จากผิู�เขีียน
สถาปนิก อดอล็์ฟ โล็ส ได้เคยกล็่าวอย่างต้ิดต้ล็กไวว่า สถาปนิกกค่อ
ชู่างท์รืู่้ภาษาล็ะต้ิน
คำกล็่าวข้องโล็สดูเห็ม่อนจะย่นยันความสัมพันธ์์อันล็ะเอ่ยดอ่อนรื่ะห็ว่าง การื่สรื่้างกับการื่คิด แล็ะย�ำถึงมต้อันห็ล็ากห็ล็ายข้องความรืู่้ท์่�สถาปนิกจำเป็น ต้้องศึึกษา แ ล็ ะ ถ้าสถา ปต้ ยก รื่รื่ ม นั�น ม่ห็น้า ท์่�ใ ห็้โค รื่ งส รื่้างแ ล็ ะ ท์ศึท์ างใน การื่มองโล็กแก่มนุษย ท์ฤษฎี่กน่าจะม่ห็น้าท์่�ให็้โครื่งสรื่้างแล็ะท์ ศึท์างใน
การื่ท์ำงานแก่สถาปต้ยกรื่รื่ม ห็นังส่อเล็่มน่�เป็นเพ่ยงมุมมองห็นึ�งท์ผู่้เข้่ยนม่ต้่อท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่ม เป็นความพยายามท์่�จะเล็่าเรื่่�องรื่าวข้องท์ฤษฎี แล็ะแนวความคิดส่วนห็นึ�ง ท์่�เกิดข้ึ�นในศึต้วรื่รื่ษท์ 19 ซึ่�งเป็นรื่ากฐานข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่มโมเดรื่์น แล็ะ ส่งผ่ล็ต้่อท์ั�งโล็กข้องท์ฤษฎีแล็ะโล็กข้องการื่ออกแบบสถาปต้ยกรื่รื่มมาจนถึง ท์ุกวันน่ นั�นกค่อแนวความคิดเก่�ยวกับ Space – Form – Surface โดยเล็่าผ่่าน ต้ัวล็ะครื่ห็ล็ักๆ ท์ม่ท์ั�งสถาปนิกแล็ะนักวชูาการื่ท์ม่ส่วนรื่่วมสรื่้างท์ฤษฎีเห็ล็่าน่
ห็นังส่อเล็่มน่�จะเกิดข้ึ�นไม่ได้เล็ยห็ากข้าดครื่ ผู่้ชู่ท์างแล็ะผู่้เป็นแรื่งบันดาล็ ใจในการื่ศึึกษาท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่ม Joseph Rykwert, David Leatherbarrow, Marco Frascari, Dalibor Vesely, Harry Francis Mallgrave, Anthony Vidler, Nadir Lahiji แล็ะเพ่�อนผู่้เดินท์างในเส้นท์างเด่ยวกันต้ล็อด 20 ป ท์่�ผ่่านมา Marina Lathouri, Ufuk Ersoy, Juan Manuel Heredia, Carlos Naranjo, Jin Baek, Franca Trubiano, William Braham รื่วมท์ั�งล็ูกศึิษย ท์ุกคนท์่�คณิะสถาปต้ยกรื่รื่มศึาสต้รื่ มห็าวท์ยาล็ัยศึล็ปากรื่ ท์่�เป็นแรื่งผ่ล็ักดัน
ให็้เดินท์างไปข้้างห็น้าในโล็กแห็่งท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่ม ต�นขี�าว่ ปาณิินท มกรื่าคม 2024
บทนำ
สไตล สไต้ล็ (Style) ม่ความห็มายดั�งเดิมเด่ยวกันกับปากกาท์่�เรื่าเรื่่ยกกันว่า สไต้ล็ัส (Stylus) ซึ่�งรื่ากศึัพท์์ภาษาล็ะต้ิน stilus นั�น ห็มายถึงเครื่่�องม่อปล็าย
แห็ล็มท์่�ใชูบันท์ึกภาพห็รื่่อข้้อความ สัมพันธ์์กับรื่ากศึัพท์์กรื่่กโบรื่าณิ Στύλος ท์่�แปล็ว่าเสาห็รื่่อแท์่ง ซึ่�งเดิมในยุคกรื่่กแล็ะโรื่มันนั�น เครื่่�องม่อปล็ายแห็ล็ม ท์่�เรื่่ยกว่าสไต้ล็ัสน่�ใชู้เข้่ยนล็งบนผ่่นผ่้าห็รื่่อห็นังท์่�เคล็่อบด้วยแวกซึ่ ซึ่�งเม่�อ เข้่ยนแล็้วจะก่อให็้เกิดรื่่องรื่อยถาวรื่ท์ล็บไม่ได รื่่องรื่อยท์่�เป็นการื่บอกเล็่าเรื่่�อง รื่าวน่ เม่�อถูกเข้่ยนล็งไปจะเกิดเป็นแบบแผ่นข้องการื่บันท์ึก ซึ่�งความห็มายน่
ในเวล็าต้่อมาไดพฒินาผ่ันแปรื่ไปเป็นความห็มายข้องรืู่ปแบบ ห็รื่่ออต้ล็ักษณิ
เฉพาะต้ัวข้องสิ�งใดสิ�งห็นึ�งท์่�เรื่าสรื่้างสรื่รื่คมันข้ึ�นมา สไต้ล็จึงเป็นผ่ล็ผ่ล็ต้ข้อง
