Jaarverslag
2017
Inhoud Inleiding De tuin Verkoop planten en zaden Activiteiten Vrijwilligers Jeugdvakantiepaspoort Kindervakantiemiddagen Excursies Financieel 2018 Met dank aan
Inleiding Voor u ligt het jaarverslag 2017 van de Botanische Tuin Afrikaanderwijk. 2017 was een zwaar maar uiteindelijk toch productief jaar waarin we iets meer zekerheid kregen over de basis voor de tuin.Voor ons zal 2018 het jaar zijn van de uitdaging. In meer dan één opzicht. In 2017 hebben we de gemeente in het kader van ‘Right to Challenge’ succesvol uitgedaagd een uitspraak te doen over het onderhoud van de tuin.Voor ons is, de tuin het uitgangspunt om sociale cohesie, ontmoeting, educatie, gezondheid, frisse lucht en groene ruimte in de Afrikaanderwijk te bevorderen. Door de gesprekken met de gemeente is de basis voor de tuin nu beter en structureel zekerder dan in de voorgaande jaren. We zijn daar blij mee! Door samen te werken met andere burgerinitiatieven en projecten hebben we geleerd dat we het geduld op moeten opbrengen om te wachten op de besluitvorming van de gemeente. Soms is dat lastig, we werken zonder kapitaal en als het toegezegde geld dan op zich laat wachten kunnen we geen aankopen doen, en de activiteiten en de met ons samenwerkende zusterorganisaties niet betalen. We zijn dan afhankelijk van de financiële flexibiliteit van de mensen die zorgen voor organisatie van de tuin. Het gesprek dat we hierover met de
gemeente hebben gevoerd heeft ons opgebeurd en belooft veel voor de toekomst! 2017 was een moeizaam jaar omdat de financiering van het onderhoud pas aan het einde van het jaar rond was. Daardoor ontstond onzekerheid en kon er te weinig gedaan worden aan structurele herorganisatie. Juist daarom zijn we heel blij met de resultaten die we toch geboekt hebben. We hebben Subliminal ingehuurd om de financiële administratie te professionaliseren. Langzaam maar zeker ontstaat zo een hechte, goed functionerende organisatie. Terugkijkend is het ondanks alle strubbelingen een mooi jaar geweest. We hebben Astrid Priester bereid gevonden om de coördinatie van de vrijwilligers op zich te nemen en dat werkt goed. Melitta van Bracht is ook dit jaar druk bezig geweest met collectiebeheer en inventarisatie van welke werkzaamheden op de tuin nodig zijn. Het bestuur is buitengewoon blij met al de mensen die zich voor de tuin inzetten. Zo wordt de tuin de prachtige openbare, leerzame ontmoetingsplaats maken die ons voor ogen staat. Op naar 2018! Marit van der Riet Voorzitter bestuur Stichting Botanische Tuin Afrikaanderwijk
In de Tuin De vrijwilligersdag NL Doet is ieder jaar weer een mooi moment in het vroege voorjaar als  nieuwe projecten van start gaan. Dit jaar was een ploeg vrijwilligers al vanaf januari hard aan het werk geweest om een groot aantal nieuwe bordjes te fabriceren. Een behoorlijk arbeidsintensief en nauwkeurig werk, want het is van groot belang dat de juiste naam bij de juiste plant komt. Tijdens NL Doet konden we rond de 120 nieuwe bordjes in de tuin zetten. Bovendien is er een prachtig podium gebouwd voor de planten die we verkopen. Ook zijn er vele nieuwe planten de grond in gegaan, zowel langs alle hekken, als in de perken. Zo hebben we onze collectie Tijm, Rozemarijn en Lavendel uitgebreid en nog vele soorten toegevoegd. De vaste groep vrijwilligers op de tuin heeft het hele
jaar door de tuin onderhouden.Vooral het voortdurend noodzakelijke onkruid wieden neemt veel tijd in beslag. Een wekelijks terugkerende klus is is het schoonhouden van de vijver. Dit jaar is er in de tuin veel schilderwerk verricht. Er is veel meer rood in de tuin gekomen: de banken zijn rood geverfd en in de zomer staan er rode parasols bij de rode tafels en stoelen.Veel bezoekers reageren enthousiast bij het zien van al het rood tussen het groen. Dit jaar deed de BTA ook mee met het project van Broodnodig. Bij de ingang van de tuin staat een bruine container waar mensen brood in kunnen gooien. Dit brood wordt later hergebruikt. Het project heeft als resultaat dat er minder brood in de vijver en in het park terecht komt, wat vooral veel ratten aantrekt.
