minder milieubelastend door een chloorvrije productie en zonder toevoegingen van optische witmakers of kleurpigmenten Juli 2007, eerste druk Oplage 5000 exemplaren

38

39

Dit boekje is geschikt voor hergebruik: gooi ’m niet weg maar geef ’m door

>