การื่สรื่้างสรื่รื่ค์อย่างต้ั�งใจข้องมนุษย ไม่ใชูสิ�งท์ม่อยู่ต้ามธ์รื่รื่มชูาต้ แนวความคิดเก่�ยวกับสไต้ล็ท์างสถาปต้ยกรื่รื่มปรื่ากฏเป็นข้้อถกเถ่ยงกัน อย่างกว้างข้วางในชู่วงกล็างศึต้วรื่รื่ษท์ 19 ในข้ณิะท์่�โล็กข้องการื่สรื่้างสรื่รื่ค สถา ป ต้ ยก รื่รื่ มกำ ล็ังเป ล็่�ยนแป ล็ งอ ย่าง รื่ วดเ รื่็ว ท์ั�งใน ด้านกา รื่ ใ ชู้สอย
แล็ะปรื่ะเภท์อาคารื่ให็ม่ๆ ท์่�เกิดข้ึ�น เท์คโนโล็ย่การื่ผ่ล็ต้เชูิงอต้สาห็กรื่รื่ม
เท์คนิคในการื่ก่อสรื่้าง แล็ะนวต้กรื่รื่มท์ก่อให็้เกิดวัสดุให็ม่ๆ ท์ม่ความสามารื่ถ
ในแบบท์่�ไม่เคยม่มาก่อน
แต้่ในข้ณิะท์่�เท์คโนโล็ย่กำล็ังก้าวไปข้้างห็น้า ผู่้คนในศึต้วรื่รื่ษท์ 19
ซึ่�งเพิ�งเรื่ิ�มต้้นท์ำความรืู่้จักคุ้นเคยกับเท์คโนโล็ย่เห็ล็่านั�น ย่อมจะยังมองไม่เห็็น ความเป็นไปไดข้องการื่เกิดรืู่ปแบบให็ม่ๆ ข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่ม ผ่นวกกับ
การื่คิดค้นวัสดุให็ม่ๆ ท์่�สามารื่ถท์ดแท์นห็รื่่อเล็่ยนแบบภาษาข้องวัสดุเก่า ได้อย่างง่ายดายในรื่าคาย่อมเยาแล็ะปรื่ะห็ยัดเวล็า สิ�งท์่�เกิดข้ึ�นในยุคนั�นจึง เป็นการื่ห็ยิบย่มรืู่ปแบบท์างสถาปต้ยกรื่รื่มในปรื่ะวต้ศึาสต้รื่์แบบเก่ามาสรื่้าง
ในวธ์่การื่ท์ง่ายข้ึ�นมาก แล็ะสวมท์ับล็งไปบนโครื่งสรื่้างแล็ะวธ์่การื่ก่อสรื่้าง แบบให็ม เกิดเป็นยุคท์่�เรื่่ยกกันว่า ปรื่ะวต้ศึาสต้รื่นิยม ท์่�เต้็มไปด้วยงาน สถาปต้ยกรื่รื่มให็ม่จากอด่ต้ เกิดข้ึ�นพรื่้อมๆ กันมากมายท์ั�วยุโรื่ป
การื่เล็่อกใชูรืู่ปแบบสถาปต้ยกรื่รื่มจากปรื่ะวต้ศึาสต้รื่ท์่�เรื่ิ�มจากการื่เล็่อก ด้วยเห็ต้ผ่ล็ข้องการื่ส่�อสารื่เน่�อห็าเชูิงสัญล็ักษณิ เม่�อเกิดการื่ท์ำซึ่�ำๆ ในท์สุด รืู่ปแบบท์างสถาปต้ยกรื่รื่มก็สามารื่ถถูกเล็่อกต้ามความพึงพอใจ โดยไม่ต้้อง ม่เห็ต้ผ่ล็ใดๆ แล็ะเม่�อเป็นเชู่นนั�น สไต้ล็ข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่มจึงดูเห็ม่อน เป็นสิ�งท์ถูกเต้ิมแต้่งจากภายนอก การื่ปรื่ะเมินความชูอบธ์รื่รื่มห็รื่่อคณิค่า ข้องรืู่ปแบบเห็ล็่านั�นก็กล็ายเป็นเรื่่�องยาก จนเป็นไปไม่ได้เล็ยในท์สุด คำถาม เก่�ยวกับความงามแล็ะคณิค่าข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่มจึงกล็ายเป็นปรื่ะเด็นข้อง การื่ถกเถ่ยงกันต้ล็อดชู่วงห็ล็ังข้องศึต้วรื่รื่ษท์ 19
เม่�อสถาปนิกไม่สามารื่ถใชูรืู่ปแบบห็รื่่อสไต้ล็์เป็นเครื่่�องม่อในการื่ส่�อสารื่ ปรื่ะเมินคณิค่า ต้ล็อดจนเป็นเครื่่�องม่อในการื่ท์ำความเข้้าใจงานสถาปต้ยกรื่รื่ม ไดอ่กต้่อไป คำถามต้่อมาสำห็รื่ับสถาปนิกแล็ะนักวชูาการื่ในยุคนั�นค่อ แล็้ว เรื่าจะใชู้อะไรื่เป็นเครื่่�องม่อในการื่มองสถาปต้ยกรื่รื่ม รื่วมท์ั�งเป็นจุดมุ่งห็มาย ในการื่สรื่้างสรื่รื่ค์อาคารื่ในปัจจบันแล็ะในอนาคต้ สถาปนิกแล็ะนักท์ฤษฎีในศึต้วรื่รื่ษท์ 19 จึงรื่่วมกันค้นห็าคำต้อบน่ จนเกิดเป็นกรื่ะแสท์างความคิดแล็ะบท์สนท์นาท์างวชูาการื่ ท์่�ปรื่ากฏอย่าง
