over Wat is Morgen? Morgen is dé netwerkorganisatie voor studenten die zich inzetten voor een duurzame toekomst. Ons doel is een duurzame universiteit of hogeschool: een duurzame bedrijfsvoering, meer kennis over en bewustzijn van duurzame ontwikkeling bij studenten en medewerkers én integratie van duurzame ontwikkeling in onderwijs en onderzoek. Dit doen we door het geven van informatie, uitwisselen van kennis, het organiseren van debatten en het geven van workshops. Morgen wil duurzame ontwikkeling bevorderen door studenten, medewerkers en bestuurders van universiteiten en hogescholen uit te dagen om zich aan te
Het studentenblad voor duurzame ontwikkeling sluiten bij bestaande duurzaamheidsinitiatieven en zich bezig te houden met duurzaamheid. In onze visie van duurzaam hoger onderwijs wordt kennis op gebied van duurzaamheid in beleidsvoering doorgevoerd en wordt onderwijs door middel van stages en onderzoek gekoppeld aan interne bedrijfs-voering om zo een ‘sustainable culture’ te creëren. Veel voorkomende thema’s zijn duurzaam reizen, energiebesparing en groene stroom, duurzame catering, onderwijs over duurzame ontwikkeling, papier, afval en inkopen. Als je meer wilt weten over de activiteiten van Morgen en onze visie en missie, kijk dan op www.studentenvoormorgen.nl.
Nr. 4 - 2009 Jaargang 15
Een uitgave van Morgen, het studentennetwerk voor een duurzame toekomst. In deze speciale editie van de OverMorgen lees je over:
• • • • •
Klimaatneutrale computerzaal Milieuvriendelijke recepten De Ikea en FSC-hout De Dag van de Duurzaamheid De agenda van Morgen
De UvA opent een klimaatneutrale computerzaal De centrale studentenraad (CSR) van de universiteit van Amsterdam zet met haar Commissie Duurzaamheid, een lid van Morgen, in op verduurzaming van de UvA. Hun grootste project is de ontwikkeling van een klimaatneutrale computerzaal op het Roeterseiland complex, die waarschijnlijk in oktober de deuren zal openen. Zowel de raad van bestuur van de UvA als de afdeling Faculteit en ICT steunen het initiatief en hebben toegezegd mee te werken. Doelstelling van het project is studenten kennis te laten maken met nieuwe technieken om bij te dragen aan een beter milieu en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te beperken. Ewoud de Kok, lid van de CSR, licht toe: “We willen laten zien dat dit kan zonder dat de ruimte daarbij noemenswaardig in het gebruiksgemak achteruit gaat.“ Om dat voor elkaar te krijgen hebben ze zelfs een test uitgevoerd om te kijken welke energiezuinige verlichting als het prettigst ervaren wordt: drie kleine zalen werden ingericht met verschillende types verlichting en vervolgens werd er een enquete gehouden onder de gebruikers. Als eerste is het verbruik aangepast met behulp van zuinigere computers en effi-
ciëntere verlichting. Er wordt een PC Power Management systeem toegepast dat het sluipverbruik van computers in computerzalen minimaliseert. Het zal je namelijk best nog wel eens opvallen dat heel veel computers in computerzalen overbodig aan staan! Computers die niet gebruikt worden gaan dus automatisch op een aangepaste stand-by, die veel minder energie verbruikt dan de standaard stand-by. ‘s Avonds worden alle computers vanuit een centraal punt uitgezet. Samen goed voor 30% besparing op energiekosten door computergebruik!
“Eerst verbruikte de computerzaal voor 28 huishoudens aan energie, nu nog maar voor 10. Dat restant wordt duurzaam opgewekt.” De verlichting in de computerzaal wordt vervangen door de best geteste LED TLbalken, die half zo veel energie gebruiken als gewone TL-balken. Natuurlijk gebruikt de computerzaal nu, hoewel minder, nog steeds energie. Het restant van de energie wordt straks duurzaam opgewekt, door-
middel van 8 kleine windturbines en 19 zonnepanelen op een plat dak in de buurt van de computerzaal. Het project wordt ook als pilot gebruikt door de UvA. Milieuvriendelijke toepassingen die in de computerzaal goed werken worden eventueel overal op de universiteit toegepast! Die resultaten liegen er zover niet om: voorheen gebruikte de computerzaal evenveel energie als 28 huishoudens, wat gereduceerd is tot 10 huishoudens. Dat resterende verbruik wordt dus opgewekt met behulp van de windmolens en zonnepanelen op het dak. Dit alles zorgt er natuurlijk voor dat de energierekening flink omlaag gaat: meer dan 10.000 euro per jaar wordt bespaard. De klimaatneutrale computerzaal wordt dus een groot succes en de opening zal dan ook groots gevierd worden. Maar met één computerzaal zijn we er nog niet. One down, a lot more to go. Met dank aan Ewoud de Kok en Justus Dengerink voor achtergrondinformatie.