Sponsoring Al enkele jaren komt er een aantal medewerkers van Allianz tijdens de jaarlijkse NL Doet bij ons klussen. Daarnaast steunt Allianz de tuin ook financieel. Dat heeft al heel wat leuke samenwerking opgeleverd en mooie plekken in de tuin , zoals de waterfontein, de achtermuur, de vele klimplanten en rozenplanten, en dit jaar, zoals hierboven vermeld, een toonbank voor de verkoop van de planten. Wij danken Allianz voor hun voortdurende steun aan de tuin! Daarnaast waren er ook een grote groep enthousiaste vrijwilligers, die tal van klussen hebben uitgevoerd.
Planten en zaden verkoop We hadden weer veel in de aanbieding dit jaar: vele soorten tomaten planten, courgette, sla , basilicum en nog veel meer. Ook vorig jaar heeft de tuin een bijdrage geleverd aan de vergroening in de wijk: veel buurtbewoners kopen onze planten voor in hun moestuin. In 2018 hopen we het assortiment wat diverser te maken en mee toegespitst op speciale planten. Al onze zaden zijn schoongemaakt en gesorteerd en klaar voor het nieuwe seizoen in de tuin en ook voor verkoop van onze planten zaden.
Activiteiten Natuur & Milieu educatie Kruidenmiddagen T salons Groen Atelier Rondleidingen Jeugdvakantiepaspoort Kindervakantiemiddagen Excursies Extra
Natuur en Milieu Educatie Dertig schoolklassen, dat wil zeggen alle groepen van de drie basisscholen uit de Afrikaanderwijk, zijn tweemaal op de tuin geweest voor lessen Natuureducatie. Deze lessen werden gegeven door ervaren leerkrachten van Stichting Steensoep in samenwerking met de Botanische Tuin Afrikaanderwijk. Tijdens deze lessen werd er niet alleen veel beleefd door de kinderen, er werd ook veel ontdekt en gemaakt; ook kregen de klassen verwerkingsopdrachten mee die ze in de loop van de week op school in de klas konden doen. De les bestaat uit diverse praktische leuke testen en activiteiten, zoals temperatuur, windsnelheid, regenwater, luchtdruk (met snoepjes!) meten, appels bakken, bladeren afdrukken in klei, onderzoek naar bladgroen, knutselen met kastanjes. Zo werd er ook veel in de tuin geleerd en ontdekt: vooral over wat kinderen in hun dagelijks leven meemaken en hoe dat in verband staat met de natuur.
Kruidenmiddagen Nadat wij in 2016 een groot aantal kruidenmiddagen hadden georganiseerd, hebben wij dit in 2017 voortgezet. We beleefden 32 fantastische middagen waarbij iedere keer één bepaalde plant centraal stond. De deelnemers leerden heel veel over het medicinaal, culinair, cultureel en/of cosmetisch gebruik er van, en maakten ook zelf iets van de plant, -om te eten, drinken of er iets anders bijzonders mee te doen. Zo hebben wij onder meer diverse zalven, lotions, slaapmaskers, mosterd, kruidenkussentjes, wierook gemaakt en verschillende soorten taarten, koekjes, quiches gegeten, waarin de speciale plant van de middag was verwerkt. Van twee kruidenmiddagen hebben we uiteindelijk een kruidenavond van gemaakt: in de zomer met een klein kampvuur en lekker eten en met Halloween met een avonddiner van heksenkruiden. Van deze middagen zijn er 22 bekostigd via een Opzoomersubsidie van gemeente Rotterdam en acht zijn gefinancierd door Couleur Lokale. Daarnaast vroegen we doorgaans een bijdrage aan de deelnemers.
T Salons Waarom zijn de Tsalons gestart? Wij zijn de Tsalons gestart omdat wij de tuin de ideale plaats vinden om elkaar te ontmoeten en tegelijkertijd de vele interessante kennis over planten op een simpele en toegankelijke wijze delen met bezoekers. En zo waren deze ochtenden ook. Soms met een kleine groep, soms met een grote, soms was het nogal frisjes en soms was het heerlijk weer, soms zaten we vlakbij de ingang, soms in de tuin of op het terras, en soms in de kas. Op woensdagmorgen was het naast een zeer gezellig sociaal samenkomen ook een informatieve ochtend. Iedere week stond een heilzame thee centraal, werd deze geproefd en toegelicht en indien de plant in de tuin stond werd deze opgezocht en bekeken. Maar voorop stond de gezelligheid, de lekkere koffie en thee, koekjes, soms gebak of wat anders lekkers en vooral mooie gesprekken. Enkele theeën die aan bod zijn geweest: Rhodiola Rosea, Moringa, Lindebloesem, Munt, en nog vele anderen. Lijstje? Of weer een verwijzing naar de website?