เป็นรืู่ปธ์รื่รื่มในงานเข้่ยนเชูิงท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่มมากมาย ส่วนห็นึ�งข้อง บท์สนท์นาเห็ล็่านั�นกค่อ ท์ฤษฎีเก่�ยวกับ Space – Form – Surface ซึ่�งก่อ รืู่ปข้ึ�นเป็นท์ฤษฎีแล็ะแนวความคิดท์างสถาปต้ยกรื่รื่มเป็นครื่ั�งแรื่ก แล็ะได กล็ายมาเป็นรื่ากฐานสำคัญให็กับสถาปต้ยกรื่รื่มโมเดรื่์นในเวล็าต้่อมาไม่นาน
SPACE
ที�ว่่างทางสถาปัตยกรูรูม
การบ่่ง บ่ อกนััยของที่่�ว่่างที่่�เราเห็็ นั ได้้รอ บ่ ตัั ว่ จากการปรายสาย ตั า เพี ยง นั ด้ เ ด้่ ย ว่นัั นั ไม่่ใช่่เ ร่�องยากเ ก นั กว่่าที่่�เ ด้็กเล็็กๆ จะ ร บ่ร ได้้ แล็ะจนัตันัาการของเรานัันัก็เปนัสว่นัสำคััญในักระบ่ว่นัการด้ังกล็่าว่ สำห็รบ่เด้็กๆ แล็ว่ เสนัสายบ่นัผื่นัด้นัสาม่ารถแปล็งกายเปนัการแบ่่ง กั นั ได้้อ ย่างไม่่ยากเ ล็ ย แ ม่ ผื ใ ห็ญ่อาจจะไม่่เ ข้าใจ จ นัตันั าการ
สายล็ม่ได้้พีด้เป่าที่ำล็ายม่นั ร่องรอยช่ัว่คัราว่เห็ล็่านัันัก็ได้้ถ้กแที่นัที่่� ด้้ว่ยขอบ่เขตัที่่�ห็นัักแนันัม่ันัคังขนั ไม่่ว่่าจะเปนัแนัว่ห็นัที่่�ถ้กจด้ว่าง แนัว่ตันัไม่ ห็ร่อรัว่ แล็ะจากนัันัพีัฒนัาการเช่ิงช่่างแล็ะว่ัสด้กนัำม่า ซึ่�งกระบ่ว่นัการที่่�เราเร่ยกว่่า การออกแบ่บ่ ซึ่�งในัที่่�สด้ที่ำให็้ขอบ่เขตั
เห็ล็่านัันัม่่ระบ่บ่ระเบ่่ยบ่ที่่�จบ่ตั้องได้้ม่ากขนั เกด้เปนัองคั์ประกอบ่
ปด้ล็้อม่ที่างสถาปตัยกรรม่ที่่�เราคัุ้นัเคัย1 ออกุสต้ ชูมารื่ซึ่อว์, 1893
แนวความ คิดเ ก่�ยว กับ Space นั�นเ ป็น ห็ัวข้้อสำ คัญในกา รื่ ถกเ ถ่ ยง
ในสาข้าปรื่ชูญาต้ั�งแต้ยุคกรื่่กแล็ะโรื่มัน การื่ต้่ความแล็ะการื่ให็้ความห็มาย
เก่�ยวกับ Space พฒินาเปล็่�ยนแปล็งมาต้ล็อดต้ั�งแต้่ปรื่าชูญ เพล็โต้ (Plato)
แล็ะ อรื่ิสโต้เต้ล็ (Aristotle) โดยผู่กพันอยู่กับแนวท์างในการื่มองโล็กข้อง แต้ล็ะยุคสมัย แต้่ความคิดเก่�ยวกับ Space กถูกห็ยิบยกมาศึึกษาแล็ะถกเถ่ยง เฉพาะในสาข้าปรื่ชูญาท์่�เก่�ยวข้้องกับแก่นข้องสรื่รื่พสิ�ง ห็รื่่อ Metaphysics
โดยไม่เคยถูกโยงเข้้ามาเก่�ยวข้้องใดๆ กับศึล็ปะห็รื่่อสถาปต้ยกรื่รื่มเล็ย
ในชู่วงศึต้วรื่รื่ษท์ 16 นิโคล็ัส คอเปอรื่นคัส (Nicolas Copernicus) ได
พฒินาความคิดเก่�ยวกับท์ว่างอันบรื่สท์ธ์ิ ห็รื่่อ Absolute Space ในต้ำรื่าท์ เข้่ยนข้ึ�นในป ค.ศึ. 1543 ท์ชู่�อว่า การื่พฒินาเปล็่�ยนแปล็งข้องมต้ิแห็่งจักรื่วาล็ ห็รื่่อ De Revolutionibus Orbium Caelestium ซึ่�งคอเปอรื่นคัสสันนิษฐาน ว่า โล็กนั�นเป็นสิ�งท์่�เคล็่�อนท์่�อยู่ต้ล็อดเวล็า ไม่ใชู่อวกาศึแล็ะดวงดาวไกล็โพ้น ท์่�เคล็่�อนท์ แล็ะนั�นเป็นครื่ั�งแรื่กท์ม่ผู่้คิดค้นท์ฤษฎี่ท์ว่า โล็กไม่ใชูศึูนย์กล็าง
ท์ นิ�งส น ท์ข้ องม นุษ ย ซึ่�งส นับส นุนความ คิด ท์ ว่า รื่ อบๆ โ ล็ ก นั�น ม่ท์ ว่าง ท์ว่างเปล็่าไรื่ข้อบเข้ต้ แล็ะม่ความว่างเปล็่าท์ม่ต้ัวต้นเป็นเอกเท์ศึจากท์ุกสิ�ง
ความคิดท์่�เปล็่�ยนแปล็งไปมากท์สุดเก่�ยวกับ Space เกิดข้ึ�นในชู่วง
ศึต้วรื่รื่ษท์ 17 โดยปรื่าชูญ เรื่เน เดการื่ต้ส (Rene Descartes) ท์ต้ั�งคำถาม
กับการื่รื่ับรืู่้การื่ม่อยู่ข้องโล็กในแบบเดิม โดยปฏิเสธ์ความคิดท์ว่า ในโล็กแห็่ง