1
Duurzaam koken: makkelijker dan je denkt Onze vrienden van JMA (Jongeren Milieu Actief) brengen eind dit jaar een nieuwe versie van hun kookboek, het Ekookboek, uit. Het Ekookboek staat vol met goedkope milieuvriendelijke recepten, praktische tips over bijvoorbeeld boodschappen doen en zelfs achtergrond bij de recepten. Ideaal voor de bewuste eerstejaars dus! Ze zijn zo vriendelijk geweest ons alvast een kijkje in de keuken te geven: hier volgen twee recepten.
Køkenhagen
er moeten nationaal en internationaal grote stappen gezet worden om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Stuur daarom je S.O.S. aan de Nederlandse regering op www.sendingoutansos.nl.
• 1 eetlepel maizena
Op 12 december zullen er over de hele wereld grote acties plaats vinden om de politieke druk op te voeren. In het epicentrum Kopenhagen worden ook meer dan 100.000 mensen verwacht! Om nu al even jullie kennis bij te spijkeren over Denemarken (land van zeemeerminnen, Christiania en Legoland) hier een lekker zomers toetje uit de Deense keuken.
Bereiding
Door Anne Clasquin
In december zullen alle ogen op Denemarken gericht zijn. Van 7 t/m 19 december zal in Kopenhagen de 15e VN Klimaat Conferentie plaatsvinden. Deze conferentie wordt internationaal gezien als de meest belangrijke aller tijden omdat er onderhandeld zal worden over een opvolger van het Kyoto verdrag. De tijd dringt en
Eet een dagje vegetarisch! Zoals je misschien weet is vlees momenteel een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering en verantwoordelijk voor ongeveer 18% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Wat veel mensen echter niet weten is dat bij de productie van een kilo kaas even veel broeikasgas vrijkomt. Je zou dus wat vaker een eitje of tofuburger kunnen bakken om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.
“Vlees is momenteel een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering.” Er is echter nog een reden om wat minder vlees te eten: soja! Een eiwitrijke boon die aan de meeste fokdieren wordt gevoerd, zodat zij snel groeien. De meeste soja is afkomstig uit gebieden in Zuid-Amerika, zoals de Amazone. Hier worden regenwouden gekapt in ruil voor sojaplantages en als deze kap zo doorgaat zullen veel planten en diersoorten verdwijnen. En ja, ook veel vleesvervangers bevatten soja. Toch is dit milieuvriendelijker dan vlees omdat de tofuburgers en groenteballetjes tot 5 keer minder soja bevatten én er wordt vaak gebruik gemaakt van duurzame soja die voldoet aan strengere milieu-eisen, te herkennen aan het EKO keurmerk. Bij groenten en fruit heb je ook te maken met uitstoot van broeikasgassen.