Wat het leuke aan de meesten van deze plantensoorten is, is dat iedere soort zijn of haar eigen werking heeft: er zijn soorten, die opwekkend zijn, dus kunnen beter in de ochtend en andere slaapverwekkend en dus beter ‘s avonds gedronken kunnen worden. Weer andere soorten kunnen de gehele dag door gedronken worden. Wat deze planten gemeen hebben is de positieve bijdrage aan ieders gezondheid. Deze veelal verborgen kennis is onze passie die we met zoveel mogelijk mensen willen delen. Wij hebben tijdens deze ochtend geprobeerd zo veel mogelijk mensen hiervan op de hoogte te stellen, zowel door middel van vooraankondigingen, Facebook berichten, de website en natuurlijk wekelijks aan de bezoekers van de Tsalon.
Groen Atelier In april zijn we begonnen met het Groen Atelier: Iedere maandagmiddag van 14 tot 16 uur krijgen onder leiding van Melitta van Bracht en Astrid Priester een groep mensen educatie op het gebied van tuinieren. Naast diverse facetten van tuinieren worden ook wekelijks verschillende planten behandeld. De deelnemers zoeken actief informatie op en delen dat met elkaar. Daarnaast kwamen alle deelnemers op dinsdagmorgen onder begeleiding van Astrid Priester in de tuin werken om datgene wat er geleerd wordt in de praktijk te brengen en om een bijdrage te leveren aan de tuin. Dit Groen Atelier was in eerste instantie een samenwerking met Dock en de deelnemers waren vnl. mensen, die vrijwilliger zijn op een ander vrijwilligersproject. 10 deelnemers zijn het jaar aan dit project begonnen en 6 beëindigden het traject. Voor volgend jaar hebben wij deze
deelnemers gevraagd om vrijwilliger van de tuin te worden en vervolgen wij graag het Groen Atelier voor alle vrijwilligers van de tuin. De aangevraagde financiering is niet rondgekomen zodat we vanaf juni 2017 de lessen zonder financiële vergoeding voor de organisatie en begeleiding deden.
Rondleidingen Het gehele jaar kwamen groepen wekelijks aangekondigd en onaangekondigd naar de tuin en de vrijwilligers met kennis over de planten in de tuin stonden altijd klaar om het een en ander te vertellen.Van hele korte tot hele uitgebreide rondleidingen.
Over bijna iedere plant valt wel iets te vertellen en wat we niet weten wordt opgezocht. Daarnaast zijn wij dit jaar gestart met een pilot: de eerste Audiotoer van de BTA. Bezoekers kunnen via de website audiofragmenten downloaden, dit zijn verhalen opgenomen door vrijwilligers van de tuin en via bordjes en een plattegrond kunnen ze zo, zelfs in de winter, op ontdekkingstocht door de tuin.
Jeugdvakantiepaspoort De woensdag en vrijdagmiddag in de gehele zomervakantie stond er een team vrijwilligers klaar om kinderen te ontvangen voor de speurtocht met diverse opdrachten (van rebussen, vragen over de tuin en instructies voor het vervolg op de route) en voor de kleuters een speciale route met plaatjes. Het weer viel vaak tegen en daardoor kwamen er ook soms weinig kinderen. Maar voor de kinderen die er kwamen zat een team klaar om hun bezig te houden. Ze werden ontvangen door een teamlid en kregen na registratie de speurtocht uitgereikt. Tijdens de speurtocht kregen ze een verhaal over de bijen bij de bijen te horen en kon er achter bij het terras lekker getekend en geknutseld worden. Na een glas limonade en een kopje thee voor de ouders en een greep uit de grabbelton konden ze weer op huis aan. Voor sommige kinderen was het een hele middag uit en voor anderen kwamen even een uurtje kijken.
Kindervakantiemiddagen Naast de activiteit in de zomervakantie met het JeugdVakantiepaspoort hebben we in alle schoolvakanties een kindermiddag georganiseerd, plus een extra terugkom dag na de gehele zomervakantie. Een mooi moment om de prijzen voor de tekenwedstrijd uit te delen en nog eens lekker te knutselen of een spel te spelen in de tuin. Ook was er weer soms een nieuwe speurtocht. Broodjes bakken, jam maken, ballegooien, bloempotten verfraaien, verhaal over de bijen, lekkere limonade en wat lekkers, we hebben van alles gedaan tijdens deze gezellige middagen.