ความเป็นจรื่ิงนั�นจะม่ท์ว่างอันว่างเปล็่าท์่�เป็นเอกเท์ศึจากท์ุกสิ�ง เพรื่าะสำห็รื่ับ
เดการื่ต้ส์แล็้ว Space แล็ะ Mass เป็นสิ�งเด่ยวกัน ในต้ำรื่าชู่�อ ห็ล็ักการื่
ท์างปรื่ชูญา ห็รื่่อ Principia Philosophiae นั�น เดการื่ต้ส์มองความเป็นท์ว่าง
ห็รื่่อ Spatiality ว่าเป็นสิ�งเด่ยวกันกับการื่ครื่อบครื่องห็รื่่อการื่ข้ยายต้ัวข้องวต้ถ การื่ข้ยายรืู่ปข้องวต้ถ ไมว่าจะในเชูิงความยาว ความกว้าง ห็รื่่อความห็นา
ก่อให็้เกิดรืู่ปท์จับต้้องไดข้องวต้ถต้่างๆ ท์่�ปรื่ะกอบกันข้ึ�นเป็นโล็กใบน่ ห็รื่่อ อาจกล็่าวไดว่า แนวความคิดเก่�ยวกับ Space ข้องเดการื่ต้สนั�นห็มายถึง การื่ข้ยายรืู่ปข้องวต้ถท์ม่อยู่จรื่ิงแล็ะจับต้้องได ก่อให็้เกิดเป็นโล็กท์่�เรื่ารื่ับรืู่้ ได้จรื่ิง แล็ะเน่�องจาก Space แล็ะ Mass นั�นถูกผู่กโยงอยู่กับการื่ข้ยายรืู่ป มันจึงสัมพันธ์์กับปรื่ะสบการื่ณิ์การื่รื่ับรืู่้ข้องมนุษย์ไปโดยปรื่ิยาย การูพื้ัฒนาขีองคว่ามคิดเกี�ยว่กับ Space ในทางปรูัชญา
ต้่อมาในศึต้วรื่รื่ษท์ 17 ไอแซึ่ค นิวต้ัน (Isaac Newton) เข้่ยนต้ำรื่าเล็่ม
สำคัญค่อ ห็ล็ักการื่เชูิงคณิิต้ศึาสต้รื่์ในปรื่ชูญาธ์รื่รื่มชูาต้ ห็รื่่อ Philosophiae
Naturalis Principia Mathematica โดยเน่�อห็าสำคัญค่อการื่แบ่งแยก Space
ออกเป็นสองปรื่ะเภท์ ค่อ ท์ว่างบรื่สท์ธ์ิ ห็รื่่อ Absolute Space แล็ะท์ว่าง
ท์สัมพันธ์์กับสรื่รื่พสิ�ง ห็รื่่อ Relative Space ท์ม่ความห็มายแล็ะการื่รื่ับรืู่้ แต้กต้่างกันค่อ Absolute Space นั�นไม่สามารื่ถถูกรื่ับรืู่้ห็รื่่อวัดไดด้วย
ปรื่ะสาท์สัมผ่ัสข้องมนุษย เรื่าจะรื่ับรืู่้แล็ะวัดค่าข้องท์ว่างได้ใน Relative Space
เท์่านั�น แล็ะในข้ณิะท์ Absolute Space
นั�นค่อรื่ะบบความสัมพันธ์์ข้องแกนต้่างๆ ในการื่รื่ับรืู่้
นั�นม่ล็ักษณิะท์่�เป็นห็นึ�งเด่ยวแล็ะไมม่ ท์สิ�นสุด Relative Space
ท์างปรื่ะสาท์สัมผ่ัสท์วัดค่าได ซึ่�ง Absolute Space ในท์ฤษฎี่ข้องนิวต้ัน นั�นม่ล็ักษณิะคล็้ายคล็ึงกับท์ว่างอันไมม่ท์สิ�นสุดแล็ะไมม่ต้ัวต้น วัดค่าไม่ได ข้องคอเปอรื่นคัส ในข้ณิะท์ Relative Space นั�นม่แนวความคิดใกล็้เค่ยงกับ
การื่ข้ยายต้ัวห็รื่่อการื่ข้ยายรืู่ปข้องวต้ถุในท์ฤษฎี่ข้องเดการื่ต้ส ซึ่�งท์ำให็้เรื่า สามารื่ถวัดข้นาดแล็ะรื่ับรืู่้แกนข้องท์ว่างแบบน่�ไดด้วยปรื่ะสาท์สัมผ่ัสข้องเรื่า แต้่ความคิดข้องนิวต้ันน่กถูกโจมต้่โดยปรื่าชูญ์เยอรื่มัน ก็อต้ฟรื่่ต้ วล็เฮล็์ม ไล็ปนต้ซึ่ (Gottfried Wilhelm Leibnitz) ซึ่�งปฏิเสธ์ความคิดเก่�ยวกับ Absolute Space แล็ะยอมรื่ับเพ่ยง Relative Space เท์่านั�นว่าม่อยู่จรื่ิง ในงานเข้่ยน
ท์ม่ชู่�อว่า สรื่รื่พสิ�งท์ั�งมวล็ ห็รื่่อ De Summa Rerum นั�น ไล็ปนต้ซึ่์มองว่า Space ค่อรื่ะบบความสัมพันธ์์รื่ะห็ว่างสรื่รื่พสิ�งท์่�อยู่รื่่วมกัน ซึ่�งนั�นก็แปล็ว่า
สำ ห็รื่ับไ ล็ป น ต้ซึ่์แ ล็้ว กา รื่ม่ อ ยู่ข้ อง Absolute Space นั�นเ ป็นไปไ ม่ไ ด
เพรื่าะ Space
ค่อความจรื่ิงท์่�เรื่ารื่ับรืู่้ได้ผ่่านปรื่ะสาท์สัมผ่ัสเท์่านั�น