2
Rødgrod Med Fløde Voor 4 personen. Benodigdheden
• 500 gram rode vruchten zoals: bøsbessen, rødebessen, bramen, aardbeien en fram bøzen • 30 gram suiker
Het kweken van groenten in een kas kan bijvoorbeeld erg energie-intensief zijn, maar het ergst zijn groenten en fruit die met het vliegtuig vanuit een ander land ingevlogen worden. Je kunt hier rekening mee houden door seizoensgroenten te eten. Wil je meer weten over duurzaam eten, koop later dit jaar het Ekookboek of kijk op www.milieu-centraal.nl. Hieronder een smakelijk, goedkoop en snel recept zonder vlees (of kaas)! Naast dat het een heel lekker gerecht is een extra reden om je goed te voelen tijdens het eten. Risotto met wijn Voor 4 personen. Tip van Morgen: lekker met “gegrilde stukjes” van Tivall en voor de liefhebber een extra courgette. Benodigdheden
• 2 uien • 1 rode paprika • 3 el olie • 400 gram risottorijst
• 4 eetlepels amandel schaafsel • 1 dl slagroom • 1 zakje vanillesuiker Was de gemixte vruchten goed en laat ze uitlekken. Snijd de grote vruchten in parten. Neem de helft, pureer dit en verwarm daarna op een laag pitje. Voeg de suiker en de rest van vruchten toe. Laat het even zachtjes pruttelen en blijf roeren! Doe de maizena in een kopje, doe er 3 eetlepels koud water bij en roer het tot een papje. Roer het daarna door de Rødgrod en geef het wat tijd om te binden. Doe de Rødgrod in een mooie schaal en laat het afkoelen. Rooster het amandel schaafsel in een droge, hete pan totdat het goudbruin is. Doe het in een schaaltje. Klop de slagroom met de vanillesuiker totdat het dik vloeibaar is. Serveer Rødgrod met slagroom & amandelen en geniet!
neemt die sneller gaar is, voeg je deze later toe). Roer nu de droge rijst erdoor, roer net zolang totdat de rijst mooi glanst (een paar minuten). Voeg het bouillonblokje toe en zoveel wijn dat de rijst onder een laagje vocht staat. Breng het geheel aan de kook en laat het een paar minuten pruttelen. Als je een sneller garende groente kiest dan paprika, voeg je die nu toe. Laat alles onder af en toe roeren koken, tot de rijst gaar en het geheel lekker smeuïg is. Breng alles op smaak met peper en zout. Eet smakelijk!
JMA is op zoek naar stagiaires! Onder andere voor het Ekookboek zijn ze nog op zoek naar iemand met een ‘hands-on’ mentaliteit en een vlotte pen. Verder is er ook plaats voor een stagiair communicatie en een stagiair actie coördinator. Heb jij interesse in een van deze stages bij JMA? Neem een kijkje op hun website www.jma.org!
• 1 blokje groentebouillon • scheutje droge witte wijn • peper, zout Bereiding
Pel de uien en snipper ze. Was de paprika, verwijder zaad en zaadlijsten en snijd hem in stukjes. Bak de uien in de olie glazig en voeg dan de paprika toe (als je groente
Deze editie van de Overmorgen is gedrukt door Ecodrukkers. Zij maken hierbij uitsluitend gebruik van biologische inkten, drukken IPA-vrij op de Ecocolorpers. Ze worden 100% gevoed door groene stroom. Ecodrukkers werkt geheel CO2-neutraal en gebruikt voor Ecodrukwerk® uitsluitend CO2-neutrale grondstoffen. De pre-press is geheel chemievrij.
Duurzamestudent.nl is the place to be voor tips op het gebied van studie, carrière en lifestyle. Verspreid over de site vind je allerlei artikelen, columns en filmpjes gericht op studenten die graag “bewust” leven. Kom zelf ook eens kijken! Tot die tijd hier vast een voorproefje, relevant voor ieder die nog op kamers moet of binnenkort nieuwe meubelen gaat kopen.
Ike-ja? Op een FSC-houtje bijten Door Tessa Heerschop
Meubels zijn duur, daar kom je wel achter als je op kamers gaat. Je ouders zijn niet van plan je de antieke kast van grootmoeder mee te geven richting een hol vol twintigers. Dus hop, in de auto naar Ikea. Maar is het goedkope Ikea wel duurzaam? Ikea verkoopt wel het duurzaam geproduceerde FSC-hout (Forrest Stewardship Council, de Raad voor Goed Bosbeheer),
maar geeft dit niet altijd op de meubels aan. Dat is jammer, want zo zie je niet welk hout uit duurzaam beheerde bossen komt. Als klant bij IKEA moet je dus even vragen welke hoogslapers, houten cd-rekken of kledingkasten FSC zijn gecertificeerd. Danielle van Oijen van JMA raadt iedereen aan dit zo veel mogelijk te vragen, want: “Hoe meer mensen er naar vragen, hoe meer IKEA geneigd zal zijn het aandeel FSC hout te verhogen.” Maar goed, je hebt je oog laten vallen op een schattig kastje, dat helaas geen FSCkeurmerk heeft. Dan raadt Van Oijen aan te kijken naar het type hout. “Tweede keus zijn meubelen van hout uit de regio zoals vuren, grenen, beuken of eikenhout. Vermijd houtsoorten als merbau, abachi, teak, iroko en mahonie als deze niet zijn gecertificeerd voor duurzaam bosbeheer.” Overigens heeft ze ook nog een duurzame meubeltip voor de (arme) student: “Het
De Dag van de Duurzaamheid - 9.9.9 Hoe groen ben jij? Jouw toekomst begint op 9.9.9!