Excursies Dit jaar hebben we een aantal excursies georganiseerd: 3 voor kruidenliefhebbers en vrijwilligers en 1 voor alle vrijwilligers van de tuin. ● We hebben de tuin van Weleda in Zoetermeer bezocht met een uitgebreide rondleiding van tuinman Jan, die al vele jaren werkzaam is in de tuin van Weleda . ● Ook de tuin van Nadet Somers hebben we met een groep geïnteresseerden bezocht en gelijk de workshop munt gehouden ● De bijzondere tuindag in Hasselt is bezocht en de tuin aangelegd in de sfeer van Hildegard van Bingen was een lust voor het oog. ● Met alle vrijwilligers hebben we weer een botanische tuin bezocht: Het Pinetum in Hilversum en hebben we met een fluisterboot een tocht gemaakt over de Ankeveense plassen.
Vrijwilligers Van de groep vrijwilligers is er een groep van ongeveer veertien mensen het gehele jaar door gebleven Daarnaast zijn er ongeveer acht bijgekomen, waarvan er inmiddels ook enkelen alweer vertrokken zijn. Sommige van de vrijwilligers komen fulltime, andere een aantal dagdelen of zelfs uren per week. Het gehele jaar door hebben we altijd een beroep kunnen doen op GĂŠ Grubben van Stichting Dock. Naast vertrouwenspersoon was hij de vaste begeleider met het oog op het welzijn van de vrijwilligers. Helaas is aan deze samenwerking een einde gekomen door vertrek van Stichting Dock uit de wijk. Wij hopen met Humanitas een nieuwe samenwerking aan te gaan, aangezien wij de meerwaarde zeer waarderen en ook de samenwerking met de wijk ten gunste komt.
Extra activiteiten: De Botanische Tuin Afrikaanderwijk is lid van de Wijkcoöperatie Afrikaanderwijk. Daarmee bevorderen we de samenwerking met alle partners in de wijk. Daarnaast is de BTA bij overleggen in de wijk aanwezig. De Botanische Tuin Afrikaanderwijk neemt actief deel in de overleggen over de Groene Groeiplekken in Rotterdam. Het initiatief, Groene Groeiplekken, bestaande uit een aantal groene plekken in Rotterdam, zoals de Vredestuin, Wollefoppengroen, de Voedseltuin, de Enk, het Hefpark en de BTA, heeft als doel he trealiseren van betaalde coördinatoren op alle groenprojecten in Rotterdam teneinde een verdere professionalisering van deze projecten te kunnen bewerkstelligen en
toegevoegde waarde voor Rotterdam op sociaal maatschappelijk gebied. In 2017 zijn twee nieuwe websites voor de BTA ontwikkelt: BTARotterdam.nl met informatie over de tuin en BTARotterdamevents.nl waar alle activiteiten vermeld staan. Met heel veel foto’s ook een plek om de activiteiten en tuin te bekijken. We hebben meegedaan met de collecte van het Oranjefonds. Naast dat wij meedoen met het broodproject hebben wij ook een boekenkastje van leeszaal Vreewijk op de verkoop-etagère. Dit kastje staat vol met tuin- en kruidenboeken en wordt regelmatig aangevuld. Om mee te nemen en evt terug te brengen of andere boeken in te zetten.
En hoe verder in 2018? 2018 is al begonnen en wij, als organisatie en als medewerkers van de tuin, zitten niet stil: nieuwe vrijwilligers melden zich aan, de tuin wordt ook in de winter regelmatig onderhouden en wat we gaan doen in maart tijdens NL Doet. In ieder geval zijn we blij dat we dit jaar weer alle basisschoolgroepen uit de Afrikaanderwijk twee keer mogen ontvangen voor een natuur-en educatie les in de tuin. Dit doen we in samenwerking met Stichting Steensoep. De kruidenliefhebbers komen regelmatig bij elkaar om nieuwe recepten uit te proberen en nieuwe kennis op te doen. Vele nieuwe zaden zijn ingekocht. Hiermee vergroten we onze planteninventaris in de tuin en kunnen we bijzondere groenten en kruiden verkopen in het voorjaar. De lijsten met nieuwe planten worden voorbereid en binnenkort besteld. Ook in het tuinhuis wordt niet stilgezeten, een groep vrijwilligers is daar druk bezig nieuwe plantenbordjes te produceren. Dat vraagt naast accurate kennis, veel doorzettingsvermogen. Er staan rond de 850 planten in de tuin, dit vraagt om veel bordjes.