ในชู่วงปล็ายศึต้วรื่รื่ษท์ 18 อิมมานูเอล็ คานท์์ (Immanuel Kant)
ได้นำเสนอความคิดเก่�ยวกับ Space ท์ดูจะต้รื่งข้้ามโดยสิ�นเชูิงกับความคิด
ข้องไล็ปนต้ซึ่ เพรื่าะสำห็รื่ับคานท์์แล็้ว Space ค่อคณิสมบต้ท์างความคิด ซึ่�งเ ป็นเครื่่�อง ม่ อ ท์่�ความ คิด ข้ องม นุษ ย์ใ ชู้ในกา รื่อ่านแ ล็ ะกา รื่ เข้้าใจโ ล็ ก ในต้ำรื่าชู่�อ การื่วิพากษ์แห็่งเห็ต้ผ่ล็ ห็รื่่อ Critique of Pure Reason ท์่�เข้่ยน ข้ึ�นในป ค.ศึ. 1781 คานท์์ได้กล็่าวถึง Space ไวว่า
BEKLEIDUNG
การูห่่อห่้�มในงานสถาปัตยกรูรูม
งานัห็ล็ักของสถาปนัิกกคั่อการสร้างพี่นัที่่�ที่่�อบ่อุ่นัแล็ะนั่าอย้่ แล็ะเม่่�อ
เราเห็็นัว่่าผื่นัพีรม่ที่ำให็้เกด้คัว่าม่อบ่อุ่นัแล็ะนั่าอย้่ได้้ เราก็ตััด้สนัใจ
ป้พีรม่ผื่นัห็นั้�งบ่นัพี่นัแล็ะแขว่นัพีรม่อ่กส่�ผื่นัโด้ยรอบ่ แตั่เนั่�องจากเรา ไม่่สาม่ารถสร้างบ่้านัจากพีรม่ได้้ เพีราะบ่้านัจำเปนัตั้องม่่โคัรงสร้าง
ห็ร่ อกรอ บ่ เ พี่�อ ย้ด้พี ร ม่บ่นัพี่ นั แ ล็ ะ พี ร ม่บ่นัผื นัังใ ห็้อ ย้่ ใ นัตั ำแ ห็นั่ง
ด้ังนัันัการสร้างกรอบ่ของพี่นัที่่�เห็ล็่านั่กคั่องานัที่่�สองของ สถาปนัิก ม่นัุษย์ได้้เร่ยนัร้ว่ธ่การสร้างงานัสถาปตัยกรรม่ตัาม่ล็ำด้บ่ เห็ล็่านั่ โด้ยม่่จด้เริม่ตันัจากการห็่อห็ุ้ม่นัันัเอง1 อดอล็์ฟ โล็ส, 1898
ในบท์ความ พ่�นฐานข้องการื่ห็่อห็ุ้ม ห็รื่่อ Das Prinzip der Bekleidung อดอล็์ฟ โล็ส (Adolf Loos) ได้กล็่าวไวว่า การื่สรื่้างสถาปต้ยกรื่รื่มนั�น เรื่ิ�มจากการื่ปกคล็ุมห็รื่่อการื่สรื่้างผ่นังเพ่�อห็่อห็ุ้มอาคารื่ ซึ่�งบท์ความน่�พยายาม
ค้นห็าคำต้อบเก่�ยวกับต้้นกำเนิดข้องสถาปต้ยกรื่รื่ม ต้ั�งแต้ย่อห็น้าแรื่กโล็ส
ได้พยายามท์ำให็้เรื่ามองเห็็นว่าการื่สรื่้างกรื่อบโครื่งสรื่้างข้องอาคารื่เป็นสิ�ง ท์ม่ความสำคัญรื่องล็งมาจากพ่�นผ่ิวท์ห็่อห็ุ้มอาคารื่ ซึ่�งเป็นส่วนสำคัญข้อง
การื่พยายามสรื่้างพ่�นท์รื่อบต้ัว แล็ะนั�นแปล็ว่าแรื่งจูงใจดั�งเดิมข้องการื่สรื่้างงาน สถาปต้ยกรื่รื่มกค่อการื่สรื่้างพ่�นท์ท์น่าอยู่ อันเกิดจากพ่�นผ่ิวท์ห็่อห็ุ้มปกคล็ุม ไมว่าจะเป็นพรื่ม ผ่้า ห็รื่่อห็นังสต้ว เพ่�อสรื่้าง Space ต้ามวต้ถุปรื่ะสงค์แล็ะ ความต้้องการื่
ในบท์ความน่�โล็สไดรื่ะบถึงแนวความคิดท์่�เป็นพ่�นฐานข้องงานข้องเข้า เอาไว้อย่างชูัดเจน โดยโล็สได้ศึึกษาผ่ล็งานข้อง ก็อต้ฟรื่่ต้ เซึ่็มเปอรื่ อย่าง ล็ะเอ่ยด แล็ะย่นยันว่ามนุษย์เรื่่ยนรืู่้วธ์่สรื่้างสถาปต้ยกรื่รื่มต้ามล็ำดับท์่�กล็่าว ไว้ข้้างต้้น
โล็สไดจินต้นาการื่ถึงมนุษย์ในยุคดึกดำบรื่รื่พ์ไวดังน่
ม่นัุษย (ไม่่ว่่าจะม่่ห็ร่อไม่่ม่่การตักแตั่งร่างกาย) พียายาม่ห็าที่่�ห็ล็บ่ภัย
แ ล็ ะปก ป้อง ตันั เองจากสภา พี อากา ศิ ที่่�แปรปร ว่นั ด้ัง นัั นัม่นัุษ ย จ้ ง พี ยายา ม่ ปก คัล็ ม่ร่างกายของ ตันั สิ�งปก คัล็ ม่ เ ห็ล็่า นั่ ถ่ อเ ป นั รายล็ะเอ่ยด้ที่างสถาปตัยกรรม่ที่่�เก่าแก่ที่่�สด้ แล็ะม่ักที่ำจากห็นัังสตัว่