9 september 2009, (9.9.9) is door Urgenda uitgeroepen tot nationale Dag van de Duurzaamheid. Op die dag willen de initiatiefnemers de urgentie van het duurzaamheidsvraagstuk indringend onder de aandacht brengen, maar de oplossingen ook. Morgen en Young Leaders for Nature geven om 11.58 uur het startsein op 9 verschillende universiteiten en hogescholen in Nederland met een gelijktijdige presentatie omtrent duurzame ontwikkeling. De boodschap richt zich op de verantwoordelijkheid van jongeren voor een duurzame toekomst. De jongere generatie moet zich realiseren dat zij nu al keuzes kunnen maken die invloed en een impact hebben op die toekomst. De presentaties worden gehouden door duo’s van een young professional en een student. Vooraanstaande sprekers hierbij zijn o.a.: Femke Halsema (GroenLinks) en Beau van Erven Dorens (TV presentator en schrijver). Zorg dus dat je erbij bent op 9-9-9! Op 9-9-9 laat iedereen zich van zijn groen-
ste kant zien: het kabinet, grote en kleine bedrijven, provincies, gemeenten, maatschappelijke organisaties, particulieren, scholen en opleidingsinstituten, theatergezelschappen, muziekverenigingen, kunstenaars en vele anderen. Initiatiefnemer Urgenda nodigt iedereen van harte uit zich bij 9.9.9 aan te sluiten met zijn of haar duurzame activiteit. Onder het motto ‘wat doe jij op 9.9.9?’ wil Urgenda de urgentie van het duurzaamheidsvraagstuk indringend onder de aandacht brengen en laten zien dat we Nederland niet alleen sneller moeten verduurzamen dan nu gebeurt, maar dat het ook kan. De vraag dient als een appèl aan veel partijen, maar vooral ook als een uitnodiging om te laten zien wat er allemaal al gebeurt. Zo willen we de verbinding leggen tussen die talloze kleine en grote initiatieven en activiteiten die – overal in Nederland duurzaamheid dichterbij brengen en met elkaar de duurzaamheidsbeweging zichtbaar maken.
goedkoopst en heel milieuvriendelijk is het natuurlijk om tweedehands meubels aan te schaffen.” Bijvoorbeeld via de kringloopwinkel bij jou in de buurt.
Vrijwilliger worden? Ben jij een organisatorisch talent? Wil jij je skills inzetten, advies geven of bestuurservaring opdoen? Morgen is een studentenorganisatie die voor een heel groot deel wordt gerund door vrijwilligers. Als vrijwilliger ontwikkel je samen met ons een op maat gemaakt takenpakket, afhankelijk van jouw interesses en achtergrond. Schrijf bijvoorbeeld mee voor Duurzamestudent.nl, organiseer een workshop, filmavond, conferentie of sluit je aan bij één van onze projecten of lidorganisaties. Wil je je aanmelden? Mail naar info@studentenvoormorgen.nl en wij zullen zo snel mogelijk contact met je opnemen.
Meer informatie? Benieuwd of wij in jouw studentenstad ook een presentatie geven? www.hoegroenbenjij.nu www.dagvandeduurzaamheid.nu
3
Agenda
Colofon
Nacht van de duurzaamheid
Nederlands Film Festival
08/09/’09 Op de avond vóór 9.9.9 houdt Urgenda een groot evenement voor 999 koplopers op duurzaamheidsgebied. Een inspirerend duurzaam feest in Amersfoort met presentaties van de Urgenda visie, spraakmakende initiatieven, vlammende sprekers, muziektheater, lekker eten en nog veel meer. Een happening die voorlopers en vernieuwers niet mogen missen!