Het Groen Atelier willen we dit jaar graag vervolgen. Er staan nu al zo’n 10 vrijwilligers paraat om te beginnen. Hiervoor zoeken wij nog financiële ondersteuning. Een paar jaar geleden hebben wij het traject doorlopen om aspirant lid te mogen worden van de ‘Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen’. Vanwege de strikte regels hebben wij er toen van afgezien. Want de afgelopen jaren zijn wij nog te veel aan het opbouwen geweest en er was nog geen sprake van een complete inventarisatie van alle planten in de tuin met juiste benaming en oorsprong. Maar dit jaar willen wij dit weer oppakken.Hiervoor zijn wij uiteraard ook op zoek naar financiële ondersteuning.
Wij hopen in het voorjaar weer met de T-salons van start te gaan en in de zomer weer veel schoolkinderen van Rotterdam te ontvangen met het Jeugdvakantiepaspoort, maar door nog niet toegekende subsidie is dat nog onzeker. Wij willen dit jaar heel graag verder bouwen op de fundering, die we met al onze activiteiten in en rondom de tuin hebben gelegd. De vele kruidenworkshops en kruidenmiddagen en T-salons hebben veel mensen en ook vooral onszelf veel kennis en kunde gebracht. Dit willen wij graag meer delen met de mensen in de wijk. Daar hebben wij een aantal plannen voor. Wij zijn bezig om financiering voor te vinden. Plannen, die een verschil gaan maken in de betrokkenheid van de buurt met de tuin en met de vele toepassingen van de planten in en ook niet in de tuin. Behalve dat wij evenementen op de tuin willen organiseren, waar wij veel mensen bij willen betrekken, hebben wij in 2018 ook aspiraties om onze kennis en informatie naar buiten te brengen d.m.v. een aantal publicaties. Onze activiteiten met kinderen willen we graag uitbreiden met een kindernatuurclub en activiteiten in de vakanties. Met deze kinderen onderzoeken we de wereld van planten, insecten en dieren. Ook door bv. mee te doen met de nationale tuintelling. Ook voor dit project zijn wij op zoek naar financiĂŤle ondersteuning. Voor het park hebben we een voorstel, waar we het graag met de buurt over willen hebben.
Er wordt hard gewerkt aan het buitenwerk van het gebouw van onze buren, de Kocatepe moskee. Dit zal zeker de inrichting van de tuin ten goede komen en wij hopen in de nabije toekomst tot goede nieuwe voorstellen te komen over het aangrenzend hek. Voor 2019 willen wij graag het al zo oude tuinhuis vervangen voor een of twee nieuwe onderkomens. De plannen zijn nog erg in de voorbereiding, maar wij pakken dit op zodra wij het financiĂŤle licht op groen staat. Samenvattend: Alles wat hiervoor beschreven staat kan alleen plaats vinden als wij dit jaar een sterkere financiĂŤle basis bereiken . Wij werken daar, met liefde, hard aan en wij hopen dat u ons mede wilt ondersteunen onze dromen en aspiraties waar te maken. Artistiek hebben wij vorig jaar ook niet stil gezeten. Zo zullen wij bij de opening van het seizoen, op vrijdag 6 april, onze eerste serie ansichtkaarten van bloemen uit de tuin presenteren. Alle bezoekers van die middag ontvangen een setje en later is deze set op de tuin en via de website te koop. Wij zien het komend jaar met heel veel plezier tegemoet en we kijken er naar uit hoe de tuin zich weer gaat ontplooien. Lieke Fortuin
Met dank aan: Arie, Armond, Astrid, Carla, Ed, Edmee , Fouzia, Fransje , Gé, Gerard, Grantley, Harriette, Inge, Ingrid, Iris, Jeannette, Jim, Karen, Kenneth, Kimberley, Laura, Lot, Lucy, Margreet, Marian, Marit, Mark, Mei, Melitta, MIrjam ,Nadet, Necdet, Nel, Niko, Nora, Peter, Renata, Rik, Ronald , Saadet, Subas, Suze, Twan,Vincent, Wim, de werkgroep Botanische Tuin Afrikaanderwijk bestaande uit ambtenaren en bestuurslid en coördinator van de BTA en de vele mensen die ons hebben ondersteund, bezocht en meegeholpen,Gemeente Rotterdam, Deltaport Donatiefonds, Oranjefonds, VerhagenStichting, Allianz, Stichting Dock. De Botanische Tuin Afrikaanderwijk is lid van de Wijkcoöperatie Afrikaanderwijk en in 2017 lid van de BGCI (Botanical Gardens Conservation International). www.btarotterdam.nl www.btarotterdamevents.nl
Tekst en Fotografie Copyright : Lieke Fortuin