ห็ร่อผืล็ตัภัณฑ์์สิ�งที่อ อย่างไรกตัาม่ ม่นัุษย์จำเปนัตั้องสร้างที่่�พีักพีิง ที่่�เพียงพีอสำห็รบ่คัรอบ่คัรว่ของตันั โด้ยเริม่จากการป้พีรม่บ่นัพี่นั แล็ะแขว่นัผื่นัสิ�งที่อเห็ล็่านั่�ไว่้รอบ่ตััว่ ด้ังนัันัสถาปตัยกรรม่จ้งม่่จด้ เริม่ตันัม่าจากคัว่าม่ตั้องการของม่นัุษย์ในัการสร้างพี่นัที่่�เพี่�อปกป้อง ตันัเองจากโล็กภายนัอก แตั่ผื่นัพีรม่เห็ล็่านั่�จำเปนัตั้องม่่โคัรงสร้าง รองรบ่ที่่�ม่ันัคังแล็ะแข็งแรง แล็ะที่ั�งห็ม่ด้นั่กถ่อเปนัจด้เริม่ของแนัว่ คัว่าม่คัด้ในัการพีัฒนัาสถาปตัยกรรม่ของม่นัุษยช่าตั2
แผ่่น ผ่่ น ข้ อง วัส ดุบางป รื่ ะเภ ท์ สามา รื่ ถส รื่้าง ห็้อง ห็รื่่ อ พ่�น ท์่�อ ยู่ อา ศึัย ท์่�อบอุ่น แล็ะในข้ณิะท์่�มนุษยห็่มกายด้วยเส่�อผ่้า มนุษยก็ได้สรื่้างห็้องสำห็รื่ับ
การื่อยู่อาศึัยแล็ะพ่�นท์ท์น่าอยู่ให็กับต้นเอง โดยโล็สมองว่า แรื่งกรื่ะตุ้้นท์่�สำคัญ
ท์่�นำไปสู่การื่สรื่้างสถาปต้ยกรื่รื่มกค่อการื่ห็่อห็ุ้ม ซึ่�งย่อมเก่�ยวข้้องกับวถ่ข้อง
การื่ครื่อบครื่องแล็ะการื่ใชู้สอยงานสถาปต้ยกรื่รื่มนั�นๆ บท์ความข้องโล็สได จำแนกแนวความคิดเรื่่�องการื่ห็่อห็ุ้มออกเป็นสองปรื่ะเด็นท์สัมพันธ์์กันอย่าง แยกจากกันไม่ได โดยโล็สกล็่าวว่า แรื่งจูงใจปรื่ะการื่แรื่กข้องสถาปต้ยกรื่รื่ม ค่อการื่ห็่อห็ุ้มพ่�นผ่ิวเพ่�อเห็ต้ผ่ล็ท์างเท์คนิคห็รื่่อเพ่�อความสวยงาม แต้่ในอ่ก แงห็นึ�งโล็สก็กล็่าวว่า การื่สรื่้างส่วนปิดล็้อมเป็นแรื่งกรื่ะตุ้้นแรื่กในการื่สรื่้าง สถาปต้ยกรื่รื่ม เชู่นเด่ยวกับการื่ห็่อห็ุ้มพ่�นผ่ิวเพ่�อสรื่้างห็้องท์น่าอยู่ ดังนั�น การื่ห็่อห็ุ้มจึงห็มายถึงท์ั�งการื่ต้กแต้่งพ่�นผ่ิวแล็ะการื่ปิดล็้อมเพ่�อสรื่้างพ่�นท์่�ใชู้สอย โล็สมองว่าผ่นังท์ห็่อห็ุ้มอาคารื่นั�นท์ำห็น้าท์่�เป็นท์ั�งส่วนปิดล็้อมพ่�นท์ แล็ะส่วนปิดผ่ิว ในข้ณิะท์่�องค์ปรื่ะกอบท์างสถาปต้ยกรื่รื่ม เชู่น ผ่นัง พ่�น แล็ะเพดาน ท์ำห็น้าท์ปิดล็้อมแล็ะกำห็นดข้อบเข้ต้ข้อง Space ต้ัวองค์ปรื่ะกอบ
เห็ล็่านั�นเองกถูกกำห็นดข้อบเข้ต้ด้วยการื่ปิดผ่ิวเชู่นกัน การื่ห็่อห็ุ้มไมว่าจะ
ม่วต้ถุปรื่ะสงค์เพ่�อการื่ต้กแต้่งห็รื่่อการื่ป้องกัน เป็นการื่ให็้ความห็มายกับ
อง ค์ป รื่ ะกอบ ปิด ล็้อมเ ห็ล็่า นั�น ซึ่�งนำไป สู่ กา รื่รื่ับ รืู่้ท์ั�ง Space แ ล็ ะ วัส ด
ในเวล็าเด่ยวกัน แนวคิดเรื่่�องการื่ห็่อห็ุ้มน่�ได้กล็ายเป็นท์ฤษฎีสำคัญท์างสถาปต้ยกรื่รื่ม ในชู่วงต้้นศึต้วรื่รื่ษท์ 20 ผ่่านงานเข้่ยนข้องโล็ส เพรื่าะงานเข้่ยนข้องโล็สนั�น เข้้าถึงไดง่ายกว่าท์ฤษฎี่ข้องเซึ่็มเปอรื่์มาก ท์ั�งๆ ท์่�งานเข้่ยนข้องโล็สนั�นกม่ ท์่�มาจากเซึ่็มเปอรื่์โดยต้รื่ง ท์ฤษฎีการื่ห็่อห็ุ้มข้องเซึ่็มเปอรื่ท์ำให็้โล็สสามารื่ถ พฒินาแนวคิดท์ชูัดเจนเก่�ยวกับปรื่ะโยชูน์ใชู้สอยห็รื่่อฟังกชูันท์สัมพันธ์์กับ
รืู่ปท์รื่งห็รื่่อฟอรื่์มได้ในท์สุด
บทส่งท�าย