26/09/’09 - 27/09/’09 Tijdens het weekend van 26 en 27 september vertoont het Nederlands Film Festival (NOFF) op Kasteel Groeneveld de allernieuwste ‘groene’ films van eigen bodem. Landschap, natuur, voedselproductie en nog veel meer onderwerpen gerelateerd aan de ‘groene ruimten’ komen aan bod, en dat in een artistiek jasje.
www.nachtvandeduurzaamheid.nu
Dag van de Duurzaamheid 09/09/’09 Woensdag negen september 2009 (9/9/9) staat Nederland helemaal in het teken van duurzaamheid. Op en rond deze dag bruist het van de duurzame activiteiten. Zie voor meer info het stukje ‘Dag van de duuzaamheid’ op pagina 3. www.dagvandeduurzaamheid.nu
Redactie Sander Mann (hoofdredactie) Christopher Baan Tessa Heerschop Taco Nijssen Anne Clasquin (JMA) Vormgeving Sander Mann Illustraties Roel Dalhuisen Gerben Schmidt Morgen Oudegracht 229, 3511 NJ Utrecht Telefoon: 030 - 223 15 05 E-mail: info@studentenvoormorgen.nl Website: www.studentenvoormorgen.nl
www.noff.nl
Zie de site van Morgen voor meer agendapunten!
SPECIAL – WORLD WA WATER W ATER FORUM 5
Hoe H oe o overleeft verleeft Nederland Nederland k klimaatverandering? limaatverandering?
De Week van de Vooruitgang 13/09/’09 - 22/09/’09 De jaarlijkse Week van de Vooruitgang is de week voor duurzame mobiliteit en zal plaatsvinden van 13 t/m 22 september. Tijdens de Week van de Vooruitgang zetten talloze gemeenten, bedrijven, organisaties en individuen zich in voor een beter (leef)milieu. Ook studenten spelen een belangrijke rol in deze week! www.weekvandevooruitgang.nl
Schoner Vervoer Toer A’dam 20/09/’09 Wat is schoner vervoer nou écht? Ziet het er wel goed uit? Hoe rijdt het en wat kost het? Op 20 september kom je er achter in Amsterdam: in een lange stoet rijden allerlei schonere voertuigen dwars door de stad. Zelf gebouwd, omgebouwd of gekocht, elektrisch, met eigen benen, op puur plantaardige olie, zonne-energie, wind, waterstof, hybride, op biodiesel, bio-ethanol of hout: alles rijdt mee. www.schonervervoertoer.nl
Green-Fair 2009 20/09/’09 De Green-Fair is een gezellige markt waar consumenten biologische en fairtrade producten kunnen voelen, passen, uitproberen of proeven en kopen natuurlijk. Bijvoorbeeld hippe biologische en fairtrade kleding. Daarnaast kun je zelf ook deelnemen om je biologische/fairtrade producten onder de aandacht te brengen. www.green-fair.nl
Hoe kan Nederland zich aanpassen aan de d eg gevolgen evolgen v van an k klimaatverandering? limaatverandering? Gelegen in een delta, beneden de zeespiegel, s piegel, d dichtbevolkt ichtbevolkt e en nw welvarend? e l v a re n d ? H Het et nieuwe n ieuwe n nummer ummer v van an C Change hange M Magazine agazine geeft g eeft a antwoord. n t w o o rd . H Het et llaat aat iinnovaties nnovaties zzien, ien, ttoont oont d de eb belangrijkste elangrijkste s spelers, pelers, e en: n: h het et geeft de kansen aan.
Change Cha nge
IIn n zzijn ijn v vijfde ijfde jjaargang aargang b brengt re n g t C Change hange Magazine een special voor het vijfde W Wereld e re l d W Water ater F Forum: orum: ‘‘Adaptation Adaptation tto o c climate limate c change hange iin n tthe he D Dutch utch D Delta’. elta’. Bestel nu! O Off neem dir direct ect een abonneVraag nu 4 een gratis nummer viavia ment op nummers voor ` aan 37,50 www.changemagazine.nl www.changemagazine.nl/abonneren www .changemagazine.nl/abonneren
maakt klimaatkennis toegankelijk
magazine m agazine
4