ตว่แทนขีองส้นทรูียศาสตรู์สมัยให่ม ท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่มท์่�เกิดข้ึ�นแล็ะเป็นข้้อถกเถ่ยงกันในชู่วงศึต้วรื่รื่ษ ท์ 19 นั�น ล็้วนเกิดจากแรื่งผ่ล็ักดันข้องการื่ให็คณิค่ากับรืู่ปแบบห็รื่่อสไต้ล็ ในปรื่ะวต้ศึาสต้รื่ ท์่�สถาปนิกในยุคนั�นเล็่อกมาสวมใสล็งบนอาคารื่ ไมต้่าง จากกา รื่ เ ล็่ อกใ ส่เ ส่�อ ผ่้า กา รื่ ป รื่ ะเ มิน ค ณิค่า ข้ อง รืู่ปแบบภายนอกในเ ชูิง
ปรื่ะวต้ศึาสต้รื่นิยมท์่�เกิดข้ึ�นในศึต้วรื่รื่ษท์ 19 เป็นเรื่่�องท์่�ไม่อาจห็าข้้อยต้ิได ไมม่ใครื่สามารื่ถต้ัดสินไดว่าการื่เล็่อกใชูรืู่ปแบบสถาปต้ยกรื่รื่มกรื่่กนั�นด่กว่า รืู่ปแบบสถาปต้ยกรื่รื่มกอท์ิกอย่างไรื่ แล็ะเม่�อสไต้ล็์ไม่ใชูสิ�งท์่�จะใชูต้ัดสิน คณิค่าข้องการื่สรื่้างสรื่รื่คผ่ล็งานท์างสถาปต้ยกรื่รื่มไดอ่กต้่อไป สถาปนิก
แล็ะนักวชูาการื่ในชู่วงเวล็าแห็่งการื่เปล็่�ยนแปล็งนั�นย่อมต้้องพยายามดิ�นรื่น ห็าท์างออกอ่�นๆ เพ่�อใชู้เป็นห็ล็ักเกณิฑ์์ในการื่ท์ำความเข้้าใจแล็ะต้ัดสินคณิค่า ท์่�แท์้จรื่ิงข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่ม ท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่มท์ถูกพฒินาข้ึ�น ไมว่าจะโดย ก็อต้ฟรื่่ต้ เซึ่็มเปอรื่์, ออกุสต้ ชูมารื่ซึ่อว์, คามล็โล็ ซึ่ท์เท์ ห็รื่่อสถาปนิกแล็ะนักท์ฤษฎีคนอ่�นๆ นั�น ล็้วนพยายาม ห็ล็่ ก ห็น่ห็รื่่ อ ผ่ัน ต้ัวเองออกไปจากแนวความ คิดเ ก่�ยว กับ
รืู่ปแบบห็รื่่อสไต้ล็์ในปรื่ะวต้ศึาสต้รื่ แล็ะพยายามค้นห็าห็ล็ักการื่ ความเป็น
ไปได ท์่�จะนำโล็กข้องการื่สรื่้างสรื่รื่ค์งานสถาปต้ยกรื่รื่มไปสู่การื่เกิดข้องสไต้ล็ ให็มท์่�จะเป็นต้ัวแท์นข้องยุคสมัยให็ม ภายใต้้ความก้าวห็น้าข้องเท์คโนโล็ย่
การื่ก่อสรื่้าง การื่ผ่ล็ต้ แล็ะนวต้กรื่รื่มวัสดุมากมายท์่�เกิดข้ึ�นในชู่วงเวล็านั�น
เ ม่�อสไ ต้ล็์ในป รื่ ะ ว ต้ ศึ าส ต้รื่์ก ล็ ายเ ป็น สิ�ง ท์่�ไ ม่ไ ด้สะ ท์้อนความจ รื่ิง
แล็ะบางครื่ั�งถึงข้ั�นเป็นการื่ห็ล็อกล็วง มันจึงพึ�งพาไม่ไดอ่กต้่อไป สถาปนิก
แล็ะนักวชูาการื่อย่างเซึ่็มเปอรื่์แล็ะชูมารื่ซึ่อวจึงพยายามค้นห็าปรื่ะเด็นอ่�นๆ ท์่�สามารื่ถอธ์ิบายความห็มายท์่�แท์้จรื่ิงข้องการื่สรื่้างสรื่รื่ค์งานสถาปต้ยกรื่รื่ม ซึ่�งสำห็รื่ับเซึ่็มเปอรื่์แล็้ว การื่ค้นห็าคำต้อบน่�ไดย้อนกล็ับไปไกล็ถึงการื่ต้ั�ง
อารื่ยธ์รื่รื่มโบรื่าณิในห็ล็ากถิ�นท์ท์ำให็้เข้าต้รื่ะห็นักถึงความห็ล็ากห็ล็ายข้อง วฒินธ์รื่รื่ม ความห็ล็ากห็ล็ายข้องสภาพแวดล็้อมท์างภมศึาสต้รื่ ท์่�นำไปสู่
ความห็ล็ากห็ล็ายข้องวัสดุแล็ะเท์คนิคในการื่ก่อสรื่้าง แต้่ภายใต้้ความห็ล็าก ห็ล็ าย ข้ องสถา ปต้ ยก รื่รื่ มใน ต้่าง ถิ�น เ ซึ่็มเปอ รื่์เ ชู่�อ ว่าม นุษ ย์จาก ท์ั�ว ท์ุก มุม โล็กล็้วนม่สัญชูาต้ญาณิพ่�นฐานข้องการื่อยู่อาศึัยท์่�เป็นสากล็ ซึ่�งปรื่ากฏใน องค์ปรื่ะกอบท์างสถาปต้ยกรื่รื่มท์ม่ล็ักษณิะรื่่วมกัน ไมว่าจะในชูนชูาต้ห็รื่่อเชู่�อ ชูาต้ิใด ท์ฤษฎีองค์ปรื่ะกอบท์ั�งส ห็รื่่อ The Four Elements จึงเป็นท์ฤษฎี ท์่�ใชู้อธ์ิบายความห็มายข้องการื่อยู่อาศึัยท์่�ไม่จำกัดอยู่ภายใต้้พรื่มแดนห็รื่่อ เชู่�อชูาต้ิใดๆ ความห็มายท์่�เป็นสากล็ข้ององค์ปรื่ะกอบท์ั�งสน่จึงเป็นอิสรื่ะจาก รืู่ปแบบห็รื่่อสไต้ล็ เพรื่าะมันสามารื่ถปรื่ากฏรืู่ปในสไต้ล็์ใดก็ได ถ้ามันสามารื่ถ ท์ำห็น้าท์ข้องมันได้อย่างครื่บถ้วนสมบรื่ณิ สำห็รื่ับ ออกุสต้ ชูมารื่ซึ่อว ความพยายามในการื่ค้นห็าเครื่่�องม่อ
ท์่�จะใชู้ปรื่ะเมินคณิค่าแล็ะท์ำความเข้้าใจความห็มายข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่ม ได้นำเข้าไปสู่การื่ค้นพบปรื่ะเด็นสำคัญท์ดูจะเป็นอุดมคต้ท์จับต้้องได้ไมง่าย นัก นั�นค่อ Space ท์างสถาปต้ยกรื่รื่ม เพรื่าะในข้ณิะท์่�เซึ่็มเปอรื่ชู่�ให็้เรื่าเห็็น ความสำคัญแล็ะความห็มายข้ององค์ปรื่ะกอบเชูิงวต้ถท์จับต้้องได สรื่้างแล็ะ ก่อรืู่ปได ไมว่าจะเป็นความห็มายเชูิงปรื่ะโยชูน์ใชู้สอย ห็รื่่อความห็มายเชูิง
สัญล็ักษณิ ชูมารื่ซึ่อว์ได้พยายามชู่�ให็้เห็็นถึงการื่ปรื่ะเมินคณิค่าแล็ะความห็มาย ท์างสถาปต้ยกรื่รื่มจากสิ�งท์่�มองไม่เห็็น จับต้้องไม่ได แต้่เป็นสัญชูาต้ญาณิ พ่�นฐานแรื่กในการื่ม่อยู่ข้องต้ัวต้นข้องเรื่า นั�นกค่อความเข้้าใจ Space แล็ะ เม่�อชูมารื่ซึ่อว์มองเห็็นความห็มายท์่�แท์้จรื่ิงข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่มว่ามันค่อ การื่สรื่้าง Space แล็้ว นั�นกห็มายความว่าชูมารื่ซึ่อว์ได้ปล็ดปล็่อยสถาปต้ยกรื่รื่ม ออกจากพันธ์นาการื่ข้องรืู่ปแบบห็รื่่อสไต้ล็ เพรื่าะเชู่นเด่ยวกับองค์ปรื่ะกอบ ท์ั�งสข้องเซึ่็มเปอรื่ Space ท์างสถาปต้ยกรื่รื่มสามารื่ถปรื่ากฏรืู่ปในสไต้ล็์ใด ก็ได ถ้ามันสามารื่ถท์ำห็น้าท์ท์่�แท์้จรื่ิงข้องมันได้อย่างสมบรื่ณิ
เกี�ยว่กับผิู�เขีียน
ต�นขี�าว่ ปาณิินท
สถาปนิกแล็ะอาจารื่ย์ปรื่ะจำคณิะสถาปต้ยกรื่รื่มศึาสต้รื่ มห็าวท์ยาล็ัยศึล็ปากรื่ สำเ รื่็จกา รื่ ศึึกษาป รื่ิญญาเอก ด้าน ท์ ฤษฎี แ ล็ ะป รื่ ะ ว ต้ ศึ าส ต้รื่์สถา ป ต้ ยก รื่รื่ ม ม่ความสนใจแล็ะท์ำวจัยอย่างต้่อเน่�องเก่�ยวกับท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่มต้ะวันต้ก ต้ั�งแต้ชู่วงศึต้วรื่รื่ษท์ 18-20
ผ่ล็งานห็นังส่อท์จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพล็ายเส้น 2567 2564 2563 2561 2560 2559 2558 Space – Form – Surface
ท์ฤษฎี่ท์ว่าง รืู่ปท์รื่ง แล็ะพ่�นผ่ิวท์างสถาปต้ยกรื่รื่ม
สถาปต้ยกรื่รื่มให็ม่แล็ะบาวเฮาส
(The New Architecture and the Bauhaus), แปล็ Art-i-fact เรื่่�องเล็่าจากข้้าวข้อง
ปฐมบท์ ท์ฤษฎีสถาปต้ยกรื่รื่ม
บท์สนท์นากับม่ส ฟาน เดอ โรื่ห็
(Conversations with Mies van der Rohe), แปล็ ปีเต้อรื่ สมธ์สัน บท์สนท์นากับนักเรื่่ยน
(Peter Smithson: Conversations with Students), แปล็
บท์สนท์นากับความว่างเปล็่า (Spoken into the Void), แปล็ ห็ล็ุยส ไอ. คาห็์น บท์สนท์นากับนักเรื่่ยน
(Louis I. Kahn: Conversations with Students), แปล็
เล็อ คอรื่บซึ่ิเอรื่ บท์สนท์นากับนักเรื่่ยน (Le Corbusier talks with Students), แปล็
ปรื่ากฏ-กาล็ ชู่วต้ข้องงานสถาปต้ยกรื่รื่มผ่่านกาล็เวล็า
(On Weathering: The Life of Building in Time), แปล็